89ra
1
⟨I⟩ Incipit Quadripartitus Ptholomei liber, cuius prima pars XXVII habet capitula[*] Incipit ⟨…⟩ capitula] i. m. M (at the bottom; perhaps other hand)
⟨I.1⟩ De hiis communiter que ad2
totum librum pertinent
3
⟨I.2⟩ Quid potissimum per astro〈-〉
4
nomiam valeat quis asse-
5
qui ⟨I.3⟩ Quanta sit utilitas ex
6
futurorum prenotione ⟨I.4⟩ De natura VII
7
stellarum mobilium ⟨I.5⟩ De fortuna et infortunio
8
stellarum ⟨I.6⟩ Que sint mascule, que muliebres
9
⟨I.7⟩ Que diurne, que nocturne
10
⟨I.8⟩ De virtute stellarum secundum locorum diversitates et earum mansiones a Sole
11
⟨I.9⟩ De natura stellarum que in zodiaco consistunt
12
et de diversitate earum virtutis
13
⟨I.10⟩ De virtute stellarum quarum simititudines et
14
figure a dextris[*] Dextris should be corrected into sinistris. Cf. M, f. 93r, i. m. (perhaps other hand) zodiaci deprehenduntur
15
⟨I.11⟩ De virtute fixarum quarum similitudines
16
et figure a sinistris[*] sinistris] dextris V zodiaci notantur
17
⟨I.12⟩ De virtute temporum anni
18
⟨I.13⟩ De natura quatuor partium mundi
19
⟨I.14⟩ De signis mobilibus et fixis et de bicorporibus
20
et de equinoctialibus et tropicis
21
⟨I.15⟩ Que signa sint masculina et que feminea
22
⟨I.16⟩ De diversis signorum aspectibus secundum lineas que in
23
circulo disponuntur qui sunt oppositio, tetragonus, trigonus, exagonus
24
⟨I.17⟩ De signis altis, de humilibus, que iniungentia,
25
que obtemperantia dicantur
26
⟨I.18⟩ De signorum diversitate et convenientia in alterno
27
eorum respectu et si qua est inter hec alia similitudo
28
⟨I.19⟩ De signorum diversitate qua tam respectu quam
29
alio modo differunt
30
⟨I.20⟩ De domibus VII stellarum mobilium et earum causis
31
⟨I.21⟩ De ternariis et earum[*] earum] eorum VV1 dominis ⟨I.22⟩ De regnis VII stellarum
32
⟨I.23⟩ De terminis VII stellarum erraticarum secundum Egyptios
33
⟨I.24⟩ De terminis secundum Tholomeum
34
⟨I.25⟩ De partitione uniuscuiusque signi in XII partes
35
⟨I.26⟩ De almuwega[*] almuwega] almuevega B; almuvea V stellarum[*] stestellarum M et earumdem luce
36
⟨I.27⟩ De applicatione et recessu stellarum in conventu et extra
37
⟨I.1⟩ ⟨De hiis communiter que ad totum librum pertinent⟩
⟨I⟩uxta[*] Iuxta] i. m. M providam38
philosophorum assertionem
39
quos videlicet in prescientia futurorum
40
astris signa prebentibus auctoritas prisca
41
commendat, experientia demum approbat[*] approbat] corr. ex approbabat M ,
42
duo prima et principalia fundamenta in quibus
43
ars ista tota versatur esse confirmant. Sui quidem
44
substantia maxima cum in cognitione venerint sui merito ven-
45
eranda. Primum igitur est prior et dignior ⟨pars⟩[*] pars] V que Solis et
46
Lune, erraticarum etiam quinque stellarum compositionem vel formam
47
in prima earum creatione sibi attributam comprehendit notitia[*] notitia] notitiam BV,
48
diversitatem etiam status, similiter earumque mansiones in
49
cursu modoque currendi, loca quoque earumdem quibus a se
50
differant, quantumcumque singule a terra distare credantur. Alterum
51
siquidem est propriam earum naturam diversosque sue operationis
52
in rerum mundanarum[*] mundanarum] humanarum V permutatione modos, suas
53
videlicet alternando figuras, status etiam sui variatio〈-〉
54
nes ad plenum dinoscere. Sed id quod propositum est
55
expositione vera et firma et probabili redundat. De
56
hoc enim in libro nostro maiore qui Almaiestin[*] Almaiestin] Almagestim B; Almagesta V inscribitur
89rb
1
prout[*] prout] add. et del. earum M figurarum proprietas requirebat primaque illarum com-
2
positio exigebat et tractatus qualitas permittebat, sin-
3
gulorum rationes propriis supponendo locis, pro posse[*] pro posse] proposse M nostro
4
tractavimus nichilque quod appositum operi lucem, relictum
5
obscuritatem inferret pretermittentes ad finem perduximus.
6
Illud autem quod secundo statuimus loco a prima[*] prima] primo V valde dissidet,
7
longeque[*] longeque] add. et del. tractandum M aliter tractandum videtur elementorum
8
inconstantia ex quibus mundane fabrice moles
9
humana etiam subsistit natura resistente. Ea namque per se nichil
10
procreant nichilque ab aliis seiuncta perficient nec
11
unquam in eodem statu veluti ea de quibus sermo est in
12
se aut in sua stabilitate uno eodemque modo subsistunt.
13
Ideoque plenam et perfectam huius discipline cognitionem
14
graviter quis attingit. De hoc igitur in hoc libro prout existi-
15
matio omnimoda subministrat atque huius artis ratio
16
demonstrat, singula congruo locantes ordine,
17
dum illorum voluntati satisfacere curamus qui hoc solerti
18
perquisitione indagari non desistunt, inquantum nostrum suf-
19
ficere poterit ingenium, tractare disponimus. Quam-
20
vis enim res hec in tantum sit ardua ut nullatenus
21
ad finem omnino perduci valeat, non tamen videtur con-
22
veniens desistendum, sed potius ea que possibili-
23
tati nostre non repugnant et quorum effectus
24
variatio frequens sive diversitas in hoc nostro circulo
25
habita que futura sunt manifestat exponere dig-
26
num iudicamus. Huius autem tam excellentis artis
27
occulta profunditas eiusque tam angusta et
28
incomprehensibilis exercitatio, ut ab humano ingenio
29
eam impossibile sit amplecti, ex ineffabili subti-
30
litate eiusque admiranda quasi quadam divinita-
31
te videtur contingere vel accidere. Longe enim
32
ab humano sensu remota est et corpoream
33
transcendens[*] transcendens] transce dens M naturam quasi ultra hominem eminus
34
cernitur. Quotiens itaque cuiuslibet artis sic difficilis et
35
laboriosa fuerit assecutio, ut absque diurna[*] diurna] corr. ex diuturirna M; diurturna BVV1
36
exercitatione penitusque scolaribus[*] scolaribus] V. But cf. Roger Bacon, Opus Maius, ed. J. H. Bridges, vol. I, London, 1897, p. 244: penitusque secularibus libera. This reading makes sense. B, M and V1 give rather scolaribus, but secularibus is also possible (especially for B). libera et infructu-
37
osis expedita curis ad hanc nequaquam va-
38
leat quis aspirare, vel ubique vel in maxima
39
parte minus possibile sit probabiles sive necessarias ratio-
40
nes pretendere apud non minimam totius populi
41
partem, maxime tamen apud huius professionis imperitos;
42
horum que subiecta sunt alterum nullatenus po-
43
terit defraudare. Aut enim istud studio assequi
44
et sub scientia comprehendi posse negant, aut omnino ni-
45
chil et unquam futurum esse[*] esse] i.m. M suis falsis assertionibus impu-
46
denter affirmant. Huius denique discipline de qua
47
agere instituimus pars altera tam certo patet experimento,
48
cui postposito balbutiente et muto nullus unquam
49
refragari presumat. Alterius autem partis sic permixte et
50
involute cause obscuritatem generant, ad quod etiam accedit
51
angustissima ingenii eorum paupertas qui hoc sibi pre-
52
sumptuose ascripserunt. Hoc igitur errore decepti qui
53
philosophie inimicantur, hanc igitur negligentes pro ni-
54
chilo reputant eiusdem professores[*] professores]professionis V gregem, magis-
55
trum erroris nuncupant. Ne igitur in tam liberalem
56
artem ulterius nullo obviante invehi se gaudeant,
89va
1
istius libri compendium prescribere consilium duxi, diiu-
2
dicans potius multa paucis comprehendere quam lectoris
3
animum infructuose tedio prolixitatis offendere.
4
⟨I.2⟩ ⟨Quid potissimum per astronomiam quis valeat assequi⟩
⟨C⟩irculorum[*] circulorum] i.m. M naturam5
et quicquid ⟨in⟩[*] in] VV1 superioris firmamenti
6
compositione in sue stabilitatis
7
constantia indissolubiliter permanente
8
subsistit hac ratione planum est comprehendere.
9
Est enim eorum vis quedam naturalis circumquaque discurrens
10
que usque in istum quem incolimus mundum pervenit
11
et in omne quod in superficiem terre subsistere videtur
12
descendit. Nichil denique quod sub lunari circulo
13
permutatione fruatur intactum relinquit, quod
14
videlicet in hiis duabus naturis, igne scilicet atque aere,
15
ceteris circumdatis et quasi obsessis absque omni diffi-
16
cultate quislibet poterit perpendere. Hec etenim duo conti-
17
nuo et indeficienti circulorum motu variari co-
18
guntur. Cum hec igitur alternantur, quiсquid in hoc aere et
19
in terra, aqua etiam consistit et quecumque in utrisque degunt,
20
animantia scilicet et arbores ceteraque nascentia, re-
21
liqua demum omnia in quibus vitalis spiritus dominatur nullo
22
labore, nulla difficultate, nulla denique anxie-
23
tate variari necesse est. Quod ut liquidius claresсat,
24
ab eo Sole scilicet cuius beneficia apud omnes habentur po-
25
tiora et ex sua certa revolutione quasi quamdam vim
26
necessitatis optinet, sumamus exemplum. Nul-
27
lum dubitare credimus Sole supra verticem nostrum exis-
28
tente, tunc enim septentrionis partes obtinens[*] obtinens] add. et del. nobis M
29
nunquam nobis potest esse affinior, mundum istum
30
maximo diuturnoque illius calore infectum permutari.
31
Hac ergo de causa anni tempora que differentias quatuor nominant
32
alterari, quedam animantium fecundari, alia partus edere,
33
arbores crescere, rivos impleri, humana quidem
34
corpora sua seorsum mutabilitate variari contin-
35
git. Hec autem tanta tamque multiplex diversitas iuxta
36
modum qualitatemque qua anni tempora variantur non videtur
37
solummodo provenire posse. Nam in Solis circuitione eiusdemque
38
ascensu[*] ascensu] corr. ex asscensu M cotidianoque illius occasu calefacere,
39
humectari desiccarique iuxta presentis anni
40
conversionem quam Arabes athahuvil[*] athahuvil] achanvil B; actaynil V; atahuvil V1 nominant con-
41
sideramus. Istud namque ex diversa[*] diversa] add. et del. consideratione M permu-
42
tatione que iuxta alios ⟨et alios⟩[*] et alios] VV1; i. m. M (other hand) ipsius lunaris corporis
43
motus accidit ⟨fieri⟩[*] fieri] VV1; sup. l. M (perhaps other hand) perpenditur, que quoniam terre propinqua,
44
nobisque affinior cernitur, varios sue operationis[*] operationis] add. †tunc† M
45
modos acelerans eosdemque in nobis multiplicans,
46
maximas[*] maximas] add. et del. inundarum M aquarum inundationes tunc
47
demum fieri videmus. Cum ea siquidem diverse animan-
48
tium nativitates et preter hec que sunt aliorum mutan-
49
tur. Incrementum etiam sive diminutionem ipsorum
50
animantium[*] animantium] add. et del. iix M iuxta ipsius Lune defectus vel potius
51
augmentationes effici palam est. Nec minus etiam
52
in ipsius lunaris ⟨corporis⟩[*] corporis] V exortu primo occasuque no-
53
vissimo et secundum ipsius Lune alias permutationes aquarum redundatio sive earumdem[*] earumdem] add. et del. redundatio M retractatio[*] secundum... retractatio] BVV1; i. m. M circa marinos fluctus, necnon etiam, inquam,
54
plures fluviorum rivos certis accidit temporibus. Ad
55
eumdem quoque modum erratice stelle equidem et fixe
56
in isto mundo varias multiplicesque alterationes innovant, calores generant, frigus procreant, ventos[*] multiplicesque... ventos] BVV1; i. m. M excitant, pluvias ema-
89vb
1
nant, nives congelant. Renovatur equidem earum
2
cursus currendique diversus super faciem terre modus.
3
Renovatur inde quedam diversitas secundum stellarum va-
4
riationem et secundum locorum quibus a se distant quantitatem,
5
ab earum alterna permixtione procedens; que simul considerata
6
quamdam maximam et dignam ammiratione[*] ammiratione] corr. ex ammirationem M
7
varietatem conficiunt. Ex quibus omnibus Solis vires
8
aliarum virtuti stellarum in maiori parte precellere comprobantur, quod
9
satis patens in illis firmumque consistit[*] consistit] i. m. M. Quamvis autem hoc[*] hoc] sup.l. M sic accidat,
10
potissimum tamen in hiis que generantur vel transeunt, cum ce-
11
terarum natura stellarum impedimento subserviat, cogitur
12
aliter provenire. Huius autem rationis exemplum, si ea[*] ea] corr. ex eam M
13
que per Lune mutationibus generationi corruptionique sub-
14
iacent diligenter attendamus, planum erit intelligere.
15
Illa namque que de Lune alteratione successu dierum sui
16
defectus prodeunt ab hiis que sui tempore incrementi contin-
17
gunt non modicum aliena dinoscuntur, eodem quoque modo
18
cum crescit lumen cursumque accelerat. Non aliter etiam in eis-
19
dem duobus locis, cum de eorum scilicet atharbe[*] atharbe]atarbe V1, Solis etiam oppositio-
20
ne eiusdemque[*] eiusdemque] corr. ex eiusdem M conventu, que ictichel[*] ictichel]ietichel B; ictibel VV1 et alestima[*] alestima] alestina V nominant,
21
aliorum ab aliis diversitas manifeste appareat.
22
Quicquid autem de Lune permutationibus prediximus,
23
nulla probatione indigent, sed totum quod de aliarum vari-
24
atione stellarum, dum quid generatur sive corrumpitur,
25
procedit, tardatur, gravescit, occultatur minusque pa-
26
tescit prout singularum tarditas cursusve, festi-
27
nus sive mora earum sub radiatione et earum ortus
28
vel[*] vel] add. et del. eorum M earum a terra remotio fieri postulat. Nec
29
dum utique hec innovandarum rerum alteratio ex naturarum
30
permixtione viriumque[*] viriumque] corr. ex virumque M sive proprietatum[*] proprietatum] corr. ex proprietateum M mutatione
31
diversitatisque modo procedens in supradictis solum con-
32
sistit. Verum etiam in herbarum germine frugumque
33
seminibus[*] frugumque seminibus] frugumque, seminum vel segetum V; aliis segetumque seminibus V1, in hiis etiam que natura aut potius ignorantia
34
voluit occultare, de quibus in herbarum et arborum
35
aliorumque[*] aliorumque] corr. ex aliorum M preterea nascentium fecunditate non mini-
36
mum habemus exemplum. Quod etiam in rerum creaturis
37
earumque[*] earumque] corr. ex earum M formis esse manifestat et quid in rerum principio vel ortu
38
et fine, necnon inter utrumque conficitur ex huius circuli conveni-
39
entia sive demum diversitatis qualitate pro loco etiam
40
et[*] et] add. et del. qualitate M tempore dubium non est prodire. Unde agricole et
41
qui semina quasi sub quodam fenore terre commen-
42
dant, illi etiam qui pro creandis animalibus[*] animalibus] corr. ex animali M preficiuntur,
43
omnes denique qui quasi quadam materna nutritione
44
in rebus quibuslibet alendis curam exhibent op-
45
timas eligunt horas earumque fortunam et infor-
46
tinium mente pervigili notantes, quid
47
potissimum in hiis ventorum flatu, temporum
48
diversitate, caloris sive frigoris augmentatione,
49
quid denique aliis temporum variationibus solitum
50
sit provenire considerant. Precipue calores notant
51
et cetera generalia accidentia que Solis et Lune
52
ceterarumque[*] ceterarumque] corr. ex ceterarum M stellarum natura cooperante innovari
53
nullus eorum dubitat[*] dubitat] add. et del. nu M. Nonulli etiam prescrip-
54
tas mutationes, nulla stellarum edocti scientia,
55
ex rerum generatione et corruptione solo usu
56
diiudicare consueverunt, proinde quosdam
90ra
1
rerum certos antequam fiant eventus his qui huius rei
2
expertes penitusque rudes existunt huic exer-
3
citio, prout ipsi curam adhibere negligentes,
4
nuntiare presumunt. Huius autem rei primam et prin-
5
cipalem requirentes rationem ex eo quod in diversa animali-
6
um copulatione patescit, videlicet dum par pa-
7
ri ad procreandum suo tempore sortitur, huius tante
8
tamque multiplicis varietatis causam Soli specialiter
9
attribuunt. Istud equidem minus discretis satis videtur.
10
Et si que sunt inter bruta vite prestantioris anima-
11
lia, idem sentiunt. Quod autem infra istud vel ultra hoc
12
subsistit maiorique subtilitate viget, quod maximi
13
doctores et alii quos eorum pervigil industria e-
14
docuit quadam consideratione studiosa, necnon inquisitio-
15
ne, certo etiam experimento ita esse confirmant, non nisi fre-
16
quentiori usu memoria tenetur. Sicut est navi-
17
gantium scientia qui summo consilio, remo et velo
18
navibuss consulentes quibus horis ex undarum
19
collisione ventorumque[*] ventorumque] corr. ex ventorum M rabie maria subvertantur
20
attendunt. Hoc, inquam, totum aut a Luna aut a stel-
21
lis fixis secundum singularum mansiones et locorum di-
22
versitatem a Sole cum videlicet fuerint orientales
23
sive occidentales, preterea secundum alios et alios earumdem
24
status impossibile est non fieri. Hii forsitan in scientia potius
25
quam in rei veritate impliciti sepissime falluntur,
26
minori namque studio quam res exigit stellarum
27
mobilium sive fixarum mansiones, loca quidem[*] quidem] corr. ex quiudem M et
28
horas varii earum status decernunt. Singulos
29
etenim stellarum[*] stellarum] add. et del. st M, Solis videlicet et Lune, motus, di-
30
versas nec minus figuras quas secundum motus et loca confici-
31
unt, tempora etiam et ea que de illarum natura et illarum ef-
32
ficienti causa supra retulimus, sicut est de Solis calore
33
et de Lune humore et aliis stellarum proprietatibus,
34
ad plenum cognoscere subtillissime investiga-
35
tionis opus est et laboriosa et continua exercitatione
36
indiget, maxime tamen utilitati subservit. Quod
37
cum ita sit, si quis horum omnium notitiam habuerit, ut
38
loca et horas quibus earum figure accidunt perfecte
39
agnoscat nichilque quod de earum natura per mul-
40
torum successus temporum experimento didiscit ob-
41
livionis incommodo deleatur, licet earum substantiales
42
proprietates ignoret, sed quos operantur effectus dili-
43
genter attendat, ut Solem calefacere, Lunam hu-
44
mectare, quomodo futurorum prescientiam posse haberi ne-
45
gare presumunt? Aut quid prohibet sapientem
46
qui subtilitate floret, studii assiduitate vi-
47
get, cui etiam hoc proprie nativitatis constellatio confert
48
prescire et previdere quid singulis horis fiat
49
aut renovetur, calorem videlicet augmentari, hu-
50
morem multiplicari natura firmamenti hoc fa-
51
ciente, aut[*] aut] add. et del. q M quid prohibet prescire ipsum tem-
52
porum equalitate⟨m⟩[*] equilitatem] BVV1 congruamque temperantiam sa-
53
lubrem fore, econtra inequalitatem et intemperantiam
54
dampno subservire? Ad horum itaque similitudi-
55
nem singulares et proprias hominum naturas, si huic
56
pervigilem curam arti adhibere maluerint quasi
90rb
1
gradatim occupando, deprehendere poterunt, illius
2
vel illius corpus, illius vel illius animam ex ipsius aeris qualita-
3
te talem et talem fore iudicantes. Nec minus etiam[*] etiam] add. et del. in M
4
singulorum affectus et quid vicissim accidere[*] accidere] corr. ex acceidere M
5
debeat previdentes, hunc audacem, illum timidum,
6
hunc que sua sunt larga diffundere manu, il-
7
lum etiam aliena retundere[*] retundere] recondere VV1 iudicabunt sinu. Hec ergo
8
que supra retulimus et consimilia studio assequi,
9
sub scientia comprehendi non impossibile videmus, sed
10
que ab isto sunt aliena genere multiplices pre-
11
tendunt errores, quam sepe etiam ex[*] ex] et VV1 sibi et suis ab
12
hiis maxime qui impossibilia hec sciri asserunt
13
indigna meruerunt obprobria. Nunc ergo ante[*] ante] add. et del. o M
14
omnia notandum errores istos ex istius negotii
15
minus plena et perfecta doctrina, sed ex ingenii
16
et memorie subtilissime, necnon considerationis in-
17
digentia, preterea ex indeserta[*] indeserta]indiscreta V1 quasi quorumdam me-
18
dicamentorum compositione multipliciter procreari.
19
Hec namque scientia nimio implicita labore, multa
20
vigens subtilitate, difficilis inquisitione ad mul-
21
tas detrahi inquirendo[*] inquirendo] i. m. M partes expostulat. Ex quibus omnibus
22
huius artis veritatem asserentes mendaces et falsi-
23
tatis[*] falsitatis] add. et del. ministros M magistros de alio grege quidam
24
ausi sunt appellare. Non tamen hoc ex arte vel ex ar-
25
tis errore, sed potius ex imperfecta[*] imperfecta] BVV1;corr. ex perfecta M (perhaps other hand) eorum ut supra diximus
26
exercitatione et eorum temeritate qui hanc sibi iniuste non
27
timent ascribere. Multos namque amore
28
pecunie accensos ad ea quorum notitiam nulla〈-〉
29
tenus adipisci valent quasi quadam violentia
30
sibi et vite aliene consulentes se cona⟨n⟩tur[*] conantur] VV1 impri-
31
mere. Quod multi preterea per alterius exercitii genus fu-
32
turorum prescientiam comprehendere laborant, nullam peni-
33
tus in hac re naturam seu rerum proprietatem atten-
34
dentes in rebus non naturalibus, eque ut in naturalibus, accidere
35
conniciunt. Unde huius tam excellentis ar
36
tis ignominia eorumque quos alit infamia in-
37
olevit adeo etiam ut non tantum impossibilia, verum etiam possibilia
38
scire multi predicto errore decepti negarunt.
39
Absurdum tamen honestatique contrarium videtur
40
hanc hac de causa sub silentio preterire aut pro eorum qui
41
hanc quasi iure quodam hereditario sibi vendicant
42
inscientia aut forsitan negligentia in odium[*] in odium] corr. ex inodium M et invidiam
43
inducere vel potius nullam comprobare. Unde tam
44
artis rationi quam veritati videremur obviari. Nobis
45
autem satis manifestum estimo, nec minus hiis qui
46
huius artis peritiam subtili indagatione, summa
47
cura, toto affectu prosequi non desistunt. Quamvis hii to〈-〉
48
to visu totaque intentione ea que rei veritas de-
49
prehendi posse non negatur via incederent ab erro-
50
re, tamen et ab hiis que frequenter opinio potius commendat
51
quam rei veritas firmat nullatenus cavere valerent.
52
Hoc tamen pro eorum minus perfecta in arte doctrina non
53
videtur accidere, sed scientie magnitudo minorque
54
quam qua complecti valeat discretio, multa denique
55
subtilitatis[*] subtilitatis] corr. ex subtilitastis M difficultas, obscuritas am-
56
biguitates subministrant, opiniones etiam
90va
1
generant. Est preterea hec scientia multis viribus sive
2
nature proprietatibus referta multa⟨que⟩[*] multaque] BVV1 elementorum varietate com-
3
posita. Cursus[*] cursus] BVV1; curtus M namque erraticarum stellarum quos pri-
4
ores astrologi tum existimatione, tum experi-
5
mento, tum demum fixo intuitu notaverunt post lon-
6
gum temporis intervallum in augmento sive diminutione
7
a nostra calculatione deprehenduntur aberrasse et
8
a sue circuitionis perfectione estimantur desidere. Non
9
enim omnia que in celo moventur quamquam[*] quamquam] corr. ex quam M assequi aut undi-
10
que cum hac qua fruimur in terris existimatione possibile
11
est convenire, nisi quis elatione incredibili deceptus id
12
quod ad plenum nemo se scire audeat confiteri, ultra
13
etiam quam hominis natura permittat ratioque confirmet, conetur asserere.
14
Hac maxime et consimilibus de causis, quia videlicet ulti-
15
ma primis non respondent, in hac ut supra dictum est disci-
16
plina frequenter incidunt errores. Preterea que de
17
circuli huius effectu consistit scientia difficilis et laboriosa,
18
nec tota de celestium ordinatione motuum solum
19
procedere videtur. Verum etiam iuxta singulorum graduum modos
20
et secundum eam quam homines ex eisdem in sue proprietate nature sortiuntur
21
temperantiam non tamen levis aut plana consistit, et
22
si que ⟨per⟩[*] per] BVV1; sup. l. M (perhaps other hand) superiora fiunt, discernamus causas. Nec eius consi-
23
deratio sic indiffinite et absque causa transire credatur,
24
cum causam figuramque propriam quibus hec nostra roboratur
25
scientia in se contineat. Casus namque spermatis, cum
26
sit cognitione dignus, sed in nativitatibus sive in[*] in] sup. l. M opere
27
necessarius, in proprietate generis elicienda non minimum
28
prestat ducatum. Circulus enim iste permixtioni[*] permixtioni] add. et del. generu M
29
seminum causam videtur ministrare et si sit unus
30
uniuscuiusque generis, tamen figura propriaque similitudo ipsum in se
31
ubique conservat[*] conservat] confirmat vel conservat V prout hominem ab homine, equum ab equo certum
32
est procreari. Ad hunc quoque modum et loca que nativitati-
33
bus dominantur huic respondent sententie[*] sententie] BM; scientie V; om. V1. Eorum namque ci〈-〉
34
rca anime affectiones corporumque diversitates permu-
35
tationem[que][*] permutationemque]permutationem V1 nullus[*] nullus] nullis VV1; minus B ignotam fore arbitror. Seminum
36
itidem differentie qualitatumque mutationes hoc idem iuvare
37
creduntur. Quamvis enim semina[*] semina] i. m., corr. ex genera M in sui generis quadam tena-
38
citate[*] tenacitate] add. et del. aq M atque constantia perseverent, sicut
39
hominem eiusque staturam et complexionis convenientiam
40
ad aera suum referri videmus circuli unitate per-
41
manente, non minus tamen corpora[*] corpora] iter, then del. M et anime
42
similiter, prout terrarum diversitas aut ciborum mutatio
43
aut nativitatis qualitas vel consuetudinis mo-
44
dus impellit, sua diversitate variantur. Non aliter de-
45
nique quicquid sub hac multiplici alteratione consistit sic
46
se habere necesse est, cum hac demum rationabili existimatione
47
celestis consilii modus statusque videtur penitus co-
48
herere. Si quis autem harum causarum naturam viriumque efficaci-
49
am, circulum etiam ipsum suo quoque modo diligentius velit
50
attendere, Ethyopes et Romanos et alios hominum
51
hoc ipsum quod sunt ex circulo, non tamen hoc ipsum quod est ex hiis
52
mirabiliter contrahere, inde etiam hec scientia difficilis et
53
maxima ab hiis potissimum reputatur qui futurorum
54
prescientiam solum ex superioribus nichil suprapositis
55
relinquentes causis, cum[*] cum] add. et del. ex M hiis exceptis
56
nulla res efficiatur, se adepturos esse confirmant.
90vb
1
Hiis itaque se habentibus nobis quidem minime videtur consen-
2
taneum, si aliunde error inciderit, artem penitus a nobis
3
excludere. Naute etenim maris scopulos atque ad
4
genus[*] genus] litus V minus providentes, si quo decepti errore[*] errore] add. et del. n M
5
naufragium patiantur, restitutis na⟨v⟩ium[*] navium] BVV1
6
armamentis[*] armamentis] add. et del. non M de pristina non diffidentes salute,
7
ab aliis etiam exorati alacri mente, spe confirmatio-
8
re naves conscendunt. Ad hunc etiam modum nos hanc
9
astrorum scientiam firmam et certam et in sua veritate
10
immobiliter persistente[*] persistente] persistentem VV1 quantum possibilitas humani permit-
11
tit ingenii assequi studeamus et in benivolenti-
12
a tam studentium quam aliorum reducere conemur.
13
Quatinus artis ipsius observata dignitate, ea ducente
14
que futura sunt prevideant, que autem sua impossibilitate
15
ars ipsa prohibet relinnqua⟨n⟩tur[*] relinquantur] V, ad nostri etiam operis confir-
16
mationem predecessores[*] predecessores] corr. ex decessores M (perhaps other hand) nostros in hoc prenoscionis genere
17
imitari nos conveniens est, medicorum videlicet mo-
18
re qui sub quodam experimento genus et causam egrotantis, etiam
19
statum absque totius accusationis menda[*] accusationis menda] accusatione medicine V studiosius
20
perscruta⟨n⟩tur[*] perscrutantur] VV1. Nos igitur hac similitudine roborati genus,
21
terram, cibum et hiis similia ut futurorum prenotio certior
22
habeatur non nimis perquirentes in nullo peccare timemus.
23
⟨I.3⟩ ⟨Quanta sit utilitas ex futurorum prenotione⟩
⟨I⟩n[*] In] i. m. M superiori capitulo24
communi quadam explana〈-〉
25
tione satis manifestum arbitror
26
ex quibus rerum generibus que futura sunt astrorum noti-
27
tia mediante preiudicari valeant, quibus etiam mo-
28
dis huius artis dignitati detrahere moliuntur[*] moliuntur] moliantur V qui
29
sua imperitia vel potius insolenti negligentia tante lu-
30
cis expertes vivere[*] vivere] BVV1; corr. ex viverunt M (perhaps other hand) meruerunt. Quid etiam
31
ex ipso circulo et ex eius efficientibus causis[*] causis] i. m. M, quid ex ipso
32
aere et eius efficacia stabilique proprietatis[*] proprietatis] add. et del. quid ex ipso aere M
33
convenientia, preterea de naturarum successio-
34
ne circa animas et circa corpora quantum ad utriusque actus
35
contingere soleat, a primo videlicet conceptionis punc-
36
to ad ultimum vite articulum, que etiam extrinsecus
37
accidentia eisdem naturaliter et quasi inevitabiliter adhere-
38
ant, velud quedam amoris connexio que inter
39
corpus et animam habetur, generaliter supra expositum
40
habemus. Sunt autem divitie, quies, delectatio,
41
honestas vite aut contra infirmitas et ea
42
que corporis sunt, anime autem largitas, honor, reg-
43
num[*] regnum] add. et del. e M. Hec, inquam, et si qua sunt alia non minus
44
retulimus. Nunc autem quid ex hiis omni tempore et in quo rerum
45
genere indubitanter accidat, quanta demum ex ho-
46
rum prenotione sequatur utilitas compen-
47
diose curamus exponere. Si ergo utilitatis quantitatem
48
diligentius attendere curamus, nil iocundius, nil ho-
49
nestius, nil utilius a Deo[*] a Deo] corr. ex adeo M mortalibus collatum
50
profecto patebit. Per hanc enim ad quarumdam
51
divinarum rerum humanarumque fere notitiam
52
et obtentum[*] obtentum] add. et del. sp M aspirare audemus. Anime namque
53
optima et summa utilitas in perfecte[*] in perfecte] corr. ex inperfecte M alacrita-
54
tis obtentu, in honesta scientia eiusque exercitio,
55
in hiis etiam bonis que celestis circuli natura
56
quantum ad Deum et ad homines in corporis salute opti-
91ra
1
mo etiam fine distribuit tota subsistere videtur. Profectus
2
item corporis prestantior esse creditur, cum eorum quedam
3
que futura nobis iminent previdentes summa in-
4
dustria eorum preoccupare eventum et quibusdam a-
5
miniculis subvenire satagimus. Si igitur hanc as-
6
trorum scientiam, quia ad manum pecuniam dare, diviti-
7
as coacervare[*] coacervare] BV1; coacerave M; coasservare V, dignitatem conferre non novit, infamare
8
velimus, profecto et philosophiam que potius congesta dis-
9
pergit in id vitium inducemus, cum nichil prestantius, nichil
10
iocundius, nichil denique apud quemlibet potentum[*] potentum] potentem VV1 ipsa philosophie dis-
11
ciplina utilius[*] utilius] ultilius M fore totus proclamet mundus. Nos
12
igitur dum oportunitatem servamus ab indignis in
13
utramque criminationibus pedem referentes has sequa-
14
mur, has apprehendamus, in hiis prout uniuscuiusque in-
15
genii facultas posse ministrat studeamus.
16
Hiis autem que superius promissa fuerant succinti preliba-
17
tis eorum verba denuo examinanda occurrunt[*] occurrunt] corr. ex occurrrunt M
18
qui huius artis minuere dignitatem insultant,
19
cum eius studium pro rerum defectu et earum corruptione
20
infrustuosum contendant, etiam que oculis subia-
21
cent abnegantes, quorum dicta potius respuenda ⟨quam attendenda⟩[*] quam attendenda] VV1
22
sunt. Non enim istam futurorum disciplinam eius utilita-
23
tis inscii philosophie convenienter supponunt. Eorum namque
24
que necessario videntur accidere notitiam antequam fiant
25
superfluam et inutilem omnino affirmant. Quod penitus
26
absurdum, liquido constabit. Sicut enim ex inspirato[*] inspirato] add. et del. g M
27
gaudio sive potius dolore quorumdam mentes sepius per-
28
turbantur, ita subitus eorum que timenda fuerant[*] fuerant] fuererant M e-
29
ventus quamdam menti nostre pertubationem incutit, unde
30
et cor trepidat, sensus fugit, memoria labitur
31
et que aderat prosperitas in contrarium declinat. Cum
32
autem que futura sunt presciuntur, animus qui-
33
escit, sensus excitat[*] excitat] excitatur V, quibus nutrimentis sive
34
etiam amminiculis que futura perhorrescit convenienter
35
et absque detrimento subeantur deliberat. Sic de-
36
nique longe post ventura quasi presentia considerando re-
37
tractat. Nam[*] nam]nec VV1 clam a nostre discretionis memoria
38
reputari debet quos celestia corpora pretendunt[*] pretendunt] portendunt VV1
39
effectus, velud ea que divine legis series ine-
40
vitabiliter commendat, nullatenus necessitati subiacet[*] subiacet] subiacere V1; subiacent V. Even with the corrections, the meaning of this sentence is ambiguous. Cf. Ptolemy, Quadripartitum, tr. Aegidius de Tebaldis (A.2.5), MS Paris, BnF, lat. 16653, f. 13v: Sed propter hoc non convenit ut cogitemus quod omnia que accidunt hominibus per corpora celestia sint necessaria ut divina, que homo removere non potest; Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, pp. 22-23 [*] que] qui VV1.
41
Notandum potius quicquid superiorum effectu cooperante
42
causarum in omnes communiter accidit gentes ex inevi-
43
tabili Dei dispositione provenire, nec ab alio quam
44
ab eo qui subsistendi prebuit causam possibile est
45
dissolvi. Constat enim id sese habere, prout ratio-
46
nabilis divine potentie effectus in celestium
47
motuum rata et invariabili idemptitate per-
48
petuo subsistit. Que autem in terra sit[*] sit] fit VV1 alteratio ex
49
illa predicta rationabili Dei potentia naturali, tamen eiusque
50
patentibus causis procedens semper a superioribus rationabile
51
sumit exordium, consequenter vero ea generaliter, non ex
52
alicuius rei proprietate concurrunt accidentia partibus il-
53
lorum alternatim succedentibus. Id autem quod diximus naturale
54
et proprium in omnes universaliter accidit gentes, ut sint
55
in exemplo que in hoc nostro circulo preter solitum fi-
56
unt alterationes quibus impossibile est resistere, sicut
91rb
1
sunt fulgura, exustiones et aliquod subitum genus
2
mortis et hiis similia. Terrarum autem subversiones inter
3
ista possunt deputari. Multi enim generaliter hoc interierunt
4
periculo. Hec namque maiora, hec maxima mino〈-〉
5
ribus aliis pro sui status parvitate vim quamdam in-
6
ferunt, quare iste proprie et singulares nature il-
7
los universales quos diximus eventus ad sui
8
status qualitatem nequaquam reducere poterunt. Ex hoc
9
igitur manifestius apparet has omnes dispositiones
10
generales ex illa prima et digniori natura, quam
11
nullus impellendo, cui nullus resistendo contraire valet,
12
procul dubio descendere, ea demum, quia inter omnia que
13
sibi refragari velle videntur maxima irre〈-〉
14
fragabiliter suos in publicum demittit effectus. Sed
15
eorum que ab ista sunt aliena genere pars quedam, dum
16
que sibi inimicantur offendit, permutationi non
17
impugnat[*] impugnat] repugnat BVV1, in alterationem enim et diversitatem transire
18
festinat. Pars autem altera nullo contrarietatis reperto ge-
19
nere in proprie[*] proprie] propria VV1 sue creationis natura perseverat, nullam ex
20
aliquibus de causis necessitatem contrahens. Id idem
21
etiam in omnibus quorum initia naturalia sunt accidere videmus.
22
Omnium namque accidentium[*] accidentium] corr. ex accidentiaum M pars altera, omnium etiam
23
naturaliter[*] naturaliter] naturarum V1 quarum vis quedam lapides ipsos, necnon
24
et arbores, animantia etiam vegetat, preterea morbos
25
et apostemata quadam quasi debita operatione per-
26
movet, contrariorum natura cogente, quandoque permu-
27
tantur nisi aliquod prudens discretio debitis contrariis
28
obviante festinet. Alia vero quedam amicabili
29
convenientia reperta nullo oppositionis interventu va-
30
ria⟨n⟩tur[*] variantur] VV1. Nunc ergo quid ex hiis et hiis similibus
31
accidat, de eorum etiam natura et de eorum[*] eorum] add. et del. presentia M prescien-
32
tia diligenter tractemus. Sunt quedam
33
futurorum quorum ⟨eventus⟩[*] eventus] VV1 pro sui status quantitate nunquam po-
34
terunt devitari. Sunt alia que diversitatis
35
sive transmutationis, quandoque etiam variationis vicem,
36
non enim ipsorum natura adeo efficax ⟨est⟩[*] est] BV; sup. l. M (other hand), suscipiunt; si-
37
cut ergo medicus egrotantis causas et signa, quis etiam
38
morbus periculum minetur, quis salutem portendat
39
et cuius medicamenti[*] medicamenti] BV1; corr. ex medicanti M (perhaps other hand) beneficio consulere valeat
40
deliberare consuevit. Nos itidem in huius negotii rebus,
41
que mutari aut quibus obviari tam in nati-
42
vitatibus quam alibi possibile sit, exponamus. Nam
43
que in hora nativitatis ex hoc circulo accidunt permu-
44
tationes pro elementorum inconstanti natura maxime vari-
45
antur, tam diu enim motus illorum variari non
46
desistit, quousque ei quod fuerat quid superveniat aut potius
47
detrahatur. In hiis utique causis futurorum prescientiam et
48
quicquid ex ea procedit consistere palam est. Hoc, inquam, modo
49
qui aliis prevalet in arte medicus vulnus demum
50
cicatrice durescere aut pruritu corrumpi, nisi medi-
51
camento deliniatur, prenuntiat. Nec aliter in ferro et
52
in magnete lapide deprehendere quis poterit. Huius
53
enim lapidis natura ferrum ad se trahere dicitur. Sicut
54
tamen et a vulnere cicatricem aut aliud vitium, si competens
55
fomenti cura diligentius adhibeatur, possibilis[*] possibilis] possibile V
56
est averti, sic et huius lapidis in ferrum natura suo poterit
91va
1
medicamento corrumpi. Hec autem que predicta sunt non nisi ab hiis
2
que naturaliter sunt illis contraria expelli possunt. Nec minus[*] nec minus] add. et del. que ab M
3
et alia que ab hominibus cognita in ipsis hominibus
4
renovantur. Cum autem ista absque suis oppositis in
5
cognitionem venerint vel etiam cognita, nisi obiectis contrariis,
6
primum nature ordinem necessario sequantur[*] Since this part of the sentence does not make sense, I would like to suggest the following corrections: Cum autem ista absque suis oppositis in incognitionem venerint vel etiam cognita, nisi obiectis contrariis, primum nature ordinem necessario sequantur. Cf. Ptolemy, Quadripartitum, tr. Aegidius de Tebaldis (A.2.5), MS Paris, BnF, lat. 16653, f. 13v: […] si homo nesciverit accidentia, que contingunt hominibus vel si ea sciuntur, et non preparavit rem aliqam, qua ipse contrarier, accident modis omnibus secundum quod eveniet ordinatio prima nature; Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, pp. 26-27, quod si presciantur, hiis
7
etiam repertis que[*] que] qui VV1 consulere noverint, a substantiali et prima eorum natura
8
aut in toto, aut in parte maiori transmutari necesse est, aut
9
quedam ex hiis conveniens amixtio procreatur; et hoc est quod
10
de hac motus diversitate que in virtute communi et propria sin-
11
gulariter operatur supra retulimus. Cum igitur in rebus
12
tam generalibus quam individuis vis eadem inesse deprehendi va-
13
leat, vehementi admiratione[*] In M, there is a hole in the parchment in the middle of this word. dignum reputari debet.
14
Unde istud erroris genus communiter in omnes accidat gentes.
15
Videmus enim homines qui, dum futurorum prescientiam et que
16
ex ea efficiuntur previdere despiciunt, et tamen quibus
17
ea munimentis liberius sustineant observare preponunt.
18
Quid tamen temporum diversitatem aut a stellis aut ex harum
19
nubibus[*] nubibus] motibus V, tum ex lune mansionibus vel ex eius sta-
20
tus diversitate in nullo fieri dubitant? Dum eius rei sig-
21
na et quedam ducatu prestare credantur, singulas suc-
22
cendentium temporum importunitates prevenire
23
laborant, estati frigida, hyemi calida comparan-
24
tes, tota denique intentione intuitur quatinus in
25
sue equalitatis pondere natura subsistat complexioque
26
firma permaneat. Similiter qui agriculture et planta-
27
tioni presunt, qui etiam animalium
28
procreationi quamdam providentiam adiciunt, astrorum nubes conside-
29
rant, horas etiam in seminando et plantando
30
fortuitas attendunt et ad ultimum lunaris -
31
motus diversitates alios observare diligen-
32
tius instruunt. Neminem tamen hoc improbare,
33
hoc negligere, hoc non consilio, sed ignorantie atque
34
errori ascribere videmus. Nullus enim hoc impossibilitati
35
deputat, nullus aliter evenire confirmat, nullus
36
rei huius observationem fructu carere deplorat.
37
Alie autem particulares cause et singulares proprieta〈-〉
38
tes in temporum mutatione cum augmento sive di-
39
minutione caloris et frigoris, preterea in sua
40
singularum proprietatum[*] proprietatum] corr. ex proprietateum M permutatione quid conferant
41
dinoscere et quid ex hiis futurum sit prescire,
42
nec minus etiam horas quibus hec accidant depre-
43
hendere impossibilitati attribuunt. Multis tamen signis
44
evidentissimisque rationibus hominum nonnullos, dum
45
dies ardore solis exestuat loca, quibus morantur
46
quousque nimius calor in minimum redigatur
47
rebus frigidis, demulcere manifestum est. Quod ergo supra-
48
dictis continetur, de proprietatibus videlicet singularibus, ma-
49
iore tamen subtilitate[*] subtilitate] simplicitate V implicitis, que impossibilia
50
dicuntur, quoniam perpauci ea in usu habent. Unde etiam et generali-
51
um impossibilitas eque ut istorum potest deprehendi
52
ac presciri, temporum permutationes congrue preve-
53
nire, siquis[*] siquis] siquid VV1 etiam ex hiis detrimenti[*] detrimenti] detrimentum V futurum sit,
54
prevertere eque possibile iudicamus. Quibus igitur de causis
55
que ex supradictis particularibus individuorum quoque
56
proprietatibus futura presciuntur valeamus depellere,
91vb
1
quia ex nimia ipsius profunditate artis quandoque error incidit[*] incidit] add. et del. p M,
2
negligentia pretermitti aut oblivione deleri in-
3
conveniens penitus reputandum est. Illi denique qui
4
ob suam ignorantiam incertumque experimentum vel potius
5
propter minus perfectam considerationem, quam in huius artis virtute con-
6
venientia sive diversitas atque id genus consistat,
7
nullatenus assecuntur, etiam que ex hiis efficiuntur posse aufer-
8
re neminem estimant; quare, cum principales
9
nature semper nullo prohibente quod sui proprium est ordinis ad ef-
10
fectum perducant, earumdemque effectus necessarios et quibus
11
nulla valeat ratione resisti fore existimant. Taliter
12
etiam in astrorum prenotione accidere putaverunt. Unde hanc quasi
13
secundam naturam efficacem et indeficientem cui
14
nullus resistere, quam nullus variare in aliqua sua operatione
15
valeat, cum eius effectus ex necessitate quantum ad ipsos
16
contingere videatur, appellant. Cum autem evidentissime
17
constet hanc futurorum prenotionem non tam errore te-
18
neri, nec omnes illius species erroribus implicari,
19
quid demum ex hac efficiatur, quibus etiam modis que
20
innovantur repelli valeant diligentius restat
21
aperire. Sin autem ratio singula tradere non valeat, quantum
22
tamen possibilitas contulit exhibere non fugiat. Quod si mi-
23
nimum id reperietur, minoris profectus ut in brevius re-
24
digatur non censemus. Cuius rei etiam in arte que salutem
25
conservare demonstrat non minimum habemus exemplum.
26
Licet enim phisica non omnium hominum salutis sit occasio, cum
27
sit tamen quorumdam, appetenda sui[*] sui] sua V1 utilitate videtur,
28
quia ex hac totius humane complexionis pendet
29
solatium. De operatione igitur et renovatione quam
30
ex hac arte perpendunt tractaturi, Egyptios
31
horum veritatem assecutos eligimus imitari. Ipsi
32
enim tota intentione summoque studio adnitentes
33
astrorum notitiam phisice quodam modo equitare
34
voluerunt. Numquam enim morbos mederi vel que
35
ex hoc circulo procedunt noxia devitare docerent,
36
nisi que futura erant auferri vel permutari posse cogno-
37
vissent. Illi denique hanc possibilem variatio-
38
nem, postquam futura presciuntur, scientiam firmam preexsequenda
39
utilitate illi se adherentes statuerunt, quoniam ex as-
40
tris alterationem prodire, ex circulo innovationem innova-
41
tionisque rationem indubitanter procedere cognoverunt,
42
nec minus etiam, quia corpora et infirmitates in eadem com-
43
plexione vel compositione non subsistant. Est itaque huius
44
artis officium scire que retulimus, venturos et etiam mor-
45
bos expellere phisicum est. Mechanici[*] mechanici] mathematici V quoque, sicut
46
qui nigromantie intendunt et qui[*] qui] add. et del. ad M aliis
47
adiurationibus seu cartarum[*] cartarum] caracterum V inscriptione vel quolibet
48
verborum genere de futuris tradant, nullum omnino infor-
49
tunium quod ex huius circuli natura imineret
50
futurum prevertere potuerunt, necdum tamen ab hoc resi-
51
piscunt consilio. Nos precipue ab hiisdem, cum ea que
52
futura previdentur, ut supra ostendimus, posse preverti
53
dubium non sit, que ex hoc circulo ventura creduntur
54
ex preteritis iudicantes, sumamus exemplum.
55
Medicus enim postquam corporum qualitatem et complexionem
56
nature, preterea causam notam habuerit, medica-
92ra
1
mentorum usu noxia delere, morbos auferre decernit, ca-
2
vet etiam ne quid in principio aut fine quod timendum sit
3
accidat. De hiis igitur que in libri huius exordio pre-
4
scripta sunt compendiose et modo introductionis, sin-
5
gulares videlicet celestium corporum proprietates exponendo,
6
modos etiam eorumdem et naturam et quid unumquodque sibi pro-
7
prium vendicat, prout priores experimento didicerunt
8
astrologi, Deo auctore ⟨tractabimus. Et primum de Solis et Lune et erraticarum quinque stellarum virtute earumque⟩[*] tractabimus… earumque] VV1 moderatione[m][*] moderationem] moderatione V1 disseramus.
9
⟨I.4⟩ ⟨De natura VII stellarum mobilium⟩
⟨S⟩olis[*] Solis] i. m. M naturam10
apud omnes calidam et siccam
11
constat esse, moderate tamen. Huius equidem effectus
12
tanto altior atque dignior, quanto ceterarum
13
actionibus stellarum eminentior pro sui corporis mag-
14
nitudine reperitur. Unde etiam temporis mutationem
15
sibi attribuunt. Hic quanto vertici nostre[*] nostre] nostro BVV1 vicinius acce-
16
dit, eo amplius multiplices apud nos calores ef-
17
ficit. Luna autem in maxima parte humida. Circulus
18
enim suus terre vicinior multoque ex ea suscepto ⟨vapore⟩[*] vapore] V1; i. m. M (perhaps other hand); humore V
19
quedam corpora conficit vetustate, alia corrumpit putretu-
20
dine. Cum autem Soli opposita fuerit, ex proprio quem retinet
21
calore quibusdam prestat maturitate[*] maturitate] nativitatem V1, modum tamen in
22
nullo transcendens. Ipsa namque lumen a Sole capit. In Saturni natura[*] natura] add. et del. siccitas et frigitas M frigus et
23
siccitas redundant. Circulus[*] In M, there is a hole in the parchment after this word. enim illius a calo-
24
re Solis alienus frigus contrahit, ab humore autem quem terre
25
vapor generat[*] quem terre vapor generat] qui terre humore generatur V remotus siccitatem recipit. Habent
26
etiam isti et alii planete secundum locorum distantiam a Sole
27
in hoc nostro circulo non modicam virtutis efficaciam, eorum
28
mutatio varietatis secundum naturarum diversitatem et secundum propriam
29
ipsius substantie operationem in augmento sive diminutione
30
patescit. Est etiam in accessu sive recessu earumdem ad in-
31
vicem alia variatio. Martis autem natura comburens
32
et sicca. Color enim igneus et ipse Soli vicinus, cui circu-
33
lus[*] circulus] add. et del. ci M secundo loco ab eo ordinatur. In Iovis natura
34
equalitas conveniensque temperantia precellit. Illius
35
namque circulus inter duos circulos, Saturni scilicet et Martis, con-
36
stitutus et ipse Iupiter inter utramque naturam, calidam
37
videlicet et frigidam, non minus ordinatur, eiusque propria et
38
principalis virtus calor, semper fomentum ministrans. Hec itaque
39
causa ventos excitat quorum flatus beneficio arbo-
40
res pullulant et plante virescunt. Veneris autem
41
moderata compositio et virtus equabilis Solis, tamen affinita-
42
te non nimium calescit. Preterea, quoniam multa luce reful-
43
get, humorem a terre vapore[m][*] vapore] VV1 concretum in se recipit.
44
Unde et ipsa, sicut et Luna, humectat. Mercurius quoque,
45
quoniam cursus eius in longitudine semper Soli proximus,
46
quandoque calescit, lunari quidem circulo totam terram
47
obeunti factus vicinior invicem humectat. Est
48
etiam in causa sui cursus celeritas levitasque revolu-
49
tionis alternaque circa Solem frequensque mutatio. Unde
50
subtilis et calidus effectus variationi aut alterationi
51
sepius non repugnat.
52
⟨I.5⟩ ⟨De fortuna et infortunio stellarum⟩
⟨H⟩iis[*] Hiis] i. m. M de natura stellarum53
et de virtutis moderatione prelibatis de for-
54
tuna et infortunio earumdem consequenter dicemus.
55
Quatuor enim nature sive potius virtutes que mundanorum
92rb
1
omnium efficientes cause recte dici possunt, quar⟨um⟩[*] quarum] BVV1; quare, corr. in quar M due,
2
calor videlicet et humor, arboribus incrementum, herbis
3
et plantis quemdam vegetandi motum, animantibus etiam
4
vitam conferunt, frigus autem et siccitas econtra dissipant, cor-
5
rumpunt, dispergunt. Hoc equidem modo stellarum mobi-
6
lium due, Iupiter videlicet et Venus, equabiles concordisque
7
sunt moderationis. Ab hiis etiam Luna non videtur differre. Hac
8
igitur consideratione philosophi veteres illas fortuitas[*] fortuitas] fortunas V et in me-
9
lius omnia revocantes pro supradicta earum oportuni-
10
tate dixerunt. Harum namque virtus in calore et hum-
11
ore precipue subsistit. Saturni autem et Martis[*] Martis] add. et del. et M
12
efficacia predictis tribus adversatur, quoniam harum duarum nature
13
diversitas illarum[*] illarum] illamrum M trium naturam non respicit, quare[*] quare] quarum VV1 al-
14
tera frigus, altera sibi proprie siccitatem usurpat.
15
Unde, quoniam in natura constantiam non amittunt, infor-
16
tunate facte sunt. Sol denique et Mercurius ad omnes
17
se inclinant, nunc hinc, nunc inde se invicem
18
divertentes. Hoc autem in hiis satis possibile videtur,
19
quoniam in earum natura participatio quedam continetur.
20
⟨I.6⟩ ⟨Que sint mascule, que muliebres⟩
In primordio humane creationis, quoniam21
in natura sive potius in sexu
22
duo tantum conditi reperiuntur, masculus scilicet et femina,
23
naturam ⟨caloris sexui masculino, naturam⟩[*] caloris… naturam] V humoris sexui feminino attribuunt,
24
quare altera in alterum iuste concessit participatio. Cum
25
in Luna et in Venere maximus humor habundet,
26
has antiqui femineas appellarunt. ⟨Solem quidem et Saturnum, Iovem similiter et Martem contrario sexui reli⟨n⟩querunt⟩[*] Solem... reli⟨n⟩querunt] V1. Mercurius quoque,
27
quoniam utriusque generis particeps extitit, in moderatione
28
caloris et humoris equalitatem non amisit. Nec
29
minus etiam secundum earum mansiones a Sole sexus rationem[*] rationem] ratione VV1 expo-
30
nunt. Cum enim planete orientales ortum videlicet
31
Solis precedunt[*] precedunt] add. et del. max M, masculino sexui[*] sexui] add. et del. attribuuntur M
32
ascribuntur. Cum autem ab occidente solarem occasum
33
premiserunt, femineum sortiuntur. Preterea, prout
34
earum mansiones ab orizonte distiterint,
35
idem coniciunt. Si itaque ab oriente inter me-
36
dium celum superius et orizonta disponantur, aut
37
si ab occidentis partibus inter orizonta et medi-
38
um celum inferius, quod cardo terre dicitur, locum obti-
39
neant, sexum virilem assumunt; quod si in reli-
40
quis quartis exstiterint, femineum non relinquunt.
41
⟨I.7⟩ ⟨Que diurne, que nocturne⟩
⟨D⟩uo[*] Duo] V esse tempora42
omnes nullo rationis
43
induti argumento, verum cotidiano doc-
44
ti experimento fateri coguntur. Alterum dicitur dies et
45
hunc masculis, alterum vocatur nox et hanc mu-
46
lieribus attribuunt. Cum igitur in die pro motu et vari-
47
atione mundanorum, sed precipue pro munero[*] munero] mundo B; numero V
48
scolarium[*] scolarium] V; secularium B; scolarium or secularium MV1 exercitio negotiorum maxime calor
49
habundet, in nocte quidem omnia quiete fru-
50
untur, cum a labore omnia cessent animantia et
51
tunc humor etiam prevaleat, Lunam et Venerem
52
nocturnas dixerunt, Solem et Iovem diurnas vocantes. Mercurium quoque, quia utriusque
53
est particeps, inter utramque medium reli⟨n⟩querunt[*] relinquerunt] VV1.
54
Sed cum orientalis fuerit, diurnus, cum autem
55
occidentalis, nocturnus dicetur. Duas itaque in-
92va
1
fortunatas, quas etiam corruptionis ministras ap-
2
pellant, a sue nature convenientia removentes in
3
contrarium collocarunt. Mars namque, quotiens in
4
melius revocatur, profectus suos in meliora multi-
5
plicat; in sui natura persistens, infortunium
6
in deterius redundat. Saturnus ergo pro expressa ipsius frigi-
7
ditate diurnus vocatur. Illius etenim naturam diei
8
calor mitigat. Mars autem nocturnus ponitur, quoniam ipsius
9
siccitatem noctis humor temperat. Eodemque denique
10
modo in omnibus infortunatis. Cum enim in contrarium
11
se applicant vel divertunt, eorum minuitur infor-
12
tunium, dum earum[*] earum] add. et del. mod M roboratur moderatio.
13
⟨I.8⟩ ⟨De virtute stellarum secundum locorum diversitates et earum mansiones a Sole⟩
⟨L⟩una[*] Luna] i. m. M equidem et stelle14
nocturne in augmento sive diminutione
15
secundum loca earum ⟨et⟩[*] et] VV1; sup. l. M (perhaps other hand) mansiones a Sole vires
16
suas permutare creduntur. A primo namque ipsius
17
Lune exortu donec atharbe[*] atharbe] atarbe V1 primum occupet, quod
18
medium prioris lucis dicitur, in ipsius lunaris corporis natura
19
humor videtur prevalere. A medio item prioris lu-
20
cis quousque Soli opponatur, calor dicitur preesse. Ab
21
ipso quidem totius lucis complemento donec atharbe[*] atharbe] atarbe V1
22
secundum insideat, quod medium secunde lucis nominant,
23
regnat siccitas. A medio demum secunde lucis
24
quousque Soli iungatur, viget frigiditas. Erra-
25
tice igitur stelle a sui ortus primordio quousque mo-
26
ram primam consequa⟨n⟩tur[*] consequantur] BV1; consequentur V, humectant. Ab eo
27
quidem loco quousque ad Solis oppositionem ventum
28
fuerit, calescunt; a[*] a] corr. ex ad M Solis rursum oppositione donec
29
secundam moram obtineant, desiccant. Cum
30
autem hic locus relinquatur[*] relinquatur] relinquitur V; relinquetur V1 quousque Solem succe-
31
dant, frigescunt. Diversa namque vis earum naturalis〈-〉
32
que moderatio, preterea quia in hoc circulo altera alteri quasi vic-
33
trix prefertur secundum earum mansiones et loca huius rei cog-
34
nitionem insinuant. Ex hoc demum, quod in circulo per
35
diversitatem sive potius rerum alterationem recensetur,
36
quod dictum est nobis manifestius innotuit.
37
⟨I.9⟩ ⟨De natura stellarum que in zodiaco consistunt et de diversitate earum virtutis⟩
⟨S⟩uperius[*] Superius] V1 de natura erraticarum38
et de virtutis earumdem operatione
39
tractavimus.
40
Sequitur de fixarum virtute et figurarum ⟨proprietate⟩[*] proprietate] VV1 et earum ef-
41
fectu. Ab hiis ergo que in zodiaco consistunt,
42
prout ordo tract⟨at⟩us[*] tractatus] BVV1 expostulat, sumamus exordium. ⟨Aries⟩[*] Aries] V1; vac., i. m. M
43
Stelle ergo que in capite Arietis fir-
44
mantur Martis et Saturni naturam eorum〈-〉
45
que moderationem obtinent. Que autem stelle na-
46
res illius possident, Mercurii naturam assu-
47
munt, earum tamen temperantia ad Saturni na-
48
turam[*] naturam] add. et del. eius moderationem M aliquantulum se incli-
49
nat. Que in posteriori pede continentur, Martis
50
naturam eiusque moderationem non fugiunt. Et que
51
super renes[*] super renes] add. vel caudam V locate sunt, Veneris naturam sorti-
52
untur. ⟨Taurus⟩[*] Taurus] BV1; vac. M Stelle quoque que in fixura
53
narium conspiciuntur[*] conspiciuntur] corr. ex conspiuntur M, Veneris naturam subierunt.
54
Harum tamen moderatio nature Iovis aliquantulum
55
adhesit. Azoreie[*] Azoreie] corr. ex Adoreie M; Azorcie V quas latino sermone Capel-
56
las[*] Capellas] corr. in caprellas M (perhaps other hand) dicimus tam Lune quam Martis[*] Martis] Iovis V naturam earumque
92vb
1
moderantiam non expellunt. Sed que perlucida et rubicun-
2
da[*] rubicunda] corr. ex rubicundan M in Tauri capite videtur[*] videtur] add. et del. ipse M, ipsa enim Aldebaram[*] Aldebaram] Aldebaran V1
3
sermone arabico, latine autem Scabro potest dici, nature
4
Martis eiusque moderationi succumbit. Alie demum
5
stelle Saturni naturam imitantur. Harum tamen compositio
6
Mercurii naturam paululum subiit. Et que ⟨in⟩[*] in] V Tauri
7
cornua, non relinquit Martis naturam eiusque[*] eiusque] VV1; corr. ex eius M (perhaps other hand) composi-
8
tionem non amisit. ⟨Gemini⟩[*] Gemini] BV1; vac., i .m. M Quedam in pedibus
9
Geminorum stelle cernuntur, quarum natura et si
10
Mercurio adhereat, venerie tamen moderationis pau-
11
lulum usurpat. Que autem in femore Gemino-
12
rum anatra[*] anatra] add. sup. l. id est lucida M (other hand); om. B; vac. V; a natura V1 videtur, Saturni nature eiusque permixtioni[*] permixtioni] operationi V
13
sociatur. In utroque Geminorum capite due perlucide
14
deprehenduntur, quarum que prior precedit, nature Mercurii se
15
subiungit; hec a quibusdam Flannai[*] Flannai] Flannaa V [nominantur][*] nominantur] om. VV1 nominatur[*] nominantur] corr. ex nominantur M ,
16
a Grecis tamen qui huic sub quodam debite venerationis
17
officio munus offerebant Assere[*] Assere] add. id est Ara V; Assare V1 nuncupatur. Altera quidem,
18
quem[*] quem] quam V1 Herculem dicunt, nature Martis subiciunt. ⟨Cancer⟩[*] Cancer] V1; vac., i. m. M
19
Que autem in pedibus Cancri stelle notantur, et si Mercurii
20
nature se supponant, Marti tamen aliquantulum se incli-
21
nant. Earum vero que sunt in eius ventre, Azabene scilicet[*] scilicet] M (perhaps other hand); om. BVV1,
22
proprietas Saturni et Mercurii nature non repugnat. Que autem
23
in eius pectore locatur[*] In M, there is a hole in the parchment in the middle of this word., nubis[*] nubis] add. et del. g M queque gerit
24
speciem vocaturque Meellef[*] Meellef] Melloef V, Lune et Mar-
25
tis equatur nature. In utraque Presepis parte sunt due
26
stelle que duo Asini[*] Asini] corr. ex Asani M dicuntur, Martis videlicet et Solis
27
efficaciam assequantur[*] assequantur] assequuntur V; assecuntur V1, quarum[*] quarum] corr. ex quare M complexio manifeste
28
abscidit et destruit. ⟨Leo⟩[*] Leo] BV1; vac., i. m. M Sunt iterum stelle
29
due in Leonis capite que Saturno conveniunt, sed ad
30
Martis naturam aliquantulum accedunt. Tres
31
autem ille que in Leonis cervice fulgentes Saturni naturam
32
sequntur et ad Mercurii temperantiam inclinantur.
33
Ea vero perlucida que cor Leonis vel potius alio nomine
34
dicitur Almalaki[*] Almalaki] Almalaci V a Martis et Iovis[*] Iovis] add. et del. non recedit M natura non
35
recedit. Que in lumbis[*] in lumbis] add. et dorso V existunt et que in cauda
36
fulgent, Veneris et Saturni naturam non amittunt. Sed
37
que femoribus adherentes Veneris nature se adhibent,
38
de Mercurio tamen paululum retinent. ⟨Virgo⟩[*] Virgo] BV1; vac., i. m. M
39
Sunt quedam in Virginis capite et in extremitatibus
40
ale dextre, que dum Mercurii naturam ostendunt, Marti[s][*] Martis] Marti V
41
tamen in modico se supponunt; alias quidem eiusdem ale per〈-〉
42
lucidas Mercurio sociari, sed in parte Venerem dicimus imi-
43
tari. Est quedam refulgens in ala dextra, que
44
dicitur Almuredeme[*] Almuredeme] corr. ex Almuredine M; Almuredene B; Almuredine V Lilutaf, Saturni[*] Saturni] iter, then del. M naturam
45
et Mercurii non relinquens. Alcimec Alaazel[*] Alcimec Alaazel] MV1; Aleeimac Alazel V que in
46
Virgine deprehenditur et si nature Veneris adhesit, Mercurio
47
tamen paululum se subiecit. Que vero in pedum extre-
48
mitate et vestium novissimis denotantur, Mercurio
49
quidem, sed etiam Marti partim conceduntur. ⟨Libra⟩[*] Libra] BV1; vac.,i. m. M In Libre
50
scapulis due perlucide cernuntur, quas Ptholomeus cau-
51
darum Scorpionis extremitates nominavit. Iovis et
52
Mercurii naturam non abstulit. Que in medio[*] medio] add. et del. i M Aze〈-〉
53
benin[*] Azebenin] Zebani Azebau V Saturni naturam assumpserunt, Mercurio tamen
54
aliquantulum adheserunt. ⟨Scorpio⟩[*] Scorpio] B; vac., i. m. M; i. m. V1 Scorpionis
55
latera quedam prefulgentes obtinent, et si Mar-
56
tis nature, Saturno etiam aliquantulum respondent.
93ra
1
In eiusdem pectore quedam inter tres media rubicundior
2
et prefulgens, Martis vicaria dicta, eius naturam reti-
3
nens consistit, sed Iovis moderantiam non relinquit.
4
Que in cauda Scorpionis posita, naturam Saturni[*] Saturni] BVV1; i. m. M exhibet,
5
Veneri etiam modicum adheret. Sed que in extremitate caude Mer-
6
curio et Marti conveniunt, Martem et Lunam penitus non
7
expellunt. Quedam in posteriori[*] posteriori] exteriori V1 sita Scorpionem sequens
8
et nubis similitudinem gerit, sed a Martis et Lune viri-
9
bus non recedit. ⟨De Sagittario⟩[*] Sagittarius] BV1; vac., i. m. M Que in eius sagitta dispo-
10
nuntur, Saturni naturam et Lune secuntur. Et que in arcus
11
curvatura sunt locate, Iovis et Martis nature
12
sunt relicte. Que Sagittarii frontem sicut nubes possident,
13
alibi Solis et Martis, Mercurii ⟨naturam⟩[*] naturam] VV1 et Lune retinent. Sunt
14
in eius dorso que Iovis naturam assumunt, sed se Mer-
15
curio subiciuntur. Alie in tybiis[*] tybiis] corr. ex tybieis M Sagittarii computan-
16
tur, sed Iovis et Saturni nature supponuntur. Sunt
17
quedam in eius cauda quadrate que Veneris naturam
18
obtinent, in parte tamen Saturno respondent. ⟨Capricornus⟩[*] Capricornus] BV1; vac., i. m. M
19
Qui[*] qui] que VV1 in Capricorni naribus locate sunt, Martis nature subdun-
20
tur, Veneri paululum similantur. Sed que ventrem et tybias
21
occupant, Marti et Mercurio se inclinant. Et que
22
super caudam incidunt, Saturni et Mercurii naturam
23
suscipiunt. ⟨Aquarius⟩[*] Aquarius] B; vac., i. m. M; i. m. V1. In M, the word is barely legible because of the binding of the manuscript. In humeris Aquarii et que
24
in manu sinistra locantur, Saturni et Mercurii na-
25
turam sequuntur. Et que in femoribus se demonstrant,
26
Mercurium et in parte Saturnum non abnegant[*] abnegant] add. et del. in M. Que vero
27
Amphora sive Situla Aquaria nuncupa⟨n⟩tur[*] nuncupantur] V1, Sa-
28
turno non negamus, sed Iovi easdem partim relinquimus. ⟨Pisces⟩[*] Pisces] BV1; vac., i. m. M. In M, the word is barely legible because of the binding of the manuscript.
29
In capite Piscium australi et in linea dextra que
30
Mercurii nature favent, paululum Saturno re-
31
spondent. Que vero planitiem lateris incidunt[*] incidunt] insidunt VV1, Io-
32
vi solum et Mercurio, sed que[*] que] BVV1; sup.l. M caudam optinent in line-
33
a dextra[*] dextra] add. et del. Saturno M, attribuuntur Saturno, sed tamen in parte re-
34
spondent Mercurio. Que sinistrum latus
35
Piscium occupantes Iovis nature se subiciunt, Ve〈-〉
36
neri etiam se permittunt. In septentrionali quidem linea
37
fixe Saturni et Iovis conveniunt nature. Quedam in liga〈-〉
38
tura aut nodo perlucida[m][*] perlucidam] perlucida V; lucida V1 Martis gerit similitu-
39
dinem, sed Mercuii paululum ⟨retinet⟩[*] retinet] VV1 complexionem.
40
⟨I.10⟩ ⟨De virtute stellarum quarum simititudines et figure a dextris[*] Dextris should be corrected into sinistris. Cf. M, f. 93r, i. m. (perhaps other hand) zodiaci deprehenduntur⟩
⟨I⟩n[*] In] V sinistre partis41
figuris Ursa Minor stellas
42
fulgentes continet, quarum Aliedi[*] Aliedi] VV1;corr. ex Alidi M; Adei B
43
et Alforcam[*] Alforcani] Alfocani B, dum Saturni naturam occupant,
44
Veneri etiam se inclinant. Sed que in Ursa Maiore sunt[*] sunt] add. et del. benesa M,
45
Benezanais[*] Benezanais] Benesnais V; Beneznais V1 scilicet, Lune et Veneri subduntur. Que
46
autem in Dracone prefulgent, Saturni et Martis naturam
47
sequntur. Que autem sunt inflammate[*] inflammate] B; inflammate or rather inflamante M; in inflamante V; in inflammate V1, nature Sa-
48
turni et Iovis se sociant. Sunt in medio[*] medio] add. et del. sun M sinistram
49
partem respicientis[*] respicientis] corr. in respicientes M (perhaps other hand) que Saturno et[*] et] add. et del. sa M Marti se appli-
50
cant. Que in Septentrionali Corona refulgent, vide-
51
licet que in Alefeca[*] in Alefeca] corr. ex inalefeca M; in Alfelina or in Alfelima V sunt lucide, Venerem et Mercurium re-
52
spiciunt. Est in Herculis similitudine, que supra
53
genua recumbens dicitur, Mercurii nature ascripta.
54
Sunt quedam lucide, quarum que Aquila Cadens
55
dicitur vel alio nomine Lilurah[*] Lilurah] Lilurab B; Lilurach VV1, apud nos autem Cortugo[*] Cortugo] Tortugo V1; Tentigo V, Ve-
56
neris et Mercurii nature subiecta. Taunezuz[*] Taunezuz] Tanneziur B; Tannezuz V; Tauvecuc V1 autem,[*] autem] add. et del. que M
93rb
1
que miles caput tenens, a nobis Perseus dicitur, Saturni et Io-
2
vis naturam respicit. Que in ensis[*] in ensis] corr. ex inensis M capulo,
3
Martis et Mercurii nature congruit. Sunt alie perluci-
4
de quarum[*] quarum] corr. ex quare M que dicitur Pastor, videlicet Alaioc, Marti ⟨et Mercurio⟩[*] et Mercurio] VV1 con-
5
venit. Alie autem sunt quarum Abhavue[*] Abhauue] Chanue V; Alahuue V1, que viperam
6
tenens dicitur, Saturno non dissentit, sed Veneris mo-
7
derantiam non relinquit. Sunt alie in ipsius serpen-
8
tis latere quas Saturni et Martis natura recipit. In
9
Sagitta locate, Martis nature accedunt, sed Veneris
10
non amittunt. Sunt alie, quarum Vultur Volans
11
Iovi et Marti consentit. Que autem sunt in Del-
12
phine qui secundum quosdam Lupus Maximus[*] Maximus] Magnus V dicitur, Satur-
13
ni et Martis naturam non expellit. In Equo autem
14
que relucent, Martis et Mercurii natura suscipit. Sunt
15
etiam alie quarum Andromade nature, quamquam noverit ⟨Martem⟩[*] Martem] V, Veneris ad-
16
hesit. Et que in Triangulo, Mercurii naturam
17
sumpsit[*] sumpsit] suscipiunt V.
18
⟨I.11⟩ ⟨De virtute fixarum quarum similitudines et figure a sinistris[*] sinistris] dextris V; cf. M, f. 93r, i. m. zodiaci notantur⟩
⟨S⟩unt[*] Sunt] i. m. M a dextris zodiaci,19
quem Arabes nitac[*] nitac] nitat V alburug[*] alburug] abburug V1
20
nominant, nos autem lineam equidistantem dicere
21
possumus, stelle fixe, harum quedam in ore Piscis
22
Australis existens Veneris et Mercurii naturam imi-
23
ta[n]tur[*] imitantur] imitatur V1 et que in eiusdem Piscis corpore sunt locate, Marti[s][*] Martis] Marti V; add. i. m. nature scilicet M (perhaps other hand); add. nature B sunt sociate[*] et... sociate] i. m. M; om. V1; add. post existens V. Alia in Centauro posita naturam Saturni
24
sequitur. Alia in humeris Asini sita Marti et Mercurio
25
sociatur. Alie eiusdem loci fulgide Iovis et Saturni tri-
26
buuntur nature. Sed que in flumine, Eridani scilicet, ulti-
27
ma[*] ultimam] corr. ex. ultimam M Iovis, prior vero Saturni naturam sortiuntur. Ali-
28
a que in Leporis consistunt effigie, Saturno et Mar-
29
ti coequantur. Que sunt circa Postremum Canem,
30
Veneris nature copulantur. Sunt quedam in
31
Canis naribus qui Alasare[*] Alasare] Illasare B; Alfaare V; Alsaraam V1 Dextra dicitur, et si Iovis
32
naturam assumunt, Martem ex toto non relinqunt.
33
Alie autem Canem Animosum qui Alsaara[*] Alsaara] Alsaraam V1 ⟨Sinistra⟩[*] Sinistra] V dicitur, et si Mercurii
34
naturam retinent, Marti tamen paululum adhe-
35
rent. Alie ordinantur in Serpente, Saturni et Io-
36
vis convenientes nature. Alie in Alahbia, id est in Calice,
37
nature Veneris ascripte, sed non penitus a Mercurio
38
diverse. Sed sunt in Corvo alie Saturno et Marti
39
deputate. Est quedam in Navis prora perlucida
40
que Zuail[*] Zuail] Zuau B; Zahail V1 dicitur ⟨et Arturus⟩[*] et Arturus] V, Saturni et Iovis amica nature. Alie in
41
Centauro computantur, harum quidem que hominis for-
42
mam occupant, Mercurio et Veneri, que corpus
43
equi possident, Veneri conveniunt et[*] et] add. Marti et V1 Iovi. Sunt
44
quedam in Decollante perlucide quasi in natura Veneri, ali-
45
quantulum tamen inclinantur et Marti. Sunt in Coro-
46
na Dextra alie Saturni et Mercurii sortite natu-
47
ram. Et que in Turribulo disponuntur, et si Iovis
48
naturam ⟨recipiunt⟩[*] recipiunt] VV1, a Mercurii moderantia non recedunt.
49
Hec itaque sunt que de virtute sive natura stellarum
50
fixarum ex libris antiquorum excerpere potuimus.
51
⟨I.12⟩ ⟨De virtute temporum anni⟩
⟨Q⟩uatuor[*] Quatuor] i. m. M52
anni tempora ⟨sunt⟩[*] sunt] V: ver,
53
estas, autumpnus, hyemps.
54
In vere quidem multus humor redundat. Recedente
55
enim frigore calor advenit, quicquid frigo〈-〉
56
ris asperitas congelaverat, dissolvit. Humor etiam hac
93va
1
de causa discurrit et multus efficitur. Estus enim nimios
2
calores generat. Sol enim tunc altiora concendit[*] concendit] conscendit BV; concedit V1
3
signa propriorque nobis efficitur. In autumpno quidem
4
nimia siccitas procreatur. Minuitur namque calor et re〈-〉
5
cedunt estatis[*] estatis] etatis M ardores, humorem penitus hauri-
6
entes. In hyeme quoque summa dominatur frigiditas.
7
Sol enim remotior nobis factus nos calore pri-
8
vatos a longe despicit. Sed quoniam zodiacus in
9
modum circuli constituitur, cui nemo natura compositio-
10
nis repugnante principium vel finem assignare
11
novit, signorum calculationem ab Ariete, in
12
hoc enim equinoctium ratio semper fieri postulat, exordiri
13
maluerunt. Ver etiam in eo principium sumit, a quo
14
omnibus terre nascentibus causa et vivendi exordium
15
conferri creditur. Preterea, quoniam in humoris habundan-
16
tia, necnon etiam in calore et mollitie nutricationis et
17
infantie, quam vitam priorem Arabes[*] Arabes] corr. ex Arabens M nominant,
18
similitudinem[que][*] similitudinemque] similitudinem V1 retinet, hunc in ordine tem-
19
porum voluerunt precedere. Secundam postea vitam vel
20
potius etatem secundo tempori, scilicet estati, comparant; adolescentis
21
natura[*] natura] corr. ex naturam M enim que debitum sexus iam absolvit ca-
22
lidissima calorisque statum in hac assequitur. Con-
23
sequenter vero tertiam etatem tertii temporis nature, que primo[*] primo] post VV1 calo-
24
ris abscessum humores[*] humores] siccitatem V multiplicat, attribuunt.
25
Autumpnus namque humorem ⟨arborum⟩[*] arborum] V; arbor V1 imminuit, herbas
26
desicat et folia depellit. Extremam denique vi-
27
tam sive ut diximus etatem quarto tempori, hyemi,
28
ascripserunt. Deficit[*] deficit] iter, then del. M enim calor et extingi-
29
tur frigusque convalescit.
30
⟨I.13⟩ ⟨De natura quatuor partium mundi⟩
⟨N⟩unc[*] Nunc] i. m. M de virtute quatuor31
partium[*] partium] add. mundi sive V orizontis, terminos
32
etiam ex quibus venti quatuor oriantur disse-
33
rendum. Pars itaque orientalis quam Almassaric[*] Almassaric] corr. ex Almassarec M; Almuserec V
34
nominant maxima siccitate convalescit. Sol enim
35
suo ascensu que humida sunt exsiccat, noc-
36
tis etiam humores exhauriens superius elevat.
37
Ventus quidem ex hac parte veniens attractive
38
virtutis et sicce ab illis Azabe, a nobis Eurus
39
nuncupatur. Pars quidem australis calidissima
40
pro diuturna videlicet Solis mora eiusque in medio
41
celi tarda conversione, cuius circuli digressio ad
42
hanc terre partem que incolitur se inclinat. Eius ven-
43
tus calidus et siccus quem Arabes Ianubi[*] Ianubi] Zanubi V, a nobis
44
Auster vocatur. Pars autem occidentalis ab illis Alma〈-〉
45
grib dicta multo humore redundat. Humor
46
enim a calore Solis exhaustus et eo prevalente
47
dispersus totus in hanc se recipit partem et in eius
48
occasu omnia que desiccata fuerant humect-
49
ari incipiunt. Ventus eius humidus et fovens
50
ab illis dicitur Dabor, a nobis Zephirus describitur.
51
Pars deinde septentrionalis quam Semeli[*] Semeli] Semech B dicunt nimie
52
frigiditatis asperitate congelatur[*] congelatur] corr. ex congelatus M. Ab hac enim
53
Sol longe discurrens ipsam suo calore fovere
54
desinit. Istius preterea orizon partis cardini terre,
55
qui in naturam a superiore celi cardine
56
differt, vicinior sive potius equidistans comprobatur.
93vb
1
Huius quidem ventus frigidissimus et omnia cohercens
2
quem Arabes eiusdem partis nomine Semeli dicunt, nos vero
3
Circium vel Aquilonem nominamus. Istarum igitur partium earum〈-〉
4
que partium[*] partium] ventorum V; proprietatis V1 cognitio maxima, sed in temporum mo-
5
deratione eorumque natura discutienda sumopere lu-
6
cem prestat. Ex hac enim temporum diversitas[*] diversitas] diversitate V quid
7
etiam in locis vel etatibus ex communi stellarum diversitate so-
8
leat accidere evidentius ostenditur. Singulares tamen
9
partium proprietates expressius et absque totius erroris
10
nebula propalari non possibile confitemur. Est namque
11
communis considerationis hunc calorem illo vel humorem
12
hodiernum hesterno et hiis similia secundum augmentum[*] augmentum] agmentum M
13
vel diminutionem discere, verum naturarum ⟨diversitates⟩[*] diversitates] VV1 et que sunt
14
hiis opposita ad unguem deprehendere nisi ut supradic-
15
tum est [nisi][*] nisi] om. VV1 citra verum aut gravissimum aut impossibile
16
iudicamus, sicut apparet in medico. Cum enim calor
17
modum excesserit, necesse est ut opposito refriges-
18
cat aut si siccitas, quatinus humore foveatur
19
quod, prout equalitatis ratio postulat, aliter quam supradiximus
20
fieri non poterit. Nunc de singulari signorum proprietate
21
in circulo et quid inter se, quid etiam cum Sole et
22
Luna conveniant vel differant a communitate et differentia ⟨signorum⟩[*] signorum] VV1
23
incipientes disseremus.
24
⟨I.14⟩ ⟨De signis mobilibus et fixis et de bicorporibus et de equinoctialibus et tropicis⟩
⟨S⟩equitur[*] Sequitur] i. m. M de tropicis signis,25
de equinoctialibus, de firmis
26
que etiam sunt bicorpora[*] bicorpora] add. sunt vel communia V. Tropica sunt duo
27
quorum alterum, videlicet Cancer, principium estatis, alterum
28
hyemis exordium, scilicet Capricornus, accelerat. Que ideo
29
tropica dicuntur, quoniam Sol cum eorum principia ingreditur
30
mutatur tempus. Fit quidem estas in primo Cancri, hy-
31
emps vero in principio Capricorni. Eodem quoque modo duo ⟨equinoctialia⟩[*] equinoctialia] BVV1, horum videlicet alterum[*] videlicet alterum] inv. V1 ⟨Aries veri⟩[*] Aries veri] BVV1; †...† i. m. M (this part of the sentence is illegible because of the binding of the manuscript), alterum, scilicet Libra, ⟨autumpno principium⟩[*] autumpno principium] BVV1; †a principio† i. m. M (this part of the sentence is barely legible because of the binding of the manuscript) tribuit[*] Eodem... tribuit] i. m. M. Hec autem talia ob
32
hoc nomina[*] nomina] corr. ex nomine M sortiuntur, quoniam Sol in Arietis et Libre
33
primo ingressu ubique terrarum dies noctibus ade-
34
quat, quod equinoctium dicimus. Firma sunt quatuor,
35
alia vero[*] vero] add. et del. cor M quatuor bicorpora nominantur. Fixa autem
36
sunt ea que duo equinoctialia et duo solstitia[*] et duo solsticia] i. m. M in signorum
37
ordine postsequntur. Que sunt Taurus, Leo, Scorpius,
38
Aquarius. Hec autem ideo hoc nomine describuntur, quia Sol per
39
ista discurrens statum quidem eundem optinet tempus,
40
sive sit ver, sive estas, vel autumpnus, vel hyemps; eorumque naturas,
41
humorem videlicet aut calorem etc., prout singulis
42
attribuitur, immutabiliter conservat. Non enim ab hoc in illud
43
ut fit in ceteris transit. Huius autem rei manifestum prestat
44
argumentum temporum constantia in predictis signis
45
omni temporum curriculo[*] curriculo] add. et del. pri M succedente. Ea vero sunt
46
bicorpora que, ut ordinationis ratio postulat,
47
firma sequntur signa. Hec sunt Gemini, Virgo,
48
Sagittarius, Pisces. Et quoniam alterius quam sui tem-
49
poris nature participantia effecta sunt, hoc nomine
50
declarantur. Hec etiam inter signa fixa et mobilia
51
quasi medium quoddam optinent, cum fixorum finem tropicorum[*] tropicorum] corr. ex trorpicorum M exordia participando as-
52
sumant, qua de causa gemine participia di-
53
cuntur nature.
54
⟨I.15⟩ ⟨Que signa sint masculina et que feminea⟩
⟨C⟩um[*] Cum] V totus signorum numerus55
XII non excedat, sex eorum astrologi
94ra
1
priores diei, nature scilicet virili, ascripserunt, sex alia nocti, nature
2
videlicet muliebri, relinquerunt. Alterum post alterum,
3
prout nox diei succedit, ordinantes masculum fe-
4
mineo sociarunt. In zodiaco etiam pro predictarum genere
5
causarum Arieti primatum concesserunt. Preterea,
6
quia vir principalis vel efficiens causa dignioris〈-〉
7
que virtutis et constantior⟨is⟩[*] constantioris] V1 status quam illud in quo
8
agitur, ob hanc igitur causam ab Ariete et Libra,
9
quoniam hec virilia sunt, placuit exordiri. Sunt
10
etiam hec eadem in linea que dies noctibus adequat,
11
quando Sol eorum principia ingreditur. In hiis denique
12
motus maioris revolutionis efficitur, eo quod circulus
13
equinoctialis super ipsa[m][*] ipsam] ipsa V1 distenditur, a quo primus fortior-
14
que motus qui firmamenti motus dicitur sumit originem.
15
Deinde, ut supradictum est, reliqua signa alterum alteri,
16
sicut mulier viro sociatur, ordinarunt. Quosdam
17
etiam fore commemorant qui computationis principium
18
alteri tropicorum, lunari videlicet, legarunt. Lunaris
19
namque cursus velocior eiusque diversitas ceterarum
20
evidentior comprobatur. Nonnulli preterea hanc sexus
21
discretionem secundum ascendentia describentes, ipsum
22
masculum, secundum ab eo feminam et ⟨deinceps⟩[*] deinceps] VV1 distribu-
23
unt. Ipsum namque oriens semper masculum iudicatur.
24
Non minus itaque celum in quatuor viriles et fe-
25
mineas partes distribuunt. Quartam igitur orienta-
26
lem, ab ascendente videlicet ad medium celum superius,
27
et eius oppositam, ab occidente scilicet ad medium celum
28
inferius quod cardo terre dicitur, viris, reliquas mulie-
29
ribus[*] mulieribus] mulieeribus M ascripserunt[*] ascripserunt] ascripseserunt M. Nominibus etiam creaturarum quarum-
30
dam earumque figuris signa itidem discreverunt, hec
31
quadrupedia, illa inungentia, fecunda vel
32
sterilia hec aliquo honoris nomine et hiis similibus nun-
33
cupantes. Ista enim in hoc ⟨loco⟩[*] loco] VV1 subscribere, cum superius de
34
eorum virtute et moderatione et aliis eorum proprietatibus
35
manifestum sit, superfluum iudicamus.
36
⟨I.16⟩ ⟨De diversis signorum aspectibus secundum lineas que in circulo disponuntur qui sunt oppositio, tetragonus, trigonus, exagonus⟩
⟨A⟩spectus[*] Aspectus] i.m. M isti secundum rectarum37
linearum figuras que infra circulum
38
disponuntur assignari debent.
39
Sunt autem quatuor ut in proprie[*] proprie] VV1;corr. ex propriis locis M hiis
40
nominibus utamur: trigonus, tetragonus, exa-
41
gonus et oppositio qui[*] qui] que BV dyametros dicitur. Diametros
42
itaque oppositionis in duas medietates signa par-
43
tiens duos rectos angulos, sex etiam signa et C〈-〉
44
LXXX gradus complectitur. Trigonus autem recti anguli
45
duas partes, quatuor signa, CXX gradus circuit. Sed te-
46
tragonus ⟨angulum⟩[*] angulum] VV1 rectum onstituens tria signa, XC etiam gra-
47
dus includit. Exagonus quippe angulum rectum
48
eiusque tres partes[*] tres partes] BVV1; del. tres partes tres signa M constituit, signa duo
49
et LX gradus reddens. Quare autem hoc linearum genus
50
precellat aut pre aliis singulariter aligatur[*] aligatur] eligatur VV1, non igno-
51
tum fore arbitrandum est. Respectus namque oppositio-
52
nis in recte linee capite, que videlicet in duas
53
equas partes circulum secat, denotatur. Cum igitur in
54
circulo due maiores partes quam medietas et tertia
55
nequeant reperiri, sunt et hee maiores recte
56
linee que circulum secant, de quibus agimus. Si autem
94rb
1
in sui maximas partes hee due linee dividantur,
2
CLXXX quod est almuchabala[*] almuchabala] almichabala B; almuchadala V; almutabala V1, medietas XC repperitur
3
et hoc est quod atarbe[*] atarbe] atharbe V vel tetragonum dicimus. Nec mi-
4
nus exagonus sive sexta pars quod ataaliz[*] ataaliz] achaalim B; atraliz V; atacdic V1 nominant
5
trigoni medietas efficitur. Preterea oppositionis respectum
6
fortiorem ceterisque propriorem in rerum principiis esse
7
voluerunt, quoniam alios respectus, videlicet
8
tazliz[*] tazliz] tarliz B; tardiz V ⟨trigonus⟩[*] trigonus] V1 et atarbe[*] atarbe] atharbe V ⟨tetragonus⟩[*] tetragonus] V1 et atazdiz[*] atazdiz] azardim B; atardiz V; atacdic V1, in se colligit.
9
Centum namque LXXX CXX eiusque[*] eiusque] add. numeri V medietatem
10
complectitur. Centum etiam XX XC eiusque[*] eiusque] add. et del. medietatem complectitur M
11
tertia pars constituunt. Similiter XC
12
LX eiusque alteram partem comprehendit. Sed trigo-
13
nus et exagonus convenientie moderationis et
14
voluntatum ordinationi commodius respondent.
15
Respectus enim isti a similibus signis in consimilia,
16
videlicet si a masculo principium duxerint, in masculum,
17
si a femina, in feminam, terminantur. Tetragonus quidem
18
et oppositio pro eorum compositionis differentia ab hac discrepant
19
oportunitate.
20
⟨I.17⟩ ⟨De signis altis, de humilibus que iniungentia, que obtemperantia dicantur⟩
⟨E⟩quinoctialium[*] Equinoctialium] i. m. M21
signorum collateralia, quorum
22
videlicet ab altero equinoctialium
23
punctorum in utramque partem equaliter longitudo
24
distenditur, partes suas in ascendendo coequant.
25
Sex autem signa que estivi solstitii punctum
26
secuntur iniungentia, sex alia que solsti-
27
tio hyemali succedunt obtemperantia pro
28
eorum ascensu et istorum humiliatione nuncupantur
29
. Cum enim Sol estiva ingreditur signa, dies
30
fit longior, cum autem hyemalia, idem brevior
31
reperitur.
32
⟨I.18⟩ ⟨De signorum diversitate et convenientia in alterno eorum respectu et si qua est inter hec alia similitudo⟩
⟨S⟩igna[*] Signa] i. m. M solstitialibus colla〈-〉33
teralia[*] collateralia] add. et del. proprio M, quorum videlicet a punctis solstitialibus in utramque partem equalis est
34
longitudo, dies diebus, noctes noctibus coe-
35
quabunt[*] coequabunt] corr. ex coequabit M (perhaps other hand); coequant VV1. Equalis igitur virtutis similisque operationis
36
sive potius efficacie nominantur; verbi gratia, Gemini,
37
Cancer, Leo, Taurus et alia similiter. Conveniunt
38
etiam signa que equalis sunt ascensionis, Pis-
39
ces scilicet et Aries, Taurus et Aquarius. Est et alia
40
eorum conven⟨ien⟩tia[*] convenientia] VV1, cum sint due domus eiusdem
41
planete.
42
⟨I.19⟩ ⟨De signorum diversitate qua tam respectu quam alio modo differunt⟩
⟨D⟩ifferre[*] Differre] i. m. M dicuntur ad invicem43
signa, quotiens nullius eorum
44
que prediximus participant. Nec etiam
45
in respectus similitudine conveniunt, quos
46
videlicet trigonum, tetragonum, exagonum vel op-
47
positum prediximus. Secundum enim et sextum ab ascenden-
48
te XXX gradibus et CL differunt. Qui numerus
49
nulla cuiusquam respectus convenientia ad alium
50
refertur. Secundum etiam nullas infra circulum li-
51
neas secat que rectarum linearum[*] linearum] i. m. M figuram componant.
52
⟨I.20⟩ ⟨De domibus VII stellarum mobilium et earum causis⟩
⟨H⟩abent[*] Habent] i. m. M itidem signa53
XII et stelle mobiles
54
in natura et virtutis effi〈-〉
55
cacia[*] efficacia] eficacia M convenientiam. Non minus etiam et circuli
94va
1
quarte, trina videlicet signorum que ternarios nominamus, cum
2
natura stellarum mobilium, in effectu scilicet[*] scilicet] sup. l. M, similantur.
3
Duo igitur septentrionalia signa que in circulo al-
4
tiorem locum optinent, Leo scilicet et Cancer, que
5
vertici nostro propinquius accedunt, calor namque
6
multiplicatur, dum Sol ea perambulat, duorum
7
luminum domos, Solis[*] Solis] corr. ex solum M videlicet et Lune, sta-
8
tuerunt, Leonem Soli, cum sit masculus, Cancrum
9
Lune, quia est femina, dividentes. Circulum iterum
10
in duas diviserunt partes. A Leone ad Capricornum,
11
circuli videlicet medietatem, Soli, sed quod est inter
12
Aquarium et Cancrum Lune destinaverunt, hac scilicet
13
lege, ut quin[ta]que[*] quintaque] quinque BVV1 mobilium stellarum singule in al-
14
terutra medietate, in hac que Soli concessit,
15
signum, in illa autem quam Luna recepit, signum,
16
prout ordo locorum in circulo eorumque natura
17
postulabat, sortire⟨n⟩tur[*] sortirentur] V. Cum ergo Saturnum frigidum
18
constet esse, calori autem frigus opponatur, preterea
19
quia eius circulus mobilibus circulis superior, duo sig-
20
na Soli et Lune[*] Lune] add. et del. l M opposita, Capricornum videlicet et
21
Aquarium, frigida enim sunt et sicca, quorum etiam
22
virtus et operatio a Sole et Luna diverse Sat-
23
urno dicarunt. Iupiter autem, quia est moderate vir-
24
tutis eiusque circulus Saturno suppositus, duo signa
25
que Saturni domibus succedunt, Sagitarium scilicet et
26
Pisces, cum Iovis ipsius nature equabilitas ven-
27
tos procreet, res etiam vegetari vel potius animare
28
compellat, in trigono a Sole et Luna suscepit.
29
Trigonus namque conveniens in moderantia et utilis in respec-
30
tu. Duo equidem signa que Iovis domos primo
31
loco secuntur, Scorpius scilicet et Aries, Marti, quoniam eius
32
natura comburens et sicca eiusque[*] eiusque] eiusquod M circulus ioviali subiectus,
33
prebent hospitia. Que etiam de tetragono Solis et
34
Lune domos respiciunt, hic autem respectus absque
35
moderationis convenientia fit infortunatus.
36
Martis etiam natura corrumpens Iovis prosperi-
37
tati contraria. Venus quoque, cum sit equabilis et modera-
38
te compositionis, circulus etiam illius Marti et Soli supposi-
39
tus, Taurum et Libram Martis vicina hospitiis
40
a Solis et Lune domibus respectu exagoni, [scilicet][*] scilicet] om. BV1 satis scilicet
41
competenti distantia, vendicavit. Eius etiam natura
42
nascentibus incrementum, animantibus vitam pre-
43
stans, quoniam eius a Sole in utramque partem longitudo
44
nunquam duobus signis maior efficitur. Reliqua autem
45
duo, Gemini scilicet et Virgo, Mercurio, cuius circulus lu-
46
nari vicinus eiusque similiter a Sole longitudo nunquam
47
uno signo maior distiterit[*] distiterit] corr. ex dist M, sunt relicta. Unde tam Solis quam Lu-
48
ne hospitiis eius utramque domum loco proximam
49
distinxerunt.
50
⟨I.21⟩ ⟨De ternariis et earum[*] earum] eorum VV1 dominis⟩
⟨Q⟩uemadmodum[*] Quemadmodum] i. m. M recte linee51
infra circulum disposite quamdam speciei oportu-
52
nitatem servare videntur, sic et horum terna-
53
riorum modus exordinationis et compositionis quanmdam
54
convenientiam subministrat. Est etiam in
55
causa eorum zodiacus circulus, in 3 circulos partitus.
56
Unus quidem eorum est quem indicat equinoctium, alii autem
94vb
1
duo quos tropica[*] tropica] add. id est solstitia V, Cancri[*] Cancri] add. et del. scilicet M videlicet et Capricorni, de-
2
signant. Signa etiam in quatuor partes, et hec quatuor ternarios
3
dicimus, sunt distincta. Primus quoque ternarius est Aries, Leo, Sa-
4
gittarius. Hec tria quidem signa, signum videlicet Solis, sig-
5
num Iovis et signum Martis, masculina sunt et
6
eorum domicilia, quare Soli et Iovi hunc ternarium ascri-
7
bentes Martem segregarunt. Nichil enim significationis
8
aut figure in hiis signis possidet. Huius ternarii domini
9
sunt de die quidem Sol, de nocte Iupiter. Arietis quoque sig-
10
num circulum equinoctialem sequitur, Leo autem estatis, Sa-
11
gitarius signum hyemis[*] hyemis] corr. ex hymis M. Iste quidem ternarius Iovis con-
12
silio comparatur et, quia in eo domum vendicat,
13
septentrionalis; ipsius beneficio arbores pululant
14
et[*] et] add. et del. here M herbe virescunt, animantia vegetantur.
15
Iupiter etiam ventis septentrionalibus conveniens est. Sed quoniam Ari-
16
es, domus Martis, Zepheri temperiem qui ventus est
17
occidentalis imitatur, nam Mars ventos occidentales
18
efficit, est etiam femineus et ex parte Lune, et hec signa similiter[*] similiter] sup. l. M hunc ternarium [similiter][*] similiter] om. BVV1 inter Zephirum et Aquilonem medium collocaverunt. In secundo quoque ternario Taurus, Virgo et Capricornus ordinantur. Sed quoniam hec signa sunt feminea, Lune[*] et hec signa... Lune] i. m. M et Veneri sunt ascrip-
19
ta. Dominus autem ternarii huius per diem Venus, nocte quidem Luna.
20
Taurus ita prope locum, quem estivali [quod][*] quod] om. V1 quidem circulo ver
21
circuit, Virgo autem iuxta equinoctium autumpnale, Capricornus
22
prope locum, quem hyems obeundo designat, collocatur.
23
Iste autem ternarius australis propter Veneris domum in Tau-
24
ro[*] Tauro] V; i. m. corr. ex Capricorno M; Capricorno BV1; Venus enim ventum australem calore et humore
25
proprio nascendi motum prestantem modestius excitat.
26
Sed quoniam[*] quoniam] add. et del. sat M Capricornus, domus Saturni, hunc ternarium eiusque
27
temperiem Euro admiscet, est quidem ventus ori-
28
entalis eique Saturnus conveniens, quare hunc ternarium
29
inter Subsolanum[*] subsolanum] subsonalum M et Austrum, priori videlicet ternario ⟨oppositum⟩[*] oppositum] V,
30
collocarunt. Tertium autem ternarium Gemini, Libra
31
et Aquarius constituunt. Hec tria signa masculina sunt.
32
Sed quoniam Mars in hisdem nec domum nec aliquid possidet,
33
prevalent Mercurius et Saturnus. Huius ternarii dominus Sa-
34
turnus, quia est diurnus, die, Mercurius nocte. Signum
35
quoque Geminorum estivo tropico vicinum, Libram
36
equinoctio, Aquarium vero hyemali conversioni proxi-
37
mum ordinarunt. Hunc autem ternarium, quia in eo domum
38
retinet, Saturnus orientalem facit. Huic tamen Sep-
39
tentrionem Iupiter et Saturnus, quoniam sunt diurni, ad-
40
miscent, quare inter Subsolanum et Aquilonem
41
hunc ternarium constituunt. In quarto ternario Cancer,
42
Scorpius et Pisces conveniunt. Huic de die
43
Venus, Mars quidem nocte dominantur, cuius virtus in eo,
44
quia Scorpius ei prestat hospitium, satis evidenter
45
apparet; Luna etiam, quia sunt hec signa feminea, parti-
46
ceps efficitur. Cancer autem tropico estivo, Scor-
47
pius autem autumpnali equinoctio, Piscis quoque verna-
48
li tropico vicinus assistunt. Est itaque ternarius iste
49
Marte et Luna faciente occidentalis, sed Vene-
50
ris propinquitate sociatur Auster. Hic denique terna-
51
rius inter Zephirum et Austrum medius ordinatur.
52
⟨I.22⟩ ⟨De regnis VII stellarum⟩
⟨S⟩eptem[*] Septem] i. m. M stellarum mobilium53
regna hac ratione disponuntur.
54
Sole enim Arietem ingrediente
55
tunc etiam fit sinister, ⟨id est septentrionalis⟩[*] id est septentrionalis] V; i. m., corr. ex septentrioanalis M (perhaps other hand), in altiorem circuli medie-
56
tatem ascendens; dies fit longior et calescit,
95ra
1
naturalis caloris augmentum eiusque virtus evidentior efficitur.
2
Ipso iterum Libram ingrediente, tunc enim ad austrum de-
3
scendens fit dextra[*] dextra] dexter VV1, in alteram circuli partem se incli-
4
nans; breviatur dies et frigescit eiusque virtus debilitatur.
5
Solis regnum in Ariete eiusque casum in Libra[m][*] Libram] Libra VV1 priores ⟨describunt⟩[*] describunt] V1; i. m. dixerunt M (other hand) astrolo-
6
gi. Cum igitur Libra Arieti, Saturnus Soli opponatur, Saturni
7
regnum in Libra, eius casum in Ariete opinantur. Cum
8
enim calor augmentatur et accedit, frigus minuitur et rece-
9
dit[*] recedit] corr. ex accedit M. Si iterum frigus exuberet in adventu[m][*] adventum] adventu VV1, calor mi-
10
nuitur in recessu. Luna vero postquam Soli iungitur et ab eius
11
subradiatione[*] subradiatione] sub radiatione M recedit, dum hoc in Ariete, Solis videlicet regno,
12
accidat, quia lux eius nova primo in Tauro cernitur,
13
Lune regnum in Tauro, quod est primum eius ternarii signum,
14
casum quoque in Scorpione, quia est ipsius regno oppositus, constitu-
15
unt. Iovis itaque regnum in Cancro, ventus enim sep-
16
tentrionalis qui herbas virescere, arbores pululare
17
facit a Iove excitatur. Ipso namque in Cancro morante
18
ventus iste convalescit et multus efficitur. In opposito
19
autem regni sui, Capricorno scilicet, casus non negatur. Martis quidem
20
natura, quoniam peremptoria et corrumpens est, a Iovis etiam natura diver-
21
sa ⟨regnum habet Capricorni⟩[*] regnum habet Capricorni] V. Capricornus itidem in austrum declinans et dexter, cum
22
Mars in eo moratur, calorem multiplicat. Mars
23
ipse regnum in Capricorno, casum in Cancro sibi opposito
24
sortitus est. Venus itidem naturaliter humida. Humor similiter
25
Piscium multiplex, horum etiam signum veris humorem
26
prenuntiat. Quia ergo Venere huius signi spatium obeunte
27
convalescit humor et multiplicatur, Veneris reg-
28
num Piscibus, eius casum Virgini ascripserunt. Nam
29
quoniam Mercurii siccitas humori Veneris scilicet adversatur
30
et ipsam desiccat, Virgo etiam autumpni siccitatem preten-
31
dit. Mercurio enim signum Virginis oberrante
32
siccitas roboratur, ne⟨c⟩[*] nec] VV1; etiam nimius[*] nimius] minus BVV1 Sol eandem peram-
33
bulans arborum frondes excutit. Mercurii reg-
34
num ⟨Virgini⟩[*] Virgini] BVV1; i. m. M (perhaps other hand), casum eiusdem in Piscibus pro regni oppositione delegarunt.
35
⟨I.23⟩ ⟨De terminis VII stellarum erraticarum secundum Egyptios⟩
[D]e[*] De] i. m. M terminorum ordinatione36
duplex profertur sententia. Egyptii
37
namque domorum initia earumdem dominis termi-
38
nos in maxima parte attribuunt. Babiloni autem,
39
qui et Caldei dicuntur, domorum principia pro terminis ipsos
40
ternariorum dominos possidere confirmant. Egyptiorum namque
41
sententia nec vera, nec verisimilis, nec existimatione
42
digna reputatur, quoniam nulli priscorum successioni in
43
terminorum ordinatione aut saltem in numero respondere
44
videtur. Et primo de ordinatione disputemus. Egyptiorum
45
itaque secta nunc hinc, nunc inde aberrans, signorum
46
principiis[*] principiis] principia V1 eorumdem dominos[*] dominos] dominis VV1, alias autem ternariorum prefectis
47
signorum primordia terminos ascribunt et forsitan
48
hoc idem a regnorum dominis non timent sepius exordiri.
49
Si ergo firmior eorum ratio dominis domorum innixa per-
50
sistat[*] persistat] add. cum tamen Libra sit domus Veneris, Aries Martis B and i. m. M (perhaps other hand). In M this sentence is barely legible because of the binding of the manuscript., quare Saturno in Libra primatum et non Veneri con-
51
cedunt? Aut quare Iupiter Arietis principio et non
52
Mars dicatur? Aut si eorum certius suffragium dominis terna-
53
riorum faveat, quare in Capricorno[*] Capricorno] corr. ex Caprino M Mercurium, non Venerem
54
anteponunt? Quod si eorum certior defensio regnorum
55
dominis in terminorum exordio accedat, quare Cancri principi-
56
um Mars, et non Iupiter, iniuste sortitur? Sed si eorum
95rb
1
efficacior virtutis effectus hiis precipue qui
2
plurima virtutis amminicula pretendunt assenti〈-〉
3
re dicatur, quo ergo rationis inducti argumento
4
Aquarii principium ⟨Mercurius⟩[*] Mercurius] BVV1; i. m. M (perhaps other hand), non Saturnus, cum iste in Aquario so-
5
lum ternarium, Saturnus vero et domum, et ternarium ob-
6
tineat[*] obtineat] add. et del. vendicat M, vendicavit? Aut quamobrem Mer-
7
curio Capricorni[*] Capricorni] corr. ex Capriicorni M principium, cum nichil dignita-
8
tis in hoc possideat, concesserunt? Hiis itaque et quam
9
pluribus locis aliis in ordine congruo deprehen-
10
duntur peccasse. In assignandis rursum ter-
11
minis non minus aberrasse videntur, cum videlicet ter-
12
minorum[*] terminorum] add. et del. numerus M numerum qui[*] qui] corr. ex quu M singulis planetis
13
ascribitur annis planete[*] planete] corr. ex planeite M ipsius coequari contendant.
14
Nulla enim augmenti huius vel diminutionis ratio
15
vel etiam probabilis occurrit qua videlicet terminorum numerum
16
singulis stellis ascriptum earumdem annis ubique equalem fa-
17
teri cogamur. Vel potius quare tanta annorum quantitas, quam
18
videlicet ipsius stelle benignitas contulit, huma-
19
ne vite tribuat incrementum, nisi nos eiusdem erroris nube
20
decepti eorum sectam et divisionem terminorum, etiam numerum,
21
prout ipsi estimant, ceterorum sententie preferenda,
22
dignum iudicemus? Si ergo istud affirmare con-
23
tendant, ut hanc videlicet ⟨diversitatem⟩[*] diversitatem] VV1 que in gradibus accidit
24
ex partibus ascendentium signorum dicant procedere,
25
utraque secta, Egyptii videlicet eque ut Babiloni,
26
pari et manifesto ridebuntur errore. Ascen-
27
dentia enim inclinantibus[*] inclinantibus] in climatibus VV1 constat esse diversa, termi-
28
norum autem numerus, anni etiam stellarum in omnibus climati-
29
bus eidem et absque omni diversitate consistunt. Non
30
minus itaque in computandis ascendentibus iuxta
31
ipsorum calculationem[*] calculationem] calculcationem M, cum totus eorum numerus nullo fir-
32
mitatis loco inhereat et aliter quam signorum pa-
33
teat ascensu, error incidit. Dicunt enim Virginis
34
et Libre ascendentia in climate tertio XXXVIII
35
gradibus et tertia parte gradus compleri, ⟨Scorpii autem et Leonis ascendentia XXXV gradibus terminare. Iste quidem error⟩[*] Scorpii… error] VV1 ex numero et circuli
36
quantitate mensurata manifeste deprehendi
37
potest. Ratione etenim numerorum cogente et geometrica[*] geometrica] corr. ex geometria M
38
inducti veritate fateri cogimur Scorpium et Leo-
39
nem pluribus quam ipsi dicant, XXX scilicet et V gradibus, et in
40
eodem climate, si expressam veritatem attentius perscru-
41
tari velimus, Virginem autem et Libram paucioribus, XXX〈-〉
42
IIII scilicet et XLVII[*] XLVII] 67 V punctis, ascendere. In hoc itaque
43
a se discentire[*] discentire] dissentire BV videntur. Hanc denique eorum as-
44
sertionem communi philosophie sententie nec etiam in mini-
45
mo concordari palam est. Unde quod subiecimus
46
et[*] et] iter, then del. M quod supradictum est eorum penitus rationem evacuat.
47
Preterea terminos ipsos in gradus et puncta par-
48
tiuntur, ut ex hoc stellarum annos convenienter
49
supplere valeant, quod precipue ipsorum orationi non
50
minimam addit derisionem[*] There is a table of terms according to the Egyptians in V1, but since the scribe did not respect the order of columns, this table does not make any sense. The table is absent from B, M and V; nevertheless, in all three manuscripts the place was left for it..
95va
1
Sunt ergo gradus omnes isti CCC LX, ex quibus Sa-
2
turno LVII conveniunt, Iovi 69[*] 69] LXXX V1 tribuuntur,
3
Marti 66, Veneri 32, Mercurio 86[*] In V, after this sentence, the place was left (probably for a table). As concerns the calculation, that does not make 360 degrees. Cf. Ptolemy, Quadripartitum, tr. Aegidius de Tebaldis (A.2.5), MS Paris, BnF, lat. 16653, f. 36v: Gradus vero, qui adiunguntur quilibet planetarum, sunt isti Saturno 57, Iovi 79, Marti 66, Veneri 82, Mercurio 76, omnes isti faciunt 360. Babiloniorum
4
quoque, scilicet Caldeorum, intentio, etsi prorsus in ordinatione et ter-
5
minorum numero perfectioni non respondeat, verisimili-
6
or tamen et rationi magis accomoda, adeo etiam plana et
7
competens, ut facillime memoria teneatur. Ipsi
8
namque in primo ternario, quem Aries et Leo et Sagitta-
9
rius conficiunt, signorum gradus inter stellas satis
10
competenter partientes principium Iovi, quia est dominus prio-
11
ris ternarii, deinde Veneri, cum secundi ternarii dominium
12
possideat, preterea[*] preterea] postea VV1 tertii dominis, Saturno scilicet et Mercurio, dis-
13
tribuunt, demum eius finem quarti ternarii domino[*] domino] add. et del. m M,
14
Marti videlicet, commendarunt. Secundi autem ternarii[*] ternarii] add. et del. videlicet M,
15
Tauri videlicet et Virginis et Capricorni, signa in stel-
16
las non minus eque quam primi diviserunt, eiusdem domino, scilicet
17
Veneri, post ipsam Mercurio, ternarii Geminorum domino,
18
postquam Marti, extrema tandem Iovi partiuntur,
19
eundem in aliis signis modum servantes. Sed quia tertii
20
ternarii dominium Saturnus et Mercurius possident, Saturno
21
in die principium[*] principium] BV1; principum M, Mercurio noctem commiserunt, re-
22
liqua priori exequentes ordine. Huius autem partitionis
23
modus quanta ordinis ratione fulciatur[*] fulciatur] corr. ex fulcitur M planum
24
erit deprehendere. Primo namque magis quam sequenti[*] sequenti] add. et del. eo M,
25
eum uno gradu digniorem iudicantes, addide-
26
runt, ut si videlicet unius gradus quantitate sequens
27
precedentem relinqunt[*] relinquunt] relinquat V, demum sequentem minus uno
28
gradu quo[*] Quo should probably be corrected into quam eum qui se precedit dictaverunt et
29
deinceps. Stella enim prima VIII gradus assump-
30
sit, secunda VII, tertia VI, quarta V, quinta IIII;
31
taliter enim 30 gradibus in signo completis omnes
32
360 colliguntur. Ex quibus Saturno 78 die
33
conceduntur, nocte autem 66, Iovi 72, Marti
34
79, Veneri 75, Mercurius namque 66 in die, LXX
35
VIII nocte assumit[*] That does not make 360 degrees. Marti 79 should be corrected into Marti 69. Cf. Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, p. 100-101.. Hec autem partitio facillima
36
veritati potius quam Egyptiorum divisio consentit[*] consentit] add et del. ipii M. NB: on the contrary, according to Ptolemy, the Egyptian method is better than the Chaldaean one; cf. Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, p. 100-101..
37
Ipsi tamen terminorum numerum scripta libro memo-
38
rie commendarunt, quoniam eorum de terminis sententiam
39
quidam nativitati experti sunt convenisse,
40
nullum tamen antiquorum eidem assensum prebuisse
41
videmus[*] In V, the place was left (probably, for the table of terms according to the Chaldaeans).
42
⟨I.24⟩ ⟨De terminis secundum Tholomeum⟩
⟨L⟩ibrum[*] Librum] i. m. M quemdam antiquissimum43
multa vetustate confectum plurima philosophie
44
secreta que nunc describere longum ducimus continentem
95vb
1
me invenisse recordor. Nam nec totus cognitioni
2
patebat, quem tam longe vetustatis rubigo de-
3
leverat. In extrema eius parte terminorum veritas, quod solum
4
de tanta libri serie superstes illesumque servabatur,
5
transferri potuit. Non aliter ergo quam ibi repertum fuerat,
6
totum terminorum numerum singulis stellis in unoquoque signo
7
distribuens, hoc in loco subscribere curavi. Ipsi itaque,
8
quorum labore hec ad nos descendit editio, regni et terna-
9
rii dominum notantes, si qua huiusmodi stellam[*] stellam] stestellam M ali-
10
cubi reperissent, etiam si infortunata esset, ipsi principium
11
tribuerunt. Si autem infortunata, nullam in signo portionem
12
sortiretur et hanc novissimam disponebant. In
13
terminorum itaque distributione semper a domino regni, deinde
14
ternarii, tunc domus dominum pro signorum ordine sup-
15
ponentes, sumpserunt principium. Preterea in signorum
16
divisione, si qua stella duas obtineat digni-
17
tates, unam tantum habenti preponitur. Cancri quidem et Leo-
18
nis principia, quia Soli et Lune domos prebent nec
19
aliquam in terminis receperunt portionem, duo-
20
bus infortunatis, quamvis in alia ordinatione novis-
21
simum locum optineant, Cancri videlicet principium
22
Marti, Leonis exordium Saturno, concesserunt. Hiis du-
23
abus igitur in hoc ordine constitutis in alia graduum divisi-
24
one et terminorum certa distributione, si nulla ge-
25
mine dignitatis stella in primo signo aut
26
sequenti vel usque ad quartum reperta fuerit, tunc duas
27
fortuitas[*] fortuitas] fortunatas V, Iovem videlicet et Venerem, segregantes
28
singulis VII gradus, infortunatis vero, [scilicet][*] scilicet] om. BVV1 Saturno scilicet et
29
Marti, V solummodo largiri placuit. Sex autem re-
30
liquos, que ad 30 graduum complectionem relin-
31
quuntur, Mercurio, quoniam fortune et infortunii
32
particeps exstitit, ascripserunt. Si vero quelibet in signo
33
duas obtineat dignitates, Venus enim in Tauro do-
34
mum et ternarium assumit, in graduum numero uno semper meretur
35
pre ceteris dicari, aut in eodem, aut in eo quod infra quartum
36
consequitur signo. Simili etiam modo et rationis ordine unius
37
gradus facienda est detractio, si stella penitus a dig-
38
nitate fuerit aliena, primum Saturno, Iovi deinceps
39
propter motus tarditatem. Huius ergo augmenti sive dimi-
40
nutionis quotiens aliqua vicem suscepit, nota supra eamdem
41
impressa designatur[*] designatur] corr. ex designatio M.
42
AriesIupiter7Venus8Mercurius7Mars3Saturnus3
43
TaurusVenus8Mercurius7Iupiter7Saturnus4Mars4
44
GeminiMercurius7Iupiter7Venus6Mars3Saturnus6
45
CancerMars3Iupiter7Mercurius7Saturnus6Venus5
46
LeoSaturnus4Mercurius7Venus7[*] 7] VI V1Mars6Iupiter6
47
VirgoMercurius7Venus6Iupiter5Saturnus6Mars6
48
LibraSaturnus6Venus7Iupiter8Mars5Mercurius3
49
ScorpiusMars6Iupiter8Venus4Mercurius6Saturnus8
50
SagittariusIupiter8Venus7Mercurius6Saturnus3Mars5
51
CapricornusVenus7Mercurius6Iupiter4Mars5Saturnus5
52
AquariusSaturnus6Venus8Iupiter 7Mars3Mercurius5
53
PiscesVenus8Iupiter 7Saturnus4[*] 4] 8 BMercurius 7Mars3[*] In V, the table is missing, but the place was left for it. In V1, the table is organized in another way and some cells are empty, but its content is almost the same. The addition of terms makes 30 degrees only for Taurus, Leo and Virgo.
54
⟨O⟩mnes[*] Omnes] V ergo gradus isti 360 fiunt, de quorum numero Saturnus
55
57 vendicat, Iupiter autem 79 possidet,
56
Mars vero LXVI optinet, Venus quidem 82 suscipit,
96ra
1
Mercurius tandem 76 assumit.
2
⟨I.25⟩ ⟨De partitione uniuscuiusque signi in XII partes⟩
⟨P⟩hilosophorum[*] Philosophorum] i. m. M quidam circulum in partes[*] partes] add. et del. in M3
quas minutias[*] minutias] minitias M vocant diviserunt. Hanc ergo
4
sectionem que multo subtilior est precedenti in locos
5
fieri et minutias asserebant. Locum itaque mediam
6
signi sextam[*] sextam] add. et del. u M, duos videlicet gradus et ipsius alteram
7
partem, nuncupant. Nam et minutias per gradum et gradus
8
per puncta disponunt. Illud autem, prout ordo dominorum demum[*] demum] corr. ex. demi M; domuum V1
9
exigit, partientes, eius signi domino partem primam,
10
secundam secundi domino promiserunt et ad hunc modum in ceteris.
11
Quidam vero alii per denarium distribuunt. Illi vero qui circulum
12
per singulos gradus singulis stellis tribuentes partiuntur
13
in terminorum distributione Babilonios ordine transverso
14
videntur imitari[*] imitari] add. et del. libuerit M. Sed quia partitio hec incongrua
15
nec rationi consentit, hanc recusamus inserere. In duode-
16
nis igitur et terminis, quotiens aliquid per huiusmodi locos aut minutias
17
in sequentibus partiri libuerit, a primordio alterius tropicorum
18
vel equinoctialium signorum more predecessorum ordinemur.
19
Horum enim virtus signorum et nature efficacia, dum Sol eorum
20
principia ingreditur, ut supradictum est, satis manifeste pa-
21
tescit et quoniam nulla ut huius partitionis principium a
22
digniori loco sumamus causa nos amovet, in hoc
23
persistere studeamus. Si autem aliunde ordiremur que[*] que] quam V
24
nature evidens effectus opinari cohortatur, causa⟨s⟩[*] causas] VV1 etiam et ratio-
25
nem relinquentes in contraria more stolidorum corruere
26
videremur. Quod quoniam antiqui conicere videntur qui circulum
27
secundum eius naturam et virtutem dividere curaverunt et nobis
28
idem observare[*] observare] oberservare M videtur non incongruum. Stellarum itaque proprie-
29
tas in domibus et natura sicut supradiximus consistit.
30
⟨I.26⟩ ⟨De almuwega stellarum[*] stellarum] stestellarum M et earumdem luce⟩
⟨Q⟩uotiens[*] Quotiens] i. m. M stella a radiis31
vel adustione fuerit libera et cum alicuius figure cum
32
Sole et Luna consortio potietur, ut videlicet sit
33
eius a luminibus longitudo quanta inter proprias et Solis
34
et Lune domos, hec eius almuwega dicitur. Verbi gratia, quotiens
35
Venus in exagono a luminibus extiterit, hec eius digni-
36
tas eorumdem respectu nuncupatur. Si tamen ipsius apud Solem fuerit
37
almuwega, ab eodem occidentalis et circa versperum
38
locabitur. Quod si a Luna istud contrahere videatur, orientalis
39
prout ipsius et Lune domus se habent consistat. Solet etiam
40
luminis earum descriptio persepe notari. Sequitur quoque
41
earumdem[*] earumdem] corr. ex earum M alhimara, cum videlicet in sue similitudinis
42
vel proprietatis loco consistunt. Verumtamen si gemine
43
dignitatis munus aut plurima viris insignia
44
harum quelibet sorciatur, ut videlicet ex se ipsa persis-
45
tens ibidem multiplici proprietatis dignitate suffulta
46
precellat, hoc eius gaudium et illuminatio vocabitur. Stel-
47
larum etiam virtus et efficacia eo quod in signis aliqua sibi
48
habitudine coniunctis et que sue adminiculantur
49
potestati consistere[*] consistere] consistunt V1 dicitur augmentari. Dicuntur etiam, sed[*] sed] add. et del. a M non
50
adeo in sue partitionis signis, qualicumque transimilitudine[*] transimilitudine] consimilitudine B; tamen similitudine VV1
51
gaudere. Cum autem in signis sibi disparibus aut in
52
domus[*] domus] domo VV1 sue partitionis aut configurationis ignara
53
nature discurrant et a sue dicionis loco et convenien-
54
tia fuerint penitus aliene, sicut est in domo inimi-
55
corum, minuitur earum virtus et mutatur natura pro diver-
56
sa sui videlicet et signorum complexione. Huiusmodi igitur conside-
57
ratio ex bifaria signorum, inqua⟨m⟩[*] inquam] V, et planetarum
96rb
1
natura et proprietate colligenda erit.
2
⟨I.27⟩ ⟨De applicatione stellarum et recessu in conventu et extra⟩
⟨A⟩pplicatio[*] Applicatio] i. m. M itaque in conventu et huiusmodi3
dicitur quotiens stella posterior et pauciorum
4
graduum ad se precedentem t plurimorum gradu-
5
um accedit[*] accedit] corr. ex accedat M. Recedit autem stella a posteriore cum non
6
est inter ea⟨s⟩[*] eas] V1 longitudo pro quantitate videlicet stellarum
7
corporum et proinde[*] proinde] pro modo VV1 aliarum ad alias, prout etiam antiqui con-
8
cinati[*] concinati] concinati or ratiocinati V; rationati V1 sunt astrologi. In applicatione itaque et re-
9
cessu que in conventu accidunt gradus earum lati-
10
tudinis estimatos numerare oportet. Cursus namque earum
11
quotiens in eadem linea et in eadem parte fuerit, necesse est
12
ut earum virtus ad invicem recipiatur. Applicatio autem
13
et recessus si extra conventum fuerit, numerus latitudinis
14
illius aliter facere hortatur. Radii namque planetarum
15
versus terre centrum et usque ad medium semper descen-
16
dunt et prima[*] prima] postea V; post V1 in circuli partes refunduntur. Unde
17
manifestum est omnia que presentis voluminis series pre-
18
misit, cum de ordinatione ⟨et⟩[*] et] VV1;sup. l. M (perhaps other hand) compositione[*] compositione] corr. ex compositio M (perhaps other hand) mentio fieret,
19
de stellarum videlicet et signorum per que discurrunt proprieta〈-〉
20
te et effectu, de locis preterea earumdem a Sole et ab orizon-
21
te ex utrorumque natura potissimum debere perscruta-
22
ri. Ut ergo que dicta sunt ad cetera viam facilius
23
prestent, singula capitula cum lectione subscripta
24
necesse est perscrutari. De virtute itaque stellarum, cum
25
fuerint videlicet orientales et ⟨addentes in cursu, fortior est earum operationis effectus. Cum autem occidentales et⟩[*] addentes… et] VV1 in cursu minute[*] minute] corr. ex imminute M,
26
debilissima fit earum effectus operatio. In locis
27
etiam earum a terra in ortu et occasu fortiores appa-
28
rent, si in medii[*] medii] add. et del. s M celi signo aut in secundo ab eo
29
exstiterunt. Si autem inter oriens et medium celum
30
aut inter occidens et terre cardinem fuerint, vis earum
31
augmentari incipit. Si vero inter cardinem terre
32
et oriens aut inter occidens et medium celum locum
33
obtineant, virtus earum decrescens debilitari
34
incipit. Hec autem que de natura stellarum et proprietate
35
dicta sunt ad ea que divine dispositionis fatalis
36
series futura promittit quasi cuiusdam fundamen-
37
ti locum sortiuntur[*] sortiuntur] corr. ex sociuntur M (perhaps other hand).
38
⟨II⟩
⟨II.1⟩ De partibus huius[modi][*] huiusmodi] huius VV1 artis39
⟨II.2⟩ De proprietate climatum et gentium
40
⟨II.3⟩ Que regiones et gentes quibus stellis ⟨aut domibus aut ternariis⟩[*] aut domibus aut ternariis] V1 (cf. f. 45v and f. 47v); i. m. M (f. 97r). conveniant et quid proprietatis ex hiis contrahant
41
⟨II.4⟩ Que regiones quibus signis subdantur
42
⟨II.5⟩ Quid proprietatis sive nature in regionibus et gentibus stelle fixe optineant ad similitudinem Solis et Lune et erraticarum V stellarum
43
⟨II.6⟩ Quid communiter in gentes et in urbes soleat accidere
44
⟨II.7⟩ Quibus terre partibus aut quo etiam tempore fiant
45
⟨II.8⟩ Quo tempore hec accidant mala
46
⟨II.9⟩ Qua gente hec innovetur corruptio
47
⟨II.10⟩ De virtute et natura et cuiusmodi sit eventus horum et quid eclipsis portendat
48
⟨II.11⟩ De colore eclipsis[*] eclipsis] eclipis M et cometarum et earum nomi⟨ni⟩bus[*] nominibus] VV1
49
⟨II.12⟩ De ingressu anni inveniendo
50
⟨II.13⟩ De natura signorum secundum eorum partes et aeris mutatione iuxta ipsorum alterationem
51
⟨II.14⟩ De singulis anni temporibus, mensibus et diebus quid accidat
52
⟨II.15⟩ De signis que in Sole et Luna et stellis et etiam in celo videntur
96va
1
⟨II.1⟩ ⟨De partibus huius[modi][*] huiusmodi] huius VV1 artis⟩
⟨C⟩um[*] cum] i. m. M omnia precepta et principalia2
que quasi ducatum quemdam in astronomiam
3
prestare videntur sua proprietate et suo ordine
4
superiori libro descripsimus, consequens est igitur eorum que fu-
5
tura sunt scientiam, quorum videlicet cognitio antequam fi-
6
ant scientiam non[*] non] add. et del. fu M refugit, aperire. In primis igitur eorum
7
que natura siderum impellente sunt futura divisionem
8
biforiam[*] biforiam] bifariam BVV1 faciemus. Pars itaque prior et dignior que
9
etiam ordinis principatum tenet est universalis scientia coad-
10
unativa et cetera que sunt huius partis generaliter complectens.
11
Pars autem secunda est que singulorum proprietates negotiorum
12
attendit et quod in singulorum proprietatibus hominum
13
solet accidere diiudicat et hec dicitur nativitatum scientia,
14
quam scilicet geneziam dicere possumus. A priori igitur parte, univer-
15
sali scilicet, exordiendum censemus. Cause etenim que maxi-
16
mas res et universales ad actus perducunt hiis
17
que singularum proprietatibus rerum effectus conferunt for-
18
tiores iudicantur. Sed quoniam omnis pars suo toto inferior ⟨est⟩[*] est] V,
19
pars universalis tam natura quam ordine particularem
20
antecedit, quamvis enim particularia quamdam affini-
21
tatem cum totis possideant, necesse tamen est eum qui
22
partium cognitionem habere desiderat totum prius cognoscere,
23
deinde partes sequestrare. Universalis igitur scientia est eorum
24
que terris, regionibus et civitatibus futura iminent
25
generalis cognitio, sicut sunt bella, fames, victua-
26
lium copia, fulgura, terre motus et hiis similia
27
vel potius inferiora hiis que videlicet singulis anni temporibus
28
ex augmento vel diminutione caloris et frigo-
29
ris et ventorum intemperantia circa terre et arborum
30
fructus, affluentiam aut sterilitatem non ⟨n⟩unquam[*] nunquam] V accidere
31
videmus. Secunda autem est que maxima et eis inferius
32
singulis civitatibus et regionibus futura iminent
33
previdere. Compendiose itaque dicendum est quid operis et ef-
34
ficacie in climatibus et regionibus et civitatibus sig-
35
na et stelle optineant, quid etiam in singulis anni
36
temporibus ex Solis et Lune conventu et oppositione, e-
37
clipsi etiam et ceteris accidentibus accidat, sicut est de earum
38
cursu ⟨et statione vel adustione et adustionis egressu⟩[*] et statione... egressu] V1 ceterisque stellarum motibus, videlicet cum fuerint
39
orientales aut occidentales, celeres aut tarde, adhuc
40
etiam quid proprietatis et convenientie secundum climatum
41
diversitatem singule[*] singule] add. et del. partes M gentes ex aere et
42
nature complexioni[*] complexioni] complectione V sortiantur. Quid etiam in huma-
43
nis et bestiarum corporibus pro diversitate status
44
et habitus ex signis participibus et ex stellis que
45
eorum fruuntur dominio signis quam pluribus provenire
46
manifestum sit, non minus investigari censeo.
47
⟨II.2⟩ ⟨De proprietate climatum et gentium⟩
⟨G⟩entium[*] Gentium] i. m. M diversitas in colore48
et corporis[*] corporis] corr. ex corporeis M statu, moribus,
49
etiam et natura et quicquid in figurarum proprietate
50
declaratur tribus de causis procedit. Prima quidem remotio
51
terre ab ysimerino et hec dicitur terrarum latitudo et
52
diversitas visionis. Secundam faciunt signa que
53
supra verticem terre illius transeunt et huius nature prefe-
54
runtur. Tertia est ex natura stellarum hiis dominantium.
55
Quicquid terre incolitur et in septentrione se disten-
56
dit totius habitabilis quarte parti compensari potest.
57
Huius autem quod[*] quod] add. et del. est M dextrum est et ad austrum accedit vicinius
96vb
1
sunt terrarum regiones quas deorsum signa discur-
2
runt que inter[*] inter] add. et del. nocti M equinoctium vernale et sol-
3
stitium estivale, inter Arietem[*] Arietem] Aerietem M scilicet[*] scilicet] sup. l. M et Cancrum, locum
4
possiderunt. Cum autem Sol in medio discurrit celo, immodera-
5
tum calorem apud harum incolas constans est fieri.
6
Quare color eorum niger, capilli crispi, ipsi pigri, grossi,
7
calide nature, figure terribilis et silvestris eorum sta-
8
tus. Hii a quibusdam Alhabaissa[*] Alhabaissa] Alchadaissa V, id est nigri, a nobis Ethiopes vel Mauri dicuntur. Nec iste calor[*] calor] color VV1 homines ⟨solum⟩[*] solum] VV1, verum etiam omnia que fruuntur illo aere, animalia scilicet[*] Ethiopes… scilicet] BVV1; i. m. M. In M some words are not legible because of the binding of the manuscript.
9
et arbores, et hoc propter expressum calorem, inficere videtur.
10
Que autem pars incolitur et a sinistris adiacet, sep-
11
tentrioni proprinquior[*] propinquior] add. et del. que autem pars incolitur M, supra quorum
12
verticem Bennennais[*] Bennennais] om. B; Bennays V; Benenais V1 apparent[*] apparent] add. †Fullenetuars† id est filie Feretri B, pro cursus Solis
13
remotione et propter caloris absentiam ab incolis tel-
14
lus frigescit et humor multus efficitur qui eorum
15
moderatrix[*] moderatrix] moderator V et quasi rector existit et, quia prevalere creditur,
16
a calore nunquam poterit dessicari. Horum itaque color
17
candidus, capilli lenes, corpora longa, nimius
18
cibi appetitus, animus inconstans, natura frigida,
19
corpus et natura pro nimia frigiditate terre silvestres[*] silvestres] i. m. M. Eos enim
20
hyemps immoderata[*] immoderata] add. et del. equatur M prosequitur, aer frigidus, arbo-
21
res similiter procere, animalia indomita et hii Ru-
22
theni dicuntur. Qui autem inter eos, quos[*] quos] sup. l. M deorsum transit Can-
23
cer et quorum vertici Bennennais[*] Bennennais] Benenays V; Bennenais V1 apparent, in-
24
habitant, quoniam Sol nec plene supra has[*] has] hos VV1 transit, nec
25
nimis ad septentrionem ⟨in meridie⟩[*] in meridie] V1 dec-
26
linat, eorum aer temperatus, locus eorum conveniens, terra plana nec nimius calor
27
nec multa frigiditas, color et corpora modum sectantur,
28
boni mores, optima complexio et quecumque in eorum
29
actione vel motu succedunt, proprie digeruntur. Sed
30
qui a dextris adiacent et austro propinquius, subtilis
31
intelligentie, pure discretionis, accutioris intellectus,
32
astrorum periti, reliquas demum artes que subtili in-
33
dagatione adipisci valeant equanimiter perscru-
34
tari laborant. Eorum namque vertici stellarum mo-
35
bilium cursus et medii zodiaci via affinior, unde
36
precipue ad astrorum inquisitionem animantur, quare animorum
37
complexio propinquiorum stellarum motui[*] motui] corr. ex motiva M familiarius
38
affici meretur. Ex hiis etiam qui sunt orientales,
39
sexus virilis maxime dominatur, honoris sive regni
40
cupidi, avidi glorie, sublimari gaudent, omnia
41
publice fieri exoptant. Sol enim orientalis est,
42
unde pars illa diurna, virilis et merito dextra vo〈-〉
43
catur. Nam et animalium pars dextra universaliter
44
a philosophie sectatoribus fortior deprehensa est. Similiter
45
eius partis animalia fortiora laboris potentia
46
et pre ceteris patientia, ad quelibet maioris[*] maioris] corr. ex maioribs M probantur
47
tolerantie. Ex hiis etiam [que][*] que] om. VV1 qui occidentem in-
48
colunt, effeminati, molles eorumque actus in
49
maxima parte leves et occulti. Luna namque
50
sub proprio ortu iuste occidens vendicat et ibidem no-
51
vam representat lucem. Et quoniam in eo loco
52
semper a Solis conventu discendens ascensus primos in-
53
citat, hanc partem muliebrem et nocturnam
54
et merito sinistram pro ipsius orientis diversitate
55
appellarunt. In hac etiam de qua communiter egimus par⟨ti⟩-
56
tione[*] partitione] V sunt alie qualitatum proprietates ad invicem
57
differentes, in consuetudine videlicet et natura
97ra
1
et lege pro aeris quo[*] quo] corr. ex que M fruuntur calore aut frigore
2
aut temperantie communitate, qui singula ad sui simili-
3
tudinem reducere conatur. Ex horum itaque augmen-
4
to vel diminutione in singulis regionibus et locis
5
pro terre altitudine sive depressione aut medio statu,
6
preterea ex huius vel huius maiori affinitate que predicta
7
sunt variantur. Cuius[*] cuius] corr. ex cum M rei exemplum in promptu
8
habemus. Multi namque hominum ex maris vicinita-
9
te naute officium sortiuntur, alii quieti et paci dediti,
10
quoniam quam incolunt terra multis fructibus et ceterorum
11
copia bonorum redundat. Climatum similiter conveni-
12
entia ad signa supra se transeuntia refertur.
13
Singulorum namque climatum[*] climatum] add. et del i M natura ex signis[*] signis] sigmis M
14
que horum participant et ex stella que huius consilii domina-
15
tur procedit. Nec est presentis tractatus singulorum proprietatem
16
climatum communiter et proprie discutere, verum huius rei facien-
17
da est divisio. Exponemus etiam uniuscuiusque partis naturam
18
secundum regiones et civitates expressa veritate, prout
19
signa et stelle eorum proportionem et dominatum retinent.
20
⟨II.3⟩ ⟨Que regiones et gentes quibus stellis ⟨aut domibus aut ternariis⟩[*] aut domibus aut ternariis] V1 (cf. f. 45v and f. 47v); i. m. M (f. 97r). conveniant et quid proprietatis ex hiis contrahant⟩
⟨I⟩n[*] In] i. m. M superiori libro zodiacum secundum21
circulos tres et secundum partes quatuor
22
quas ternarios vocant divisum
23
esse retulimus. Est enim primus ternarius Arietis[*] Arietis] corr. ex Ariestis M,
24
Leonis et Sagitarii, ab occidente septentrionalis.
25
Eius consilii moderatorum primus Iupiter, quia est septentrionalis,
26
Mars enim sequitur hunc, quia est occidentalis. Secundus ternarius
27
Taurus, Virgo, Capricornus, australis quidem ab oriente. Eius bo-
28
nitatis primus custos Venus, quia est australis, post hanc
29
sequitur Saturnus, quia est orientalis. Ternarius quidem tertius Gemini,
30
Libra, Aquarius et est septentrionalis ab oriente. Eius
31
consilii primus actor Saturnus, quia est orientalis, primo[*] primo] post BVV1 hunc
32
sequitur Iupiter, quia est septentrionalis. Quartum autem ternarium
33
Cancer, Scorpius, Pisces conficiunt, australis quidem
34
ab occidente. Eius prosperitatis primus custos Mars,
35
quia est occidentalis, hunc Venus sequitur qui⟨a⟩[*] quia] BVV1; add. sup. l. vel quia M (other hand) australis est. Cum
36
igitur partes iste ut iam supradictum est cognitioni subiace-
37
ant, terram habitabilem et quod ex ea incolitur in partes
38
quatuor restat dividere. Terminus igitur[*] igitur] add. et del. l M partitionis huius in
39
longitudinem a nostro mari quod Hercules divisit,
40
a mari scilicet Rutheno vel potius[*] potius] iter, but then del. M Britanico, usque
41
ad orientis[*] orientis] corr. ex orientes M montes et horum sequentia distendi-
42
tur. Sed hec inter austrum et aquilonem notatur divisio.
43
Partitio autem latitudinis secundum lineam que transit
44
ad mare Ganuz[*] Ganuz] Ganuz M; Gamir B; Egeum V; Gamic V1 et Minetiz[*] Minetiz] Minecir B; Vimetic V1; om. V et Medorum et ad
45
mare parvum, Tirenum scilicet, distenditur. Hec itaque li-
46
nea occidentem et orientem sequestrat. Verumtamen hee
47
due linee se intersecantes in quadrifaria terre
48
habitabilis[*] habitabilis] corr. ex habilis M (other hand) divisione conveniunt. Que quatuor partes
49
secundum ternariorum quatuor sectiones considerari debent.
50
Habitabilis igitur loci prima partitio que videlicet in⟨ter⟩[*] inter] V1
51
septentrionem et occasum locatur has continet regio-
52
nes et urbes que sunt terra videlicet occidentalis et quod est
53
inter Paludes et Eufratem, Roma Romanorum etiam
54
tellus, terra Gaditana, Suevia et Francorum regio,
55
que ⟨omnia⟩[*] omnia] V1 communi nomine Europa nuncupa⟨n⟩tur[*] nuncupantur] V1. Pars autem
97rb
1
altera huic opposita que est australis ab oriente
2
Scitiam et Aracusam[*] Aracusam] BVV1; corr. ex Arcusam M (other hand) et Scotiam habet que communi
3
nomine Maior Asia dicuntur. Pars itaque septentrionalis
4
ab oriente est terra Alhara[*] Alhara] Alham V; sup. l. id est Sentonia M (other hand), dextra scilicet ab Asia, et
5
dicitur Alausconia. Pars autem huic opposita, videlicet au-
6
stralis ab occidente, terra Ethyopum que Libia dicitur.
7
Igitur quod[*] quod] BV1; corr. ex quid M infra has extremitates et has quatuor
8
partes concluditur ad medium terre habitabilis
9
se extendit. Partium autem altera[m][*] alteram] altera VV1 alteri opposita est.
10
Nam et Europa que septentrionalis[*] septentrionalis] add. et del. dicitur M est
11
ab occidente Indie Ma⟨io⟩ri[*] maiori] VV1; corr. ex mari, then del. M (other hand) que est australis
12
ab oriente opponitur, prout utriusque proprietas et
13
nature alteratio exigere videtur. Et in hunc modum reliqua.
14
Unaqueque iterum quarta in duas se dividit partes. Unde
15
singule portiones ipsius proprietatis ternarii, cuius dominus
16
sibi erit affinior, participant. Nam quod iuxta terminorum[*] terminorum] BVV1; terminiorum M
17
fines consistit quarte illius quam idem ternarius defendit
18
generali qualitate[*] qualitate] qualitati V communicat. Quod autem versus terre habita-
19
bilis medium continetur secundum stellarum que ipsius ternarii
20
consilium administrant naturam et modum se habere
21
necesse est. Mercurius vero in hiis extremitatum[*] extremitatum] corr. ex extremitatibus M finibus a
22
medio terre remotis nichil communicatis specialiter assump-
23
sit, cum totius ternariorum[*] ternariorum] BVV1; corr. ex tenariorum M (other hand) beneficii quod partibus terre habitabilis
24
subservit generaliter particeps exstat. Quemadmodum tamen
25
quandam[*] quandam] quedam VV1 ipsorum communis moderatio atque proprietas in omnem ⟨singularum⟩[*] singularum] VV1
26
partium se accomodat[*] accomodat] accomadat M naturam, ipse itidem media-
27
rum particeps factus regionum hiis conveniens et
28
configuratus accedit. Prima itaque istarum quatuor est
29
septentrionalis ab occidente Europa, et inhabitatur
30
communicatque ternario quam[*] quam] quem VV1 Aries et Leo et Sagittarius com-
31
ponunt. Hanc huius ternarii domini moderantur, primum
32
Iupiter, Mars postea, si orientales fuerint. Est
33
etiam et in hac earum quarta portione in terris et regio-
34
nibus et gentibus Britannia, Galicia, ⟨Germania quam quidam Sclavoniam nominant, Constantinopolis, Italia, Galia⟩[*] Germania… Galia] VV1, Sicilia, A-
35
pulia, Malta et etiam Hyspania. Harum, inquam, regionum
36
incole ex istius potissimum ternarii, sed etiam stellarum
37
que earum dominantur sexu masulino in elatione
38
conveniunt. Sunt enim sublimis animi, dedignan-
39
tur subiugari, libertatem appetunt, arma concupis-
40
cunt, laboris patientes, nec tamen regiminis
41
periti, superbi, decens[*] decens] corr. in decentis M (other hand) ornatus et hec Iovis et Mar-
42
tis dono qui hunc ternarium moderantur. Sed quoniam
43
ternarius iste in principio masculus, femina quidem
44
in fine, quidam eorum nullatenus zelo mulierum
45
ducuntur, sed impudenter se appetunt, nichil turpe
46
commisisse se estimant. Est enim in eorum corporibus
47
quedam mollities, quamvis animo sint viri sil-
48
vestres, feroces, animo feris similantur. Harum
49
itaque regionum quibusdam, videlicet Britanii[*] Britanii] Britanie V, Gal-
50
icis[*] Galicis] Galicie V, Sclavonis[*] Sclavonis] Sclavonie VV1, Aries et Mars precipue imi-
51
nent et eorum nature communicant. Quare earum inco-
52
le turpiter et depravando locuntur, animosi, primos
53
bellorum impetus amantes, operibus bonis student,
54
fide vigent, cognatos diligunt, nichil bonum
55
vel laudabile preponunt[*] preponunt] postponunt VV1. Italiam demum, Apuliam,
97va
1
Galliam et Siciliam Leoni et Soli, ut qui ipsorum con-
2
figuratione nature preferuntur, subiciunt. Unde re-
3
gii et nobilitatis libertate[*] libertate] liberalitate V sublimes, in subiectos
4
modesti et utiles et in regnando periti. Faltanie[*] Faltanie] Salerne V
5
autem, Malte et Hyspanie Iupiter et Sagittarius pre
6
ceteris dominantur, quare[*] quare] BVV1; corr. ex quarum M (perhaps other hand) ipsarum populi liberi, quieti,
7
in sermone modesti et animo veri, iustitie debitum
8
sponte solventes[*] solventes] BVV1;corr. ex solventem M (other hand). Huius autem partis quarte que
9
versus terre habitabilis medium ordinantur, sicut
10
est Barcha[*] Barcha] Constantinopolim V; sup. l. Constantinopolis M (other hand) et Meonia, et Baludia[*] Baludia] i. m., add. id est Macedonia M (perhaps other hand) et Achaia et maritima Maioris[*] maioris] minoris VV1 I⟨n⟩die et insula Kabroz[*] et Baludia... Kabroz] i. m. M, omnes, inquam, iste naturam[*] naturam] nature V
11
partis ternario[*] ternario] ternarii V australis ab oriente sunt subiecte, scilicet
12
Tauro et Virgini et Capricorno. Sequitur[*] sequitur] sequuntur VV1 etiam figure
13
stellarum proprietates que huius ternarii dominantur, Ve-
14
neris scilicet et Mercurii, harum incole sunt subiecti. Unde
15
natura eorum et complexio tanquam[*] tanquam] iter, but then del. M; tam VV1 ⟨animo quam⟩[*] animo quam] VV1 corpore composita
16
est. Sunt enim fortes, periti ex Marte qui in Capricorno
17
sublimatur, qui simul etiam cum Iove proprio illius quarte domina-
18
tur ternario, inest animi sublimitas et proprie consuetudi-
19
nis observantia, in negotiis prompti. Ex Iove autem
20
animi bonitas, correptio[*] correptio] correctio V1, libertas, optima consuetu-
21
dinis sive legum electio, edificiorum amor et regni.
22
Venus iterum tam ciborum quam vestium honestum confest
23
apparatum, corporis et vestium munditiam, iocos et
24
cantus et musice modos. Ex Mercurio, honestus
25
conventus, summum in philosopha studium, sermonis veritas,
26
alienos amant, hospilitatem sectantur, iustitie
27
debitum observant, placet etiam linguarum diversitas.
28
Sed quoniam Venus circa vesperum sepissime est occidentalis,
29
depositum servant, celant consilia[*] consilia] corr. ex consilium M. Item, si hee regi-
30
ones particulariter dividantur, qui in Asie[*] in Asie] Indie V Minoris lito-
31
ribus et Kabros[*] Kabros] corr. ex Carbos M (perhaps other hand) insulam habitant, Tauri et Veneris subiec-
32
ti sunt dominio, molles, ornatus tamen amant munditiam,
33
sed maxime gule dediti. Et qui valas Ciriciam[*] Ciriciam] ciriam V; Cirichiam V1
34
et Achaiam et Aente[*] Aente] Crete V; Acrete V1, Virginis et Mercurii nature
35
respondent; in ratione disserendi student, bona
36
anime magis quam corporis ut potiora secuntur. Ma-
37
cedonie sunt et Constantinopolis incole, Saturni
38
nature et Capricorni subduntur. Unde lucra et regna expostu-
39
lant, bestiarum[*] bestiarum] corr. ex bestitarum M voluptatibus dediti, quoniam inter alicuius[*] alicuius] corr. ex ali M
40
legis claustra teneri recusant. Secunda autem quarta,
41
australis scilicet, ab Asia maiore que dextra ⟨est⟩[*] est] BVV1;sup. l. M (perhaps other hand), ab
42
[Ab]aracusa[*] Abaracusa] Aracusa BVV1, iterum ab extremis Scithie et mari
43
Indico, a termino etiam Rusie, Arabcali[*] Arabcali] Arabcali or Arabtali M; Arbacali VV1 et Marsie,
44
Chaurosie, Corasinen[*] Corasinen] Corasine id est Cornisani V, Farachie[*] Farachie] Furachie V; Farastie V1 et Tabresten[*] Tabresten] Tobasten V; Tabrasten V1,
45
Asur[*] Asur] Assur VV1, Persie et Babilonis distenditur. Quorum omnium
46
situs totius terre habitabilis respectu et Tigridis
47
in Eufratem commeatu inter austrum[*] austrum] astrum M et orien-
48
tem ipsiusque partis ternario, Tauro, Virgini, Capri-
49
corno favent. Hiis etiam Venus cum Saturno preest,
50
cum orientales fuerint. Cuius partis incole
51
eisdem communiter serviunt, Venerem enim sub nomine
52
divinitatis adorantes, eandem Ysim appellant. Sed
53
et Saturnum colentes, Solis lucidi vocabulum
54
eidem ascribunt. Horum quam plures prescii sunt futurorum,
55
accurate pudibunda tractantes pro earum
97vb
1
configuratione stellarum que generandi modum conservant,
2
munditie totius amici. Quia ergo Veneris natura verecundi-
3
am impendit, parentes venerantur, mulieres appe-
4
tunt et iocos ad[*] ad] vel B; ac V; et V1 cythare vel quorumlibet musicorum instru-
5
mentorum tactus plaudunt[*] plaudunt] corr. ex plaudeunt M , cantus, voces, saltus et cor-
6
poris gestus amant, victus et vestitus munditiam sec-
7
tantur et ⟨se⟩[*] se] V ipsos deliciose adornant, depingunt,
8
Veneris hoc conferente natura. Ex Saturno item,
9
cum orientalis fuerit, cum matre et sororibus contra⟨h⟩unt[*] contrahunt] V
10
sollicite fornicari, rerum subtilium inquisitione[*] inquisitione] add. et del. g M
11
gaudent et se invicem excedere contendunt, quamvis enim
12
delicate viventes sint effeminati, virtus ista ⟨animi⟩[*] animi] V1
13
corporis vires non relinquit. Ad hoc, quia Solis potentia
14
et Saturni orientalitas hiis preesse creduntur,
15
magnanimi, fortes et bellicosi sunt. Quod si prescrip-
16
tas regiones particulariter quis dividat, Taurus cum
17
Venere Carmen, Numidiam, Persiam, Parthos etiam
18
vendicavit. Horum animo artium sedet mollities,
19
manifesta cogitatio, ciborum capia[*] capia] copia BVV1, deliciarum splen-
20
dor, vestes picte et veneriis apte deliciis,
21
eorum corpora multipliciter delicata atque effemina-
22
ta pectore excepto operiunt. Qui autem Veneri et Mer-
23
curio regiones subditas[*] subditas] corr. ex subtilitas M incolunt, Babilonii
24
scilicet et Babiloniorum affines, a conventu[*] conventu] commeatu V Tigridis in Eufra-
25
tem usque ad insulam et Assur et Ierosolimis partes,
26
discipline et correptioni[*] correptioni] correctioni V subditi, quadruvii[*] quadruvii] BVV1; corr. ex quadruii M (perhaps other hand) et scientie ani-
27
mus[*] animus] omnis VV1, astronomie potissimum, secreta rimantur. Viget enim
28
ipsorum mentibus puri intellectus discretio. Qui rursum
29
Saturno et Capricorno conveniunt, sicut est India, Ara-
30
bia[*] Arabia] Arabulana V; Archadia V1, Mucaramen[*] Mucaramen] Murcaramen V; Mucharamen V1 et Tauronomite et aliarum
31
circumiacentium populi, hiis facies est deformis et sor-
32
dida, ferox animus et intellectus durus. Huius autem quarte
33
portionis partes versus habitabilis terre medium
34
sunt Edom[i][*] Edomi] Edom VV1, Siria, Caldea, Philistin et Aliemen,
35
Iudeorum scilicet et Arabum[*] Arabum] corr. ex Arabaum M culte regiones, et huius quarte
36
relique. Quarum omnium situs et proprietas eam que inter
37
septentrionem et occidentem constat quartam
38
respicit, iuxta dominorum proprietatem qui huius ternarii,
39
Arietis scilicet, Leonis, Sagittarii, dominantur. Eorum bonitatis
40
dominator primus Iupiter, Mars secundario, Mercurius vero
41
particeps. Omnes equidem isti hoc precipue ⟨communiter⟩[*] communiter] V; comuniter V1 retinent
42
quod hiis est largus animus in dando et accipiendo, dis-
43
cretio in mercatura et commutationibus cautela. Sunt
44
enim fallaces, perfidi, fraudulenti, bilingues natura
45
stellarum que huic presunt ternario conferente.
46
Nam qui Edom, Philistim, Syriam, Ydumeam
47
et ceteras[*] ceteras] add. et del. partes M Hebreorum regiones habitant, A-
48
rietis et Martis nature subduntur. Unde proditionem,
49
dolos, inconstantiam, preter hec animositatem et superbiam
50
contrahunt. Qui autem Talor[*] Talor] corr. in Thalor M (other hand); Tabor V; Thabor V1 et Hermon et qui
51
Hermis[*] Hermis] heremis V1 dominantur Leoni respondent et Soli, unde et
52
hiis animus simplex, alternus amor et astronomie
53
exsecutio[*] exsecutio] corr. ex exesecutio M, Solem inter cetera sidera precipue vene-
54
rant. Sed qui occidentem versus Arabum partes
55
optinent Sagitario et Iovi concedunt, ex
98ra
1
hiis boni mores, ornatus, decor, delicata vita, in mer-
2
cature negotio astutia, in datis et acceptis dis-
3
cretio. Quorum regiones odoriferis[*] odoriferis] BVV1; corr. ex odori M (other hand) et medicamentorum arbo-
4
ribus ex[t]uberant[*] extuberant] exuberant BV1. Tertia pars rursum ab Asia maio-
5
re et Aracusa distenditur. Hec itaque pars ab oriente
6
septentrionalis possidet Iergem[*] Iergem] corr. ex Ieitem M (perhaps other hand); Ieriem V; Iergen V1, Marsia⟨m⟩[*] Marsiam] VV1, Tabrasten[*] Tabrasten] Tabrazton V; Tabraten V1,
7
Alciez, Balcam[*] Balcam] Balcan VV1, Faskiran[*] Faskiran] Fasiran V; Faschiran V1, Tyrsam[*] Tyrsam] Arsam V1, Hocrismen[*] Hocrismen] Hoscrimen V; Hoscrismen V1, For-
8
maticam, Asangand[*] Asangand] Asangant V; Asangad V1 que mulierum sunt re-
9
giones, Geminorum, Libre et Aquarii ternario faven-
10
tes, quibus Saturnus et Iupiter dominantur, cum orientales
11
fuerint. Earum quoque incole regionum quos Almu-
12
viz[*] Almuviz] Aluminz B; †Almuus† V nuncupant Solem et secundario Iovem sacrifi-
13
cio venerantur. Isti potissimum cibi, potus, ve-
14
stium munditiam, auri et divitiarum affluenti-
15
am sectantur, pacis amici, philosophie nodos
16
rimantes. Hiis est etiam alterna dilectio, liberi, iusti,
17
a veritate et iudicio[*] iudicio] a iustitia V non declinant. Hostes, liti-
18
giosos, maliloquos, detractores, nequam et nepharios
19
abhorent. In libidine modesti, preciosis tamen
20
vestibus ornari, liberalitatem et actus preclaros
21
eligunt. Hec autem omnia Saturni et ioviale consortium ex
22
sua, ut ita dicam, orientalitate conferre creditur.
23
At qui Iergen[*] Iergen] Gergen B; Iergem V1, Trabazten[*] Trabazten] Tabrazten V1; et Rabazien V, Armenia
24
Mercurio et Geminis conveniunt. Harum incolis op-
25
tima est consuetudo, sed multe fraudes, dolus perspi-
26
cax, occulta consilia, ad inhonesta proclivi.
27
Saiben[*] Saiben] Sayfen B; Sotuben V1, Farkire[*] Farkire] Sarbire B; Farkire or Farkite V; Farire Fackirre V1, Catarane et Ciricia Veneris
28
et Libre[*] Libre] add. et del. nature M naturam consecuntur, ludos et musicorum me-
29
lodias, deliciarum affluentiam, plenam videlicet mol-
30
litiem vite assectantes. Item Iasagad[*] Iasagad] Iasadar V, Farmate,
31
Tusci et Assade regiones Saturno et Aquario sunt
32
subiecte. Earum quidem incole corpore fortes,
33
iracundi, crudeles[*] crudeles] audaces B, inhonestus sermo et depravans
34
tumor atque superbia. Relique demum[*] demum] add. et del. l M quarte istius
35
regiones versus habitabilis terre medium, Bitinia,
36
Siria, Cumagnia, Cadumea, Lidia ei que inter au-
37
strum et occidentem collocatur eiusque ternario re-
38
spondent, sicut Cancri, Scorpii, Piscium ternarius exi-
39
git eisque Mars cum Venere dominatur, sed Mercurius
40
particeps quidem ⟨est quod⟩[*] est quod] VV1 ipsis omnibus commune ⟨est⟩[*] est] V; coest V1. Veneris sacrorum observan-
41
tia et cultus, dum et hanc variis appellant nominibus.
42
Sunt tamen subdoli, fraudulenti, fures, homicide,
43
infelices, vita anxia, plena laboribus, ad ne-
44
quitias proclivi, expeditionibus rapine, insidiis vi-
45
arum, ne tamen[*] ne tamen] necnon VV1 potationibus et ebrietati et huiusmodi servi-
46
libus dediti. Hec autem omnia a Martis et Veneris prin-
47
cipatu, dum orientales fuerint[*] fuerint] fuerimt M, assumunt.
48
Martis autem sublimatio in Capricorno, trigo⟨no⟩[*] trigono] VV1 scilicet Veneris
49
aspectu, Veneris item alauge[*] alauge] ab auge V in Piscibus, unde Martem
50
similiter de trigono respicit, mulierum castitatem
51
commendat, coniugii amorem largitur, officiorum ac
52
sedulitatem laboris et patientiam confert. Ipsi[*] ipsi] corr. ex ipse M
53
enim lanificio et variis operum generibus insistunt.
54
Cum igitur predictas regiones partire libuerit, circa
55
quosdam maris reflexus est, Saxia, Bithinia, Falagia
56
Cancro et Lune subposite, quarum homines mansu-
98rb
1
eti, humiles, pacifici, religionis amici. Sed
2
econtrario mulierum sexus virilis et quasi masculus. Nam
3
et ipse virorum connubia spernunt, hos adversum pugnant.
4
Harum quidem pars maxima dextras sibi mammas
5
amputant, quatinus ad bella promptiores facie
6
muliebrem omnino videantur exuere naturam. Quod
7
totum Lune natura est, cum sit orientalis eiusque,
8
ut ita eloquar, masculinitatis figuram impen-
9
dit. Rursum Syrie et Acadamir[*] Acadamir] Acadamur B; Aradamir V; Atadamir V1 et Cumathie, ⟨Antiochie⟩[*] Antiochie] V1; Antiocie V
10
etiam populi[*] populi] corr. ex populis M Scorpio et Marti respondent. Unde
11
subdoli, detractores, fallaces, inconstantia ducti,
12
patientes ⟨laboris⟩[*] laboris] VV1, nunc hec, nunc illa expostulant. At
13
qui Lidie populos, sed et Falikie[*] Falikie] Falluc V; Falichie V1 et Matholie[*] Matholie] Mathone V; Macolie or Matolie V1
14
Piscibus et Iovi convenire dicimus. Sunt autem et ipsi insti-
15
tores multi census, infinite pecunie, ad
16
invicem fideles, in donorum remuneratione gratiosi.
17
Pars demum quarta, australis scilicet ab occidente, communi
18
nomine Libia dicitur. Hec autem de regionibus concludit
19
Numidiam, Bactriam, Kactinam[*] Kactinam] Radiariam V; Kadinam V1, Affricam, ⟨Etholiam, Sumemiam⟩[*] Etholiam, Sumemiam] V; Hietholiam, Sumeviam V1,
20
Methagonite, Mauritaniam, quas omnes Cancri,
21
Scorpionis, Piscium ternarius administrat earum-
22
que comoditatis moderantiam Mars cum Ve-
23
nere, cum occidentales fuerint, disponit. Ex earumque
24
igitur natura stellarum et earum satis congrua affini-
25
tate consortii quedam inter ipsos communis observan-
26
tia procedit. Apud eosdem namque vir unus et mulier
27
quedam eiusdem matris soboles, iste virorum princeps,
28
hec mulierum regina regni gubernacula mo-
29
derantur. Quem consuetudinis modum nunquam vio-
30
lari permittunt. Corporum quidem macies ex
31
moderato[*] moderato] immoderato V; inmoderato V1 calore videtur accidere. Unde potissi-
32
mum muliebres appetunt coitus, vi atque rapi-
33
na eorum quam plures dicantur conubiis. Rex autem
34
eorum iuxta quorumdam subditorum ritus prior mari-
35
to nova potitur uxore; sic, quamvis apud eos-
36
dem quedam habeantur communes, omnium particeps factus[*] factus] add. et del. muliebrum M
37
mulierum. Sed quamvis ex Venere femi-
38
neos et depictos sectentur ornatus, animus tamen virilis
39
et multa calliditate vigens in multa ipsos
40
deducit pericula. Nichil Marte faciente for-
41
midant. Horum artes multe, homines nequam
42
perniciosi, perfidi, mendaces, proditionibus et dolo ami-
43
ci, que omnia ex Marte videntur contrahere. Sed cum quarte
44
huius secundaria et quasi singularis sit subdivisio, Numidiam,
45
Isauriam[*] Isauriam] et Sauriam V; et Sautam V1, Affricam, Carfinodiam Cancro
46
specialiter et Lune subicimus. Harum indigene in
47
consortio liberales, mercature et lucro dediti, corpore
48
tamen pingues. Tausiz[*] Tausiz] Tauziz V item et Mauritania,
49
Methagonite, Etholia, Hircania, Getulia
50
Scorpio succedunt et Marti. Unde qui has in-
51
habitant, inverecundi, ferus animus, facies silves-
52
tris[*] silvestris] corr. ex silvestreis M, maledici, discordes, multis[*] multis] add. et del. d M vescuntur
53
carnibus, vitam pro nichilo ducunt, nulla for-
54
midant[*] formidant] add. et del. formi M pericula, alterna perpetrant homicidia. Nam et Bithia et Meothica,
55
Fedhania, Armanetikis[*] Armanetikis] Armantabas B; Armaneabeis V1 Piscibus et Iovi
98va
1
succumbunt. Harum indigenis inest libertas, al-
2
ternus amor, edificiorum[*] edificiorum] BVV1; corr. ex edificio M (perhaps other hand) cupiditas, adversus hostium
3
nequitiam rebelles, accepti beneficii memores
4
dum remunerationis gratiam impendunt, nulli subiuga-
5
ri gaudent, sacris Iovem venerantur, ipsum quoque
6
Hamon appellant. In hac itaque quarta circa terre
7
habitabilis medium Farsalia[*] Farsalia] VV1;corr. ex Farsaliq M (perhaps other hand), Ma⟨r⟩morica[*] Marmorica] V1 et inferio-
8
res Egypti partes consistunt, item Abneis[*] Abneis] Alneis V et Ave-
9
sis, Tarage[*] Carage] Carage or Tarage MVV1, Utice, Dohame et Aram[*] Aram] Aran V, Lume[*] Lume] Iume V; Ume V1 et
10
Aliemen et Media que omnes sunt Ethyopum
11
regiones. Isti[*] isti] iste V1 etiam septentrionali ab oriente
12
portioni pro ternario Geminorum, Libre et Aqua-
13
rii respondent, quorum negotiis Saturnus et Iupiter
14
presunt, Mercurius particeps, si, inquam, orientales fue〈-〉
15
rint. Notandum[*] notandum] add. et del. tamen M preterea regiones istas errati-
16
carum V stellarum motui ceteris affiniores existere
17
earumque, cum occidentales fuerint, frequentius dominio
18
atque consortio frui. Quia ergo earumdem proprietates[*] proprietates] proprietatis V1 participa-
19
tione iuvantur, indigene populi cultui divino
20
mancipantur, suos magnificant, propinquorum
21
funera lugent et pro earum[*] earum] eorum VV1 gloria et laude quam se-
22
pe mortem turpissimam incurrunt, mor-
23
tuos semper in mane[*] mane] add. vel in verspere V sepeliunt. Si occidentales
24
fuerint eorum stelle, correptionis amici, leges
25
quamvis diversas et consuetudines diligenter obser-
26
vant. Cum alterius subduntur imperio, humiles,
27
blandi, pacifici, sed quotiens ipsi regio potiuntur
28
sceptro, elati, sed largi. Preterea quoniam mulieres ve-
29
nereos precipue actus frequentant, plures et ipsi
30
ducunt uxores, mulieres econtrario multis
31
nubunt viris. Quam plures etiam cum sororibus[*] sororibus] add. sed illicite VV1 for-
32
nicantur, multos procreant filios, mulieres fre-
33
quenter et tempestive concipiunt. In hiis namque
34
regionibus omnia celerius crescere et multiplicari videntur.
35
Rursum, quamvis eorum nonnulli pudibunda con-
36
tempnant, molles et effeminati, illici-
37
tos mulierum, sepissime virorum concubitus sec-
38
tantur, quod totum Veneris occidentalitas, infor-
39
tunii ⟨etiam⟩[*] etiam] VV1 participatio conferre creditur. Cum autem huius
40
quarte regionis alia sit subdivisio, Kurcia,
41
Egyptus, Marsia, Marmorica, litus videlicet Neeil[*] Neeil] maris ab Alexandria ad Farum, in eo non V1,
42
Egypti inferiora Geminorum et Mercurii concesse-
43
runt nature. Harum quidem ⟨incole⟩[*] incole] V discreti, deliberationis
44
et prudentie viri, opifices, liberalium artium se-
45
cretis, quadr⟨u⟩vio[*] quadruvio] BVV1 plurimum, nam compoto et astronomie
46
precipue operam dare student. Abneis rur-
47
sum et Avesis[*] Avesis] Aveis V Thorage[*] Thorage] Thorage or Chorage M, Ruticee[*] Ruticee] Rutice V1;add. et del. l M Veneri et Libre
48
conveniunt. Quarum habitatores vite tantum providi, mer-
49
cuture et itineribus intendunt et cum eorum regio omni-
50
um fertilitate[*] fertilitate] V; corr. ex fertilita M (perhaps other hand) redundet, largos faciunt sump-
51
tus. At qui Aliemen, Ehanie[*] Ehanie] †Canie† V et Haram[*] Haram] Aram VV1
52
populi et qui ad loca fertilia se transferunt[*] ad loca fertilia se transferrunt] Ethyopie medium habitant VV1
53
Saturno et Aquario subduntur. Hii[s][*] hiis] hii VV1 carnes vorant,
54
pisces adsumunt, unde silvestres facti, homini-
55
um consortia relinquentes, ad loca fertilia se
56
transferrunt, sterilia relinquentes. Hiis ita se
57
habentibus que et quanta sit inter predictas terre habita-
98vb
1
bilis[*] habitabilis] add. et del. terre M partes quatuor, que etiam inter signa, que inter stellas
2
differentia vel potius communitas habeatur tam natura[*] natura] V; naturea, corr. in natura or nature M,
3
quam figure proprietate sufficienter dictum estimo. Nunc
4
autem quas ex hiis gentibus sive regionibus singula sig-
5
na, sed etiam stelle specialiter optineant, ⟨ut istorum facilior consideratio liberatur⟩[*] ut istorum facilior consideratio liberatur] V1, consequenter dicemus.
6
⟨II.4⟩ ⟨Que regiones quibus signis subdantur⟩
⟨D⟩e[*] De] i. m. M predictarum quatuor partium7
regionibus ⟨et etiam⟩[*] et etiam] VV1 gentibus circa
8
earum exteriores terminos, in hiis
9
nec minus que proxima sunt medio quid proprie sin-
10
gulis asscribatur signis restat aperire. ⟨Aries⟩[*] Aries] BVV1; vac., i. m. M igitur in huius quarte finibus optinet Britanniam, Galici-
11
am, Iermaniam[*] Iermaniam] add. et Sclavoniam V, earum autem que medio sunt affi-
12
nes Philistim, Siriam, Ydumeam, Alarden
13
et Hebreorum regiones. ⟨Taurus⟩[*] Taurus] BVV1; vac., i. m. M namque in ex
14
tremis Indyam possidet et Mediam Parthiam,
15
Persiam et Farum, sed circa medium terre habitabilis
16
insulam Scabroz et maritima Asie Maioris. ⟨Gemini⟩[*] Gemini] BVV1; vac., i. m. M
17
quod in extremitatibus Iergen, Tabraz-
18
ten, Armenia et Mathia[*] Mathia] Marchia V1 concesserunt, sed in me-
19
dio Corsia, Curbanica, Marmarica et inferiores E-
20
gipti partes. ⟨Cancer⟩[*] Cancer] BVV1; vac., i. m. M habet in finibus Numidiam, ⟨Karacroniam⟩[*] Karacroniam] V1; Kracroniam V, Far-
21
chidoniam, Affricam, sed circa habitabilis terre me-
22
dium Franciam et Galliarum partes. ⟨Leo⟩[*] Leo] BVV1; vac., i. m. M autem Sicili-
23
am, Apuliam, Italiam et versus habitabilis terre
24
medium Aliemen, Aram scilicet et Lichaoniam ven-
25
dicavit. ⟨Virgo⟩[*] Virgo] BVV1; vac. M Babiloniam, Tigridis in Eufra-
26
ten comeatum, scilicet Assur, de medio autem Assume[*] Assume] Azume B; assumit V; assummit or Assumic V1,
27
Alas, Bietiz[*] Bietiz] Bienz V, Achaiam et Acritis. ⟨Libre⟩[*] Libre] V1; vac. M quidem Brac-
28
tania, Fascira, Siriaca et versus ⟨habitabilis⟩[*] habitabilis] V terre medium
29
Abneis et Avesis et Aluntica[*] Aluntica] Alunmica V respondent. ⟨Scorpius⟩[*] Scorpius] V; vac. M
30
accipit Metagontis, Meoticam, Mauritaniam, Ietuliam, de medio autem habet Si-
31
riam, Cumacimam, Odhuriam[*] Odhuriam] Oduriam M; Edhuriam V; Huriam V1. ⟨Sagittarius⟩[*] Sagittarius] BVV1; vac. M. Sagittarius should be corrected into Sagittario.
32
namque Tratia, Hispania, Malta concesserunt,
33
sed circa medium Arabum terra et Alhamira[*] Alhamira] Alhamica BV similiter
34
adhesit. ⟨Capricornus⟩[*] Capricornus] BVV1; vac. M item Indiam, Albaniam[*] Albaniam] Abaniam V, Mu-
35
caren, Catrosiam[*] Cartosiam] Tursiam B assumit, de medio enim Mig-
36
doniam, Bizantum, Abbulliris[*] Abbulliris] Abbisaris B; Albubiris V; Albulliris V1 et Cretam. ⟨Aquario⟩[*] Aquario] V1; vac. M
37
rursum concessit Faromatica[*] Faromatica] Saromatica V1, Cussiana,
38
Assada et versus terre medium habitabilis Aram
39
et Gadent[*] Gadent] Gaden V1, Ethania et qui Ethiopie medium
40
incolunt. ⟨Pisces⟩[*] Pisces] BVV1; vac. M quidem in extremis terrarum finibus
41
complectuntur Faren[*] Faren] Saren V, Natagonie, Sumeni-
42
tiz et Farmaticam, de hiis namque que me-
43
dio sunt affines Luniam[*] Luniam] Auniam V1, Falikiam[*] Falikiam] Falakiam V, Femata-
44
liam assumunt.
45
⟨II.5⟩ ⟨Quid proprietatis sive nature in regionibus et gentibus stelle fixe optineant ad similitudinem Solis et Lune et erraticarum V stellarum⟩
⟨S⟩icut[*] Sicut] i. m. M supradictum46
est, signa omnia quamdam regio〈-〉
47
nem[*] regionem] regionum VV1 et gentium vendicare ⟨creduntur⟩[*] creduntur] V partem,
48
itidem stellas signis que supra eas transeunt
49
aut earum dominantur affixas proprietatem, unde ipsis con-
50
veniant aut harum participent, asserimus inferre.
51
Nam et stelle erratice si in signo quo ori-
52
ente civitas aliqua cepta est edificari con-
53
veniant, earum moderationis consilio civitatis
54
ipsius negotia disponi necesse est. Eorum itidem qui
55
huic presunt domini et primates famosissimi
99ra
1
nativitatis configuratio stellarum proportioni sive participationi,
2
transitui etiam Solis et Lune in ipsius principio edificationis
3
affinior indubitanter respondet. Stellarum etiam quam plures
4
et erraticas plerumque in oriente eiusdem constans est exsti〈-〉
5
tisse. Si quis denique ipsius horam edificationis ignoret
6
eiusque oriens scripto ⟨notatum⟩[*] notatum] VV1; corr. in †notabit†, i. m. notabit M (other hand), aut etiam Solis et Lune loca vel
7
situs ea indagine nullatenus valeant deprehendi, huius
8
negotiorum eventus ex ipsius nativitate regis aut
9
cuiuslibet alterius potentis qui huius preest regimini diligenter in-
10
spiciat. Ipsius postea regni incolas et que in terra aut reg-
11
no eius tanquam maiora accidunt ex predicti regis me-
12
dio celo eque valebit intueri.
13
⟨II.6⟩ ⟨Quid communiter in gentes et in urbes soleat accidere⟩
⟨H⟩iis[*] Hiis] i. m. M de regionum14
et gentium proprietatibus et habitudine signorum
15
stellarumque respectu dilucide prelibatis, consequens
16
est ea que universales designant eventus diligenter aperi-
17
re. Sitque ab hiis principium que in regna et ur-
18
bes et alias gentes communiter innovantur. Horum itaque causam
19
principalem et etiam signum tam Lune quam Solis eclipsis,
20
stellarum etiam in hora eclipsis loca, preterea ipsius ⟨e⟩clipseos[*] eclipseos] V1
21
ascendens et cardines administrant. Unde capitulum istud[*] istud] BVV1; i. m., corr. ex isd M (other hand)
22
a quibusdam locus[*] locus] locis V1 in quo infortunia previdentur nomen accepit.
23
Infortunia igitur in omni civitate et regione ex eclip-
24
si et stellarum mansionibus secundum earumdem moram et retro-
25
gradationem procedunt. Saturnus autem et Iupiter et Mars
26
si retrogradi corrumpant, hos imminui designa⟨n⟩t[*] designant] VV1
27
eventus. Nam si moram optinent, malorum stabili-
28
tatem et diurnum eorum discursum protendunt[*] protendunt] portendunt V1. Stelle etiam hee-
29
dem tres predicte in hora[*] hora] add. et del. cl M eclipsis stationarie
30
infirmanda malorum diuturnitate ceteris sunt fortio-
31
res. Temporis demum, quo hec que minatur eclipsis
32
fieri timemus, quantitatem inspicere convenit. Sunt etiam
33
in quo gentium genere, demum quid periculi genus imine-
34
at non minus considerare oportet.
35
⟨II.7⟩ ⟨Quibus terre partibus aut quo etiam tempore fiant⟩
⟨M⟩odus[*] Modus] VV1 itaque quo huius inno-36
vationis sive potius corruptionis
37
locum discere quis valeat hic esse probatur. Primum igitur
38
locum eclipsis intueri debemus. Demum in quo terna-
39
rio et in qua parte terre, que etiam regiones et urbes[*] urbes] add. et del. et M
40
ei signo quod iam cognite parti[*] parti] corr. ex partis M dominatur subiaceant
41
non minus scire convenit. Preterea quoto loco ab ascendente
42
quo primum illa cepit construi civitas contingat e-
43
clipsis, si quid etiam dignitatis aut participationis
44
in eiusdem edificationis ascendente Sol et Luna optine-
45
ant inquirendum erit. Nam quotiens ignotum
46
erit, eius ascendens signumque eclipsis in nativita〈-〉
47
te[*] nativitate] corr. ex nativiitate M regis aut alicuius qui huic dominetur potentis
48
medio insideat celo, et hoc noscere sufficiat[*] . Hoc
49
enim docente quicquid futurum imineat civitati
50
non minus quam per eius ascendens signum et illius signi
51
dominum manifeste patebit. In cuius itaque re-
52
gionis aut nativitatis signo continget eclip
99rb
1
sis, malumque denuntiat eiusdemque nature periculum, si in ea vide-
2
atur eclipsis, indubitanter expectet. Nam si vi-
3
deri non poterit, hanc corruptionis innovationem in
4
nullo timendam censemus.
5
⟨II.8⟩ ⟨Quo tempore hec accidant mala⟩
⟨S⟩ecundario[*] Secundario] i. m. M autem tempus quo istius6
pestis renovatio accidere debeat,
7
status etiam quantitatem sic perpende. Horas tem-
8
porales[*] temporales] BVV1; corr. ex temporas M (perhaps other hand) semper diversas et inequales secundum terrarum diver-
9
sitatem in hora lunaris eclipseos esse constat. Et si sic
10
frequenter accidat, similiter in Solis eclipsi, quamvis ra-
11
ro contingat, earumdem diversitatem non minus deprehendimus.
12
Notata igitur eclipseos hora, quota fuerit hec in omni clima-
13
te et eius climatis qualibet regione secundum ipsius terre lati-
14
tudinem et eiusdem poli sublimationem eque notare mo-
15
vemus[*] movemus] corr. ex momus M. Rectificandum etiam erit ascendens eiusque cardines
16
firmandi, prout in nativitatibus fieri precipitur. De-
17
inde inspiciendum erit quote hore recte sive natura-
18
les a principio eclipsis usque ad ipsius defectum fue-
19
rint. Quo tandem cognito in Solis eclipsi quot hore
20
reperiuntur naturales, iminentis mali periculum tot
21
annos durare dicemus. In lunari namque singulis
22
horis rectis singulos menses tribuimus. Horam
23
etiam qua hec que portendit eclipsis accidere debeant
24
eclipsis signo cardo vicinior declarat. Si
25
igitur signum quo fiat eclipsis in oriente fuerit,
26
quia est videlicet ascendenti vicinius, hanc corrup-
27
tionis pestem in quarto[*] quarto] quatuor VV1 primis anni mensibus fu-
28
turam denuntiat. Sed si medio celo propin-
29
quius extiterit, in sequentibus quatuor. Quod si ab occiden-
30
tis[*] occidentis] occidentibus V cardine minus remotum videbitur, in ultimis
31
quatuor anni mensibus cavendum esse indubitanter por-
32
tendit. Modum etiam quantitatis ipsius, augmentum preterea
33
sive diminutionem stelle etiam hore ipsius ministre,
34
qua lumen medium eclipsis ingreditur, orientales
35
aut occidentales, iuxta more et retrogradatio-
36
nis naturam et earum oppositione⟨m⟩[*] oppositionem] VV1 a Sole et secundum propria
37
signorum loca plene insinuant. Eclipsis itaque
38
dominus in oriente aut in mora discurrens augmen-
39
tum in eo corruptionis genere designat. Occidenta-
40
lis namque vel adustus aut Soli oppositus aut si potius
41
naturalis minuatur cursus eius periculi quod minatur
42
eclipsis, diminutionem ostendit.
43
⟨II.9⟩ ⟨Qua gente hec innovetur corruptio⟩
⟨T⟩ertius[*] Tertius] V rursum cognitionis44
modus, quo videlicet genere que portendit
45
eclipsis innovari debeant, secundum configurationis
46
signorum quibus accidit proprietatem et formam, preterea
47
secundum stellas tam mobiles quam fixas, quas in eclipsis
48
loco et eius sequenti cardine locatas videmus,
49
consistit. Stelle igitur ille primo loco et principaliter
50
futura denuntiant, que almudhir[*] almudhir] almuchir B; almudehir V ⟨dicte⟩[*] dicte] V; i. m. M (perhaps other hand) plurima vel
51
maiora dignitatis et virtutis insignia duobus in
52
locis, eclipsis videlicet signo et signo sequentis
99va
1
cardinis, secundum conventum et oppositionem assumunt. Sicut est
2
dominus[*] dominus] add. et del. sicut M domus aut dominus ternarii aut regni aut
3
termini, que cum ita se habeant, principatum eclipsis
4
sive potius ducatum ea specialiter stella vendicavit.
5
Quod si aliter accidat, quotiens duarum stellarum altera,
6
signi videlicet quo fit eclipsis aut sequentis cardi-
7
nis domina[*] domina] corr. ex. duam M, plurimam in hiis que[*] que] corr. ex qued M prediximus dig-
8
nitatem preferret et hec dominatum obtinere merito cen-
9
setur. Ipsius quoque eclipsis[*] eclipsis] corr. ex eclipsit M dominum ceteris preferentes stel-
10
lis, etsi virtutem et dignitatem in omnibus earum lo-
11
cis habuerint equales, ab eodem sumamus exordium.
12
Nam deinceps ipsa que eminentiorem digni-
13
tatem aut virtutem in cardine qui eclipsim
14
sequitur stella pretendit, ducatus vicem suscipiet. In
15
stellis autem fixis ab earum splendidiore que
16
signo eclipseos propinquior extiterit ordiri equum est.
17
Intuendum etiam erit cui de IX[*] IX] corr. ex. †...†, add. et del. stellis M; 7 BVV1 figuris, quarum
18
naturam et modum in libro nostro maiore prediximus,
19
et id ascribi debeat. Quecumque demum stella in eclipsis
20
ascendente vel medio celo reperta fuerit, cor-
21
ruptionis per eclipsim innovate dominatum obtinere
22
merito iudicatur. Cognito itaque huius iminentis[*] iminentis] corr. ex iminent M (perhaps other hand); imminentis BV1
23
eventus duce sive potius domino, notata etiam signorum
24
quibus fit eclipsis figura[*] figura] add. et del. p M, ipsius preterea signi quo
25
dominus moratur forma precognita hanc corruptio-
26
nis innovationem in eo genere, quod predictorum[*] predictorum] corr. ex predicatorum M signorum
27
fixarumque non minus stellarum que in eis sunt figuram
28
sequitur, manifeste fieri cognoscemus. Si igitur sig-
29
na et stelle que in eis sunt fixe formam tenent
30
humanam, hanc pestem in hominibus fieri necesse est.
31
Quod si in signis que quadrupedis figuram represen-
32
tant, ipsius generis pecudes pestis hec non relin-
33
quet. Nam et in hiis que carne vescentes
34
feris homines et etiam pecora[*] pecora] add. et del. sec M persequntur, et id ge-
35
nus detrimentum suscipiet[*] suscipiet] corr. ex suscipit M. In forma item repti-
36
lium, sicut sunt colubri, vipere et huiusmodi reliqua, et id
37
genus corrumpetur. Cum ergo in eorum forma anima-
38
lium que mansueta vicem laboris sive usum
39
operis suplent, sicut est camelus, vacca et ovis,
40
et id genus maxime periculum subire necesse est.
41
Amplius[*] amplius] add. et del. sunt M fixarum quelibet a septentrione, ex
42
parte scilicet Benezneis[*] Benezneis] Beneznais VV1 existens, subitos innuit
43
terre motus. Que autem ab austro, imbres ni-
44
mios et insperatam aeris mutationem, sed inno-
45
cuam portendunt. Cum vero signum eclipseos comune[*] comune] i. m., corr. ex come M
46
et ipsius stella moderatrix in signo bicorpore vel
47
aligero discurrat, ut sunt Virgo, Sagittarius,
48
Aquila Volans et Gallina et hiis similia,
49
genus avium et maxime qui harum carnibus ves-
50
cuntur deperire[*] deperire] corr. in †deperirre†M promittit. Nam si in aquaticis,
51
sicut sunt Pisces, Cancer et Aquarius, aquarum repti-
52
lia interibunt. Stella item que navis sive
99vb
1
Argos nomine declaratur et inter figuras[*] figuras] corr. ex figuralis M existens
2
omnibus communiter aquaticis minatur. Rursum quotiens
3
eclipsis signa tropica aut equinoctialia, sicut
4
est Cancer estate, Libra autumpno et sic in ceteris,
5
occupaverit, minora que prediximus reptilia in eisdem
6
temporibus corruptio hec invadet. Hec namque significa-
7
tio in hiis proprie que extra terram nascuntur, rebus scilicet aereis,
8
apparebit. Vernali namque equnoctio arbores et
9
fructus, sicut ficus et vinea et hiis similia, suo ortu
10
destruerentur. Sed si in estivo tropico, Cancro scilicet, ex-
11
titerit, fructus et semina peribunt Nilique exun-
12
datio circa Egyptios minuetur. Autumpnale igitur e-
13
quinoctium optinente eclipsi semina et herbe et hiis
14
similia deficient. In hyemali tropico olera,
15
aves, pisces corrumpentur. Hec item signa pre-
16
dictorum aliam videntur gerere[*] gerere] corr. ex gerrere M significationem.
17
Equinoctialia enim[*] enim] add. et del. figa M signa ecclesias et loca ora-
18
toria designant. Cum itaque eclipsis solstitialia
19
sortitur signa, mores et consuetudines hominum
20
transmutat et circa rerum mutationem et in hiis que
21
de loco ad locum transferuntur pestis illa descen-
22
dit. Nam dum fixa comprehendet, in edificia et edificiorum
23
fundamenta et huiusmodi cetera hoc infortunium illabetur. Sed
24
si bicorpora optineat signa, primates et reges
25
concutiet. Si vero eclipsis dominus orienti insideat,
26
eminens et publica corruptio[*] corruptio] corr. ex corruptiao M pueros et ado〈-〉
27
lescentes et que iuxta iuniores accidunt annos,
28
rerum etiam fundamenta non relinqunt[*] relinqunt] relinquit V; relinquet V1. Eclipsis item
29
et eius dominus quotiens medium celum aut sibi af-
30
finiora complectantur, loca, templa, reges
31
pestis hec et mediocres inficiet annos. Qui si in
32
occidente fuerit, senes et veteranos et qui maiores
33
adepti sunt annos involvet, morum etiam variationes
34
innuit, sed et mortuos invadet. Nos igitur huiusmodi cor-
35
ruptionis communiter magnitudinem in genus conveniens at-
36
tendentes eclipticationis[*] eclipticationis] corr. ex ecliptiationis M Solis et Lune quantitatem
37
intueri iubemur, que si maxima fuerit, magnos,
38
si minima, parvos minatur effectus. Iterum ex man-
39
sionibus stellarum que eclipseos dominatum opti-
40
nent perpendere hec quidem non erit difficile. Si enim fue-
41
rint occidentales et circa vesperum eclipsi Solis
42
existente ad[*] ad] aut VV1 orientales ⟨et in mane⟩[*] et in mane] VV1, dum lunaris eclipsis
43
videbitur, diminutionem significant. Si vero in oppositione
44
que per dyametros discernitur, mediam rei significate
45
parte⟨m⟩[*] partem] VV1 afficiet. Nam si orientales diluculo
46
Solis eclipsi accedant[*] accedant] corr. ex accedeant M aut occidentales in
47
vespere, cum lunaris eclipsis innovabitur, future[*] future] add. et del. in M
48
corruptionis incrementum denuntiant.
49
⟨II.10⟩ ⟨De virtute et natura et cuiusmodi sit eventus horum et quid eclipsis portendat⟩
⟨Q⟩uartus[*] Quartus] i. m. M itaque modus[*] modus] add. et del. vid M50
huiusmodi videlicet innovationis
51
ipsiusque nature et proprietatis index quo etiam
52
gradu felice scilicet an adverso consistat. Qualiter etiam utrique,
100ra
1
eclipsis scilicet eiusque dominatoris, loco accidat, taliter po-
2
terit deprehendi. Ex stellarum enim natura que locorum que
3
diximus dominatum sortiuntur et ex alterna eorum virtu-
4
tis permixtione hoc speculari licet. Non minus etiam
5
huius eventus cognitio ex Solis et Lune efficacia et eorum
6
cum stellis et signis adiunctione procedit. Ipsa enim
7
duo ceteris V stellis causam subministrant, quare
8
Sol ipse dum eclipsatur regis quasi confusi et quodam〈-〉
9
modo oberrantis[*] oberrantis] BV1; i. m., corr. ex observantis M (perhaps other hand) figuram gestare videtur. Sed quamvis
10
de hiis communiter supradictis capitulis digestum sit,
11
singularum tamen erraticarum virtutem, quid etiam signifi-
12
cationis generent, cum eclipsis principatum assu-
13
munt[*] assumunt] corr. ex assumit M, hoc in loco subscribere non videtur incongruum.
14
Tunc enim totius virtutis efficacia ipsarum nature et proprietati
15
convenienter refertur et proprie adheret, quotiens in[*] in] corr. ex ins M consimili
16
signorum natura predictam non amittunt poten-
17
tiam. Facta etiam de numero consors quelibet ab earumdem naturali
18
significatione nullatenus recedit. Illud namque signum
19
quod alterius luminis suscipit eclipsim eiusdem stelle proprietatem
20
non relinquit. Si autem aliter et quasi sub extraneo iure
21
quod predictum est accidere videatur earumque de numero
22
fixarum particeps diversam sortiatur naturam, fi-
23
et plurimarum coniunctio naturarum. Deinceps super huiusmodi
24
admixtionem disputandum erit. Saturnus igitur si
25
solus specialiter prefertur, corruptionem illam ex fri-
26
giditate contingere neccese est, que, si in hominibus fieri
27
portendat, morbos diuturnos, capitis tremores[*] tremores] gravedines et dolores V,
28
assiduos motus, tisim et que humorum superflui-
29
tate generantur, quartanas, falsas animi ymaginationes,
30
stuporem absque dolore[*] absque dolore]atque dolorem BV, langorem, metus, anxi-
31
etates, lamentationes, tristitiam et letum minatur.
32
Hec etiam in feras hominibus inimicas sepissime dila-
33
buntur. Sed hec omnia senes maxime et annorum[*] annorum] add. et del. n M
34
numero confectos inveniunt. Si autem ferarum genus
35
homini nocivum designetur, dolores et que corporis
36
sunt incomoda, diversos etiam morbos et egritudines ef-
37
fugere non poterunt. Similiter qui harum carne pas-
38
cuntur, egrotari promittimus[*] promittimus] promuttimus M. Quorum si circa aera no-
39
tetur effectus, frigus nimium procreari, nebulas, gelu,
40
nubium densitatem, imbres inutiles ⟨et penitus nocivos, ventorum immoderantiam et pestes letiferas portendit⟩[*] et penitus... portendit] BV; i. m. M (perhaps other hand). Terre etiam rep-
41
tilia, sed maxime que homini sunt nociva redun-
42
dabunt. Nam si circa rivos et maria, aquas
43
multiplicari, naves perire, pisces corrumpi, undarum
44
immoderatas subversiones expecta. In animantibus vero
45
et seminibus locte[*] locte] locuste B et qui olera vermes corrum-
46
punt, imbres, grando periculum minantur.
47
Ex quibus omnibus fames humane vite penitus
100rb
1
adversa solet provenire. Iupiter quoque si huius rei de-
2
signationem singulariter prestet, terram ferti-
3
lem, salutem corporis et animi gaudia, securitatem,
4
victualium copiam, edificia multa, plebem
5
in omnibus gratulari, multa regum premia et re-
6
munerationes advehit. Dignitas etiam et hones-
7
tas et honoris sublimatio, fama, gloria, hones-
8
ta consilia regibus innovantur. Quod si in animalibus que usui
9
hominum ab eisdem ⟨educata⟩[*] educata] BVV1; sup. l, corr. ex adducta M (other hand) ⟨vel nutrita⟩[*] vel nutrita] B; sup. l. M (other hand) serviunt, eorumdem augmen-
10
tum, in silvestribus enim eorum innuit detrimentum. In aere
11
namque ipsius moderantiam, reparationem, salubrem
12
ventorum temperiem, omnia demum super terram salubriter
13
innovari. Si vero in fluminibus, eorum estuationem
14
innocuam fore et navibus securitatem portendit.
15
In arboribus etiam fructus multos et omni peste sal-
16
vos designat. Mars item si solus prefici mereatur,
17
per[*] per] i. m. M siccitatis incomodis corruptionem hanc indu-
18
cit. Que si in homines se diffundat, guerras,
19
discidia, infestationes, regum sanguinem, bel-
20
la, vulnera, exustiones, traditiones, mendacia,
21
rapinas, furtum, ⟨subitum⟩[*] subitum] VV1; i. m. M (other hand) mortis genus, febres acutas,
22
morbi incitamenta et maxime circa eos qui iu-
23
ventutis extrema adeunt minatur. Nam si
24
aera contingat, ad canicularium immutationem
25
dierum, ventos validos[*] validos] calidos V et nocivos, fulgurum
26
exustiones, raros ymbres. Quod si circa mare,
27
navium submersionem, ventorum rabiem, fulgurum
28
corrustationem. Si circa flumina, aquarum dimi-
29
nutionem, fontes desiccari et adaquandi et hau-
30
riendi loca corrumpi denuntiat. In pecora item
31
domestica, et hec pauca erunt, et
32
arbores et arborum fructus pro exquisita caloris nimieta〈-〉
33
te et aeris exustione hec imminuta quocumque modo
34
corrumpe⟨n⟩tur[*] corrumpentur] V1. Venus etiam quotiens singulariter eam
35
vendicat dignitatem, eadem que a Iove significa⟨n⟩tur[*] significantur] VV1
36
designat. Hoc excepto quatinus patienter et benivo-
37
le, non sine iocunditate et risu quecumque accidant, susti-
38
nentur. Muliebri[*] muliebri] corr. ex mulibri M etiam ipsius Veneris natura faciente
39
et veneria plurimum exercentur officia. Que si homini-
40
bus hoc promittat, viget facundia et sermonis
41
decor, largus animus, alterna veneratio, multa bene-
42
ficia, ornatus munditia, iocus, alacritas, amor con-
43
iugii, dulcis filiorum affectus, templorum edifi-
44
catio. Nam si aera non relinquat, et idem salubris
45
erit et serenus ventorum excursus, mollis atque
46
propitius, aque utiles, imbrium suavitas et redun-
47
dantia. Quod si circa rivos[*] circa rivos] add et del. et circa rivos M et circa
100va
1
flumina denotantur[*] denotantur] add. et del. fieri M, hec fieri navium salutem[*] salutem] add. et del. et honeris M; add. et honor B; add. et honeris V1
2
et hominum multiplex lucrum significatur[*] significatur] add. et del. et M, ri-
3
vorum exundatio[*] exundatio] corr. ex. exundatione M innocua, sed potius utilis. Si
4
autem in animalibus et arboribus fuerit, manifesta
5
in hiis multiplicatio comprobatur. Mercurius rursum
6
si solus dominatum obtineat, quecumque proprietatis ipsius atque
7
nature conformia iudicantur, prospera an adversa
8
universaliter portendit. Eiusque principalis virtus
9
et propria est, dum singularem ipsius nature proprietatem
10
attendis, propter Solis affinitatem cursus celeritas. Unde
11
omnium rerum motus et alterationes pre ceteris quasi propri-
12
um vendicavit. Cuius beneficio conferente pu-
13
ra discretio et subtilis viget intellectus, astutia omnis
14
et fraus, depredationes, furta, rapine et que
15
latrocinio sunt adiuncta, animi dolus, deceptiones et impe-
16
dimenta. Infortunatorum itaque permixtio
17
navigium prohibet; morbos ex siccitate procreari,
18
febres effimeras, langorem, tussim, raucitatem,
19
in templa et loca orationi dedita dampna et detri-
20
mentum pro stellarum affinitate que corruptionem inferunt
21
significat. Si vero in aere, propter ipsius quam plurimas et que frequenter
22
accidunt retrogradationes ventorum ⟨excursus⟩[*] excursus] BVV1; i. m. M (other hand) repentini eorum-
23
que velox et alterna mutatio, tonitrua, corrustationes,
24
imbres, terre hyatus, terre motus, domesticorum animalium
25
stupor et corruptio designatur. Cum etiam in fluminibus,
26
in ipsius ortu aquarum augmentum, in occasu vero detrimen-
27
tum confortat. Hec itaque est significatio quam sin-
28
gularum natura stellarum administrat, cum sole sibi
29
dominatum specialiter usurpant. Nam si alie partici-
30
pes earum admisceantur nature, iuxta proprietatis
31
adiunctionem et secundum earumdem mansiones a Sole[*] a Sole] sup. l. M pro sua etiam et di-
32
versa signorum natura multiplex et manifesta est plerumque
33
significationis occasio. Quia ergo tot et tam diversa
34
ex multiplici naturarum admixtione et multi-
35
modo concursu significatio generatur, fit in infinitum inestimabilis[*] inestimabilis] corr. ex estimabilis M
36
progressio, ut pro tam variis que incongruunt
37
incomodis citra veritatis terminum pedem sistere co-
38
gamur. Cum hec igitur et hiis similia ut supradixi-
39
mus accidant, tractatus prolixitati verborumque mul-
40
titudini supersedendum esse fatemur communiterque de omnibus
41
que possibilitati et scientie non repugnant disserentes,
42
quoniam stellarum que hec et hiis similia presignant[*] presignant] add. et del. vel M (perhaps other hand)
43
similitudinem vel potius convenientiam cum
44
regionibus et terris, in quibus que futura sunt[*] sunt] add. et del. plurima virtutis amminicula aut qui plurima terrarum proportio, sup. l. vacat M (homeoteleuton)
45
evenire significant, observare conve-
46
nit. Illum videlicet ducem statuamus cuius sunt plurima
100vb
1
virtutis amminicula aut cui plurima terrarum proportio subia-
2
cebat. Quotiens igitur stella aliqua absque[*] absque] corr. ex atque M participe in
3
regionem quamlibet potietur dominio, eiusdem significationis e-
4
ventus ab ipsius natura nullatenus recidere potest. Nam si
5
alterius nature quelibet hanc de atarbe[*] atarbe] atharbe V respiciat aut sibi in
6
gradu eodem tam in longum quam in latum adiungatur, immu-
7
tatur natura, prout participantium proprietas se admiscet.
8
Stella etiam dominatrix, si infortunata fuerit, propria[*] propria] add et del. natura M exigen-
9
te natura malum et detrimentum protendit. Hanc vero si aliqua
10
ab eius nature consensu aliena respexerit[*] respexerit] corr. ex respexerat M, quod infortuni-
11
um innuebat attenuari promittit. Si autem fortu-
12
nate in loco sibi convenienti nec ab infortuniis respecte
13
tante dignitatis dono beentur, ipsarum natura roboratur
14
earumque significatio prosperitatis cumuli[*] cumuli] cumulum V1 et perfectionem insinu-
15
at. Infortunate vero si dominatum locumque sibi convenientem
16
a fortunatis respecta[*] respecta] respecte BV possideant, harum minuitur ad-
17
versitas. A loco autem sibi convenienti et a fortunatarum respectu pe-
18
nitus aliene, ipsarum confortatur malignitas. In for-
19
tunatis rursum preter tetragoni et oppositionis respectum,
20
extra etiam conventum locatis, harum imperfecta et deficiens sen-
21
titur promissio.
22
⟨II.11⟩ ⟨De colore eclipsis[*] eclipsis] eclipis M et cometarum et earum nomi⟨ni⟩bus[*] nominibus] VV1⟩
⟨S⟩i[*] Si] i. m. M quis de futurorum cognitione23
sollicitus fuerit, eclipsis colore diligenter
24
notato, quid etiam significet diligentius inquirat.
25
Solis igitur et Lune color et qui circa utrumque hora eclip-
26
sis fieri perhibetur in virgule formam sive caude[*] caude] caudam B modum
27
porrectus, si niger et grossus aut niger et viridis, per sepe
28
etiam in specie coqui[*] Coqui means probably cocci appareat, Martis nature refertur et
29
que sunt saturnie significationis accidere portendit.
30
Albus enim Iovi, rubeus Marti, croceus, sed et rubeus Veneri,
31
diversicolor ascribitur Mercurio. Huiusmodi enim colores si So-
32
lis et Lune corpora et quod[*] quod] add. et del. urbes M circumstat inficiant, hec
33
innovatio et huius quam prediximus nature in urbes plurimas
34
et regiones descendet. In eorum autem partem alteram
35
hec signa si accidant, profecto in quam declinant partem
36
et partis regionem ecliptica inprosperitas dilabetur.
37
Deinde quidem cometas quas Arabes zauvet alazaneb[*] zauvet alazaneb] zamiz alazeneb V; tauvet alazeneb V1,
38
scilicet caudatas, nominant, quando sol eclipticatur aut in
39
earum quolibet tempore, notare debemus. De quarum numero que dicitur al-
40
cemei[*] alcemei] altemel B, id est celestis, quoniam celi colorem[*] colorem] iter, then. del. M repre-
41
sentat, alia que dicitur albare fulguris enim colorem
42
optinet, alia que dicitur alauzave[*] alauzave] alazauc V; alaucauk or alaucauh or alaucauhoc V1, et id genus denuntiant
43
enim turbam, seditiones, guerras, bella, homi-
44
cidia et que de Martis et Mercurii natura provenire
45
dicitur[*] dicitur] dicuntur V1. Pars etiam istud susceptura infortunium secundum earum in
46
circulo situm et secundum caude sumitatem aut caput discernitur[*] discermitur] BVV1; discermitur M.
47
Genus quoque quo hec accidere debeant ex signorum forma,
101ra
1
in quibus videntur iste comete, deprehendi potest. Mora autem
2
sive talis eventus dilatio a primo earum ascensu quousque
3
recedant et secundum earum mansiones a Sole patebit. Que si
4
mane oriens non relinqua⟨n⟩t[*] relinquat] relinquant V1, quod minantur in priximo fieri
5
non dubites. Si autem occidens, dilationem incurrit.
6
⟨II.12⟩ ⟨De ingressu anni inveniendo⟩
⟨D⟩eterminatis[*] Determinatis] i. m. M hiis7
que in regionibus et civitatibus solent
8
accidere, eorum deinceps que in annorum successione
9
quod[*] quod] add. et del. arabar M Arabes thauvilis[*] thauvilis] cauvilis B; tamulus V; tahuvil V1 canet[*] canet] corr. ex canat M; scanet V1 alaalem[*] alaalem] alaaleti V nomin-
10
ant, a nobis autem annorum seculi conversio potest dici, sequatur
11
tractatus. Anni quoque principium nec minus ipsarum anni quatuor
12
partium cognitio preponatur; que ex Solis cursu et ipsius in signa ⟨que⟩[*] que] VV1 tem-
13
porum diversitatem ostendunt primo ingressu, preterea ex celi ro-
14
tunditate procedit iure videtur preponenda. Circuli namque
15
formam obtinet, cui nec principium nec finem ipsi⟨us⟩[*] ipsius] V1 re-
16
pugnante natura nemo ascribere presumit. Nulla namque
17
ratio videtur occurrere, quare potius ab hac circuli parte quam
18
ab illa principium ducamus. Puncta igitur equinoctialia
19
atque tropica discernere, quorum ratio et naturalis efficacia
20
ad horum considerationem nos invitat, non ⟨erit⟩[*] erit] VV1 incongruum. Dum Sol
21
enim ea ingreditur, mutationem temporis et alterius initium effi-
22
cit. Unicuique etiam temporum quoddam [quid][*] quid] om. BV1 videtur inesse proprium,
23
per[*] per] i. m. M quod quidem ipsum anni fore principium dicitur, quare id ipsum
24
ab horum exordio locorum, non aliunde, ducimus. Antiqui
25
etiam ab hoc non videntur dissentire, horum naturam
26
signorum et proprietatem hoc velle asserentes. Est enim
27
singulorum quedam proprietas qua a se differunt, que quamdam
28
huic annorum initio videtur addere rationem. Arietis namque
29
signum vernale facit equinoctium. Sole enim hoc in-
30
grediente dies incipiunt elongari noctiumque
31
subbit[*] subbit] corr. ex subdit M detrimentum. Huius etiam temporis humilitate[*] humilitate] humiditate BVV1 florent
32
arbores, virescunt herbe, rident omnia. Preterea temporis
33
istius natura quamdam nativitatis similitudinem
34
retinet pro caloris scilicet et humoris incremento et utriusque
35
adiunctione moderata que maximam[*] maximam] maxime V; maximum V1 in quarumlibet rerum
36
prima conceptione vel creatione adhibet fomentum.
37
⟨Unde⟩[*] unde] BVV1; i. m. M (perhaps other hand) hoc tempus principium esse voluerunt. Tropicum vero estivale
38
Cancri, Sol enim dum istud ingreditur, dierum augmentum,
39
noctis diminutionem terminat et Egypti partibus
40
Nilus redundat. Autumpnale quoque equinoctium Li-
41
bra reportat. Nam cum Sol ⟨hoc⟩[*] hoc] VV1 ingreditur, maturita-
42
tis terminum fructus assecuntur. Hoc etiam tempore sub alterius anni fe-
43
nore semina terre commendantur. Tropicum tandem hye-
44
male Capricornus efficit, quo tempore dies incipiunt augmentari,
45
noctes breviantur. Quia ergo nil magis conveniens, nil naturali
46
rationi proprinquius hac observatione deprehendi potest, hiis
47
quatuor punctis anni principia relinquntur. Nos itaque
48
quid singulis anni temporibus accidat prescire volen-
49
tes, in eisdem principiis Solis et Lune conventum aut
50
oppositionem, utrum scilicet istorum Solis ingressum in illius quarte prin-
51
cipium preveniat, considerare oportet. Si itaque eorumdem con-
52
ventum aut oppositionem commitetur eclipsis, effica-
53
cior erit significatio. Qui ⟨si⟩[*] si] BVV1;sup.l. M (perhaps other hand) ante quam Sol[*] Sol] add. et del. prin M Arie-
54
tis principium ingrediatur contingat, in totum ver[*] ver] iter, then del. M
55
et vernali qualitate significatio illa dilatabitur;
101rb
1
in Cancro estatem, in Libra autumpnum, sed si in Capri-
2
corno hyemem totam occupabit. Temporum namque al-
3
ternatio et generalis eorum proprietas omnisque eorum status causam
4
a Sole specialiter assumunt. Minus enim peritis et hiis
5
qui quadru⟨v⟩ii[*] quadruvii] BVV1 sunt expertes astrorumque penitus ignaris
6
quicquid caloris et frigoris minuitur et redundat a
7
Sole eiusque progressu fieri manifestum est. Singulas etiam eorum
8
proprietates ceterosque rerum eventus, variationis etiam aug-
9
mentum sive diminutionem, quicquid demum diversitatis
10
atque innovationis accidit et generaliter eorum omnem ob-
11
servare naturam ex conventu et oppositione ante prefata signa ex
12
locis etiam erraticarum stellarum secundum figurarum aspectus, a Sole omnium
13
cognitio fieri perpendit. Quid denique omnibus mensibus inno-
14
vetur ex Solis et Lune conventu et oppositione, precogni-
15
to tamen totius anni et singularum eius ipsius partium generaliter
16
eventu, planum erit considerare hoc modo.
17
⟨II.13⟩ ⟨De natura signorum secundum eorum partes et aeris mutatione iuxta ipsorum alterationem⟩
⟨D⟩e[*] De] BV natura igitur signorum18
communiter et secundum partium diffirentiam,
19
de diversitate etiam stellarum in singulis
20
signis et mensibus et diebus, quid etiam ventorum flatu, quid ex
21
signis et fixis stellis et mobilibus secundum earum mansiones
22
et secundum naturalis virtutis convenientiam et divesitatem accidat
23
consequenter dicemus. Aries[*] Aries] vac., i. m. M itaque communiter tonitrua et
24
corruscationes[*] corruscationes] corruscatioenes M generat. In hoc enim vernale equinoc-
25
tium efficitur, partes quoque ipsius secundum fixarum stellarum naturam
26
incrementum aut diminutionem suscipiunt. Prima itaque
27
pars imbribus et ventis redundat, media autem temperata,
28
ultima calida et modo canicularium dierum fervens,
29
etsi pestem generat[*] generat] add. et del. alun M, alu⟨m⟩pna[*] alumpna] BV1 tamen[*] tamen] add. et del. dicitur fu M fruc-
30
tuum dicitur. Pars enim sinistra calida, sed quandoque pluvi-
31
as emanat, dextra[*] dextra] add. et del. vero M autem frigus producit.
32
Taurus[*] Taurus] vac., i. m. M quoque quasi cuiusdam mixture alumpnus, caloris videlicet
33
et frigoris particeps, cuius prima pars, que scilicet Azoreie[*] Azoreie] Azozeie B; Azozie V; Acoreie V1 prece-
34
dit, perturbans, ventosa, obscura et nubibus redun-
35
dans, in medio frigidus et humidus, extrema
36
autem pars que Aldebaran[*] Aldebaran] Aldebaram V sequitur tonitrua, corrusca-
37
tiones, ignes quandoque, sed etiam fulmina procreat. A sinis-
38
tris temperatus, ⟨a dextris⟩[*] a dextris] BVV1; i. m. M (perhaps other hand) mobilis et inconstans.
39
Gemini[*] Gemini] vac., i. m. M communiter temperiem, in priori parte humorem et imbres[*] imbres] nubes V
40
nocivos, in medio temperiem, in fine virtus[*] virtus] utriusque VV1 quidem me-
41
dium et inconstantiam retinet[*] retinet] retinent V. A sinistris quoque ventorum et
42
terre motus turbatio, a dextris ventorum fervor esti-
43
vus consistit. Cancer[*] Cancer] vac., i. m. M communiter serenus, calidus, cuius pri-
44
ma pars circa Presepe sed[*] sed] scilicet VV1 valde noxia calidum et
45
turbidum aerem, necnon terre motus et obscuritates affert,
46
in medio temperatus, humorem et rores habet, in
47
extremo ventos. A sinistris calidus et fervens, a
48
dextris humidus invenitur. Leo[*] Leo] vac., i. m. M communiter calidus et adu-
49
rens aerem turbat. Prima igitur pars estuans, corrumpens,
50
secunda autem moderantiam affert et morbos, no-
51
vissima autem humectat et ventos inducit.
52
Virgo[*] Virgo] vac., i. m. M communiter ab equo devia, humectans, multa to-
53
nitrua excitat, cuius pars prima calida et humida,
54
tonitruis amica, in medio habet temperiem, in ulti-
55
mo aquas. A sinistris[*] sinistris] corr. ex. siniistris M ventos, a dextris rursum temperiem
101va
1
portat. Libra[*] Libra] vac., i. m. M communiter mutabilis et inconstans, in primo
2
et in medio temperiem, in ultimo aquas, a sinistris
3
ventos, a dextris humorem habet et frugibus prestat ⟨humorem⟩[*] humorem] B; i. m. M (perhaps other hand); alibi prestat mortem i. m. M (other hand).
4
Scorpius[*] Scorpius] vac., i. m. M principaliter igneum[*] igneum] igneus V, tonitrua,
5
corruscationes, calorem, in primo humorem,
6
ventos et nives, in medio temperiem, in fine turbines
7
et terre motus, a sinistris calorem et ventos, a dex-
8
tris humorem assumpsit. Sagittarius[*] Sagittarius] vac., i. m. M communiter ven-
9
tosus, in cuius prima parte humor et nives, in medio
10
temperies, in fine calor et etiam ignes habentur. A sinistris
11
ventus et siccitas, a dextris humor[*] hymor] add. et del. sin M, sed in-
12
constans prevalet. Capricornus[*] Capricornus] vac., i. m. M generaliter calescit
13
et humectat, in prima parte siccitas et calor
14
noxius, in medio temperatus, in fine quidem imbribus re-
15
dundat. A dextris et a sinistris humorem habet, sed
16
modicum. Aquarius[*] Aquarius] vac., i. m. M universaliter aquis plenus
17
et frigore. Pars prima humorem, media tem-
18
periem, ultima ventos emittit. In sinistris
19
nimium adustio, a dextris equalitatis modus et con-
20
stantia perdurat. Pisces[*] Pisces] vac., i. m. M principaliter frigidos
21
ventos habe⟨n⟩t[*] habent] V. In prima parte temperiem, in medio
22
humorem, in[*] in] add. et del. c M fine calorem, a sinistris ventos,
23
a dextris aquas emanat.
24
⟨II.14⟩ ⟨De singulis anni temporibus, mensibus et diebus quid accidat⟩
⟨H⟩iis[*] Hiis] i. m. M de partibus signorum25
suo ordine digestis, quid singulis
26
anni temporibus et mensibus et diebus sit
27
futurum tribus ex locis considerandum occurit. In primis
28
ergo alestina[*] alestina] alestima V1 et izeibel[*] izeibel] izerba B; izibel V; ictibel, corr. ex ictimel V1, conventu⟨m⟩[*] conventum] V1 scilicet Solis et
29
Lune et oppositionem, antequam singula anni tempora, equi-
30
noctialium scilicet et tropicorum principia ingrediatur sig-
31
norum, velud supra docuimus, intueri oportet. Gra-
32
dum etiam conventus aut oppositionis que Solis ingressum in predic-
33
ta signa[*] signa] add. et del. ac M precedit, ut quod eorum vicinius accidisse,
34
latere non possit. Clima etiam quod libuerit et civi-
35
tatem eam[*] eam] eque VV1 perscrutari necesse est. Amplius ascendens
36
eiusque cardines eadem hora, sicut in nativitatibus
37
fieri precipitur, convenienter locandi sunt[*] sunt] sup l. M. Quibus itaque dis-
38
positis conventus aut oppositionis gradum et eius stellam
39
ministram, cardinem quoque sequentem ipsius minister[*] minister] ministrum V1 ,
40
quotiens quidem singulis temporibus accidat sollicite
41
perscrutamus, quemadmodum et in eclipsi diligenter intueri
42
debemus. Quecumque igitur stella in predictis locis plurimum
43
aut fortiorem obtinuerit principatum, ipsius du〈-〉
44
catus et significatio secundum ipsius proprietatem tribuetur. In eo
45
autem loco quomodo se habeat et qualiter aliis ⟨se⟩[*] se] V1; sup. l. M (perhaps other hand) applicet
46
stellis et ab eis respiciatur notabi[u]s[*] notabius] notabis VV1. Si enim
47
in ipsam a loco fortiore fiat respectus, ipsa vir-
48
tutem et motus impendet. Sed si cum ea iungatur, al-
49
teratur natura eiusque virtus permiscetur et secundum ad-
50
mixtionis modum tota significatio futura est. Secundario autem, si que singulis mensibus fiant quis
51
prescire laborat, ex conventu et oppositione que
52
singulis mensibus accidunt studiosius hoc modo inquisi-
53
tor reperiret. Si enim quid de ducatu et significatione
54
eorum que singulis temporibus sunt futura prediximus
101vb
1
ex conventu antecedente manare perpendes, prout ipsius
2
ratio postulat, ea que singulis ⟨mensibus⟩[*] mensibus] VV1 futura imminent usque ad illius
3
temporis finem iudicabis. Si ex oppositione precedente fieri
4
cognoveris secundum oppositionis naturam, usque ad illius quarte
5
terminum iudicandi modus servetur. Gradus deinceps tam
6
conventus quam oppositionis et eius loci potentior, stella ascen-
7
dens[*] ascendens] corr. ex ascende M, etiam eiusque cardines et eorum ministri ea hora no-
8
tanda sunt. Que igitur stella in hiis locis plurimum
9
sortietur principatum, erraticarum stellarum applicatio-
10
nem et recessum ceterasque figurarum proprietates in earum locis,
11
quos denique ventos ex propria et signorum in quibus dis-
12
currunt natura et in quam partem eos concitent intueri pre-
13
cipimur. Lune preterea latitudo ⟨eiusque disgressio⟩[*] eiusque disgressio] VV1; eiusque disgregsio i. m. M (perhaps other hand), in quam ventorum scilicet decli-
14
net partem donec a loco lucis separetur, eque consideranda
15
sunt. Ex quorum omnium coniunctione eorum que sin-
16
gulis mensibus ex ventorum motu et ceteris que generantur
17
sunt futura, quis etiam prevaleat significatione ducemus. Tertius
18
itaque modus ceteris subtilior quid singulis diebus ex ven-
19
torum impulsu et pace aut incremento sive diminutione 7
20
accidat secundum alternos Solis et Lune modos insinuat.
21
Nec solum ex eorum conventu et oppositione, verum etiam ex
22
eorum status alterna diversitate inter conventum et oppositio-
23
nem hoc idem poterit discerni. Ab eorum videlicet medio, quando
24
Luna dicotomos usque ad conventum et oppositionem
25
quod est atharbe[*] atharbe] atarbe VV1 qui locus apud Arabes mouzaa
26
alnairam[*] mouzaa alnairam] corr. ex mouzoaa alnairam M; mouraa alnarram B; mouzia alnaata V; moucaa alnairam V1, id est locus luminis vel refulgens, potest
27
dici, et hoc est donec medium Lune corpus luce re-
28
splendeat, que [quod][*] quod] om. V1 alteratio triduo ante conventum et tri-
29
duo post[*] post] sup. l. M, quarta scilicet lunaris corporis et ipsius tres quarte,
30
dum videlicet in trigono aut exagono a Sole disti-
31
terit, frequentius sumit exordium. Tunc denique stel-
32
las erraticas[*] stellas erraticas] BMVV1. Stellas erraticas should probably be corrected into stelle erratice earumque loca, utrum scilicet in trigono aut
33
exagono a signo Solis et Lune consistant, ascen-
34
dens quoque et cardines, stellarum etiam respectus earumque ap-
35
plicationes notande sunt, ut ex horum omnium
36
consideratione ducis conveniens sequatur electio. Ipsius
37
enim virtus et nature proprietas, eiusdem que est ⟨cum⟩[*] cum] VV1 stellarum et
38
signorum virtute communitatis affinitas eorum que circa
39
aera ex ventorum flatu et huiusmodi singulis innovantur
40
diebus iudicium revelabit. Preterea fixarum modus[*] modus] motus V et
41
status, quarum videlicet evidentior serenitas et maior
42
sentitur efficacia, prout, inquam, oriens aut occidens
43
inhabitant, predicta declarat. Maior namque ac in-
44
provisus eventus ex harum significatione procedit. Cum
45
enim Soli et Lune conveniunt, ut eisdem in aliquo iun-
46
guntur, significationis particeps facte, turbam et[*] et] vel V1 quietem
47
denuntiant. Luna enim in cardine pluvias
48
et nives modosque ventorum vel mutationes, prout
49
ipsius digressio vel latitudo in aliquam quatuor partium que
50
principalibus conveniunt ventis declinat, et ipsius
51
partis ventos alternat. Notandum denique, quoniam[*] quoniam] add. et del. ge-
52
neralis M prima et generalis eventus occasio, cum Sol videlicet
53
quartarum initia discurrit, efficatior esse videtur; que
54
autem sequntur particularibus et cotidianis causam prestant.
55
Amplius horum omnium evidentior sequetur effectus,
102ra
1
cum stelle que generales administrant naturas vel proprieta-
2
tes aliqua figure convenientia particularium qualita-
3
tes respiciunt. Quicumque igitur de futurorum cognitione
4
studiosus vult doceri, predicta memorie commendet[*] commendet] corr. ex commendat M
5
neque hiis neglectis ad aliena declinet, alioquin iu-
6
dicii error huius imperitia⟨m⟩[*] imperitiam] VV1 et ⟨in⟩scientia⟨m⟩[*] inscientiam] V; scientie pauperitatem V1 denudabit.
7
⟨II.15⟩ ⟨De signis que in Sole et Luna et stellis et etiam in celo videntur⟩
⟨H⟩orum[*] Horum] V itaque que in celo et in Sole8
et Luna et ceteris apparent stellis
9
subtilis et ad individualium vel particularium
10
qualitatum agnitione⟨m⟩[*] agnitionem] VV1 utilis est descriptio. Solem enim in ortum et
11
occasum, ad eorumdem etiam[*] etiam] add. et del. status M statum et moram notan-
12
dam, utrum videlicet de trigono aut tetragono aut qua
13
huiusmodi figura distiteri[n]t[*] distiterint] distiterit V1 et quid inter ipsum et Lunam adiacet sin-
14
gulis horis et omnibus modis, ut ex hiis quid singulis
15
tam diebus accidat quam noctibus prescire valeamus, considerare
16
oportet. Que enim temporis qualitas eorum atarbe[*] atarbe] atharbe BV sequitur,
17
quousque ad alium se transmittent[*] transmittent] transmutent VV1 forme respectum
18
perdurare credimus. Est namque in quorumdam futurorum prenosci-
19
one summe necessarium. Sol itaque in ortu suo cla-
20
rus et absque omni nubium conculcatione[*] conculcatione] ocultatione V; occultatione V1 vel sui alteratio-
21
ne et in occasu similiter serenum indicat. Si autem corpus
22
Solis circulus diversicolor aut rubeus ambiat aut eius scilicet
23
radii rubicundi in exteriorem circulum dirigantur aut
24
saltem affinius aut eius color fuscus et pallidus appareat
25
vel si in ipso quasi quedam nubes que a quibusdam so-
26
les appellantur aut si in contrariam Solis partem quasi virgule dis-
27
tendantur vel si radii subrubei vel crocei in terram
28
videantur descendere, ventos validissimos desig-
29
nat, quorum asperitas partem in quam hec apparent signa con-
30
tinget. In ortu rursum pulverulentus vel niger
31
vel potius ad virorem declinans aut ⟨in altera, aut⟩[*] aut in altera, aut] VV1 in utraque parte,
32
sed in occasu nubilus aut circa se nubes predictas
33
habens aut eius radii rubeum ⟨aut nigrum⟩[*] aut nigrum] V1 ⟨vel⟩[*] vel] VV1; sup. l. M (other hand) viridem induantur
34
colorem, multas nives et pluvias minantur.
35
Luna namque[*] namque] corr. ex manque M triduo ante ortum et triduo deinceps
36
et in plenilunio et ante plenilunium ad hunc
37
modum, nec minus quoque dum [minus][*] minus] om. VV1 dicotomos ex〈-〉
38
stiterit, hoc autem inter conventum et oppositionem necessario so-
39
let accidere, et triduo, inquam, ante et triduo post similiter
40
observari iubetur. Quod si hiis tribus ⟨modis⟩[*] modis] BVV1; i. m. M (other hand) aut locis
41
clara et munda nec aliqua nube fuscata apparuerit,
42
serenum promittit. Rubor autem huius, sed tenuis, quamvis
43
ipsius lunaris corporis color totus patescat[*] quamvis… patescat] quamvis nec ipsius lunaris corporis color totus patescatid scilicet quod non illuminatur V1 videaturque
44
moveri, ex ipsius obsuritatis parte ventos significat pro-
45
creari. Niger autem aut pallidus, humidus et spissus,
46
pluviarum subitam inundationem inducit. Demum circu-
47
lus unus si eam ambiat, candidus et mundus pau-
48
latimque recedens, serenum indicabit. Duo autem et tres,
49
imbrem et hyemem. Si autem plures et in oriente, nebulas;
50
et in occidente quoque, si se quasi intersecantes amplectentur,
51
nives ex ventorum immanitate et pluvias. Pul-
52
verulentus item color et niger, si se iterum occupent
53
se alternatim intersecantes circuli, hyemis longam
54
asperitatem, ventos, inquam, et nives designant. Eodem
55
quoque modo circa erraticas et fixas circuli pro qualitatis
56
modo designant. Fixarum quidem color, ut sunt Pliades
57
et Alfeca, si videatur augmentari[*] augmentari] corr. ex agmentari M (perhaps other hand) aut ipse maiores
58
solito videantur, ventos in eam quam consistunt
102rb
1
partem promittunt. Que autem in nube Almalaf Allad-
2
cha[*] Almalaf Alladcha] AlmaalafAladcha VV1 scilicet et Anayra[*] Anayra] Apnata V; Anacra V1 et hiis similia et que Presepe dicitur
3
et[*] et] i. m. M hiis similia sunt autem in Cancro, si obscure et oc-
4
culte aut solito ⟨more⟩[*] more] B; i. m. M (perhaps other hand) spissiores vel maioris luminis
5
aut quantitatis videantur, celum aut⟨em⟩[*] autem] BVV1 serenum, aquas et
6
nubes in quam ipse collocantur partem significant. Fulgen-
7
tes enim et pure et quasi scintillantes, hyemis[*] hyemis] add. et del. quasi scintillantes hyemis et M (homeoteleuton)
8
et ventorum asperitatem
9
innuunt. Comete autem Alladcha[*] Alladcha] Aledha V; Aladcha V1 similes
10
circum obscure siccitatem nimiam, ventos cali-
11
dos qua parte fuerint designant. Temporis item sta-
12
tus vel qualitas et eventus fortitudo atque con-
13
stantia pro magnitudine obscuritatis et stel-
14
larum et spatii capacitate pensatur. Quoniam si multus,
15
longum[*] longus] B; corr. ex longum M; longum VV1, tenuis, minus ostendit. Amplius color per-
16
mixtus radiorum et eorum motus, inbratio[*] inbratio] inbratio or rather vibratio V1 mundi,
17
tamen sicut et stelle et ex altera parte prodeuntes ven-
18
tos in eam conficiunt partem, ex oppositis vero partibus ⟨ventorum inordinatam mutationem procreant. Ex 4 namque partibus⟩[*] ventorum... partibus] BVV1; i. m. M (perhaps other hand) im-
19
bres, tonitrua, corruscationes et fulgura et
20
hiis similia provenire dubium non est. Eodem quoque modo
21
nubium qualitas vellerum villis similata aeris
22
mutationem in hyeme portendit. Si vero tempore sere-
23
nitatis aut etiam post hyemem[*] hyemem] corr. ex hyemis M yris appareat,
24
hyemalis aeris naturam adportat. In hye-
25
me autem serenum reducit[*] reducit] corr. ex adducit M. Ad hunc denique modum de
26
omnibus generaliter colorum qualitatibus, quorum natura sepis-
27
sime infectus variatur aer, iudicare licebit.
28
Quemadmodum enim colores in aere videntur fieri et quos de-
29
signant eventus ibidem renovari necesse est. Quoniam de
30
hiis que generaliter accidunt ⟨diximus⟩[*] diximus] BV; i. m. M (perhaps other hand), non incongruum videtur ut
31
que ex nativitatibus futura presciuntur, velud ordo
32
postulat, enarremus.
33
⟨III⟩ Tertius Ptolomei liber de hiis que ad nativitatem pertinent, de vita scilicet et morte, quid etiam fortune vel infortunii[*] infortunii] in fortiunii M a primo nativitatis momento usque ad extremum vite articulum[*] articulum] ariticulum M et hic XIII habet capitula[*] Tertius... caputula] i. m. M (at the bottom; perhaps other hand)
⟨III.1⟩ ⟨Q⟩ue[*] Que] i. m. M sit inter34
prescriptos et presentes
35
libros differentia
36
⟨III.2⟩ De hora conceptionis et partus
37
⟨III.3⟩ De orientis gradu perfectissime investigando
38
⟨III.4⟩ De hiis que ad nascentem pertinent et de eorum congrua ordinatione
39
⟨III.5⟩ De parentibus
40
⟨III.6⟩ De fratribus et fratrum negotiis
41
⟨III.7⟩ De sexu, utrum scilicet sit masculus an femina
42
⟨III.8⟩ De numero, ⟨utrum⟩[*] utrum] V1 videlicet gemelli si⟨n⟩t[*] sint] VV1 an plures
43
⟨III.9⟩ De monstruosis et transmutatis et que simiarum ge-
44
runt speciem et si que sint in corpore signa
45
⟨III.10⟩ De educatione, utrum scilicet sit abortivum an, si nativi-
46
tatis tempora[*] tempora] tempore V natus, ⟨ad⟩[*] natus] add. ad V nutricationis annos preveniat[*] preveniat] perveniat V
47
⟨III.11⟩ De vita et vivendi quantitate
48
⟨III.12⟩ De statu corporis et forma et complexione
49
⟨III.13⟩ De accidentibus et diuturnis corporum passionibus et morbis
50
⟨III.14⟩ De anime proprietatibus et de hiis que ad corpus pertinent
51
⟨III.1⟩ ⟨Que sit inter prescriptos et presentes libros differentia⟩
⟨P⟩resentis[*] Presentis] i. m. M libri52
series cum supradictis in significatione
53
convenire videtur. Causa autem et artificium, quibus rerum
54
eventus et ordinatio presciuntur, eadem ⟨sunt⟩[*] sunt] V ⟨respectu eorum eventuum que sciri debent per hunc et per alios precedentes⟩[*] et respectu… precedentes] B; i. m. M (perhaps other hand), cum ex Solis et Lu-
55
ne et erraticarum V stellarum locis[*] locis] lo cis M. There is a hole in the parchment in the middle of this word et motu ac-
56
cidere credatur. In nativitatibus autem, velud singulorum
57
conceptio monstrat, iuxta omnipotentie nutum
102va
1
et summe dignitatis[*] dignitatis] divinitatis VV1 ordinationem procedens iudi-
2
care licet. Preterea in supradictis libris totius dux
3
et minister et moderator questionis ex septem stellis
4
iubetur eligi, necnon ex multimoda eclipseos
5
causa, ex stellarum etiam respectu, quarum motus ad homine
6
discerni possibile est. Ex quibus omnibus unius eque ut omnium ne-
7
gotii inquisitio declaratur. Hic namque ipsius nas-
8
centis complexione diligenter et ad ung⟨u⟩em[*] ad unguem] VV1 notata,
9
quid augmenti sive diminutionis ex stellarum loco
10
earumque virtutis respectu ipsi futurum imineat
11
absque totius erroris menda deprehendi poterit.
12
⟨III.2⟩ ⟨De hora conceptionis et partus⟩
⟨A⟩lmavvelid[*] Almavvelid] i. m. M; Almanilelum B; Alma velit V rursum,13
genecie scilicet natura, nascen-
14
tisque virtus atque complexio ab hora conceptio-
15
nis precipue notatur. Hora autem quoddam calculatio-
16
nis[*] calculationis] add. et del. officium M artificium quo casus spermatis
17
vestigari docetur aut saltem provida alicuius et dili-
18
gens cura insinuat. Stellarum itaque virtus et
19
efficacie proprietas, sed etiam earumdem respectus cognitio omnia,
20
inquam, hec scitu[*] scitu] BVV1; corr. in †scientie† M necessaria concurrunt. Hora enim
21
que[*] que] qua V sperma matrici comendat nascentis naturam et
22
compositionem et[*] et] B; sup. l. M (perhaps other hand) que complexio est ex[*] ex] sup. l. M (perhaps other hand) quatuor constans humori-
23
bus indicabit. Horam itaque conceptionis si quis igno〈-〉
24
ret, per horam nativitatis satis vera indagatione po-
25
terit discerni. Conceptionis rursum hora cognita
26
complexionem corporis et figuram, preterea infantis statum
27
et moram ipsius in utero, ipsius etiam prorsus naturam, sicut
28
que corporis sunt, nativitas manifeste declarat.
29
Complexionis enim natura stellarum locos, ipsius-
30
que nascentis ortus earum virtutem imitatur. In qua re
31
effectus nature complexionis, dico, nichil operis aut ef-
32
ficacie obtinere credimus, sed potius summe divinitatis
33
inestimabili sapientia eiusque providentie ineffabili iu-
34
dicio, prout tamen astra in ipsius conceptionis primordio
35
divine legis fatali serie locata significant. De〈-〉
36
inceps hec et hiis similia indubitanter subsistunt.
37
Totius namque vite status et negotiorum dispo⟨si⟩tio[*] dispositio] BVV1 ex
38
stellarum virtute atque respectu et ex earum radiis
39
que in sagittarum modum versus terre faciem dirigun-
40
tur potissimum dependet.
41
⟨III.3⟩ ⟨De orientis gradu perfectissime investigando⟩
⟨O⟩rientis[*] Orientis] i. m. M itaque gradus cognitio42
multiplex et difficilis, astrologorum
43
enim quidam existimatione magistra,
44
usu astralabii hunc notare consueverunt. Nonulli
45
etiam aque beneficio, sed propter guttarum distillantium inequalem
46
egressum[*] egressum] iter, then del. M vel potius earumdem quantitatis differentiam
47
aberrantes. Alii quidem virga, sed propter sciotheros tor-
48
tuosi declinationem eque decepti. Solis enim remotio
49
et eorumdem astrologorum inequalis declinatio et ipsi⟨us⟩[*] ipsius] VV1 instru-
50
menti inequalis appositio impedimentum prestant. Quomodo ergo
51
ascendentis gradum absque totius erroris incomo-
52
do iudicare possimus oportunum videtur subscribere.
53
Cuiuslibet igitur natale oriens, prout hor⟨ar⟩um[*] horarum] VV1 ipsius clima-
54
tis in quo quis nascitur ratio postulat, attendentes,
55
alestima[*] alestima] alestina V etiam, videlicet conventum Solis et Lune aut
56
oppositionem que ipsius ortum precedit diligenter observa-
57
ta, orientis etiam gradum et ipsius gradus punctum elicere
58
poterit quis hoc modo[*] modo] i. m. M. Si enim de qua agitur nativitas[*] nativitas] add. et del. asi M
102vb
1
alestima[*] alestima] alestina V sequatur, Solis et Lune gradu principaliter
2
assumpto, nam si izticbel[*] izticbel] iztichel B; ictihel V; ictibel V1 illius qui supra terram
3
fuerit, singularum non minus stellarum gradus et collocatio-
4
nem in ipsa nativitate veritate previa eque in-
5
vestigare oportet. Deinde ipsius conventus gradus, utrum scilicet
6
planeta sit minister sive potius dux, ex V locis
7
eligendus occurit. Si enim ternarii dominus consistat
8
aut domus aut regni aut termini aut faciei
9
vel quis horum in oriente, Soli scilicet affinior, discurrit
10
et hic principatum obtinere merito censetur. Qui autem
11
hec omnia aut saltem preter ceteros quid vendicet digni-
12
tatis[*] dignitatis] diginitatis M et quem in hora nativitatis gradum possi-
13
debat diligentius perscrutato, ad climatis sive re-
14
gionis illius ascendentia recurrendum erit. Nam
15
quem inter ipsa huic numero equalem reperies, eum profecto
16
orientis gradum[*] gradum] add. et del. lice M affirmare licebit. Quo-
17
tiens igitur due vel plures stelle in ducatu conveniant, ⟨alhais domino huiusmodi ascribetur consilium; si autem in alahis[*] alahis] corr. ex alhis V1 iterum conveniant⟩[*] alhais... conveniant] V1,
18
ea que ateciz[*] ateciz] a cetiz B; atecic V1 loco proprior extiterit, que videlicet ci-
19
tius in meliorem se divertit locum, consilium usurpa-
20
bit et sicut supradictum est exsequamur. Amplius cui
21
cardinum dux iste sit affinior aut in quo
22
plura vendicavit testimonia cognitione in-
23
diget. Qui si medio celo fuerit affinis[*] affinis] add. et del. qua M, quos
24
arbitramur fore medii celi gradus abicientes, ipsum
25
medium celum cum stella quam[*] qua] add. et del. ducimus M ducem eligimus
26
in gradibus equabitur. Hiis itaque diligenter annotatis,
27
gradus totidem inter ascendentia recti circuli et in eodem
28
signo requirentes, cum eodem quod ibi repertum fuerit in ascen-
29
dentia climatis quo natus est ille ingressi, quod sibi de
30
eiusdem signi gradibus attinere videbitur, id proculdubio
31
nascentis oriens esse[*] esse] sup. l. M dicemus. Rursum conventus aut
32
oppositionis minister si ascendenti proprinquior extiterit, ascen-
33
dentis gradus ipsius stelle ⟨gradibus⟩[*] gradibus] VV1 adequantes, medium celum
34
iuxta prescriptorum ordinem perscrutari consequens est.
35
Quod si dux aut princeps conventus aut oppositionis non unus
36
aut duo, sed potius omnes virtutes[*] virtutes] in virtute VV1 convenienter equabuntur, quis
37
eorum cardinum[*] cardinum] cardinem VV1 aut domum propriam aut regnum aut ternari-
38
um sive terminum possideat animadvertendum censeo. Quique
39
inter ceteras antedictarum partium vel potius dignitatum mu-
40
nere precedit, ei dispensationis huius consilium non negamus.
41
⟨III.4⟩ ⟨De hiis que ad nascentem pertinent et de eorum congrua ordinatione⟩
⟨S⟩tatus[*] Status] i. m. M corporis eiusque42
integritas, anime necnon
43
gaudia et que sunt huius generis, prout
44
stelle munde et libere aut etiam corrupte[*] corrupte] corr. ex incorrupte M significant, ex con-
45
ceptione discernuntur. [Nec][*] nec] om. V; hec V1 preter hec alia que nativitatis
46
sunt, sicut ex nativitate que corporis sunt communiter, sed etiam
47
que patris negotia sunt et fratrum, etsi non omnia, deliberari pos-
48
sibile est. Ex nativitate itaque hec prima et principalis
49
dependet cognitio, utrum videlicet masculus sit an
50
femina; secundario utrum nativitas unius an pluri-
51
morum sit dierum; tertius[*] tertius] tertio B utrum partus anxietas periculum[*] periculum] corr. ex periculium M mi-
52
netur; quarto an possit vivere; quinto an sit vita
53
brevis; sexto de annis eiusque completione; septi-
54
mo de[*] de] add. et del. odore M dolore et corporis accidentibus; octavo
55
de hiis que proprie sunt accidentia anime; nono de fortu-
56
na et lucro et adquisitione; decimo quid regni et
57
honoris sit adepturus; undecimo cuius sit professio-
58
nis; duodecimo de coniugio; tum de filiis utrum
103ra
1
ab hominibus ametur an contra, de perigrinatione et iti-
2
nere, tum causas mortis licet intueri, utrum etiam sit
3
mors ipsa difficilis. De mortis namque genere et eiusdem
4
causis in huius libri fine dicemus. Partium vero fortune cogni-
5
tioni earumque numero, quoniam inutilia videntur, supersedendum[*] supersedendum] add. et del. est M
6
esse[*] esse] i. m. M (perhaps other hand) indico. Quia ergo omnium generaliter rerum agnitio ex stel-
7
larum locis earumque virtute et ex earum munditia aut
8
corruptione precipue depende[n]t[*] dependent] dependet BV; dependeret V1, quotiens pre-
9
dictorum incidunt questiones, stellarum VII et domorum
10
XII loca potissimum considerare iubemur. Eorum tamen
11
que patris sunt medium celum et Sol ducatum optinent.
12
Deinceps quoque oriens[*] oriens] add. et del. ipse M ipsum, stelle etiam in hoc
13
habentes aliquid dignitatis que tunc demum inhabitant
14
loca perscrutari non erit incongruum. Ex earum[*] earum] add. et del. l M enim
15
fortitudine et impotentia, tam in nativitate, tam[*] tam] quam BVV1
16
in ipsius qui nascitur eductione iudicium emanat. Effica-
17
cior enim est stellarum promissio, si orientales sint et
18
mascule vel si fortuita[*] fortuita] fortunata V sortiantur loca; debilior enim,
19
si occidentales et in peregrinis locis site aut etiam re-
20
trograde vel si proprium diminuant cursum. Universa-
21
liter ergo et semper quid stelle portendant orientales a
22
Sole et ab ascendente aut occidentales perscrutari
23
non erit inutile. Cuius rei documentum ex duabus quartis
24
et earum oppositis facillime monstratur. Ascendens
25
enim semper est oriens, dum septimum ab eodem occidat.
26
Fortiores igitur stelle dicuntur orientales, quoniam promissa
27
accelerant, occidentales minus valide, quia dilationem
28
afferunt.
29
⟨III.5⟩ ⟨De parentibus⟩
⟨P⟩resentis[*] Presentis] i. m. M questionis integra et absoluta cognitio30
a[*] a] add. et del. sa M Sole et Saturno principaiter requirenda est,
31
quoniam ipsorum proprietas parentum nature convenienter re-
32
spondet. Luna namque et Venus matres significant.
33
Quotiens itaque predictas stellas in locis propriis, suos etiam re-
34
spectus aliarumque in se mundos reperis, patris fortunam
35
et prosperitatem et lucrum[*] lucrum] add. et del. et M affirma. Inter que omnia
36
respectus maxime sunt notandi. Si enim fortunate
37
et orientales in domo propria aut regno existentes
38
amico easdem considerent aspectu, utriusque patris dig-
39
nitatem et genus indica⟨n⟩t[*] indicant] V, precipue si a Sole orien-
40
tales, a Luna occidentales fuerint, et hoc est quod de
41
regno, domo et forti respectu supra retulimus. Sa-
42
turnus etiam cum Venere orientalis, dum loca propria vel saltem
43
cardines non relinquant, parentum potentie et dignita-
44
tis signum est. Occidentales siquidem ignobilitatem
45
et impotentiam diiudicant, maxime si Venus cum
46
Saturno infortunatum optineat locum[*] locum] add. et del. pi M. Mars vero
47
post Solem[*] Solem] iter, then del. M ascendens, Saturnus post Lunam, for-
48
tunati, tamen loca infelicia optinentes parentum ino-
49
pem et brevem vitam designant. Rursum pars for-
50
tune, quotiens de die stellarum diurnarum diur-
51
num locum[*] locum] i. m. M (perhaps other hand); V; om. BV1, de nocte nocturnarum[*] nocturnarum] corr. ex nocturanarum M domum aut locum noc-
52
turnum vendicat, a[*] a] add. et del. conso M consimilibus et loco forti re-
53
specta parentum et pecunie stabilitatem et constanti-
54
am absque detrimento portendit. Econtrario autem, nec a fortu-
55
natis respecta, dum infortunate[*] infortunate] corr. ex inforntunate M Soli et Lune sint
103rb
1
affines, parentum duplex, vite scilicet et pecunie, damp-
2
num minatur. Nascentis etiam vitam abhominabilem[*] abhominabilem] BV; abhominabilisem or abhominabilis est M; abominabilem V1
3
et summum infortunium non minus significat. Amplius que
4
patris in hiis expressius iudicandis Iovem et Mer-
5
curium et quomodo eorum loca a Sole et Saturno disti-
6
terint intueri precipimus. Saturnus enim locum naturali
7
virtute Soli convenientem obtinens parentum longam,
8
in debili brevem determinat vitam. Mars autem
9
Sole et Saturno fortior et inter utrumque ascendens, in
10
signo videlicet secundo ab eis, neque Soli conveniens, dum
11
ipsi in azucut[*] in azucut] inazucut or mazucut M; marutuc B; in azucat V; in acucut V1, id est in depressis aut cadentibus discurrant
12
locis, parentes[*] parentes] parentum BVV1 morbos, in cardine vero aut post
13
cardinem, morbum et vitam brevem, precipue si hec
14
que cardinem ⟨orientem⟩[*] orientem] V aut medium celum sequitur[*] sequitur] sequuntur VV1 non relinquant.
15
Mars item in occidentali vel subterraneo cardi-
16
ne Solem de atarbe[*] atarbe] atharbe BV aut amucabala[*] almucabala] amicabilia B; almucabula V; almuchabala V1 respiciens
17
subitam parentum mortem et oculorum vitia desig-
18
nat. Nam si Saturnum respiciat[*] respiciat] add. et del. ex M, eosdem ex ci-
19
rugia interire, sicut Saturnus Soli oppositus et in loco
20
infortunato mortem ex frigido humore inducit. Universaliter tandem de parentum statu inquirens que
21
sunt a dextris Solis et Lune, quas videlicet dicunt aduza-
22
turias[*] aduzaturias] aduraturias B; aducurias V; aducturias V1, notare memento. Stelle enim Solis respec-
23
tu dextre videlicet aduzturie[*] aduzturie] adurturie B; aduturie V; aducturie V1 semper sunt
24
ab eo orientales, a Luna autem dextras scilicet aduztu-
25
rias[*] aduzturias] adurturias B; aduturias V; aducturias V1 semper occidentales inveniri necesse est. Nec minus
26
quoque Solis et Lune albicar[*] albicar] albicaz V; alhicar V1, videlicet inclusionem,
27
observandam ubique censeo. Si enim Solis et Lune fu-
28
erint aduzturie[*] aduzturie] adurturie B; aduturie V; adusturie V1 stelle ab earum[*] ab earum] iter, then del. M natura
29
aliene, predictam parentum auferunt fortunam.
30
Maxime si Mars in secundo a Sole et post ipsum ascen-
31
dens, Saturnus post Lunam et in secundo ab ea[*] ab ea] sup. l. M; a Sole V; om. BV1, hec enim parentum
32
abiectionem significant. Longeva itaque parentum
33
vita ex subscriptis et hoc ordine notatur. Iupiter
34
et Venus Solem respicientes aut in eius trigono aut
35
exagono orientales et in cardinibus patrem
36
innumeris afficiunt annis. Aduste namque aut descrescen-
37
tes aut retrograde aut cadentes vitam bre-
38
vem prefigurant. Aliter, inquam, et alias eisdem repertis, dum Mars Sole et Saturno sit fortior aut in secundo ab eis et post ipsos ascendens, aut de Solis[*] dum Mars... de Solis] i. m. M
39
atarbe vel amaucabala[*] almaucabala] almacabala V; almuchabala V1, hoc est a cardinibus ca-
40
dens Saturno ⟨se⟩[*] se] V1 aplicet, patris morbum denuntiat.
41
Si autem in cardinibus aut in hiis que cardines secuntur
42
quod prediximus accidat, patris languidam et brevem
43
vitam innuit. In ascendente quoque et medio
44
celo aut in hiis que illa secuntur, brevem vitam. In
45
septimo aut quarto hec infortunia aut in sequentibus lan-
46
gorem minantur. Nam et Mars fortior Sole vel dig-
47
nior et post ipsum ascendens vultus mendam et quamdam
48
mortis affinitatem[*] affinitatem] austeritatem VV1; add. sup. l. vel absteritatem M (perhaps oter hand) indicat. Saturnus item Martem
49
respiciens febres, langorem, ex cirrugia demum
50
patris mortem significat. Idem namque in Solis tetragono
51
aut oppositione patris post morbi diuturnitatem
52
ex frigido humore mortem procedere testatur.
53
Matris rursum annos annorumque[*] annorumque] corr. ex annorum M quantitatem Luna cum
54
Venere, quemadmodum Sol et Saturnus patris, consimili decla-
103va
1
rant iudicio. Ad hec etiam in matris vita discernenda Iupiter
2
Lunam aut Venerem respiciens aut si Venus in trigo-
3
no aut exagono Lune consistat aut eidem loco convenien-
4
ti coniuncta sit, matris multiplicant annos. Mars iterum
5
Lunam respiciens aut post Venerem ascendens aut in eius
6
atarbe[*] atarbe] atharbe BV vel oppositione[m][*] oppositionem] oppositione VV1, vel Saturnus Lunam decrescentem
7
aut in loco cadente predictis modis respiciat, matrem
8
morbi diuturnitate[m][*] diuturnitatem] diuturnitate VV1 teneri. Addentes item aut in cardinibus
9
vel post cardines matris brevem vitam portendunt.
10
Mars namque Lunam orientalem respiciens oculorum
11
vitia et propinquam denotat cecitatem. Rursum Lu-
12
na post conventum morbum ex cirurgia, mortem ex
13
lapsus ruina minatur. Martis preterea in Venerem
14
respectu notato febres mortem incutiunt. Saturno etiam
15
Lunam respiciente mortem dolor ingerit. Luna
16
item occidentalis post conventum ex dolore matricis
17
mortem ⟨significat⟩[*] significat] VV1. In hiis tandem omnibus summa indiget
18
providentia, quatinus per diem Soli et Lune, per noctem
19
Saturno et Veneri ducatum indubitanter tribuere me-
20
mento.
21
⟨III.6⟩ ⟨De fratribus et fratrum negotiis⟩
⟨F⟩ratrum[*] Fratrum] V iudicium per diem Venus et[*] et] sup. l. M medi-22
um celum, noctu quoque medium celum et
23
Luna manifestius exponunt, quoniam
24
medii celi domum matri, sequentem filiis astro-
25
logorum prudentia, ut ex ea fratrum numerus atque
26
negotia requirantur, destinavit. Fortunate
27
igitur eum respicientes locum fratres multos pro-
28
mittunt. Sidera in eodem sita aut que ipsum respi-
29
ciunt de eadem iudicant multitudine. Stelle
30
rursum in signo bicorpore aut biformi numerum ex-
31
augent. Infortunia namque plura et fortuna-
32
tis fortiora aut si eas respiciunt, paucos, precipue
33
adusta atque debilia. Preterea infortunia in cardi-
34
nibus paucos, pauciores autem Saturno oriens
35
occupante; parentes enim in filii educatione
36
negligentes efficit. Mars iterum in ascendente
37
locatus mortis incomodo eosdem diminuit.
38
Stelle vero que fratris munera largiuntur, si in ho-
39
ra nativitatis oportuna optineant loca, fratrum
40
potentiam et iustitiam promittunt. Infortunia
41
vero fortunatis, hiis videlicet que fratres conferunt,
42
fortiora eorum impotentiam et morbos insinuant.
43
Amplius infortunate stelle si fratrum ducatum
44
sortiuntur, mascule masculos, femine feminas meri-
45
to propagabunt. Eodem[*] eodem] BVV1; corr. in eosdem M rursum orientales masculos,
46
occidentales feminas largiuntur. Amplius eedem
47
si fraterne domus domino conveniant, eos iustos et
48
concordes designant. Partis autem fortune cum
49
eisdem assensus[*] assensus] corr. ex asscensus M concordiam et fidem denuntiat. Quod si
50
ab hiis alienam domum obtineat, fraternum odium
51
et alternam invidiam eorumque dolos et mutuas
52
prefigurat fraudes.
53
⟨III.7⟩ ⟨De sexu, utrum scilicet sit masculus an femina⟩
⟨S⟩exus[*] Sexus] V nascentis discretio54
quodam seorsum modo discernitur. Solem tamen et
55
Lunam et ascendens suarumque domorum dominos, stel-
103vb
1
lam etiam que nativitatis et earumdem optinet ducatum
2
diligens scrutator inspiciat. Quare si quis horam
3
conceptionis et locum stellarum ignoret, ad horam nativi-
4
tatis recurrens ex tribus predictis locis sexus verita-
5
tem reperiet. Mascule enim stelle masculos, femine
6
feminas[*] feminas] femineos VV1 denuntia⟨n⟩t[*] denuntiant] VV1 sexus. Ad hoc etiam quemadmodum superiore ca-
7
pitulo familiarius est digestum. Orientales stel-
8
le viros, occidentales vero feminas et secundum earum loca
9
et proprios a Sole situs insinuare videntur.
10
⟨III.8⟩ ⟨De numero, ⟨utrum⟩[*] utrum] V1 videlicet gemelli si⟨n⟩t[*] sint] VV1 an plures⟩
⟨T⟩ribus[*] Tribus] i. m. M igitur ex locis, Solis et Lune11
scilicet et ascendentis situ, hec ambi-
12
guitas removetur. In hora namque[*] namque] add. et del. communi M
13
coitus sive conceptionis si hec duo aut tria loca que
14
prediximus signa bicorpora obtineant, maxime si eorum
15
domini bicorpora itidem oberrant aut due stelle sive
16
plures in eodem inveniantur signo, gemellos asse〈-〉
17
runt. Quod si Solis et Lune et ascendentis domini in
18
signo bicorpore et in plurimarum consistant respectu [est][*] est] sup. l. M; om. VV1, plures quam
19
duos fore testantur. Filiorum quoque numerum stellarum lo-
20
ca que plus significationis vel ducatus retine⟨n⟩t[*] retinent] VV1 declara-
21
bunt. Ex eorum namque numero et horum numerus depen-
22
det. Sexus etenim discretio ex hiis que Solem et
23
Lunam et ascendentis gradum respiciunt stellis,
24
ut que huius rei ducatum gerunt principalem, perhibetur.
25
De quibus omnibus, prout supra docuimus, indubitanter
26
iudicare memento. Amplius Sol et Luna non in ascen-
27
dente, sed potius in medio celo matres naturaliter fecundas,
28
Saturnus quidem et Iupiter et Mars in locis supradictis et in sig-
29
no bicorpore, si eos regie, Sol et Luna scilicet, respici-
30
ant, proprie tres filios promittunt[*] promittunt] corr. ex permittunt M. Venus autem et Lu-
31
na cum Mercurio et ipse femineus in Solis et Lune
32
que filios prestant respectu tres indicant[*] indicant] add. et del. fi M
33
feminas. Iupiter item cum Saturno et Venere in predic-
34
tis locis Solis tanquam Lune respectu beatus duos
35
filios et unam filiam portendit. Luna etiam et Venus
36
cum Marte ibidem Solem et Lunam respicientes duas
37
filias et unum filium exhibent. Infortunia namque
38
corpus monstruosum membrorum augmento sive dimi-
39
nutione aut saltem ariditate aut aliquod semper mendo-
40
sum et turpe conferunt, dum stellis, inquam, que filios prebent iungantur[*] prebent iungantur] i. m. M
41
aut si in[*] si in] corr. ex sive M hiis omnibus que de ducatu et significatione prediximus
42
aliquid participationis assumant.
43
⟨III.9⟩ ⟨De monstruosis et transmutatis et que simiarum gerunt speciem et si que sint in corpore signa⟩
⟨S⟩ol[*] Sol] i. m. M et Luna a cardinibus44
cadentes, ascendens, necnon
45
et cardines ab infortunatis
46
expressius inclusi signorum corporis non minimam
47
discretionem subiciunt. Que dum ita se habeant, ipsius
48
qui nascitur debilitatem et maciem et laborem absque to-
49
tius corporis menda aut signo frequenter ostendunt.
50
Conventum etiam aut oppositionem que nativitatem pre-
51
cedit suarumque domorum dominos, dominum quoque domus
52
Lune et dominum ascendentis eque notare convenit.
53
Qui omnes si a propriis corruerint domibus[*] domibis] i. m ., corr. ex dominis M; dominis V1; dominiis V; dominis domibus B conventusque
54
atque oppositionis dominus nullatenus eundem respexeri[n]t[*] respexerint] respexerit VV1
55
locum, dum hec, inquam, in hora conceptionis taliter
104ra
1
accidant, infantem proculdubio transmutatum
2
estima. Hiis rursum[*] rursum] add. et del. sive M sese habentibus, dum
3
Sol et Luna in signo quadrupede aut fermo con-
4
stiterint, infortunatis vero in cardinibus, ipsum fetum[*] fetum] i. m. M
5
non humano conceptum semine portendunt.
6
Demum si nullum infortuniorum Solem et Lunam sequa-
7
tur, sed tamen respiciant, ferinum et voracem de-
8
nuntiat partum. Iovis namque aut Veneris respec-
9
tus dentatum quasi canem aut catum et id genus expo-
10
nit. Mercurius ante[*] ante] autem VV1 ea ⟨respiciens⟩[*] respiciens] VV1 de eorum que homini prosunt genere do-
11
cet esse partum, sicut est ovis, porcus aut capra aut vacca
12
et que huius sunt[*] sunt] sup. l. M generis. Luna quoque et Sol in humane forme sig-
13
nis et quo prediximus modo hominem aut de hiis que cum homine habi-
14
tant, rationale tamen quod generatur esse demonstrat. Sig-
15
na demum corporis et eorum genus forma signorum
16
que infortunia possident et que aliquem in hiisdem
17
aut in cardinibus habent dominatum aut Solem et Lu-
18
nam secuntur, prout supradiximus, ostendit. Fortu-
19
nata ergo si nullum que prediximus locorum respiciant,
20
transmutatum vel huiusmodi quod verisimilius videtur docent.
21
Veneris item vel Iovis respectus ipsum quasi monstruo-
22
sum, venerabilem et signo quolibet affectum, et eius
23
signum speciosum et decens, mercuriali[a][*] mercurialia] mercuriali V1; ioviali V vel vener⟨i⟩a-
24
li[a][*] veneralia] veneriali V; veneria V1 hec conferente natura vel communitate, significat, simie
25
preterea vocem et avis speciem tribuit, eorumdem hec exigen-
26
te fortuna significat. Mercurii quoque respectus ipsum io-
27
cundum[*] iocundum] add. vel deliciosum V verborumque iocunditate quasi regium[*] regium] corr. ex regnum M et
28
risu iocundum[*] iocundum] deliciosum V1, quandoque etiam surdum aut mutum innuit,
29
veridicum quoque et audacem et hec in genere lucra presignat.
30
⟨III.10⟩ ⟨De educatione, utrum scilicet sit abortivum an si nativitatis tempora[*] tempora] tempore V natus ad[*] natus] add. ad V nutricationis annos preveniat[*] preveniat] perveniat V⟩
⟨L⟩umina[*] Lumina] i. m. M, videlicet Sol[*] Sol] sup. l. M aut31
Luna, in domo vite
32
cum altero infortuniorum, nec fortuna
33
ascendens, nec domorum Solis et Lune domini
34
idem respicientes, infortuniorum quidem radiis
35
in Solem et Lunam descendentibus, aut in secundo ab
36
eis locati nec respecti, sed cadentes mortem in proprio
37
ortu conferunt. Infortunia quoque si Soli et
38
Lune se adiungant aut in hec suos dirigant
39
radios aut alterum infortuniorum cum altero lumi-
40
num, alterum cum altero in opositione subsistat aut in alterum[*] alterum] add et del. i M
41
eorum suos dirigant radios aut in secundo ab eis in-
42
veniantur aut saltem eos precipue de atarbe re-
43
spiciant, vitam auferunt, maxime si Sol et Lu-
44
na in locis penitus a se diversis ab infortuniis cor-
45
rumpantur. Verbi gratia, ut si Mars de secundo
46
que domus est pecunie Solem corrumpens[*] corrumpens] corrupens, corr. ex corruptionis M,
47
Saturnus de eodem loco Lunam ⟨a⟩ut[*] aut] VV1 idem de occidente aut
48
de octavo Solem, Mars Lunam de VI aut septimo
49
ab ascendente inficiat, precipue si infortunia[*] infortunia] add. et del. facta in cardinibus M
50
domorum scilicet Solis et Lune et ascendentis
51
dominentur, infortunata, necnon duo lumina
52
facta in cardinibus absque infortuniorum[*] infortuniorum] MBV1; fortuniorum V respectu
53
abortivum[*] abortivum] ab ortivum M promittunt. Nam Sol aut Luna,
54
ut supradictum est, infortuniis coniuncti aut
55
ab aliquo eorum respecti vel si eorum radiis tan-
104rb
1
gantur, vitam, donec Sol aut[*] aut] corr. ex et M Luna infortu-
2
nii gradum succedant, prolongari porten-
3
dunt, pro gradu diem, pro puncto horam. In-
4
fortuniorum item radii in signum Solem et Lunam
5
precedens descendentes, fortunatorum radiis
6
Solis et Lune tangentibus signa, vitam auxi-
7
am et laboriosam promittunt. Amplius fortunatorum
8
et infortunatorum radii in signa Solis et Lune descenden-
9
tes, fortunatis, inquam, fortioribus, vitam annuam et
10
ultra testantur. Fortunia namque ⟨in⟩fortunatis[*] infortunatis] nV for-
11
tiora[*] fortunia namque infortunatis fortiora] infortunia namque fortunatis fortiora V1 nothum confirmant, infortunatorum quoque
12
alterum in[*] alterum in] corr. ex in alterum M ascendente comite Luna, dum alterum oc-
13
cidens occupet, ab alienis[*] alienis] add. et del. i M educari portendit[*] Cf. Ptolemy, Quadripartitum, tr. Aegidius de Tebaldis (A.2.5), MS Paris, BnF, lat. 16653, f. 97v:Et si fuerint fortune exaltate, natus erit aliorum parentum. [...] Tamen si ascenderit aliqua fortuna cum Luna aut applicuerit ei et aliqua infortuna in occidente, nutribunt eum parentes sui.
14
Item infortunia cum Sole et Luna in occidente, si
15
eadem Solis et Lune et ascendentis domine⟨n⟩tur ⟨domibus⟩[*] dominentur domibus] i. m. M (perhaps other hand), abortivum
16
profecto insinuant.
17
⟨III.11⟩ ⟨De vita et vivendi quantitate⟩
⟨H⟩actenus[*] Hactenus] i. m. M de quibusdam humane vite adiunctis18
sustincte et quasi prolibando[*] prolibando] prelibando BV disertum arbitror, de〈-〉
19
inceps de eiusdem quantitate plenius exsequemur.
20
Ante omnia igitur ascendentis utpote summe necessaria
21
occurrit[*] occurrit] corr. in ocurit M agnitio, eo ante quinque primum[*] ante quinque primi] corr. ex †...†M gradibus detractis con-
22
stituto, domorum XII rationabilis ordo, partes quoque et
23
cardines expressa calculatione firmandi. Que
24
quidem omnia ⟨quod⟩[*] quod] sup. l. M (other hand); om. V stellarum collocatio sequatur necesse est; totius de-
25
nique consilii moderatorem sive potius ministrum hoc in
26
loco restat aperire. Nam et ipse in zodiaco V spe-
27
cialiter loca vendicavit. Medium, inquam, celum et
28
oriens sunt etiam de hiis, XI domus, VII et nona. Sol
29
igitur de die horum[*] horum] add. sup. l. locorum M (perhaps other hand) quemlibet occupans alhilegie significatio-
30
nis vicem suscipiet. Eo item tali numine privato
31
Lunam abhibere convenit. Que si ab eisdem locis fuerit
32
aliena, stella quelibet solarem excipiens dignitatem,
33
non extra oriens, in conventu vel oppositione que nativita-
34
tis tempora precessit plurima obtinebit testimo〈-〉
35
nia, eam alhileg[*] alhileg] adhileg B dicimus. Quibus[*] quibus] corr. ex quibusdam M aliter se habentibus
36
ab ascendentis gradu ⟨ut⟩[*] ut] sup. l. M (perhaps other hand); om. V idem requiratur oportet. Noctu
37
quoque a Luna, secundario a Sole aut ab ea, sicut iam dic-
38
tum est, stella que plurime dignitatis atque potes-
39
tatis in lunari loco aut in conventu aut in oppositione
40
ortum cuiuslibet precedente beatur aminiculo, nam dein-
41
ceps a parte fortune sumitur. Quibus remotis
42
notandum est quod si nativitas conventum sequatur, alhi-
43
leg ab ascendente, nam si oppositionem[*] oppositione] corr. ex. ab oppositione M, ⟨a⟩[*] a] V, i. m. M (other hand) parte for-
44
tune requirendum. Si, inquam, ortum conventus precedat,
45
quoniam[*] quoniam] i. m. M et Luna ibidem utpote occulto lumine videtur pri-
46
vari, oriens exquisitius collocatum, quoniam ipsum
47
precipue Sol vendicat, constitui necesse est. Nam
48
cum oppositio, tunc enim ⟨Luna⟩[*] Luna] V multa et plena luce re〈-〉
49
fulget, pars fortune, quoniam ipsa de nocte ascen-
50
dens Lune dicitur, Solis orienti erit merito preferen-
51
da. Pars itaque fortune noctu dieque a Sole ad
52
Lunam accipitur. Minister etiam quem alcochcode[*] alcochcode] alcocheode B; alcochode V di-
53
cimus quinque similiter ex locis eliciendus occurrit,
54
a loco videlicet Solis et Lune, sed et conventus et oppositio-
55
nis ortum, de quo agitur, precedentis, quibus for-
104va
1
tune pars et oriens accedunt. Quecumque igitur stella
2
eas vendicarit dignitates, unum aut duo habenti[*] habenti] habens V
3
testimonia, in huiusmodi ducatus genere sive potius ministerio dig-
4
nior censetur. Pars siquidem fortune in loco alhileg re-
5
perta, Soli de exagono applicans vel si Solem imitetur,
6
infortunium aut mortem aut gravissimum mi-
7
natur periculum. Ea ergo que adhileg duce et alcoch〈-〉
8
code[*] alcochcode] corr. ex alchochcode M; alocode B; alcochode V ministro supra prediximus ex trigono et[*] et] add. et del. teo tegra M ⟨te⟩tragono[*] tetragono] BV et
9
exagono stellarum cum ipsius tamen[*] tamen] corr. ex nec tamen M; necnon V cli-
10
matis ascendentibus ex ipsarum latitudine discerni
11
hoc modo difficile non erit[*] non erit] i. m. M. Sed etiam ad stellarum radios inter me-
12
dium celum et oriens ipsum alhileg aliquotiens trans-
13
mutandum erit, quare a medio celo longitudo sive
14
distantia longinquitatis hoc ordine perscrutanda vi-
15
detur. Nam medii celi et ipsius stelle gradus ⟨et⟩[*] et] sup. l. M (perhaps other hand) partium
16
horarum ipsius longitudines[*] longitudines] V; corr. ex longitudinis M principaliter notande.
17
Sic itaque medii celi longitudine ei que est gra-
18
dus stellaris subtracta, reliquum in gradus horarum ipsius
19
dividatur. Idem enim quod de divisione procedit longitu-
20
dinem stelle a medio celo profecto insinuat.
21
Quotiens autem ad infortunii radios alhileg ipsum
22
deducere velis, ipso ⟨infortunio⟩[*] infortunio] V, inquam, in XI[*] XI] corr. ex XII M, alhileg quoque in
23
oriente locato, dum suo exagono aut tetrago-
24
no aut etiam trigono applicabit, primo infortunii
25
locum ex hiis tribus locis requirens, ipsius stelle[*] stelle] add. et del. quam M et
26
orientis gradus longitudo notanda. Quod si eius si-
27
nistrum exagonum investigas, stelle longitu-
28
dini LX gradus adhibendi erunt, nam ipsius oriens
29
totidem exigit. Tetragonus quidem ⟨90⟩[*] 90] V et trigonus CXX, et quod col-
30
ligitur longitudini et orienti erit detrahendum, sexta
31
tamen parte eius dempta. Qua quidem in longitudine
32
stelle a medio celo multiplicata, totum minori
33
numero adiungendum erit. Nam si dextrum eius exago-
34
num vel tetragonum vel trigonum eius requiras, ipsius
35
stelle longitudini et eius ascendenti quod superius additum
36
fuerat detrahatur, ut deinceps reliqua tanquam in
37
trigono aut exagono stellarum per omnes circuli quartas
38
exequaris.
39
Oppositionis quoque facilis nec aliena videtur in-
40
dagatio. Ipsa enim stella in oppositi signi gradus numero
41
equales semper suos dirigit radios. Amplius locum ra-
42
diorum infortunii undecimum occupantis, radios etiam alhileg[*] alhileg] adhileg B
43
in ipso ascendentis puncto existentis hoc modo perscru-
44
tari licet. De longitudine medii celi radi-
45
orum ea que est medii celi detracta, partes horarum ipsius
46
gradus radiorum in longitudine alhileg a medio celo
47
multiplica, VI horas scilicet in nocte, alhileg, inquam, in punc-
48
to orientis locato, ei quod de longitudine gradus
49
radiorum relictum fuerat detrahatur, gradus tandem re-
50
manentes annos habe. Cum autem alhileg inter me-
51
dium celum et oriens constiterit, infortunium etiam ibidem, dum
52
horam applicationis ipsius cum infortunio requiras, lon-
53
gitudo alhileg a medio celo gradusque infortunii similiter et partes horarum ipsius notande sunt. Deinceps quoque, longitudine medii celi ei que est infortunii remota, reliqum observare consequens est. Partibus itidem horarum ipsius gradus stelle in longitudinem alhileg[*] a medio celo... in longitudinem alhileg] i. m. M a medio celo deductis, totum de
54
residuo longitudinis infortunii minuatur. Quot
55
ergo gradus sunt relicti, totidem annos computabis. Amplius
56
longitudo alhileg a medio celo[*] celo] add.et del. edem in M, eodem[*] eodem] add. sub. l. alhileg M (perhaps other hand) inter
104vb
1
VII et medium celum existente, taliter deprehendi
2
potest. Gradus enim orientis, medii etiam celi longitu-
3
dine notatis, minus maiori detrahere, eorumque differentia
4
in partes horarum gradus alhileg divisa. Longitudo al-
5
hileg a medio celo relinquitur. Nam et partibus
6
horarum gradus alhileg in ipsius longitudine a medio
7
celo multiplicatis et ipsius alhileg longitudini
8
superiectis. Si eedem a Capricorno sint detracte, medii
9
celi punctum cum longitudine relinqunt. Am-
10
plius et stelle inter ascendens et terre cardinem exis-
11
tentis longitudo hac poterit ratione deprehendi.
12
Ipsius namque stelle longitudo in VI multiplica⟨ta⟩[*] multiplicata] corr. ex multiplica M (i. m., barely legible, written with pale ink)
13
de residuo[*] residuo] add. et del. stelle M longitudinis stelle minuenda
14
erit. Residuum vero in partes horarum[*] horarum] add. et del. erit M oppositi gradus
15
divisum ipsius ab ascendente longitudinem
16
demonstrat. Quod si eadem inter quartum et VII disti-
17
terit, eius longitudo a quarto notanda, longitudinem
18
gradus stelle et partes horarum oppositionis eius attendere[*] attendere] add. sup. l. considerare M opus
19
erit. Longitudo itaque cardinis terre de stelle
20
longitudine subtracta, quod relinquitur in partes oppositi
21
gradus dividendum, ut sic longitudo stelle a cardine
22
inferiori sit relicta. Tetragonum autem vel exagonum
23
aut trigonum stelle in cardinis gradu locate
24
sic requires. Nam quod est inter longitudinem et eius ascen-
25
dens acceptum, ipsius medietas minori eorum adiun-
26
genda erit, ibique exagonus, tetragonus, trigonus procul-
27
dubio reperitur. Alhileg item cum infortunio exis-
28
tente, differentia longitudinis cardinis terre et eius
29
que est infortunii precipue observanda. Nam si partes ho-
30
rarum oppositi gradus infortunii in longitudinem
31
alhileg a cardine multiplices, istud de illo
32
deinceps erit minuendum et quod relinquitur, annos
33
habe. Amplius alhileg inter secundum et quartum loca-
34
to, infortunium vero ipsius radiorum in eadem quarta, dum
35
ad ipsum illud vis transferre, a cardine terre accep-
36
tum notabis. Deinde recto circulo gradus infortunii
37
rectum circulum medii celi detrahe et reliqua ob-
38
serva. Demum vero partibus horarum gradus infortunii
39
in VI multiplicatis, hoc de illo minue et reli-
40
quum observa. Amplius partes horarum oppositi in-
41
fortunii in longitudinem alhileg ab ascenden-
42
te multiplicentur, ut hoc illi subtracto quot relic-
43
ti sunt gradus, totidem annos constituas. Rursum
44
alhileg inter ascendens et medium celum, infortu-
45
nio aut ipsius radiorum ⟨aspectu⟩[*] aspectu] sup. l. M (perhaps other hand) in eadem quarta, rectum circulum
46
cardinis terre de recto circulo infortunii minue.
47
Sed et partes horarum oppositi gradus infortunii in VI
48
multiplica, ut hoc illi subtracto reliqum serve-
49
tur. Postea alhileg longitudo a cardine as-
50
cendentis in partes horarum gradus infortunii mul-
51
tiplicetur et singuli gradus annos exhibeant. Am-
52
plius alhileg in nono existente, converso[*] converso] add. et del. cardine M con-
53
venit cardine fieri, quoniam sunt hee quarte descen-
54
dentes, relique vero ascendentes. Alhileg
55
itaque[*] itaque] add. et del. et M longitudo a medio celo in differentiam
105ra
1
longitudinis alhileg divisa longitudinem su-
2
am a medio celo constituit. Quod de sex subtractum,
3
que est orientis a medio celo longitudinem metitur.
4
Nam quod sit relictum, longitudinem ab occi-
5
dente insinuat. Item horis istis in partes horarum al-
6
hileg deductis[*] deductis] sup. l., add. vel corr. in multiplicitis M (other hand). Cf. V1, f. 66vr: Item hore iste in partes horarum alileg multiplicentur, quod inde procedit gradus alhileg
7
ad partem occidentis applica[t][*] applicat] applica V, pro singulis gradibus
8
annos habens. Quicquid autem de vita superius dictum
9
est nullum fortuniorum augmentum sive ⟨infortuniorum⟩[*] infortuniorum] V diminutio-
10
nem recipit. Unde quid fortunii adiciant aut ab infor-
11
tuniis detrahatur consequenter hoc investigabis ordine. For-
12
tunium itaque cum alhileg obtinens quartam, si inter
13
alhileg et VII consistat aut radios suos in eadem di-
14
rigat loca, incrementum largitur. Nam et infortunium
15
ibidem existens aut radios suos, ut predictum est, diri-
16
gens detrimentum prestat. Ad hoc etiam quotiens utrumque suos diri-
17
gat radios, eorum loca subtus terram aut supra notare
18
convenit. Non minus quoque ipsius longitudo ab occidentis
19
cardine notanda, cuius augmentum sive diminutio
20
ad alhileg pertinent. Deinceps quidem, latitudine opposi-
21
ti gradus stelle in XII divisa, gradus et puncta qui inde
22
provenient in stelle longitudinem ab occidente mul-
23
tiplicandi erunt. Quantum enim inde colligitur, tantum-
24
dem fortunata adiciunt, sed non minus ab infortunio
25
detrahitur, pro gradibus tamen annos generaliter assumes. Rur-
26
sum stelle sub[*] sub] iter, then del., add. et del. ste M terra latentis, que videlicet addit
27
aut derogat, longitudo ab occidente notanda
28
occurrit, partibus etiam horarum gradus stelle in XII divisis,
29
quod inde procedit in predictam longitudinem divi-
30
dendum. Nam et talis est ipsius stelle ad alhileg addi-
31
tio sive potius detrimentum. Pars demum fortune sive Sol aut
32
Luna aut conventus vel oppositio aut potius pars ipsa quam trans-
33
ferre querimus in nono[*] nono] decimo V reperta converso quam diximus ordinari
34
postulat. Non minus quoque additamentum vel dimi-
35
nutio stelle iuxta ipsius respectum vel radios et pro
36
modo se habendi in eadem quarta semper disponenda erit. Sequitur
37
ipsius alhileg quod vitam prescidit et terminat ap-
38
ta et conveniens translatio. Notandum ergo quod in omnibus
39
alhileg locis, precipue in nono, [et][*] et] om. V hec vitam termina⟨n⟩t[*] terminant] BV,
40
sed et augmentum vel diminutio non aliter quam supra-
41
diximus se habet. Sol itaque in conventu vel oppositione
42
et etiam tetragono vitam resecat. In trigono quidem aut
43
exagono si terminum infortuniorum possideat,
44
similiter. Item Sol in primordio nativitatis corruptus,
45
ex quibuslibet locis ab alhileg applicans vitam eque di-
46
rimit. Mundus quoque in conventu aut oppositione fit
47
hoc modo. Amplius Saturnus et Mars cum Sole idem operan-
48
tur Preterea alhilegi[*] alhilegi] alhileg B omnes sive duces, potissimum
49
Luna ascendenti applicans vel si gradus orientis
50
Lune corpori iungatur, idem efficit. Gradus itidem
51
conventus aut oppositionis, sed et Caput Draconis et Cau〈-〉
52
da, si alicui eorum alhileg sit applicatio, vitam
53
omnino dissolvit. Non minus quoque gradus exagoni
54
a Sole et Luna itidem in hora nativitatis existen-
55
te, dum ad eam alhileg[*] alhileg] alihileg, corr. ex †…† M sit applicatio, vitam eque
56
dirimit. Nichil enim adeo[*] adeo] corr. ex adheo M noxium humane vi-
105rb
1
te, quemadmodum Luna orienti applicans, sed
2
etiam orientis gradus lunari gradui accedens; utrinque enim mors infesta procedit, nam aplicationum altera alteri adversatur[*] utrinque... adversatur] i. m. M.
3
Sol itaque testante Tholomeo voluminis actore
4
secundario post Lunam alhilegie significationis vicem de
5
nocte sortitur. Est enim impossibile Solem de nocte
6
ea quinque loca alhileg dedicata[*] dedicata] corr. ex dicata M (perhaps other hand) possidere, sed potius in
7
eorum oppositis roboratus prescriptum minus suscipit.
8
Sunt enim hec: oriens, trigonus, tetragonus, pentago-
9
nus et VII, sicut est cardo post V partes detractas. Lo-
10
ca etiam augmento stellarum et diminutioni apta idem
11
describit Tholomeus. Mercurius enim cum addentibus
12
addit, detrahentibus sociatus aufert, in utrorumque
13
videlicet respectu vel domo. Rursum eandem ipsam
14
stellam alchochode[*] alchochode] alcocode B; alcochode V diiudicans[*] diiudicans] add. sup. l. ipse Ptholomeus M (other hand). Cf. V1, f. 67r: Idem etiam Ptolomeus illam stellam alchothode dicit que fortiora loca aut plurima obtinebit testimonia, nullum allileg ascribens testimonium que loca fortio-
15
ra aut plurima obtinebit testimonia, nullum
16
tamen ascribens testimonium. Partes autem que inter stellam
17
et gradum orientis locum vendicant in ascendente
18
fortiores esse et idem asserit. Stella rursum que
19
V gradibus oriens antecedit in ascendente vim
20
atque efficaciam maiorem possidet et in alhilegie
21
dignitatis obtentu libera et utilis esse perhibetur.
22
Nam et post oriens inter ipsius gradum et secundi partem locata,
23
V gradibus detractis, reliquum ascendentis respectu
24
fortius esse iudico. Et que ibidem stella moratur, in ascen-
25
dente fortior. Nam et hic ordinationis mo-
26
dus in XII domibus observandus erit. In primo etiam huius
27
voluminis libro singulis stellis secundum terminos que
28
de signis vendicat annos attribuit, sed quid
29
specialiter unaqueque possideat nullo loco discernit.
30
⟨III.12⟩ ⟨De statu corporis et forma et complexione⟩
⟨C⟩orporis[*] Corporis] V quidem negotia ⟨principaliter⟩[*] principaliter] VV131
anima moderatur. Corpus enim
32
grossum et hebes, anima vero subtilis et quasi efficiens
33
quedam ⟨causa⟩[*] causa] VV1; †…† M; cauima or cauisa B et moderatrix dici potest. Huius etiam in coitu
34
maris et finem[*] finem] femine BVV1, dum sperma videlicet matrici com-
35
mendatur, Tholomeus creationem asserit. Corpus deinde
36
ingrediens et huic admixta que ipsi⟨u⟩s[*] ipsius] VV1 sunt in utero et post
37
egressum precipue administrat. Unde ex ipsius, ut
38
supradictum est, quasi efficientibus causis quedam cor-
39
poris accidentia tali poterunt ratione perpendi. In nativitate itaque domino ascendentis notato
40
Sol etiam et Luna, conventus quoque et oppositio nativitatem prece-
41
dens, pars et⟨iam⟩[*] etiam] VV1 fortune non minori consideratione viden-
42
tur indigere. Ad hoc autem V[*] V] add. et del. en M erraticarum que plurima
43
obtinebit testimonia et que maiori⟨s⟩[*] maioris] V dignita-
44
tis obtentu in predictis locis ditatur, ipsa merito
45
ducatum usurpat. Hec[*] hec] nec V; non V1 minus quoque tam stelle natura
46
quam que[*] nec minus quoque tam stelle natura quam que] non minus qulque stelle quam. loci ipsius natura que V1 de fixarum numero eiusdem ascensum comitetur
47
inquirendum erit. Horum enim omnium consideratio[*] consideratio] add. et del. erit M
48
iudicium sine ambiguitate declarat. Saturnus igitur na-
49
tivitatis ducatum vendicans et ipse orientalis
50
eum qui nascitur rubicundum, modestum, fortem, ca-
51
pillo nigro, sed crispo, pectus pilosum[*] pilosum] add. et del. i M, oculos me-
52
diocres, stature aptitudinem, humidum et fri-
53
gidum, videlicet fleumaticum, occidentalis autem
54
tenuem, macilentum, subrubeum, oculorum pupillas
55
nigras, capillos similiter nigros et lenes, siccum
105va
1
et frigidum, melancolicum scilicet, portendit. Iupiter
2
quoque orientalis candorem, crines prolixos, oculos rubi-
3
cundos, corpus procerum, regnum aut dignitatem promit-
4
tit. Regnat etiam in eo calor et humor, scilicet sanguis. Oc-
5
cidentalis namque mediocrem, albedinis modicum,
6
capillos lenes, calvitiem, oculos mediocres, frigidum
7
et humidum, flemmaticum ⟨scilicet⟩[*] scilicet] VV1, insinuat. Mars itidem
8
orientalis album, sed subrubeum, longum, benignum[*] benignum] aperti oris V1,
9
oculos varios, corpus pilosum, calidum et siccum,
10
colericum scilicet, significat. Nam si occidentalis fuerit, rubo-
11
rem, oculos parvos, capillos ⟨flavos⟩[*] flavos] V1, lenes et raros, siccum et humidum, fleuma⟨ticum⟩[*] fleumaticum] V scilicet, confert. Venus autem
12
quecumque et Iupiter ubique significat verum, capillorum multi-
13
tudinem et decorem, totiusque pulcritudinis[*] pulcritudinis] iter, then del. M
14
et ornatus honestatem, corporis mol-
15
litiem, animi benignitatem et oculorum risus addit. Mer-
16
curius item orientalis curvum, flavum colorem, crines
17
prolixos et rubeos, oculos parvos, animum subtilem, ca-
18
lorem et humorem, sanguinem videlicet, subministrat.
19
Occidentalis autem macilentum corporis et oculorum pallorem,
20
vocem exilem[*] exilem] add. et acutam V1, oculorum[*] oculorum] corr. ex oculosrum M cavos orbes, eorumdem pupillas
21
caprinas in rubedinem, scilicet declinantes, siccum et humi-
22
dum, scilicet colericum, innuit. Sol preterea in horum conven-
23
tu aut respectu maximum significationis prestat incremen-
24
tum, in forma scilicet et pinguedine. Luna similiter
25
pro ipsius natura et virtute, precipue cum ab eis[*] eis] add. et del. p M sepa-
26
ratur et secundum luminis quantitatem, in corpore vel macie aliquid semper
27
tribuit. Nec[*] nec] add. et del. etiam M minus etiam stelle orientales et in mo-
28
ra prima augmentum corporis larguntur, eum enim
29
qui nascitur fortem, promtum, grossum reddunt. Et hoc
30
videlicet quotiens altiores facte, proprios cursus ex-
31
plicant. In secunda namque mora et occidenta-
32
les debilitatem, dolores, morbos, capillorum ru-
33
borem designant. Similiter etiam a locis in quibus con-
34
sistunt et a circuli quartis aliquid contrahere necessario, ⟨forme scilicet et complexionis⟩[*] forme... complexionis] V1, vi-
35
dentur. Si quis enim ab equinoctio vernali ad estivum
36
tropicum nascatur, ipsi corporis integritas, color per-
37
spicuus, ingenium subtile, oculorum decor et san-
38
guineus humor precellit. Nam qui ab estivo
39
tropico ad autumpnale equinoctium, coloris
40
et status modum, ingenium subtile, oculos gran-
41
des, crines spissos et crispos adeptus et ipse coleri-
42
cus erit. Qui autem ab autumpnali equinoctio
43
ad hyemale solstitium nativitatis subit ex-
44
ordia, macilentus atque mediocris, colorem fla-
45
vum, vocem subtilem, spatulas amplas, capillos le-
46
nes, oculorum etiam speciem et melancoliam premon-
47
strat. Sed qui ab hyemali tropico ad veris ini-
48
tia ortus suscipit incrementum, color niger, corporis
49
statura mediocris, capilli lenes et rari, sermo
50
impeditior et flegmaticus iudicatur. Ad hunc quoque
51
modum iuxta signorum partes a figuris etiam intra zo-
52
diacum et extra locatis tolerantiam et[*] et] add. et del. vit M ⟨vires et⟩[*] vires et] VV1 ce-
53
teros suscipiunt proprietatum actus, ⟨patientes et fortes sunt futuri⟩[*] patientes... futuri] V1. Qui vero sub aliis
54
nascuntur signis, prout eorumdem exigit natura, in
55
membris sibi dicatis ⟨contrahunt virtutem vel debilitatem et illud⟩[*] contrahunt... illud] V quod sue proprium est nature, sermonem
105vb
1
balbum precipue contrahunt. Augmentum quoque vel dimi-
2
nutionem salutis aut morbi, magnitudinis aut
3
parvitatis, fortitudinis vel debilitatis, discretionis aut
4
contra et hoc modo considerari non erit difficile. Leo enim, Virgo
5
et Sagittarius in suis vel sibi dicatis membris fortitu-
6
dinem vel magnitudinem; Pisces, Cancer et Capricor-
7
nus debilitatem vel parvitatem. Augmentum, inquam, sive di-
8
minutionem secundum horum principium aut finem signorum
9
confertur[*] confertur] conferunt V1. Aries enim, Taurus, Leo addunt in pingue-
10
dine, quoniam eorum principium incrementum prestat, finis
11
vero minuit. Salus autem vel matices[*] matices] macies BV1 in principio Sa-
12
gittarii, Scorpii et Aquarii, ⟨Geminorum⟩[*] Geminorum] V1, ex eorum autem fine
13
debilitas ⟨vel pinguedo⟩[*] vel pinguedo] V1 contrahitur. Horum enim principium sal⟨ut⟩em[*] salutem] VV1, fi-
14
nis contra tribuit. Mediocritas autem omnium et modus secundum
15
Virginis et Libre naturam donatur. Qui enim sub
16
eorum ortu nascitur, modestus et sapiens et discretus e-
17
rit. Scorpius autem, Pisces et Taurus stolidum et imperi-
18
tum generant. Hec quidem omnia iuxta signorum congruam
19
et aptam convenientiam et ⟨ adiunctionem⟩[*] adiunctionem] V1 omnium communi facta consideratione
20
[adiunctio[*] adiunctio] corr. ex adiunctione M est][*] adiunctio est] om. VV1 consideranda[*] consideranda] corr. ex considerandan M censemus.
21
⟨III.13⟩ ⟨De accidentibus et diuturnis corporum passionibus et morbis⟩
⟨H⟩iis[*] Hiis] i. m. M que suprascripta22
fuerant hoc ordine digestis
23
corporis morbos dinoscere et cetera
24
que sequntur incommoda V ex locis discernenda videntur.
25
Orientis enim et occidentalis[*] occidentalis] occidentis VV1 cardines, sextum etiam,
26
sed etiam Solis et Lune loca horum veritatem eliciunt.
27
Indiget rursum consideratione non minima in-
28
fortunia, quotiens in nativitate a predictis cadant
29
locis, dinoscere. Ipsa enim in ascendente et in gradu
30
ascendentis aut in aliis a predictis locis, in oppositione
31
item vel tetragono, utraque ad[*] ad] aut V1 alterum, eius qui nascitur
32
morbos et dolores minantur, precipue Sole et
33
Luna[*] Luna] corr. ex Lunea M aut altero eorum in cardinibus, dum infortunia
34
ascendentis ⟨locum vel occidentis⟩[*] locum vel occidentis] V possideant vel potius altero luminum
35
vel utroque[*] utroque] iutroque M in occidente, non tamen in ipso cardine, sed
36
potius aliquantulum ad sextum retracta locum.
37
Infortunium vero si secundum a Sole et Luna ⟨signum vel⟩[*] signum vel] V secundum a
38
cardine optinea[n]t[*] obtineant] obtineat V, morbos multiplices et
39
langores diuturnos secundum ipsius infortunii naturam
40
aut infortunati signi Solis et Lune et iuxta eorumdem
41
locorum in circulo situm. Infortunia igitur in Ariete
42
capitis dolorem, in Tauro colli et in reliquis similiter,
43
prout signa singulas membrorum sortiuntur partes, in-
44
dicant. Saturnus etiam aurem dextram, sp[e]len[*] spelen] splen BVV1, vesicam,
45
ossa et flegma possidet. Iupiter quoque exteriores
46
corporis partes, costas et etiam sperma. Mars sinistram
47
aurem, venas, testiculos. Sol visum, medul-
48
las, cor, fervios[*] fervios] nervos BVV1 et totius dexte partis membra. Venus
49
autem spiritum[*] spiritum] pulmonem V, epar, carnes. Mercurius sermonem, scientiam,
50
linguam, coleram ⟨et exta. Luna quoque gustum, guttur, coleram⟩[*] et exta… coleram] V1, stomacum, ventrem, matricem, pedes
51
et quicquid est ⟨totius⟩[*] totius] V1 sinistre partis vendicavit. Infor-
52
tunate quoque orientales dolores conferunt, occi-
53
dentales econtra. Utrumque infortunium que pars[*] pars] add. et del. l M corporis
54
patiatur, passionum quoque diuturnitatem, diuturnitatis
55
etiam moram et quando etiam in maius et in minus mittetur[*] mittetur] mutetur BVV1, ce-
56
citatis denique causas et eius[*] eius] visus V1 impedimenta designat.
106ra
1
Luna enim in ascendentis vel occidentis cardine,
2
in conventu vel oppositione oculorum vitia declarat.
3
Fortunate quoque cum Sole aut Luna aut ab eisdem
4
respecte idem detrahunt et sanabile designant,
5
sin autem insanabile portendunt. Iupiter autem ea
6
respiciens alicuius potentis arte aut medici cura
7
sanandum innuit. Venus quoque muliebri cura aut
8
templorum veneratione et deorum cultura salutem appor-
9
tat.
10
⟨III.14⟩ ⟨De anime proprietatibus et de hiis que ad corpus pertinent⟩
⟨D⟩e[*] De] i. m. M hiis que[*] que] add. et del. aia M anime defectus seu11
maius[*] maius] magis V incomoda iustius nuncupari possunt questione
12
in medio prolata, stellarum proprietas et astrea
13
vis, si diligenter et studiose quis attendat, eviden-
14
ter et absque totius ambiguitatis scrupulo ipsius
15
nodos absolvunt. Anime enim adiuncta, scientiam vi-
16
delicet et rationem disserendi, Mercurius ipsiusque locus et
17
statio prefigurat. Corporis autem proprietates ex Luna
18
et quibusdam aliis de causis, ex quibus ⟨anima⟩[*] anima] V1 quamdam contra-
19
hit ignorantiam, discernuntur. Cum stelle videlicet quos-
20
dam hebetes ingrediuntur locos, ex ea, inquam, et testi-
21
moniorum aminiculis que sibi astra conferunt,
22
ex stella etiam pre Luna[*] pre Luna] post Lunam vel cum Luna V; plurima B administrante ⟨plurima⟩[*] plurima] i. m. M (perhaps other hand); om. VV1. Maybe, plurima should be seen as a correction of pre Luna (cf. supra). B gives ex stella etiam plurima administrante, dum ipsa in
23
loco a sua natura penitus diverso consistat, eorum-
24
dem pendet agnitio. Anime rursum proprieta-
25
tes signum quod Luna optinet et stella eadem po-
26
tissimum administrans declarat. Stella enim
27
administratoria anime proprietates et naturam
28
secundum ipsius loca a Sole et ab ascendente[*] ascendente] scendente M et secundum eiusdem
29
loca in signis tropicis et equinoctialibus insinuat. Si
30
igitur stella in anime proprietates et naturam ducatum ob-
31
tinens in signis equinoctialibus fuerit, anime discre-
32
tionem, providentiam, consilium, prudentiam et iustitie
33
et sollicitudinis et divini cultus amorem largitur.
34
Eritque qui nascitur mundus, Dei cultor, patiens cor-
35
reptionis et scientie amator, potissimum astronomie
36
et totius discipline subtilissimus perscrutator. In
37
signo namque bicorpore mentis inconstantiam, mo-
38
dicam discretionem, in malis perpetrandis, iocorum etiam et cantus
39
avidam, pre omnibus tamen in rebus a[gen]gendis[*] agengendis] agendis VV1; augendis B, accelerantiam
40
inducit. In signo quoque fixo virtutem et veritatis con-
41
stantiam significat. Qui enim sub hiis nascitur
42
signis mundus, sepissime tamen voluntas multi-
43
plex et varia, sed tamen patiens, in sermone verax et
44
constans, in ira modestus, officiorum[*] officiorum] add. et del. †an† M amator,
45
ciborum appetens, absque labore boni nichil
46
aut[em][*] autem] aut VV1 minimum patitur adipisci. Stelle item in
47
ascendente et orientales qui nascitur provi-
48
dum, benivolum, amabilem, constantem, promp-
49
tum insinuant. Amplius anime proprietates ex
50
stellarum mora precipue discernuntur. Si enim in
51
hora nativitatis moram obtineant primam,
52
fortes et in numero crescentes, veracem, patientem,
53
in maximis providum[*] providum] proximum V1, in consilio et proposito constantem, scientiarum
54
etiam et discipline curam indicant[*] indicant] corr. ex inducant M. In secunda autem
55
mora et occidentales debilem et invalidum,
56
morbos, anxietatem, dolorem, occulti animi,
106rb
1
inverecundum, pecunie et pulcritudinis amatorem.
2
Occidentales autem sub terra circa verperam idem significant.
3
Veneris quoque et Mercurii occidentalitas de die cir-
4
ca vesperam, de nocte circa mane scientiam, iusti-
5
tiam, obtusam memoriam, officii et professio-
6
nis detrimentum, benivolum, secretorum inquisitorem,
7
preterea compotista⟨m⟩[*] compotistam] VV1 geometrie, astronomie et
8
totius doctrine et secularium[*] secularium] V; scolarium or secularium BMV1 negotiorum curam ge-
9
rere portendit. Erit quoque qui nascitur sompni-
10
orum et huius generis scientie interpres. Si autem fortunatorum
11
aliquod eadem signa corroboret, hiis que predixi-
12
mus additamentum subministrat. Infortunium
13
econtra anxietatem, morbos et impedimentum minatur.
14
Predictis iuvantibus versibus et metus[*] metus] metris V et facundia
15
precellit, ingenium subtile, bonum consilium, humi-
16
litas[*] humilitas] corr. ex humiliatas M etiam et mores commendantur, benificus disposi-
17
tor, dapsilis, bona existimatio[*] existimatio] sup. l., corr. ex existim M, oportune et absque
18
dilatione incepta consumat, regimini ap-
19
tus, bone fidei, Dei cultor et amicus amabilis[*] amabilis] corr. ex amatbilis M, propin-
20
quorum et[*] et] sup. l. M discipline amator, bone indolis et
21
divitiis affluens. Quod si hec stella predictis
22
contrarium obtinuerit, eum qui nascitur fatuum, stul-
23
tilocum, frequenter falli et miserum indicat.
24
Idem divinis deditus, impetuosus, cum sit stultus,
25
sapientem se estimat, superbus, perturbator, al-
26
terius servituti[*] servituti] corr. ex servitutis M se subdens, motus inordinati, bo-
27
na memoria, sed non minoris doctrine. Quod
28
si Mars anime dispositioni[*] dispositioni] corr. ex disponeni M solus dominetur et ipse
29
ad infortuniis liber, nato fortitudidem,
30
potentiam, iracundiam, bellorum audaciam
31
et primos incursus tribut. Sepius namque
32
mortis periculo se exponit, nulli subditus, con-
33
sumptor, suis confidens viribus, omnia negligit,
34
violentus, regno vel cuilibet regimini aptus.
35
Si autem aliter quam prediximus Mars se habuerit, nas-
36
centis fastus[*] nascentis fastus] nascentem fatuum V indicat. Nam et ipse blasfema-
37
tor, dissensionum amicus, consumptor, garrulus,
38
stultus, superbus, predo, nequam, malificus, inordinatus, de-
39
mens, propinquos negliget, divinum penitus ig-
40
norabit cultum. Si vero Veneri similis[*] similis] simul B. Veneri similis should probably be corrected into Venere simul ex-
41
stiterit et ipse mundus, alacritatem confert,
42
mores[*] mores] add. et del. (with ‘vacat’ sup. l.)et honestam addit formam , cantu et saltationibus M
43
emendat, consortem dili-
44
git, vitam facit delicatam, iocos, bonos mo-
45
res et honestam addit formam, cantu
46
et saltationibus gaudet, deliciis[*] deliciis] corr. ex deliiciis M et quiete
47
delectatur, pronus in coitu, sed tamen provide et caute,
48
quandoque etiam ad illicitos et in utriusque concubitus decli-
49
nabit, levis, iracundus et etiam zelotippus. Contra
50
autem[*] autem] iter M quod dictum est se habente immoderate libidinis,
51
inconstans, animosus, despector, delinquens, blas-
52
phemator, mendax, in suos et alienos[*] alienos] add. et del. fra M
53
fraudulentus, repentivi animi, coniugatarum
54
et virginum corruptor, astutus, inconstans,
55
periurio gaudens, unde verecundiam et obpro-
56
bria persepe incuret, insensatus, adornari
106va
1
queret, impetuosus, turpia comitens. Mars item similis[*] similis] simul BV ⟨Mercurio⟩[*] Mercurio] V; sup. l. M (perhaps other hand)
2
et ipse liber undique exercitus ducem et rectorem constitu-
3
it, festinus motus, potens, benivolus, sapiens,
4
labori deditus, meditator, sed astutia, proditio, ⟨in⟩con-
5
stantia[*] inconstantia] V1;continentia V; constantia BM eum non deserunt, hypocrita, versipellis, con-
6
tumax, protervus, inquisitor, rixarum amicus, nichil
7
tamen sibi nocebit, consimiles diligit, universaliter
8
quoque inimicis[*] inimicis] corr. ex inimicus M adversus, suos iuvabit amicos.
9
Quod si contrario se habeat, destructor, inobediens, fatu-
10
us, deceptor, penitens, inordinati motus, mendax,
11
latro, Dei nescius, falso iurabit, astutus, perversus, pu〈-〉
12
tat aliquid scire, cum nichil penitus noverit, nequam, blas-
13
phemator, circa vias et itinera insidias ponet, ⟨domorum parietes franget⟩[*] domorum parietes franget] V1,
14
proditor, nicromanticus, homicida. Quod si Venus
15
singulariter dominatum possideat et undique infor-
16
tuniis munda, iustum, quietum, deliciosum, discre-
17
tum et deliberantem facit, saltus et iocos amat,
18
zelotipum reddit, scelera abhorret, magisteria
19
appetit, Deum veretur, pulcre forme, optime
20
complexionis, benificus, liberis gaudet successi-
21
bus, sed maxime in Venerem proclivus. Quod si contrario
22
feratur modo, pigrum et effeminatum donat,
23
nullius audacie, nullius nominis, lapides frequenter
24
pedibus et offendicula preponet. Ea item Mercurio
25
similis[*] similis] simul V, munda tamen, professionis et scientiarum amator
26
et disciplinarum subtilis, peritus versibus et musica et
27
omni honestate gaudebit, benignus, deliciosus,
28
quietus, alacris, amicis amicus, legis obser-
29
vator, amator equorum et bone existimationis,
30
in omnibus recto calle procedit, discendi avidus et in
31
eodem proficiens, honestis moribus, bona facundi-
32
a, verba iocosa, amabilis, defensor et cogni-
33
tor, magnanimus[*] magnanimus] corr. ex magnanilmus M, mulieribus tamen postpositis, mo〈-〉
34
re pessimo[*] pessimo] converso V1 sodomie civibus adheret. Sed si contra-
35
rio modo se habeat, astutum, maledicum, bilinguem,
36
deceptorem, seditiosum generat, periurator, nec a-
37
mabit nec amabitur, mulierum deceptor, omnia ad
38
actum ducere cupiens, quandoque bonum quandoque contra incur-
39
ret, in multis culpabitur. Mercurius item specialiter dominus
40
et liber ipse intellectum donat, ingenium acuit, res an-
41
tiquas exponit, multa proba et honesta ex-
42
periri facit, di⟨a⟩lecticum[*] dialectitum] dialeticum VV1; delicatum B reddit, causidicum format,
43
scientiam rimatur, beneficientiam et deliberationem ⟨et bonam existimationem⟩[*] et bonam existimationem] V
44
exauget, quadruvium docet, commissa tegit. Contrario
45
autem quam dictum est se habens, fraudulentus et abiec-
46
tus, in errorem alios inducit, sibi consulit, motus in-
47
constans, ignorans, subdolus et mendax, infidelis, inius-
48
tus, Deo invisus, generaliter autem fallax. Dum hec ita se
49
habeant, sciendum est quoniam[*] quoniam] quod B. Quoniam should probably be corrected into quomodo Lune proprietas ea que
50
predicta sunt utrumque[*] utrumque] utraque BV1 iuvabit. In locis namque
51
aneitas, id est finis septentrionis et meridiei, varias
52
anime qualitates exauget et quam citius eas altera-
53
ri facit. Si vero in quolibet nodorum exstiterit, subtilis
54
anime proprietas iuvatur et ad festinum deducit
55
effectum. Item Luna ascendens et a⟨u⟩cta[*] aucta] BV lumine
56
significationes augmentat, apertiores et veriores nec
106vb
1
tamen[*] nec tamen] nec non VV1 magis necessarias reddit. Deficiens quoque vel adusta eas-
2
dem magis celat et effectum in parte diminuit. Rur-
3
sum in hiis que predicta sunt Solis iuvamen frequenter
4
succedit, si stellarum dominantium aliqua simili-
5
tudine vel convenientia feratur. Quod si ita fuerit
6
et ipse mundus, que anime sunt qualitates in melius
7
redigit, ut natus ab oblico pedem reducere conetur.
8
Preterea potentiorem, largiorem et magis fidelem et legi
9
meliorem ascribit. Quod si aliter se habeat, que bona erant
10
peiorantur et natum miseria afficit, deprimit et
11
conculcat, laboribus implicat, consilium aufert, unde
12
voluntas gravis et anxia, generaliter quoque, ut ad meli-
13
orem revocetur statum, difficile.
14
⟨III.14⟩ ⟨De anime proprietatibus⟩[*] De anime proprietatibus] V. In all the manuscripts, a new paragraph begins here
⟨E⟩orum[*] eorum] i. m. M que[*] que] sup. l. M impedimenta anime sive potius defectus appel-15
lant notitiam mercurialis et Lune, eorumque
16
ad invicem et respectu cardinum et infortu-
17
niorum status observatio declarat. Nam cum Luna
18
et Mercurius[*] Mercurius] corr. ex mercurialis M alterno privantur aspectu aut quelibet stella
19
cuius proprietas impedimentum prestat eisdem in ascenden-
20
te prefertur aut saltem circunda[n]t[*] circundant] circumdat BVV1 aut hiis opposita
21
consistat, multimoda anime incomoda portendit.
22
Quod totum ex propriis qualitatibus stellarum predictis et lo-
23
cis earumdem convenientibus vel diversis satis aperte
24
poterit deprehendi. Inter hec autem que ad discernendas
25
anime proprietates superius premissa sunt [et][*] que] om. V quedam
26
eiusdem impedimenta, minora scilicet, patet esse exposita.
27
Nunc ergo earum ⟨proprietatum⟩[*] proprietatum] V1 augmentum et fortitudinem ex infor-
28
tuniorum efficacia atque expressa operatione fieri di-
29
cemus. Si quis enim anime proprietates, que nullatenus coher-
30
ceri valent sive intendant⟨ur⟩[*] intendantur] BV1 sive remittantur aut
31
si modum non relinquant, impedimenta vocet, eas bene et
32
proprie appellat. Eorum itaque que superhabundant et quasi
33
morbi vicem obtinent et que omnino naturam exce-
34
dunt ac in parte animalis sensus procreantur ex subscriptis
35
pendet agnitio. Epilentici namque hii habentur
36
frequentius, in quorum nativitatibus Luna et Mer-
37
curius nec alterno, ut supradictum est, nec orien-
38
tis foventur aspectu. Ad hoc etiam in horum diurnis
39
nativitatibus si Saturnus, in nocturnis vero Mars car-
40
dines obtineat, ita tamen quod eorum alter huic qualita-
41
ti dominetur. Insania vero hos afficit, in quorum na-
42
tali ⟨contrarium⟩[*] contrarium] V predictorum accidit, ut videlicet predicte proprieta-
43
ti nocte Saturnus, die quo⟨que⟩[*] quoque] V Mars precellat, maxime
44
autem de Cancro[*] Cancro] corr. ex †Cancr...† M vel Virgine sive Piscibus. Demonia-
45
cos item quos auroctafelis[*] auroctafelis] auroctalis V1 dicimus hos fore esti-
46
mant, in quorum nativitatibus infortuniorum quali-
47
tas, quemadmodum supradictum est, extitit; si tamen Lune
48
dominetur, ea[*] ea] eai M adustione subcutet[*] subcutet] subcutem M; subverterat B; subintrante V; subeunte V1, eiusque conventus prin-
49
ceps Saturnus, in oppositione vero Mars existat, potis-
50
simum in Sagittario et Piscibus. Si enim infortunia
51
hac in qualitate[*] qualitate] add.et del. f M preferantur vel vincant,
52
anime passiones non graves, sed tamen incurabiles
53
et occultas portendunt. Quod si utraque fortui-
54
ta[*] fortuita] fortuna V; fortunia V1, Iupiter scilicet et Venus, predictorum vice suscepta
55
oriens obtineant, infortuniis vero in occiden-
56
tis cardine locatis, licet anxias, curabiles[*] curabiles] curables M (the word is hardly legible)
107ra
1
tamen generant egritudines. Iupiter quoque solus, dum sic se[*] se] add. et del. habet M ha-
2
beat, dieta vel antidoto morbos expellit. Venus autem
3
oraculis sive divino commitigat auxilio. Infortunatis item
4
in ascendente locatis, si fortunate[*] si fortunate] i. m. M VII obtineant, gravi et insanabili, mani-
5
festo tamen morbo afficiunt. Epilensie quoque passio[ne][*] passione] passio V, cla-
6
mor et mortis metus semper committantur. Insania vero
7
sensu ablato nullatenus retineri valet. Parentes et
8
cognatos conviciis et crimine turpi et hiis similibus pro-
9
vocat. Demoniacorum item morbus vel tabes ex humi-
10
ditatis superhabundantia que capiti nocet, ⟨qualitas que post amentiam futuram predicet, cogit⟩[*] qualitas... cogit] V; i. m. M (perhaps other hand). In M, the sentence is hardly legible because of the binding entheu〈-〉
11
simeselmus[*] entheusimesemus] corr. ex entheusimensemus M; euthen si mens eius B; enthusi mescus V; enthusi mesemus et V1 manifesta et impetum in homines facit,
12
eos ictibus et consimilibus infestat. Quedam item loca, ex quibus
13
predicta proprietatis qualitas procedit, eam de propria natura iuvant
14
et exaugent. Loca namque Solis et Martis insaniam usque producunt. Io-
15
vis[*] Iovis] add. et del. itaque M item et Mercurii loca epilensiam exaugent, [loca namque Solis et Martis insaniam, Iovis item et Mercurii[*] Mercurii] add. et del. item M loca epilensiam exaugent][*] Solis… exaugent] om. BVV1.
16
Veneris etiam locus oraculis et quasi quibusdam auguriis
17
occulta revelat. Saturni item et Lune locus demonia-
18
cos et humorum impedimenta fovent. Predicte autem egritu-
19
dinum species efficientem anime partem occupant, que videlicet
20
ex propria natura per huiusmodi qualitates adveniunt. Alie vero que princi-
21
paliter in passiva procreate ex augmento sive diminu-
22
tione naturalium utroque sexu apparent. Quarum cognitio
23
eadem[*] eadem] add. et del. et M que et supradictorum habetur, si in hoc loco Solem et Lunam, quem-
24
admodum ibi Mercurium statuamus, Veneris ac Martis re-
25
spectu ipsorum habitudine observata. Hiis itaque exe-
26
cutis notatum[*] notatum] notandum BVV1 est, quoniam[*] Quoniam should probably be corrected into quomodo sola lumina in signis masculis
27
viros ad naturalia, mulieres quoque ab non naturalia maxime
28
impellunt. Et que mulierum proprie dicuntur in vires et quasi mas-
29
culinitatem convertuntur. Amplius Venus et Mars aut
30
alter eorum, dum masculus fiat, homines illicitos et turpes
31
Veneris actus avid⟨i⟩us[*] avidius] BV1; avidus, corr. in avidos M (perhaps other hand) et plus iusto appetunt. Mulieres autem
32
ad incestus impudicos corruentes se invicem abutentur.
33
Venus item sola mascula existens id crimen occultat.
34
Mars namque solus masculus ita manifeste detegit
35
vel propalat, ut quandoque que secum habitant mulieres quasi
36
in propriis viris uxores[*] in propriis viris uxores] pro viris in uxores V1 rediga⟨n⟩t[*] redigat] redigant V1. Si autem converso quam predic-
37
tum sit modo eedem stelle se habeant, ut scilicet sola lu-
38
mina, ceteris sic se habentibus, in signis discurrant fe-
39
mineis, mulieres naturalia, viri autem que sibi contra naturam
40
committent, molles et effeminati, licita transgredi[*] Here begins the lacuna in V1 (from the end of III.14 to the end of IV.7)
41
gaudebunt. Rursus Venus sola femina ad illici-
42
tos Veneris actus communiter mulieres detorquet[*] detorquet] add. et del. item Marte femineo existente signo M.
43
Frequentius tamen ad naturalia
44
redibunt, adeo, inquam, ut viros ultro appetant.
45
Homines[*] homines] add. et del. l M quoque ad turpes incestus proclivi neminem ab illi-
46
cito coitu prohibebunt, sed tamen occulte. Item Marte
47
femineo existente signo ad utrumque, turpes videlicet
48
et illicitos concutibus, publice et absque rubore corru-
49
ent et quia nimis patenter, obprobriis et blasphemie
50
subiacebunt. Item Mars et Venus orientales vi-
51
rorum crimina publicant. Occidentales namque
52
femineos incestus occultabunt. Quorum si Saturnus
107rb
1
comes fuerit, immunditiam, illicitos et turpes, fedos
2
etiam actus exauget. Ipsius namque natura[*] natura] corr. ex †naturam† M singulum[*] singulum] corr. ex †singul... † M istorum
3
de more confortat. Quod si Iupiter hiis associetur, rerum
4
ornatus et decorem supplebit. Nam et Mercurius que sunt oc-
5
culta detegit et futura accelerat et que sunt ipsius proprieta-
6
tis multiplicat.
7
⟨IV⟩ Quartus liber Tholomei incipit ad discipulum et hic capitula X comprehendet[*] Quartus... comprehendit] i. m. M (at the bottom; perhaps other hand)
⟨IV.1⟩ De terminis divitum et potentum8
⟨IV.2⟩ De terminis divitiarum et modo
9
⟨IV.3⟩ De dignitatis termino et potentie obtentu
10
⟨IV.4⟩ De negotiorum sive potius officiorum qualitate
11
⟨IV.5⟩ De utriusque sexus coniugio
12
⟨IV.6⟩ De filiis et liberis
13
⟨IV.7⟩ De amicitia et odio
14
⟨IV.8⟩ De itineribus et peregrinatione ⟨IV.9⟩ De morte et eius causis[*] De morte et eius causis] i. m. M⟨IV.10⟩ De annorum distributione[*] De annorum distributione] i. m. M
15
⟨IV.1⟩ ⟨De terminis divitum et potentum⟩
⟨H⟩is[*] His] i. m. M; hiis BV igitur que ad intrinsecus tam corporis quam anime proprieta-16
tes discernendi[*] discernendi] corr. ex discernendis M vim quamdam necessi-
17
tatis obtinent libro superiore diligentius
18
exsecutis et que sunt extrinsica totius voluminis
19
hic quartus liber per ordinem satis[*] satis] add. et del. sa M generaliter absolvit.
20
Ad quorum notitiam subtilius perscrutandam astrorum
21
loca, accessus etiam et recessus eorumque effectus va-
22
rios, motus quoque sive potius discursus et alterationes
23
plurimum notare oportet. In terminis siquidem totius lucri
24
et adquisitionis a parte fortune principium ducemus.
25
Nam in regum sive potentum et igitur[*] igitur] id V genus terminis
26
eligendis Sol et Luna principium sortiuntur. Pars itaque
27
fortune que corporis sunt proprie declarat. Que autem
28
regum sive princip[i]um[*] principium] principum BV terminos eliciunt et que ad animam
29
pertinent seorsum determinant.
30
⟨IV.2⟩ ⟨De terminis divitiarum et modo⟩
⟨P⟩ars[*] Pars] i. m. M itaque fortune que huius rei consilium31
administrat tam noctem quam diem a Sole ad Lu-
32
nam accepta ab ascendente minuatur.
33
Ubi tandem terminabitur numerus, ibi proculdubio pars
34
fortune consistit. Eiusque loci que sit dominatrix et potens
35
stellarum, nec minus eam respicientium virtus atque
36
debilitas ipsius, etiam vis respectu illarum atque proprietas
37
universaliter notanda occurent. Si itaque
38
que[*] que] add. et del. ipsum M ipsam respiciunt, eandem cum ea nature et proprietatis
39
efficaciam sortiuntur. Pars ipsa dignitatis et excel-
40
lentie nomen merito vendicavit, quia non modicam
41
confert pecuniam, potissimum Solis et Lune
42
de nono aut de propria domo respectu beata. Satur-
43
nus igitur tante significationis munere sive potentia func-
44
tus nati substantiam agricultura precipue, edificiis,
45
negotiatione[m][*] negotiationem] negotiatione V, navigio tam maris quam flu-
46
minum adquisitam esse inducit. Iupiter namque de-
47
posito et commissis et mutuationibus, muneribus
48
quoque et ecclesiasticarum[*] ecclesiasticarum] corr. ex ecclesiarum M obtentu rerum hunc ditare consuevit.
49
Mars etiam eundem principatum obtinens quodam
50
exercituum dominatu, quadam etiam strenuitate diviti-
51
as affert. Venus autem amicorum sive mulierum donis
52
et quadam earum familiaritate, quandoque etiam nup-
53
tiarum bonis more solito beatum efficit. Mercurius
54
vero scientiarum fructu et mercature industria opes sepius
107va
1
exauget. Amplius Saturnus, ut iam supradictum est, han⟨c⟩[*] hanc] BV
2
proprie obtinens dignitatem et idem in Iovis respectu ⟨beatus⟩[*] beatus] V
3
hereditatibus quas eius prestat benignitas augmen-
4
tum largitur, in cardine maxime medii celi
5
consistens. Iupiter rursum in signo bicorpore et Luna
6
in eiusdem conventu ipsi qui nascitur propinquorum here-
7
ditates et earum possessionem adducit. Stelle
8
etiam que huic testimonium ⟨prestare⟩[*] prestare] V videntur, si eiusdem nature
9
conformes cum ipso partis duce fuerint, pecuni-
10
am proprio labore acquisitam et stabilem ostendunt.
11
Si vero diverse fortunatis vel aliis in secundo ab eo
12
existentibus, si po⟨ssessio⟩ne⟨m⟩[*] possessionem] V videlicet sequantur vel post discur-
13
rant, inconstantem et labilem possessionem indicant.
14
Tempus quoque demum quo hec accidere debeant, ut vi-
15
delicet hoc divine promissionis gaudia vel luctus
16
indubitanter expectet, stellarum quarum proprietas
17
hoc largitur in cardines respectus indicabit.
18
⟨IV.3⟩ ⟨De dignitatis termino et potentie obtentu⟩
⟨E⟩x[*] Ex] V Solis et Lune19
situ et stellarum que hiisdem
20
assistunt veneratione ab hiisdem suscepta, ex
21
earum necne qualitatibus et locis singulorumque omni-
22
um mansionibus huius rei pendet iudicium. Sol
23
itaque et Luna in signis[*] signis] add. et del. las M masculis et in cardinibus
24
aut altero eorum, maxime in eiusdem[*] eiusdem] corr. ex eisdem M nature signo, si quandoque[*] quandoque] quinque V
25
erratice stelle venerationem exhibeant, vene-
26
rari quidem Solem dicuntur, dum ab eodem orientales, a Lu-
27
na autem occidentales constituerint; in nativita-
28
te, inquam, hiis ita sese habentibus ipsius dignitatis et
29
excellentie id signum est precipue, stelle ori-
30
entales in cardine ad regnum vel imperium perdu-
31
cunt. Amplius eedem orientales et a cardinibus
32
dextre, sed et supra terram, Sole et Luna in cardi-
33
nibus, hoc idem exaugerant. Ad hoc Sole signum
34
masculinum occupante, dum alterum tamen a cardi-
35
ne non recedat, Luna autem in femineo, ducem
36
vel id genus dignitatis, sanguinis etiam et necis ali-
37
ene potentem constituunt. At qui nullo eorum in
38
cardine, si que Solem et Lunam venerantur, quas aduz-
39
zurias[*] aduzzurias] adurrurias B; adauzuturines or rather ad auzuturines V dicunt, cardines optineant sine proprio
40
in eo[*] eo] ea V respectu, ad potentiam et exercitium,
41
ducatum[*] exercitium, ducatum] exercituum ducatum BV et regum, etiam familiaritatem promovent.
42
Si autem nec hec nec illa cardines occupaverint,
43
hee etiam a Solis respectu et[*] et] sup. l. M Lune frustrate, igno〈-〉
44
tum et insipientem, debilem etiam et invalidum omnibusque
45
rebus inprosperitatis sorte teneri insinuare me-
46
mento. Augmentum quoque talium sive potius detrimentum
47
qualiter et quando et unde accidat itidem nos obser-
48
vare convenit. Nam cum duces fortunati
49
et in nature similitudine conveniant, va-
50
litudinis constantiam promittunt. Quod si contrarie
51
fuerint proprietates, inconstantiam et valitudinis
52
detrimentum largiuntur. Preterea quid singule aduzturie[*] aduzturie] adioitie B; adhuzeurie V
53
conferant, quarum videlicet venerationem Sol et Luna
54
suscipiunt, considerare oportet. Saturni itaque[*] itaque] add. et del. ab M
107vb
1
aduzturia[*] aduzturia] aduzturia or aduzteria M; adurtiam B; aduzurie V otium et pecuniam multam et durabi-
2
lem confert. Iupiter autem et Venus gaudium et dignita-
3
tem, venerationem, animum quietum et pacificum ge-
4
nerant. Mars quoque exercitu⟨u⟩m[*] exercituum] V ducatum, urbium sub-
5
versionem innuens promptum, timendum et venerandum efficit.
6
Mercurius vero doctinam, corruptionem[*] corruptionem] correptionem V, in alios venerabi-
7
lem negotiorum, etiam consimilia moderatur.
8
⟨IV.4⟩ ⟨De negotiorum sive potius officiorum qualitate⟩
⟨N⟩egotiorum[*] Negotiorum] i. m. M et professionis9
agnitionem Sol et medium celum dispenssant.
10
Stellas enim orientales et in vespere ⟨et mane⟩[*] et mane] V cum Sole
11
et que medium celum obtinent[*] optinent] i. m. M considerare necessarium duci-
12
mus, maxime utrum in conventu Lune consistant. Que-
13
cumque ergo gemine huiusmodi dignitatis aut testimonii re-
14
perta fuerit, ut sit videlicet orientalis, cum medio celo
15
aut saltem horum alterum habeat, huiusmodi negotii ducatum
16
specialiter sortietur. Amplius stellarum orientalium altera
17
cum Sole, altera[*] altera] add. et del. in M vero in medio celo Luna comite utrumque
18
ducem constituere licebit. Sed que fortiorem habuerit locum
19
preferenda, secundario autem alia statuatur. Quod si aliqua
20
alterum tantum[*] tantum] sup. l. M; om. V vendicavit, huic ducatus tribuetur. Si vero ori-
21
entalis aliqua circa vesperam cum Sole nec medium celum ob-
22
teneat, medii celi dominus significatoris vite potietur.
23
Eum enim qui nascitur aut vix aut nunquam alicuius professi-
24
onis esse promittit. Qualitas autem operis non nisi ex trium
25
proprietate stellarum deprehendi potest. Officiorum namque
26
negotia Martis, Veneris, Mercurii, signorum etiam
27
in quibus ea consistunt natura declarat. Mercurius[*] Mercurius] corr. ex Mercurii M itaque,
28
si officii ducatum sortiatur, eum qui nascitur institorem[*] institorem] instructorem V,
29
cautum et providum, nummularium[*] nummularium] corr. ex nummulairium M aut scolarum[*] scolarum] add. et del. rectorum M rec-
30
torem, ⟨scribam⟩[*] scribam] V aut regii census custodem, nicro-
31
manticum aut astrologum aut sacris demonum spiritus
32
placare, victum mercatura et rerum commercio
33
acquirere, linguarum etiam interpretem portendit. Si
34
vero Saturnus eum respiciat, villicum, verborum et sompniorum
35
expositorem, oratorii locis divinationis vel hiis
36
similium causa assiduum. Iovis quoque respectus[*] respectus] respettus M
37
conventionum et emptionum scriptorem adhibet, iu-
38
ra et[*] et] add. et del. causa M consuetudines observat, versus componit[*] componit] add. et del. nun M,
39
prudentiam et regum familiaritatem
40
prestat. Quod si Venus officii ducatum possideat,
41
erit qui odoramenta, vinum, oleum et id genus
42
licoris, medicas etiam species venditat. Persepe etiam
43
textorem aut[*] aut] corr. ex ut M tinctorem vel potius pictorem docet.
44
Saturni iterum in eandem respectus detractorem
45
et infidelem, augurem vel nigromanticum et hiis similia
46
prodit. Iovis denuo respectus promptum, ro-
47
bustum, pugilem, venerandum, divitiis aptum, mu-
48
lierum casto indulget amori et ab eisdem quecumque[*] quecumque] quacumque V de causa
49
multam subministrat pecuniam. Mars autem
50
cum Sole vel in ipsius respectu ignea officia de-
51
clarat, cocum videlicet aut balneorum calefac-
52
torem vel fabrum ferri aut eris aut cuiuslibet me-
53
talli opificem. A Sole autem et ab eius respectu re-
54
motus, ut diximus, fabrum aut agricolam, cemen-
108ra
1
tarium et id genus, navium[*] navium] V; sup. l., corr. ex innatum M (perhaps other hand); in navium B item et domorum structuram
2
docet, in omni demum lignorum genere archictectorem lau-
3
dat. Saturni itaque respectus nautam vel aque minis-
4
trum circa domos aut balnea, cocum etiam quandoque demonstrat.
5
Iovis iterum respectus de equestri sepius ordine vel
6
regis cubicularium aut caponem dicit, decimarum et
7
huiusmodi reditus presidem aut sutorem innuit. Quod si[*] si] add. et del. dica M du〈-〉
8
catum due stelle obtineant[*] obtineant] add. et del. ut Venus M, utpote
9
Venus cum Mercurio, cantorem mag⟨n⟩um[*] magnum] V aut citha-
10
ristam, rithimicis intentum, versibus, melodiis et can-
11
tibus, eris non minus opificem, quandoque etiam stellarum[*] stellarum] sellarium V. Should stellarum be corrected into scellarum? Cf. Du Cange et al., Glossarium mediæ et infimæ latinitatis, Niort, L. Favre, 1883-1887, vol. VII, col. 499c: SKELLA. Tintinnabulum, campanula. See also scella, schela etc. aut simu-
12
lacrorum conditorem vel presulem et id genus declarat, pre-
13
cipue altero alterius occupante locum. Cum enim sic se
14
habeat, erit qui nascitur mulierum venalium expo-
15
sitor, fidicen, instrumentis iocosis peritus, pictor,
16
derisor, cantionum inventor. Saturni namque respectus
17
cum predictis [et][*] et] om. V que sunt mulierum ornamenta vendet. Iupiter
18
quoque ipsum respiciens causidicum, propriis ⟨post habitis negotiis in presentia regum semper instare manifestat aut scolarium doctorem⟩[*] post… doctorem] V et in vulgaribus
19
sollicitum negotiis et hiis similia. Mercurius vero cum
20
Marte communiter ducatum obtinens simulacrorum, e-
21
ris, ferri artificem instruit, lapides sculpit,
22
arma dealbat, iracundus, discors, seditiosus, for-
23
nicator, maleficus et cirurgie[*] cirurgie] corr. ex cirugie M professor vel regum
24
notarius erit. Saturni iterum respectu favente sepulcra
25
spoliat, rapine et furtis deditus, abdita montium
26
inhabitat, ebrietati amicus. Si vero Iupiter adsit tes-
27
tis, arma et duella diliget, nautam et solitari-
28
um prodit corporisque inconstantiam, nam in mer-
29
cando alienam pecuniam prestat. Mars
30
quoque cum Venere dux existens nicromanticum, magum,
31
mirabilium actorem, medicum etiam, sed etiam tinctor et
32
species vendet medicas, in auro, argento, plumbo
33
fabricando peritus, agricola, cum armis iocabitur,
34
medicaminum confector. Saturni denuo respectus
35
animalia ad immolandum templis inducet, mortu-
36
os sepeliet, funebres cantus exequetur. Iovis
37
enim respectus oratoria edificat, eisdem assidu-
38
um facit, in desponsandis mulieribus sol-
39
licitus[*] sollicitus] solcitus M, de quorum effectu vite necessaria extorquet,
40
deliciosus, mentis dissolute, divinator et au-
41
gur profertur. Non minus quoque et signa stellarum
42
que officia administrant predicta⟨m⟩[*] predictam] V; predicta, corr. ex predicte M figure proprieta-
43
tem indicant et officiorum differentias exponunt.
44
Que enim formam representant humanam,
45
et que ad humanos usus pertinent et quibus huma〈-〉
46
na indiget vita perfecte adiuvant. Que
47
autem ferarum et quadrupedum formam pin-
48
gunt, mineriarum, negotiationum et totius
49
archi⟨tec⟩ture[*] architecture] BV magisteria tuentur. Solstitialia quoque
50
et equinoctialia si duces obtineant, eum qui
51
nascitur linguarum interpretem, translationis scilicet et varia-
52
tionis[*] et variationis] i. m M, et geometrie, etiam et agriculture preficiunt et eorum
53
que ad templorum domos attinent magisterium
54
et sollertiam[*] sollertiam] corr. ex sollertium M iuvant. Signa item humida
55
et sicca[*] sicca] frigida V But cf. Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, pp. 390-391: ‘the terrestial and aquatic, activities in or with liquids’ super aquas negotiari, sicut est naves
56
facere aut hiis preesse, mortuos inhuma[na]re[*] inhumanare] inhumare BV
108rb
1
portendunt. Luna namque signa que negotiis
2
preficiuntur obtinens vel post conventum Mercurio
3
applicans, in Tauro scilicet et Capricorno et Cancro,
4
nicromanticum parit[*] parit] add. et del. in Sagitario quoque aut Piscibus M,
5
sacris[*] sacris] add. et del. in sa M inservire, ydromantiam
6
et id divinationis genus intueri. In Sagittario
7
quoque aut Piscibus litteris et grammatica instruit, nicro-
8
manticum docet, malignos etiam spiritus de loco
9
ad locum impellit. In Virgine quidem et Scorpione
10
nicromanticum et astrologum docet, occulta re-
11
velat, futura predicit. In Libra vel Ariete vel Leo-
12
ne litteris peritum, sompniorum expositorem,
13
magicisque instructum artibus attestatur. Hiis de-
14
mum que ad officiorum qualitates et qualitatum varie-
15
tates discernendas necessaria videbantur ex-
16
positis, eorumdem constantiam, dignitatem et hones-
17
tatem stellarum fortitudo que huic negotio presunt
18
declarabit. Stelle namque huius professionis
19
duces orientales et in cardinibus summam nego-
20
tii prudentiam et pre ceteris omnibus instructum,
21
occidentales autem et ⟨a⟩[*] a] V cardinibus cadentes ineptum
22
et vilem, sub alterius disciplina significant offici-
23
um. Fortunatorum quoque respectus levissimum
24
et honestum, laudabilem nec in eo decipi permit-
25
tunt[*] permittunt] add. et del. si vero Saturnus impedimentum prestet M. Infor-
26
tunia[*] infortunia] add. et del. quoque M vero et eorum respectus econtra rerum etiam et substantie
27
detrimentum portendunt. Si vero Saturnus impedimen-
28
tum prestet, frigus, dilatio atque pigritia in causam
29
venient[*] venient] add. et del. incomoda M. Quod si Mars, metus et
30
destructio[*] destructio] detractio B irruent. Si autem utrique, nulla aberunt
31
incomoda. Horum tamen omnium augmentum sive dimi-
32
nutio ex VII stellarum qualitatibus que videlicet pro-
33
fessionibus dominantur earumque locis a cardinibus
34
perscrutari possibile est. Oriens quoque eorum vel
35
occidens similiter idem et eodem modo insinuant.
36
⟨IV.5⟩ ⟨De utriusque sexus coniugio⟩
⟨V⟩irorum[*] Virorum] V nuptias37
et ipsorum coniugium
38
aut desponsationem
39
lunaris equalitas in ipsorum nativitate, si
40
consideretur[*] consideretur] corr. ex considerentur M, manifestius indicabit. Quod si duas
41
circuli quartas orientales optineat, ab ascenden-
42
te videlicet ad medium celum vel ab[*] ad] add. et del. l M ascendente
43
ad terre cardinem, et hic infra annos nupti-
44
as celebrat aut iam grandevus iunioris vin-
45
culo tenebitur. In reliquis autem quartis occi-
46
dentalibus, adultos expectabit annos aut
47
rugose conubia deceptus lugebit. Adus-
48
ta quoque Luna et in Saturni respectu post ni-
49
mium sollicitudinis laborem thalamos
50
et conubia parat aut nunquam fieri testatur. In
51
unius autem[*] autem] add. et del. eo M figure vel corporis signo eadem
52
existens et in alicuius planetarum conventu
53
unam, in bicorpore vero vel biformis nature
54
et in conventu plurimarum multas ducturum
55
designat uxores. Fortunate quoque in
56
ipsius Lune conventu vel respectu bo-
108va
1
nam et iustam et ⟨pulcram⟩[*] pulcram] V speciem commendant. Infortuna-
2
te contra, nam fame detrahunt, cum ignobilis et
3
ancille iugo subiciant. Quod si Saturnus ibidem fuerit, to-
4
tius familiaris rei negligentem. Iupiter na-
5
mque patientiam et sermonis modestiam laudat.
6
Mars autem incestum, marito rebellem et iurgia
7
minatur. Venus quoque in Lune conventu speciosam,
8
benignam, verecundam, humilem et omnibus ve-
9
nerabilem prestat. Mercurius doctrine, quietis et
10
iustitie dotes promittit. Venus iterum cum Iove
11
aut Saturno aut Mercurio frugi, lanificii
12
et totius muliebris artificii prudentiam con-
13
fert, coniugis et filiorum inducit affectum. Marti
14
namque coniuncta incesta, inconstans, inhertie
15
et risus appetens, tandem veri et honestatis im-
16
provida et negligens comprobatur. Hec itaque sunt
17
que de virorum[*] virorum] add. et del. const M coniugio studiosa in-
18
dagatione assequi potuimus[*] potuimus] add. et del. et eius M. ⟨De coniugio mulierum⟩[*] De coniugio mulierum] V. In M, a new paragraph begins here
19
In mulieris[*] mulieris] nulieris M rursum[*] rursum] add. et del. et eius M nativitate
20
solaris, sicut in virorum natali Lune, locus pro consimili ne-
21
gotio notandus occurrit. Sol itaque in circuli quar-
22
tis orientalibus infra annos eam desponsari vel
23
senio confectam iunioris inducit thalamis. In
24
reliquis vero quartis et occidentalibus coniugium differt vel
25
in adolescentia senibus copulatur. Quod si in unius ⟨figure⟩[*] figure] V signo, unum,
26
in signo autem bicorpore[*] bicorpore] corr. ex corpore M aut biformis nature quam plures
27
ascribit maritos. Saturnus etiam Solem respiciens opificem,
28
iustum, pecunie adquisitorem maritum indicat.
29
Respectus namque Iovis iustum, verecundum, liberalem
30
et magnanimum ostendit. Martis etiam respectus odi-
31
osum, levem, perversum maritum. A Veneris item respec-
32
tu probitas et forma procedit, a mercuriali vero vite necessariis providus et laboris potens[*] probitas... potens] i. m. M commendatur. Veneris denuo respectus in Saturnum
33
iustum, gravem, severum, insipientem, parcum, sed con-
34
tinentiam laudat. A Iovis enim respectu boni-
35
tas, liberalitas monstratur. Nam dum Mars eundem[*] Eundem should be probably corrected into eandem (i.e. Venerem). Cf. Ptolemy, Tetrabiblos, ed. and tr. F. E. Robbins, Cambridge (Mass.)-London, 1940, pp. 396-397.
36
respicit, promptum, parcum, incestum, inverecundum et
37
demissum indicat animum. Itidem Mercurius humilem et
38
filialem amorem beatum[*] filialem amorem betum] filia[bi]li amore beatum V predicat. Ad hec item omnia Sol
39
et Luna in utriusque sexus natali, dum orientis alterius trigo-
40
no[*] trigono] corr. ex trigonis M vel exagono consistat aspectu et sub utriusque
41
nativitate in eodem signo conveniant, diuturnum
42
signant coniugium. Nam quotiens Luna in nativita-
43
te viri locum Solis, in mulieris nativitate ⟨Sol Lunam⟩[*] Sol Lunam] V respi-
44
ciat, indissolubili federe thalamos consecrat.
45
Amplius Sole et Luna in oppositione aut tetragono as-
46
cendentis alterius eorum[*] eorum] add. et del. videlicet M aut[*] aut] sup. l. M eorumdem locis in utraque
47
nativitate ab aspectu adversa, festinum parant
48
discidium. Predicta enim loca in utriusque natali ab ali-
49
quo fortunatorum beata, uxorem marito dilec-
50
tam, amabilem, in ipsius dilectione fortuitam,
51
ipsius curam agere[*] Either in ipsius dilectione fortuitam, ipsius curam agere or in ipsius dilectione fortuitam ipsius curam agere et utrique[*] utrique] corr. ex utrumque orutriumque M salubre vel opor〈-〉
52
tunum facit coniugium. Infortuniorum item respec-
53
tus malam, inutilem, verbosam, marito odio-
54
sam despicabilemque producit. Si iterum luminum
55
loca que prediximus in utraque nativitate conven-
56
ire diversa fortunatorum respectu consistant,
108vb
1
alterius in alterum communem designant criminis confessio-
2
nem. Nam quod si fortunia testificentur, non omnino
3
solvunt coniugium, sed post discidia ad reconsi-
4
liandum provocant et cum dilectione idem durare
5
faciunt. Infortuniorum vero ascensus crimina, rix-
6
as, iram maximam divulgant et coniugium
7
solvunt. At si solus Mercurius cum eis extiterit, cri-
8
minationibus et querimoniis manifestum indul-
9
get discidium. Veneris quoque respectus in eadem loca post
10
incestus vel maleficia et eiusdem generis vitia desci-
11
dium innuit. Et hec sunt que de virorum[*] virorum] mulierum V coniugio
12
memorie thesauro[*] thesauro] add. et del. con M probata commendare po-
13
tuimus. ⟨De bonitate vel malitia coniugii⟩[*] De bonitate... coniugii] V. In M, a new paragraph begins here⟨T⟩andem[*] Tandem] V coniugium et coniugii integritas,
14
licita etiam et illicita ex subscriptis discernuntur.
15
In viri igitur nativitate Saturnus et Mars ⟨et Venus⟩[*] et Venus] V cum
16
Sole et Luna vel saltem in eorum aspectu iustum, dignum
17
et legittimum sacrant coniugium. Est enim Veneris
18
et duorum predictorum planetarum quedam habitudo. Mars
19
autem solus cum eis ipsum ante nuptias hanc cor-
20
rumpisse[*] corrumpisse] corrupisse M denuntia[n]t[*] denuntiant] denuntiat V et hanc vivendam[*] vivendam] iuventulam V fore.
21
Est namque inter eos quedam habitudo, quoniam utriusque
22
sublimatio in signo ternarii alterius habetur. Solus
23
quoque Saturnus cum eis vetulam ducturum innuit. Con-
24
veniunt namque, quia utriusque domus in signo ternarii
25
alterius locatur. Venus etiam cum Marte[*] Marte] add. et del. innuit M quamvis omnibus
26
modis satis comode faveat, perpetratum tamen ante
27
nuptias incestum docet. Mercurius itidem cum eis ex-
28
istens ⟨vel secundum alium predicta manifestat⟩[*] vel… manifestat] V aut ea respiciens iram, rixas et dissensiones
29
perhibet. In signis autem utrique communibus, ut in Capricorno et
30
Piscibus, sorori vel consanguinee adherebit. In viri
31
item nativitate cum eadem signa Luna possideat,
32
cum duabus uxoribus aut consanguineis fornica-
33
bitur. ⟨De bonitate vel malitia mulieris⟩[*] De bonitate... mulieris] V. In M and B, the place is left before the beginning of the sentenceIn mulieris quidem nativitate
34
in signis utriusque communibus eam duo consanguinei vel du-
35
o fratres incestabunt. Iupiter quoque in mulieris nativi-
36
tate si occidens obtineat, idem ostendit. Venus autem
37
ibidem cum Iove, diuturnam et[*] et] add. et del. optimam M le-
38
gittimam cum marito vitam terminabit. Mer-
39
curius namque cum eis aut respiciens[*] aut respiciens] auteam respiciens V (i.e. respiciens Venerem?) vitam iocun-
40
dam et optimam confert. Mars itidem hiis
41
sociatus malum et pessimum, tandem coniugium designat
42
instabile. Si autem Veneris qualitas ab eorum proprietatibus
43
non differat, mulier sibi coequevo viro copula-
44
bitur. Si autem ipsa plus illis exstiterit orientalis,
45
viro se iuniori nubet aut vir uxorem
46
se ipso iuniorem[*] iuniorem] add. et del. dicet M ducet. Sed si magis
47
occidentalis, mulier viro se iuniori socia-
48
bitur, vir autem uxorem se antiquiorem desponsabit.
49
Rursum et ipsi in signis sibi communibus vel dicatis,
50
Saturnus, inquam, in Capricorno aut Venus in Libra, a
51
propinquo violata vel inter consanguineos no-
52
tatur coniugium. Amplius in nativitate viri
53
eadem prout prediximus in ascendente vel me-
54
dio celo et Luna comite, cum matre aut
55
matertera aut noverca perpetratum intendit incestum.
109ra
1
⟨I⟩n[*] in] V. In B, M and V, a new paragraph begin here mulieris siquidem nativitate cum
2
ita se habeant, ipsius incestum cum patre aut germano
3
vel nepote aut genero factum innuit. Sol etiam easdem respi-
4
ciens stellas et ipsis in occidente in nativitate, dico,
5
viri ipsum filie vel matris aut sororis aut nurus aut no-
6
verce aut neptis violatorem[*] violatorem] vilatorem M permittit. Nam si fu-
7
erit femina, hanc a fratre, patre vel patruo aut vitri-
8
co incestari designat. In signis vero alterius sexus, in
9
locis tamen circuli femineis vel in aliis forme mu-
10
liebris[*] muliebris] mulibris M natus plus equo Veneri indulget, licitos
11
etiam aut illicitos Veneris non abhorret actus, precipue
12
si hoc in figuris que Arietis et Leonis principia obtinent
13
contingat, quod grece simile littere ♈ ♌ vocatur.
14
Et hoc est eius forma, quare[*] quare] quarum V una vocatur[*] votatur] add. et del. ille M Aldebaran[*] Aldebaran] Adebaran B; Aldebaram V;
15
est etiam illa que grece vocatur Calcas et est finis Leonis.
16
Facies quidem Capricorni inter easdem figuras numeratur;
17
non minus quoque et Azoreie[*] Azoreie] Azazoie B; Azorcie V et[*] et] in V Capricorno et in locis signorum
18
que Capricorni formam[*] formam] corr. ex iformam M obtinent. Venus autem et Saturnus
19
in orientis cardine aut medio celo publicum
20
designant incestum. Nam in cardine terre vel
21
occidentis idem, sed plerumque occultum. Ipsa namque
22
a Veneris et Saturni respectu frustrata eunuchum
23
profert vel sterilem et sine virge foramine. Quod
24
si Mars[*] Mars] corr. ex maris M hiis associetur, virgam cum testibus absci-
25
dit. Si autem femina, eius muliebria profunda desig-
26
nat. Amplius Mars cum eis in nativitate mu-
27
liebri[*] muliebri] mulibri M ipsam incestus[*] incestus] corr. ex incestusu M mediatricem et pedago-
28
gam prudentem designat.
29
⟨P⟩reterea[*] Preterea] i. m. M. In M, a new paragraph begins here in viri nativitate
30
Veneris appetitus ex Marte generaliter discernuntur.
31
Ipsum[*] ipsum] corr. ex †ipsum...† M namque, dum Iupiter vel Martem aut
32
Saturnum consideret, modestum et mundum, legitti-
33
mum notat coniugium. Iupiter enim solus cum Sa-
34
turno in venereos actus frigidum designat et pigritiam
35
addit. Venus[*] Venus] add. et del. etiam M autem et Iupiter cum Saturno vel Marte immo-
36
derate libidinis actus excitant, quandoque[*] There is a hole after this word in M tamen turpibus
37
et immundis actibus se subtrahit. Si autem ⟨Mars⟩[*] Mars] V Saturni frustre-
38
tur aspectu[s][*] aspectus] aspectu V, cum sola Venere vel cum solo Iove
39
in libidinem proclivum et deliciosum facit. Quod si alter
40
occidentalis, alter vero orientalis fuerit, utriusque
41
sexus conubia appetet[*] appetet] corr. ex appetit M. Utraque autem stella occi-
42
dentalis, muliebri solum stupro[*] stupro] amplexu V gaudebit. Si
43
autem signa fuerint feminea, forsitan et ipse
44
aliis ad turpes coitus succumbet. Quod si uterque[*] uterque] utraque V ori-
45
entalis extiterit, sodomitarum avidius augebit nu-
46
merum. Si autem masculina fuerint signa, circa pu-
47
eros maxime sollicitabitur. Quod si Venus ma-
48
gis occidentalis fuerit, remota vel[*] vel] add. et del. d M cadens a pre-
49
dictis modis, cum ancillis ignobilium et huiusmodi fieri
50
designat incestum. Mars autem similiter se habens
51
cum coniugatis et nobilibus, plerumque etiam affectabit
52
domine thoros. In nativitate rursum muliebri[*] muliebri] mulibri M
53
principaliter Venus est observanda. Ea namque cum
54
Mercurio et Iove[*] Iove] corr. ex Iovis M discurrens ascendensque respexerit,
109rb
1
huius occultum et moderatum designat incestum. Quod
2
si absque Saturno ⟨cum Mercurio⟩[*] cum Mercurio] V eadem exstat, cum multu⟨s⟩[*] multus] V sit li-
3
bidinis appetitus, moderantiam immittit[*] immittit] imitat V. Solius
4
namque Martis in Venerem respectus incestus et
5
immoderatos exauget[*] exauget] add. et del. †coi† M coitus. Mars iterum
6
cum Saturno et ⟨Iove et⟩[*] Iove et] V Mercurio, Marte, inquam, adusto, cum
7
abiectis et vilibus servis et alienis sui generis
8
luxuriari[*] luxuriari] V; corr. in luxiriari ex luxari M (perhaps other hand) promittit. Veneris autem adustio[*] adustio] corr. ex adustios M ipsum[*] ipsum] MVB. Ipsum should be corrected into ipsam no-
9
bilibus aut potentibus dominis quandoque abuti designat.
10
Utraque autem stella in loco femineo nec ad vi-
11
rorum coitus maxime declinat, nec tamen eorum con-
12
ventus, consortia vel colloquia relinquit. Nam
13
si in loco masculino, mulierum amplexus sectantur
14
et earum deliciose foventur concubitu. Respectus etiam
15
Saturni in easdem et de loco femineo non minimam
16
libidinis causam prestare videtur. Orientalis enim et
17
masculus multos designat amasios et eorum concu-
18
bitus, precipue circa solia affectat. Ad hoc Iovis respectus
19
succendens eadem semper occultando initiare[*] initiare] mitigare V novit.
20
Nam et Mercurii nec famam reprimit, sed verumptamen
21
publice fieri testatur.
22
⟨IV.6⟩ ⟨De filiis et liberis⟩
⟨Q⟩uoniam[*] Quoniam] i. m. M [de] eorum que ad coniugium pertinent suo in23
loco generalis precessit notitia[*] This sentence should be corrected: either quoniam de eis que... notitia or quoniam eorum que... notitia, but not quoniam de eorum que... notitia, deinceps
24
de filiis inquisitio solvatur. De filiis
25
igitur et huiusmodi perscrutantes medium celum et quod ipsum
26
sequitur, que fortunatorum domus est,
27
quartum etiam et quintum, predictorum videlicet opposita locorum, con-
28
siderare oportet. Non minus quoque eorum ministrum et ducem, stel-
29
las etiam ea[s]dem[*] easdem] eadem V occupantes, Lunam quoque, Iovem et Ve-
30
nerem, quoniam multos designant filios, nota-
31
re debemus. Econtra Solis et Saturni et Martis con-
32
sideratio prolis paucitatem declarabit. Mercurius
33
vero quoniam utriusque particeps efficitur, orientalis multe,
34
occidentalis quidem pauce prolis invenitur. Hee
35
igitur stelle mascule in signis masculis et in locis
36
predictis, in medio videlicet celo, undecimo vel quarto vel et
37
quinto, multos promittunt filios. In signo autem unius
38
corporis unum, in bicorpore vero et femineo vel multe
39
prolis, ut sunt Pisces, Cancer, Scorpius, plures indi-
40
cant filios. Amplius mascule in signis mas-
41
culis et ipse orientales, Soli etiam propinque, masculum
42
indicant. Feminee quoque in signis femineis
43
feminas asserunt. Hiis rursum in signis predic-
44
tis repertis, dum infortunia prevaleant aut sterilia
45
aut nullius prolis signa, ut Leonem et Libram[*] Libram] add. et del. teneant M
46
obtineant, inutilem nec diu superstitem filium lar-
47
giuntur. Sol aut⟨em⟩[*] aut] autem V aliquis[*] aliquis] alicui V infortuniorum in predictis lo-
48
cis comes existens, in signis videlicet sterilibus
49
et masculinis, quamvis fortunatis prevalentibus, prolem
50
penitus abscidunt. In signis vero femineis, ma-
51
trem prole fecundant; in signis quidem mascu-
52
linis et multorum filiorum, similiter. Sed ab infortu-
53
natis respecte membrorum aliquam mendam vel impe-
54
dimentum conferunt, sed filium diu superstitem minime
109va
1
patiuntur. Quod si utrique, masculi scilicet et feminei vel mul-
2
te prolis aut steriles, in signis que filios donant
3
partem habuerint, aut pars quedam[*] pars quedam] i. m. partem quamdam M (other hand) aut omnes filios genus
4
et patria abhorrebit. Cuius rei quantitas secundum ma-
5
iorem stellarum fortitudinem que ceteris preferuntur
6
diiudicari potest. Si vis, eorumdem vis maior aut ef-
7
ficacia ex numero aut ex maiori auctoritate
8
procedat, ut si sint plus orientales sive famili-
9
arius cardinibus accedant. Mars autem et Venus, dum
10
alter alterius locum[*] locum] add. et del. habeat M subeat, utriusque filii con-
11
cordiam, stupri et libidinis commune consortium
12
portendunt. Mars denique cum Mercurio[*] Mercurio] add. et del. dum M, alter⟨o⟩[*] altero] V alterius locum[*] locum] add. et del. succesat oi V occupante, utrius〈-〉
13
que odium, seditiones, scriptionis, studii vel
14
alicuius discipline causa alternam probant in-
15
vidiam. Venus demum cum Mercurio, dum alter alterius lo-
16
cum succedat, risus, iocorum et cantus concordiam in-
17
nuit. Amplius eedem stelle orientales et in cardinibus
18
aut saltem fortes aut si ea que cardinem secuntur obtine-
19
ant, predictis inducunt assensum. Predictarum quoque domini do-
20
morum, que videlicet filiorum prolem significant, orientales[*] orientales] oriensales M et
21
in locis propries[*] propries] propriis BV laudabilem, facundum, regibus etiam verendum
22
generant filium. Occidentales namque et in locis a
23
sua proprietate alienis, abiectum et despicabilem
24
ostendunt. Eodem[*] eodem] eadem B in ascendente aut in parte fortu-
25
ne ⟨vel saltem in horum respectu⟩[*] vel… respectu] V, in locis etiam sue nature et configurationi congruus[*] congruus] congruis BV paren-
26
tibus amabilem, pecunie tamen [in]fidelem, sed heredem[*] infidelem, sed heredem] fidelem, etiam heredem V mon-
27
strant. Ab ascendente rursum et a parte fortune, a lo-
28
cis sibi congruis remote, seditiosum, cau⟨si⟩di〈-〉
29
cum[*] causidicum] V, unde parentes[*] parentes] corr. ex partentes M in odium et invidiam inducet,
30
fratribus inimicum, pecunie tamen ⟨in⟩fidelem[*] infidelem] V nec heredem
31
significant. Amplius stelle que filiorum sive prolis dona
32
retinent loca congrua obtinentes aut ab
33
eisdem recepte iocundum, verecundum[*] verecundum] verendum V, affabilem,
34
fratribus amicum inducunt. Si autem unus earum sit re-
35
spectus aut in alterum oppositione consistat, fratribus
36
inimicum, discordem ostendunt. Quiquis[*] quiquis] quiquis M igitur de
37
predictis et de singularibus nati proprietatibus ab plenum
38
instrui voluerit, si ea que de stellis et locis que prolis
39
ducatum obtinent, preterea de signis et ascen-
40
dentibus supradicta sunt studiose et diligenter at-
41
tendat, vel stella que prolem confert in ascen-
42
dente locata, absque omni errore existimatione
43
previa singula diiudicare poterit.
44
⟨IV.7⟩ ⟨De amicitia et odio⟩
⟨P⟩rimo[*] Primo] i. m. M siquidem utriusque45
ortum, utrum videlicet ambo[*] ambo] sup. l. M sint masculi an
46
contrarii sexus vel si alter masculus, alter femina
47
fuerit, eque considerare iubemur. Amplius Solis et Lune
48
loca, ascendens etiam et partem fortune non minus ob-
49
servare convenit. Si igitur omnia hec aut horum pars
50
maxima in alienis locis vel signis existant,
51
precipue dum aliqua ascendens obtineant,
52
sit tamen inter hec XVII graduum et medii[*] medii] add. et del. in M; huiusmodi numeri medii V distan-
53
tia[*] distantia] diistantia or disstantia M, altero videlicet[*] videlicet] add. et del. ol M XII obtinente, odium
109vb
1
absque causa, nullamque verbo aut consortio precessisse fami-
2
liaritatem indicant. Alterum vero in alterius oppositione rixas,
3
summumque et diuturnum exhibet odium; in trigono
4
vero aut exagono alterius ad alterum minus, inter u-
5
trumque iram, sed nulla designant convicia[*] convitia] sup. l., corr. ex. vitia M. Infor-
6
tuniorum item ad eadem loca applicatio, inquantum utriusque
7
nativitatis significatio permittit, ad concordiam
8
revocat. Amplius odium sive discordia⟨m⟩[*] discordiam] V tripliciter
9
considerari convenit. Primo quidem [quadam][*] quadam] om. V naturaliter, nulla videlicet di-
10
lectionis aut consortii precedente causa, discor-
11
die et odii quoddam nascitur seminarium. Secundario
12
autem utilitas vel dampnum iram plerumque suscitat.
13
Tertio vero letitia aut ipsius contrarium idem frequenter solet
14
inducere. Predictorum itaque locorum aut saltem ma-
15
ioris partem[*] partem] partis V convenientia communis et alterna amiciti-
16
am inducit communem. Eorum vero diversitas odium secundum utriusque
17
nativitatis significationem et discordie fomitem
18
ministrat. Hec enim nativitatum convenientia
19
sive diversitas a loco Solis et Lune procedens inimi-
20
citiam et iram, quandoque rixas inter consortia, dilec-
21
tionem et benivolentiam innuit. Quicquid de-
22
mum concordie sive odii ex predictis afferatur,
23
firmum et indissolubile constituit. Nam si a parte
24
fortune, lucrum aut dampnum alterius in alterum
25
significat. In[*] V1 resumes here nativitate itidem, si hec ab as-
26
cendente[*] ascendente] add. et del. providere M prodire videntur, gaudi-
27
um et exultationem vel contra inferunt. Amplius lo-
28
ca stellarum ab utriusque ascendente, earumque for-
29
titudinem et respectum quem in nativitatibus usur-
30
pant, preterea exagonum et trigonum, tetragonumque[*] tetragonemque] corr. ex tetragonemque M
31
et oppositionem [et][*] et] om. BVV1 considerare oportet. Nec minus etiam signa
32
que post predicta oriuntur loca et signa que in eis[*] eis] add. et del. sunt M tri-
33
plici forma, videlicet eodem ascensu aut domo
34
aut fortitudine, conveniunt. Ipsa namque fir-
35
mam innuunt dilectionem. Infortuniorum[*] infortuniorum] corr. ex infortunorurm M
36
namque[*] namque] add. et del. r M respectus odii et rixe augmentum
37
exagerant. In utraque iterum nativitate ce-
38
terarum stellarum cursus, quando etiam fortunatorum et
39
infortunatorum cursum[*] cursum] cursus V; motus V1 predictum locum contingant,
40
que demum stelle eorumdem domine⟨n⟩tur[*] dominetur] dominentur VV1 locorum non minori
41
studio prosequendum erit. Ex hiis namque omnibus
42
odii et dilectionis significatio dependet. Saturnus
43
enim et Iupiter, quotiens alter ad alterius locum tran-
44
seat, utriusque concordiam, studiorum scilicet aut
45
agriculture et hereditatum, necne consortium et
46
id genus ostendit. Nam idem[*] nam idem] Saturnus etiam V1 cum Marte, dum
47
alter alterius locum adeat, fraternum amorem, quandoque
48
tamen breves seminant discordias. Sat-
49
urnus similiter cum Venere studii vel muliebris
50
levitatis amorem, frequenter etiam heremi et divi-
51
ni cultus celo[*] celo] zelo BVV1 afficiunt. Idem rursum cum Mercurio
52
eodem modo se habens consortes honestatis socios,
53
mutuam[*] mutuam] corr. ex mututuam M domorum[*] mutuam domorum] mutuam donorum V1; munera donorum V libertatem promittit. Iu-
54
piter quoque cum Marte si eodem modo se habeat, divini
110ra
1
cultus ardorem, exercitus principatum et[*] et] iter M audaciam confert. Iu-
2
piter etiam cum Venere si predictum servet modum, levita-
3
tis et incestus commune consortium significat. Amplius Mars et
4
Mercurius prout prediximus se habentes dissensionem,
5
iurgia regie scriptionis vel librorum causa deferunt. Venus
6
autem cum Mercurio dum legem prescriptam obtineant, io-
7
corum et cantus liberum conferunt consortium. Predicto-
8
rum necne augmentum sive diminutio et odii per-
9
tinacia ex quatuor predictis locis, sed etiam concordie
10
ducatus fortitudo discernitur. Si enim pars fortu-
11
ne cum Sole et Luna cardines obtineat, infor-
12
tunatis ad eadem loca tendentibus, publicum desi-
13
gnant odium, extra cardines occultum. Servorum
14
quoque fidem vel odium aut odii tempus, inimicorum sig-
15
num, stelle etiam eundem locum in hora nativitatis re-
16
spicientes, precipue[*] precipue] add. et del. idem M que idem signum obtinent, in-
17
dicabunt.
18
⟨IV.8⟩ ⟨De itineribus et peregrinatione⟩
⟨S⟩olis[*] Solis] i. m. V igitur et Lune loca et cardines,19
si de itinere fiat questio, ambiguitatis no-
20
dos resolvunt. Precipua Luna in cardine oc-
21
cidentis aut remota a cardine peregrinationem
22
et iter de loco ad locum significat. Mars namque in occiden-
23
tali cardine aut a medio celo ad nonum remotus,
24
preterea in Solis et Lune oppositione aut tetragono idem
25
demonstrat. Amplius Mars cum parte fortune in
26
signo tamen itineris significationem retinente to-
27
tam in itinere vitam observari designat. Fortu-
28
natorum quoque respectus boni totius augmentum confirmat,
29
infortunatorum enim contra. Fortunata vero signum
30
itineris respicientia, parte fortune prout supradiximus
31
remota, proximum innuit[*] Innuit should be corrected into innuunt regressum, ⟨infortuniorum vero contra⟩[*] infortuniorum vero contra] V1. [In]fortunatorum[*] infortunatorum] fortunatorum V1
32
vero et infortuniorum in eadem communis respectus secundum locorum modum
33
idem fieri portendit. Amplius Sol et Luna in quartis ori-
34
entalibus existentes in oriens aut meridiem ipsius
35
nascentis peregrinationem maxime depellunt.
36
In quartis item occidentalibus, in occidens et septenp-
37
trionem a domo propria fiet digressio. In signo autem
38
unius corporis, in longum vite tempus iter differri vi-
39
detur. In signo namque bicorpore, absque dilatione
40
iter fieri portendunt. Iupiter item et Venus in loca itineris
41
dominatum obtinentes iter prosperum et ab illius regi-
42
onis principibus aliquid obtineri promittunt.
43
Mercurius autem cum eis ab eisdem terre potentibus dona
44
maxima et honoris augmentum adportat. Sa-
45
turnus quoque et Mars si eorumdem principatum sortiantur
46
locorum, Sole et Luna ibidem existentibus, maxime si
47
Solis et Lune almucabala[*] almucabala] almicabala B; almacabula V; oppositionem V1 obtineant, in itinere
48
dampnum minantur. In signo quidem humido,
49
ex aqua dampnum. In signo fixo publicum
50
et coram civibus periculum significant. In signo
51
etiam tropico, paupertatis[*] paupertatis] paupertatem V1 inopiam afferunt. In hu-
52
mane forme signo, in itinere res amitten-
53
das[*] amittendas] corr. ex attmittendas M promittunt[*] promittunt] promictunt M. In alterius autem forme signo, fe-
54
rarum et terre motus periculum in itinere minantur.
55
Mercurius autem cum illis existens maximum et pub-
56
licum adducit incomodum.
⟨IV.9⟩ ⟨De morte et eius causis⟩
110rb
1
⟨D⟩e[*] De] i. m. M vita autem ipsiusque finis[*] finis] fine VV1 post ceterorum absolutio-
2
nem omni ambiguitate remota, mor-
3
tem consequenter et mortis causas stella de-
4
mum humane vite et que ipsius iter prestruit,
5
novissimus hostis, nascentis tamen negotia ad-
6
ministrans, radiorum consideratione habita, exponere non[*] non] i. m. M
7
respuit. Saturnus itaque mortis minister ex-
8
istens post doloris et febrium diuturnitatem et post
9
aque crocee inundantiam corpore tenuato,
10
cum dolor a capite in splenis et laterum tumorem
11
descendat, plerumque etiam ex matricis frigido do-
12
lore[*] dolore] add. i. m. vel humore M (other hand); humore V mortem sequi testatur. Nam si Iupiter
13
dono Martis[*] dono Martis] mortis dono V1 potiatur, ex suffocatione pul-
14
monis et dolore post sanguinis sputum et corporis
15
ventositatem ore stomachi deprehenso mortem
16
promittit. Mars eiusdem officii vicem suscipiens
17
ex febre acuta et sanguinis turbatione et eodem[*] eodem] collere VV1 ha-
18
bundantia mortem iminere significat[*] significat] corr. ex significant M. Venus autem
19
si mortis donum obtineat, post stomachi et epa-
20
tis et ventris dolorem fici causa inherente, quandoque
21
etiam ex veneficio mortem adiungit. Mercurius
22
item post febres et melancolie intemparantiam
23
letum denuntiat. Alie demum stelle si mortis
24
dono fungantur, proprium locum et sibi convenientem
25
obtinentes, nullam tamen infortunatis vim
26
sibi inferentibus, supradictis assensum prebent.
27
Amplius pessimum genus mortis fortunate,
28
tamen si a propriis cadant locis, infortunatis ibidem
29
aut in eorum oppositione vel si utrumque vel saltem alterum
30
eorum[*] eorum] add. et del. Sole solum M Solem et Lunam respiciat,
31
largiuntur. Eorum enim loca causas mortis det-
32
erminant. Mortis quoque asperitas ex stellarum re-
33
spectu, prout ipse Soli et Lune assentire vi-
34
dentur, considerari solet[*] solet] i. m. M. Genus rursus mortis ceterarum
35
stellarum respectus[*] respectus] i. m. M, signa etiam per que infortunia discurrunt
36
manifeste insinuant. Saturnus igitur oppositus
37
aut de atarbe[*] atarbe] atharbe V Solem respiciens, Sole in fixo ex〈-〉
38
istente signo, ab exercitu vel ab aliquo gen-
39
tium conventu mortem suscipere, quandoque etiam submer-
40
gi aut propria moriturum insania portendit. Idem
41
autem in occidentis cardine, Luna in VIII predictis
42
consentiunt. In signis autem ferinam representa〈-〉
43
ntibus[*] ferinam representatibus] corr. ex referinam†represent...†M formam ab eodem genere mortem
44
minantur. Iupiter quoque infelicem locum optinens
45
si eadem respiciat, in conspectu regis et gentium
46
predictum mortis genus infert. Idem etiam ascenden-
47
ti aut Soli et Lune oppositus carceris mortem
48
donat. Mercurii itidem respectus cum eo, maxime
49
si loca vite et id genus respiciat, idem por-
50
tendit. Veneris quidem respectus sortilegiis et ve-
51
neficiis et muliebri[*] muliebri] corr. ex mulibri M fraude mortem inducit.
52
Luna quoque in eisdem locis, potissimum in Virgine
53
et Piscibus, aquis submergendo interimit. Sol namque
54
in signo quadrupedum et in Martis respectu post
55
lapsum a bestia vel eminentiori loco mor〈-〉
56
tem indubitanter apportat. Mars iterum
110va
1
dum alienum a sue proprietatis locum possideat, Solem
2
et Lunam de atarbe[*] atarbe] atharbe V vel oppositione et de signo huma-
3
ne forme respiciens, in bello mortem tribuit.
4
Mercurius vero eum respiciens insidiatoris alicuius
5
vel furis vel homicide mortem incurrere
6
designat. Amplius Sol in signo a propriis partibus
7
reciso aut cum Perseo ascendens capite trun-
8
cari in totius plebis conspectu permittit. In Scor-
9
pione aut Aquario cirurgie causa, in qua-
10
drupedum quidem signo medicamine
11
mori significat. Sol rursum et Luna si predictis
12
assentiant, infelicem obtinentes locum, in totius
13
plebis conspectu regia interire manu perhibent.
14
Infortunatis vero ibidem convenientibus aut altero
15
alteri opposito secundum locorum quem[*] quem] quam BV obtinent naturam
16
mors iminere testatur. Amplius utraque infor-
17
tunia si in loco mortis quemlibet dominatum admi-
18
nistrent, insepultum feris et avibus exponunt.
19
Preterea eadem in signo sue configurationis existentia
20
et absque fortunatorum respectu[*] et absque fortunatorum respectu] ab infortunatorum respectu V in peregrinatione
21
mortem conferunt. Precipue hiis que mortis[*] mortis] add. et del. †n...† M
22
ducatum administrant[*] Administrant is the last word in B in ⟨8⟩[*] 8] V; VIII V1; vac. M existentibus,
23
Luna denique in predictorum tetragono[*] tetragono] tetragona M locorum, id expressius
24
conffirmare videntur.
25
⟨IV.10⟩ De annorum distributione capitulum 10[*] De annorum... 10] i. m. M
⟨I⟩llud[*] Illud] V quoque quod in libri26
huius exordio multis et maximis rationibus subnixum,
27
de natura videlicet terrarum et nationum et ciborum ⟨dis⟩similitudine[*] dissimilitudine] V1,
28
prescripsimus, ne[c][*] nec] ne V ex nativitatibus[*] nativitatibus] corr. ex natutaitatibus M et nativitatum aliis
29
et aliis exponendis negotiis in nos met ipsos error
30
aut infamia iuxte[*] iuxte] iuste VV1 retoqueri valeat, hoc in
31
loco congruum videtur denuo memorie commeda-
32
re. Posset enim aliquis in medium et vice questionis
33
proferre qua de causa Ethiopes candore et capillo-
34
rum lenitate priventur et econtra quid Germanie
35
aut Romanorum[*] Romanorum] add. et del. vel M incolis nigrum colorem aut
36
capillorum crispitudinem auferat; amplius quare eidem
37
tam corpore quam forma et disciplinarum amore a Ro-
38
manorum peritis dissentiant, malos mores, pravas
39
consuetudines, doctrine ignorantiam, figuram terribilem
40
sibi tamquam proprium vendicantes. Posset etiam non minus
41
venire in dubium quare hominum plurima multitudo sic
42
interdum unius consuetudinis morum etiam vel legis identi-
43
tate[*] identitate] corr. ex id antitate M indissolubili amore vinciantur, quatinus suis ab-
44
renuntiare institutis ut ad alia transeant summum[*] summum] sumum M ne-
45
fas existiment. Ad hoc iterum accedere videtur qua ratione in
46
tali sorore[*] in tali sorore] Itali sororum VV1 matrimonio, Egiptii vero matrum conu-
47
bio teneri recusent, cum multos id fecisse nec in ho-
48
nestatis iura se timentes peccasse legamus. Hec, in-
49
quam, et horum similia que iuxte[*] iuxte] iuste VV1 obici posse videntur stellarum
50
prestituta lege et nature designata proprietate in annorum dis-
51
tributione minime equari minatur[*] minatur] mirantur V1. Hos tamen certos appeti-
52
tus et invariabiles consuetudines usus et eorumdem fir-
53
mam in quaslibet genus[*] in quaslibet genus] in quaslibet gentes V1; in qualibet gente V, prout locorum et generis diversitas
54
exigere videtur, distributionem ex rato et indissolubili[*] indissolubili] corr. ex insolubili M sum-
55
me divinitatis iudicio, que in primo conditionis tempore quos
56
debuit proprietatum motus rebus conditis contulit, mana-
110vb
1
re credimus. Sed qui predicte ambiguitatis nodo tenentur, consi-
2
mili rationis sue argumento inducti, annorum partitionem
3
secundum pueritie vel iuventutis annos attendentes, que-
4
rant ⟨quid⟩[*] quid] VV1 obesse puero videatur qui stellarum nuptias aut
5
alterius professionis genus administrantium munus suscipiens,
6
quare infra annos huius impotens officii id exercere non
7
valeat, prout adolescentes qui tempus et vires et huius artem operis
8
sunt adepti, aut quamobrem senex qui stellarum administrat-
9
ione, annorum partitione facta, filorum acceperat munus ad
10
iuventutis florem, ut filios iterum procrearet, revocari
11
non meretur. Verumtamen hec et his similia ex occulto et ineffa-
12
bili Dei iudicio in sue nativitatis tempore, sicut humani gene-
13
ris et consilii moderatrix sapientia disposuisse creditur, ⟨contraxerunt⟩[*] contraxerint] VV1.
14
Nos igitur nativitatum naturam et annorum ordinationem pro[*] pro] VV1; per M
15
eorum consilio et negotiorum suo tempore et loco dispensatione[m][*] dispensationem] dispensatione VV1
16
refferentes[*] refferentes] corr. ex differentes M a lunari circulo qui ceteris inferior, nobis vici-
17
nior efficitur ducemus exordium. Unaqueque enim stella, sicut
18
infant⟨i⟩um[*] infantium] V annos dispensat, propriam infantis nature[*] nature] i. m., corr. ex naturam M lar-
19
gitur et suam. Unde annorum universitatem, quid demum diversi-
20
tatis in eisdem, que ex nativitate deprehenditur, natura ge-
21
neres[*] generes] generet VV1 quis diiudicare poterit. ⟨Quatuor⟩[*] quatuor] V; vac. M itaque ipsius nascen-
22
tis priores annos, eorumque consilium ac statum Luna mo-
23
deratur et observat. Ipsum namque corpus humorum habun-
24
dantia ⟨et⟩[*] et] VV1 mollitie viget, hebes gustus, tempesti-
25
va educatio, nullius tamen artis vel ingenii dis-
26
creptio[*] discreptio] discretio VV1. Ipsa etiam anima tam hebetis carceris corporis re〈-〉
27
clusa ab omni opere et consilio deses quiescit. Hec quidem
28
omnia lunaris administrationis per illos ⟨4⟩[*] 4] V; quatuor V1; vac. M annos prestat
29
iudicium. Mercurius autem ⟨10⟩[*] 10] V; X V1; vac. M, qui est medietas ⟨XX⟩[*] XX] V1; vinginti V;vac. M,
30
minorum videlicet ipsius annorum predictis adiungit[*] adiungit] adungit M. Cuius ⟨etiam⟩[*] etiam] V; vac. M
31
mercurialis moderationis fidem faciunt ipsius nas-
32
centis non quantulacumque discreptio[*] discreptio] discretio VV1, doctrine capaci-
33
tas, correctionis[*] correctionis] correptionis VV1 tolenratia, memoria, iugum[*] memoria, iugum] memoria vigil V. Quic-
34
quid enim exercitio et disciplina duce diligens in-
35
tellectus cura suscepit, anima sinu memorie condi-
36
ta iam reservat. Hos ⟨decem⟩[*] decem] V; X V1; vac. M mercurialis libertatis annos
37
Venus consequenter ⟨8⟩[*] 8] V; VIII V1; vac. M adiciens. Veneriam itaque ad-
38
ministrationem comprobare videntur mobilis et inconstans vo-
39
luntas, inmoderatus cuiuslibet rei[*] rei] sup. l. M appetitus, libidinis
40
nimia et insatiabilis cupiditas, inmodestus amor,
41
sompnia ⟨etiam⟩[*] etiam] VV1; vac. M et nocturne illusiones et his similia. Sol
42
iterum ipsam consequitur, ⟨19⟩[*] 19] V; XIX V1; vac. M conferens annos et hoc est quarta
43
et[*] et] i. m. M inter annos media ordinatio. Hanc deinceps solarem
44
dispensationem confirmant honesta consilia, ydonea
45
correctio[*] correctio] correptio VV1, libidinis temperantia, risus et iocorum[*] iocorum] iocarum M quedam oblivio
46
et si que sunt alia[*] alia] VV1; †allera† M in iuventute vitia et errores.
47
De hinc enim se ipsum probitatis imitatorem et virtutis
48
amatorem, verendum, benivolum, affabilem et ⟨re⟩veren-
49
dum[*] reverendum] VV1 exhibet. Quinto quidem loco post Solem Mars ⟨15⟩[*] 15] V; XV V1; vac. M
50
largitur annos, quo tempore videlicet iuvenilis
51
virilem adeptus etatem, corpore laboribus exposito,
52
in servitutu peractus honori multiplici, cura[tur]um[*] curaturum] curarum VV1
53
sollicitudine multiplicitum[*] multiplicitum] implicitus V; inplicitus V1, seculares amplexatur ho-
54
nores et delectatur adeptis. Martem vero Iuppiter ⟨12⟩[*] 12] V; XII V1 an-
55
nos[*] annos] corr. in an annos M largiens imitatur. Cum[*] cum] cun M iam grandevus factus, de-
56
inde confectus senio inmodesti[*] inmodesti] immodeste VV1 libidini abrenuntians[*] Abrenuntians is the last word in MS Madrid, BN, 10053,
V1 86v
12
cum anima iam pristine le-
13
vitatis deses, in his que iuvenilis sunt audacie pigra efficitur et que incerta
14
pro secularium amore non timebat[*] timebat] V; †timere† V1 subire pericula, penitus derelinquit. His itaque
15
et consimilibus ex⟨ec⟩uta[*] executa] V curis liberioris vite genus deliberans tota mentis intentio-
16
ne que honestatis sunt sectatur. Que dum ab immundioris vite illecebris obnixe
17
pedem exierit, tota ad alterius vite bonorum obtentum accelerat. Post hos
18
quoque 12 annos in reliquum vite discursum et annorum effluentiam usque
19
in mortis prestitutum terminum Saturnus consilii et annorum minister efficitur,
20
quo tempore videlicet virtus iam debilis vacuatur, corpus frigescit, ipsius celeritas et re-
21
liqua bona deficiunt, anime etiam vis vegetabilis quasi defessa quiescit. Naturalis
22
etiam virtus complectionis corrupta corpus totum quadam vetustate conficit, labor
23
omnis fugitur. Hec[*] In V, a new section entitled De annorum distributione begins here omnia secundum stellarum naturam que hominum annos amministrant
24
et si qua sunt alia prosequenda relinquimus. Amplius ad maiorem eorum que ex pro-
25
gressione annorum accidere videntur agnitionem V[*] V] corr. ex VI V1 alhilegie videlicet con-
26
sultoris loca ordinanda decrevimus.
27
Sunt[*] In V1, a new paragraph begins here autem hec gradus orientis, pars fortune, Lune, Solis et etiam medii celi
28
gradus, non tamen alileg[*] alileg] alhileg V consultor, inquam, ille qui hominis vite negotia dis-
29
ponit. Ad horum plenam cognitionem ⟨dominus alhileg⟩[*] dominus alhileg] V solus sufficere posse videtur. As-
30
cendentis namque gradus ad corporum et peregrinationis infortunia no-
31
tanda collocandus erit. Pars autem fortune augmentum diiudicat.
V1 87r
1
Luna vero infortunia et preter hec nuptias indicat. Solis atazir dignita-
2
tem et regnum, medii quidem celi gradus negotiorum officia et cetera secularia exequitur.
3
Horum itaque omnium consideratio scientiam, regnum, benignitatem ⟨et dilectionem⟩[*] et dilectionem] V et consimiles nascentis
4
actiones vel potius eventus exponit. Quotiens igitur hec loca quorum ordinatio superius
5
observari precipitur ab infortuniis libera fortunatis iungantur, summum in-
6
sinuant bonum. Multa tamen secundum annorum revolutionem hominibus videntur accidere
7
que diversis respectibus alia et alia conferunt. Sepe etenim quam plures vidimus morte[m][*] mortem] morte V
8
propinquorum aut eorum qui nimie dilectionis vinculo sibi familiarius adheserunt
9
lamentabile dampnum incurrere, horum tamen tota hereditas atque superbia in proprie possessionis
10
augmentum patrimonii iure concessit. Nonnulli itidem, dum proprie infirmitatis
11
deriventur incommodo, regni aut dignitatis vel id genus honoris munere
12
plerumque ditari merueunt. Preter hec autem nonnulla in nativitatibus innovari vel
13
accidere previdentur. Que omnia ad plenum enodare aut perfecte expositionis luce perfundere
14
impossibilitati, omnia quidem intacta et quasi corrupta et imperfecta relinquere negligentie
15
potius quam ignorantie ascridendum foret. N⟨os⟩[*] nos] V igitur quicquid ad ea que nativitatibus prescripta
16
leguntur attinere videbitur, quid scilicet fortune aut infortunii fortunatorum
17
et infortunatorum respectus hominibus conferat aut quid potius ex celeri humane na-
18
ture alteratione de bono in malum aut de malo in bonum annis succedentibus
19
contrahere videa[n]tur[*] videantur] videatur V, quantum ex diversitate vel convenientia fortunatorum et infortu-
20
natorum deprehendi potest, manifestare curabimus.
21
Loca igitur quorum predicta dispositio in infantum negotiis conveniens et
22
utilis et necessaria quam maxime videtur, Sol scilicet et Luna, pars etiam fortune, gradus
23
ascendentis et medii celi, in principio notanda concurrunt. Eorum nanque
24
singula, propria et principali significatione ducatus ditescit. In eorum quidem ordi-
25
natione quotiens radiis fortunatorum et infortunatorum applicantur,
26
aliarum etiam in eadem respectus, utrum de conventu aut oppositione, tetragono vel
27
etiam exagono vel trigono fiat, non minima consideratione indiget. Quo-
28
tiens igitur cuiuslibet eorum accessus vel coniunctio de conventu vel oppositione
29
sive tetragono fiet, detrimentum et infortunium ipsa die applicationis
30
futurum expectat, prout ipsius alhileg cum infortunatis de predictis locis
31
applicatio superius insinuata decrevit. Si ergo de trigono aut exagono
V1 87v
1
facta fuerit applicatio, que imminere huius nature videbuntur mala minus noxia
2
indicentur. Amplius quecumque stella his locis propinquior corpore vel radiorum
3
aspectu reperitur, eorum ministram statuemus. Stella igitur radiis aut cor-
4
pore consilii ministra huius generis infortunium[*] infortunium] infortunii V ducatum dispensat, quo-
5
usque ad alterius stelle corpus aut radios fiat applicatio. Preterea in Lune di-
6
stributione dux et consultor ipsius termini dominus statuetur, annos
7
etiam ab ascendente sumentes singulis gradibus annos tribuamus. Ea
8
quoque partitio ab ascendentis gradu secundum ipsius ascendentia clima-
9
tis aut regionis in qua quis natus est ordinatur. Medii quoque celi duc⟨a⟩tus[*] ducatus] V ab ascenden-
10
tibus recti circuli inchoata[*] inchoata] inchoans V, pro singulis gradibus annos assumens statuatur.
11
Medium namque celum est pro⟨pri⟩e[*] proprie] V ascendens ipsius equinoctialis linee, deinceps autem
12
Solis atazir[*] atazir] attagir or actagir V secundum locum radiorum quos in tertio libro descripsimus[*] descripsimus] Ptholomeus describit V firmetur,
13
nec minus etiam secundum longitudinem et horarum tempora, sicut de alileg[*] alileg] alhileg, corr. ex alheleg V ordinatio-
14
ne in capitulo ubi de vita agitur satis aperte dictum est. Amplius annorum distri-
15
butio ab oriente ⟨cum predictis ascendentibus sumit exordium. Conversio quoque annorum ab oriente⟩[*] cum... ab oriente] V natali, anni videlicet prioris, notanda occurit.
16
His demum ita constitutis ad eadem loca et eorum statum, quorum ordinatio
17
omnium in annorum conversione superius observanda iubetur, nostra eat inten-
18
tio. Eorum namque applicatio et que stella suum amministret consilium a
19
primo anno in ordinem requirenda erit. Singulis quoque annis pue-
20
ro signum unum quod in eodem ipsius negotium disponat tribuendum
21
erit. Ipsius quoque signi dominus et eiusdem stella[*] stella] add. et del. in V1 amministrans ⟨non⟩[*] non] V minorem
22
exigit cautelam. Ea namque officium distributionis omnium locorum ⟨quorum attagir[*] attagir] attagir or actagir V superius docuimus et anno principaliter assumit. Ex quorum omnium⟩[*] quorum attagir... omnium] V
23
statu et modo habendi iudicantis pendet narratio. Ab ascenden-
24
te igitur principio ducto unicuique anno signum unum usque in finem [tri][*] tri] om. V
25
vite tribuatur. Quorum ducatus consideratio iudicium premonstrat. In
26
mensium itidem distributione prima nascentis die[s][*] dies] die V notata sig-
27
nis singulis menses singuli concedunt⟨ur⟩[*] conceduntur] V et ab ascendente mense
28
XXVIII diebus constituto ducatur exordium. Verumtamen dierum in-
29
ceptio a prima die nativitatis facienda erit. Et cum unum-
30
quodque signum diem integrum cum sui tertia parte sortiatur, huius ordinationis
V1 88r
1
initium eiusdem mensis signum possideat. Annalis rursum ipsius nascentis
2
conversio secundum anni ingressum discernenda videtur. Principium quidem temporum agnitio
3
declarabit, sicut frequenter docuimus[*] sicut frequenter docuimus] sicut apud Tholomeum frequenter legimus V, quotiens videlicet Sol ad idem signum et
4
gradus[*] gradus] gradum V et punctum sit recursus, quem videlicet hora nativitatis, dum
5
scilicet infans de utero matris, terras novus incola visurus, obtinebat, prodiit[*] obtinebat, prodiit] inv. V.
6
In secundo quoque libro horum differentiam temporum et quomodo inveniri possunt mon-
7
stravimus[*] In secundo quoque libro... monstravimus] Ipse etiam Ptholomeus... in secundo huius voluminis libro aliquando monstravit V, dum Sol, inquam, quatuor tropicorum initia signorum, ⟨quibus⟩[*] quibus] V tempora discernuntur, adi-
8
re festinat. Eodem quoque capitulo ad inveniendam anni convesionem, suum
9
potius ingressum consimile prestat documentum. Anni igitur conversione[m][*] conversionem] conversione V iam notata
10
ipsius terminationis signi[s][*] signis] signi V, eiusdemque anni et mensis et diei dominos non
11
minori cura prosequi memento. Quarum etiam stellarum natura annorum, mensium et dierum
12
obtineat ducatum firma teneatur memoria. Nam si quelibet sue proprietate nature
13
eorum que prediximus, anni solis[*] Solis] scilicet V, mensis, diei, sola ducatur[*] ducatur] ducatus V officio teneatur, ipsa amministrationis
14
potentia pre ceteris dignior memorabitur. Est preterea non minori intentione curandus[*] curandus] curandum V, quoniam[*] Quoniam should be probably corrected into quomodo Iovis
15
et Saturni natura, pro eorum videlicet de signo ad signum aut de natura ad naturam tarda applicatione, annorum
16
consilium specialiter vendicavit. Solis aut Martis et Veneris et Mercurii proprietas mensium nego-
17
tia deponit. Horum namque de signo ad signum transitus mensis spatium videtur exigere.
18
Luna vero pro ipsius applicationis vel motus celeritate dierum consilio preficitur. Si igitur stellarum aliqua
19
eorum que predicta sunt aliquid amministret, ut videlicet in ⟨consilio⟩[*] consilio] om. VV1. We should add, at least, one word for preserving the grammatical correctness of this sentence (for example,consilio or ducatu) annorum vel mensium aut dierum pre ce-
20
teris roboretur, universa ipsius operatio atque negotium secundum proprias mansiones et excel-
21
lentiam proprietatis in loco proprio et secundum naturarum ⟨propriam⟩[*] propriam] V ammixtionem confirmatur. Dilationem pro-
22
ventuum aut celeritatem aliarum in easdem respectus, sed et ipsius administrantis stelle
23
natura declarabit. Preterea loci ipsius in quo terminantur alhileg[*] alileg] alhileg V dominus, dominus etiam[*] etiam] sup. l. V1 anni cum
24
domino distributionis configurati et concordes rei tunc temporis significate et diuturnitatis
25
firmamentum prestituunt[ur][*] prestituuntur] prestituunt V. His itaque se habentibus, si alterius[*] alterius] alternus V earum inveniatur respectus et in
26
alileg[*] alileg] alhileg V principio sit, etiam et convenientia in annorum conversione[*] conversione] athawil V, debite significationis
27
diuturnitas succedet. Eorum enim nature convenientia et alestima, ⟨id est conventus proprietas⟩[*] id est... proprietas] V, in nativitatis
28
principio deprehensa ⟨hec⟩[*] hec] V precipue largitur. Prosperitatis etiam seu incommodi naturam, quod eodem an-
29
no futurum expectas, stella aluveleia[*] aluveleia] aluveleia or alvueleia V1;aguelia V, ipsius anni scilicet naturam dispensans, eiusque loci conveni-
30
entia sive diversitas in nativitatis, inquam, principio notata relelabit. Horam etiam
V1 88v
1
qua hec accidere debeant signa in quibus ⟨anni et⟩[*] anni et] V menses terminantur manifestius exponunt. Amplius ⟨si⟩[*] si] V
2
oriente[m][*] orientem] oriente V quo⟨quam⟩[*] quoquam] V stelle in annorum consilio usquam[*] usquam] nunquam V desentiant, ex earum quidem benignitate nature iudici-
3
um profecto manifestabit. Diverse namque et dissimiles tam loco quam bono, in oppositione aut tetragono
4
existentes secundum earum nature malitiam iudicium fieri hortantur. Stella etiam in nativitatis principio
5
aut annorum partitione vel eorumdem conversione ministra et regnans boni vel mali constantiam
6
portendit, precipue annis qui eventus ordinationi presunt configurata et conveniens reperta. Igitur
7
secundum ipsius potentiam ducatus quem in nativitate deprehendes nascentis iudicium salubre
8
aut contra referendum erit, dum ipsa in annorum distributione ducatus amministrationem sibi proprie as-
9
cribat. Amplius dum stelle in nativitatibus et annorum consilio dissimiles sint et diverse secundum
10
fortunatorum vel infortunatorum convenientiam, sicut de naturarum concordia supra expositum est, bo-
11
ni vel mali promissum indubitanter expectes. Huius denique eventus augmentum sive dimi-
12
nutionem vel potius constantiam diversitas naturarum et convenientia satis commode prefigurat. Que
13
omnia eclipsis natura, stellarum necnon ducatus et eorum convenientia, cum de una[*] una] universali V et propria stellarum
14
significatione ageretur[*] ageretur] augentur V predicta, si diligens ⟨exercitii⟩[*] exercitii] V adhibeatur intentio, liquidius aperire sufficiet.
15
Explicit liber Ptolomei.[*] Explicit liber Ptolomei] Ad laudem omnipotentis Dei finitur Quadripartitus Ptholomei V