87r
44
⟨1⟩
Doctrina stellarum ex te et illis[*] ex te et illis] ex te et ex illis est PVCHO. Nec est docti in ea[*] docti in ea] doctrina eis V; doctrina in eis P; doctrina in ea H; doctrina in ei O; doctrina mea C ut propheret[*] propheret L] proferet O; prophere S; prophetes PV; prophetet HC formam actus individualis, sicut nec[*] nec] neque PVO sentientis ut capiat formam[*] formam om. H (void space) sensiti[*] sensiti] sensitivi CO; sentitivi PVH in〈-〉45
dividualem, immo capit[*] capit] cepit PVO formam convenientem ei[*] ei om. V in genere. Estque[*] Estque] Est HO; Est etiam P; Est et V hic modus iudicandi supra[*] supra] super V materiam[*] materiam] naturam CH et qualitatem[*] et qualitatem] et eius qualitatem P; quia eius qualitatem V, minime autem potest ut ducat[*] ducat SL; S corr. ex dicat] dicat PVCHO supra formam
46
que est in actu[*] in actu] iam actu V. Atqui[*] Atqui] Atque VO; in add. PVO anima cum hac forma. Est autem inquisitio ex parte materie et[*] et] que V actus. Erit itaque sumenda forma iudicii[*] iudicii om. PVO in hoc opere et currentibus[*] et currentibus] et curentibus S; ex currentibus PVO; secundum add. P hunc
47
cursum ex anima et[*] et] que V inquisitione, scilicet in eo quod superat[*] superat] supponat H supra ipsum[*] supra ipsum] supra ipsam L revolutio naturarum[*] revolutio naturarum] revolutio materiarum PVO et serviens[*] serviens SLH] series PVCO effectus vel vestigium[*] vel vestigium i. m. interl. S] serviens vel vestigium effectus LH; series vel vestigium effectus PVCO. Qui ergo inveniunt antecedentes
48
noticias ex parte meliori[*] meliori] meliore S. Melior pars is a translation of the Arabic al-ğuz’ al-afḍal which designates the most noble part of the soul allowing man to predict the future. in eis, ad id accesserunt[*] accesserunt] accedunt PVO; aliquid cesserunt H ex forma anime que in eis[*] eis] eas L est ex potentia divina, non quod sit in eis aliqua doctrina fundamenti[*] fundamenti] fundamentum PVCO magne[*] magne] in genere PVO rei.
49
⟨2⟩ ⟨II[*] 2 L⟩
Cum quesierit electionem[*] electionem] elector rem PVCHO. Electio designates the choice of the astrologically favourable moment to take such or such initiative. meliorem, non est inter eum et connaturalem[*] connaturalem corr. de naturalem H; naturalem O diversitas[*] diversitas in capital letters S.50
⟨3⟩ ⟨III[*] 3 L.⟩
Connaturalis[*] Connaturalis] Cum naturalis V; Non naturalis sic O in re[*] in re] in te L. est cui invenitur dux[*] Dux is synonymous with dominus and designates the master, the lord, i.e. the dominant planet of the birth horoscope. huius rei potens in nativitate eius[*] in nativitate eius in capital letters S.87v
1
⟨4⟩ ⟨IV[*] 4 L⟩
Anima connaturalis[*] connaturalis] cum naturalis SVH iudicabit super secundas elthenias, id est[*] elthenias, id est] om. PVCHO (which eliminates the transliteration); supra secundas elthenias S; supra, id est secundas venias stellarum L. Elthenias is a transliteration of al-thawānī, which refers to secunde stelle, ‘second stars’. See below. secundas stellarum[*] The secunde stelle are the celestial phenomena of the sublunary world, such as comets, meteors, etc. See on this subject verba 4, 99 and 100 in the Iam scripsi version and their commentary by Aḥmad ibn Yūsuf. See also J.-P. Boudet, ‘Les comètes dans le Centiloquium et le De cometis du pseudo-Ptolémée’, Micrologus, XXIV (2016), pp. 195-226., eritque[*] eritque] earumque L adquisitio eius in eis maior adquisitione multorum in iudiciis supra stellas ipsas.2
⟨5⟩ V[*] V] 5 L
Iam[*] Iam om. PVCHO potest astrologus super[*] super] supra SVCO removendos multos actus[*] removendos multos actus] removendis multis actibus LPVCHO stellarum cum doctus fuerit natura efficaci in illo[*] illo] eo PVO et pretendet actui antequam accidat antecedentem[*] accidat antecedentem] accidato accitecedentem sic S passionem.3
⟨6⟩ VI[*] VI] 6 L
Proderit autem cum[*] cum SLH; om. PV electione[*] electione] electio PV cum fuerit hora addens supra incrementum inter duas[*] duas om. S directiones[*] directiones] distructiones P; distinctiones VCO. Cum autem fuerit curtata[*] curtata] certa PVCO; certata H ab illa, minime apparebit effectus electionis[*] electionis] electiones L, etsi fuerit4
quod[*] quod] quid PVCO faciunt[*] faciunt] faciet CH; faciat O; om. PV ex ea procedens ad prosperitatem.
⟨7⟩ VII[*] VII] 7 L
Non accedat ad iudicium supra complexiones stellarum[*] stellarum om. PV nisi doctus in voluntatibus et[*] et] id est V; om. S complexione naturali.5
⟨8⟩ VIII[*] VIII] 8 L
Anima[*] Anima] Iam sic S sapiens actum stellarum adiuvat sicut[*] sicut om. S seminator potens adiuvat naturalia cum aratione et mundatione.⟨9⟩ IX[*] IX] 9 L
Forme[*] Forme] Fortune sic O que in mundo composito sunt formis circularibus obediunt.6
Hinc[*] Hinc] Hic S est quod domini prestigiorum[*] The domini prestigiorum (translation of the Arabic aṣḥāb al-ṭilasmāt) refer to the specialists of astral and talismanic magic mentioned in the Liber prestigiorum Thebidis, translated by Adelard of Bath and preserved in MSS S and L. ad situs stellarum in eis[*] in eis] quod in eis L limitantur[*] limitantur] limitant SPVCO pro eo quod facere intendunt.
⟨10⟩ ⟨X[*] 10 L⟩
Subserviant[*] Subserviant] Subservient PVO tibi infelicitates in electionibus sicut quod[*] quod om. PVCHO facit medicus peritus cum quanti-7
tate sufficienti[*] venenum add. H by the annotator’s hand.
⟨11⟩ XI
Non facias electionem nisi post certitudinem consilii in natura rei electe sciasque quantum amplectitur potentia appetitus[*] appetitus] aspectus V illius rei, ut8
proportionare queas[*] queas] queras L inter potentiam circularem et[*] et] vel LPVCH directionem, sicque dices secundum quod mandatum rei[*] rei] in eam L prenoscis. Nec inducas sententiam tuam ad naturam circularem[*] circularem om. P tantum[*] tantum] solum PCO; Solis VH erisque sicut
9
qui cartam legit non intelligens linguam in qua scripta est. Nec[*] Nec] Neque SO enim confidendum est rei hunc cursum[*] hunc cursum] hoc cursu PVCHO currenti.
10
⟨12⟩ XII
Amor[*] Amor] Mors sic L et odium[*] odium] desiderium sic PV mentem a certitudine[*] certitudine SPVHCO] sic, for rectitudine (cf. the Iam scripsi version)? obliquant atque anime elatio[*] elatio] elevatio PVO minuit magna, absconditio[*] absconditio] absentatio PVC; absentio HO vero augmentat parva, rectum autem inter utrumque.11
⟨13⟩ XIII
Cum preceperit aliquid potentia circularis, testantur id[*] testantur id] illud testantur PVCH; id testantur O stellarum secunde[*] secunde om. L thewenie[*] thewenie] bene following a void space L; om. PVCHO. Cf. verbum 4 for the thewenie transliteration, which pleonasmically repeats stellarum secunde..⟨14⟩ XIIII
Quam magnus erit astrologi error cum septimum[*] It is the 7th house of heaven (in Arabic bayt). atque eius dominus infelices fuerint.12
⟨15⟩ XV
Horoscopi[*] Horoscopi] Horoscopus designates for Adelard the ascendant and the first house of heaven. See the sermo primus of Albumasar’s Ysagoga minor, in Abū Ma‘šar, The Abbreviation, pp. 104-105: ‘Domicilium itaque ortum occupans horoscopicum dicitur.’ inimicorum potestatis sunt signa[*] sunt signa om. LP; signa om. CH deiecta[*] deiecta] deiecti PVCH ab horoscopo eius[*] Horoscopi inimicorum potestatis sunt signa deiecta ab horoscopo eius om. O. Horoscopi vero[*] vero] autem PV amicorum eius sunt signa illud confirmantia[*] confirmantia] confluantia sic H. Horoscopi autem servientium ei sunt13
signa que sub confirmantibus[*] confirmantibus] comprimantibus PVCO fuerint. Horoscopi vero[*] vero] autem PV; om. O civitatum eius hii : horoscopus quidem constitutionis eius dux supra eventus[*] eventus] eventum P in ea, horoscopus autem traditionis eius regi[*] regi] regni VC dux supra
14
id quod[*] quod] qua VCO; om. H in diebus eius[*] eius om. PVHO in ea. Et[*] Et] que V ad hunc modum cuiuslibet[*] cuiuslibet] cui accedit L mutationis[*] mutationis] imitationis L horoscopus dux eventuum status eius erit[*] erit] eius HO; om. PVC.
⟨16⟩ XVI
Cum descenderint felices a locis suspec-15
tis, imminebit[*] imminebit] inminebit S; immovebit L infortunium a personis solutis[*] solutis L] salutis SPVHO (add. i. m. C).. Quod[*] Quod om. S si felices loca illa[*] illa] ista PVCHO; sua L respexerint aut in eis fuerint, metum[*] metum] motum S illum cessare facient. Et ad[*] ad] secundum PVO hunc modum in quattuor complexionibus.
16
⟨17⟩ XVII
Perpende[*] Perpende] Serpende sic L naturas radicis et[*] radicis et] radicisque V tempus et actum, sed et in ea[*] sed et in ea] et vitam PVCHO agentis[*] agentis om. PVCHO antequam presumas iudicium[*] iudicium add. i. m. L super[*] super] supra LVCH ipsas[*] ipsas] ipsam CHO.⟨18⟩ XVIII
Cum fuerint[*] fuerint add. sup. lin. S duo lumina[*] lumina] luminaria PVCHO in dakaica[*] dakaica] dyakaica P; diakaica V; dyabaika O; vel a indykaica H. Transliteration of the Arabic word meaning ‘minute’. Cf. the sermo primus of the Ysagoga minor of Albumasar, in Abū Ma‘šar, The Abbreviation, pp. 94-95. una fueritque felix in parte horos-17
copi, erit felicitas in ipsa manu. Similiterque[*] Similiterque] Similiter oportet O si fuerit Luna[*] Luna om. VO in gradu oppositionis[*] oppositionis] opposstionis sic S felixque in gradu septimo. Contrarium autem[*] Contrarium autem bis S ei[*] autem ei] erit PV; autem erit CH si fuerit infelix locus felicis[*] Contrarium autem ei si fuerit infelix locus felicis] erit si fuerit felix locus felicis O.
18
⟨19⟩ XIX
Si quis medicinam purgantem Luna cum Iove existente sumpserit, factum prescindetur[*] prescindetur] predicetur S; rescindentur O atque actus debilitabitur.19
⟨20⟩ XX
Tangere[*] Tangere] Tangitur in capital letters S membrum cum ferro Luna in signo membri illius improsperum[*] est add. PVO.⟨21⟩ XXI
Sumere medicinam purgantem Luna in Scorpione[*] Luna in Scorpione] Luna in Cancro vel Scorpione PV; Luna existenti in Scorpione O aut[*] aut] vel P in Piscibus dominoque ho-20
roscopi ad stellam subterraneam applicante prosperum. Applicante autem domino horoscopi ad stellam medii celi, evometur medicina et non insistet[*] insistet] existet PV; sistet sic O. The stelle in question, in relation to which the lord of the ascendant is likely to come into application (i.e. to approach the conjunction), are in fact planets..
21
⟨22⟩ XXII
Vestium novarum improsper actus et usus Luna in Leone, et precipue[*] precipue S] maxime LPVCHO (maxime is the reading of Iam scripsi). si infelix fuerit.⟨23⟩ XXIII
Configuratio[*] Configuratio] Cum figuratio VO; Dum significatio sic CH. Configuratio translates the Arabic mušākalah, transliterated as musekelet in the Iam scripsi version. Again, the stelle in question are planets. Lune stellis in nativitate faciet natum mobilem[*] mobilem] mobile S in eo quod22
erit dux supra illud. Quod si accederit ut stelle in eo potentes fuerint, erit ducatus scientie in illo ; si vero debiles, erit ducatus motionis in eo maioris quam sci-
23
entie. Apparitio autem eius quod ab eo movebitur ex confirmatione ipsarum stellarum in firmis apparitionibus[*] firmis apparitionibus] apparitionibus firmis S; signis apparitionibus PV; primis apparitionibus H et[*] et] que PV; quia O quod ante eas fuerit[*] in add. H. Proficuum[*] vel utilitas add. sup. lin. S autem eius ex felicitate[*] felicitate] filicitate S
24
earum. Et ad hunc modum[*] modum] medium L reliquas partes contemplare.
25
⟨24⟩ XXIIII
Defectus[*] Defectus] Effectus sic CHO. Defectus here has the meaning of eclipse (in Arabic kusūf). duorum luminum in firmis[*] firmis] finus sic O; om. P. These are in fact the angles of the birth horoscope or of the revolution of that birth. horoscoporum nativitatum et conversionum[*] conversionum] coniunctionum P annorum impediunt naturam ipsius signi tempore proportionali inter par-26
tem[*] partem] tempus PO ipsius horoscopi et partem defectus ad centum et octoginta[*] centum et octoginta] centum et LXXXa L; 180 PO; centum et octoginta corr. add. i. m. C partes[*] partes] parte C; om. H, sicut proportio que inter[*] inter] est P; est inter CO inicium defectus et ipsam horam ad totius defectus tempus. Tempus[*] Tempus om. S autem hore de-
27
fectus Solis annus, Lune[*] Lune om. S autem hora[*] autem hora] aut hora mensis PCHO; Defectus duorum luminum […] autem hora om. V.
⟨25⟩ ⟨XXV⟩
Motus ducis cum fuerit in medio celo[*] celo om. PVCHO cuiuslibet regionis, cum horoscopo circuli recti[*] recti] directi PVC. Si vero fuerit in gradu horoscopi, cum28
horoscopis[*] horoscopis] horoscopo LPVC ipsius regionis[*] tantum add. PV. Si[*] Si] Sin sic S autem inter utrumque[*] utrumque] uterque S; utrum O., cum horoscopis gradus secundum quod est locus eius, duoque loca sibi opposita secundum idem ipsum. Motus autem cehem[*] cehem] coheret sic PVCHO. Cehem (cf. in Arabic sahm) is the transliteration Adelard systematically uses to designate the astrological lots (partes or sortes in Latin) in the sermo sextus of Albumasar’s Ysagoga minor: see Abū Ma‘šar, The Abbreviation, pp. 92-93 and 128-135. Recall that lots are virtual points of particular astrological significance, calculated by adding to the longitude of an important point in the natal chart (e.g., the ascendant) the angular distance separating two planets or two other points. procedens :
29
quantum enim primum addiderunt[*] addiderunt] addent PH; addendum C; addunt O; adderet V procedendo, tantum tardabunt.
⟨26⟩ ⟨XXVI⟩
Maxime abscondetur[*] abscondetur] absconditur L res[*] res om. PVHO cum concorporabitur[*] cum concorporabitur] cum comparabitur C; cum [void space] comparabitur L; cum corporabitur PVO dux eius Soli, aut exis-30
tentia sua sub terra, aut in loco non[*] non om. PVCHO configurato[*] configurato] constrato V domicilio[*] domicilio] domino PVO. The word domicilium is commonly used by Adelard to designate the planetary domicile. See the sermo primus of the Ysagoga minor of Albumasar, in Abū Ma‘šar, The Abbreviation, pp. 94-103. suo aut in honore suo[*] aut in honore suo om. PVO. Precipue[*] Precipue S ] Maxime LPVCHO autem elata[*] elata] electa PVO cum fuerit dux eius
31
promovens a deiectione[*] a deiectione] ad electionem PVCHO ad[*] ad] et PVCHO honorem fueritque in firmo conveniente[*] conveniente] convenienti PO nature sue.
32
⟨27⟩ XXVII
Venus facit lucrantem fetum[*] fetum om. L in membro quod est eius complexionis saporem bonum. Sed et cetere stelle ad hunc modum dona sua dant.33
⟨28⟩ XXVIII
Cum non[*] non om. H contingerit[*] contingerit] contigerit L tibi concorporatio[*] concorporatio] corporatio C; comparatio L Lune duabus[*] duabus] ducibus L stellis mobilibus, quere[*] quere] quare L concorporationem[*] concorporationem] corporationem C; et comparationem L eius alicui[*] alicui] cehem L fixarum[*] fixarum] stellarum PVCHO sue complexionis.34
⟨29⟩ XXVIIII
Stelle fixe dant dona exeuntes[*] exeuntes] exeuntia CHO; recedentia PV a proportione et[*] et] que V sepe sigillant cum malo.⟨30⟩ XXX
Actus[*] Actus] Hactenus L in attingendo hominem regie[*] regie] regis L domus supra[*] supra] sic L configurale[*] configurale] cum fragile sic L; cum figurali PVC; eum singulari sic O nativitati eius descriptio-35
ni circuli in hora qua positus est rex in ea.
⟨31⟩ XXXI
Cum cessabit motus ducis[*] ducis] dulcis sic L alicuius potestatis ad stellam cogente[*] cogente S] cogentem LPVCHO incisionem[*] incisionem SPVCO] inscisione LH, morietur rex eius aut[*] eius aut] aut eius PVO princeps. Omnis36
autem stella que fuerit in signo finis conversionis anni[*] anni] ipsius anni LPVCHO alicuius potestatis[*] potestatis] potestis sic S erit dux supra mortem[*] mortem] morte sic S magnam in ea in anno ipso secundum ipsius stelle naturam.
37
⟨32⟩ XXXII
Convenientia duorum individuorum[*] individuorum] iudiciorum PVO supra rem quamlibet[*] vel congregationem add. LPVCHO invenietur ex duce ipsius rei in eorum nativitate. Quare[*] Quare] quia L; quod PVCHO si fuerit secundum configurationem[*] fuerit secundum configurationem] fuerit secundum figurationem CH; fuerit secundum significationem PV; fuit signum O prosperam,38
erit inter eos competencia[*] competencia] componencia PVO in ipso ; et potentior quidem[*] quidem] quisquis PVO locus erit existencia agentis et[*] et] que V principalis[*] principalis] principantis PV, debilior autem eorum[*] est add. PVC existencia patientis et[*] et] que V principati.
39
⟨33⟩ XXXIII
Amor et[*] et] que V odium inveniuntur ex imitatione[*] imitatione] mutatione PVCHO. locorum duorum luminum[*] luminum] luminarium PVO in nativitatibus eorum. Et configuratio[*] configuratio] figuratio PVCHO horoscoporum eorum[*] eorum om. PV supra amorem[*] amorem] morem L; mortem sic CHO eorum40
et discordiam[*] discordiam] discordia LPVCO in signo connaturali[*] connaturali] naturali PV fortiori amori.
41
⟨34⟩ XXXIIII
Prefectus[*] Prefectus] Effectus PVCHO supra locum coniunctionis[*] coniunctionis] This is the conjunction of the two luminaries, the Sun and the Moon, during the new Moon, while their opposition corresponds to the full Moon. in gradu firmo erit in ipsa[*] ipsa] illa V; prima P coniunctione humanorum[*] humanorum] individuorum hominum PV; individuorum humanorum CH; humanorum individuorum O. Similique modo oppositio[*] Similique modo oppositio] Simili quoque opposito PV; Similique modo opposito CHO.42
⟨35⟩ XXXV
Cum cessabit[*] cessabit] cessit S stella in quarta[*] quarta] quarto L anni ad locum aliquem circuli signorum cum posuerit[*] posuerit] possit L; fuerit PVCHO in eo Sol, movebit aer[*] aer om. CHO qualitatem eritque stella illi qualitati congrua43
iuxta quartam illam. Et secundum hoc[*] in aliis add. PVCHO loquere.
44
⟨36⟩ XXXVI
Subde[*] Subde] Surde sic S tibi stellas fixas in constitutione[*] constitutione] constructione PVC (bis infra) civitatum, sed mutahaira[*] mutahaira] mutaharca PVC; mutahaicha O; mutali arca H; muta [void space] L. Mutahaira is synonymous with erratice and refers to the planets as opposed to the fixed stars. in constitutione domorum. Omnis autem civitas dum[*] dum] Dei sic S constituitur[*] constituitur] construitur P Marte in[*] Marte in] Martem V medio celo[*] celo] celi PVCHO aut45
stella[*] stella om. PV constitutiva[*] constitutiva] constitutionis PVCO naturaliter maxime morientur reges et principes eius gladio.
46
⟨37⟩ XXXVII
Plerumque omne[*] omne] omnis PV; idem O cuius horoscopus[*] erit add. MS Milan, BA, H. 44 inf., f. 131vb (threefold version). Virgo et[*] et] que V; vel O Pisces maxima[*] maxima] erit maxima PVCHO causa in regno eius. Cuius vero horoscopus Aries et[*] et] vel PVO Libra maxima causa in morte eius. Cuius autem Scorpius aut[*] Scorpius aut] Scorpius et CH; Scorpius vel O; Scorpioque V47
Taurus maxima causa in sua egritudine. Et secundum hoc in ceteris contemplare horoscopis.
48
⟨38⟩ XXXVIII
Cum fuerit Mercurius in signo Saturni[*] scilicet signo add. O. MS Milan, BA, H. 44 inf., f. 132ra reads signis Saturni. These are the two zodiacal signs which are the domiciles of Saturn (see the Iam scripsi translation). potensque in seipso[*] seipso] semetipso PV; ipso H, dabit fetui bonitatem[*] bonitatem] habilitatem PVCHO cogitationis in radicibus. Cum[*] Cum] cuius H vero fuerit in signo[*] signo] signis PVO. Same remark as above for Saturn: these are the two domiciles of Mars. Martis, supra[*] supra] super O primitias[*] primitias] permutias L et[*] et] que V fortunam. Potentior autem horum duorum locorum Aries[*] Aries] est add. PV; est Aries O.49
⟨39⟩ XXXIX
Mala habitudo undecimi[*] undecimi] XIe P; secunde V; 9 O et domini eius in statutione[*] statutione] statuitione P regis dux[*] dux] significat PVCHO supra eventus principis et censum eius infortunii. Similiterque mala habitu-50
do secundi dux supra parvitatem lucri agricolarum suorum cum eo[*] cum eo om. PVCHO.