1
¶ Liber canonis quartus incipit de egritudi〈-〉
2
nibus particularibus que cum accidunt non
3
appropriantur vni membro continens septem fen.
4
¶ Fen prima est de febribus: et continet quatuor tractatus.
5
¶ Tractatus primus de febre ephimera.
6
¶ De diffinitione febris et generibus febris. Capitulum .I.
7
FEbris est calor ex
8
traneus ac〈-〉
9
census in corde et proce〈-〉
10
dens ab eo medianti〈-〉
11
bus spiritu et sanguine per
12
arterias et venas in to〈-〉
13
tum corpus. et inflam-
14
matur in eo inflammatione
15
que nocet operationibus
16
naturalibus: non sicut ca-
17
liditas ire et laboris
18
cum non vltimatur: et impedit operationem ita vt retineatur.
19
¶ Et sunt quidam hominum qui diuidunt febres in
20
duas diuisiones. prima scilicet in febrem egritudinem: et
21
in febrem accidens: et ponunt febres apostematum de genere febris
22
accidentis. ¶ Et intentio quidem sermonis eorum est quod
23
febris egritudinalis est illa inter quam et causam que non
24
est egritudo non est medium sicut febris putredi-
25
nis. Putredo enim est causa eius absque medio et non
26
est putredo in seipsa egritudo. immo est causa egri-
27
tudinis. ¶ Febris vero apostematis est accidens apostemati
28
existens dum est apostema sequens ipsum et apostema est egritu〈-〉
29
do in seipso. ¶ Et contradicenti quidem inest. vt dicat.
30
quoniam si propterea quod febris apostematis sequitur caliditatem eius et se-
31
quitur ex dolore ipsius est simile vt sit febris accidens: tunc
32
oportet vt si[*]si corrupt for sit plurimum febrium ephimerarum accidens. ¶ Et si
33
ipsa sequitur putredinem que est in apostemate: tunc apostema
34
non est causa eius prima vnde est apostema: immo quantum
35
ad putredinem que est in ipso. Causa igitur eius que est
36
essentialis est putredo: et apostema non est causa eius nisi
37
per accidens. ¶ Et dicemus quod si non significaue-
38
runt per febrem accidens hoc: immo non intellexerunt
39
per eam nisi quod ipsa sequitur apostema hoc. et inueniunt
40
eam per inuentionem apostematis. Similiter ergo est dispositio
41
febrium putredinis per comparationem ad putredi-
42
nem. ¶ Uerum occupatio in huiusmodi contradictioni〈-〉
43
bus est illud quod non confert in scientia medicine ali〈-〉
44
quid: et facit medicum procedere ex arte sua ad inqui〈-〉
45
sitiones que fortasse impediunt ipsum ab arte sua.
46
¶ Procedamus ergo secundum id quod consuetum est.
47
¶ Dicamus ergo propterea quod febres apostematum et opi〈-〉
48
lationum sunt febres accidentes et alie febres sunt
49
egritudines: tunc conueniens est vt dicamus: quoniam
50
propterea quod omnia que sunt in corpore hominis sunt tria
51
genera scilicet membra continentia illud quod est in eis de hu-
52
miditatibus et spiritibus: quorum comparatio est com〈-〉
53
paratio parietum balnei. Et humiditas recondi-
54
ta. et eius comparatio est comparatio aque balnei.
55
¶ Et spiritus animalis vitalis et naturalis et vapores
56
effusi. ¶ Et comparatio eorum est comparatio
57
aeris balnei: et aer balnei quando infrigidatur illud
58
quod est vicinum ei non oportet vt ipse extinguatur immo
1
possibile est vt remaneat et redeat et calefiat quod
2
ei vicinum est. Similiter est vnum istorum trium
3
generum extra quod non inuenitur in homine ge〈-〉
4
nus corporeum. ¶ Nam si accendatur febris
5
in membris radicalibus accensione prima sicut
6
accenditur adustio verbi gratia vt in parietibus balnei:
7
aut per follem ferrarij: aut per ollam coci: tunc
8
illud genus febrium nominatur febris ethica. ¶ Et
9
si accenditur febris accensione prima in humoribus:
10
deinde accendatur ex eis in membris sicut acci〈-〉
11
dit: vt accendatur aqua calida in balneo et ignian〈-〉
12
tur latera eius causa: eius aut ius calidum in olla
13
vt accendatur olla causa eius: tunc illud genus
14
febrium nominatur febris humoris. ¶ Et si accen〈-〉
15
datur febris accensione sua prima in spiritibus et va〈-〉
16
poribus: deinde accendatur ex eis in membris
17
et humoribus sicut accidit vt perueniat ad bal-
18
neum aer ignis qui accendatur in eo: et calefa-
19
ciat aerem eius et perueniat ad aquam et parie〈-〉
20
tes. tunc genus illud febris nominatur febris ephi-
21
mera. quoniam est accensa in re subtili que resol〈-〉
22
uitur cum velocitate. et raro pertransit diem cum
23
nocte sua. nisi conuertatur ad genus illud febrium.
24
¶ Hec ergo diuisio febrium est per modum
25
propinquum diuisioni euenienti per differen-
26
tias. ¶ Et diuiduntur febres alio modo. Dicitur
27
enim quod de febribus sunt febres acute. Et de eis
28
sunt non acute. Et de eis sunt chronice. Et de
29
eis sunt non chronice. Et de eis sunt nocturne.
30
Et de eis sunt diurne. Et de eis sunt salubres re-
31
cte. Et de eis sunt habentes accidentia horribi-
32
lia. Et de eis sunt dimittentes. Et de eis sunt in〈-〉
33
separabiles. Et de eis inseparabilibus sunt que〈-〉
34
dam quibus sunt remissiones. Et de eis sunt qui〈-〉
35
bus sunt intensiones. Et de eis sunt quibus sunt
36
exfortiationes. ¶ Et de eis sunt similes. Et de
37
eis sunt frigide habentes rigorem aut horripi-
38
lationem. ¶ Et de eis sunt simplices. ¶ Et de
39
eis sunt composite.
40
¶ De preparatis ad febres. Capitulum .II.
41
DIxerunt quidam quod corpora vehemen〈-〉
42
tius preparata ad febres sunt corpora
43
calida et humida. et proprie cum humi〈-〉
44
ditas est fortior caliditate. ¶ Et isti
45
quidem sunt fetidi sudoris et vrine et egestionis.
46
¶ Et corpora calida sicca iterum sunt prepara〈-〉
47
ta ad febres calidas. et incipiunt prius ephime〈-〉
48
re: deinde festinant ad putredinem et adustionem:
49
et quandoque faciunt cadere in ethicam. ¶ Et sequun〈-〉
50
tur ea ambo: que equantur in humiditate et sic〈-〉
51
citate et dominatur caliditas: et ista sunt de ge-
52
nere eorum in quibus incipit febris vaporis ca〈-〉
53
lidi: deinde permutatur ad febrem humoris po-
54
stea illa in quibus equantur calor: et frigus et mul〈-〉
55
tiplicatur humiditas: et istis quidem febres putredi-
56
nis accidunt secundum plurimum incipientes. ¶ Et corpo〈-〉
57
ra frigida et humida: et frigida et sicca sunt longinquio-
58
ra corpora a febribus et proprie ab ephimera.
1
¶ De horis febrium. Capitulum .III.
2
FEbrium hore sunt reliquarum egritudi-
3
num principium et augmentum et status
4
apud vltimum et declinatio. ¶ Et sunt
5
quandoque particulares cause cuiusque paroxismi.
6
¶ Et timor est a principio vsque ad statum: apud
7
declinationem vero non moritur eger ex ipsa febre
8
nisi per id quod dicemus de causa communiter. ¶ Et prin〈-〉
9
cipium quidem est hora que calor naturalis prefocatur a materia
10
submersa in membro: tamdiu donec non appareat
11
maturationi aut diuersitati eius contrarie maturationi
12
vestigium. ¶ Et principium quidem est inuentum in omni
13
egritudine: verum quandoque occultatur sicut est eius oc-
14
cultatio in sinocho et epilepsia et apoplesia. ¶ Et
15
quandoque principium est occultum paucorum accidentium et exi〈-〉
16
stimatur quod non sit principium in ea. ¶ Et similiter quandoque
17
in die primo febrium acutarum videntur nubes: et si-
18
gnum maturitatis: et existimatur quod non sit ei princi〈-〉
19
pium: et non est ita. ¶ Et augmentum quidem est hora
20
in qua commouetur caliditas innata ad resistendum
21
materiei motu manifesto et apparent signa digestionis
22
aut signa contraria digestioni. ¶ Et status est hora in qua
23
vehemens est pugna inter naturam et materiam: et appa〈-〉
24
ret victoria vnius ambarum earum super aliam: et est
25
hora pugne et eius spatium est in habentibus paroxismos acu〈-〉
26
tos paroxismus vnus: et non cognoscitur nisi perillum[*]perillum corrupt for per illum qui
27
sequitur ipsum aut duo paroxismi: et cognoscitur in
28
tertio eius: ideo quod non addit super illos ambos in
29
pluribus nisi egritudinibus macronoxijs: for〈-〉
30
tasse enim assimilantur paroxismi plures in omnibus iu〈-〉
31
dicis[*]iudicis corrupt for iudicijs suis. ¶ Et illic apud statum completur vestigium
32
digestionis aut contrarij eius. ¶ Et declinatio
33
quidem est hora in qua calor innatus iam domi〈-〉
34
natur materiei et vincit eam et existit in congre〈-〉
35
gationis eius separatione scilicet rei post rem:
36
et tunc alleuiatur caliditas coloris occulti et ex-
37
pellitur ad extremitates donec resoluitur: et mul-
38
totiens ingrossatur. ¶ Et status quidem diuer〈-〉
39
sificatur in egritudinibus. egritudinum enim
40
valde acutarum longinquior status est vsque ad
41
quatuor dies et febris ephimere sunt de hac summa:
42
verumtamen ipse non numerantur acute: quoniam
43
non sufficit in acuitate egritudinis vt sit status
44
eius proximus: immo sit de egritudinibus ha〈-〉
45
bentibus timorem. ¶ Et sequuntur eas febres
46
acute absolute non valde: et sunt ille quarum sta〈-〉
47
tus peruenit vsque ad .XIIII. dies. et quod est supra id.
48
¶ Et cognitio quidem egritudinum acutarum
49
in ordinibus suis: et chronicarum est iuuatiua
50
in regimine cibi egri secundum quod dicemus in sequen-
51
tibus. ¶ Et plures quidem febrium complent
52
principium et augmentum et statum in paroxismo
53
vno et faciunt paroxismum alium declinando.
54
¶ Et febres quidem diuersificantur in his temporibus.
55
¶ Et de eis quidem sunt quarum augmentum prolon〈-〉
56
gatur. et de eis sunt quarum declinatio prolongatur.
57
¶ De cognitione horarum vniuersalium egri〈-〉
58
tudinis et proprie status. Capitulum .IIII.
1
COgnitio horarum egritudnis vni〈-〉
2
uersalium quandoque est ex specie egritudinis.
3
nam spasmus siccus et epilepsia et apo〈-〉
4
plexia et squinantia sunt ex acutis val〈-〉
5
de. Et tertiana pura et causon de acutis non val-
6
de. Et quartana et paralysis de macronoxijs.
7
¶ Et quandoque ex motu egritudinis: nam si paro-
8
xismi sunt breues significant quod status est propin〈-〉
9
quus sicut tertiana pura. tempus enim paroxis-
10
morum eius est ex tribus horis vsque ad .XIIII. ho〈-〉
11
ras. et si sint prolixi significant quod materia est gros-
12
sa et status longinquus sicut in tertiana non pu〈-〉
13
ra. ¶ Et si non fuerint illic paroxismi. immo ma〈-〉
14
teria eius fuerit acuta sicut sinochi: tunc egritu-
15
do erit acuta. ¶ Et si fuerint signa eius signa ma〈-〉
16
terie frigide grosse aut decliuis ad grossitudinem
17
tunc egritudo erit non acuta. ¶ Et si remanse〈-〉
18
rit cum dispositione sua tunc egritudo non erit
19
illius acuitatis. ¶ Et quaudoque est ex virtute
20
egri cui velociter aduenit debilitas: quare est egri〈-〉
21
tudo acuta aut non apparet illud et est egritudo
22
non acuta. ¶ Et quandoque est ex etate et tem-
23
pore: nam in tempore calido et etate calida fe-
24
stinat status egritudinum: et in temporibus fri-
25
gidis et etatibus frigidis tardatur status egritu〈-〉
26
dinum: et similiter est dispositio regionum. ¶ Et
27
ex pulsu. nam si est velox frequens magnus tunc
28
egritudo est ad acuitatem decliuis: et si non tunc
29
non est acuta. ¶ Et ex rigore: nam si est prolixi
30
spacij: tunc egritudo est decliuis ad prolixitatem
31
et si est breuis spacij tunc egritudo ad acuitatem
32
tendit. et quando nullo modo est rigor tunc ab〈-〉
33
breuiatur eius extensio. ¶ Et cognoscuntur ho〈-〉
34
re egritudinis quandoque ex parte horarum pa〈-〉
35
roxismorum. Nam si fuerint procedentes secundum an〈-〉
36
tecessionem superfluentem: ita vt vnus antece-
37
dat superfluitatem alterius tendens ad additio〈-〉
38
nem: tunc egritudo erit in augmento: quoniam
39
de egritudinibus sunt que currunt vsque ad finem
40
horarum suarum secundum augmentum: et sunt quan〈-〉
41
doque de genere tertiane et de genere assidue: si
42
autem steterit antecessio et steterint superfluita-
43
tes: tunc sine dubio erit egritudo in statu. ¶ Et
44
seruans horam vnam est longi spacij. et si post-
45
ponuntur tunc egritudo est in declinatione.
46
¶ Et similiter cognoscitur dispositio horarum
47
ex augmento accidentium febris et statione eo-
48
rum et declinatione ipsorum et ex additione pa〈-〉
49
roxismorum eius in longitudine et breuiatione
50
ipsorum et fortasse diuersificantur et non assimi〈-〉
51
lantur. ¶ Et quandoque cognoscuntur ex dispo〈-〉
52
sitione euacuationum: nam cum accidit in paro〈-〉
53
xismo aliquo sudor aut ventris fluxus et paro〈-〉
54
xismus secundus qui est post ipsum est in similitu〈-〉
55
dine vehementie primi et fortitudine eius aut
56
supra ipsam tunc euacuatio eius est propter multitu〈-〉
57
dinem non propter fortitudinem et egritudo iudi-
58
catur longa. ¶ Et quandoque cognoscuntur ex parte dige-
1
stionis et contrarij digestionis secundum quod diximus: ver-
2
bi gratia. cum apparet sputum cum digestione ali-
3
qua: aut vrina in qua est nubes aliqua: tunc est prin-
4
cipium augmenti. ¶ Deinde quando multiplicatur
5
illud et apparet aut contrarium eius: tunc est status.
6
¶ Et iterum quando apparet digestio aut contrarium
7
eius velociter ex sputo aut nube: tunc scias quod sta〈-〉
8
tus est propinquus. et si tardatur tunc scias quod sta〈-〉
9
tus est longinquus. ¶ Cognitio autem hora-
10
rum particularium sic accipitur. Nam hora prin〈-〉
11
cipij paroxismi est hora in qua coartatur pul-
12
sus: et tu iam sciuisti intentionem eius: et plumbeus
13
fit color extremitatum et infrigidantur extrema
14
et proprie extremitas auris et nasi vsque ad horam
15
in qua sentitur sparsio caliditatis. et quandoque as〈-〉
16
sociantur principio alteratio coloris et pigritia et
17
angustia et tarditas motuum et profunditas som-
18
ni et mollificatio palpebrarum et grauitas sermo〈-〉
19
nis et horripilatio inter spatulas et in dorso. et for〈-〉
20
tasse accidit in eo rigor fortis: et quandoque accidit
21
cursus saliue et saltus temporum et tinnitus aurium
22
et sternutatio et commotio membrorum corporis. Et
23
vehementius quidem debilitatur virtus propter debilitatem
24
que est in principio aut statu. ¶ Et hore augmen-
25
ti medietas prima est hora in qua pulsus incipit
26
apparere et magnificari et velox fieri: et spargitur
27
calor in toto corpore secundum equalitatem. ¶ Et medie-
28
tas eius altera est hora in qua non cessat hec cali-
29
ditas sparsa cum equalitate augmentari. ¶ Et ho〈-〉
30
ra status est hora in qua remanet caliditas spar-
31
sa cum equalitate et accidentia cum dispositione sua
32
et pulsus fit maior quam vnquam et fit vehementius ve〈-〉
33
lox et frequens. ¶ Et hora declinationis est ho-
34
ra in qua incipit diminutio et incipit pulsus tem-
35
perari et equatur. Deinde illa in qua incipit corpus
36
sudare et perducit ad eradicationem. ¶ Et multo〈-〉
37
tiens quidem accidit apud mortem dispositio que
38
est sicut declinatio et est quasi eger euaserit et non
39
oportet vt tu occuperis in hoc: immo cognoscas dis-
40
positionem pulsus et an magnificetur et fortis fi-
41
at. ¶ Et si tibi videtur ponam tibi exemplum de ter-
42
tiana. Attende ergo quod cum tertiana in pluribus
43
dispositionibus incipit horripilatio: deinde fri〈-〉
44
gus et rigor: postea sedatur rigor et minoratur fri〈-〉
45
gus: et incipit calefactio: postea equatur calefa-
46
ctio: deinde additur: postea stat: deinde incipit
47
minui vsquequo eradicetur. ¶ Et scias quod egritu〈-〉
48
do quandoque prolongatur: aut propter multitu-
49
dinem materiei: aut propter grossitiem eius: aut
50
propter frigus eius. et quandoque adiuuant ad illud
51
tempus frigidum et regio frigida et etas frigida et de-
52
bilitas caloris innati et soliditas corporis.
53
¶ De sermone vniuersali de febribus ephi-
54
meris. Capitulum .V.
55
CAuse omnium specierum febris ephi〈-〉
56
mere sunt cause primitiue calefacien-
57
tes essentialiter et calefacientes per acci-
58
dens de summa occurrentium et assumptorum
1
scilicet in cibo et in potu et passionum corporearum et ani〈-〉
2
malium. et ex doloribus et apostematibus apparen〈-〉
3
tibus. et sunt de eis ex opilationibus quarum causa
4
non est primitiua. ¶ Et non proueniunt cause earum
5
cum vehementia sua ad hoc vt pertranseat illud quod
6
inflammat spiritum: nam si pertranseant illud. faciunt ca-
7
dere in ethicam aut in speciem febrium humorum
8
quam dicemus. ¶ Cause enim primitiue plerumque
9
mouent antecedentes. quod si mouerint eas ad pu〈-〉
10
tredinem erunt febres putredinis. ¶ Et sunt qui〈-〉
11
dam hominum qui existimant quod febris ephimera
12
non fit nisi ex labore spiritus et corporis et illud
13
est error. ¶ Et iste quidam febres secundum plurimum re-
14
cedunt in die vno et raro pertranseunt tertium
15
diem. ¶ Nam si pertranseant illam quantitatem
16
existimatur de esse earum quod ipse permutantur. ¶ Et
17
intentio quidem permutationis est quod retentio ca〈-〉
18
liditatis pertransit spiritum aut ad corpus aut
19
humorem: licet sint de hominibus qui dicant quod ipsa quandoque
20
remanet sex diebus. et consumitur intgre[*]intgre corrupt for integra consum-
21
ptione: cui non esset similis si permutaretur ad ge-
22
nus aliud. ¶ Et hec quidem febris est facilis cura-
23
tionis et difficilis cognitionis: et similiter princi-
24
pium ethice. ¶ Et homines quidem velocius ca〈-〉
25
dentes in febres ephimeras: et qui vehementius ledun〈-〉
26
tur ab eis si erretur in eis: sunt illi in quibus ca〈-〉
27
lor et siccitas sunt magis vincentes: quoniam per〈-〉
28
ueniunt velociter ad ethicam et tertianam: de-
29
inde illi in quibus calor est plus deinde illi in
30
quibus est plus siccitatis. ¶ Et cum illi qui ha-
31
bent complexionem siccam et calidam accidit
32
fames et adueniunt cum ea vigilia et labor ani-
33
malis et labor corporeus festinat ad ipsum febris
34
ephimera cum horripilatione quadam. Quod si
35
non succurratur et cibetur statim festinabit ad ipsum
36
febris putredinis.
37
¶ De signis proprijs febrium ephimerarum
38
distinguentibus eas ab alijs. Capitulum .VI.
39
DE proprietatibus earum est quod ipse non
40
fiunt a causis antecedentibus: neque inci〈-〉
41
piunt cum coartatione. et est quod ipse non
42
incipiunt secundum plurimum cum rigore et frigore
43
extremitatum et profundatione caliditatis et de-
44
clinatione ad pigritiam et somnum: et submer-
45
sionem pulsus et subtilitatem eius et diuersitatem
46
eius: et paruitatem ipsius: immo fortasse accidit
47
in principio earum similitudo frigoris et horri〈-〉
48
pilationis et punctio: cuius causa est vapor chi-
49
mi mali et remouetur velociter. et accidit: sed ra-
50
ro rigor propter multitudinem vaporum leden〈-〉
51
tium lacertos propter punctionem suam superflua
52
multitudine. ¶ Et est eius inflammatio non mor〈-〉
53
dicatiua aspera: immo bona sicut caliditas corpo〈-〉
54
ris laborantis et ebrij. ¶ Et cum est vrina in pri-
55
mo die digesta et pulsus bonus. tunc iudica quod
56
est febris ephimera. et illud ideo quoniam vrina
57
non alteratur in ea inquantum ipsa est ephimera:
58
et est sedimen eius digestum non decliue ad calo〈-〉
1
rem humoris: et est qandoque nubes eius pendens: et
2
quandoque est natans boni coloris: et quandoque accidit vt non
3
equetur color eius: tamen eius substantia est equalis. Et
4
non alteratur color eius nisi propter id quod associatur ei
5
de causa alterationis vrine: quamuis non sit illic febris
6
ephimera ex eo quod dicemus in tertiana et simili〈-〉
7
bus ei. ¶ Et pulsus est decliuis ad spissitudinem
8
et fortitudinem et magnitudinem nisi in ea que est a pas〈-〉
9
sionibus debilitantibus: et nisi fuerit in stomaco
10
humor mordicatiuus aut frigidus aut causa alia
11
de his que mutant pulsum preter febrem. ¶ Et ra-
12
ro quidem diuersificatur: si vero diuersificetur erit ei
13
ordo: nam si diuersificetur illud tunc erit propter causam
14
aliam accidentem febrem. aut vicinantem ei sicut est la-
15
bor vehemens aut mordicatio vehemens in vi-
16
sceribus et similia his. ¶ Et quandoque accidit
17
vt induretur pulsus propter frigus vehemens et in-
18
spissans et infrigidans aut propter caliditatem solis
19
vehementem exiccantem: aut propter vehementem la〈-〉
20
borem exiccantem: aut famem: aut angustias aut vi-
21
gilias: aut euacuationes. et quandoque festinat in eo dilatatio
22
et tardatur constrictio: et non festinat plusquam naturalis ni〈-〉
23
si raro et cum velocitate pauca: quoniam necessitas euen〈-〉
24
tationis in eo est vehementior quam necessitas edu〈-〉
25
cendi vaporem corruptum: vapor namque in eo non est
26
corruptus comparatione sui ad equalem: immo est
27
bonus comparatione sui ad eum. ¶ Et cum ambi〈-〉
28
guus sit tibi pulsus et constrictio ipsius tunc scias
29
ex anhelitu: et pulsus quidem reddit post eradica〈-〉
30
tionem eius ad consuetudinem eius naturalem in il〈-〉
31
lo corpore et hoc est signum bonum. ¶ Et scias pe〈-〉
32
nitus quod quotiens vrina et pulsus sunt boni signi〈-〉
33
ficant quod febris est ephimera: et quando non sunt boni non
34
oportet vt non sit ephimera. multotiens enim est in ea
35
vrina tincta: et pulsus diuersus et debilis et paruus.
36
et de illis que significant quod ipsa est febris ephimera
37
est vt sit principium eius facile et leue: et sit aug-
38
mentum eius non addens supra duas horas: et neque
39
associentur statui accidentia vehementia: et vt
40
non accidant in ea accidentia praua: et non sit in ea
41
ebullitio caloris vehemens: et minorentur cum
42
ea dolores. ¶ Quod si cum ea dolor fuerit capi-
43
tis: aut dolor alius non sit fixus inseparabilis.
44
post eradicationem eius et hec quidem signifi-
45
cat quod ipsa est ephimera. ¶ Et plurimum quidem
46
eradicationis eius fit per sudorem et humorosita〈-〉
47
tem similem sudori naturali non humoroso. et non
48
sit vehemens superfluitas iterum in quantitate sua
49
immo appropinquat sudori naturali in quantita-
50
te sua. sicut est proximus ei in qualitate sua. Si
51
ei videris sudorem plurimum tunc febris erit non
52
ephimera. ¶ Et de eis de quibus ebris ephimera
53
experitur est vt ingrediatur balneum habens eam.
54
Cumque moram fecerit euenire in eo quasi horri-
55
pilationem non consuetam: scitur quod febris est
56
febris putredinis: et egrediatur habens eam ex bal〈-〉
57
neo ilico. et si nihil alteratur a dispositione sua
58
tunc febris erit ephimera.
1
¶ Permutatio febris ephimere. Capitulum .VII.
2
CUm expedit vt febrem ephimeram pa〈-〉
3
tiens cibetur et errat medicus super eam: et non
4
cibet ipsum permutatur febris in corporibus
5
colericis ad ethicam incendentem et in cor〈-〉
6
poribus carnosis ad synocam que est absque putre〈-〉
7
dine: et fortasse permutatur ad illam que est cum pu-
8
tredine. ¶ Et similiter quando necessarium est adiuto-
9
rium in aperiendo poros et rarificando corpus: et
10
non fit inflammatur in humoribus retentis in cor〈-〉
11
pore: inflammatione eius quod calefacit cum forti〈-〉
12
tudine eius quod putrefacit.
13
¶ De signis permutationis febris ephimere
14
ad febres alias. Capitulum .VIII.
15
SIgnificatio illius est quod ipsa declinat
16
absque sudore. aut humorositate: aut
17
cum sudore absque mundificatione per
18
sudorem: et est declinatio longa diffici-
19
lis et absque mundificatione pulsus: immo remanet
20
in pulsu aliquid: et remanet dolor capitis si fue-
21
rit: et hoc totum significat permutationem ad fe-
22
brem putrefactionis humoris: aut ethicam. Nam
23
si cause fuerint vehementes: aut prolongetur mo-
24
ra eius permutabitur ad ethicam. ¶ Quod si ad
25
ethicam permutetur videbis tactum arteriarum cali〈-〉
26
dum valde: et videbis febrem similem vel fixam et in
27
omnibus membris additur calefactio super repletio-
28
nem: et in tempore acceptionis cibi: aut videbis pul〈-〉
29
sum seruare equalitatem cum duritie et paruita-
30
te. ¶ Et videbis signa reliqua que diximus de
31
signis ethice. ¶ Et quando permutatur ad genus fe-
32
brium quod nominatur synoca absque putredine vide〈-〉
33
bis additionem et repletionem caliditatis et inflam〈-〉
34
mationem speciei. ¶ Et quando permutatur ad
35
febres putredinis apparent horripilatio et di-
36
uersitas pulsus et paruitas et coartatio. et est ca〈-〉
37
liditas modicatiua sicca et vehementia acciden-
38
tium. ¶ In vrina autem fortasse remanet dige〈-〉
39
stio ex substantia et in pluribus non apparet in
40
ea digestio.
41
¶ De curationibus febris ephimere secundum mo-
42
dum vniuersalem. Capitulum .IX.
43
IN omnibs[*]omnibs corrupt for omnibus speciebus febris ephimere
44
oportet vt afferantur super corpora pa-
45
tientium eas ea que nutriant eos nu-
46
trimento bono cum velocitate digestionis:
47
quoniam febriens est eger: et eger est lesus. ¶ A quibus〈-〉
48
dam eorum conceditur deliciari in eo sicut patien〈-〉
49
ti ex labore et angustia et fame et illis in quorum
50
corporibus colera plurima est. ¶ Et qui conque〈-〉
51
ritur se pati horripilationem in principio deglu-
52
tiat cibum infusum in aqua: aut vino vt sit ma〈-〉
53
gis penetrans. ¶ Et isti quidem cibantur etiam in
54
principio febris. ¶ Et quibusdam prohibetur deli-
55
nari in ea et innuitur eis vt fiant subtiliatiua sicut in
56
patiente ex opilatione et soliditate et ex aposte-
57
mate. ¶ Et melius quidem est vt postponatur ciba〈-〉
58
tio vsque ad declinationem nisi in illis quos ex-
1
cepimus. ¶ Et aqua frigida quidem oportet vt non
2
prohibeat in principio rei: quoniam virtus est fortis: quare
3
non timetur debilitas eius: et est melior cura infri-
4
gidando. Uerum si fuerit illic debilitas in visceri〈-〉
5
ribus[*]visceriribus corrupt for visceribus et febris iam extenditur: aut fuerit vehemens:
6
tunc melius est vt de ea non multum sumatur. Et
7
conceditur eis balneum cum eorum paroxismus con〈-〉
8
sumitur in febribus ephimeris propter accidentia de
9
quibus est humectatio et de quibus est sudatio et ra〈-〉
10
rificatio porrorum. ¶ Et de eis est infrigidatio in
11
quieta dispositione et prohibetur vbi timetur casus
12
putredinis. ¶ Et non oportet vt euitet balneum nisi
13
habens eam ex opilatione: propterea quod balneum ge〈-〉
14
nerat egritudinem putridam. et similiter patiens eam
15
ex satietate nauseatiua nisi in fine rei et cum di-
16
latantur pori et descendit nauseatiua satietas. Il-
17
lic enim oportet vt balneet. ¶ Et habens catar-
18
rum non balneetur nisi sit adustiuus. ¶ Et om-
19
nes habentes febris ephimeras oportet vt non prolon-
20
gent moram in aere balnei: immo in aqua eius quan-
21
tum volunt nisi habentes eam ex soliditate et ex spis-
22
situdine: eis enim conuenit vt prolongent moram in
23
aere balnei: donec sudent. ¶ Embrocatio autem
24
si fuerit infundendo: aut liniendo tantum opilat po-
25
ros. ¶ Et in curatione omnis febris ephimere que
26
est ab opilatione extrinseca aut intrinseca: frica-
27
catio[*]frica-catio corrupt for fricatio aperit poros habentis eam: deinde si obuiat
28
humiditati plurime resoluit eam et si non obuiat
29
humiditati parue exiccat eam. ¶ Euacuatio-
30
ne autem non indiget aliquis eorum nisi habens opi-
31
lationem repletionalem: et habens nauseatiuam sa〈-〉
32
tietatem: et qui habent febrem ephimeram ex so-
33
liditate cuius corpus est repletum.
34
¶ De speciebus febris ephimere. Capitulum .X.
35
DE febribus ephimeris sunt qui omnino
36
comparantur ad dispositiones anima-
37
les. ¶ Et de eis sunt que comparan〈-〉
38
tur ad dispostiones corporeas. ¶ Et de
39
eis sunt que proportionantur ad res que eueniunt
40
deforis. ¶ Et de comparatis ad dispositiones animales
41
est illa que fit ex angustia et illa que fit ex tristi-
42
tia et illa que fit ex estimatione et cogitatione et
43
ira et vigilijs et somno et tanquillitate[*]tanquillitate corrupt for tranquillitate et timore et
44
gaudio. ¶ Et de proportionatis ad dispositiones
45
corporeas sunt ille que comparantur ad res que
46
sunt actiones et motus. et de eis sunt que compa-
47
rantur ad non actiones et motus et ad contraria eo〈-〉
48
rum. ¶ Et comparate ad res que sunt motus est
49
que fit ex labore. ¶ Et illa que ex tranquillitate
50
et illa que fit ex euacuatione: et de eis est febris ephi〈-〉
51
mera ex dolore: et de eis est febris ephimera que est
52
cum syncopi: et de eis est illa que fit ex fame: et
53
de eis est illa que fit ex siti. Et de comparatis ad
54
ea que non sunt actiones est illa que est ex opi-
55
latione: et de eis est illa que fit ex nauseatiua sa-
56
tietate: et de eis est illa que fit ex apostemate: et
57
de eis est illa que fit ex soliditate. Comparate
58
autem ad res que accidunt deforis sunt sicut illa
1
que fiunt ex adustione quecunque adustio fuerit
2
et sicut que fit ex frigore et soliditate et ex ablutio〈-〉
3
ne. Dicam itaque vnamquamque earum cum curatione sua.
4
¶ De febre ephimera ex angustia et signis
5
eius. Capitulum .XI.
6
QUandoque accidit ex motu spiritus ad in-
7
teriora et occultatione eius in eis pro-
8
pter superfluitatem angustie febris spi〈-〉
9
ritualis. Cuius signa sunt igneitas vri〈-〉
10
ne: et acuitas eius: ita vt habens eam sentiat acui〈-〉
11
tatem ipsius propter dominium siccitatis in ea. et
12
est motus oculi ad clausionem decliuis: et est ocu〈-〉
13
lus submersus propter resolutionem cum quiete
14
et sublusione[*]sublusione corrupt for subclusione [cf. Venice 1564]: et facies est tendens ad citrinitatem
15
propter profunditatem claritatis: et pulsus est ad de-
16
bilitatem et paruitatem decliuis et forte declinat
17
ad duritiem.
¶ De cura. Capitulum .XII.
18
OPortet vt habens eam multiplicet in〈-〉
19
troitum tine et ponat plurimum sue intentio〈-〉
20
nis in balneatione cum aqua balnei
21
absque aere eius: et multiplicet etiam
22
inunctionem cum fricatione post illud. ¶ Oleum
23
enim aliquod est magis iuuatiuum ei quam balneum: et
24
vtatur lenificationibus et odoriferis frigidis: et po〈-〉
25
nat super pectus suum epithimata infrigidan-
26
tia ex mucillaginibus et succis et aquis bonis: et
27
sumat in potu vinum plurime commixtionis: est
28
enim bonum medicamen ei.
29
¶ De febre ephimera ex tristitia. Capitulum .XIII.
30
QUandoque accidit ex multitudine tri〈-〉
31
stitie propter rem quesitam motus labo-
32
riosus spirituum calefaciens faciens cade〈-〉
33
re in febrem. ¶ Cuius signa sunt si-
34
milia signis eius que est ex angustia nisi quia motus
35
oculi cum profunditate sua propter resolutionem que
36
est ad partem extrinsecam: et pulsus non est di-
37
missus depressus: immo est in eo cum debilitate:
38
sed est cum eo saltus. Et cura eius est sicut cura
39
eius que est ex angustia.
40
¶ De febre ephimera ex cogitatione. Capitulum .XIIII.
41
QUandoque accidit ex multitudine co〈-〉
42
gitationis in rebus febris similis illi que
43
est ex tristitia: nisi quia motus oculi est
44
equalis non ad clausionem neque ad
45
exitum decliuis: et est decliuis ad profunditatem.
46
et pulsus est diuersus in dilatatione et constrictione.
47
et plurimum quidem est equalis. et facies est ad citrinitatem de〈-〉
48
cliuis. Et cura eius est cura illius que est ex tristitia.
49
¶ De febre ephimera ex ira. Capitulum .XV.
50
QUandoque accidit propter superfluita-
51
tem motus spiritus ad interiora in
52
dispositione ire calefactio superflua adu-
53
rens spiritum et febris. Cuius signa sunt
54
rubedo faciei nisi permisceatur ei timor quoniam
55
citrinatur. et inflatio faciei similis ei qui inflatur
56
in dormitione: et sunt oculi rubei tendentes ex〈-〉
57
terius propter vehementiam motus spiritus ad
58
exteriora. ¶ Et quandoque accidit quibusdam eo-
1
rum tremor propter motum humoris: aut propter debi〈-〉
2
litatem naturarum. et est aqua rubea acuti tactus
3
propter acuitatem suam. ¶ Et quandoque est cum
4
ea aliquantulum claritatis. Et pulsus est grossus
5
plenus pulsans frequens.
6
¶ De cura. Capitulum .XVI.
7
FAc eos quiescere. Et fac vt occupen-
8
tur lenificantibus et narrationibus et
9
vocibus bonis et ludis mirabilibus.
10
¶ Et fac eos ingredi balneum in aqua tepida
11
non plurimi caloris. ¶ Et inungantur pluri-
12
mum cum aliquo oleo plurimo: illud enim est ma〈-〉
13
gis conueniens eis quam aqua calida. ¶ Et cibentur eis
14
que infrigidant et humectant. ¶ Et prohibeantur a
15
vino omnino et non est eis via ad ipsum.
16
¶ De febre ephimera et vigilijs eius. Capitulum .XVII.
17
QUandoque etiam accidit ex vigilijs fe〈-〉
18
bris ephimera. ¶ Cuius signa sunt an〈-〉
19
tecessio vigiliarum et grauitas palpe〈-〉
20
brarum: quoniam fortasse non aperit eas.
21
et profundatio oculi propter resolutionem: et in-
22
flatio palpebrarum propter corruptionem cibi et
23
multitudinem vaporis: et conturbatio vrine pro〈-〉
24
pter priuationem digestionis: et debilitas pul〈-〉
25
sus: et citrinitas faciei propter malitiam digestionis: et
26
inflatio eius propter excitationem ex malitia dige〈-〉
27
stionis: sed non est cum rubedine sicut in illa que
28
est ex ira.
¶ De curatione. Capitulum .XVIII.
29
CUratio autem eius est ociari et quie-
30
scere et dormire: et embrocare caput
31
cum eis que infrigidant et humectant:
32
et balneum humidum: et cibi bonorum
33
chimorum: et inunctiones humectantes: et vinum
34
est ex rebus magis conferentibus eis: et sumant in
35
potu ipsum sine timore: nisi fuerit dolor capitis.
36
¶ De febre ephimera ex somno et quiete. Capitulum .XIX.
37
ASpiritu quandoque resoluuntur vapo〈-〉
38
res calidi per vigilias et motus. ¶ Cum
39
ergo prolongatur somnus et tranquil〈-〉
40
litas et non resoluuntur: accidit ex eis ca〈-〉
41
lefactio spiritus et febris eius. ¶ Cuius signa sunt
42
ista: significant enim eam antecessio somni et tran-
43
quillitas plurima: et proprie que non est in con〈-〉
44
suetudine: et cadit contrarium consuetudinis. et significat
45
ipsam resolutio vaporosa et pulsus.
46
¶ De curatione eius. Capitulum .XX.
47
CUratio eius est sudatio in aere balnei:
48
et ablutio equalis cum aqua calida:
49
et paucitas cibi et declinatio eius ad
50
id quod infrigidat et humectat ipsam. et
51
exercitium temperatum. et non oportet vt bibat vinum.
52
¶ De febre ephimera ex gaudio. Capitulum .XXI.
53
QUandoque accidit ex gaudio febris sicut
54
illa que fit ex ira: nisi quia forma oculi
55
est forma gaudentis non forma irascen〈-〉
56
tis. et est frequentia in pulsu minor.
57
¶ Et cura eius est proxima curationi eius que
58
est ex ira.
1
¶ De febre ephimera ex timore. Capitulum .XXII.
2
QUandoque accidit ex timore febris secundum
3
semitam que accidit ex angustia. Pro-
4
portio namque timoris ad angustiam est
5
proportio ire ad gaudium. ex hoc quod
6
motus timoris est ad interiora et ire ad exterio〈-〉
7
ra: et fit subito: et aliorum modorum fit gradatim.
8
¶ Cuius signa sunt proxima signis eius que
9
fit ex angustia: nisi quia diuersitas in pulsu est ve-
10
mentior[*]ve-mentior corrupt for vehementior: et forma oculi eius est forma territt[*]territt corrupt for territi. Cu〈-〉
11
ratio eius est proxima curationi eius que fit ex
12
angustia. et oportet vt securetur a timore: et venia〈-〉
13
tur ad eum cum nuncijs gaudere facientibus:
14
et letificantia sunt iuuatiua ei.
15
¶ De febre ephimera ex labore. Capitulum .XXIII.
16
LAbor quandoque peruenit ad summum
17
in calefaciendo corpus et spiritum: ita
18
vt fiat febris nocens operationibus: et est
19
plurimi nocumenti: et grauitas ipsius
20
super vitalem et animalem. ¶ Signa sunt ante-
21
cessio laboris et additio calefactionis iuncturarum
22
super alia: et tactus lassitudinis et siccitas corpo〈-〉
23
ris. ¶ Et quandoque accidit in fine eius hume-
24
ctatio si fuerit labor temperatus in eo id est quando
25
non est in eo exiccatiuum aut frigus prohibens
26
sudorem. ¶ Sinautem labor fuerit superfluus mi〈-〉
27
noratur humectatio et sudor. et quandoque sequitur
28
ipsum tussis sicca propter communitatem pulmonis.
29
¶ Et quandoque declinatio complexions[*]complexions corrupt for complexionis est et pul〈-〉
30
sus eius paruus debilis. et quandoque declinat ad
31
duritiem. ¶ Et vrina est citrina calida propter mo〈-〉
32
tum subtilem et propter resolutionem.
33
¶ De cura. Capitulum .XXIIII.
34
CUratio eorum est tranquillitas: et bal-
35
neatio in tina: et inunctio fricando pro〈-〉
36
prie super iuncturas: et acceptio cibi bo〈-〉
37
ni chimi humectantis secundum quantitatem
38
qua digeratur de genere carnium pullorum et hedi et pi〈-〉
39
scium paruorum. ¶ Et quoniam virtutes eorum sunt debi〈-〉
40
les: tunc non oportet vt confidant de se posse digerere
41
quod digerebant in dispositione sanitatis: immo mi-
42
nus illo. et propter hoc cibentur eis quorum paucum
43
nutrit plurimum sicut ea que diximus: et sicut viteli
44
ouorum sorbilium: et testiculi gallorum sunt eis bo〈-〉
45
ni. Quidam tamen existimarunt[*]existimarunt corrupt for existimauerunt: quod oportet vt patien-
46
tium laxitudinem regimen plus subtilietur quam alio〈-〉
47
rum: sed illud non est rectum. ¶ Et oportet vt sumant
48
de fructibus humidis: et sumant in potu vinum plurime
49
commixtionis si fuerint assueti: aut iulep: et aliud
50
si non fuerint consueti. ¶ Et oportet vt eorum inunctio
51
sit plurima quam inunctio aliorum cum oleo aliquo
52
vt humectentur eorum membra et iuncture ex sicci〈-〉
53
tate. ¶ Et iterum vt mollificetur illud quod accidit
54
eis de tensione. ¶ Et oleum vino.[*]vino. corrupt for viol. [i.e. violaceum] est de oleis me-
55
lioribus eis. ¶ Et oportet vt communicet inunctio eorum
56
corpori et proprie capiti et collo et spondilibus dorsi
57
et iuncturis omnibus et proprie post balneationem. ¶ Et
58
oportet vt sternantur strata eorum et aromatizentur
1
indumenta eorum: et sedilia eorum. et indigent
2
iteratione balnei propter reliquias. iterentur om〈-〉
3
nia que scripta sunt in capitulo suo.
4
¶ De febre ephimera ex euacuatione. Capitulum .XXV.
5
QUandoque accidit ex commotione humorum
6
post ventris solutionem motus spiritui super-
7
fluus et inflammans in ipso febrem propter
8
multitudinem lassitudinis que sequitur
9
ipsam. ¶ Et quandoque faciunt eam medicine soluti〈-〉
10
ue propterea quod calefaciunt. ¶ Et quandoque sequitur flobo〈-〉
11
tomiam propterea quod redire facit humiditatem vaporum et
12
sanguinitatem eorum ad furiositatem colericam.
13
¶ Curatio. Capitulum .XXVI.
14
OPortet vt subtilietur in retinendo vri〈-〉
15
nam per ea que sunt ordinata in capi〈-〉
16
tulis suis. et vt cibetur eger cum eo quod
17
confortat plus et secundum quantitatem qua dige〈-〉
18
ratur de eis que infrigidant et humectant et sint in eo
19
pontica stiptica. ¶ Et ponantur super stomacum empla〈-〉
20
stra et embroce confortantia calefacta non tepefa-
21
cta. Nam omne tepidum est mollificatiuum et re-
22
soluit virtutem. ¶ Et de hac summa est lana infu〈-〉
23
sa in oleo nardino. aut oleo frigidiore eo aro-
24
matizato: et exprimatur adeo donec separentur ab
25
ea partes olei et ponantur super cor et epar ea que infrigidant.
26
¶ De febre ephimera ex dolore. Capitulum .XXVII.
27
DOlor quandoque calefacit spiritum adeo do-
28
nec inflammetur febris. ¶ Signa. dolor in ca〈-〉
29
pite aut oculo aut aure. aut dente. aut
30
iuncturis. aut extremitatibus. aut co〈-〉
31
lica. aut emorroydibus. aut alijs de doloribus
32
furunculorum.
33
¶ De cura eius que fit ex dolore. Capitulum .XXVIII.
34
REgatur dolor cum eo quod oportet in capitulo suo. de〈-〉
35
inde curetur cura eius que fit ex labore.
36
¶ Quod si timeatur ex potu vini motus
37
dolorosus non detur in potu.
38
¶ De febre ephimera ex sincopi. Capitulum .XXIX.
39
QUandoque accidit ei cui superuenit sinco〈-〉
40
pis propter commotionem spiritus diuersa cale-
41
factio et conuertitur in febrem. et quandoque re〈-〉
42
mouentur de ea post ablationem timo-
43
ris in sincopi reliquie. ¶ Signa. Uicinitas sinco〈-〉
44
pis: et casus virtutis absque signis febrium aliarum
45
que non sunt ex febribus ephimeris: et pulsus
46
in ea est diuersarum dispositionum. quandoque enim cadit et de-
47
struitur: quando vincit frigus. et quandoque fit velox et appa-
48
ret cum dominatur caliditas: et similatur pulsui patientium exte〈-〉
49
nuationem exiccatiuam in duritie cum verminatione.
50
¶ Curatio. Capitulum .XXX.
51
CUra eius est cura sincopis. et dare ci-
52
bos velocis digestionis boni chimi: de
53
illis quos sciuisti. ¶ Et si indigueris
54
vt des in potu vinum fac: et non cures
55
de febre. Cum ergo liberatur ex sincopi et remanet
56
febris similis ei que est cum extenuatione curetur
57
cum eo quod est in canone de infrigidatione et
58
humectatione.
1
¶ De febre ephimera ex fame. Capitulum .XXXI.
2
QUandoque acuuntur vapores in corpo〈-〉
3
re quando non inueniunt nutrimentum et
4
generant febrem. et eius pulsus est debilis
5
paruus. et quandoque declinat ad duritiem.
6
¶ Curatio. Cibatio quidem in febre est sicut ex
7
sorbitionibus factis ex kist ordei cum oleribus
8
et post illas cum cibis bonis confortantibus.
9
¶ Balneetur et effundatur super caput eius aqua
10
plurima tepida: et sedeat in ea et humectetur cor-
11
pus eius cum eis que sunt sicut oleum violaceum et
12
rosaceum et cucurbitinum.
13
¶ De febre ephimera ex siti. Capitulum .XXXII.
14
HEc proxima est ei que ex fame et est di-
15
gnior vt accidat propter defectum eius quo
16
sedatur de aqua caliditas fortis in vapo-
17
ribus. ¶ Curatio. Dare in potu aquam
18
frigidam et aquas fructuum frigidorum et proprie grana-
19
torum. et humectare corpus cum tina. et si possi-
20
bilis est ei balneatio cum aqua frigida faciat.
21
¶ De febre ephimera ex opilatione. Capitulum .XXXIII.
22
OPilationes fiunt in poris entis[*]entis corrupt for cutis [cf. Venice 1564] propter
23
spissitudinem eius: et paucitatem ablutio〈-〉
24
nis: et multitudinem ciborum: et propter frigiditatem
25
et propter ablutionem cum aquis frigidis stipti-
26
cis: et propter adustionem solis. ¶ Et quandoque fit in vijs
27
venarum: et meatibus earum et orificijs ipsarum et cur〈-〉
28
sibus et vijs earum. ¶ Et cum dicitur febris ephime〈-〉
29
ra ex opilatione non innuitur nisi ad hanc speciem.
30
Nam plerumque accidit vt minoretur resolutio et multi-
31
plicetur repletio et coartatio et priuetur respiratio et
32
aggregetur vapor plurimus et non resoluitur et tunc
33
eueniet caliditas superflua: et dum perseuerauerit eius in-
34
flammatio in debiliori ex corporibus quod est spiritus
35
erit febris ephimera. cum ergo inflammatur in sangui〈-〉
36
ne est species famosa synoche quam dicemus. et est il〈-〉
37
la que est de summa febrium humorum. et non est propter
38
putredinem: immo est propter inflammationem et ebulitio-
39
nem. Quod si pertranseat illud ad putredinem quam
40
facit opilatio et priuatio respirationis permutatur ad febrem
41
putredinis. ¶ Et huiusmodi quidem opilatio: aut fit ex mul〈-〉
42
titudine humorum et sanguinis: aut ex grossitudi-
43
ne eorum: aut ex viscositate eorum: aut propter casum rei
44
de causis opilationis in instrumento non in cursu immo sicut
45
frigus constringens: aut apostema coartans: aut nascen〈-〉
46
tia rei: aut aliud de illis quorum te oportet re-
47
memorari. ¶ Et hec quidem febris de febribus
48
ephimeris parum permutatur ad ethicam: quoniam
49
corpus in ea est plurime materie. ¶ Et in hac
50
febre iterum est sitis et inflammatio et adherentia ca〈-〉
51
liditatis et vrina media inter igneam. ¶ Et hec
52
febris est difficilis ad cognoscendum: cuius simili-
53
tudo est proxima similitudini febrium humo-
54
rum. ¶ Et hec febris quandoque remanet vsque
55
ad diem tertium. et in eo quod est post ipsum sunt
56
opilationes plurime fortes: et non sunt inspis-
57
santes: et non condensantes de foris: et si sunt
58
parue festinat:[*]festinat: corrupt for festinat [redundant colon] eius eradicatio: si non fuerit
1
error. ¶ Et hec febris inter febres ephimeras quandoque ac-
2
cidit et redit propter fixionem opilationis que est causa
3
quare fiunt ei paroxismi. Et hec quidem febris multotiens
4
permutatur ad frigus et horripilationem et significat quod ipsa
5
sit putrida. Et cum illa que est ex opilatione facit ac-
6
cidere dolorem post flobotomiam in latere sinistro non
7
est excusatio iterationis flobotomie precipue cum se-
8
datur febris et perseuerat dolor. ¶ Signa. Quandoque ac〈-〉
9
cidit febris ephimera non a causa primitiua. et est lon-
10
ge declinationis. tunc existima quod ipsa est opilatio:
11
et proprie quando declinat sine euacuatione cum humecta〈-〉
12
tione. Et verificant existimationem tuam signa re-
13
pletionis et in corporibus plurimi sanguinis et ge-
14
nerantibus eum: aut grossorum humorum viscosorum.
15
Et differentia quidem inter ea ambo est quoniam si opilationes
16
in eis sunt propter grossitudinem humorum et viscosi〈-〉
17
tatem eorum significat ea signa nota eis et non est illic in-
18
flatio corporis et rubedo et extensio. et ad summum
19
signa multitudinis. Et illis in quibus causa est
20
repletio sunt signa repletionis ex rubedine faciei
21
et exuberatione venarum et inflatione et tensione et
22
alia apparentia. et si superfluunt opilationes pulsus
23
est paruus. et si non superfluunt non oportet vt mi-
24
noretur pulsus. ¶ Cura. Cum causa est multitu-
25
do humorum et repletio. tunc oportet vt in principio
26
properes ad flobotomiam et euacuationem: et vt floboto〈-〉
27
mes eum cum iam non febrit: tunc est melius et quando
28
febrit si non fuerit necessitas tunc statio est magis
29
conueniens. flobotomia enim facit humores cur〈-〉
30
rere et permiscet inter eas. ¶ Si autem non fue〈-〉
31
rit excusatio. tunc non oportet vt postponatur et tarde〈-〉
32
tur flobotomia et euacuatio. deinde fiat occupa〈-〉
33
tio in eis que aperiunt opilationes et mundificant
34
meatus. ¶ Et non properes ante euacuationem ad mundi-
35
ficandos meatus et apertionem. illud enim fortasse
36
fit causa ad attrahendum humores subito ad quos-
37
dam meatus et inuiscaudum in eis: et illud est res in qua
38
sunt errores plurimi: et fortasse addit in opila-
39
tionibus si fuerint grossi. et proprie si meatus in crea-
40
tione sua fuerint stricti. Cum flobotomia iterum
41
et euacuatio quandoque educant superfluitates viscosas
42
fumosas facientes coartatione sua hanc febrem et pro-
43
hibeant vt permutetur ad putredinem et proprie
44
cum ad vltimum facis eam peruenire et facis appro-
45
ximare sincopi. Et si non sentis multitudinem hu〈-〉
46
morum: immo sentis opilationes: et quod ipse sunt acci-
47
dentes a grossitudine eorum et viscositate ipsorum:
48
tunc fortasse non indiges flobotomia superflua: et
49
euacuatione superflua: immo indiges apertione. et apertio
50
quidem est cum abstergentibus ex medicinis et ci〈-〉
51
bis. Et propterea quod egritudo est febris non est possibile vt
52
redeas in aperiendo ad abstergentia calida. immo ad
53
illa que sunt inter syrupum acetosum purum vsque
54
ad illum qui est cum seminibus: et aqua endiuie vsque
55
ad aquam feniculi. Et cibus sit ille in quo est ab〈-〉
56
lutio: et non in quo est viscositas sicut kist ordei:
57
et zuccarum cum hoc quod ipsum est propinquum cibo
58
est in ipso apertio et abstersio. non est ergo malum
1
si misceatur cum kist ordei. ¶ Demum oportet vt consi-
2
deres cum euacuaueris si necessaria fuerit euacuatio eius et ap〈-〉
3
paruerit sicut diximus an minuatur febris et deficiat
4
et an si paroxismos habuerit frangatur et debili-
5
tetur paroxismus eius secundus a primo. ¶ Et con-
6
sidera vrinam. et si inuenis eam non priuatam digestio〈-〉
7
ne. et in pulsu si inuenis eum non significare pu〈-〉
8
tredinem procedes secundum hoc regimen. ¶ Et intro〈-〉
9
mitte egrum in die tertio post paroxismum in bal-
10
neum hora mollificationis paroxismi expectati si
11
fuerit febris vsque ad quinque horas et inunge eum.
12
Et frica ipsum cum rebus in quibus est abstersio
13
equalis sicut quod est inter farinam fabarum vsque ad
14
farinam horobi et farinam radicum lilij et aristologie
15
emollite cum aliquantulo mellis et aque. ¶ Quod
16
si fueris ausus vti fortiori hoc tunc vtere spuma
17
baurac. Et si existimas quod balneum alterat naturam
18
eius in aliquo et facit accidere quasi horripila-
19
tionem: non moretur in eo ictu oculi: opilationes enim
20
iste non sunt de genere earum quas aperit balneum.
21
¶ Cum ergo egredietur de balneo non oportet vt ap〈-〉
22
proximet cibo neque vino nisi post securitatem ex
23
paroxismo. ¶ Si autem exigit dispositio vt cibetur ali〈-〉
24
quantulum et non tolerat: detur in potu id in quo est
25
apertio sicut aqua ordei subtilis: plurime aque:
26
pauci ordei: plurime decoctionis decocta cum apio.
27
¶ Quod si paroxismus non iteratur ei tunc balnea
28
eum secundo si desiderauerit illud et ciba ipsum. Et si
29
fuerit paroxismus diminutus a paroxismo pri〈-〉
30
mo et vrina fuerit bona: tunc confide in veritate
31
curationis et paucitate opilationis et cura eum post
32
eradicationem eius sicut curasti: et ciba ipsum. Et si
33
venerit paroxismus sicut fuit aut fortior illo: et
34
vrina non fuerit sicut oportet: tunc egritudo est tendens ad
35
putredinem: et curatio eius est curatio putredinis.
36
¶ De febre ephimera ex nauseatiua satietate et
37
repletione. Capitulum .XXXIIII.
38
QUandoque accidunt ex nauseatiua satie-
39
tate vapores mali ex quibus accidit cali〈-〉
40
ditas et inflammantur spiritus quare accidit
41
febris et proprie in corporibus colericis: et
42
in illis qui non habent amplos poros: nam pluri〈-〉
43
mum superfluitatum earum vaporat vaporationes
44
famosas. et minoratur in eis eructuatio acida.
45
¶ Et de illis qui sunt vehementius dispositi ad
46
illam sunt illi qui incipiunt post nauseatiuam satie〈-〉
47
tatem vti exercitio et motu et ire sub sole et bal-
48
neatione postquam accidit eis hoc: multiplicantur
49
enim in eis vapores fumosi. et proprie quando habue〈-〉
50
rint in corporibus suis dolorem et proprie in visce-
51
ribus eorum. ¶ De materia vero eructuatio-
52
nis acetose et in habentibus eam raro contingit vt
53
generetur febris si autem generetur erit debilis: immo non ge〈-〉
54
nerantur. et existimamus quod generatus ab eructuatio〈-〉
55
ne acetosa non est nisi satietas nauseatiua. ¶ Et
56
isti quidem cum eorum soluuntur nature iuuan〈-〉
57
tur valde: et remouetur febris eorum propter expul〈-〉
58
sionem superfluitatis superflue fumose. ¶ Et
1
diuersificantur quidem curatio eius cuius retinetur
2
natura ex illis et cuius soluitur. ¶ Et si natura il-
3
lius qui febrit ex nauseatiua satietate leniatur dua〈-〉
4
bus ascellationibus aut tribus. deinde flobotometur for〈-〉
5
tis fit super eam fluxus ventris. et fortasse fiet flu-
6
xus epaticus quem significabunt pulsus cordis et
7
nigredo lingue. et similantur accidentia febris ephimere
8
ex repletione accidentibus febris ex ira: rubent enim
9
oculi et facies valde et fit inflammatio vehemens
10
et magnificatur pulsus: et fit velox et rubet vrina.
11
¶ Amplius cum plus remanet non excedit tres
12
dies. ¶ Et scias quod febris ephimera ex nauseatiua
13
satietate quandoque venit cum periodis quatuor aut septem
14
et cum hoc est febris ephimera verum pulsus eius est sanus.
15
¶ Signa. Signa eius est alteratio eructuatio-
16
nis ad acetositatem aut fumositatem. Cum ergo alte-
17
ratur eructuatio ad sanitatem indicat sanitatem. ¶ Et
18
vrina quidem istorum est priuata digestione aquosa. Et quando
19
causa nauseatiue satietatis est vigilia est in facie et fau〈-〉
20
cibus eorum inflatio et in palpebris eorum est gra-
21
uitas.
¶ De cura. Capitulum .XXXV.
22
PAtiens hanc nauseatiuam satieta-
23
tem non euacuatur quin aut sit natura eius non
24
soluta: aut sit soluta. ¶ Quod si natura
25
eius fuerit non soluta: tunc procul-
26
dubio oportet ut solues eam: et si fuerit aliquid cibi aut fe〈-〉
27
cis aut grauitatis remanens in stomaco: tunc oportebit
28
vt facias uomere ipsum: deinde solue eum et conside〈-〉
29
ra ubi inuenit grauitatem. ¶ Et considera tunc an sit
30
rectius euacuare illud cum clisteribus et suppositorijs
31
aut cum aliquo quod bibitur desuper ut soluat aut depo〈-〉
32
nat aut digerat. ¶ Et significat illud quod rectius
33
est de hoc dispositio eructuationis: fortasse enim necessarium
34
erit si fuerit cibus stans fortiter et sit difficilis vo〈-〉
35
mitus et non aspiciatur ad febrem: sed administretur dia-
36
pipereon vt precipitetur et descendat cum digestione: aut
37
administretur quod est debilius eo et administrentur em〈-〉
38
broce et emplastra digestiua cognita in capitulo digestio-
39
nis: et solutiua cognita in capitulo solutionis. ¶ Cum
40
ergo descenderit tunc aut egredietur per seipsum aut
41
iuuabitur cum suppositorio. ¶ Et toleretur fames
42
super eum tamdiu donec non remaneat hesitatio in de〈-〉
43
structione satietatis nauseatiue deinde sumat ci〈-〉
44
bum leuem velocis digestionis boni chimi. ¶ Et sit inten〈-〉
45
tio ad famem et somnum tantum quod excusat sollicitudinem in
46
alleuiatione repletionis. ¶ Quod si natura fuerit solu〈-〉
47
ta considera an res que euacuatur sit illud quod est cor〈-〉
48
ruptum. et si fuerit illud non retineatur donec totum
49
euacuetur vsque ad postremum eius. ¶ Expecta declina-
50
tionem paroxismi et fac ingredi ipsum tunc balneum.
51
¶ Et ciba ipsum nisi fuerint illic superfluum de-
52
struens fortitudinem: tunc enim non facias ipsum ingre〈-〉
53
di balneum: immo ciba ipsum et conforta stomacum eius
54
cum rebus quas scies: et quarum quedam scripte sunt
55
in capitulis de solutione ventris. ¶ Et de illis
56
est lana infusa in oleo in quo est virtus absinthij
57
aut etiam in oleo nardino postquam fuerit expressa et
58
separata fuerit ab ea maxima pars olei. ¶ Et
1
si perseuerat solutio et inuenis id quod ingreditur
2
absque genere eius quod corruptum est administra oleum
3
de cydonijs tepidum recens secundum hunc modum
4
et oleum de mastice et non est iterum in oleo nardi〈-〉
5
no contrarietas eius. ¶ Et fortasse administramus
6
cerataria: et proprie quando non suffert dispositio strictu〈-〉
7
ram eorum super ventres eorum. ¶ Et quandoque indige-
8
mus emplastris fortioribus hoc de emplastris
9
predictis in colyrica passione. Et dat[*]dat corrupt for da eis in po-
10
tu aquam fructuum si tolerat eas. et da ei ad come〈-〉
11
dendum illud cuius alleuiatur nutrimentum et faci〈-〉
12
lis fit digestio sicut testiculi galli et pisces alredradu
13
et premitte super illud aliquid de fructibus et suc-
14
cis et robub stipticis. ¶ Et si abscinditur de ap〈-〉
15
petitu aliquid: admoue ipsum cum eis que sci-
16
uisti: et proprie cum eis que fiunt ex cydonijs. ¶ Et
17
cum euacuatum est non est malum vt administres
18
ei electuarium forte de illis que digerunt et con〈-〉
19
fortant stomacum et aperiunt opilationes: et illud post
20
ablationem febris et accidentium. ¶ Et inter quidem
21
ad flobotomiam est vt non fiat in ea donec declinet:
22
tunc enim fiat. et illud quod prius datur in potu est aqua
23
ordei. et cibus sit sicut ille qui sit de acresta cum
24
cucurbita et amigdalis paucis. et infrigidetur lo-
25
cus eius et odoramentum eius et trocisci de cam〈-〉
26
phora in quibus non ponitur reubarbarum.
27
¶ De febre ephimera ex apostemate. Capitulum .XXXVI.
28
FEbres sequentes apostemata interiora
29
sunt putride. et quandoque associatur eis
30
ethica: et non sunt de numero febri〈-〉
31
um ephimerarum. ¶ Apostema〈-〉
32
ta vero apparentia sicut sunt furunculi et exiture
33
vel bubones que eueniunt in ea et proprie apo〈-〉
34
stemata magna: que fiunt in membris glandulosis
35
et in carnibus que vocantur molles sicut illa que
36
fiunt in inguinibus a superfluitatibus epatis et
37
in ascellis a superfluitatibus cordis. et sub aure
38
a superfluitatibus cerebri quandoque sequuntur febres
39
et non euacuantur quin aut sit illud quod peruenit
40
ex eis ad cor donec igneat ipsum calefactio sola
41
aut cum putredine. ¶ Quod si fuerit calefactio so-
42
la: tunc erit de genere febrium apostematum intrin-
43
secorum. ¶ Et plurimum quod accidit de istis fe〈-〉
44
bribus sequentibus apostemata sequentia causas primi〈-〉
45
tiuas ex ulceribus et scabie et doloribus et per-
46
cussionibus et casibus ad que expelluntur ma-
47
terie et retinentur in vijs apud carnes molles est
48
de genere febris ephimere. ¶ Et plurimum quod
49
accidit de istis febribus sequentibus apostema〈-〉
50
ta quorum cause sunt antecedentes sicut repletio〈-〉
51
nes et opilationes preterite sunt putride. et secundum
52
plurimum febres sunt radices et apostemata seque-
53
tia[*]seque-tia corrupt for sequentia: licet quandoque accidat econtrario. Hypo-
54
crates nominauit has febres malignas: que ex
55
his sunt ephimere. ¶ Et febres quidem sequentes
56
ea secundum plurimum sunt ephimere: et si non sunt
57
ephimere sunt male. ¶ Et plurimum quidem
58
harum seqnuntur[*]seqnuntur corrupt for sequuntur apostemata sanguinea. et quandoque
1
accidunt sequentes herisipillam et similia ei. ¶ Si〈-〉
2
gna. Figura earum sunt ea que diximus de an〈-〉
3
tecessione apostematum ante eas et facies est in-
4
flammata et rubea. et est additum in ea super disposi〈-〉
5
tionem sanitatis: et non est caliditas vehemen-
6
ter mordicans. quamuis sit multitudo eius in eis
7
quoniam huius apostemata sunt sanguinea nisi sint febres sequen〈-〉
8
tes herisipillam. et tunc istis febribus succedit hume〈-〉
9
ctatio. ¶ Et est pulsus in eis velox magnus fre-
10
quens propter replexionem[*]replexionem i.e. repletionem et caliditatem. et est vrina
11
aquosa alba propter cursum materierum et apostemata et ulce〈-〉
12
ra. ¶ Cura. Oportet vt antecessio fiat in ea cum
13
flobotomia et fluxu ventris. et curetur apostema cum eo quod
14
oportet in capitulo suo. et subtilietur regimen et non
15
bibat vinum omnino et non cibetur nisi post declina-
16
tionem completam. et necessaria sunt ei extinguentia
17
et infrigidantia humectantia et emplastra infrigi〈-〉
18
data cum niue super membrum infirmum apostemosum: ita
19
vt non noceant apostemati: neque satiant ipsum
20
crudum: immo infrigidetur via inter ipsum et cor
21
infrigidatione penetrante in profundum.
22
¶ De febre ephimera ex terrestritate id est quando cu-
23
tis fit dura vt testa. Capitulum .XXXVII.
24
HEc febris iterum sequitur priuatio〈-〉
25
nem resolutionis propter opilatio〈-〉
26
nes non profundatas. ¶ Et plures
27
quidem hominum cum dimittunt consue〈-〉
28
tudines suas balneandi febrium. Et plures eo-
29
rum sunt illi in quorum corporibus generatur va-
30
por clericus propter complexionem corporum eorum: et ciborum
31
ipsorum et aquarum ipsarum malarum et propter dispositiones
32
eorum antecedentes ex vigilijs. ¶ Curatio eius est
33
extinctio et administratio balnei et sudare in eo
34
post declinationem. Et fricari cum eis que sunt sicut
35
furfur et farina fabarum et amigdale amare et semen
36
melonis et aliquid alusen et baurac. et sit cibus
37
eius extinguens et humectans: et vinum eius sit
38
plurime commixtionis: et iteret balneum multotiens.
39
¶ De febre ephimera ex calore. Capitulum .XXXVIII.
40
QUandoque accidit ex calore aeris et
41
calore balnei et similium febris ephime-
42
ra. ¶ Et plurimum illius non ac-
43
cidit nisi ex vehementia caloris so〈-〉
44
lis: et est prima suspensio eius cum spiritu animali:
45
cum primum quod ei leditur sit caput: calefacit enim
46
aer eius et peruenit ad cor vt sit febris deinde spar-
47
gitur in totum corpus. ¶ Et quandoque fit eius
48
suspensio cum corde propter caliditatem anhe-
49
litus. et quandoque custoditur caput a calore. Sed
50
illa que ex sole accidit plurimum incipit in ce-
51
rebro: et capite et propter illud qui non est mun-
52
dus impletur caput eius. ¶ Et illa que non fit
53
ex sole: sed fit ex diebus canicularibus: et ex bal〈-〉
54
neatione et ex alijs impressionem facit in cor.
55
¶ Signa. Signa sunt causa eueniens ex vehe-
56
mentia inflammationis capitis in parte solari
57
cerebri: et fortasse est cum grauitate et repletione
58
si non fuerit corpus mundum et magnitudo an-
1
helitus in parte cordiali. ¶ Et illud quod apparet
2
de corpore uehementis calefactionis calidius in〈-〉
3
teriore eius et de illis quibus scitur illud est qui
4
sitis eius est minor siti illius cuius caliditas est
5
illa caliditas: et est in hac habitudine contraria vel
6
diuersa ei que est ex densitate. ¶ Cura. Est neces〈-〉
7
sarium vt incipiatur in curatione eius cum eo quod
8
infrigidat ex embrocis super caput et pectus et
9
ex oleis frigidis et proprie oleo rosaceo infrigidato su〈-〉
10
per niuem quod fundatur super caput et pectus ex oleo
11
longinquo: et detur in potu aqua frigida: et que
12
currunt cursu eius et sine cessatione eius fiat illud
13
vsquequo declinet febris. ¶ Cumque aufertur ingredia〈-〉
14
tur tinam et non tangat eum tina si fuerit cum eo febris
15
et balnea ipsum aqua tepida: et non permittas ae〈-〉
16
rem eius calefacere ipsum: et non timeas ex effu〈-〉
17
sione aque calide super caput eius: quoniam ipsa hume〈-〉
18
ctat et resoluit febrem: et necessitas ad balneandum
19
plus est quam necessitas ad vngendum. Cum ergo
20
egreditur: tunc frica caput eius cum oleis frigi〈-〉
21
dis sicut est oleum rosaceum de nenufare.
22
¶ De febre ephimera que accidit ex frigore et
23
balneatione. Capitulum .XXXIX.
24
QUandoque accidit ex frigore et balnea〈-〉
25
tione cum aquis frigidis vt condensen〈-〉
26
tur pori apparentes et coartent vapo〈-〉
27
res fumosi secundum quod dictum est in illa que
28
fit ex estuositate: quare accidit febris et multotiens
29
perducit ad putridam. ¶ Et non perducit ad il-
30
lam febrem nisi quando vapor prefocatus est acutus
31
non suauis. Suauis enim non generat eam. ¶ Signa
32
eius sunt cause: et corpus in ea in primis cum tan〈-〉
33
gitur non est vehementis caliditatis. Cumque figitur
34
manus sentitur calor eleuari. ¶ Et pulsus non
35
est in paruitate in qua est in illa que fit ex angustia
36
et tristicia et fame: quoniam non est illic resolutio. Sed
37
est velox propter necessitatem scilicet attrahendi aerem nisi
38
fit frigus vehemens et fortasse declinat ad duri-
39
tiem et oculus non est profundus: immo quandoque est
40
inflatus propter vaporem coartatum. ¶ Et vrina quandoque
41
est alba: quoniam caliditas est prefocata: et quandoque est tin-
42
cta: quoniam caliditas que resoluitur ex poris expellitur
43
ad viam vrine. Curatio. Cooperiantur in febre
44
donec sudent: cum ergo declinant ingrediantur
45
balneum et balneentur cum aqua ad caliditatem
46
decliui: et cum aere calido et embrocentur super ipsos
47
aque in quibus decocta sunt sicut amaracum et ane〈-〉
48
tum et sisimbrium. et fricetur cum eis que diximus
49
que abstergunt poros et mollificant eos: et post-
50
ponatur in eis inunctio vsquequo sudent et fricentur
51
et balneentur cum aqua calida valde. ¶ Et oportet vt
52
antecedat balneatio cum aqua balneationem cum
53
aere. deinde inungantur cum aliquo ex oleis di-
54
latantibus poros. et fundatur super capita eorum sicut
55
oleum de aneto et keiri et camomilla: et cibentur
56
cibis leuibus et aromatizentur. ¶ Et sumant
57
in potu vinum album subtile commixtum et est me〈-〉
58
ius eis quam aqua propter quod est in eo de sudatione
1
et prouocatione. ¶ Et inunctio cum oleo aliquo
2
patientibus ex labore est magis iuuatiua quam pa〈-〉
3
tientibus ex soliditate.
¶ De febre ephi-
4
mera ex soliditate ex aquis stipticis. Capitulum .XL.
5
QUandoque accidit illis qui balnean-
6
tur in aquis stipticitatem facientibus
7
sicut super quam vincit virtus aluminis
8
aut draganti vt vehemens fiat spissi-
9
tudo pororum apparentium: quare comprimuntur eorum
10
vapores: et accidit eis quod diximus aliquotiens
11
et multotiens quidem perducit ad putredinem.
12
¶ De signis. Capitulum .XLI.
13
Ignificant[*]Ignificant corrupt for SIgnificant [initial is missing] eam cause: et quod significa-
14
tur de nigredine cutis quasi ipsa exten〈-〉
15
sa sit preparata preparatione qua pre-
16
parantur coria: et sicut si tangatur cutis
17
infusa in aqua draganti. ¶ Et si dispositio in ad-
18
ditione caliditatis post tempus id est non statim ex
19
tactu cutis sicut in alijs de illis que accidunt ex
20
opilatione pororum. ¶ Et pulsus est debilior
21
et minor et vehementioris velocitatis. ¶ Et vri〈-〉
22
na est vehementius alba et tenuis sicut vrina mu〈-〉
23
lieris. et non est in corporibus eorum diminu-
24
tio neque in oculis eorum profundatio. ¶ Cu-
25
ra. Oportet vt curetur cum propinquitate cu-
26
rationis eorum qui sunt ante eos: verumtamen
27
eis non datur in potu vinum nisi post fiduciam
28
vehementem amplitudinis pororum. nisi sit con〈-〉
29
condensatio[*]concondensatio corrupt for condensatio parua: fortasse enim tunc aperit eam
30
vinum. ¶ Et oportet vt subtiliatio regiminis
31
ipsorum sit maior. et mora eorum in aere balnei.
32
et balneatione eorum cum aqua calida maior.
33
¶ Et oportet vt tardetur inunctio eorum plus.
34
¶ De febre ephimera ex vino. Capitulum .XLII.
35
QUandoque accidit ex vino febris ephi〈-〉
36
mera. Et cura eorum est cura ebrie-
37
tatis. ¶ Et fortasse indigent solutio〈-〉
38
ne cum aqua fructuum et similibus et
39
flobotomia et vomitu: et proprie cum perseuerat
40
dolor capitis eorum: et oportet vt ingrediatur bal〈-〉
41
neum post declinationem.
¶ De febre ephi〈-〉
42
mera ex cibis calidis. Capitulum .XLIII.
43
CIbi calidi faciunt febrem ephimeram.
44
Et sicut illa que est ex sole secundum plurimum
45
est cerebralis et in spiritu animali. Et
46
lla que fit ex balneo est cordialis et in
47
spiritu vitali. Et similiter illa que fit ex cibo est epati-
48
ca et in spiritu naturali.
¶ De cura. Capitulum .XLIIII.
49
HUius curatio est prouocatio cum infri-
50
gidantibus notis. Et solutio nature est me-
51
lior cum siracost et tamarindis. et recti-
52
ficare epar cum eis que sunt aqua endiuie et
53
oleum et syrupus acetosus: et emplastra infrigidantia ex
54
sandalis et camphora et aqua rosacea et oleo et succo eius
55
et ex succis oleorum infrigidatis actu: et extinctio
56
cum cibis frigidis et humidis. ¶ Principium
57
sermonis de febribus putridis: et complementum
58
sermonis est in febribus sanguineis et colericis.
1
¶ Tractatus secundus continet capitula .LXVIII.
2
¶ Sermo vniuersalis de febribus putridis. Capitulum .I.
3
PUtredo accidit aut propter
4
cibum malum cum est preparatus
5
vt putrefiat illud quod generatur
6
ab eo propter malitiam sue
7
substantie: aut propterea quod velo-
8
citer recipit corruptionem
9
quamuis sit bone substantie sicut lac
10
Aut quoniam est aquosus nutri〈-〉
11
menti mali: cuius aquositatem recipit sanguis sicut illud
12
quod generatur a fructibus tardis humidis valde.
13
Aut quoniam est ex illis que non conuertuntur ad sangui-
14
nem bonum: immo remanet humor malus frigidus
15
quem adhorret calor innatus et succedit ei extraneus:
16
sicut ille qui generatur a cucumere et citrolo et piris
17
et similibus. ¶ Aut malitia artificij eius aut ho-
18
ra ipsius: aut ordo eius secundum quod scis. Aut propter opi〈-〉
19
lationem prohibentem respirationem et euentationem
20
propter complexionem corporis malam cum non potest digestio-
21
nem facere bonam. et sunt iterum virtutes de illis que
22
non faciunt in cibo aut in humore aliquid propter pri-
23
uationem respirationis humorum: quare dimittunt eum
24
crudum. Et huiusmodi quidem complexio aut generat humorem malum
25
aut corrumpit id quod generat propter abbreuiatio〈-〉
26
nem suam in digestione: et quia nocet eum motu pigro.
27
et iste cause sunt iuuantes in generatione opilationis
28
generantis putredinem. Aut propter dispositiones extrin〈-〉
29
secas ex aeribus malis: sicut est aer pestilentie: et
30
aer lacunarum et locorum infusorum in quibus made〈-〉
31
fiunt res vt linum et aspaltum. et quandoque aggregatur de
32
eis numerus rerum plurimus. Et plurimum causarum putredi〈-〉
33
nis humorum est: aut propter multitudinem humo-
34
ris: aut grossitudinem suam: aut viscositatem sui: et
35
cause multitudinis humorum et viscositatis et gros〈-〉
36
sitiei humorum sunt note. Et inceptio opilatio/
37
nis est nota. Ergo quando fecerint opilationem
38
accidit putredo propter euentationis priuationem:
39
et cum fuerint succedentes motibus in non sua ho〈-〉
40
ra super repletionem et nauseatiuam satietatem. Et
41
balneationes similiter aut sol calidus aut sumere ca〈-〉
42
lefacientia super repletionem. Et dimissio caute〈-〉
43
le obseruationis digestionis in stomaco et epate et
44
succurrendi defectui si acciderit propter calefactio〈-〉
45
nem amborum in epithimatibus et vaporationibus. Et
46
putredo quidem quandoque est communis corpori. et quandoque est in mem〈-〉
47
bro propter debilitatem suam: aut propter vehementiam ca〈-〉
48
liditatis sue extranee et sue acuitatis aut doloris
49
eius. ¶ Et humor recipiens putredinem: aut est
50
colera talis modi vt ab ea vapor egrediatur qui
51
fit subtilis fumosus valde: aut sanguinis[*]sanguinis corrupt for sanguis talis
52
modi vt euaporet ab eo vapor subtilis: aut fleg〈-〉
53
ma talis modi vt illud quod euaporet ab eo sit
54
vapor spissus. aut melancolia talis vt illud quod
55
euaporat ab ea fit vapor fumosus purulentus.
56
¶ Et putredo quidem colere facit tertianam.
57
et putredo sanguinis facit continuam. et putredo
58
melancolie facit quartanam et que currunt cursu eius
1
et putredo flegmatis similiter vt multum facit quotidia-
2
nam et que currunt cursu eius. ¶ Et sanguinis lo〈-〉
3
cus est intra venas. Colera autem et flegma et me〈-〉
4
lancolia quandoque putrefiunt intra venas. et quandoque
5
extra venas. ¶ Et quando putrefiunt extra venas
6
si non est causa alia. neque est putredo in apostemate intrin-
7
seco quod det cordi putredinem continuam faciunt perio-
8
dos quos diximus. Sed vnicuique accidunt et era〈-〉
9
dicantur quamuis flegmatica non eradicetur quin ibi sint reli-
10
quie occulte. ¶ Et quandoque putrefiunt intra venas
11
faciunt adherentiam febris. et non eradicantur. neque
12
est proxima ei que eradicatur. immo est assidua inse-
13
parabilis. Sed ei est vehementia per quam cognoscitur
14
paroxismus qui est ei. Et quando putredo est intrinseca
15
dominans super venas omnes: aut super plurimum eius quod sequi〈-〉
16
tur ex eis non sunt forsitan additiones et diminu-
17
tiones apparentes. Cum autem est secundum contrarium eius ap〈-〉
18
parent alterationis manifeste. ¶ Et febris putredinis
19
quidem extrinsece non eradicatur et redit nisi quoniam mate〈-〉
20
riei qua putrefit superuenit putredo in tempore paro-
21
xismi. et finit eius humiditates ex quibus pende-
22
bat caliditas et resoluuntur et egrediuntur ex corpo〈-〉
23
re: quoniam non sunt retente in venis. ita vt prohibeat eas
24
illud a complemeto[*]complemeto corrupt for complemento resolutionis: et remanet cine〈-〉
25
reitas eius et ipsius terreitas que non sunt vehi-
26
culum febris et caliditatis. sicut videtur de dispositione
27
cumulorum stercorum paulatim paulatim: donec fi-
28
at cinis totum. deinde non remanet caliditas. Et
29
quando non remanet in humore adusto per putredi-
30
nem caliditas destruitur febris quousque aggregentur
31
vice alia ad locum putredinis. ¶ Et iam reman〈-〉
32
serunt in ea reliquie caliditatis ex putredine prima
33
quamuis non remaneat materia aut propter inuentionem
34
cause prime putredinis in materia prima et inflam〈-〉
35
matur in materia secunda secundum semitam putrefactio〈-〉
36
nis. ¶ Res ergo putredinis resoluitur secundum inuen〈-〉
37
tionem caliditatis non deficientis putrefacientis et
38
resoluentis et facientis cinerem et pertranseuntis ad
39
vicinum donec abscindat terminum et finiat materiam
40
et non inueniat vicinum aliud et remaneat febris
41
expectans materiam aliam et attrahat ad locum suum
42
¶ Cum autem putredo est intra venas: tunc accidit
43
vt sit resolutio completa difficilis: et non resol-
44
uitur putredo per continuitatem que est in quibus-
45
dam venis cum alijs: et putrefit omnis res que
46
vicina est ei: deinde resoluitur ad vicinum aliud.
47
¶ Et iterum illud quod comprehensum est in ve〈-〉
48
nis est vehementioris continuitatis ad cor. ¶ Et
49
iste quidem febres quibus sunt paroxismi eradica-
50
tionis et temporis: quandoque dimittunt ordinem
51
suum propter diuersitatem materierum in multitudi-
52
ne et paucitate et grossitudine et tenuitate. ¶ Et
53
propter diuersitatem in eis in genere: ita vt permuten〈-〉
54
tur quedam materie: et fiant de genere materiei alterius
55
que diuersificatur in eis in specie non in multitudi〈-〉
56
ne et paucitate et tenuitate et grossitie tantum. et quan〈-〉
57
doque fit ex malitia regiminis egri aut propter de-
58
bilitatem eius: aut propter multitudinem sensus eius.
1
¶ Et paroxismi quidem qui eradicantur incipiunt
2
secundum plurimum cum horripilatione aut frigore aut ri-
3
gore et resoluuntur per sudorem: et non incipiunt
4
cum frigore aut horripilatione secundum plurimum nisi aut
5
propter frigus humoris: aut propterea quia humor
6
mordicat lacertos: aut propter profundationem cali〈-〉
7
ditatis ad interiora redeuntis ad partem mate-
8
riei: aut propter debilitatem virtutis: aut propter
9
frigus aeris sicut contingit in tempore hyemis.
10
¶ Et illud quod fit ex mordicatione caliditatis
11
est dignius vt proportionetur ad horripilationem quam
12
ad frigus. ¶ Et plurimum quod accidit de eo est vt
13
fit sicut punctio acuum in omni membro. ¶ Ue〈-〉
14
rum resolutio materiei cum sudore est: quoniam cali〈-〉
15
ditas putrefiens vel putrida resoluit humidita〈-〉
16
tem et remanet cinereitas: cum ergo sit illa humi-
17
ditas non obsessa in venis facilis fit expulsio
18
eius per sudorem in poris. ¶ Paroxismi autem
19
inseparabiles minuuntur: et non eradicantur per
20
sudorem: neque incipiunt cum frigore nisi propter de-
21
bilitatem virtutis: aut propter profundationem ca〈-〉
22
loris innati: tunc enim infrigidantur extremita-
23
tes: et illud est signum malum. ¶ Et quibusdam fe〈-〉
24
bribus componuntur frigus et horipilatio: quoniam ma〈-〉
25
teria que putrefit est composita ex frigido. et mor〈-〉
26
dicatiuo. ¶ Et quandoque componuntur quedam febres
27
putredinis tali compositione qua fiant in forma
28
inseparabiles: et illud est verbi gratia quando incipit
29
humor putrefieri in loco. et cum superuenerit
30
ei putredo putrefit tota et consumitur ab ea. de-
31
inde incipit humor de genere eius: aut non de genere
32
eius putrefieri: tunc obuiat paroxismus secun-
33
dus tempori eradicationis paroxismi primi: deinde
34
continuatur res ita. et quandoque componuntur febres
35
putredinis modis alijs compositionis quos distin-
36
guam in capitulis suis. ¶ Et paroxismi quidem febrium
37
prolongantur quandoque et abbreuiantur prolongatio eorum
38
est ergo aut propter grossitudinem materiei et visco〈-〉
39
sitatem eius: et multitudinem eius: aut ipsius quietem:
40
aut propter debilitatem virtutis aut propter debilitatem sen-
41
sus: aut propter spissitudinem pororum quare non resol-
42
uitur humor: et eorum abbreuiatio est propter contraria eo-
43
rum. ¶ Et paroxismi iterum festinant et tardantur
44
et tarditas eorum est: aut propterea quia eorum materia est pau〈-〉
45
ca: aut tardi motus ad mineram putredinis propter
46
grossitiem suam. et hoc quidem est sicut materia quartane. et ve-
47
locitas eorum est: quoniam ipsa est multa sicut flegma:
48
nisi sit vitreum. quoniam paroxismi eius quandoque tardantur:
49
aut subtilis sicut colera. ¶ Et deteriores quidem
50
febres sunt inseparabiles in quibus putredo est
51
intra venas: deinde ille que eradicantur in quibus
52
est putredo in toto corpore aut in partibus cor-
53
dis. ¶ Et parum quidem accidit senibus febris
54
valde accensa propter frigus complexionis eorum et pau〈-〉
55
citatem carnis ipsorum. ¶ Pulsus vero dispo-
56
sitiones diuersificantur in febribus putredinis
57
secundum diuersitatem earum in generibus suis et secundum di〈-〉
58
uersitatem speciei vnius earum in vehementia
1
et debilitate et in fortitudine accidentium et debili-
2
tate eorum. Et quandoque accidit ei durities. aut propter apostema
3
calidum vehementis extensionis. aut propter apostema calidum
4
in membro duro. aut propter vehementiam siccitatis
5
aut cum dominatur frigus in principijs. ¶ Et quandoque fit
6
lenis propter materiam lenem flegmaticam. et sanguineam.
7
Et propterea quod apostema est in membro leni: sicut illud
8
quod est in epate et peripleumonia et lethargia: aut
9
propter humorositatem cum expectatur quando vult vt su-
10
det. ¶ Et pulsus quidem fit in principio paro〈-〉
11
xismorum debilis coartationis propter aduentum
12
virtutis super materiam et occupationem eius in
13
mundando et euentando.
¶ De sermone
14
vniuersali de signis febrium putredinis. Capitulum .II.
15
SIgnificant febres putredinis aduentus
16
causarum antecedentium eas. et proprie quando non est in
17
eis causa primitiua. et pulsus et ahelitus[*]ahelitus corrupt for anhelitus
18
cuius constrictio est velox quoniam necessitas
19
est ad mundificandum vehemens valde. ¶ Et est ca〈-〉
20
liditas mordicatiua non suauis sicut est caliditas
21
ephimere febris. ¶ Et plurimum quidem febrium putre-
22
dinis antecedit almeliletu. et almeliletu quidem est
23
dispositio cui admiscetur caliditas non perueniens ad
24
hoc vt sit febris: et associatur ei lassitudo et pigri〈-〉
25
tia et alices et saltus et commotio somni et vigilie et
26
constrictio anhelitus et tensio venarum et hypocondrio-
27
rum et dolor capitis et pulsatio capitis. cum ergo
28
prolongatur facit cadere in febris petredinis[*]petredinis corrupt for putredinis: aut facit ac-
29
cidere debilitatem et citrinitatem coloris: et quandoque as〈-〉
30
sociantur almeliletu antecedenti febres multitudo super〈-〉
31
fluitatis et mucus nausea[*]mucus nausea i.e. mucus et nausea et vrina plurima et egestio
32
plurima putrida et grauitas capitis: et excitatio.
33
Et accidit frequentia in pulsu non a causa intrinseca:
34
immo ex labore aut ira aut alijs. ¶ Cum ergo acci〈-〉
35
dit in eo coartatio: tunc iam venit paroxismus. Et
36
coartatio quidem est submersio pulsus et paruitas di-
37
uersi in quo accidunt pulsationes magne fortes: et non
38
est velocitas eius fortis. Sed diuersitas in prin-
39
cipio et in augmento est ex proprietatibus significantibus
40
putredinem: quamuis non appareat in tertiana plurima
41
apparitione propter leuitatem materiei. ¶ Et de signis
42
quidem quod febris sit putrida est euacuatio periodi primi su〈-〉
43
doris et humectationis: ephimera enim est econtra-
44
rio illius: licet in initio sit in tertiana propter leuita-
45
tem predictam: vt sit similis ephimere que tamen ephi〈-〉
46
mera non permutatur ad putredinem. ¶ Et fuerit
47
augmentum eius non permixtum non proportiona〈-〉
48
tum non simile. ¶ Et prolixitas augmenti interum si〈-〉
49
gnificat quod ipsa est putrida. et additio pulsus in
50
magnitudine secundum processionem significat augmen-
51
tum. ¶ Amplius si est interpolata incipit cum ri〈-〉
52
gore aut horripilatione et dimittit secundum plurimum cum
53
sudore et humorositate et resoluitur cum paroxis-
54
mis aut est inseparabilis cum tempore: et non est
55
similis ephimere in vrina et pulsu et complemen-
56
to mundificationis et quiete accidentium. ¶ Et plu〈-〉
57
rimum quidem putride sunt accidentia plurima ex si〈-〉
58
ti et dolore capitis. et nigredine lingue et proprie
1
apostematum: et multiplicatur inquietudo ex an〈-〉
2
gustia et agitatione vehementi quam facit pugna
3
materie: et virtus. quandoque enim eleuatur materia.
4
et quandoque consurgit virtus. et pulsus similiter qunadoque[*]qunadoque corrupt for quandoque
5
tendit ad magnitudinem et fortitudinem et quandoque ad
6
paruitatem et debilitatem et coartationem. ¶ Duri-
7
cies autem fit quandoque et non oportet semper vt
8
sit nisi sit cum febre apostema durum in quocunque
9
membro sit. aut apostema in membro duro quamuis non sit
10
durum. aut iam acciderit potus aque frigide. aut
11
aliquid aliud de illis que indurant pulsum de il-
12
lis que dicuntur in libro pulsuum. ¶ Diuersi-
13
tas autem in principio et augmento est ex proprieta-
14
tibus febris putride. et de significationibus eius
15
fortibus. quamuis non appareat in tertiana pluri-
16
mum propter leuitatem materiei. ¶ Et dum non sit pulsus
17
fortis. et non sit velox velocitate predicta: tunc fe-
18
bris adhuc est ephimera: et non permutatur ad pu-
19
tredinem. ¶ Et est vrina in principio indigesta:
20
aut parum digesta: et fortasse est acuta. ¶ Et scias
21
quod a febribus acutis interficientibus raro fit eua〈-〉
22
sio: nisi cum contractione membri. ¶ Et quando alleuiatur
23
febris post quietem apostematis in pleuresi et similibus tunc
24
scias quod de materia remansit aliquid et quod mate〈-〉
25
ria declinat ad locum vbi apparet dolor.
26
¶ De signis inseparabilibus. Capitulum .III.
27
IN continua est diuersitas pulsus que
28
est secundum febrem apparens valde. Et est
29
in plurimo eius non habens ordinem: neque
30
pondus: et perseuerat et non separatur post
31
.XXIIII. horas: et associatur ei quod diximus de dispositio〈-〉
32
nibus eradicabilibus ex antecessione rigoris et
33
alijs. ¶ Et de illis que significant eam est eius assidui〈-〉
34
tas et vehementia diuersitatis dispositionis eius apud
35
augmentum: minuitur enim quandoque et augetur vice alia.
36
¶ De rebus in quibus differunt febres putre〈-〉
37
dinis et in quibus communicant. Capitulum .IIII.
38
FEbris que est propter putredinem colere mo〈-〉
39
tus est tertianus siue sit motus princi〈-〉
40
pij paroxismi aut principij vehemen〈-〉
41
tie: nisi species eius que dicitur adusta cuius
42
motus est occultus valde: et est sicut inseparabi-
43
lis conclusa. ¶ Et tertiana quidem pura est acuta propter
44
subtilitatem materiei: et eius caliditas est magna mor-
45
dicatiua propter fortitudinem colere. Sed est salutifera propterea
46
quod colera est leuis super naturam: et quoniam ipsa facit quietem.
47
¶ Tertiana vero non pura est longioris spatij
48
quam pura. ¶ Et pura quidem raro pertransit septem perio-
49
dos nisi ab errore. continua quandoque consumitur in hebdo〈-〉
50
mada. ¶ Et illa que est ex putredine sanguinis
51
est continua inseparabilis et eius calor est plurimus
52
communis cum lenitate non cum mordicatione colere:
53
et quandoque peruenit ad statum in quatuor diebus. ¶ Fleg〈-〉
54
matica accessionem faciens omni die est leuis ca〈-〉
55
liditatis per comparationem ad colericam longam propter
56
viscositatem materiei et frigus eius et multitudinem
57
eius et est magni timoris: quoniam habet paruum spatium in-
58
terpolationis et quietis: et quoniam ipsa associatur cor-
1
ruptioni et debilitati in ore stomaci que non excusa〈-〉
2
tur: et illud est de illis que attrahunt accidentia ma-
3
la ex syncopi et pulsu cordis et casu appetitus.
4
¶ Et que de ea est inseparabilis est res magis
5
similis ethice si non esset lenitas pulsus quamuis quandoque
6
fiat durus etiam: et quantum est minus pura est mi〈-〉
7
noris et breuioris paroxismi nisi declinet cum
8
paruitate sue puritatis ad melancoliam. ¶ Quar〈-〉
9
tana autem est non acuta propter frigus materiei lon〈-〉
10
ga propter illud: et fortasse extenditur que de ea pu〈-〉
11
ra est anno vno: et non pura est breuioris spatij.
12
verum in ea non est timor: quoniam quietem facit in
13
spatio longo. et quoniam ipsa non est talis acuita-
14
tis quam sequuntur accidentia vehementia. ¶ Et
15
quartana quidem et tertiana assidua et interpola-
16
ta consumuntur per vomitum et solutionem ventris
17
aut sudorem aut prouocationem vrine. Incensiua autem
18
consumitur per huius fluxum sanguinis narium.
19
¶ Et scias quod principium prolongatur in tertiana et
20
status in conclusa et declinatio in incelsiua[*]incelsiua corrupt for incensiua: et status
21
et declinatio in continua: et status et declinatio in
22
quotidiana: quamuis raro inueniatur quartana conti-
23
nua: et quotidiana integre eradicationis. ¶ Et
24
febres quando non curantur secundum quod oportet et proprie apostemose
25
conuertuntur ad arefactionem et proprie in febribus
26
acutis in quibus oportet vt patientes eas cibentur: et
27
non cibantur propter intentionem vt perueniat natu-
28
ra super materiam: aut oportet vt detur in potu aqua fri-
29
gida: et non datur in potu propter intentionem
30
vt non fiat cruda: et non succurritur cum extinctio-
31
ne alia: quoniam si fuerit alia intentio quam dictu〈-〉
32
ri sumus in cibatione et dando in potu aquam fri〈-〉
33
gidam fortior duarum intentionum predicta-
34
rum premittatur super eas ambas et dimittatur
35
obseruatio illarum duarum.
36
¶ De significationibus accidentium febrium. Capitulum .V.
37
SCias quod acceptio significationum febrium
38
est ex regimine antecedente: et quomodo fuit ex: et[*]quomodo fuit ex: et corrupt for quomodo fuit: et ex [cf. Venice 1564] dis〈-〉
39
positionibus antecedentibus et ex regio〈-〉
40
nibus et temporibus et ex etate et com〈-〉
41
plexione: et ex pulsu et vrina et vomitu et egestio〈-〉
42
ne et fluxu sanguinis narium et ex dispositione fe-
43
bris in rigore et sudore: et qualitate caliditatis: et
44
ex paroxismis et ex dispositione appetitus et ex
45
dispositione anhelitus et ex coniunctis sicut dolore ca〈-〉
46
pitis et vigilijs et alienatione et inquietudine et
47
alijs. ¶ Febribus enim adsunt accidentia ex qui-
48
bus significantur dispositiones de quibus sunt acciden〈-〉
49
tia significantia magnitudinem earum et ipsarum par〈-〉
50
uitatem sicut qualitas caliditatis et quantitatis ipsius.
51
¶ Et de ea est que est mordicatiua vehementer
52
ex quo prius inuadet vsque ad finem suum. et de ea
53
est que mordicat in primis. deinde minuitur pro〈-〉
54
pter resolutionem materiei et lenitur: et de eis sunt que mor〈-〉
55
dicant: et de eis sunt quarum caliditas est humida: et
56
de eis quarum caliditas est sicca. ¶ Et sunt accidentia
57
que significant genus earum: sicut accidentia propria cum
58
ttertiana[*]ttertiana corrupt for tertiana: sicut principium paroxismi cum punctione
1
et horripilatione et mordicatione caliditatis in eo.
2
¶ Et accidentia significantia malitiam earum sunt sicut in-
3
quietudo et alienatio et vigilie. ¶ Et accidentia
4
significantia digestionem et indigestionem sunt sicut illud
5
quod diximus de dispositionibus vrine. et accidentia que significant
6
crisim que dicemus. ¶ Et accidentia significantia sospi〈-〉
7
tatem et contrarium eius dicemus omnia illa. Et forme in-
8
sunt iudicia plurima sicut ille cuius conuertitur co-
9
lor ad plumbeitatem ex albedine et viriditate et significat
10
frigiditatem humorum et paucitatem coloris innati:
11
aut excitationem et inflammationem: sicut accidit ei cu〈-〉
12
ius causa est satietas nauseatiua: et sicut velocitas
13
tumitionis[*]tumitionis cf. Venice 1564: detumitionis faciei et tornatilitas eius et tenuitas
14
nasi: et significant aut vehementium[*]vehementium corrupt for vehementiam caliditatis aut
15
subtilitatem humoris et velocitatem resolutionis
16
eorum propter amplitudinem pororum et motus in se-
17
ipsis: et exitus eorum a consuetudine aut casus eo〈-〉
18
rum habent significationes et res de illis quas
19
dicemus. ¶ Et accidentium febrium quedam sunt quo-
20
rum hora est hora status sicut alienatio et commi〈-〉
21
xtio mentis propter inflammationem capitis. ¶ Et
22
de illis sunt quorum hora est principium sicut horri-
23
pilatio et frigus et sicut profunditas somni que con〈-〉
24
sequitur plurimum principiorum febrium propter debilitatem
25
cerebri. ¶ Et declinatio caliditatis ad interiora
26
corporis vbi est materia et multitudo vaporum ele-
27
uatorum ab eo per commixtionem incipientem
28
in corpore vsquequo resoluit eos inflammatio: et ad-
29
iuuat illud frigus cerebri in seipso et frigus hu-
30
moris qui vult putrefieri et calefit. ¶ Et res ex
31
quibus scitur dispositio febris et ex qua specie
32
sit sunt dispositio febris in acuitate sua et sua leuita-
33
te. et dispositio febris in hoc quod ipsa accidit a cau〈-〉
34
sis primitiuis et antecedentibus secundum conditionem
35
predictam. ¶ Et dispositio febris adherentia
36
sua et eradicatione: et dispositio febris in acuitate sua
37
cum rigore et frigore et horripilatione aut eius econ〈-〉
38
trario et quod est ex eo: et dispositio febris in diuisio〈-〉
39
ne sua cum sudore plurimo aut pauco. ¶ Aut
40
dispositio preterita regiminis et etas et forma et
41
tempus et ars et dispositio pulsus et vrine.
42
¶ Sermo de rigore et frigore et horipilatione
43
et fractione. Capitulum .VI.
44
HOrripilatio est dispositio in qua in-
45
uenit corpus diuersitatem in frigo-
46
re et punctionem in cute et lacertis et an-
47
tecedit eam pigritia et quasi fractio est
48
maneries eius. ¶ Frigus autem est vt sentiat in
49
membris fuis[*]fuis corrupt for suis et dorsis lacertorum suorum fri-
50
gus purum. ¶ Rigor vero est vt non possit con〈-〉
51
tinere membra sua ex commotione et tremore eue-
52
niente in eis et motibus inuoluntarijs et for-
53
tasse est frigus forte et non fit rigor fortis sicut in
54
febribus flegmaticis et quartana. ¶ Et de cau〈-〉
55
sis vehementie rigoris est vehementia virtutis
56
expulsiue in lacertis. ¶ Et propter illud quan-
57
to est causa rigoris viscosior et rigor vehemen-
58
tior. et sanguis submergitur cum rigore ad inte〈-〉
1
riora. ¶ Et scias quod humor frigidus est quietus
2
quem iam consueuit membrum in quo est et quiescit
3
passio eius ab eo quare non sentit frigus eius.
4
Cum ergo mouetur et spargitur sparsione plurima
5
aut pauca propter aliquam causarum scilicet propter caliditatem separantem
6
aut aliud patitur ab eo membrum quod erat non occur-
7
rens ei et sentit frigus eius propter causam complexionis di〈-〉
8
uerse. et tu quidem sciuisti hoc in radicibus vniuersalibus
9
scientie medicine. ¶ Et multotiens quidem accidit a
10
flegmate vitreo sparso in corpore rigor. non per〈-〉
11
ducens ad febrem. et quandoque sunt ei periodi: et non
12
est fortitudo eius fortitudo rigoris perducentis
13
ad febrem. ¶ Et materia que facit lassitudinem rigoris
14
per paucitatem suam facit rigorem per suam multitudi〈-〉
15
nem antequam putrefiat nam si non putrefit non per-
16
ducit ad febrem. ¶ Et quandoque accidit frigus et rigor
17
propter submersionem caloris in corpore causa cibi et que
18
sunt ei similia. Et rigor et frigus antecedunt febres:
19
quoniam humor crudus effunditur ad lacertos in pri-
20
mis et nocet frigore suo per comparationem ad lacer-
21
tos: deinde cum incipit putrefieri incipit calefie-
22
ri. Et quandoque antecedit rigor febres propter mordica-
23
tionem humoris et fortitudinem virtutis expulsiue
24
que est in lacertis: sicut excutitur homo effusione aque
25
calide valde super cutem: et proprie cum est salsus.
26
Et fortasse fit nocumentum eius quod mordicat eam
27
vt refugiat calor innatus ad interiora et dominetur
28
frigus quare sit cum mordicatione caloris frigus
29
quasi frigus dominetur. Et mordicatio quidem caloris
30
est apud panniculum tegentem interius. Et quandoque ac〈-〉
31
cidit rigor propterea quia refugit calor ad interiora si-
32
cut in apostematibus intrinsecis. ¶ Et quandoque significant ri〈-〉
33
gor et horripilatio sanitatem in febribus insepa-
34
rabilibus: quoniam significant quod materia expellitur in venis et
35
egreditur. verum quando non est cum digestione et in hora
36
cretica et non sequitur eam leuitas est significatio quod ex〈-〉
37
pulsio illius quantitatis non est quoniam virtus est vin〈-〉
38
cens: immo quoniam materia multa expellitur propter multitudi-
39
nem suam. ¶ Et de rigore est qui significat mor〈-〉
40
tem: et est ille quem sequitur debilitas virtutis
41
et casus coloris innati et siccitas. ¶ Horripila-
42
tio vero fit ex causis paucioribus causis rigoris
43
commotio[*]rigoris commotio cf. Venice 1564: rigoris. Et commotio anime periodi indicat periodum.
44
¶ Et senum quidem febres es sunt sepulte. ¶ Et
45
quandoque est causa in longitudine febris grossi〈-〉
46
tudo in visceribus quare resupinetur febriens
47
et extendat pedes suos et tangantur viscera sua.
48
¶ Et quando denigratur lingua febrientis cum
49
alleuiatione febris: tunc febris eius est sepulta.
50
¶ Et quandoque associatur febri paralysis: er-
51
go curetur febris in primis. ¶ Et de eis que
52
conueniunt illis est syrupus acetosus permixtus
53
cum geleniabin et qua[*]qua corrupt for aqua ciceris cum oleo si tolerat
54
febris. ¶ Et rasio capitis est ex eis que inspissant
55
cutem eius: quare reuertuntur vapores: et fit
56
fortis febris.
57
¶ De intentione ad curationes vniuersales fe〈-〉
58
brium putredinis. Capitulum .VII.
1
SCias quod intentio in medicando has
2
febres quandoque vertitur ad partem febris:
3
quare est necessarium vt infrigident et hu-
4
mectent: et quandoque ad partem materiei vbi ne〈-〉
5
cesse est vt maturetur vel digeratur: aut necesse est vt
6
euacuetur. ¶ Et digestio quidem in grossa est equatio
7
eius cum subtiliatione. In subtili est equatio eius
8
cum ingrossatione. Et quandoque contraria sunt illa que re〈-〉
9
quirit febris de infrigidatione et illud quidem requi〈-〉
10
rit humor de digestione et euacuatione et resolutione. Quandoque
11
enim est digestiuum et euacuatiuum calidum: immo est secundum
12
plurimum ita: et tunc oportet vt obseruetur magis timorosa
13
vna duarum rerum. Et fortasse contrarium est illud quod con〈-〉
14
uenit febri de infrigidatione cum eis que sunt sicut
15
melones indi et reliqua olera ei quod conuenit materiei
16
de minoratione: quare prohibet illud dare ea in po〈-〉
17
tu nisi vbi non est materia. ¶ Et omnino sollicitu-
18
do fit vt postponatur aqua fructuum vsque ad
19
hebdomadam: et sit contentus aqua ordei. ¶ Et omnes
20
fructus nocent febricitantibus cum ebullitione
21
sua et corruptione sua in stomaco. ¶ Et multotiens
22
quidem inuenitur res que digerit et subtiliat et
23
infrigidat cum euacuatione sicut syrupus acetosus. Et scias quod
24
febris quandoque est tante vehementie et acuitatis quod
25
non licet vti regimine cause: immo indiget infrigidatione vltima:
26
et proprie cum non inuenis virtutem fortem resistentem
27
tolerantem. Quod si inuenis eam resistentem toleran〈-〉
28
tem abscinde causam et expelle humorem et abscin-
29
de cibum et non frigides infrigidatione que prohibeat re-
30
solutionem. ¶ Quod si inuenis virtutem deficientem sis
31
occupatus in equando complexionem contrariam ei: quare
32
infrigida eam et viuificat virtutem cum cibo. ¶ Cumque
33
fit fortis per viuificationem suam et vincit contrarium suum
34
redi ad causam. Et cum tu infrigidas de istis febribus
35
tunc non infrigides eam cum eo in quo sunt sti〈-〉
36
pticitas et exiccatio sicut sunt trocisci infrigidan〈-〉
37
tes: nisi post purgationem et euacuationem. Et
38
scias quod cura febris putride est diuersa a curatio〈-〉
39
ne febris ethice. Curatio enim ethice est conten〈-〉
40
ta super contrarietatem egritudinis et curatio
41
febris putride non est contenta super contrarietatem egritudinis
42
tantum: immo super abscissionem cause eins[*]eins corrupt for eius.
43
qnamuis[*]qnamuis corrupt for quamuis illud quod est conueniens egritndini[*]egritndini corrupt for egritudini et
44
cibationi sit amicum virtuti ex pate[*]pate corrupt for parte sui scilicet virtu-
45
tis et inimicum virtuti ex parte: quoniam est ami〈-〉
46
cum inimico eius: et est materia quare est adiu-
47
uans vtrumque earum. quamobrem indigemus in
48
regimine eius canone. Et nos singulare capitulum et si[*]et si corrupt for ei si [cf. Venice 1564]
49
deus voluerit faciemus. Scias quod non est tibi
50
possibile curare febrem nisi cognoueris eam. quod
51
si ignoraueris tunc snbtilia[*]snbtilia corrupt for subtilia regimen. ¶ Et pro〈-〉
52
uide ne occnrrat[*]occnrrat corrupt for occurat paroxismo nisi ventrem ha-
53
beat vacuum. ¶ Et non moueas in die paro-
54
xismi aliquid quantum possibile est tibi neque cu〈-〉
55
res febrem. ¶ Et oportet vt obserues in omnibus illis
56
dispositionem virtutis. quod si fuerit fortis et fuerit
57
illud quod vincit sanguis: aut cum humore qui vin〈-〉
58
cit sanguis: tunc flobotomia est magis conueniens: et proprie
1
cum vrina est rubea grossa non citrina ignea ex
2
qua timeatur apud flobotomiam victoria colere et acui〈-〉
3
tas eius: deinde fac sequi flobotomiam solutionem ventris
4
subtilem proprie si fuerit illic siccitas cum eis que
5
sunt sicut aqua ordei et alsiracost pauco: et aqua
6
ordei cum syrupo acetoso. ¶ Et si natura non fue-
7
rit lenis adde in eo quod est sicut siracost quod sit si-
8
cut syrupus violarum et sit vltimitas lenificatio non flu〈-〉
9
xu ventris et non solutio laboriosa. ¶ Et magis
10
dilectum est apud me administratio clisteriorum secundum
11
vltimitatem qua indigetur in virtute. ¶ Et de cly-
12
steribus communis iuuamenti lenibus est clystere fa-
13
ctum ex oleo violaceo et succo foliorum sicle et vitello
14
oui: et zuccaro rubeo et baurach. Cum ergo lenie-
15
ris hac lenificatione: fortasse indigebis eo debilio〈-〉
16
re quam illud quo indiguisti in principio: et illud est
17
quando natura est obediens. ¶ Deinde fac ipsum sequi
18
ea que vrinam prouocent sicut syrupus acetosus de〈-〉
19
coctus cum radice apij et similibus. ¶ Deinde fac
20
ipsum sudare et aperi meatus cum illis in quibus
21
non sit calor fortis sicut cum inunctione ex oleo ca〈-〉
22
momillino et fricatione cum vino albo et cum aqua
23
dulci tepida. ¶ Et si febris fuerit acuta non in〈-〉
24
uenis excusationem ab inunctione et embrocatione.
25
¶ Quod si inuenis humorem in primis decliuare
26
ad stomacum fac vomere cum eis in quibus non sit di〈-〉
27
uersitas consuetudinis. immo cum eis que sunt sicut
28
syrupus acetosus cum aqua calida cum natura mo〈-〉
29
uet humorem ad vomitum et non diuersifices eam.
30
¶ Quod si fuerit illic declinatio ad intestina et sen〈-〉
31
seris rugitum et descensum fecis: tunc adhibe quod
32
soluat ventrem. ¶ Et prohibe eum a somno in
33
principijs febrium proprie quando est horripilatio aut
34
frigus et rigor: quoniam prolongatur super frigus et rigor
35
est: ipsa namque exprimunt materias si fuerit[*]fuerit corrupt for fuerint eun-
36
tes ad quedam viscera et prohibent digestionem hu-
37
morum. Apud declinationem vero est iuuatiuus
38
valde et fortasse non nocet apud statum. ¶ Et non
39
prohibeas ei aquam frigidam: nisi fuerit humor qui est
40
in eo crudus et grossus: tunc enim prohibet digestionem.
41
¶ Et scias quod quando flobotomia iuuat: deinde vteris
42
via mala: tunc non purgatur. ¶ Humoris autem co〈-〉
43
lerici digestio est vt conuersus a subtilitate fiat spissus.
44
et aqua quidem frigida facit illud: nisi sit stomacus aut epar
45
debile: aut frigidum: aut sit in visceribus apostema: aut sit
46
in visceribus dolor aut sit complexio eius pauci san〈-〉
47
guinis aut caliditas eius innata debilis: quare
48
debilitatur post potum aque frigide. Aut si non sit
49
consuetus potare aquam frigidam: sicut illi qui sunt de
50
regione calida: isti enim spasmantur velociter et asso〈-〉
51
ciatur eis singultus et extenuatus est de hac sum-
52
ma. ¶ Ubi autem materia calida aut grossa iam dige〈-〉
53
sta est et corpus est carnosum et caliditas innata
54
exuberans: et virtus est fortis: et viscera sana non
55
frigida: eorum complexio radicalis non insueta aque frigide:
56
immo assueta aque frigide valde: tunc aqua frigida est melior
57
res. Multotiens enim adiuuat ad expellendum materiam
58
cum solutione nature aut per vomitum aut per vrinam
1
aut per sudorem aut per omnia illa. quare fit statim
2
vt sanetur. ¶ Et quandoque dat in potu medicus de
3
aqua frigida infirmo quantitatem plurimam adeo donec
4
color eius fiat viridis et tremat que sit saltem perue〈-〉
5
niens vsque ad eminam vnam et dimidiam. ¶ Et for〈-〉
6
tasse conuertitur febris flegmaticam[*]flegmaticam corrupt for ad flegmaticam [cf. Venice 1564]: et fortasse confor-
7
tatur natura et expellit materiam cum sudore et vrina et
8
fluxu ventris et est sanitas. ¶ Et quandoque iterum sunt
9
quedam prohibentia: deinde timetur malitia calidi-
10
tatis et sitis: et existimas quod peruenitur per eam ad
11
ariditatem vel extenuationem: non prohibeas aquam
12
frigidam: nam additio apostematis et cruditas eius me-
13
lior est quam extenuatio. ¶ Et syrupus quidem aceto〈-〉
14
sus quandoque etiam sedat sitim et incidit et soluit et nocu〈-〉
15
mentum ipsius apostemati non est plurimum sicut nocumen-
16
tum aque et non est ei vis aggregandi materiam et
17
inspissandi eam: et similiter iulep plurime commixtio-
18
nis. ¶ Et cum non licet bibit aquam frigidam et fit au-
19
dax per eam. timeatur quod non faciat accidere constri〈-〉
20
ctionem pororum quare fit causa febris alterius cum
21
euentu opilationis alterius: et fortasse erit vehe-
22
mentior prima. ¶ Et quando obuiat membro debili
23
corrumpit operationum eius: et multotiens facit degluti〈-〉
24
tionem difficilem et facit difficultatem anhelitus: et fa〈-〉
25
cit accidere tremorem et spasmum et debilitatem vesi〈-〉
26
ce aut renis aut colon. ¶ Et ille quem plurimum oportet ex
27
eis prohibere a potu aque frigide est cui nocet in
28
sanitate sua. ¶ Immo cum videris calefactio-
29
nem fortem et complexionem calidam et siccam et euacuaue〈-〉
30
ris tunc quandoque concedes infusionem fieri in aqua frigida
31
apud declinationem et apparitionem digestionis et euacuatio〈-〉
32
nem humorum: et non est malum vt administretur
33
balneum et potus vini commixti subtilis et inunctio
34
cum oleis lenificantibus. ¶ Et cum administra〈-〉
35
ueris canones predictos in principio accidentium fe-
36
bris: tunc oportet post illud: vt tu occuperis in digestione
37
et euacuatione que non est secundum semitam minorationis et
38
desiccationis: et iam diximus eam: immo secundum semi〈-〉
39
tam abscissionis cause. ¶ Et non euacues materiam indi〈-〉
40
gestam in calido aut frigido nisi propter necessitatem.
41
fortasse enim multiplicatur euacuatio humoris non perue-
42
niens ad statum per digestionem vt euacuetur. Et fortasse no〈-〉
43
cet euacuatio maturationi. et fortasse permiscetur cum ea ma〈-〉
44
lignum cum bono: propterea quod mouetur malignum absque
45
digestione sua. ¶ Et tu non auscultes virum qui exi〈-〉
46
stimabat quod intentio in digerendo est subtiliare
47
et humor calidus est subtilis. quare non est ne-
48
cesse vt subtilietur. Res enim non est sicut dixit immo
49
intentio in digerendo est equare substantiam materiei.
50
ita vt fiat preparata ad expulsionem facilem et sub-
51
tile imbibitum et grossum fixum et viscosum adhe-
52
rens: totum illud non est preparatum ad expulsionem
53
facilem. immo est necessarium vt inspissetur subtile: et subtile
54
spissum paulatim: et incidatur viscosum. ¶ Et si
55
vir iste non audiuisset in sermone antiquorum de
56
digestione aliquid antequam dixissemus illud et reme-
57
moraretur dispositionis digestionis humorum fixorum scilicet quia
58
qui de eis subtilis est indiget vt inspissetur: et qui
1
de eis spisus est indiget vt subtilietur: oporteret
2
vt sciretur hoc per illud: et quia non oportuit vt in
3
seipso consideraret et diceret: quare vrine in febri-
4
bus acutis non habent in principijs earum sedimen: de〈-〉
5
inde fiunt habentes sedimen et an sedimen laudabile
6
est aliquid nisi humor faciens egritudinem qui iam
7
digestus est. Quare ergo non expellitur in prin-
8
cipijs egritudinis ad salutem si est subtilitas vlti-
9
mum quod intenditur in digestione: ergo necessarium est
10
vt sit in principio febrium sanguinis et colere sedi-
11
men laudabile. ¶ Si autem nature non est possibile ex-
12
pellere illam superfluitatem nisi post horam in qua fit
13
preparatio ad expellendum in vrina tunc similiter
14
oportet vt sciatur quod arti euacuare humorem ante illam horam in
15
qua apparet digestio in vrina est inconueniens aut
16
difficile malum. Et fortasse mouet et non operatur
17
vltime: et fortasse miscet malignum cum bono.
18
¶ Et esset melius homini huic vt bene opinaretur de
19
illis qui fuerunt sicut Galienus et Hypocrates in eis que scripse-
20
runt de hoc: et valde attenderet: et tunc rediret ad
21
contradictionem: quia omnis contradictor in primis cum est super
22
veritatem est excusatus: verum melius esset ei vt non con〈-〉
23
sideraret in consideratione sua. ¶ Et opinor quod ra〈-〉
24
ro huic viro acciderunt experimenta que profuerunt
25
in hoc capitulo et acquieuit in eis. Et huiusmodi quidem experimen〈-〉
26
tis que non sunt secundum canones accidit eis vt nec vnum
27
valeat. Et accidit eis. vt nec vnum eorum sit signum:
28
hoc namque est conueniens. ¶ Cum autem materia est plurima
29
mobilis permutabilis de membro ad membrum: et exi〈-〉
30
stimas quod non est spacium in digestione eius aut for-
31
tasse accidit ex ea apostema pleureticum: et aliud si di〈-〉
32
mittatur faciet cadere in timorem ante tempus in quo
33
expectatur digestio eius et illud est propter longitudinem
34
temporis in quo expectatur digestio equalis proculdu〈-〉
35
bio: tunc est necessaria euacuatio eius: timor enim
36
in hoc est minor quam timor in illa: et cum hoc natura mo〈-〉
37
uetur ad expellendum eam propter multitudinem
38
sui nocumenti. ¶ Cum ergo adiuuatur natura conue〈-〉
39
nit ei adiutorium vltimum. quare non est excusatio
40
eius. ¶ Et scias quod flobotomia quando est intentio sangui〈-〉
41
nis non est ex genere eius in quo expectatur di〈-〉
42
gestio expectatione que est in solutiuis: et non ex-
43
pectatur digestio nisi in humoribus alijs. Et cum
44
postponitur flobotomia in principio egritudinis non
45
amplius est ei intentio et fortasse interficit per ad-
46
uentum debilitatis virtutis. Et similiter si times
47
victoriam humoris: magis necessaria cautela est
48
euacuatio. ¶ Et si non est digestus non moueas
49
nisi in principio. apud statum vero non moueas
50
aliquid donec vincat natura et digerat. ¶ Et si
51
ipsa non mouet moue tu hora motus eius. et si
52
ipsa mouet. aut mouit tunc dimitte eam et opera〈-〉
53
tionem eius. Et hoc est illud quod nominauit
54
Hypocrates furiositatem vbi dixit. Oportet vt admi〈-〉
55
nistretur medicina solutiua postquam digeritur egri〈-〉
56
tudo. In principio autem egritudinis non oportet
57
vt administretur illud nisi egritudo sit furiosa.
58
Et forsitan non est secundus[*]secundus corrupt for secundum plurimum furiosa. et ta-
1
lis est ista euacuatio necessaria que non est in ho-
2
ra sua sicut dispositio necessaria que non est in ho〈-〉
3
ra sua. ¶ Et proportio istius euacuationis ad ces〈-〉
4
sandum ex malitia materie est sicut proportio illius
5
cibationis ad prohibendum virtutem a casu suo.
6
¶ Cum ergo exerces euacuationem tunc con〈-〉
7
sidera horam interpolationis aut horam ipsius
8
temporis aut frigidiorem horam que est in die.
9
¶ Et non euacues per fluxum ventris in die per〈-〉
10
iodi. neque flobotomes. Et non agas cum euacuatione
11
artis contra partem euacuationis nature. ¶ Et non dimi〈-〉
12
nuas humorem per rem que facit statim habitudi〈-〉
13
nem motus periodi. ¶ Et omnino caueatur a re〈-〉
14
gimine grosso in hora periodi ita vt non detur
15
in potu aqua ordei zuccarum neque iulep vt non fran-
16
gat periodum cum constrictione meatuum: quoniam est ti-
17
mor immo adiuua. dicit namque Hypocrates. Medicus
18
adiutor est nature non impediens eam. ¶ Et opor-
19
tet vt scias quod multotiens indigetur medicina for〈-〉
20
ti debili: sed eius fortitudo est ex hoc quod soluit hu〈-〉
21
morem viscosum. et ipsius quidem debilitas est ex hoc
22
quod facit ascellare semel aut bis et non euacuetur
23
plurimum simul: ita vt non cadat virtus. ¶ Et
24
consilium quod meum in flobotomia est vt dimittatur quan〈-〉
25
tum possibile est. Si autem non est possibile: tunc mul-
26
tiplicatio numeri est melior multiplicatione quanti〈-〉
27
tatis: oportet enim vt non euacuetur sanguinis multum
28
subito: quoniam euacuatur multum de eo cuius non est
29
necessaria euacuatio. et non est in sanguine excu〈-〉
30
satio ad euacuationes quibus fortasse indigetur
31
et debilitatur virtus a resistendo in crisibus ex-
32
pectatis. ¶ Et scias quod quando aggregatur dolor ca〈-〉
33
pitis et febris: tunc curatio febris est dignior.
34
¶ Et scias quod dolor capitis quandoque facit redire fe-
35
brem declinatam ad augmentum: quare opor-
36
tet vt sedetur. ¶ Et cum infans lactans febrici-
37
tat: tunc oportet vt rectificetur lac matris eius.
38
¶ Et quando fuerit vrina icterica in febre significat
39
apostema: quare est curatio dare in potu aquam
40
ordei aut syrupum acetosum. Cum ergo acquie-
41
scit febris intentio fit ad apostema. Et quando fuerit
42
cum febre colerica non aperietur via in dando
43
in potu aquam ordei: immo ius galli et leni ius et
44
multiplica vnctuositatem eius: deinde detur in po-
45
tu aqua ordei si necesse fuerit. ¶ De solutiuis
46
vero est potio facta ex tamarindis et tereniabin
47
et siracost. et quandoque ponitur in ea aqua lubleb:
48
et quandoque ponitur in ea cassiafistula. et fortasse proij〈-〉
49
citur desuper scamonea: et fortasse datur in potu
50
scamonea sola in lubleb. ¶ Et fortasse est neces〈-〉
51
sarium administrare ea que sunt sicut aloes: quando
52
materia est grossa. et melius quidem est vt ablua〈-〉
53
tur: et nutriatur cum aqua endiuie et aqua sola-
54
tri: deinde fiant ex eo pillule. ¶ Myrabolanos
55
vero citrinos quidam administrauerunt. sed non
56
inuenitur ab eis intentio secundum quam operentur:
57
constringunt enim poros eius post solutionem
58
ventris et exasperant viscera eorum. quod si fuerint
1
necessarij tunc post digestionem integram. ¶ Et aqua
2
duorum granatorum est maximi iuuamenti expressa
3
cum pulpis amborum. ¶ Et quandoque in horis de so〈-〉
4
lutiuis que fiunt ex violis et scamonea: ita vt de
5
violis sit quantitas aurei .I. et de scamonea vsque ad
6
siliquam .I. et quandoque ponitur in eis parum mente. ¶ Et
7
quandoque fit ex infrigidantibus extinguentibus medici〈-〉
8
na in qua ponitur scamonea sicut pillule huiusmodi. ℞.
9
coriandri spodij rosarum ana .ʒ.ß. camphore tosugi .I. sca〈-〉
10
monee .XII. partem .ʒ.I. et vsque ad sextam partem eius: et de〈-〉
11
tur in potu eis. ¶ Aliud. ℞. siracost .ʒ.II. terenia〈-〉
12
bin .ʒ.V. succi pomorum de sceni succi cydoniorum
13
partes equales coriandri humidi .VI. partem vnius
14
aggrega succos. et submerge in eis siracost et te〈-〉
15
reniabin: et inspissetur cum eis donec fortasse coa〈-〉
16
guletur deinde sume camphore pondus sexte .ʒ.I. et
17
medietatis sexte. scamonee .ʒ.I. et pone siracost
18
super ignem et pulueriza desuper camphoram et scamo-
19
neam. et conseruentur ne resoluantur cum vapore. de-
20
inde dimittatur donec coaguletur per se cum facili〈-〉
21
tate. et dosis eius sit a .ʒ.II. vsque ad .ʒ.II.ß. ¶ Et est
22
possibile vt fiat ex tereniabin et siracost et zuccaro ta〈-〉
23
barzet. natif .I. forme que sunt sicut penidie. et po-
24
nitur in ea scamonea et camphora secundum quantitatem
25
que cadit in vna potione eius et campore vsque ad
26
tosugi .I. et scamonee vsque ad sextam .ʒ.I. quare fit
27
tunc anime non horribile. ¶ Et febricitans quidem
28
in estate febre frigida non ingrediatur domum
29
venti proprie quando sudat. vt non conuertatur materia a re〈-〉
30
solutione sua. ¶ Et trocisci quidem non sunt con〈-〉
31
uenientes principijs harum febrium: nisi post dige-
32
stionem et euacuationem. ¶ Et trocisci quidem
33
sunt magis conuenientes ei cuius febris est adhe-
34
rens in suo stomaco quasi ipsa fit ethica. ¶ Et di-
35
missorum consuetudinis in regimine suo sentit quan〈-〉
36
doque febrem et non est tantum nocumentum
37
quoniam causa eius est dimissio consuetudinis
38
in regimine.
39
¶ De cibatione febricitantium in generali. Capitulum .VIII.
40
SCias quod conuenientiores cibi febricitanti〈-〉
41
bus sunt cibi humidi et proprie ei cu-
42
ius complexio est humida ex infanti〈-〉
43
bus et grossis[*]grossis cf. Venice 1564: crassis conueniunt enim ex hoc quod
44
assimilantur complexioni: et ex hoc quod sunt contrarij egri〈-〉
45
tudini. ¶ Cumque accidit febris et natura est sicca: non ci〈-〉
46
bes penitus dum non egreditur perfecte fex. ¶ Et
47
oportet vt occurrant eis paroxismi periodici et paro〈-〉
48
xismi qui sunt fortes ventribus ipsorum vacuis in
49
quibus non sit cibus omnino. nam si cibati fuerint in
50
illa hora occupabitur natura in digerendo et dimittet
51
digerere et expellere. et confirmabitur egritudo et pro〈-〉
52
longabitur. et propter illud oportet vt postponant
53
cibationem vsque ad declinationem et in eo quod
54
est post ipsam. ¶ Et si accidat forte vt hora de-
55
clinationis sit hora consuetudinis in cibo. tunc
56
est melius quam esse potest. ¶ Et scias quod de cibatio-
57
ne et regimine est quod est subtile valde. et de eo
58
quod est grossum valde de eo quod est inter illa. et
1
est pars eius decliuis ad subtile plus et pars eius
2
declinat ad spissum plus. ¶ Et subtile vltimum
3
in subtilitate est prohibitio cibi. et grossum valde
4
est administratio ciborum sanorum hominum
5
et illi qui sequuntur latus eius subtile quod est medium
6
est vt fit contentus in cibo succo granatorum et iulep
7
subtili valde. et post ipsum aqua ordei subtilis. et post
8
ipsam aqua ordei grossa. et de oleribus frigidis
9
et humidis sicut attriplices et spinachia et bliti et
10
similia. et postea kist ordei sicut est. et est medium.
11
¶ Et illi qui sequuntur latus grossi sunt galli et
12
galline extremitates. et subtiliores eis sunt alcu〈-〉
13
bugi et pulli. et subtilius eis sunt alchanzi et oua
14
sorbilia pauca subtilia. et pisces parui et subtilius
15
eis sunt kist ordei sicut est. et subtilius eo panis
16
simile solutus in aqua bene frigida solutione bona sub-
17
tili. ¶ Grossum autem est cibus fortis altacugi-
18
zar. grossus autem cibus fortior est eo.[*]Grossum autem est cibus fortis altacugizar. grossus autem cibus fortior est eo cf. Venice 1564: Grossi autem est cibus fortior. ¶ Et kist
19
quidem ordei est bonus cibus. ipsum enim aggregat
20
ad glutinationem digestionem suam et lenitatem
21
et planitiem et lubricitatem et abstersionem et hu〈-〉
22
mectationem et contrarietatem febris et sedatio〈-〉
23
nem sitis: et velocitatem penetrationis et ablu-
24
tionem et non est in eo stipticitas. quapropter non
25
residet neque figitur in poris et meatibus. quamuis
26
sint constricti: et non est in ea adherentia cum
27
incidit per meri et fortasse abstergit spissum fleg〈-〉
28
matis: et quando bona fit eius decoctio non instat omnino.
29
¶ Et antiqui quidem vsi sunt vbi necessaria est
30
subtiliatio regiminis subtilioris:[*]subtilioris: corrupt for subtilioris [redundant colon] regimine quod
31
est kist ordei et aqua eius et aqua mellis pluri-
32
me aque quoniam nutrimentum eius est paruum.
33
et quod ipsa facit penetrare aquam et eius humecta〈-〉
34
tio et abstersio et eius apertio et prouocatio eins[*]eins corrupt for eius
35
est multum et caliditas eius est confracta. Et
36
ipsa proculdubio quandoque addit in virtute addi-
37
tionem quandam quamuis sit parua. ¶ Et sequitur
38
eam sirupus acetosus de melle. sed est grossior et
39
nutribilior et fortioris incisionis et abstersionis
40
et non est in eo ex calefactione est[*]est corrupt for et nocumento
41
viscerum calidorum quod est in aqua mellis.
42
¶ Nunc autem mel canne quod est zuccarum:
43
et proprie mundificatum est melius melle apis
44
licet eius abstersio sit minor abstersione mellis:
45
et similiter syrupus acetosus de zuccaro. ¶ Et
46
sit sufficientia in syrupo acetoso: sed fortasse fa-
47
ciet incurrere rasuram intestinorum hoc qui-
48
dem timorosum est in egritudinibus acutis.
49
Et nos ponemus aque ordei potationem et sy-
50
rupi acetosi sermonem singularem. ¶ Et sub-
51
tilationem[*]sub-tilationem corrupt for subtiliationem quidem regiminis egri significat na〈-〉
52
turam[*]naturam cf. Venice 1564: natura materiei: et possibilitas nature in digerendo ipsam
53
et resoluendo et euacuando eam. ¶ Et dignior
54
horarum ad subtiliationem est status: hic enim
55
est vehementia occupationis nature in pugna
56
materiei. ¶ Et non oportet vt ab ea recedens
57
occupetur in re alia et proprie apud crisim. ante vero
58
illud pugna nondum est confirmata. ¶ Et de illis
1
que significant et faciunt pertinere ad subtiliationem: et
2
est vt si sit necessitas flobotomie aut resolutionis ventris
3
aut clisteris aut sedationis doloris: tunc oportet vt
4
des operam ad consumandum illam necessitatem: deinde ci〈-〉
5
ba si necessarius est cibus nisi sit prohibens aliud. Et ingros〈-〉
6
sationem quidem regiminis significat vel requirit virtus. Et digni〈-〉
7
or horarum ad ingrossandum est hora in qua virtus non
8
est valde occupata in materia: et est principium egritudinis. et
9
oportet vt succurratur nocumento illius igrossationis cum
10
sparsione: quoniam est lenius super virtute iterum. ¶ Et
11
estas quidem propter suam resolutionem indiget additione
12
cibationis et separationis eius. nam virtus non sufficit
13
ad digerendum illud quod multum est semel. Et quoniam re-
14
solutio in ea est per sparsionem: tunc oportet vt cambium sit
15
per sparsionem. Et in hyeme est econtrario: quoniam
16
propter paruitatem resolutionis eius non facit indigere cam-
17
bio multo. Amplius si multum dederit cambium su-
18
bito erit tolerans ipsum et fortis apud expulsionem
19
eius. Et autumnus quidem est tempus malum: et propter
20
hoc oportet vt subtilietur in eo inter conseruationem vir〈-〉
21
tutis: et inter infrigidationem materie: et spargere
22
paulatim eo est melius: et prorsus spargere cum debili-
23
tate virtutis est melius egro. ¶ Et scias quod si non
24
esset illud quod pertinet virtuti esset magis necessarium vt
25
subtiliaretur cibus vltima subtiliatione: sed virtus non
26
suffert illud et deficit: et cum deficit non valet cura〈-〉
27
tio. Curans enim sicut sciuisti est virtus non medicus:
28
quoniam medicus facit peruenire instrumenta ad virtutem. Et
29
cum intellexeris hoc tunc oportebit vt consideres:
30
nam si egritudo fuerit valde acuta et illud est vt sit
31
status eius propinquus et existimaueris quod virtus non
32
deficiet in hoc tempore quod est inter principium eius vsque ad
33
statum eius alleuiabis occupationem a virtute: et in〈-〉
34
citabis eam super materiam et non facias eam occupari in
35
cibo spisso immo subtilia regimen statim cum dimis〈-〉
36
sione cibi omnino et proprie in die crisis. ¶ Et si vi-
37
deris egritudinem acutam non valde. immo acutam
38
absolute tunc oportebit vt subtilies regimen non
39
in vltimo nisi apud statum in die crisis proprie nisi
40
propter causam maximam. ¶ Et si videris egritudi-
41
nem cronicam aut propinquam cronice non subtilies
42
regimen. virtus enim non saluabitur vsque ad statum
43
subtiliatione regiminis. Uerum est tibi necessarium
44
cum hoc in omnibus speciebus: vt sit principium tui regi-
45
minis grossius et postremum tui regiminis proue-
46
niens ad statum subtilius: et gradatim procedas in
47
eo quod est inter illa. ita vt virtus sit conseruata vsque
48
prope statum tunc enim intende super materiam: et si non
49
sis occupatus in alio. ¶ Et quando scis quod virtus est
50
fortis. tunc fortasse necessarium facit dispositio vt
51
sis contentus iulep solo et non plus saltem heb-
52
domada vna. et proprie in febribus apostematum. Quod
53
si timueris debilitatem sis contentus aqua ordei.
54
¶ Et cum ambigua sit tibi dispositio in egritudine et
55
non cognoscis eam. tunc vt decliues ad subtiliationem
56
est melius quam vt decliues ad additionem te obseruan〈-〉
57
te virtutem et tolerantiam. ¶ Et illius quidem qui
58
existimauit quod cibatio in febre acuta est melior.
1
quoniam non est intentio in digestione et in euacua〈-〉
2
tione cum volueris vt faciat id natura aut non fa-
3
ciat: errorem iam te scire feci. immo quando times
4
casum virtutis tunc cibatio est melior. ¶ Et de cor〈-〉
5
poribus sunt corpora colerica que requirunt regi-
6
men diuersum ab illo quod diximus et proprie quan-
7
do sunt assueta comestione plurima: ipsi enim cum
8
non cibantur saltem in ipso principio febris: immo in
9
hora que est prauior ea: et est hora status: non va〈-〉
10
cue sunt dispositiones eorum a duabus rebus: quoniam cum
11
ipsi sint debilium virtutum superuenit ei syncopis et
12
moriuntur in paroxismo. ¶ Et si sunt fortium vir-
13
tutum cadunt in extenuationem et apparent super eos
14
signa ariditatis: et ex minoratione nasi et profun-
15
datione oculorum et quod tempora sunt depressa: et for〈-〉
16
tasse superuenit eis sincopis ante illud propter illud
17
quod effunditur ad stomacos eorum de colera mordicati〈-〉
18
ua. ¶ Et sunt de hominibus quidam qui sunt exuberan〈-〉
19
tis carnis: sed cum abscinditur ab eis cibus debilitan〈-〉
20
tur et extenuationem incurrunt: quare non tolerant
21
prohibitionem cibi. ¶ Et omnis cuius calor innatus
22
fortis est valde aut plurimus aut calor innatus est
23
valde debilis non potest dimittere cibum. ¶ Et de
24
eis sunt quibus accidit dolor et lesio in stomaco et
25
dolor capitis propter communitatem: et isti sunt de hoc
26
genere. ¶ Et istis fortasse sufficit aqua ordei. et
27
fortasse egent vt misceantur succum granatorum et
28
similia illi vt confortetur os stomaci. ¶ Et quandoque est no〈-〉
29
bis necessarium vt faciamus eos vomere cum fa〈-〉
30
cilitate ante cibum. ¶ Et in plurimis istorum si de-
31
bilitantur: et proprie si superuenit eis syncopis. cau-
32
sa non est vehementia debilitatis immo effusio ma-
33
terie ad os stomaci. ¶ Cum ergo sumunt in potu
34
syrupum acetosum permixtum cum aqua cali-
35
da multa aut vinum permixtum cum aqua multa
36
euomunt in vomitu humores colericos et vir-
37
tus eorum fit fortis. Cumque cibantur aliquo ro-
38
bub stipticorum sedantur. ¶ Et senes quidem
39
et debiles et infantes sunt de genere eorum que
40
non tolerant famem. ¶ De primis vero senibus
41
sunt qui non sunt vehementis tolerantie famis
42
et sequuntur eos adolescentes: et proprie haben〈-〉
43
tes solida membra amplas venas in aere frigido.
44
¶ Et multotiens quidem errat medicus in hu〈-〉
45
iusmodi egrotis secundum alium modum. quoniam ipse prohi-
46
bet eis cibum in principio rei et quando appropin-
47
quat status et sciunt quod cadit virtus cibant in illa
48
hora necessario. Iam vero ergo errauerunt duo-
49
bus modis. et si ipsi cibarent eos in principio
50
esset error ille et ignorantia infra hunc errorem.
51
¶ Et accidit istis egris vt accidant eis catarri
52
nauseatiui et colerici et vigilatiui propter reso-
53
lutionem et priuationem digestionis. ¶ Et in-
54
quieti fiunt et alienantur et coartantur materie et
55
virtutes eorum et multiplicantur ipsorum vapores. quare
56
audiunt id quod non est et tremunt et citantur vel
57
saliunt et permutantur in lectis et imaginantur
58
quod non est: et tremunt vel saliunt labia eorum
1
inferiora propter dolorem oris stomaci: et contristantur
2
anime eorum propter grauitatem materiei.
3
¶ Canon in dando in potu aquam ordei et sy-
4
rupum acetosum. Capitulum .X.[*].X. corrupt for .IX.
5
AQua ordei quedam est in qua non est de
6
corpore ordei nisi quod est sicut virtus et for〈-〉
7
ma et non est ei introitus in curatione
8
aut fiducia in iuuamento nisi quando est com〈-〉
9
plete decoctionis. ¶ Et que de ea est melior: est
10
vt sit aque quantitatis sacraiati .XX. et ordei sacra-
11
iati .I. et sit iam reducta proprie ad .V. ¶ Et assuma〈-〉
12
tur illud quod de ea rubeum est et subtile. Hoc enim
13
est subtile cuius nutrimentum est minus et cuius
14
humectatio est maior et ablutio eius et extractio
15
superfluitatum ab ea et digestio facta ab ipsa est mul〈-〉
16
ta equalis. ¶ Et de ea est in qua est aliquid de cor〈-〉
17
pore ordei et farina eius. ¶ Et magis dilectum
18
mihi in huiusmodi est: vt non sit plurimum decoctum: immo
19
secundum mensuram que auferat inflationem: et non perueniat
20
ad hoc vt faciat ipsam viscosam vehementer et
21
huiusmodi quidem est pluris nutrimenti et minoris ab〈-〉
22
lutionis et digestionis. ¶ Et accidit ei multo-
23
tiens vt acetet in stomaco frigido in substantia sua. et si
24
sit in eo calor extraneus multus de malitia com-
25
plexionis. ¶ Et aqua quidem ordei quandoque est deco〈-〉
26
cta ex ordeo ipso sicut est. et quandoque est excortica-
27
tum. ¶ Et melior quidem syrupus acetosus apud me est
28
ille in quo ponitur zuccarum in vase: deinde fundi〈-〉
29
tur super ipsum acetum forte quod sit de vino tante quan-
30
titatis vt eleuetur super dorsum zuccari: immo dimit〈-〉
31
tat ipsum discoopertum: deinde ponuntur sub vase car〈-〉
32
bones quieti et cinis calidus donec liquefiat zuc〈-〉
33
carum in aceto sine ebullitione: deinde colligitur
34
spuma et dimittitur vna hora cum multo calore do〈-〉
35
nec misceatur zuccarum cum aceto: deinde funditur
36
super ipsam aque quantitas duorum digitorum et bullit
37
vsque ad spissitudinem. ¶ Et aggregare syrupum
38
acetosum et aquam ordei simul est illaudabile: quoniam
39
corrumpit aquam ordei secundum plurimum. ¶ Et non oportet
40
vt detur in potu aqua ordei cum siccitas nature adest:
41
immo ante ipsam fiat clystere. Quod si acetet in sto-
42
maco detur in potu quod de ea est magis subtile
43
Quod si acetat coquetur cum ea radix apij et eius.[*]eius. corrupt for eius [redundant period]
44
simile. Si vero acetat iterum: tunc necessarium est vt mi〈-〉
45
sceatur aliquid piperis:[*]piperis: corrupt for piperis [redundant colon] cum ea proprie quando mate-
46
ria non est vehementis subtilitatis et caliditatis.
47
¶ Et quando multiplicatur eius inflatio: tunc mi-
48
sceatur cum ea ad calefactos parum aceti vini ace-
49
tosi. ¶ Uerum cum syrupus acetosus in potu datur
50
incidit humores et preparat superfluitates ad ex-
51
pulsionem. Et tu consequenter post duas horas da
52
aqua alkist ordei subtilem predictam vt abluat quod
53
incisit et abstergat id et extrahat ipsum per sudorem
54
et prouocationem. Et non est nocumentum si detur in po〈-〉
55
tu syrupus acetosus apud cenam cum iam separatus
56
est cibus a stomaco. ¶ Et quandoque est necessarium vt pre-
57
mittatur iulep ante aquam ordei vt addat in hu〈-〉
58
mectatione et illud est cum vides siccitatem dominantem
1
super corpus et linguam. Et quandoque est necessarium vt pre〈-〉
2
mittatur ante ipsam ad leniendum naturam aliquid
3
de tamarindis ante illud per duas horas.
4
¶ De curationibus febrium acutarum.[*]acutarum. corrupt for acutarum. Capitulum .X. [the number of the chapter is missing]
5
QUod dictum est de regimine lenificatio〈-〉
6
nis et prouocationis et sudationis et dige-
7
stionis: deinde euacuationis cum medicina
8
post illud. et quod dictum est de cibatione
9
post ipsum est illud quod oportuit nos rememorari
10
hic. ¶ At modi extinctionis vehementie calidi〈-〉
11
tatis sunt cum infrigidatione aeris: et cum infrigida-
12
tione cibi: et cum epithimatibus et emplastris: et cum
13
medicinis et cum retentione eorum qui sunt sicut mu〈-〉
14
cillago psilij et mucillago granorum cydonij et suc〈-〉
15
cus portulace et succus liquiritie in ore vt sedetur si-
16
tis. ¶ Nam assiduare gutturi patientis egritudi-
17
nem calidam aliquid vt remaneat os humidum et
18
non exiccetur in curis est iuuamentum valde. ¶ Et
19
quandoque iuuatur per administrationem clysteris facti
20
ex succo melonis indi et cucumeris et cucurbi-
21
te et portulace cum oleo rosaceo et cum aliquantulo campho〈-〉
22
re iuuamento maximo. Et oportet vt sit aer infrigi-
23
datus quantum possibile est: et eius infrigidatio est
24
per prohibitionem frequentie et per suspensionem fla〈-〉
25
bellorum multorum. et per positionem niuis plurime.
26
Et si domus est proximi temporis ex quo linita
27
fuerit luto et proprie illo in quo ponitur loco palee
28
cottum papyri tunc est melius. Et quandoque preparantur
29
in ea manationes vt fontium et rorationes et cur-
30
rit in ea aqua dulcis: aut stratus est super lacunam
31
coopertam cum rhete et est stratus super quem dormitur
32
ex tabari et his similibus et reliquus stratus est ex ex-
33
tremitatibus salicum et cydoniorum et myrti aspersis
34
aqua rosacea violis et nenufaris et rosis et violis[*]violis et nenufaris et rosis et violis cf. Venice 1564: et violis et nenupharis et rosis. ¶ Et po〈-〉
35
nuntur quandoque calathi in quibus sunt ordines de
36
frustis fructuum boni odoris frigidorum: sicut ma-
37
lorum acetosorum et cydoniorum et modorum pirorum boni
38
odoris aspersis in aqua rosacea et nenufare et salicibus
39
super que sunt puluerizata sandali et rose et cam-
40
phora: et super que iam dilatatum est parum vini odo〈-〉
41
riferi tunc est illud quod est vltimum. Hoc est regi-
42
men aeris. ¶ Regimen autem cibi iam sciuisti: et
43
si voluntas adest vt cum infrigidatione sit lenifica-
44
tio: tunc detur aqua cucurbite et aqua melonis in-
45
di proprie et aqua cucumeris: et lactuca cum aceto
46
est vltima. ¶ Et quod conueniens est ad sedandum
47
sitim eorum est foca factum ex pane simile cum aqua ca-
48
sei accepta ex dogo[*]dogo cf. Venice 1564: dog, and Canon 5 dog, aldog post collationem vehemente.
49
¶ Et si adest voluntas vt cum sedatione sit re〈-〉
50
tentio: tunc detur succus granati muzi et acetosi:
51
et aqua acreste et aqua mori de scemi et aqua aceto〈-〉
52
sitatis limonis non salsi: et aqua acetositatis ci-
53
tri et que sunt his similia: et aqua ceresculi et est
54
berberis. ¶ Epithimata vero et emplastra sint
55
ex succis notis et proprie aqua rosacea aut succo ro-
56
sarum recentium cum sandalis et camphora et aqua co〈-〉
57
riandri et endiuie: cum istis enim est infrigida-
58
tio plurima. ¶ Et mucillago psilij cum aceto
1
et aqua rosacea est huius generis. ¶ Et embrocare epar
2
cum infrigidantibus est res maxima et magis iu〈-〉
3
uans. nam cum equatur est in eo maior pars rectifi〈-〉
4
cationis et fortasse rectificat aquam. ¶ Et quando il-
5
lic est catarrus et tussis: aut in capite eius est gra-
6
uitas aut tensio significat multitudinem vaporum.
7
quare oportet ne fundatur super caput aqua aut ace-
8
tum. immo occupetur cum inclinatione capitis sub
9
vapores aque secundum quod dispositio facit illud neces〈-〉
10
sarium. ¶ Si vero non fuerit catarrus neque aliquid
11
eorum que diximus. tunc administra de embrocis
12
et epithimatibus que vis. ¶ Et nocibilior embro-
13
ca in huiusmodi dispositione repletionis capitis est
14
mulsio lactis super caput. fortasse enim facit acci-
15
dere apostema in capite et perditionem. ¶ Et magis salua
16
horarum embrocationis capitis cum repletione eius
17
est vt sit vapor colericus non humidus. immo in
18
huiusmodi hora fortasse non nocet applicatio lactis.
19
immo confert. ¶ Et cognoscitur ex dispositione somni
20
et vigilijs et humiditate superiorum partium na-
21
rium et earum siccitate. ¶ Cum ergo videris som-
22
num aut profunditatem somni aut humiditatem su-
23
periorum partium narium. tunc caue embrocationem
24
et inunctionem et stude in attrahendo materiam ad
25
inferiora. ¶ Et cum videris rubedinem in naso
26
et faciem vehementem. tunc non erit malum: vt facias
27
currere sanguinem ex naribus. ¶ Et infrigida
28
epar cum emplastris. et cum infrigidas caue ne oc-
29
curas cum infrigidatione vehementi hora sudo〈-〉
30
ris et resolutionis. immo oportet vt obserues illud. for〈-〉
31
tasse enim sit causa in elongatione egritudinis licet
32
quandoque sit longitudo egritudinis saluior quam ipsius
33
acuitas. ¶ Et oportet vt caueas in febribus acutis
34
casum rasure: quoniam addit in debilitate virtutis et
35
terretur natura a receptione superfluitatum ad intestina et
36
ab expulsione earum ab eis propter victoriam super-
37
fluitatum: et fortasse redeunt superfluitates ad supe-
38
riora et ledunt hypocondria et inflant ea et ledunt
39
caput. ¶ Et quandoque est in potu papaueris iu〈-〉
40
uamentum mirabile in inspissando materiam sub-
41
tilem: quare digerit et in faciendo somnum.
42
¶ Rememoratio accidentium que difficilia sunt
43
in febribus acutis. Capitulum .XI.
44
LOquamur itaque in primis de acciden〈-〉
45
tibus que vehementia sunt in febribus et
46
de curatione eorum et festinemus ad di〈-〉
47
stinguendum febres acutas. ¶ Et hec
48
quidem accidentia sunt sicut rigor et frigus et horri-
49
pilatio: et sicut sudor plurimus: et sicut fluxus sangui〈-〉
50
nis narium superfluus: et sicut vomitus laboriosus:
51
et fluxus ventris debilitans: et sicut sitis que non to〈-〉
52
leratur. et sicut profunditas somni superflua: et si-
53
cut vigilatio inseparabilis: et sicut asperitas lin〈-〉
54
gue et offuscatio oris: et sicut sternutatio conti-
55
nua: et dolor capitis prauus: et tussis frequens: et
56
sicut casus appetitus: et bolismus: et sicut appetitus
57
caninus et singultus.
¶ De regimine rigoris
58
et horripilationis cum superfluunt. Capitulum .XII.
1
QUod est de hoc sequens sudorem recti-
2
ficatur velociter et non indiget regimine. Et
3
cretico non oportet vt contrarium fiat per remo-
4
tionem: et non est de illis que debilitant et
5
faciunt aliud. ¶ Et quandoque sedatur cum ligatione extre-
6
mitatum et fricatione facili et cum calefactione co-
7
operture et cum vnctione de oleo de aneto et de
8
camomilla si indigetur eo. ¶ In forti autem quando per〈-〉
9
seuerat siue sit in febribus siue sit in alijs oportet vt li〈-〉
10
gentur extremitates in locis plurimis. et inunctio fi〈-〉
11
at cum oleo camomillino et radice lilij. ¶ Et sunt
12
de hominibus qui confortant illud cum eis que sunt sicut car〈-〉
13
damomum et castoreum et rutha et sceha et calamen-
14
tum et baurac: et piper et piretrum. ¶ Et quandoque
15
pertransit illud ad administrandum lynimenta ex sy〈-〉
16
napi et assa fetida. ¶ Et quandoque decoquuntur medi〈-〉
17
cine iste in aqua: deinde coquitur in ea aliquod oleum.
18
¶ Et aqua eruce fortis est in hoc capitulo per
19
se sola aut cum oleo aliquo quod decoquitur cum ea.
20
et similiter decoctio ozimi et aqua eius.
21
¶ Confectio olei boni. Capitulum .XIII.[*]Because of the omission of the chapter number on p. 34 of Venice 1564 and a different division of chs. L-LIII, the chapter numbering disagrees in the two prints from this chapter onwards until the end of tractatus secundus, ch. LXXII (see fol. 403r-413v, and Venice 1564, pp. 34-60). The index fol. 502v ff. below agrees with the chapter numbering in this print.
22
SUmatur anetum siccum et myrrha et ru-
23
ta et calamentum et piper piretrum: co-
24
quantur in vino decoctione vltima. dein〈-〉
25
de decoquatur colatum in tanto quantum
26
est medietas eius de oleo sisamino vsquequo con-
27
sumatur aqua et remaneat oleum et administretur inungen〈-〉
28
do. Et de oleis fortibus in eis in tali qualis est rigor
29
quartane est oleum de costo et oleum de sceha et oleum
30
de abrotano: et oleum de lilio: et oleum de myrrha
31
et ponatur in vncia .I. olei pondus .ʒ.III. piperis. et .VI.ʒ.
32
.I. piretri tritorum. Et administretur absinthium deco-
33
ctum in oleo aliquo: aut oleum oliue in quo decoctum
34
est apium. Et introitus in oleum leuis caliditatis est
35
iuuatiuus valde. Et fortasse necessarie sunt potio-
36
nes. Et multotiens sedatur cum aqua calida leuis
37
caliditatis et cum curatione super vaporem eius.
38
Et quando non sedatur per id si materia est grossa decoquan〈-〉
39
tur in aqua anisum calamentum et semen apij et ma〈-〉
40
stix et eruca et anetum et similia. Et balneetur in aqua
41
in qua decocta sint ea que sunt sicut sceha et ab-
42
rotanum et calamentum et anetum et squinantum et ru-
43
ta et sansucus et costus et semina calida. Et omnes me-
44
dicine fortis prouocationis sedant rigorem. Et de
45
medicinis sedantibus rigorem maximum in quarta〈-〉
46
na et similibus sibi est vt bibatur de costo aureus .I.
47
cum aqua calida. Et de agarico quantum de ipso in
48
aqua calida. Et in agarico est iuuamentum. et quandoque
49
ponitur cum eo parum opij: quoniam facit dormire et fa〈-〉
50
cit sudare et prohibet vehementiam rigoris et alia.
51
Et iterum ireos quantitas aurei .I. in aqua calida.
52
Et de compositis est tyriaca dyatesseron. et ele-
53
ctuaria alia et dyaciminum et dyacalamentum et
54
dyapiperion[*]dyapiperion i.e. dyapipereon. et syrupus de melle in quo feruent
55
sicut assa ruta et piretrum et piper. Pillule ex-
56
perte que dantur in potu ante rigorem per ho-
57
ram vnam infirmo erecto vel stante super lectum
58
vel scamnum suum et aerem eius calefacto cum
1
igne et cooperimento: quoniam temperant ad ipsum
2
aut prohibent. quarum confectio. ¶ ℞. stora-
3
cis myrrhe opij opoponaci omnium ana partem
4
.I. conficiantur cum butyro et sit dosis eius quan〈-〉
5
titas fabe. ¶ Et iterum sumantur opoponaci
6
castorei dauci asse piretri opij ana partes equa-
7
les. fiat sicut primo fit. ¶ Descriptio bona. ℞.
8
opoponaci serapini aniuden et cymini carme〈-〉
9
ni et seminis apij et piperis ana aureus .I.ß. seminis ius〈-〉
10
quiami albi croci aristologie castorei euforbij
11
myrrhe ameos zinziberis omnium ana pondus
12
tertie .ʒ.I. seminis harmel piretri omnium ana
13
aureus .I. conficiantur cum melle et dosis eius sit
14
auellana cum aqua calida valde. ¶ Et fortasse
15
est necessarium in eo vt detur in potu vinum ca〈-〉
16
lefactum et cibi calefacti et solutio ventris cum
17
eis que sunt sicut hiera et dyacidoniten et dyaphi〈-〉
18
nicon. ¶ Immo quando est rigor prauus: et pro〈-〉
19
prie sine febre dentur in potu pillule fetide quoniam
20
ipse sunt sanitas eius.
¶ Regimen sudo〈-〉
21
ris superflui in febribus. Capitulum .XIIII[*]XIIII cf. Venice 1564: 13.
22
OPortet ne sudor creticus quantum pos〈-〉
23
sibile est restringatur. Cum autem eue〈-〉
24
nit necessitas et pertransit terminum: tunc
25
oportet vt euacuentetur[*]euacuentetur(?) corrupt for euentetur [cf. Venice 1564] et infrigidetur lo〈-〉
26
cus. ¶ Si autem non excusat: tunc super instru〈-〉
27
mentum positus quo pueri vel iuuenes solent in
28
aere concuti commoueatur in loco frigido. ¶ Et
29
non oportet vt occupetur in exuccando illud quod
30
rorando egreditur faciendo exuccationem post
31
exuccationem: nam illud est occasio ad illud pro〈-〉
32
uocandum et multiplicandum et fortasse attra-
33
hit sincopim. Nam eius abstersio addit in ipsum
34
et eius dimissio restringit ipsum. ¶ Et oportet
35
vt inungat eum cum oleo rosaceo forti et oleo myr〈-〉
36
tino: aut cum oleo de salicibus et cum oleo de
37
balaustijs: aut fiat oleum cum aquis in quibus
38
decoquuntur cydonia pontica et mala pontica
39
et rose et balaustie et karabe contritum sicut pul-
40
uis qui apparet in radio solis et similia quoniam
41
restringit. ¶ Et quandoque restringit acetum mi〈-〉
42
xtum aqua et succus agreste et decoctio balau-
43
stiarum et decoctio gallarum decoctio myrti. et
44
succus salicis est mirabilis et aqua semperuiue.
45
¶ Et cum res fit vehemens liniatur cum mu-
46
cillaginibus frigidis et cum gummi. et proprie
47
cum emplastratur his duobus et euentatur. Et
48
quando vehemens fit res oportet vt ponatur
49
nix super extrema: et sola sint in ea extrema:
50
aut balneetur cum aqua frigida si suffert eam.
51
¶ Regimen fluxus sanguinis narium super-
52
flui. Capitulum .XV[*]XV cf. Venice 1564: 14.
53
OPortet vt non properetur ad prohiben-
54
dum illum qui creticus est quantum pos-
55
sibile est. ¶ Cum autem est necesse pro〈-〉
56
hibere fluxum sanguinis narium in febri-
57
bus acutis: tunc liga extrema et pone ventosas super
58
latus quod sequitur latus fluxus sanguinis narium. De-
1
inde consequenter adhibe regimen illius loci: fortas〈-〉
2
se enim possibile erit tibi vt infrigides et restrin〈-〉
3
gatur per illud et non ponas ventosas desuper. Et
4
distilla in nasum aliquas distillationes predictas
5
in capitulo fluxus sanguinis narium. ¶ Et cum
6
non est prohibens aliquod infrigida caput cum in〈-〉
7
frigidantibus predictis in eo. ¶ Et quandoque ad〈-〉
8
uenit patientibus quartanam fluxus sanguinis
9
narium quare oportet vt iuues cum facientibus
10
fluere sanguinem ex naribus scitis. in ipso enim
11
est sanatio quartane. Si vero superfluitatem timue-
12
rimus faciemus sicut illud quod fecimus.
13
¶ Regimen vomitus qui accidit eis. Capitulum .XVI[*]XVI cf. Venice 1564: 15.
14
CReticus iterum non abscindatur nisi
15
apud necessitatem et secundum plurimum ab〈-〉
16
scindatur in eis per vomitum et per
17
adiutorium eius quo extrahitur humor
18
nociuus sicut est syrupus acetosus et aqua cali〈-〉
19
da. ¶ Et quandoque est necessarium vt confortetur virtus
20
quare ponatur loco sirupi acetosi puri sirupus aceto〈-〉
21
sus cum seminibus. ¶ Et si humor est imbibitus et
22
grossus: tunc oportet vt fiat solutio dando in po〈-〉
23
tu quod est sicut aloes et hiera. Et quando non est im-
24
bibitus fortasse confert hiera et aloes. ¶ Et si est
25
imbibitus non grossus mundat ipsum syrupus ace〈-〉
26
tosus cum aqua calida: deinde equat ipsum post
27
illud aqua granatorum que bibatur. Quod si euomuerit
28
eam bibat ipsam vice alia donec equetur et quiescat.
29
¶ Et similiter sirupus de menta cum granis granatorum.
30
et fortasse sedat ipsum infrigidatio stomaci. ¶ Et non
31
non[*]nonnon corrupt for non oportet vt approximet rebus ponticis et sedan〈-〉
32
tibus vomitum cum ponticitate sua et acetositate sua
33
stiptica ille qui vomit propter humorem imbibitum: quia
34
est malum: et addit imbibitioni. Sed non imbibito for〈-〉
35
tasse facient eum deijcere deorsum quamuis sit grossus
36
et fortasse iuuabunt virtutem stomaci ad expellendum
37
eum per superiora. Et quando assiduauerit vomitus de
38
colera et non fuerit de genere imbibiti: tunc vtere
39
stipticis et proprie emplastris iuuantibus factis ex corti〈-〉
40
cibus granatorum et gallis et his similibus cum vino
41
permixto aut aceto permixto. ¶ Et ad vomitum qui〈-〉
42
dem colere nigre superfluum submergatur spongia in
43
aceto et ponatur super stomacum. Quod si necessarium fue-
44
rit aliquid fortius amministra[*]amministra i.e. administra medicinas predictas
45
in capitulo retentionis vomitus.
46
¶ Regimen fluxus ventris qui accidit eis. Capitulum .XVII[*]XVII cf. Venice 1564: 16.
47
IAm singulariter in capitulo fluxus ventris lo-
48
cuti sumus in hac intentione. ergo re-
49
deamus ad illud. Et de illis que conferunt
50
ex via ciborum sunt almes torrefacti: et
51
lentes torrefacte: et coriandrum: quodcunque horum
52
duorum fuerit elixetur et fundatur aqua ab eo:
53
et proprie quando fit acetosum cum granis gra-
54
natorum quoniam est bonum.
55
¶ Regimen sitis eorum superflue. Capitulum .XVIII[*]XVIII cf. Venice 1564: 17.
56
OPortet vt inungatur caput cum oleo
57
frigido valde quod fundatur super
58
ipsum: et ponatur super caput si non
1
fuerit quod prohibeat. et cum aquis infrigidanti-
2
bus: et retentione mucillaginis seminis cydonio〈-〉
3
rum permixte cum oleo rosaceo vltimo. ¶ Aut infu-
4
sionis prunorum et medullarum cucumeris et alkhed
5
et cucurbite et seminis lactuce nigre et radicum
6
liquiritie. et pillularum descriptarum in antidotario
7
ad sitim. ¶ Et de illis que masticantur est almo〈-〉
8
sosat et sunt tamarindi. ¶ Et sitis quidem quandoque fit ex
9
frigore et abscindit eam somnus. et quandoque fit ex
10
calore et abscindunt eam vigilie.
11
¶ De profunditate somni que accidit eis. Capitulum .XIX[*]XIX cf. Venice 1564: 18.
12
OPortet vt remoueantur a profundita〈-〉
13
te somni cum fabulis et his similibus per
14
voces. et ligentur membra eorum inferio-
15
ra ligatione dolorosa: postquam non fuerit
16
quod prohibeat. ¶ Et supponatur collyrium subtile si natura
17
fuerit restricta et in hora quietis et tempore assiduitatis.
18
¶ Et ventosetur quod est inter ambas spatulas et spondiles.
19
¶ De grauitate capitum eorum. Capitulum .XX[*]XX cf. Venice 1564: 19.
20
OPortet vt alienetur ab eis emulsio la〈-〉
21
ctis super capita eorum: aut effusio olei
22
super ea aut embroca: aut caputpur-
23
gium: immo sint contenti vaporationibus
24
factis cum embrocis er camomilla et sint in eis
25
viole et furfur et his similia.
26
¶ De inquietudine habentium febres et aliorum. Capitulum .XXI[*]XXI cf. Venice 1564: 20.
27
OLfacere vero oleum violaceum cum oleo de se-
28
mine lactuce et oleo nenufarino et oleo
29
de cucurbita. et adherere aliquid de
30
stupefacientibus famosis super tempora. et
31
incuruare caput super vapores humectantes: et odo〈-〉
32
rare nenufar et poma mandragore et alsehesebran
33
aspersum ex longinquo et embroce humectantes
34
et res quas scis. ¶ Et similiter si non fuerit quod
35
prohibeat detur in potu sirupus papaueris et lo-
36
hoc eius: deinde multiplicentur inter manus
37
eius candele et eleuentur voces cum fabulis et ligen-
38
tur cum institis extremitates eius ligatione dolo〈-〉
39
rosa parum cum ansis que resoluantur velociter: de〈-〉
40
inde precipiatur ei vt dormiat et claudat oculos:
41
cumque dormit parum extinguantur candele et cessent
42
voces: et soluautur anse: quoniam dormiet. ¶ Et cum
43
inuenit leuitatem et quietem ex paroxismo aut ve-
44
hementia assiduet ablutionem faciei cum aqua
45
in qua decoctum est papauer nigrum cum aliquan〈-〉
46
tulo mandragore et radice eius. ¶ Et cum est il〈-〉
47
lic humor baurachius confert aqua in qua cocta
48
sunt sisimbrium et mellilotum et alhacuen et papa-
49
uer abluendo faciem et incuruando super vaporem eius.
50
¶ De dolore ventris qui accidit eis. Capitulum .XXII[*]XXII cf. Venice 1564: 21.
51
FIt ex effusione colere ad stomacum et si acci〈-〉
52
dit in principio periodi eius detur in
53
potu parum sirupi de malis cum siru〈-〉
54
po acetuso[*]acetuso corrupt for acetoso.
55
¶ De asperitate lingue eorum. Capitulum .XXIII[*]XXIII cf. Venice 1564: 22.
56
IN essentia quidem viscositatis frice-
57
tur cum brusco aut cum virgis sali-
58
cis cum oleo amigdalino et zuccaro ta〈-〉
1
barzet donec mundetur. ¶ Aut cum spongia et
2
pauco sale et oleo rosaceo in hoc enim est alleuiatio mul-
3
ta infirmi. ¶ Et post illud cum est asperitas est non
4
propter viscositatem: immo a siccitate oportet vt teneat in ore
5
suo sebesten aut nucleos prumorum. ¶ Aut salem
6
qui asportatur de india. et est in colore salis et dul〈-〉
7
cedine mellis. et sumat de eo secundum quod dixit Archi-
8
genes quantitatem fabe vnius. ¶ Et grana cydonio〈-〉
9
rum sunt ex eis que humectant linguam et prohi-
10
bent ei offuscationem. ¶ Et oportet vt non ponantur
11
puluinaria multa neque resupinetur dormiens: nam
12
hec duo exiccant linguam.
13
¶ De sternutatione assidua que accidit eis. Capitulum .XXIIII[*]XXIIII cf. Venice 1564: 23.
14
QUandoque magnificatur nocumentum
15
sternutationis assidue cum eis: ledit nam〈-〉
16
que eos et replet capita eorum et debilitat eo〈-〉
17
rum virtutes: et fortasse facit fluxum san-
18
guinis narium: quare oportet vt fricetur eorum frons et
19
collum et nasus: et aperiantur ora eorum et fricen-
20
tur eorum palata cum vehementia: et fundantur ca〈-〉
21
pita eorum et conuertantur: et premantur eorum ex-
22
trema. ¶ Et fundantur in aures eorum olea tepi〈-〉
23
da ad caliditatem parumper decliuia: et humectentur
24
lacerti eorum et ipsorum mandibule. Et ponantur
25
super eorum ceruicibus puluinaria calefacta. ¶ Et
26
non excitentur a somno eorum subito: et minuantur
27
a puluere et somno: et omni in cuius odore est acui〈-〉
28
tas: et olfaciant sauic: et lutum alnaiahi et spongiam ma〈-〉
29
rinam.
¶ De dolore capitis qui accidit eis. Capiulum .XXV[*]XXV cf. Venice 1564: 24.
30
LIga extremitates eorum et proprie coxas
31
et cum instita liga et frica pedes eorum: et
32
supponantur eis collyria trahentia materiam
33
ad inferiora: et conforta capitata[*]capitata corrupt for capita eorum cum
34
infrigidantibus notis. ¶ Et si non fuerit quod prohibe〈-〉
35
at excoriza aut tussi embrocentur capita ipsorum
36
cum decoctione rosarum et violarum et ordei aut foliorum
37
salicis et his similium. et similiter oleo rosaceo et oleo de
38
salicibus. ¶ Et quando non excusat hoc tunc permi〈-〉
39
sce embrocas infrigidantes cum lenitiuis sicut ca〈-〉
40
momilla et stupefactiuis sicut est papauer. et non
41
mulgeas lac nisi cum remouetur febris. ¶ Si autem vir〈-〉
42
tus fuerit fortis mulgeas lac caprinum. et si fuerit
43
debilis mulgeas lac muliebre. et caue lac apud re〈-〉
44
plexionem humidam facientem profunditatem somni. et similiter ca-
45
ue humectantia. ¶ Et tu non administres humectantia
46
nisi vbi est vapor fumosus et caput siccum et parum
47
somni: et quando multiplicatur repletio in capite ex va〈-〉
48
pore humido trahe eum ad inferiora cum collyrijs et cli〈-〉
49
steribus: et stringe membra inferiora ita quod testiculos.
50
¶ De tussi eorum. Capitulum .XXVI[*]XXVI cf. Venice 1564: 25.
51
TUssis plurimum accidit eis ex calore
52
aut siccitate: qui oportet vt teneant in
53
oribus suis pillulas bichikias allo-
54
hoc[*]allohoc i.e. et allohoc (cf. Venice 1564) de papauere facta cum medullis
55
fructuum frigidis et amilo et his similisius[*]similisius corrupt for similibus. ¶ Et vtan-
56
tur ceratarijs infrigidantibus factis ex oleo rosaceo puro
57
et ex mucillagine psilij et succo portulace et alijs.
58
¶ De destructione appetitus eorum. Capitulum .XXVII[*]XXVII cf. Venice 1564: 26.
1
QUandoque est causa eius humor in ore
2
stomaci quod scitur ex eo quod dictum est de
3
destructione appetitus. et euacuatur
4
per vomitum aut solutione ventris. ¶ Et
5
multotiens iuuantur cum intromissione digitorum
6
in gutture et commotione stomaci et proprie cum vo-
7
mitu expellit colericam rem aut acetosam. ¶ Et
8
quandoque est ex vehementia debilitatis. quare curetur
9
complexio que facit eam cum eo quod scitur. ¶ Et
10
oportet vt approximes eis odores bonas exci-
11
tantes appetitum sicut odor sauich infufi[*]infufi corrupt for infusi cum aqua
12
et aceto: et detur eis electuarium proportionale fe-
13
bricitantibus et parum vini et succi fructuum pon〈-〉
14
ticorum boni odoris. ¶ Et lambant aliquid de ace-
15
to gelatine piscium aut edi et his similium: et po〈-〉
16
nantur super stomacum post dies primos empla〈-〉
17
stra facta ex fructibus. et sint in eis absinthium et
18
aloes secundum quod scis: et inunctio eius cum oleis bonis est
19
iuuatiua.
¶ De bolismo eorum. Capitulum .XXVIII[*]XXVIII cf. Venice 1564: 27.
20
OPortet vt curentur cum odoramentis
21
et luto alnaiahi et armeni infusi cum
22
aceto: et odorent almososat et panem
23
mundum calidum et carnes assatas.
24
¶ Et stringe eorum extremitates. et extende au〈-〉
25
res eorum et capillos ipsorum. et conforta eorum
26
cerebra cum embrocis infrigidantibus. et humectantibus plurimum
27
namque bolismi eorum est propter destructionem oris
28
stomaci propter causam communicantem ramis qui adueniunt eis
29
cum sensu et est corpus durum et induratur verum
30
sensus non vltimatur cum eo.
31
¶ De nigredine lingue eorum. Capitulum .XXIX[*]XXIX cf. Venice 1564: 28.
32
OPortet vt non dimittatur super lin-
33
guam nigredo: immo fricetur cum eo quod
34
scis: et si non eleuabuntur ad caput va〈-〉
35
pores maligni et facient cadere in sirsen.
36
¶ De appetitu eorum canino. Capitulum .XXX[*]XXX cf. Venice 1564: 29.
37
CUratur cum vnctuosis frigidis et dulcibus.
38
¶ De sincopi que accidit eis. Capitulum .XXXI[*]XXXI cf. Venice 1564: 30.
39
QUandoque accidit eis sincopis in prin〈-〉
40
cipio febrium propter effusionem colere
41
ad stomacos eorum: quando oportet vt detur eis
42
ante paroxismum: aut apud paroxismum frustum
43
panis de simila cum aqua granati et aqua agreste.
44
¶ Et scias quod quando aggregantur sincopis et febris
45
tunc sincopis est dignior curatione: et si indiget
46
pauco vino detur permixtum cum tribus .ʒ. vi〈-〉
47
ni antiqui: et si non syrupi malorum antiqui cuius
48
resoluta est superfluitas. ¶ Et flobotomia quidem
49
multotiens addit in sincopi. ¶ Et clistere leue
50
est magis conueniens. ¶ Et vomitus est iuua-
51
tiuus eis. ¶ Et constrictio crurium et ponere
52
manus et pedes in aqua calida. et cum euadunt
53
tunc de sollicitudine est vt cibentur sauich ordei
54
infrigidato in quo sint grana granatorum.
55
¶ De constrictione anhelitus eorum. Capitulum .XXXII[*]XXXII cf. Venice 1564: 31.
56
COnstrictio anhelitus accidit eis: aut
57
propter spasmum et siccitate que acci〈-〉
58
dit eis in lacertis anhelitus: aut pro-
1
pter materiam prefocatiuam descendentem ad guttur eo-
2
rum: aut propter debilitatem que dominatur neruis venienti-
3
bus ad membra anhelitus. ¶ Et prima quidem
4
curatur cum vnguentis vel emplastris humectan-
5
tibus. et secunda cum eis que prohibent strangulationem.
6
et tertia cum equatione complexionis in cerebro et
7
inunctione colli cum eis que infrigidant: et hume-
8
ctant: et super stomacum iterum ex eis que sunt sicut rasura cu〈-〉
9
curbite et portulace et sandali cum oleo rosaceo et silibus[*]silibus corrupt for similibus ei
10
¶ De vehementia tristicie eorum. Capitulum .XXXIII[*]XXXIII cf. Venice 1564: 32.
11
QUando multiplicatur tristicia causa oris
12
stomaci et aduentu humoris mordicatiui
13
in eo tunc infrigida stomacos eorum cum eis que scis
14
de cibis: et inungantur: et dormiant in
15
loco proximo motibus aque strato extremitatibus
16
et fructetis frigidis et odoriferis frigidis et nenufare
17
et rosis et expersionibus frigidis factis ex fructibus odo〈-〉
18
riferis frigidis et sandalis. ¶ Et multotiens quidem con〈-〉
19
ferunt in eorum tristicia clisteria frigida facta ex aqua
20
cucurbite et citroli et succo portulace et semper-
21
uiue cum oleo rosaceo.
¶ De difficultate declu-
22
tiendi que accidit eis. Capitulum .XXXIIII[*]XXXIIII cf. Venice 1564: 33.
23
DIfficultas deglutiendi cum accidit eis et
24
febris fuerit conclusa cum flobotomia palatim[*]palatim corrupt for paulatim
25
fiat et equatio fiat ad retrahendum. Et sup-
26
positorium est melius quam plurimum
27
solutiuum desuper.
¶ De frigore extremi〈-〉
28
tatum quod accidit eis. Capitulum .XXXV[*]XXXV cf. Venice 1564: 34.
29
MUltotiens profundatur calor eorum et infrigidan〈-〉
30
tur eorum extrema et tendit calor submer〈-〉
31
sus ad caput. Ponantur ergo extremitates
32
in aqua calida et non bibant aquam frigidam.
33
¶ De sermone febris colerice. Capitulum .XXXVI[*]XXXVI cf. Venice 1564: 35.
34
FEbres colerice tres sunt: tertiana conti-
35
nua: et tertiana periodica: et causon.
36
¶ Et tertiana quidem periodica aut est pu〈-〉
37
ra et fit a colera pura aut non pura et fit
38
cum putredine colere grosse substantie propter commixtionem
39
colere cum flegmate commixtione aliqua complexiona〈-〉
40
li vnita. ¶ Et propter hoc diuersificatur ab hemitriteo:
41
cum hemitriteum faciant due materie separate: et hanc
42
faciat materia vna que in seipsa est permixta cum cuius ca-
43
lore permiscetur aliquantulum frigoris quod grauat suam
44
putredinem et suam resolutionem et suam digestionem: et propter
45
illud quidem fiunt in hemitriteo duo paroxismi: et ter〈-〉
46
tiane non pure paroxismus vnus. ¶ Et hec quidem non
47
pura quandoque prolongatur tempore longo et circiter medietatem
48
anni: et quandoque perducit ad molitiem et magnitudinem
49
splenis. ¶ Causon vero est de genere continue quoniam dif〈-〉
50
ferentia inter eius vehementiam et eius temporem est in-
51
sensata: et accidentia eius sunt vehementia. Et causa
52
est acuitas materiei. et multitudo cum eius casus sit cir〈-〉
53
ca cor et in venis oris stomaci aut in partibus epatis pro〈-〉
54
prie et ad summum in membris nobilibus vicinis cor〈-〉
55
di. ¶ In tertiana vero colera est in carne et ad partes
56
cutis. et in continua est sparsa in venis corporis que elo-
57
gantur a corde. ¶ Et vehementia quidem sitis et angu〈-〉
58
stia et inquietudo et impatientia et alienatio et nausea
1
et amaritudo oris: et siccitas labiorum et scissio eo〈-〉
2
rum et dolor capitis multiplicantur in febribus co-
3
lericis. ¶ Et est natura in pluribus earum ad siccitatem
4
decliuis quoniam materiei motus est ad superiora aut ad
5
illud ad quod apparet de corpore et cute.
6
¶ De tertiana absolute et nominatur triteus[*]De tertiana absolute et nominatur triteus cf. below index fol. 502v: De tertiana pura et vocatur triteus.
7
Capitulum .XXXVII[*]XXXVII cf. Venice 1564: 36.
8
PAroxismus tertiane incipit in primis
9
cum horripilatione vt punctura acus:
10
deinde infrigidat et incipit facere rigorem
11
difficilem valde difficiliorem reliquis rigo〈-〉
12
ribus non frigidum aut cum pauco frigore et non est
13
frigus eius nisi propter profundationem caloris ad in-
14
teriora ad partem materiei: et inuenit sicut puncturas
15
acuum. ¶ Et hoc quidem rigor cum vehementia sua
16
est velocis sedationis et tu iam sciuisti causam huius
17
rigoris. et fit rigor eius in tribus diebus primis
18
fortior et vehementior et in quartana econtrario.
19
¶ Et iterum rigor incipit cum fortitudine deinde
20
lenitur paulatim et minuitur velociter: et in quartana
21
econtrario. ¶ Et sudor multiplicatur in tertiana
22
cum dimittit. et fit vrina in ea rubea tendens ad
23
igneam in aqua non est multa grossitudo. Aut
24
est non pura et fit vrina eius cruda aut grossa.
25
¶ Et tertiane caliditas est saluior caliditate causo〈-〉
26
nidis: et quanto prolixius manus tangit corpus
27
non additur inflammatio: immo quandoque minuitur inflam-
28
matio eius: et in causonide additur inflammatio.
29
¶ Et accidentia que accidunt eis in tertiana sunt
30
vigilie sine grauitate in capite nisi in quibusdam
31
non puris: et sitis et furor et ira et odia locutionis.
32
¶ Et est pulsus eius acutus velox per comparationem
33
ad reliquas febres et non est equalis constrictionis et di-
34
latationis: quoniam humor debilitat eum et addit ei di〈-〉
35
uersitatem apud statum. ¶ Et diuersitas in eo est
36
sub ea que est in alijs cum duritie et est pulsus
37
fortior in ea immo diuersitas in eo non est secundum plurimum
38
nisi diuersitas propria cum febre et alijs. ¶ Et in
39
principio quidem est necessarium vt coartetur pulsus vsque
40
ad horam dilatationis febris: et tunc confortatur et
41
sit velox et frequens. ¶ Et eius diuersitas non
42
est multum superflua. ¶ Et quandoque significat ipsam etas
43
et consuetudo et regio et ars et forma et tempus et multi〈-〉
44
tudo euentus tertiane in illa hora. ¶ Cum ergo
45
componuntur due tertiane sunt paroxismi euenien〈-〉
46
tes omni die. ¶ Qui ergo considerat tertianam
47
per paroxismum errat in ea: immo oportet vt at-
48
tendantur significationes alie quas dicemus. ¶ Et
49
patientibus quidem tertianam accidunt vigilie: et amor
50
solitudinis. et multotiens sentiunt et ebullitionem
51
apud epar.
¶ De differentia inter tertianam
52
puram et non puram. Capitulum .XXXVIII[*]XXXVIII cf. Venice 1564: 37.
53
PUra est subtilis leuis cuius paroxis-
54
mus consumitur a quatuor horis vsque
55
ad duodecim horas. et non addit su〈-〉
56
per eas multum. et si addit additione
57
multa: tunc est non pura: et est secundum plurimum per-
58
ueniens ad septem horas. ¶ Et calefit in ea cor〈-〉
1
pus velociter et vides caliditatem procedere ex
2
corpore: et extremitates adhuc sunt frigide. ¶ Et
3
similiter pura non addit cum non accidit error
4
supra .VII. periodos. ¶ Et quandoque consumitur propter
5
subtilitatem sue materie in paroxismo vno in quo
6
accidit vomitus: aut ventris solutio mundificans
7
et apparet digestio in vrina in primo die: aut in
8
tertio aut in quarto aut in septimo. Si autem ad-
9
dit super septem periodos additionem plurimam:
10
tunc est de genere non pure. ¶ Et similiter si pro〈-〉
11
longatur spacium sui rigoris. et est additio suo-
12
rum paroxismorum et antecessio eorum adinui〈-〉
13
cem secundum ordinem seruantem proportiones similes:
14
et in non pura est illud diuersum non rectum. et
15
similiter quando assimilantur paroxismi secundum terminum
16
vnum et reliqua signa elongationis febris etiam.
17
sunt de illis que scis. ¶ Et cum vides principium
18
cum rigore secundum quod determinauimus et statum cum su〈-〉
19
dore exuberante tunc non dubites quoniam ipsa sit pu〈-〉
20
ra. ¶ Et in pura quidem est cum eam habens bibit aquam
21
ordei procedit quod est in corpore eius cum vapore
22
humido quasi ipse velit sudare et quandoque sudat. et
23
cum non pura inuenitur grauitas plurima in ca-
24
pite: et extensio: et prolongatur rigor donec perue〈-〉
25
nit ad vigintiquatuor horas aut triginta horas
26
vsque ad horam suam: et tepescit donec complentur qua-
27
draginta hore: et per quantitatem additionis paroxis-
28
mi super .XII. horas est eius elongatio a purita-
29
te. ¶ Et in tertiana quidem non pura tardatur appari〈-〉
30
tio digestionis. et non apparet in forma offusca-
31
tio neque extenuatio. et fortasse non eradicatur cum
32
sudore copioso. et fortasse non incipit cum rigore.
33
et non est caliditas cum multa fortitudine: neque est
34
augmentum eius equale: immo est quasi ipsa adda〈-〉
35
tur: deinde procedit et minuitur et accidentia seua[*]seua cf. Venice 1564: sceua minoran〈-〉
36
tur in ea.
¶ De tertiana continua. Capitulum .XXXIX[*]XXXIX cf. Venice 1564: 38.
37
COgnoscitur per vehementiam paro〈-〉
38
xismorum tertiane et per vehementiam
39
accidentium tertiane. Et apud Galienum quidem cum
40
sanguis putrefit fit de hoc genere et de
41
eo fiet sermo post.
42
¶ De cura tertiane pure. Capitulum .XL[*]XL cf. Venice 1564: 39.
43
OPortet vt rememoreris illud quod de〈-〉
44
dimus tibi de radicibus in curatione
45
febrium de solutione ventris et cibo
46
et in omnibus capitulis: et fabrica su-
47
per illud. ¶ Et tu quidem non auscultes sermo〈-〉
48
nem eius qui concedit in principio solutiua for〈-〉
49
tia et myrabolanos et his similia: nisi illud quod
50
diximus: immo oportet vt properes in primis et lenias
51
lenitate quadam cum eis que diximus illic: sicut
52
sunt tamarindi quantitate .XL.ʒ. qui infundantur in
53
aqua calida in nocte et colentur et proijciatur desuper
54
siracost aut tereniabin et aqua duorum granatorum: et
55
sicut decoctio lubleb cum tereniabin et passulis
56
enucleatis: aut infusio prunorum cum tereniabin
57
aut siracost aut syrupus violarum et viole condite: et for〈-〉
58
tasse facit mucillago psilij cum quibusdam syrupis
1
sicut est syrupus prunorum et lubricitatem. et lenifi〈-〉
2
cationem et cum decoctione lentium cum lubleb.
3
¶ Aut clisteria lenia sicut est clistere cum deco〈-〉
4
ctione altee et iuiube et sebesten et radice lilij et oleo
5
violaceo et succo sicle et baurach secundum modum quem scis: et
6
illud quando necessitas tangit ad ipsam. ¶ Rectum
7
namque est ne in potu detur quod est sicut sorbitio ordei:
8
neque ei simile neque cibi nisi natura iam lenificata. ¶ Et
9
si ventris solutio in principio in febre tertiana pu〈-〉
10
ra minoris fit malitie quam eius simile in alijs licet fit
11
eius malitia iterum maxima. ¶ Et quando est possibi〈-〉
12
le vt flobotomes vsque ad tres periodos fac. ¶ Et similiter
13
quando times quod fit egritudo furiosa et facis illud: erit
14
illud quod accidit de errore si accidit minus quam aliud.
15
¶ Et oportet vt non moueas in die paroxismi ali-
16
quid nisi propter necessitatem. ¶ Et non cibes nisi
17
apud conditiones predictas: aut prouoces vrinam cum
18
emulsione seminum. ¶ Et oportet vt superueniat ei pa-
19
roxismus dum est famelicus et non est in stomaco eius
20
aliquid: immo oportet vt sumat in potu syrupum acetosum
21
omni mane: et post duas horas aquam ordei in die
22
in qua non est paroxismus. ¶ Et syrupus quidem
23
acetosus post paroxismum est conueniens: et similiter po〈-〉
24
nere pedes in aqua frigida ad trahendum resi-
25
duum caloris. ¶ Et ego magis diligo vt sit in
26
syrupo acetoso proprie in postremis emulsio se-
27
minum frigidorum predictorum et ante paroxismum per
28
tres horas aut quatuor: et detur in potu iterum
29
post paroxismum aqua ordei. ¶ Et quando necessaria est sub〈-〉
30
tiliatio regiminis detur in potu sicut aqua granatorum
31
et aqua melonis indi et his similia. et gradatim fiat
32
eius regimen secundum modum predictum. ¶ Et quotiens
33
appropinquat status subtilietur. Et in diebus pri〈-〉
34
mis cibetur cum kist ordei pane trito cum aqua
35
frigida: aut sicut est: aut emulctum ex eo qui fit ex la〈-〉
36
cte acetoso et lentibus. ¶ Et quando cibus acetat in
37
stomaco non detur in potu de aqua ordei que non est
38
valde subtilis aliquid. et si necessarium fuerit dare
39
ipsum in potu confortetur parum cum decoctione radi-
40
cis apij. ¶ Si autem stomacus fuerit frigidior illo et
41
febris non magna et non pura ponatur parum pipe〈-〉
42
ris secundum consilium Hypocratis. ¶ Quod si signa significaue-
43
rint quod crisis est propinqua tunc sufficiat ei aqua or〈-〉
44
dei et aqua granatorum dulcis et muzi et syrupus
45
acetosus. ¶ Et fructus quidem qui diliguntur ei sunt
46
granata dulcia et muza: et pruna matura et imma-
47
tura. melon vero indus est res maximi iuuamen〈-〉
48
ti cum hoc quod ipse soluit: et prouocat et frangit ve-
49
hementiam caloris et facit sudare et fortasse non no〈-〉
50
cet nisi parum: et ex oleribus cucurbita et cucumer
51
et alkehedi et lactuca. ¶ Et scias quod intentio in
52
eo quo cibantur patientes tertianam: aut est hume-
53
ctatio sicut datur eis in fine de extremitatibus
54
alteiugi[*]alteiugi cf. Venice 1564: althaiugi et de testiculis gallorum et cerebris hedo〈-〉
55
rum cum quibus non est nausea et vitellis ouo-
56
rum: aut est infrigidatio et humectatio simul sicut in
57
kist ordei. ¶ Et non vltimes in infrigidatione mul-
58
ta et proprie in principio nisi inuenias inflammatio〈-〉
1
nem vehementem aut timeas conuersionem eius ad
2
causonidem et continuam. ¶ Quod si consequatur crisis et
3
videris digestionem in vrina et est sedimen laudabi-
4
le quod cognouisti tunc si excusat bene est: et si non
5
cura tunc cum eo quo iuuatur natura ex prouocatione
6
vrine aut solutione ventris: aut vomitu aut fluxu
7
sanguinis narium. et non agas contra ipsam in hoc.
8
¶ Quod si non inuenis declinationem manifestam
9
tunc euacua cum solutione ventris. Nam de illo est sca〈-〉
10
monee sexta .ʒ.I. in iulep. ¶ Aut decoctio myra〈-〉
11
bolanorum cum tamarindis et tereniabin et passu〈-〉
12
lis et radicibus: et cassiafistula secundum quod sciuisti: et ti〈-〉
13
bi inest vt confortes eas cum fumoterre et sene et
14
scamonea. ¶ De illis que conueniunt eis tantum sunt
15
trocisci de spodio solutiui. Descriptio. ℞. myra〈-〉
16
bolanorum citrinorum enucleatorum pondus .ʒ.IIII zuc〈-〉
17
cari tabarzet pondus .ʒ.XX. scamonee pondus sex〈-〉
18
te .ʒ.I. bibatur cum aqua frigida et post illud curentur cum
19
prouocatione. ¶ Et si fuerint illic caliditas superflua et
20
inflammatio maxima cum iam euacuaueris tunc non
21
erit ei malum dare in potu aliquid de extinguenti〈-〉
22
bus fortibus de illis que dicta sunt in regimine acu〈-〉
23
te: et fortasse conferunt ei emplastra ex eis. ¶ Balneo
24
vero oportet ne approximet nisi post digestionem. Post
25
digestionem autem et apud declinationem est ipsum melius
26
eis: et proprie consuetis: quamuis error in intromiten〈-〉
27
do eos in balneo ante digestionem saluior est quam suum
28
simile cum alijs. Et oportet vt fit balneum eorum temperatum boni
29
aeri qui sit humidus in quo sudent cum facilitate:
30
ita vt non inflammentur eorum corpora et inungantur
31
cum oleo violaceo et rosaceo conquassato cum aqua: et non prolon〈-〉
32
gent in eo moram: immo egrediantur velociter: nam ite〈-〉
33
ratio est eis conuenientior quam stationis prolongatio. et
34
si apud exitum infundantur in aqua tepida stent in
35
ea secundum quantitatem declinationis. Deinde cum egrediuntur
36
tunc conuenit eis vt bibant vinum album subtile multa
37
commixtione permixtum et cooperiantur in lectis suis. su〈-〉
38
dabunt enim sudore vehementi: et si quid residuum fue-
39
rit digeretur. ¶ Et post illud cibentur cibis infrigidan〈-〉
40
tibns[*]infrigidantibns corrupt for infrigidantibus et humectantibus et oleribus que sunt illius
41
modi. ¶ Et non timeas post declinationem pota-
42
re eos vino plurimum commixto. Uinum enim fractum per com-
43
mixtionem confert quantitati residui eius in resoluen〈-〉
44
do illud cuius necessaria est resolutio: et succurrit aque
45
penetranti cum fortitudine sua: et permixtione eius
46
quod est in eo de calefactione pauca. Quare infrigidat
47
vehementer et humectat. ¶ Et si fuerint illi acci〈-〉
48
dentia sitis et dolor capitis et vigiliarum et aliorum
49
iam tibi preterijt eorum cura. ¶ Et quando post crisim re〈-〉
50
manet aliquid caloris inseparabilis tunc tibi superest
51
vt administres sirupum acetosum cum succis diure〈-〉
52
ticis: aut in quo decocta sunt semina et radices diu-
53
retice. ¶ Et scias quod cura tertiane continue est cu〈-〉
54
ra tertiane interpolate: sed est decliuior ad obser〈-〉
55
uationem dispositionum digestionis et ad infrigidandum cum
56
sirupo acetoso facto cum seminibus vt semine
57
citroli: et semine endiuie proprie contritis. ¶ Et
58
post ipsum post duas horas datur in potu aqua
1
ordei et ad subtiliationem cibi et ad administranda
2
clysteria lenia in principio: et ad prouocationem: et
3
oportet vt subtilient et non sumant in potu de soluti-
4
uis in principio neque approximent alicui eorum nisi
5
eis que sunt sicut sirupus violarum et aqua fructuum et
6
non vtantur nisi clysteribus leuibus.
7
¶ De cura tertiane non pure. Capitulum .XLI[*]XLI cf. Venice 1564: 40.
8
REs in quibus diuersificatur cura tertia-
9
ne non pure sunt res in quibus communicant febres
10
frigide de licentia secunda. ¶ Et fortasse
11
conceditur illud habentibus puram scilicet vt non ex〈-〉
12
pectent plurimum declinationis: sed quandoque expectant di〈-〉
13
gestionem. quoniam est prohibitum in eis balneum. balneum
14
enim facit descendere flegma indigestum propter illud
15
quod effunditur ad locum putredinis: et permiscet
16
humorem malum cum putrido et resoluit subtile et
17
facit remanere spissum. ¶ Et quod cibatio omni
18
die iterum: aut prope cibationem est ex eis que il-
19
lis nocent: immo oportet vt cibentur vno die. et alio
20
non. et sit in cibis eorum quod abstergat et calefaciat
21
parum. ¶ Et vt sit cibatio in principijs egritudinis
22
spissior quam sit in principijs pure: deinde gradatim
23
peruenit ad subtiliationem fortem sicut est subtiliatio
24
tertiane. ¶ Et vt sit infrigidatio minor. ¶ Et vt
25
clisterizetur in principio clysteribus acutioribus: et vt
26
expectetur digestio in solutione ventris eorum plus: et
27
vt sint in aqua ordei eorum virtutes digestiue et so〈-〉
28
lutiue sicut est illud quod diximus in eo in cuius stomaco
29
acetat aqua ordei immo fortiores quam in illo. Fortas〈-〉
30
se enim necesse est vt decoquantur in ea ysopus et origa-
31
num et calamentum et spica secundum complexionem. et sicla iu〈-〉
32
uatiua est eis. et permixtio aque ciceris cum aqua ordei
33
et in fine eius cicer est iuuatiuum eis. ¶ Et oportet vt
34
consideretur propinquitas non pure ad puram et elonga〈-〉
35
gatio[*]elongagatio corrupt for elongatio eius ab ea. et secundum illud diuersificetur inter cu〈-〉
36
ram eius et curam pure. ¶ Quod si fuerit valde pro-
37
pinqua pure tunc diuersifica inter eas diuersifica〈-〉
38
tione parua. ¶ Et cum videris vrinas eorum grossas
39
tunc flobotoma. et cum flobotomaueris non indige〈-〉
40
bis clysteri. ¶ Et scias quod non est res magis iu-
41
uans eos quam vomitus post cibum. ¶ Et de solu-
42
tiuis in principijs eius que sunt propinquiora equa-
43
litati est aqua algeleniabin decocti. et syrupus ace-
44
tosus. et fortasse ponemus in eam cassiamfistulam.
45
¶ Et fortius illo est vt ponas in ea virtutem tur〈-〉
46
bith. ¶ Et clysteria in principio sunt magis dile〈-〉
47
cta quam solutiua alia. et sunt clysteria in quibus est vir-
48
tus alhasce et camomille et sicle et cartami et violarum
49
et sebesten. et ficus et odor turbith. ¶ Et ex eis est
50
cassiafistula et oleum sisaminum et baurac. et fortasse
51
indigetur vno istorum secundum elongationem febris a
52
pura. Adiuuantia autem ad digestionem sunt sicut si-
53
rupus acetosus permixtus cum aliquanto de algele〈-〉
54
niabin: aut sirupus acetosus de radicibus. ¶ Et
55
post septimum sicut decoctio absinthij: est enim iu-
56
uatiua subtiliatiua materiei et confortatiua stoma〈-〉
57
ci. et similiter aqua feniculi et aqua apij cum syrupo
58
acetoso. ¶ Et si pertransit .XIIII. tunc non est ma-
1
lum dare in potu trociscos rosarum minores. Si autem
2
egritudo prolongatur non inueniemus excusationem quin
3
demus ea que sunt trocisci de eupatorio et deco-
4
ctio eius. et calefactio partium hypocondriorum est
5
huius generis. et emplastratio mirac eorum iterum cum eis
6
que digerunt et maturant et mollificant tensionem cum ve〈-〉
7
nerit illic. Cum ergo sciueris quod digestio iam aduenit
8
tunc euacua et prouoca et non cures. ¶ Et de euacuationi〈-〉
9
bus bonis eis est vt sumantur hiere picre .ʒ.V. suc〈-〉
10
ci lactuce et eupatorij amborum .ʒ.III. seminis apij my〈-〉
11
rabolanorum citrinorum kebulorum ana .ʒ.V. turbith .ʒ.VII. fiant pil-
12
lule ex eis cum aqua apij. et sit dosis eius .ʒ.II. ¶ Et de
13
illis est decoctio bona inuentione nostra. ℞. eupa-
14
torij absinthij myrabolanorum kebulorum ana .ʒ.V. seminis me-
15
lonis seminis cucumeris et citroli seminis apij polipodij
16
suchaha bedeoard omnium ana .ʒ.X. turbith .ʒ.I. cas-
17
siefistule .ʒ.VI. passularum enucleatarum .ʒ.XX. ficuum .X. nu〈-〉
18
mero sebesten numero .XXX. geleniabin facti cum
19
rosis perficis pondus .ʒ.XV. decoquantur omnia secundum de-
20
scriptionem huius. et sumatur de ea cadus magnus
21
in.[*]in. corrupt for in [redundant period] qua posita sit siliqua .I. scamonea. Fortasse necessaria
22
est medicina fortis vno modo: debilis alio modo.
23
Eius vero fortitudo est secundum hoc quod ipsa euacuat hu-
24
morem viscosum: sed ipsius debilitas est secundum hoc
25
quod ipsa non euacuat plurimum vice vna: immo possibile est vt fi-
26
at gradatio in ea quare euacuet humorem: cuius euacuatio est ne-
27
cessaria multis .V. cibus vt non destruat virtutem. Et
28
hec medicina est que potest subtiliare et aggregare et
29
soluat parum eius: et soluat plurimum eius sed parum parum ex
30
malo: et plurimum plurimum ex malo. De decoctionibus vero
31
parum fortasse non facit aliquid. Et huius quidem me-
32
dicina est vt sumatur turbith quantitas .ʒ.ß. et plus
33
secundum necessitatem et scamonee prope altusagi[*]altusagi cf. above fol. 401v tosugi and Venice 1564: altusugi .I. aut su〈-〉
34
pra id: et conficiatur cum geleniabin predicto: et bi-
35
batur. ¶ Aut sumatur de agarico et scamonea
36
secundum hanc compositionem et conficiatur cum gelenia〈-〉
37
bin predicto et bibatur. Aut ponatur in succo rosa-
38
rum recentium cuius quantitas sit vncia .I. et bibatur:
39
aut in syrupo rosarum et bibatur.
¶ De febri causon
40
et est illa que nominatur faricos[*]De febri causon et est illa que nominatur faricos cf. below index fol. 502v: De febre adusta et est illa que nominatur faricos id est causon. Capitulum .XLII[*]XLII cf. Venice 1564: 41.
41
CAuson est secundum duos modos. Aut enim
42
causon est colerica et est causa in ea multi〈-〉
43
tudo putredinis: aut intra venas cor〈-〉
44
poris totius: aut in venis que sequun〈-〉
45
tur partes cordis proprie: aut in venis partium
46
oris stomaci: aut in epate. ¶ Aut flegmatica et
47
fit ex flegmate salso putrefacto in venis que se-
48
quuntur partes cordis sicut dixit Hypocrates in epidi-
49
mia et non fit flegma salsum sicut sciuisti nisi ex
50
aquositate flegmatis cum colera acuta. est ergo
51
colera que putrefit aquositas permixta aquosita-
52
ti plurime. ¶ Et quoniam causon vehementiora habet
53
accidentia quam tertiana oportet vt sit breuioris spacij
54
quam ipsa. Et senibus quidem parum accidunt fe〈-〉
55
bres causonidis. et cum accidunt eis pereunt:
56
quoniam non fiunt in eis nisi causa valde forti. ¶ Am-
57
plius eorum virtutes sunt debiles. In iuueni-
58
bus autem et pueris plurimum accidunt: et est in infantibus
1
leuior propter humiditatem eorum. et quandoque est in eis
2
cum profundatione somni propter eleuationem vaporum ad
3
caput. Et Hypocrates quidem dixit quod si alicui accidit in fe-
4
bre causon tremor tunc permixtio mentis resoluit
5
ab eo tremorem. et est simile vt sit illud: quoniam cerebrum
6
calefit valde et calefiunt nerui. et est simul vt sit
7
causon et sit permixtio mentis et resoluatur ab eo
8
per tremorem propter expulsionem materierum
9
ad neruos. ¶ Et plurimum quidem consumitur
10
cum vomitu et solutione ventris aut sudore aut
11
fluxu sanguinis narium.
¶ De signis. Capitulum .XLIII[*]XLIII cf. Venice 1564: 42.
12
SIgna eius sunt inseparabilitas et occul-
13
tatio temporum. ¶ Et vehementia acciden〈-〉
14
tium ex asperitate lingue et ex citrinitate
15
eius in primis: et ex nigredine eius se-
16
cundo. et ex retentione sudoris nisi apud crisim.
17
¶ Et vehementia sitis. Inquit Hypocrates nisi accidat
18
tussis parua accidentalis sedat ergo illa sitim. Et videtur
19
vt sit vehementia sitis eorum propter causam pulmo-
20
nis. ergo cum mouetur tussis parua humectatur per
21
id quod currit ad ipsum ex carne molli. ¶ Et calidi〈-〉
22
tas in causone quidem secundum plurimum non est ita fortis in ex〈-〉
23
terioribus sicut fortitudo eius in interioribus. Et est
24
confractio in eo leuior quam in alijs. Et in facta quidem
25
ex colera fortia fiunt accidentia mala ex vigilijs et in-
26
quietudine et adustione et permixtione mentis: et
27
fluxu sanginis narium ex dolore capitis et pulsatione
28
temporum et profunditate oculorum et solutione
29
ventris cum colera pura et casu appetitus. ¶ Et
30
quando accidit infantibus abhorrent mammillam
31
et non recipiunt eam et corrumpitur illud quod
32
sugitur de lacte et acetat.
33
¶ De cura causonidis. Capitulum .XLIIII[*]XLIIII cf. Venice 1564: 43.
34
ESt cura tertiane pure. et cum indigent
35
euacuatione sicut cum illis que dicta sunt tunc fe〈-〉
36
stinatio est melior. ¶ Complementum vero
37
est apud digestionem. ¶ Et non floboto〈-〉
38
metur. fortasse enim inflammabit eos et fortasse iuua-
39
bit eos si fuerit illic turbiditas et rubedo. Uerum
40
indigent subtiliatione et regimine vehementiore et
41
infrigidatione actu eius quod ipsi sumunt. Et cum times
42
casum virtutis est necessarium cibare eos quamuis non
43
appetant: et proprie in eo ex quo resoluitur res plu〈-〉
44
rima. ¶ Multotiens enim aduenit eis bolismus
45
propter priuationem sensus. ¶ Et indigent lenifica〈-〉
46
tione in principio fortiori et curationibus febris
47
acute predictis secundum omnes species narratas. ¶ Et quan-
48
doque conueniens est vt dormiant apud teporem par〈-〉
49
uum febris super aquam tamarindorum. et quan-
50
doque ponitur in ea parum camphore. ¶ Et diligi-
51
tur eis syrupus acetosus: aut emulsio seminis por〈-〉
52
tulace aut emulsio seminis endiuie. et melon al-
53
kin est bonus valde. ¶ Et sit contentus potatio〈-〉
54
ne aque frigide secundum quod diximus illud. Si autem
55
non fuerit quod prohibeat detur in potu de ea etiam
56
vsque ad satietatem. ¶ Et fortasse aduenit eis per-
57
mixtio mentis et obliuiscuntur petere aquam: quare
58
oportet vt sorbeant de ea paulatim sorbitiones plurimas
1
et proprie in eo cuius linguam vides sic causa[*]sic causa corrupt for siccam [cf. Venice 1564]. et cu〈-〉
2
ra accidentia eius superflua cum eis que diximns[*]diximns corrupt for diximus in ca-
3
pitulis suis. ¶ Et oportet vt caueatur in eis superflui-
4
tas sanguinis narium: est enim de eis in quibus magni-
5
ficatur timor apud eos. ¶ Et oportet vt obseruetur
6
anhelitus eorum et non dimittas partes pectoris spas-
7
mari. ¶ Et oportet vt obserues capita eorum cum
8
aceto et oleo rosaceo et sandalis et aqua rosacea et camphora
9
et his similibus. et embroces cum decoctionibus in qui-
10
bus decocta sunt ea que diximus. Et quando fortes sunt
11
in eis vigilie tunc cura eos et non est malum vt in po-
12
tu des syrupum de papauere etiam et si sit de nigro
13
in huius dispositione. Et in fine eius da in potu troci〈-〉
14
scos qui conueniunt eis sicut sunt trocisci de campho-
15
ra. Et in illa hora conuenit eis syrupus acetosus cum
16
emulsione seminis cucumeris et seminis endiuie et semen por〈-〉
17
tulace de vnoquoqe eorum sit pondus .ʒ.II. et syrupi ace-
18
tosi sit pondus .ʒ.XXV. vsque ad .XXXV. secundum quod vide〈-〉
19
tur. ¶ Et si fuerit illic ventris solutio tunc dentur
20
trocisci de spodio constrictiui. ¶ Trocisci boni
21
℞. spodij rosarum ana .ʒ.II.ß. croci sextam .ʒ.I. seminis por〈-〉
22
tulace seminis endiuie ana .ʒ.III. seminis cucurbite seminis
23
cucumeris ana .ʒ.II. sandalorum .ʒ.I.ß. succi liquiritie ami〈-〉
24
li ana .ʒ.I. camphore sextam .ʒ.I.ß. et dosis eius sit .ʒ.I.
25
¶ Et iterum rosarum .ʒ.IIII. seminis melonis citroli
26
cucumeris et portulace omnium ana .ʒ.II. croci tertiam
27
.ʒ.I. camphore sextam .ʒ.I. gummi amili dragaganti
28
succi liquiritie ana .ʒ.I. dosis eius .ʒ.II. ¶ Et cum de-
29
clinat egritudo manifeste tunc non est malum vti
30
balneo cuius aqua declinat ad frigus. ¶ Et il-
31
li in quibus magis diligitur balneum ex eis sunt
32
quorum febris est ex flegmate salso.
33
¶ De febre sanguinis. Capitulum .XLV[*]XLV cf. Venice 1564: 44.
34
OPinatus est Galienus quod non fit febris san〈-〉
35
guinis a putredine sanguinis. Nam
36
sanguis cum putrefit fit colera et non
37
est sanguis. fit ergo colerica non san-
38
guinea et fit causon predicta et tertiana: et curat
39
eam cum illa cura. ¶ Hic vero sermo eius est contra-
40
rius sermoni Hypocratis et contrarius ei quod est conueniens.
41
¶ Et plurimum quidem erroris eius est in ser-
42
mone eius quando putrefit sanguis fit colera. Iste
43
enim sermo facit opinari duas intentiones: quarum
44
vna est quod quando putrefit peruenit ad hoc vt fi-
45
at post putredinem colera. ¶ Et secunda quod quan〈-〉
46
do putrefit tunc fit colera: sicut dicitur quod lignum
47
quando calefit fit cinis. Consideremus itaque in
48
vnaquaque duarum propositionum. ¶ Intellectus vero
49
primus est corrupte acceptionis tribus modis:
50
quorum primus est quod sanguis quando putrefit
51
conuertitur subtile eius ad coleram malam et spis-
52
sum eius ad melancoliam: non ergo cum totalitate
53
sua fit colera. Et secundus est quod illud fit post pu〈-〉
54
tredinem et nostra consideratio est in dispositio-
55
ne putredinis. ¶ Et tertius est quoniam post il〈-〉
56
lud fit colera et non scimus an in ea sit putredo
57
an non. nam plurime res putrefiunt et separa-
58
tur ex eis subtile et spissum: et non est in spisso neque
1
in subtili putredo: quoniam non est necessarium vt sit
2
putridum id quod generatur a putrido: fit enim ex pu〈-〉
3
tredine quod non est putridum. ¶ Et si generatio eius a
4
putredine faceret putredinem eius necessariam:
5
oporteret vt spissum cinerulentum iterum esset pu〈-〉
6
tridum. esset ergo illic febris melancolica iterum. hoc
7
ergo est illud quod facit esse necessarium expositio
8
eius quod primum intellectum est. ¶ Quod vero intelligitur
9
secudo est mendacium: quoniam putredo est via corruptio〈-〉
10
nis. Et putredo quidem non habet tempus. et conuersio
11
sanguinis in coleram non fit nisi in tempore. Et putredo
12
quidem est corruptio accidens sauguini et est sanguis
13
sicut accidit flegmati et est flegma et non colera
14
neque melancolia nisi conuertatur post illud cum comple〈-〉
15
mento putredinis: verum veritas sana est sermo
16
Hypocratis quod ex sanguinis putredine generatur febris.
17
¶ Dicamus ergo nunc quod febris sanguinis est
18
febris putredinis: et febris calefactionis et ebul-
19
litionis quam nominauit Hypocrates synochum conclusum
20
sine alijs. ¶ Et plurimum ebullitionis eius est ex opi〈-〉
21
latione suffocante caliditatem. ¶ Et quandoque fit a
22
causis alijs que vehementes fiunt supra vehemen-
23
tiam febris ephimere. et nominatur profundi somni
24
fortis: et est de summa febrium que sunt inter febres
25
putredinis et febres ephimeras que differt a fe〈-〉
26
bribus ephimeris propterea quod calefactum primum in
27
ea est humor. ¶ Et differt a febribus putredinis
28
quoniam non est ei putredo. ¶ Et est febris acuta
29
non febris ephimera neque febris ethica neque fe-
30
bris putredinis. ¶ Et multotiens quidem permu〈-〉
31
tatur ad febrem putredinis aut febrem ethicam. et
32
multotiens quidem facit eam currere Galienus cursu fe-
33
brium diei. ¶ Et videtur Galieni quod febris sanguinis
34
non componitur cum reliquis febribus: quoniam putre-
35
do in sanguine est communis omni humori et in hoc est
36
contradictio quibusdam intentionibus suis in quo non
37
est necesse prolongare sermonem quoniam non iuuat cum
38
eo medicus. ¶ Et causa quidem huius febris est re-
39
pletio et opilatio et multitudo exercitij et proprie
40
non consueti et dimissio euacuationis deinde vsus exerci〈-〉
41
tij laboriosi. ¶ Et quandoque facit putredinem in eo
42
multam aquositas saguinis ex comestione fructuum
43
aquosorum quare conuertitur ad putredinem: et multi-
44
tudo humoris crudi in eo est propinqua: quare pre〈-〉
45
parat ipsum ad putredinem sicut qui generatur ex cucu〈-〉
46
mere et alkethed et piris et similibus. Et hec quidem
47
febris est continua que non tepescit propter communitatem
48
materiei et eius adherentiam vsque ad crisim aut mor-
49
tem. ¶ Et eius species sunt tres quarum saluior
50
est epaugmaticus: quoniam resolutio in eo est maior quam
51
putrefactio incipiens cum difficultate et non cessat
52
minui. deinde est homotenus et fortasse dissimila-
53
tur .VII. diebus. et nequior eorum est augmasti-
54
cus: quoniam resolutio in eo est minor quam putrefactio. et
55
eius crisis est vsque ad septimum secundum plurimum. ¶ Et eius
56
consumptio est cum euacuatione aut sensata: aut insensata
57
et quandoque permutatur ad causonidem et ad sirsen. ¶ Et
58
quandoque permutatur cum infrigidatione plurima ad le〈-〉
1
thargiam. et quandoque permutatur ad variolas et
2
morbilium. et quandoque accidit in ea profunditas
3
somni et inflatio ventris ex qua prouenit sicut vox
4
tympani et non deponit eam ventris solutio cum rari〈-〉
5
ficatione. et quando solutio ventris non valet deinde egre〈-〉
6
ditur asaf viridis lata proprie est de signis mortis.
7
¶ De signis. Capitulum .XLVI[*]XLVI cf. Venice 1564: 45.
8
SIgna febris sanguinee sunt adherentia
9
febris. Et rubedo faciei et oculorum: et
10
inflatio venarum et temporum: et repletio
11
completa absque rigore: et non est sudor nisi apud
12
crisim. et multotiens associatur ei pruritus in naso
13
et in loco colli in quo ponuntur ventose. et constrictio
14
in anhelitu et multotiens accidit eis profunditas som〈-〉
15
ni: et difficultas sermonis et est malum: et similiter apostema
16
gutturis et duarum amigdalarum et vue: et cursus
17
lachrymarum. et caliditas eius est plurima propter hu〈-〉
18
miditatem vaporosam et lachrymalem non exiccatam
19
sicut in causonide. ¶ Et pulsus eius est magnus
20
leuis plenus velox frequens valde diuersus non
21
plurime diuersitatis: et est minoris diuersitatis et
22
velocitatis quam in causonide. ¶ Et non est calidi〈-〉
23
tas eius in termino causonidis et tertiane fortis.
24
¶ Et illius que ex ea est a putredine caliditas
25
et accidentia sunt vehementiora et cura eius est
26
difficilior et magis similis cum causonide. ¶ At
27
vero subtilitas sanguinis et grossitudo cognoscun〈-〉
28
tur propter illud quod egreditur de eo. ¶ Et sino〈-〉
29
cha feruida est res magis similis in principio sui
30
febri ephimere. verum caliditas eius est parue mor〈-〉
31
dicationis et lesionis: et inuenit ex ea inflammatio〈-〉
32
nem et disniam: et est plurimum pressionis eius pro〈-〉
33
prie cor. Putrida vero equalis et similis equali secundum
34
plurimum. ¶ Signa autem permutationis eius sunt cu〈-〉
35
iusque eorum ad quod permutatur: vt prefocationis et apo-
36
stematum gutturis et duarum amigdalarum. et tu
37
iam sciuisti ea. et signa variolarum scies: et signa sir-
38
sen doloris capitis et permixtionis mentis et
39
aliorum iam sciuisti. ¶ Signa vero longitudinis eius
40
sicut iam sciuisti sunt ex postpositione signorum
41
digestionis a tornatilitate faciei et diuersitate dispo〈-〉
42
sitionis eius in spacio suo ex additione et statione
43
et diminutione ita vt sit quasi ipsa sit tepida. Illud
44
enim significat quod sanguis est plenus humore crudo.
45
¶ Spacium vero crisis eius significat appari-
46
tio signorum digestionis que si tardatur vsque post
47
tertium et quartum non fit crisis in septimo. et mul〈-〉
48
totiens quidem fit crisis eius in quarto.
49
¶ De cura febris sanguinis. Capitulum .XLVII[*]XLVII cf. Venice 1564: 46.
50
INtentio in curatione febris sangui-
51
nis est euacuatio plurimi vsque ad sinco〈-〉
52
pim: et ingrossatio substantie sanguinis si
53
fuerit subtilis valde aquosus et cole-
54
ricus. et infrigidatio eius: et mundificatio et sub〈-〉
55
tiliatio ipsius si fuerit grossus: et sumpserit eger
56
prius generatiua sanguinis grossi et generatiua
57
humoris crudi: et digestio materiei facientis fe〈-〉
58
brem et eius resolutio. ¶ Euacuatio autem non
1
est aliqua sicut flobotomia ex manu in quacunque
2
hora accidat: et non expectatur crisis neque digestio
3
nisi sit repletio nauseatiua: tunc enim caue eam
4
et remoue ipsam. quod si febris perseuerauerit tunc
5
flobotoma et non cesses flobotomare donec eger
6
appropinquat syncopi aut cadat in syncopim: si
7
corpus fuerit forte. syncopis namque infrigidat com〈-〉
8
plexionem fortem. ¶ Et scias quod flobotomia et su〈-〉
9
mere in potu aquam frigidam quandoque excusant
10
ab infrigidatione alia. et partitio quidem in ea est
11
melior si non fuerit quod necessariam faciat festinatio〈-〉
12
nem. nam fortasse erit in ea que est infra appropin-
13
quationem syncopis vltimatio et fortasse sequetur
14
flobotomiam vltimam statim fluxus ventris coleri-
15
cus et sudor quem oportet omni hora abstergere do〈-〉
16
nec continuetur. fortasse enim saluabitur cum eo. ¶ Et
17
succurratur ei quod accidit de debilitate et synco〈-〉
18
copi[*]syncocopi corrupt for syncopi cum cibo subtili et quiete. Et oportet vt premit〈-〉
19
tatur lenificatio nature cum illis que sciuntur de il〈-〉
20
lis que sunt sicut aqua duorum granatorum aqua scilicet
21
dulcis et muzi vsque ad terminum et siracost et tama〈-〉
22
rindi et collyria leuia de quibus diximus. ¶ Et
23
quandoque est necessarium apud digestionem eua-
24
cuare cum eis que sunt sicut mirabolani et fumuster〈-〉
25
re et cassiafistula et his similia de illis que sciuisti. ¶ Quod
26
si dispositio non tolerat flobotomiam in manu flo〈-〉
27
botometur venaque est in cornu frontis aut ponan〈-〉
28
tur ventose. ¶ Si autem non preparatur aliquid eo〈-〉
29
rum et hoc propter accidens quod prohibet tunc fac solu〈-〉
30
tionem ventris secundum modum qui est in causonide. Et
31
regimen sit in eis que aperiunt et incidunt et sedant
32
ebullitionem. ¶ Et si acciderit ex flobotomia synco-
33
pis ciba cum pane et aqua acreste. ¶ Quod si ac-
34
cidat fluxus sanguinis narium per se non abscin-
35
datur nisi cum appropinquauerit syncopis. San〈-〉
36
guinis vero ingrossatio fiat cum eis que sunt sicut
37
rob iuiubarum et est vt decoquantur .C. iuiube cum
38
libris .V. aque donec remaneat tertia et inspissetur cum
39
zuccaro et quantoplus minoratur zuccarum tanto
40
est melius. et lentes iterum proprie preparate cum ace〈-〉
41
to acetoso forti sunt huius generis. ¶ Et caue ne
42
des in potu rob iuiubarum aut corpus lentium ma-
43
teria existente grossa. ¶ Eius vero infrigidatio fit
44
cum eis que sunt sicut aqua lentium infrigidata et
45
aqua lactuce infrigidata. et sumere in potu aquam
46
frigidam si non fuerit quod prohibeat: et fortasse sumi〈-〉
47
tur in potu donec tremere faciat et satiet: forsitan
48
enim sanat eum. ¶ Et quandoque permutatur febris
49
ad flegmaticam et curatur cum trocisis[*]trocisis corrupt for trociscis de rosis et
50
similibus. et hec quidem cura est quorundam antiquo〈-〉
51
rum et secuti sunt eam quidam modernorum. ¶ Dare
52
autem in potu aquam ordei est curatio conferens ei:
53
sed cum lenitate nature. ¶ Et melior horarum ad
54
hoc est hora vehementis ebullitionis et angustie et
55
inflammationis et frequentie pulsus cordis. ¶ Et
56
scias quod esse contentus infrigidationem et dimitte-
57
re flobotomiam et ventris solutionem addit in opi-
58
latione et coartatione: quare additur putredo et ca-
1
liditas in reliqua dispositione. ¶ Mundificatio
2
enim fiat cum eis que sunt sicut soluentia coleram secundum
3
responsionem necessitatis virtutis et debilitatis cum
4
digerentibus humorem crudum: quoniam fortaffe[*]fortaffe corrupt for fortasse
5
ipsa est causa in putrefactione sanguinis. et in fi〈-〉
6
ne eius da ei in potu que sunt sicut trocisci de cam〈-〉
7
phora et trocisci de spodio et da ei in potu. Isti
8
etiam trocisci sunt boni. ℞. spodij .ʒ.III. seminis
9
portulace .ʒ.V. seminis cucumeris .ʒ.IIII. seminis
10
cucurbite .ʒ.VI. gummi et dragaganti et amili omnium
11
ana .ʒ.III. succi liquiritie pondus .ʒ.VII. fiant ex eis
12
trocisci. ¶ Descriptio alia et proprie apud de-
13
bilitatem epatis. ℞. rosarum .ʒ.III. succi berberis
14
.ʒ.II. seminis cucumeris et melonis et citroli et por〈-〉
15
tulace et spodij omnium ana pondus .ʒ.I. gummi et
16
dragaganti et amili omnium ana .ʒ.ß. rauedsceni et
17
croci et camphore omnium ana pondus quarte .ʒ.〈-〉
18
I. fiant trocisci. ¶ Cibi vero sint illi qui fiunt ex iu〈-〉
19
iubis et illi qui fiunt ex lentibus cum aceto et gra〈-〉
20
natis et sumach. et si sit aliquid eorum constrictio
21
cuius timeatur frangatur cum siracost et prunis
22
cum eo quod fit de cucurbita et cum herba ace-
23
tosa. ¶ Et eius fructus sint pira de sceni et gra〈-〉
24
nata et mala de sceni. et eius olera sint cucume-
25
res et cucurbite et alkehethed et endiuia et olus
26
benedictum et acetosa et coriandrum et que eis
27
sunt similia. ¶ Et si accidat dolor capitis aut
28
pulsus cordis: aut vigilie aut profunditas som〈-〉
29
ni aut fluxus sanguinis narium superfluus de-
30
struens virtutem et alia de accidentibus suis cu-
31
ra cum eis que docuimus te in loco suo.
32
¶ De febre flegmatica. Capitulum .XLVIII[*]XLVIII cf. Venice 1564: 47.
33
SCiuisti quod febris putredinis flegma-
34
tis quandoque est paroxismalis: et quan-
35
doque est inseparabilis. et sciuisti causam
36
in hoc. ¶ Et sunt ei hore sicut reliquis
37
febribus et minor horarum sui principij secundum pluri〈-〉
38
mum est .XVIII. dierum. ¶ Et eius eradicatio in plu-
39
ribus est intra .LXIIII. dies. ¶ Et saluior earum est
40
illa que est mundorum temporum. et precipue illa
41
que est multi sudoris significat enim subtilitatem ma〈-〉
42
teriei et paucitatem eius et raritatem corporis. ¶ Lon〈-〉
43
gior ergo partium huius egritudinis est augmen-
44
tum: quamuis eis declinatio iterum sit longior decli-
45
natione tertiane vt plurimum. ¶ Et flegma quidem
46
putridum quandoque est vitreum. et quandoque est ace-
47
tosum: et quandoque est dulce: et quandoque est sal-
48
sum. et tu iam sciuisti quomodo ex salso sit cau-
49
son. ¶ Et plurimum quidem accidit febris flegma〈-〉
50
tica humidis: et quietis senibus et infantibus et
51
patientibus nauseatiuam satietatem et exercitanti〈-〉
52
bus et balneantibus se super repletionem et ha-
53
bentibus eructuationem acetosam: et habentibus
54
repletionem et patientibus descensum humoris
55
et fit catarrus ad stomacum qui putrefit in eo. et pa-
56
rum quidem euacuatur a lesione in ore stomaci.
57
¶ Et scias quod cum omni febre cum aqua est fri〈-〉
58
gus constringitur pulsus et minoratur.
1
¶ De signis flegmatice periodice[*]De signis flegmatice periodice cf. below index fol. 502v: De signis flegmatice periodice et est illa que nominatur antiamos. Capitulum .XLIX[*]XLIX cf. Venice 1564: 48.
2
IN illa quidem in qua causa est flegma vitreum
3
aut acetosum frigus multiplicatur val〈-〉
4
de et rigor in vitreo est vementior.
5
At frigus non incipit in ea subito: immo
6
paulatim in extremitatibus: deinde perueniunt
7
ad hoc vt fiant sicut nix: que non calefiunt nisi
8
cum difficultate neque calefiunt subito: neque secundum
9
gradationem continuam: immo paulatim cum redi-
10
tu frigoris. et fortasse commiscetur frigori eius in
11
principio rigor. ¶ Fit ergo frigus propter illud quod
12
non putruit et horripilatio propter illud quod iam pu-
13
truit et maius frigus eius et ipsius rigor sunt in
14
periodis status. ¶ Et hec quidem febris non est ex
15
materia que facit punctionem ita vt sit causa rigoris in via
16
expulsionis. putredo namque eius est putredo rei
17
leuis: et incipit cum grauitate et profunditate som〈-〉
18
ni: et multotiens incipit in paroxismis primis
19
sine frigore. et neque est rigor: immo postponitur vsque
20
ad tempus: et fortasse erit frigus et non erit rigor. et
21
multotiens incipit cum sincopi et non fit. ¶ Et
22
in hac quidem egritudine multiplicatur sincopis propter
23
debilitatem oris stomaci et casum appetitus et priua-
24
tionem alistimbre que est fundamentum materiei nu-
25
trimenti et virtutis. ¶ Illam vero que est ex
26
flegmate salso sequitur horripilatio et non fit ve-
27
hemens frigus eius. ¶ Illa autem que est ex fleg-
28
mate dulci raro antecedit in principio vsque ad
29
plurimos paroxismos horripilatio neque frigus
30
neque rigor. ¶ Et plurimum quidem periodi febris flegma〈-〉
31
tis incipiunt cum sincopi: et iam apparet in ea in
32
principijs calor vehementior et in postremis mi〈-〉
33
noratur illud. et est simile vt fit causa in hoc: quoniam putre-
34
do antecedit prius ad magis dulce et magis sal-
35
sum et magis subtile. deinde ad grossius et frigi〈-〉
36
dius. ¶ Et tactus caliditatis eius in primis est
37
debilis et vaporosus: deinde cum prolongatur po〈-〉
38
sitio manus super membrum sentit manus acuitatem
39
et mordicationem. Uerumtamen non est similis neque equa〈-〉
40
lis in omnibus super que cadit manus: immo est diuer〈-〉
41
sa: quam inuenit in loco vno asperitatem et in loco
42
alio lenitatem: et est quasi caliditas coletur post rem
43
cribellatam: quoniam flegma viscosum est: quare diuer〈-〉
44
sificatur eius passio a caliditate: sicut accidit in reliquis
45
viscosis cum ebulliunt: ipsa enim disrumpuntur in qui〈-〉
46
busdam locis et non disrumpuntur in locis alijs.
47
¶ Et qualiscunque sit caliditas eius secundum plurimum minor
48
est quam vt inflammet: et angustiam faciat et magnifi-
49
cet desiderium aeris frigidi: et aque frigide et inspissa〈-〉
50
tionis et rarificationis anhelitus magni et exufflan〈-〉
51
tis. ¶ Et multotiens quidem accidit caliditati eius vt
52
sedeat tempore quo habet quantitatem hore vnius aut dua〈-〉
53
rum horarum quare existimatur quod ipsa iam peruenit
54
ad statum cum ipsa adhuc sit in augmento: videbis
55
enim eum iam incipere augmentari et similiter sunt ei in
56
declinatione stationes. ¶ Et febres quidem flegmatis
57
sunt multe opilationis propter multitudinem humidita-
58
tis et vaporis sui pauci sudoris propter viscositatem
1
humoris: et cum sudare facit est res non exuberans.
2
¶ Et de proprioribus significationibus eius est pauci-
3
tas sudoris: et priuatio eius. ¶ Et sitis quidem mi〈-〉
4
noratur in febribus flegmatis nisi propter causam salsedi〈-〉
5
nis: aut causam vehementie putredinis eius et cum
6
hoc est minor quam sitis que est in alijs. ¶ Et in-
7
flatio laterum multiplicatur in eis: et quandoque accidit cuti
8
lateris vt subtilietur cum tensione. ¶ Color autem pa〈-〉
9
tientium flegmatis febrem est decliuis ad viridita-
10
tem et citrinitatem currentes in albedinem ita vt fit
11
illud quod aggregatum est sicut calor plumbi vsque in
12
statu. ¶ Et raro quidem rubet color in eo cuius ru-
13
bedo fit rubedo in statibus reliquarum febrium.
14
¶ Pulsus vero eius est pulsus paruus submer-
15
sus debilis rarus in primis: deinde fit frequens
16
in fine. Et frequentia quidem eius et eius paruitas ve〈-〉
17
hementior est quam frequentia quartane et tertiane
18
et eius paruitas: et vehementia frequentie eius est
19
propter vehementiam paruitatis ipsius. Uerum non est ve-
20
locior pulsu quartane. Et quandoque est tardior eo aut
21
similis ei in primis. et est vehementis diuersitatis
22
cum priuatione ordinis. et parui et debiles ex eis
23
sunt in diuersitate eius plus. Et significationes quidem pul〈-〉
24
sus super eam sunt de certioribus significationi-
25
bus. ¶ Urina autem eius in primis quidem est alba
26
subtilis propter multitudinem opilationem et frigoris: de〈-〉
27
inde fit rubea propter putredinem et conturbatur propter mali-
28
tiam digestionis: et quandoque alteratur in ea dispositio vno
29
tempore: et quando mundificabitur ex materia grossa et resoluitur
30
putridum et redibunt opilationes dealbabitur vna ho〈-〉
31
ra et alia quando remanet intra materiam grossam et di-
32
spositionem putredinis. et aqua hore opilationum
33
est alba: deinde quando putrefit res plurima post il-
34
lud et expellitur et aperit opilationes rubet vsquequo
35
veniat super opilationes quod opilet eas vice alia
36
de illo eodem humore. ¶ Eius vero egestio est lenis
37
subtilis flegmatica. ¶ Et de eis que significant quod febris
38
est flegmatica est vt sit paroxismus eius .XVIII. ho-
39
ris: et dimissio eius .VI. horis. et non est dimissio
40
eius dimissio munda quoniam materia cum grossitudine
41
et viscositate est multa. ¶ Et significant ipsam etas et
42
consuetudo et tempus et regio et cibi: et aduentus causarum
43
antecedentium ex satietate nauseatiua. ¶ Et significant ipsam
44
forma predicta ex colore faciei. et inflatione eius
45
et lenitas tactus et debilitas oris stomaci et casus ap〈-〉
46
petitus. ¶ Et quandoque magnificatur in ea splen.
47
et sequitur eam eructuatio acetosa in pluribus
48
horis multotiens.
49
¶ De signis flegmatice inseparabilis et est illa
50
que nominatur latica. Capitulum .L[*]L cf. Venice 1564: 49.
51
SUnt sicut reliqua signa febris flegma〈-〉
52
tice preter eradicationem: et quod simila〈-〉
53
tur eradicationi. ¶ Et apud inceptio〈-〉
54
nem fiunt rigor et frigus et horridilla〈-〉
55
tio[*]horridillatio corrupt for horripillatio. et est rex magis similis cum ethica et fit illic
56
rigor in .VI. horis aut tantum superans illum qui
57
fit in periodica: nam in periodica iterum non eua-
58
cuatur a residuo. verumtamen est occultum non apparens.
1
¶ De febribus[*]De febribus [...] nocturna. This chapter is a part of the preceding chapter in Venice 1564 que sunt secundum plurimum de ge-
2
nere flegmaticarum et sunt quandoque ex colera et non
3
sunt ex eis que fiunt ex melancolia appropriate
4
cum nominibus et iudicijs. Capitulum .LI.[*]This chapter no. is missing in Venice 1564, see the comment above
5
ET sunt febres empialos et liparia[*]liparia cf. Venice 1564: lipyria que
6
ambe sunt de summa febrium in quibus
7
diuersificantur loca caloris et frigoris
8
intus et exterius propter diuersitatem et locum
9
eius quod putrefit et quod non putrefit. ¶ Et sunt tres
10
diuisiones febris appropriate syncopalis humo-
11
rosa: et febris ex syncopi minuta subtilis: et febris
12
diuturna et nocturna.
13
¶ De febre in qua occultatur frigus et appa-
14
ret in ea calor et est empialos. Capitulum .LII[*]LII cf. Venice 1564: 50.
15
HEc febris fit ex flegmate vitreo: sed est
16
comprehensum in occulto et profundo quod
17
infrigidatur vbi est. Uerum ipsi accidit iam
18
putredo quare spargitur ex eo vapor
19
eius quod cum putruit et dispartitur inflammatur in ex〈-〉
20
terioribus: et illud quod non est putrefactum infri-
21
gidatur in interioribus. ¶ Et eius quidem frigus
22
non apparet in huiusmodi tempore quoniam est quietum et associa〈-〉
23
tur ei et non patitur ab eo quod occurrit ei: postquam er〈-〉
24
go incipit in eo putredo mouetur et infrigidatur
25
infrigidatione quadam quamuis non perueniat ad
26
hoc vt communicet toti corpori.
27
¶ De signis.[*]De signis [...] multitudine this chapter is a part of the previous chapter in Venice 1564 Capitulum .LIII.[*]This no. is missing in Venice 1564, see the comment above
28
SIgna eius sunt eadem que predicta sunt.
29
¶ Et quod eius vrina est frigida cruda mi〈-〉
30
noris caliditatis quam vrina aliarum sui ge-
31
neris. ¶ Et pulsus eius est rarus tar〈-〉
32
dus. ¶ Et ipsa secundum plurimum additur omni die. Uerum
33
propter grossitudinem materiei sue conuertitur quandoque in quar〈-〉
34
tanam et tertianam: quoniam huiusmodi materia in corpore est par〈-〉
35
ua et parue putrefactionis ignea. ¶ Et paucitas qui〈-〉
36
dem est ex causis elongationis periodi. ¶ Et propterea
37
quod paroxismus non redit omni die non remanet hec fe-
38
bris cum sit flegmatica propterea est flegmatica: quia putredo
39
eius est putredo flegmatis et hec non extrahit eam ab
40
hoc quin sit flegmatica: fed[*]fed corrupt for sed propterea quod putredo est
41
putredo flegmatis non propterea quod paroxismus non
42
redeat omni die. ¶ Spatium vero paroxismi eius est
43
ex .4. horis vsque ad .24. horas et secundum plurimum consumitur
44
ante illud: quoniam hec materia non est cum illa multitudine.
45
¶ De febre in qua occultatur calor et apparet in
46
ea frigus et est liparia[*]liparia cf. Venice 1564: lipyria. Capitulum .LIIII.[*]LIIII cf. Venice 1564: 51
47
HEc febris secundum plurimum est flegmatica: et
48
quandoque est colerica ex colera grossa val〈-〉
49
de. ¶ Quomodo autem est flegmatica: est quoniam
50
flegma intrinsecum quando inflammatur et pu-
51
trefit calefacit illum locum: quoniam non resoluitur nisi quando
52
putredo calefacit exteriora corporis cum spar〈-〉
53
sione vaporis sui calefactione plurima. ¶ Et quando
54
virtus effunditur ad locum vbi est lesio tunc euacuantur
55
exteriora a calore: quare infrigidantur: proprie quando in ex〈-〉
56
terioribus sunt flegmata cruda vitrea frigida. et ite-
57
rum quoniam resoluitur multotiens ex eo vapor qui
58
non putruit. sed eleuatur et facit caliditatem et associatur
1
ei caliditas spacio paruo: deinde separatur ab eo sepa〈-〉
2
ratione vaporis aque calefacte. Cum ergo sepa〈-〉
3
ratur ab eo et fuit in radice ante putredinem vehe〈-〉
4
mentis frigiditatis redit et infrigidat corpus. ¶ Mo-
5
dus autem quo fit colerica est quoniam colera quando est pau〈-〉
6
ca et intrinseca et putrefit et calefacit locum et non
7
resoluitur ex ea aliquid accidit quod diximus in sua com-
8
pare ex flegmate. et appropriatur hec colerica ta-
9
buros nomine. Uerum liparia est nomen generis et
10
est longioris spacij quam hemitritens[*]hemitritens corrupt for hemitriteus. ¶ Et habet ali〈-〉
11
quis vt dicat quomodo erit febris et non procedet in ea
12
caliditas ex corde in totum corpus. Illud namque quod
13
narratur est de genere eius in quo non precedit calidi〈-〉
14
tas ex corde in totum corpus. ¶ Responsio itaque est
15
quod in terminis harum rerum attenditur vna conditio
16
vt non sit quod prohibeat sicut diffinimus aquam frigi〈-〉
17
dam et humidam quando disposita est secundum naturam suam et
18
non fuerit quod prohibeat. et diffinimus graue quod est
19
illud quod tendit inferius quando dimissum fuerit cum
20
sua natura. et in istis omnibus caliditas peruenit ad cor et pro〈-〉
21
cedit in arterias et spargitur. At vero accidit prohibi-
22
tio illius in quibusdam locis sicut accidit ei su-
23
per quem ponuntur prime. Nocumentum vero
24
harum necessarium est esse actu.
25
¶ De febre in qua fit vnaqueque duarum rerum
26
in vnoquoque duorum locorum. Capitulum .LV.[*].LV. cf. Venice 1564: 52
27
SI hec febris fuerit non erit nisi vbi sunt
28
due materie frigide mote propter putrefactionem:
29
quarum vna est in interioribus et altera
30
in exterioribus: et non est aliqua ea-
31
rum plurimi nocumenti. Deinde cum incipiunt
32
putrefieri mandat vnaqueque earum vaporem calidum
33
comprehendentem cum partibus suis et vbi est
34
frigidum. ¶ Et tu quidem iam sciuisti causam
35
in regimine humoris frigidi in dispositione motus.
36
¶ De febre sincopali humorosa. Capitulum .LVI[*]LVI cf. Venice 1564: 53.
37
HEc secundum plurimum est propter flegma crudum repletio〈-〉
38
nale quod facit febrem dispartitem plurimum. quia
39
iam vincit virtutem. et secundum plurimum adiuuat
40
super eam debilitas oris stomaci: et quando
41
mouetur et incipit in putrefactione: virtutem vincit
42
plus et facit eam hesitantem. ¶ Quod si dimissa fue〈-〉
43
rit cum materia non sufficiet contra naturam. et quando occupatio
44
fit in euacuatione eius cum facilitate fit inoediens[*]inoediens corrupt for inobediens: aut
45
mouetur motu prefocante virtutem. et quando occupatur
46
in euacuatione eius cum solutione ventris: aut flobotomia cum
47
labore non tolerat virtus. ¶ Quomodo enim tolerabit
48
cum sit illic cum sua quiete sincopis. et cum hoc
49
toto ipsi indigent euacuatione vehementer. ¶ Et ite〈-〉
50
rum ipsi indigent cibo vehementer: quoniam in hu-
51
moribus eorum non est quod nutriat corpus et viui〈-〉
52
ficet ipsum et corpus eius est priuatum nutrimento.
53
Quod si studueris in cibando additur materia diminuta et
54
si non cibatur cadit virtus. ¶ Et accidit in inceptione
55
sui vt effundatur ad cor res frigida faciens accidere sin〈-〉
56
copim et minoratur pulsus et tardatur et fit rarus.
57
Amplius natura sollicita est in calefactione materiei et
58
subtiliatione eius. Et putredo que mouetur in
1
quasdam partes eius adiuuat super eam. ergo euadit
2
cor a nocumento et frigore eius et cadit in nocu〈-〉
3
mentum caloris eius: quare fit pulsus velox et pro〈-〉
4
prie in constrictione sua plusquam fit velocitas aliorum
5
quamuis illud quod vincit cum hoc fit paruitas: et tardi〈-〉
6
tas et raritas. et periodus eius est periodus flegmati-
7
ce: et non alteratur ab ea. ¶ Et est cum ea inflatio
8
faciei: et mollities corporis. Et colores habentium
9
eam non figuntur super dispositionem vnam: immo quandoque est
10
cinerea et plumbea eius materia: et quandoque fit citrina: et
11
quandoque fit nigra: et quandoque fiunt labia eorum sicut labia
12
comedentis mora. ¶ Oculi vero eorum sunt fusci
13
virides exeuntes valde apud commotionem egri-
14
tudinis. et fit sicut maniacus. et quod est sub hypo-
15
condrijs eorum est vehementis inflationis. et similiter
16
viscera eorum. ¶ Et quandoque euomunt acetosum. et
17
quando est eis apostema in quibusdam visceribus tunc non spe〈-〉
18
ratur omnino. ¶ Et quandoque accidit eis in quibusdam ho-
19
ris ex colera dominante grossa: et fit cum ea in visce〈-〉
20
ribus adustio: et euomunt coleram: et sunt ei per-
21
iodi flegmatice secundum plurimum.
22
¶ De febre sincopali minuta subtili. Capitulum .LVII[*]LVII cf. Venice 1564: 54.
23
HEc febris est acuta et cadit pulsus et
24
virtus in paroxismo vno aut duo-
25
bus paroxismis cum additione et eue-
26
niens in corpore cum velocitate. Et quandoque non
27
sufficit cum ea virtus vsque ad .4. ¶ Et ex chi-
28
mis subtilibus plurimum: quorum colericum est vehemen〈-〉
29
tis subtilitatis et profundationis: male substantie vene-
30
nose: cui iam accidit putrefactio in corporibus ca〈-〉
31
lide complexionis sicce valde. et plures paroxis-
32
mi huius febris sunt paroxismi tertiane.
33
¶ De febre diurna et nocturna ex flegmati-
34
cis. Capitulum .LVIII[*]LVIII cf. Venice 1564: 55.
35
DIurna est cuius paroxismus accidit in
36
die et eius tepor in nocte: et noctur-
37
na est econuerso: et vtreque sunt male: sed
38
diurna est longior et deterior: et facit
39
cadere multotiens propter longitudinem suam et suum
40
euentum in calore diei in ethicam et si ipsa non esset
41
seua non accideret hora apertionis pororum et rela-
42
tionis vaporis. ¶ Et non accidit nisi propter multitu〈-〉
43
dinem materiei et fortitudinem eius. ¶ Et est necessarium
44
cum hoc vt patientes eam cibentur in nocte et non
45
permittantur dormire super repletionem stomaci. et precipiantur
46
vigilie: et est ex eis que faciunt cadere virtutem.
47
Et tolerantia febris in calore diei: et vigilie in
48
frigore noctis sunt ex eis magis digne que fa-
49
ciunt cadere in ethicam. et ad summum est de
50
genere febrium difficilium.
51
¶ De cura flegmatice. Capitulum .LIX[*]LIX cf. Venice 1564: 56.
52
CUra huius egritudinis diuersificatur
53
secundum horas suas scilicet principium et augmen〈-〉
54
tum et statum et declinationem. Et secundum
55
apertionem digestionis in ea: et eius occul-
56
tationem. ¶ Et diuersificatur secundum materias suas scilicet fleg-
57
maticam acetosam et flegmaticam vitream et flegma〈-〉
58
ticam salsam et dulcem. ¶ Et omnes eius spe-
1
cies communicant in hora principij in tribus die〈-〉
2
bus in necessitate lenificationis equalis aut vomi〈-〉
3
tus. et in necessitate administrationis subtiliantium
4
et incidentium: et diureticorum. et cum superuenerint fe〈-〉
5
bri dies tres subtiliatur in ea materia propter febrem: et si an〈-〉
6
te illud mouebis nocebis et non facies aliquid.
7
¶ Et in augmento cum subtiliatione regiminis secundum equa〈-〉
8
litatem. et fortasse est contentus aqua ordei in primis
9
tribus diebus sperando quod sit status eius propin-
10
quior propter subtiliationem materiei aut paucitatem eius.
11
Quod si certe sciretur quod status eius esset tardus non
12
subtiliaretur regimen: quamuis fames et somnus su〈-〉
13
per famen et exercitium super famem si non debilitant
14
sint vltima in iuuamento huius egritudinis: immo
15
declinaretur in principio ad ingrossationem vsque ad
16
septimum: deinde gradaretur: verum augmentum eget
17
vt subtilietur regimen in primis. ¶ Si autem status
18
apparet longinquus possibile est vt succurratur illi
19
cum ingrossatione regiminis: deinde gradetur vsque ad
20
horam status quoniam tempus est sufferens hoc in hac egri-
21
tudine: non sufferens in acuta. Cumque pertransie-
22
rit septimus non stes tunc super subtiliationem: quoniam
23
illa debilitat et addit in debilitate oris stomaci. Et
24
quotiens senseris longitudinem maiorem subtilia
25
minus: quamuis subtiliatio eius in ipsa omnino ma-
26
gis sit necessaria quam in quartana. ¶ Et similiter oportet ne festi〈-〉
27
nes cibare ipsum cum eis que sunt sicut pulli et pa-
28
nis cum muzaguarac nisi timeatur debilitas: aut
29
appareat declinatio. ¶ Amplius diuersificatur
30
cura eius cuius causa est flegma salsum et dulce. et
31
cuius flegma est vitreum et acetosum et fit ex ea
32
nimium frigus in qua corpus non calefit: verum
33
in duabus primis necessaria est lenificatio cum medi〈-〉
34
cina leui et infrigidatio quedam. et in duabus secundis cum
35
medicina magis laboriosa: et in duabus primis
36
indigetur incisione cum subtilitatiuis in quibus non
37
est calefactio plurima quamuis sit exiccatio plurima
38
et in duabus secundis necessarium est illud quod subtiliet
39
cum incisione et calefactione cum acredine et pro〈-〉
40
prie quando flegma est permixtum cum melancolia. nam necessaria
41
sunt in huiusmodi ea que sunt sicut diacyminum et con〈-〉
42
fectio de sulfure et administratio salsorum. ¶ Et
43
conuenientiores medicine que administrantur in
44
principio sunt geleniabin vsque ad diem septimum
45
et non est malum vt administretur iterum aqua feni-
46
culi et aqua endiuie et aqua apij cum geleniabin
47
secundum necessitatem. Et sirupus acetosus est vehemen〈-〉
48
tis necessitatis iterum et aqua mellis cum ysopo.
49
¶ Et est possibile vt consequatur per ea illud quod queritur
50
de lenificatione nature et proprie cum solutiuo facto de
51
zuccaro rosaceo et rosis rubeis nominatis persicis quoniam
52
est solutiuum et lenificatiuum. et quandoque necessarium
53
est vt confortetur eius lenificatio et confricetur in aqua
54
lubleb: et permisceatur si voluerit cum cassiafistula et pe-
55
nidijs. et iterum geleniabin acceptum cum melle et te〈-〉
56
reniabin permixtum cum aqua lubleb. ¶ Et non fiat
57
assiduatio super ea cum solutiuis in principio et
58
post ipsum: et proprie quando cum materia est
1
colera: illud enim perducit ad corruptionem com〈-〉
2
plexionis. ¶ Et multi quidem homines dant in po〈-〉
3
tu in principio sicut est medicina de turbith in omni
4
nocte et sicut pillule de mastice in hebdomada
5
bis et sicut pillule de seminibus diureticis. ¶ De〈-〉
6
scriptio medicine de turbith. ℞. zinziberis et ma〈-〉
7
sticis amborum ana .ʒ.X. turbith sicut alcohol .ʒ.X.
8
zuccari tabarzet quantum omnia: detur in potu ei
9
omni nocte aureus .I. et illud fiat quando natura est non lenis
10
Si enim respondet omni die bis non indiget hoc. ¶ Ego
11
vero non diligo expectactionem digestionis et
12
lenificationis cum eis que diximus prius. immo
13
oportet vt euacuetur ex ea aliquid et expectetur
14
in reliqua vsquequo digeratur: et fiat illud cum faci〈-〉
15
litate paulatim absque superfluitate: deinde per-
16
ueniat ad diuretica. ¶ Et similiter abhorreo quod
17
est simile aque prunorum et tamarindorum: et simi〈-〉
18
lium: de illis que debilitant et soluunt subtile: et si
19
materia fuerit decliuis ad additionem frigoris
20
misceatur cum ea medulla cartami. ¶ Et si fuerit
21
materia ad colericam decliuis misceatur cum ea sy-
22
rupus violaceus aut viole condite cum siracost aut vio-
23
le sicce contrite. ¶ Et adiuues cum clysteribus le〈-〉
24
uibus factis ex melle et sale et aqua siclee[*]siclee corrupt for sicle et oleo
25
sisamino. ¶ Et vomitus fiat cum aqua raffani: et
26
raffano infuso in syrupo acetoso cum seminibus et his
27
similibus. et si necessarius est vomitus plurimus
28
propter multitudinem eius quod accidit ei de nausea
29
et alteratione saporis oris administrentur gra-
30
na raffani et bibatur ex eis vsque ad aureum .I. cum aqua:
31
et vomitus quidem cum eo quod est in eo de debili〈-〉
32
tate stomaci est vehementis iuuamenti valde: et est vl〈-〉
33
timus huic egritudini. Oportet ergo vt expe-
34
ctetur in eo septimus: vt non accidat ex eo in prin-
35
cipio debilitas apostemans corpus stomaci: et si sit grauis
36
in eo vomitus non prouoces ipsum super ipsum
37
cum labore. Et si acciderit ei vomitus et proprie
38
in principio periodi non retineatur nisi fatiget et
39
debilitet: tunc enim restringatur sicut cum miua et syru〈-〉
40
po de menta que dicemus post. ¶ Et si accidat do〈-〉
41
lor capitis administrentur embroce ex camomil-
42
la cum immissione .IIII. extremorum in aqua calida: et li〈-〉
43
gatione crurium cum fortitudine. ¶ Et si indigetur
44
aqua ordei administrentur decocta cum radicibus
45
quantitate equali: aut misceatur cum ea syrupus
46
acetosus de melle si non acetat in stomaco: aut in aqua mel〈-〉
47
lis si acetat. ¶ Et melior hora in qua datur in po〈-〉
48
tu illud est si fuerit in aqua eius in principio rei
49
tinctura: tunc enim oportet vt in potu detur in pri〈-〉
50
mis de geleniabin: deinde detur in potu post ipsum
51
duabus horis aqua ordei. ¶ Et non oportet vt
52
fiat inunctio cum vnguentis resolutiuis: et neque
53
embrocatio fiat cum embrocis subtiliatiuis cum
54
egritudo est in principio et humor est in corpo-
55
re ambulans. ipsa enim molificant viscera sua ca〈-〉
56
lefactione humida et alienetur aqua frigida.
57
¶ Et quotiens videris vrinam grossiorem et ru-
58
bicundiorem non erit malum si flobotomaueris: et ne〈-〉
1
cessarium quidem est vt redeas tunc ad syrupos
2
acetosos. ¶ Et scias quod fricatio est de curationi〈-〉
3
bus iuuantibus eos: et quanto fuerit flegma visco〈-〉
4
sius et grossius tanto erit fricatio magis conferens.
5
Et dicitur quod fricatio cum tela aranee cum oleo est iuua-
6
tiua valde. ¶ Et quando incipit egritudo augmenta〈-〉
7
ri et post illud tunc sit sollicitudo de ore stomaci et quod
8
ipsum confortat et sint masticationes facte ex men-
9
ta et mastice et aniso: et administretur vomitus cum
10
raffano secundum quod diximus cum minoratione cibi.
11
¶ Et sit cum geleniabin quod in potu datur in prin〈-〉
12
cipio et post septimum permixtum quod confortet os stomaci
13
et sit in eo prouocatio plurima: sicut anisum et ma〈-〉
14
stix. et sit cum aqua calida et proprie in principio perio-
15
di: nam ipsum resistit rigori et frigori: et extinguit
16
cum hoc sitim quamuis sit estuosa. ¶ Et multotiens
17
quidem conceditur euacuatio flegmatis et humoris crudi in hac
18
hora: sed melius est vt expectetur in eo complemen〈-〉
19
tum digestionis. ¶ Et quando egritudo incipit cum
20
calore et assiduat iuuatur cum huiusmodi trociscis. ℞.
21
mirabolanorum citrinorum aloes succi eupatorij succi ab-
22
sinthij omnium ana .ʒ.V. croci et masticis amborum
23
ana .ʒ.VI. informentur trocisci et sumatur ex eis omni
24
die pondus .ʒ.I. et omni nocte pondus .ʒ.ß. ¶ Et cum vide〈-〉
25
ris quod digestio apparet adiuua eam cum eis que sunt
26
sicut folia apij et feniculi et radices squinanti et capil〈-〉
27
lus veneris. Si autem scias quod materia est frigida valde non est
28
malum vti pipere pauco et vti vino subtili non plurimo.
29
¶ Et quandoque adiuuant vnguenta resoluentia ad
30
digestionem et resolutionem cum virtute forti et sunt
31
conuenientiora in hac egritudine quam in reliquis
32
febribus. et oportet vt consideretur in hoc virtus
33
et febris et rigor. Quod si virtus fuerit fortis et fe-
34
bris non fuerit seua valde adde in ea inunctioni-
35
bus confricando: et si non administrentur olea
36
subtilia que ad equalitatem sunt decliuia. ¶ Et
37
quando pertransit .XIIII. tunc necessarium est ad〈-〉
38
ministrare quod subtiliat plus sicut feniculum et
39
apium: et fortasse indigemus semine amborum
40
et aniso et eo quod est sicut syrupus acetosus cum
41
seminibus in quo ponuntur ysopus et alhasce
42
et administratione trociscorum de rosis: et for-
43
tasse est necessarium addere in eis propter stoma〈-〉
44
cum thus et masticem et ciperum et absinthi-
45
um: et his similia secundum quod exigit illud quod pre-
46
sens est. Et vinum subtile confert eis in hac ho〈-〉
47
ra cum subtiliatione sua: et quia confortat ca-
48
lorem innatum: et quia prouocat et sudare fa-
49
cit. ¶ Et cum videris digestionem et fortitudi〈-〉
50
nem dabis ei in potu post illud trociscos de ab〈-〉
51
sinthio. Et cum videris frigus in principio pa-
52
roxismorum nocere: et egritudo non est in prin〈-〉
53
cipio: da in potu aquam calidam in qua de-
54
cocta sunt ea que sunt sicut semen apij et anisum et
55
ozimum: et administrabis iterum huiusmodi et for〈-〉
56
tiora eis embrocando et vaporando et huiusmo〈-〉
57
di. ¶ Et quandoque datur in potu ad rigorem vehe-
58
mentem. ¶ E decoctio secundum hunc modum. ℞. zin-
1
ziberis origani ameos omnium ana .ʒ.III. corian〈-〉
2
dri .ʒ.IIII. rosarum calamenti amborum ana .ʒ.III.
3
passularum .ʒ.VII. decoquantur secundum descriptionem
4
vel secundum medietatem et sit dosis vncie .III. ¶ Et cum
5
videris flegma dabis in potu tyriacam et dentur
6
iterum in potu trocisci de rosis magni cum aqua
7
feniculi: et detur ei omni nocte medicina de tur〈-〉
8
bith et pillule de aloe facte cum speciebus que sunt
9
sicut piper. ¶ Et ad illud decoctio huiusmodi. ℞. hie-
10
re .ʒ.VII. turbith .ʒ.X. mirabolanorum nigrorum
11
.ʒ.V. eupatorij .ʒ.V. salis indi .ʒ.III. bedeoard sucha-
12
ha omnium ana .ʒ.IIII. anisi .ʒ.III. decoquantur cum
13
aqua apij et sumantur de ea in potu secundum quantita〈-〉
14
tem necessitatis. ¶ Et fortius illo est illud quod
15
℞. duarum radicum et radicis lilij omnium ana .ʒ.〈-〉
16
X. hiere .ʒ.VIII. succi.[*]succi. corrupt for succi [redundant period] eupatorij .ʒ.V. seminis apij et
17
feniculi omnium ana .ʒ.IIII. spice mente amborum ana
18
.ʒ.VII. fiant ex eis trocisci et administrentur. ¶ De〈-〉
19
coctio bona. ℞. duarum radicum et radicis lilij
20
ana .ʒ.X. passularum enucleatarum .ʒ.VII. anisi et ma〈-〉
21
sticis amborum ana .ʒ.III. bedeoard et suchaha eu-
22
patorij omnium ana .ʒ.IIII. decoquantur in libris tri-
23
bus aque vsquequo redeat ad libram I. aque et suman〈-〉
24
tur in potu aliquot diebus in ieiuno. ¶ Troci-
25
sci boni apud cronicas febres et vehementiam ri〈-〉
26
goris. ℞. hiere. succi eupatorij absinthij sucha-
27
ha bedeoard omnium ana .ʒ.V. seminis apij et feni〈-〉
28
culi anisi omnium ana .ʒ.III. salis naptici .ʒ.IIII. se-
29
minis cuscute mirabolanorum kebulorum omnium
30
ana .ʒ.X. agarici .ʒ.XV. trociscorum de rosis .ʒ.XX. de
31
turbith .ʒ.XXX. fiant ex eis trocisci et sunt soluti-
32
ui. ¶ Et iterum aloes myrabolanorum citrinorum et
33
reubarbari masticis succi eupatorij absinthij omnium
34
ana partem .I. croci partis vnius medietatem: te-
35
rantur et administrentur. ¶ Et iterum hierepigre
36
mirabolanorum kebulorum salis omnium ana .ʒ.IIII. se-
37
minis apij et feniculi et anisi omnium ana .ʒ.I.ß. ab-
38
sinthij .ʒ.V. trociscorum de rosis .ʒ.III. suchaha be-
39
deoard omnium ana .ʒ.II. terantur et informentur pil〈-〉
40
lule. ¶ Decoctio bona. ℞. eupatorij .ʒ.V. et radi〈-〉
41
cis lilij et radices[*]radices corrupt for radicis liquiritie et ameos omnium ana
42
.ʒ.III. seminis apij feniculi ana .ʒ.IIII. rosarum .ʒ.V.
43
decoquantur omnia et sit dosis eius omni die vncie
44
.III. ¶ Et iterum radicum trium omnium ana .ʒ.X. se-
45
minis anisi apij omnium ana .ʒ.II. suchaha bedeo〈-〉
46
ard eupatorij absinthij omnium ana .ʒ.V. centauree
47
.ʒ.III. decoquantur et bibantur vncie .IIII. ¶ Et iterum
48
herbe eupatorij fumiterre bedeoard suchaha
49
absinthij omnium ana .ʒ.V. passularum .ʒ.X. mira〈-〉
50
bolanorum citrinorum .ʒ.X. ¶ Et hec quidem cura
51
est falsa et ei in quo vincit colera magis conue-
52
niens. ¶ Et agaricum cum de eo sumitur in puluere
53
ex .ʒ.I. vsque ad .ʒ.I. et tertiam diebus continuis prohi〈-〉
54
bet elongari egritudinem sumatur ergo puluis ex
55
eo et commisceatur cum melle et bibatur. ¶ Et semen
56
vrtice post digestionem est mirabile valde sumptum
57
cum puluere aut cum melle. ¶ Uerum si acciderit
58
ei modus aliquis solutionis ventris: oportebit vt
1
addatur in eo proptre[*]proptre corrupt for propter debilitatem epatis semen cuscu〈-〉
2
te et propter debilitatem stomaci mastix et anisum et propter
3
debilitatem splenis et grossitudinem eius radix apij
4
et scolopendrie. Nam multotiens associatur huic egri〈-〉
5
tudini splen et fortasse oportet vt addantur propter ipsum
6
ciperi et grana et ben de fenugreco et consideretur cum
7
hoc dispositio vehementie febris vt non accidat vehe〈-〉
8
mentia calefactionis. De euacuationibus vero que sunt
9
fortiora: et indigetur eis in hac egritudine apud di〈-〉
10
gestionem est vt augmentetur dosis de pillulis de tur〈-〉
11
bith et administrentur clysteria fortia. ¶ Et de il-
12
lis sunt pillule iste. Recipe masticis sexta[*]sexta corrupt for sextam .ʒ.I. suc〈-〉
13
ci absinthij quarta[*]quarta corrupt for quartam .ʒ.I. pulpe colloquintide sexta[*]sexta corrupt for sextam .ʒ.〈-〉
14
I. hierepigre .ʒ.ß. agarici .ʒ.ß. informentur pillule cum
15
syrupo acetoso mellino et sumantur in potu. Et
16
de illis sunt pillule de mastice et de aloe. Quod
17
si materia fuerit ad caliditatem decliuis sumantur de
18
trociscis de spodio solutiuis .ʒ.III. trocisci de tur〈-〉
19
bith aureus .I. scamonee aureus .ß. succi eupatorij aurei
20
.II. Et dentur in potu secundum quantitatem virtutis.
21
¶ Et iterum eupatorij absinthij capilli veneris
22
et myrabolanorum fumiterre passularum mundatarum equa-
23
les sumantur partes et dentur in potu secundum quantitatem
24
necessitatis. ¶ E si non fuerit corpus solutionem ven-
25
tris perueniatur ad diuretica et subtiliatiua et suda-
26
re facientia: et de summa illorum quibus indigetur tunc
27
est infusio aloes cum melle. ¶ Et quando declinat egri〈-〉
28
tudo non est tunc introitus balnei ante cibum malus.
29
¶ Cibi autem eorum sunt subtiles sicut acetum et oleum
30
et quandoque ponitur in eis parum almuri et proprie in fine
31
eius. Illi autem qui sunt fortiores sunt altaragi et pul〈-〉
32
li et alcubugi et his similia. post declinationem. et
33
oportet vt ponantur in eis et proprie apud digestionem ea in
34
quibus est incisio sicut acetum et sinapis et almuri.
35
Et si fuerit flegma acetosum malum viscosum: por〈-〉
36
rum et aqua ciceris sunt de melioribus cibis eis. et quandoque
37
ponuntur in eis ciminum et anetum et oleum. Et iterum
38
beguerit facta ex sicla et almuri et aceto et oleo
39
abluto et alchauguamac. sicut kemmac de capari-
40
ribus[*]capari-ribus corrupt for caparibus et remac de aneto et origano et aniuden et
41
asparagis. Et deuitentur olea in quibus est infrigi-
42
datio et humectatio. ¶ Et hora cibi est post te-
43
porem paroxismi: et eradicationem eius: et ante paro-
44
xismum: ad minus .IIII. horis. Mensura autem som-
45
ni eorum est vt sit equalis vigilijs: et sit digestio materiei ad
46
somnum et resolutio ad vigilias. ¶ Et balneum
47
quidem est vehementis nocumenti nisi post decliua〈-〉
48
tionem. ¶ Et succurritur vomitui eius quando super-
49
fluit: et oportet vt administretur in illo quod sit sicut mi〈-〉
50
ua et syrupus de granatis cum menta simul cogni-
51
tus. ¶ Et si necessarium est fortius sumatur de granis
52
granatorum muzorum .ʒ.X. et thuris albi et masticis
53
amborum ana .ʒ.V. mente .ʒ.VII. decoquantur in duabus
54
libris aque in qua sint folia mente donec minuatur:
55
et succurratur fluxui ventris eius cum superfluit: cum reten〈-〉
56
tione eius cum eis que sciuisti de stipticis regimentali〈-〉
57
bus et medicinalibus. Sed eius quidem debilitationi
58
succurritur vt cibetur successione eius pullis assa-
1
tis in patellis coctis: et vt adhibeantur suffumi〈-〉
2
gationes et odores viuificantes. Et si acciderit in〈-〉
3
flatio in facie et extremitatibus iuuantur cum admini〈-〉
4
strantur huiusmodi trocisci. ℞. anisi et lacce ablute am-
5
borum ana pondus .ʒ.V. amigdalarum excorticatarum croci mar〈-〉
6
macor omnium ana .ʒ.IIII. seminis apij seminis feniculi floris
7
squinanti omnium ana .ʒ.III. floris eupatorij .ʒ.III. spi-
8
ce .ʒ.V. hierepigre .ʒ.VII. rosarum .ʒ.X. fiant ex eis trocisci
9
et administrentur. Et fortasse indigebis eis que sunt
10
sicut homorusia et dialacca et medicamen de amig-
11
dalis amaris. ¶ Et ad longitudinem febris. ℞. rosarum
12
pondus .ʒ.X. masticis et spice et feniculi et seminis apij
13
et seminis endiuie et succi eupatorij et succi absinthij
14
omnium ana .ʒ.III. spodij .ʒ.V. fiant trocisci et sit dosis
15
ex duabus .ʒ. vsque ad .V. cum .ʒ.X. de geleniabin in
16
decoctionis feniculi quantitate vnciarum .II. ¶ Et ame-
17
os confectum cum melle est magni iuuamenti in huiusmodi
18
loco. ¶ Et fortasse indiges propter longitudinem fri〈-〉
19
goris fricatione. et modus in ea est vt incipiat ab
20
humeris et inguinibus quando spargitur caliditas in manibus
21
et pedibus et calefiunt. Si autem senserit similitudinem las〈-〉
22
situdinis fiat permutatio ad fricationem dorsi. Et
23
quando vehemens fit calefactio que necessaria est in eis tunc
24
dimitte eam ad aliud membrum. ¶ Et de oleis bo-
25
nis eis est oleum dulce in quo non est stipticitas et
26
oleum camomillinum et oleum de aneto decoctum in
27
vase duplici. ¶ Cum ergo compleueris tunc abster〈-〉
28
ge oleum aliquod vt non angustietur: et non est ma〈-〉
29
lum si fricationem siccam sequatur fricatio cum oleo
30
aliquo. ¶ Et de illis que seruant stomacos eorum vt
31
non debilitentur sunt vnguenta inuncta capiti stomaci
32
que sunt sicut camomillinum: et oleum nardinum et
33
oleum anetinum et fortius illo alnazoki de em-
34
plastris iuuatiuis est vt decoquatur camomilla cum
35
re pauca masticem decoquendo cum vino cum duplo
36
sui de melle: et si acciderit appetitus tunc melius
37
est vt non administretur vinum solum: immo in quo
38
decocta sunt sicut camomilla et dactili et mellilo〈-〉
39
tum et absinthium.
¶ De cura flegmatice con〈-〉
40
tinue que nominatur latica. Capitulum .LX[*]LX cf. Venice 1564: 57.
41
TSt cura facientis paroxismum omni die.
42
Et differt ab ea: quoniam oportet vt in illa sit
43
administratio subtiliantium calidorum
44
cum facilitate. et hoc si fuerit contentus eis que sunt
45
sicut syrupus acetosus et geleniabin et iulep de melle et aqua
46
eius: et aqua feniculi et apij et radicum trium: sine dubio
47
confert. ¶ Et quandoque confert eis kisch de aneto et
48
kisch de capparibus et proprie cum vestigijs dige-
49
stionis. ¶ Et preparentur cibi eorum in obseruatio〈-〉
50
ne temporum et diuersitatis eius et fortitudine vir〈-〉
51
tutis et debilitatis eius preparatione cuius re-
52
memoratio preterijt. Et de medicinis bonis ad
53
eos sunt trocisci de .X. generibus. ¶ Et iterum de
54
medicinis expertis ad eos est illa que. ℞. rosarum .ʒ.VI.
55
succi liquiritie fumiterre spice omnium .ʒ.IIII. masti〈-〉
56
cis .ʒ.III. karabe .ʒ.III. anisi .ʒ.II. preparentur iterum
57
trocisci eupatoij .ʒ.IIII. rosarum .ʒ.I. et tertiam spo〈-〉
58
dij .ʒ.II.ß. ¶ Et iterum trociscorum absinthij quorum
1
descriptio. ℞. assari seminis apij anisi amigdalarum amararum
2
suchaha bedeoard succi eupatorij spice masticis
3
omnium ana .ʒ.II. ¶ Et iterum eupatorij .ʒ.III. rosarum ru〈-〉
4
bearum libram .I. spice libram .ß. spodij vncias .IIII.
5
¶ De cura empialos et liparie. Capitulum .LXI[*]LXI cf. Venice 1564: 58.
6
CUra earum propinqua est cure quam dixi-
7
mus et sunt ambe associate vni vie. et
8
oportet vt incipiatur in primis a syrupo
9
acetoso mellino et zuccarino. et precipiatur
10
in eis ambabus vt administretur rob acreste decoctum
11
cum melle: et syrupo rosarum deinde fiat gradatio de
12
via sumendi in potu semina et aquas eorum ad in-
13
fusionem aloes: et trocisci de rosis cum mastice et pil〈-〉
14
lulas de aloe et hierampigram et pillulas de eupato-
15
rio. ¶ Et oportet vt in eis ambabus simul stomaci sol〈-〉
16
licitudo habeatur. et administretur vomitiuum cum aqua
17
faseolorum et raffani et anisi et calamenti et diureti-
18
ca. ¶ Et de solutiuis iuuatiuis est illud quod fit ex
19
mirabolanis nigris et citrinis et turbith et zuccaro. Et
20
de illis que conferunt eis iuuamentum magnum sunt
21
clysteria decliuia ad acuitatem et in quibus ponun〈-〉
22
tur medulla cartami minor: et anetum et camo〈-〉
23
milla et alhasce et mellilotum et almuri et mel. et
24
regimen liparie indiget subtilitate plus quam regi〈-〉
25
men alterius.
¶ De cura febris cum sincopi
26
et humorosa[*]et humorosa corrupt for humorosa [cf. below index fol. 502v]. Capitulum .LXII.[*]LXII cf. Venice 1564: 59
27
HEc febris est difficilis cure. Et modus
28
in curatione eius est euacuatio gradata ex
29
subtili ad fortem: et proprie quando natura
30
non respondet ex se: tunc enim cum clyste-
31
ribus munda quod est in intestinis et venis propinquis
32
eis ex superfluitate. Et administra in residuo sub〈-〉
33
tiliationem cum fricatione. ¶ Et Galienus quidem di〈-〉
34
xit quod deficit ab euacuatione plurimum eorum nisi cum frica-
35
tione. et melior modorum in fricatione est vt inci-
36
piat a coxis et cruribus descendendo a superiori ad
37
inferius. et administretur illud cum mandili aspero ab-
38
radente cutem: deinde permutetur ad manus descen〈-〉
39
dendo ab humero ad spatulam ita vt igneatur cu-
40
tis: deinde ad dorsum et pectus: deinde redeat ad
41
crura et reuertatur ad ordinem primum. et ponatur
42
medietas temporis eorum fricationi: et medie-
43
tas temporis eorum dormitioni si possibile est.
44
¶ Et ad summum canon curationis eorum est sub-
45
tiliatio non calefactio valde. et de illis que confe〈-〉
46
runt eis sunt subtiliantia sicut aqua mellis cum virtute
47
ysopi et seminis apij in matutinis et similibus eius. Quod
48
si fuerit illic fluxus ventris superfluus decoque mel de-
49
coctione vehementiore et non soluet nisi parum tem〈-〉
50
peratum iuuatiuum. ¶ Et syrupus acetosus mel〈-〉
51
linus iterum confert eis. in estate quidem et consuetu〈-〉
52
dine potus aque frigide permixtus cum aqua frigi〈-〉
53
da. et in hyeme oportet vt non sumat eam in potu peni〈-〉
54
tus et sit contentus aqua calida. et assumere calidum
55
ex potibus est melius eis nisi apud necessitatem
56
estus estatis et vehementiam caloris plurimi. ¶ Et
57
conuenientius que potantur ad sitim est syrupus aceto-
58
sus mellinus et vinum confert eis in principio et
1
proprie si fuerint febres eorum sanguinee: sed parum
2
sunt et proprie in senibus. et necessarium est eis vinum post
3
cibum. ¶ Et tibi quidem necessarium est vt consideres pul-
4
sum habentium hanc egritudinem semper. et cum videris eum
5
incipere debilitari et cadere subito ciba eum pane in-
6
fuso in vino commixto si non prohibet apostema in visceri-
7
bus. Cum ergo associatur ei huiusmodi egritudo non est
8
curationi modus neque fiducie locus scilicet quando accidit
9
huiusmodi alteratio in pulsu. et hec quidem cibatio est ex eis
10
que necessaria sunt quando vehemens fit sincopis verum oportet
11
vt prohibeatur illud. ¶ Cibus autem super quem fit dormi〈-〉
12
tio est aqua ordei super qua non addatur nisi cum cadit
13
virtus. et si additur tunc sit panis infusus in iulep aut
14
aqua mellis. Et balneum quidem est de rebus nocibiliori〈-〉
15
bus istis: et calidum et frigidum valde ex aere. cum calido
16
enim non fit securitas de cursu humorum ad pulmo-
17
nem et ad cor et ad cerebrum. et frigidum prohibet digestionem
18
eius et addit in opilationem eius. ¶ Quod si fuerit
19
in ea humor colericus aliquis tunc si facilis est vo-
20
mitus et leniatur est iuuatiuus valde. Et ad vlti-
21
mum melius est vt assidue proficiat in ea.
22
¶ De cura febris cum syncopi minuta. Capitulum .LXIII[*]LXIII cf. Venice 1564: 60.
23
OPortet vt emplastretur pectus eius cum sanda-
24
lis et aqua rosacea et viuificetur cum cibo paula-
25
tim. Et sit cibus eius sicut panis de simi〈-〉
26
la infusus in aqua granatorum infrigidata si
27
desiderat ipsum et similiter in aqua de fructibus. Si autem
28
indigetur ad virtutem almososat factis ex pul-
29
lis cum aceto et aqua acreste et oleribus frigidis
30
et proprie coriandro erit iuuamentum in hoc si exhibeatur.
31
¶ De regimine nocturne et diurne. Capitulum .LXIIII[*]LXIIII cf. Venice 1564: 61.
32
REgimen ambarum est regimen flegmati-
33
carum neque est diuersitas in eis.
34
¶ De quartana periodica. Capitulum .LXV[*]LXV cf. Venice 1564: 62.
35
PLurimum quartana est periodica et minoratur
36
casus quartane inseparabilis. Cause vero quar〈-〉
37
tane sunt ea que generant melancoliam postea
38
putrefaciunt eam et tu iam sciuisti totum illud. et
39
sciuisti quod melancolia alia est que est fex sanguinis. et
40
alia est que est adustio eius et cinis humorum. ¶ Et
41
sciuisti quod de illa est sanguinea. et de illa est fleg-
42
matica. et de illa est colerica. et de illa est adustio
43
ipsius melancolie naturalis. Et existimauerunt qui-
44
dam hominum quod quartana non generatur ex melancolia naturali:
45
quoniam ipsa non putrefit. et huius quidem sermo non oportet
46
vt auscultetur: immo de proprietatibus omnis humidi〈-〉
47
tatis est vt putrefiat quamuis rarificetur in prepara-
48
tione. ¶ Et plurimum quidem euenit in successione
49
egritudinis febrium diuersarum putridarum pro-
50
pter diuersitatem humorum ex quibus generantur. ex quorum
51
putrefactione cum adduntur et non euacuantur mul〈-〉
52
tiplicatur melancolia: deinde cum putrefit est quarta-
53
na. ¶ Et multotiens quidem accidit successione sple-
54
nis. et cum hoc ipsa secundum plurimum non euacuatur ex
55
dolore splenis aut duritie eius. Et saluior quar〈-〉
56
tana est illa que non accidit ab apostemate sple-
57
nis: aut alijs: aut cum qua non est apostema sple-
58
nis. Quartana enim que euenit ab apostemate splenis:
1
aut cum qua est apostema splenis multotiens per-
2
ducit ad hydropisim et perniciem. ¶ Et quarta-
3
na que salua est liberat ab egritudinibus malis
4
melancolicis sicut melancolia et epilepsia. ¶ Et in
5
ea est securitas a spasmo: quoniam humor est sic-
6
cus: et secundum plurimum est egritudo et salua. ¶ Et quan-
7
do non accidit in ea error non addit supra annum.
8
et quandoque perdurat .XII. annis et quod est infra eos.
9
et que ex ea longa est perducit ad hydropisim.
10
¶ Et sctas[*]sctas corrupt for scias quod autumnus est inimicus quartane.
11
¶ De signis. Capitulum .LXVI[*]LXVI cf. Venice 1564: 63.
12
SIgna sunt quod quartana incipit in pri〈-〉
13
mis cum frigore paruo: deinde inci-
14
pit frigus eius addi postea minora-
15
tur parum apud statum sicut in flegma〈-〉
16
te. Cumque calefit corpus non est caliditas vehemens
17
licet sit maior et magis apparens quam illa que est in
18
flegmatica. ipsa enim cum difficultate sua et inflam-
19
matione non inflammatur inflammatione de qua cu〈-〉
20
ratur sicut ignis in lignis grossis: et non comprehen〈-〉
21
dit super corpus totum: immo est illic caliditas cu[*]cu corrupt for cum
22
horripilatione et causa in hoc est grossitudo humo〈-〉
23
ris. ¶ Et est cum frigore et aliquantulo dolore quasi
24
frangat ossa. ¶ Et est illic contractio propter quam stri〈-〉
25
dent dentes: verum non sicut in flegmatica quapro〈-〉
26
pter perducit illud ad debilitatem visus: verum leni-
27
tur apud digestionem: quoniam malitia minoratur sicut fuit
28
in principio parumper. ¶ Et de signis quartane sunt
29
cause eius antecedentes ex febribus que prolongate
30
fuerunt: et ex splene aut dolore. ¶ Et de signis
31
quartane etiam sunt dispositio complexionis et signifi-
32
cationes melancolie et etas et tempus et cibus et forma
33
et consuetudo et que sunt his similia. ¶ Et perio-
34
dus eius est .XXIIII. horarum. ¶ Et multotiens est
35
febris tertiana in estate quidem et fit quartana in
36
hyeme. et multotiens perducunt febres diuerse ad
37
febres permixtas in quibus non est ordo propter di〈-〉
38
uersitatem residui humorum remanentium post fe〈-〉
39
bres. Cum ergo status confirmatur secundum cinereita-
40
tis additionem confirmatur super quartanam. ¶ Et
41
illius quidem que est a flegmate adusto sunt paro-
42
xismi longiores. et accidit eius frigus secundum plus succes-
43
sione assiduationis: et est sudor tardior et vrina
44
grossior et durities venarum minor: et fit secundum plu-
45
rimum successione febrium flegmaticarum. et illam
46
que est a sanguine adusto antecedunt signa san-
47
guinis et febris eius et rubedo vrine: et signifi-
48
cant ipsam forma et etas et tempus: et fortasse erit
49
post febres sanguineas. ¶ Et in illa que est a co〈-〉
50
lera adusta est pulsus vehementioris velocitatis
51
et frequentie et incipit cum horripilatione et fri-
52
gore in carne et siti et sudore. Et quandoque fit ira
53
et sudor et inflammatio et significant ipsam forma
54
tempus et etas. et quandoque significant ipsam quod ipsa
55
fit successione febrium colericarum. ¶ Et pulsus in
56
quartana est decliuis ad duritiem propter siccitatem
57
humoris. Ipse enim trahitur ad interiora quasi
58
ipse esset pulsus senis: et ad equalitatem dum non mo-
1
uetur: et si mouetur diuersificatur pulsus valde
2
propter grossitudinem superfluitatis fit mundifica-
3
tio eius apparens apud teporem et est significatio
4
completa super quartanam. Et multotiens accidit
5
in eo diastoles inequalis et systoles vehementis
6
necessitatis secundum contrarium eius quod est in tertiana. Et
7
pulsus quidem quartane melior est pulsu flegma〈-〉
8
tice in paruitate et frequentia: sed est similis ei in
9
tarditate: et apud inceptionem paroxismi additur tar〈-〉
10
ditas sua et frequentia. et diuersitas eius est maior
11
diuersitate reliquarum febrium. deinde incipit ma〈-〉
12
gnificari et fieri frequens et velox. ¶ Et vrina in
13
quartana est similium horarum in priuatione di-
14
gestionis propter frigus materiei et grossitudinem
15
eius nisi apud statum bonum. Uerum dispositiones
16
eius et colores eius diuersificantur. et illud ideo: quoniam
17
melancolia generatur ex humoribus diuersis. Et
18
de signis digestionis quartane est leuitas tre-
19
moris. Urina autem in principio est alba ad viridi〈-〉
20
tatem decliuis cruda cui non est digestio: et post
21
principium diuersificatur eius dispositio propterea
22
quod plurimum melancolie est generatum ex humoribus diuersis et
23
est apud declinationem nigrum. Et sudor in quar〈-〉
24
tana est plurimus per comparationem ad flegmati〈-〉
25
cam et non multiplicabitur per comparationem ad
26
alias et sitis minoratur in hac febre: nisi sit a me-
27
lancolia colerica.
¶ De cura. Capitulum .LXVII.[*]LXVII cf. Venice 1564: 64
28
COnsideretur in hac egritudine an sit
29
melancolia flegmatica aut melanco-
30
lia sanguinea aut melancolia coleri-
31
ca aut melancolia melancolica. Dein-
32
de rege vnamquamque earum cum eo quod ei est conue-
33
niens de illis que dicemus. ¶ Uerum omnibus spe〈-〉
34
ciebus suis sunt iudicia in quibus communicant et illud
35
est quod ipse minuitur in principio: quare necesse est vt
36
attendatur an sit sanguis dominans in ea: et proprie quando
37
quartana est a melancolia sanguinea: tunc enim flobotometur et
38
extrahatur sanguis secundum quantitatem necessitatis et
39
fortasse exigit multitudo eius vt extrahatur de
40
eo res plurima: et quando non est necessaria flobotomia
41
tunc flobotomia est nociua inquantum debilitat et inquan-
42
tum educit contrarium melancolie et inquantum
43
mouet humores ad exteriora. ¶ Et si oportet eua〈-〉
44
cuetur a principio de humore faciente febrem aliquid
45
ad alleuiandum et mundificandum. Illud enim apud
46
digestionem est secundum quod innuam ad ipsum: et sit post
47
paroxismum per diem. ¶ Et non oportet vt fiat prouoca-
48
tio in primis cum fortitudine. ¶ Et oportet vt ad〈-〉
49
ministrentur mollificantia. et si tibi non videntur bo-
50
num vti potionibus administra loco earum clyste-
51
ria conuenientia: sed oportet vt sint leuia: et non con-
52
ceditur confortatio eorum nisi quando consequitur egri-
53
tudo statim. et si medicus iam presumpserit et so〈-〉
54
lutione eduxerit melancoliam in principio aliquotiens
55
solutione forti et prohibuit egritudinem penitus: sed est
56
rectum ab errore. ¶ Et oportet vt prohibeatur in die paro〈-〉
57
xismi a comestione et precipiatur ieiunium et prohibeatur
58
ab aqua frigida illa die. et est necessarium in reliquis diebus vti
1
carne teiugi aut pulli in primis teiugi vsque ad
2
tres vel quatuor periodos: deinde pulli. tunc enim
3
pullus est melior. ¶ Et sit medicina in die pa-
4
roxismi geleniabin confricatum cum aqua calida in die
5
bis aut ter. Sintque .ʒ.III. geleniabin cum .ʒ.X. syru-
6
pi acetosi. ¶ Et tu quidem scis quod quando melancolia est co-
7
lerica: tunc oportet vt administrentur in ea quod soluat eam
8
ex genere myrabolanorum et viole. et si est flegmati-
9
ca oportet vt administretur in ea aliquid in primis in quo sit
10
virtus polipodij: et epithimi et similium. Et scias
11
quod aqua casei est bonum vehiculum ei quod administratur
12
de virtutibus predictis et fortasse confert administratio
13
eius solius quando est caliditas violenta: nam geleniabin et
14
aqua eius colata cum decoctione sua forti est loco ipsius
15
proprie quando est in stomaco debilitas: aut est illud quod vin〈-〉
16
cit humor frigidus. ¶ Et vomitus iterum et proprie ante
17
cibum et post cibum et est conuenientior et proprie in die
18
paroxismi et ante paroxismum: et proprie quando melancolia est
19
flegmatica est de rebus iuuantibus in ea et non in prin-
20
cipio tantum: immo et in omni hora. ¶ Oportet ergo vt non
21
laboretur in principio et in principijs digestionis vsque
22
ad aduentum complementi digestionis in euacuando super
23
fluitatem cum eo quod calefacit cum fortitudine: neque
24
cum eo quod exiccat cum fortitudine ex medicina et
25
dimissione ciborum: neque cum eo quod debilitat ex so〈-〉
26
lutione ventris: neque iterum cum eo quod debilitat in
27
principio ex subtiliatione regiminis. ¶ Et scias
28
quod quando incipit quartana in estate: aut hyeme:
29
tunc oportet vt in potu detur in primis de aqua ordei
30
et secaniabin vt aperiat vias opilatas prouoca-
31
tione et consumatur velociter. et illud est post perio〈-〉
32
dum antecedentem tribus horis: aut quatuor. Et cum
33
accidit quartana in hyeme tunc non est modus vt
34
dentur in potu trocisci. ¶ Et scias quod res frigi〈-〉
35
de et humide facilis digestionis boni chimi sunt
36
conuenientes huic egritudini inquantum est febris:
37
et ex hoc quod sunt contrarie vni duarum qualitatum
38
melancolie que est siccitas: quare oportet vt administren-
39
tur iterum: vbi non timetur nocumentum digestionis: et
40
non vt quantitas ex qua timetur nocumentum in digestio〈-〉
41
ne aut miscetur cum eis aliquid quod earum frigiditatem
42
temperet et non minuat earum humiditatem et iste
43
sunt res calide cum equalitate. ¶ Et alienetur om-
44
ne frigidum et siccum. ¶ Et res humide et frigide huic egri-
45
tudini conuenientes sunt sicut endiuia et lactuca
46
et melon et persica quandoque. et non oportet vt deuitentur
47
huiusmodi nisi aut propter vehementiam frigoris et est in〈-〉
48
uentum sicut in lactuca: et non est inuentum sicut in
49
melone dulci: aut propter vehementiam prouocationis
50
perducentis ad ingrossationem sanguinis et illud est in〈-〉
51
uentum in melone dulci: aut propterea quia prepa-
52
rata sunt ei quod permisceat putredinem et est il-
53
lud inuentum in persicis. et oportet vt obserues huius〈-〉
54
modi. ¶ Cibi vero calidi cum equalitate cum ad-
55
ditione in humiditate sunt iuuantes valde et pro〈-〉
56
prie cum volunt equationem caliditatis eorum vbi
57
non diligitur vt per ea fiat iuuamentum ad digestio〈-〉
58
nem cum frigidis et humidis sicut commixtio fi-
1
cuum cum endiuia. et non est malum in primis
2
sumere ea in quibus est salsedo et acredo: et incisio
3
cum non timetur incrementum caliditatis. In fine
4
autem egritudinis non est excusatio illius. ¶ Et
5
trocisci de absinthio iuuatiui sunt vsque ad finem
6
egritudinis. ¶ Et de illis quibus fit iuuamentum
7
est sessio in aqua calida dulci ante cibum omni
8
die. et balneatio que humectat: et non facit suda〈-〉
9
re neque excitat caliditatem: et continuatio delitiarum
10
et quietis: et abhorrere exercitium et motus corpo〈-〉
11
rales et animales. ¶ Et omnes iste febres indigent hu-
12
mectantibus: et diuersificantur in quantitate infrigida-
13
tionis et calefactionis. et necessitas sua qua indi-
14
gent exiccatiuis est propter illud quod est in eis de vir-
15
tute incisionis et abstersionis et solutionis et non propter
16
exiccationem. ¶ Et oportet vt obseruetur stomacus cum
17
emplastris bonis confortantibus que sunt inter vir-
18
tutem caliditatis et subtilitatem eius secundum quod exigit
19
dispositio: et obseruentur splen et epar et regantur vt non
20
indurentur et apostementur. ¶ Et fortasse est necessa〈-〉
21
rium ad prouocandum vomitum vti aqua raphani cum
22
semine suo que misceantur cum sirupo acetoso. et for〈-〉
23
tasse iuuatur cum antecessione comestionis sicle: et
24
eius quod salitum est de piscibus et synapis et his si-
25
milium ante ipsum. Et adiuuatur post illud cum po-
26
tu aque multe. Deinde fiat successio cum syru-
27
po acetoso et euomat. Et de illis que conferunt et
28
est vt sumat ipsum in die paroxismi. deinde euo-
29
mat super ipsum et securitatem facit a nocumento fe-
30
bris quod est propter frigus et rigorem et acuitatem febris
31
si sumat allea et mel et bibat syrupum acetosum
32
mellinum et impleatur cibo: deinde sumat aquam ca〈-〉
33
lidam et euomat. Cum ergo consumitur paroxismus
34
cenet rem paruam et balneetur in mane. Et si sumat ante
35
paroxismum .V. horis cipum[*]cipum corrupt for cibum vt euomat fortasse iu-
36
uabit illud licet non euomat. Et vomitus ante pa〈-〉
37
roxismum quicunque humor fit aut alleuiat paroxismum
38
aut eradicat ipsum. ¶ Et de regimine bono est quod ie-
39
iunet in die paroxismi si non est quod prohibeat et
40
non sumat cibum donec consumatur paroxismus. Et
41
ingrediatur balneum die secundo: siquidem fuerit digestio secundum
42
descriptionem. et si non fuerit digestio non fiat in eo
43
nisi effusio aque calide quantitate quam delectat
44
corpus et humectat minus quam vt perueniat ad hoc
45
vt liquefiat ex ea humor. Et in die tertio admi-
46
nistretur vomitus propter illud quod superfluit
47
de cibo et quod resoluit balneum quamuis opor-
48
teat vt administretur vomitus in die paroxismi
49
iterum. ¶ Quod si melancolia fuerit sangui-
50
nea iuuabitur cum flobotomia ex basilica: de-
51
inde per euacuationem subtilem cum eo in quo
52
ponuntur de mundificantibus sanguinem: si-
53
cut virtutes suchaha et bedeoard et polipodij et
54
fumiterre et mirabolanorum kebulorum: et hoc
55
quidem genus velociter recipit curationem.
56
¶ Et si fuerit melancolia colerica tunc tibi inest
57
vt administres infrigidationem et humectatio-
58
nem[*]humectatio-nem corrupt for humectationes vltimas ex medicinis et cibis: et admini-
59
stra aquam temperatam sedendo in ea et abluen〈-〉
1
do: et fiat lenificatio nature in principio cum eis
2
que sunt sicut illud quod fit ex violis: et quod fit ex aqua
3
casei cum virtute polipodij: aut syrupus aceto-
4
sus cum epithimo et syrupus rosarum et aqua lebleb
5
et cassiafistula. At vero solutio eius integra speratur
6
post .XX. dies quoniam digestio apparet in eo scilicet
7
quando materia est melancolia colerica: deinde
8
fiat gradatio ad illud quod subtiliat et incidit.
9
¶ Et si necessria[*]necessria corrupt for necessaria est rectificatio stomaci tunc fiat
10
cum inunctionibus: et oleis et epithimatibus
11
que non pertranseant virtutem camomille et ab-
12
sinthij et melliloti et similium. ¶ Et ieiunium pluri-
13
mum vsque in diem periodi. quandoque iterum est ex
14
eis que non conueniunt ei: et si sit vt in die per-
15
iodi sufficiat eis de cibo parum modicum. Et
16
de mundificatiuis iuuantibus sunt ea in quibus
17
est decoctio mirabolanorum et epithimi et sene in syru〈-〉
18
po acetoso in quo decocte sunt viole. et fortasse
19
sumitur in potu ante in eo assa in ieiunio proprie
20
in die paroxismi et euomant ipsum si nauseat cum
21
anima eius. ¶ Et si fuerit melancolia flegmatica redeat
22
ad syrupum acetosum mellinum cum aqua apij et
23
feniculi et fimilium[*]fimilium corrupt for similium. et si necessaria fuerit lenificatio
24
misceatur cum eo in principio virtus solutiua fleg〈-〉
25
matis de virtutibus turbith et polipodij: et fiat
26
gradatio pauca ad virtutem agarici: et fiat vt euo-
27
mat cum syrupo acetoso mellino de seminibus et
28
his similibus vsquequo incipiat digeri. ¶ Et sit va〈-〉
29
poratio stomaci et eius emplastratio cum eo quod est
30
fortius: ita vt cum dactilis et ficubus et similibus:
31
et similiter inunge ipsum cum oleis calidis perueniendo
32
vsque ad oleum de costo. et fortasse est necessarium in eo
33
prouocare vomitum cum syrupo acetoso: et sit in eo
34
virtus sinapis et ellebori albi: immo fortasse est ne〈-〉
35
cessarium vt in potu dentur elleborus cum dispositio〈-〉
36
ne sua: cum non timetur debilitas dispositionis virtu〈-〉
37
tis. ¶ Et si fuerit melancolia melancolica pura de genere
38
fecis sanguinis tunc rectificatur solutio eius in primis
39
cum aqua lebleb et penidijs et est conueniens ad-
40
ministratio geleniabin mellini et zuccarini: et in
41
fine eius euacuetur cum eis que sunt sicut decoctio mi〈-〉
42
rabolanorum citrinorum et nigrorum et fumiterre et
43
passularum. ¶ Cum ergo egritudo digesta est
44
tunc bonum est flobotomare ex basilica. ¶ Et admi〈-〉
45
nistretur vomitus super cibum cum fortitudine
46
aut leuiter secundum horam et necessitatem: et oportet
47
vt assiduet ipsum quoniam est radix ad euacua〈-〉
48
tionem cum medicinis et clysteribus fortibus:
49
et medicine que administrantur in huinsmodi[*]huinsmodi corrupt for huiusmodi
50
hora sunt epithimum et polipodium et agari-
51
cum et sticados et lapis armenus et lapis lazuli
52
abluti et non abluti et succus foliorum centauree
53
cum syrupo mellino. Et fortasse necessarius est
54
elleborus niger. ¶ Et fortasse infunduntur in co〈-〉
55
lerica sene et fumusterre cum epithimo et in syru〈-〉
56
po acetoso: deinde habeas consilium tunc apud
57
euacuationem. ¶ Et da in potu flegmatice et
58
melancolice ex ea tyriacam et mitridatum et medica〈-〉
59
men de assa et sulfur. Et piper solum bibatur in aqua. et de
1
illis est synapis que administrentur non assidue
2
immo in omnibus tribus diebus et in primis et ante
3
illud in spacio longiore: et similiter diapiperon et si-
4
milia illi de electuarijs. et non festines cum aliquo
5
horum ante digestionem: nam si tu dederis in po〈-〉
6
tu tyriacam et similia illi in primis compones quar-
7
tanam cum quartana et fortasse attrahes egritu-
8
dines alias et proprie in hyeme. Et in fine eius si
9
necessaria fuerit flobotomia aude super eam. ¶ Inquit
10
Galienus. Sanaui gentem plurimam a quartana ita.
11
Dedi eis in potu post digestionem solutiuum: de〈-〉
12
inde dedi eis in potu succum absinthij: deinde de〈-〉
13
di eis in potu tyriacam. ¶ Et dico quod assa et piper
14
singularia sunt iuuatiua valde quando apparet digestio
15
et peruenit status. ¶ Et ciba illum fahane[*]fahane corrupt for sahane et el-
16
bune et keniculi et capparis et synapis et almuri
17
et omnibus in quibus est virtus solutiua cum for〈-〉
18
titudine. ¶ Et fortasse erit tibi necessarium vt
19
des eis in potu post .XL. dies omni mane quantum
20
est nabac vna de eis que sunt sicut medicamen
21
de assa: et omni sero similiter cum febris non fue〈-〉
22
rit acuta et materiei radix non fuerit colera. Et de
23
trociscis iuuatiuis in hac hora: et apud declina〈-〉
24
tionem sunt trocisci secundum hunc modum. Recipe succi-
25
eupatorij[*]succi-eupatorij corrupt for succi eupatorij [redundant hyphen] et croci amborum ana pondus .ʒ.III. sco-
26
lopendrie aristologie et lactuce et reubarbari et spo-
27
dij omnium ana .ʒ.V. et seminis acetose. et seminis portulace et
28
rosarum et spice et seminis cuscute et anisi et seminis apij et radicum
29
capparis et granorum alben et seminis feniculi omnium
30
ana .ʒ.IIII. conficiantur cum aqua apij et fiant troci-
31
sci. Et dentur in potu cum aqua feniculi et endiuie
32
et cuscute. et hec quidem medicina iuuatiua est mo-
33
dis pluribus. ¶ Et si digeritur materia tunc fac
34
istud. ℞. myrrhe .ʒ.XV. spice .ʒ.XIII. agarici costi
35
floris squinanti omnium ana .ʒ.V. petroselini .ʒ.XV.
36
anisi .ʒ.X. conficiantur cum vino antiquo et cum
37
melle et zinzibere. Et sit dosis eius quantum est nux.
38
¶ Et quandoque dant in potu in fine et conualescen-
39
tibus et apud paucitatem nocumenti in ea et mul〈-〉
40
titudinem caliditatis cum subtiliatione materie
41
medicinam huiusmodi. ℞. seminis iusquiami albi man-
42
dragore amborum ana siliquam .I. et asse circiter tertiam
43
fabe .I. ¶ Et de hoc genere est vt sumantur iterum
44
calamenti domestici aurei .IIII. et seminis vrtice aurei .XX. et
45
epithimi aureus .I. fiant trocisci parui valde et sit do〈-〉
46
sis .ʒ.I. ¶ Et ex eis que bona sunt eis est vt admi〈-〉
47
nistretur post apparitionem digestionis vsque ad
48
finem eius istud. Sumatur passularum de semi
49
aut de alacoen et allei siluestris et mirti vel mira〈-〉
50
bolani recentis omnium ana pars .I. et decoquan-
51
tur in aqua dulci postquam infusa sunt in ea: deinde
52
bulliant exquisite et coletur et detur de ea vncia .I.
53
¶ Et iterum seminis apij et anisi et cordumeni
54
omnium ana .ʒ.V. origani siluestris eupatorij om〈-〉
55
nium ana .ʒ.VII. ameos .ʒ.IIII. succhaha .ʒ.III. passu〈-〉
56
larum .ʒ.X. decoquantur in tribus libris aque vsque〈-〉
57
quo redeat ad libram .I. ¶ Et de illis que bona sunt
58
eis est vt sumantur ameos spice et calamenti omnium
1
ana .ʒ.X. et carui et anisi amborum ana .ʒ.VII. et asse
2
pondus .ʒ.V. et zinziberis pondus .ʒ.IIII. et cassie
3
pondus .ʒ.III. conficiantur cum sufficientia mel〈-〉
4
lis. Et sit dosis eius pondus .ʒ.I. cum aqua apii
5
et feniculi. ¶ Trocisci huiusmodi. ℞. succi eupa〈-〉
6
torii .ʒ.X. scolopendrie spodii feniculi spice croci
7
omnium ana .ʒ.VI. lacce et reubarbari omnium ana
8
.ʒ.III. seminis cucumeris et seminis portulace om-
9
nium ana .ʒ.VI. fiant trocisci cum aqua apii et su-
10
mantur in potu cum syrupo acetoso. ¶ Et iterum
11
ad flegmaticam myrrhe .ʒ.XXXV. croci petroseli-
12
ni amborum ana .ʒ.V. spice .ʒ.IIII.ß. castorei .ʒ.III. ani〈-〉
13
si .ʒ.III.ß. seminis apii et carui amborum ana .ʒ.IIII.
14
amomi corticum cassie storacis omnium ana .ʒ.〈-〉
15
II. et tertiam siseleos adriani confectionis om-
16
nium ana .ʒ.I. et tertias duas. ¶ Et quando vehe〈-〉
17
mens fit rigor est vomitus cum aqua tepida et sy-
18
rupo acetoso ad illud iuuatiuum. Quod si virtu-
19
tes eius non obediunt tunc cum eis quorum reme-
20
moratio precesserit secundum horam. ¶ Et fiat vapo〈-〉
21
ratio cum embroca in qua decocta sunt sceha et
22
camomilla et similia homine cooperto cum pan〈-〉
23
nis laneis aggregantibus calefactionem.
24
¶ De rememoratione solutiuorum quibus indi〈-〉
25
gent post digestionem. Capitulum .LXVIII[*]LXVIII cf. Venice 1564: 65.
26
KEbulorum .ʒ.V. epithimi absinthii am-
27
borum ana .ʒ.V. mirabolanorum citri-
28
norum succi eupatorii emblici omnium
29
ana .ʒ.IIII. seminis apii et anisi et seminis
30
feniculi omnim[*]omnim corrupt for omnium ana .ʒ.II. fiat ex eis decoctio et sol〈-〉
31
uatur cum eo cum facilitate. ¶ Aut sumantur
32
absinthii pondus .ʒ.X. mirabolanorum kebulo-
33
rum et epithimi omnium ana .ʒ.VIII. et fumiterre
34
pondus .ʒ.VII. et succhaha et centauree maioris
35
amborum ana pondus .ʒ.VI. eupatorii et radicis
36
squinanti amborum ana pondus .ʒ.V. decoquan-
37
tur cum quinque libris aque: donec redeat ad libram .I.
38
¶ Pillule leues. quando administrantur in om〈-〉
39
nibus quinque diebus semel sunt iuuantes in ea
40
et sunt experte. ℞. epithimi et turbith amborum
41
ana .ʒ.X. carui anisi amborum ana .ʒ.VII. ameos .ʒ.〈-〉
42
VIII. seminis apii et feniculi amborum ana .ʒ.III. poli〈-〉
43
podii .ʒ.VI. agarici albi quod facile teritur .ʒ.VIII.
44
salis indi .ʒ.V. hicrepigre[*]hicrepigre corrupt for hierepigre .ʒ.XV. fiant pillule cum
45
aqua mente et sit dosis .ʒ.I.ß. ¶ Et cum materia
46
est flegmatica conferunt iste pillule. ℞. epithimi
47
agarici ameos omnium ana .ʒ.VIII. seminis apii ani〈-〉
48
si feniculi omnium ana .ʒ.III. salis naptici .ʒ.V. hie-
49
repigre turbith amborum ana pondus .ʒ.X. do-
50
sis pondus .ʒ.II.ß. ¶ Et quando est cum dolore
51
splenis iuuatur hoc medicamine et soluit eum cum fa〈-〉
52
cilitate. Recipe scolopendrie .ʒ.XV. agarici .ʒ.XII.
53
mirabolanorum nigrorum hiere ana .ʒ.X. kebulorum
54
absinthii omnium ana .ʒ.VIII. succhaha[*]succhaha i.e. suchaha bedeo-
55
ard camepitheos succi eupatorii omnium ana
56
.ʒ.VII. fructus tamarisci radicum capparorum
57
amborum ana .ʒ.V. seminis apij anisi: seminis feniculi
58
omnium ana .ʒ.III. fiat confectio aut pillule.
1
¶ De cibatione patientium quartanam. Capitulum .LXIX.[*]LXIX cf. Venice 1564: 66
2
REctius est vt inclinetur regimen eorum in
3
primis septimanis vsque ad tres septi〈-〉
4
manas ad subtiliationem quandam preter
5
quod destruat virtutem et illud est vt absti-
6
neant a carne et alzehumec[*]alzehumec cf. Venice 1564: alzumet: hoc enim minorat eo-
7
rum materias et alleuiat eos et abbreuiat spacium egri〈-〉
8
tudinis eorum. Et post illud necessarium est virtutem vi-
9
uificare cum eis que sunt sicut pisces alredradu
10
et oua sorbilia et pulli et alteiugi. ¶ Cum ergo
11
peruenit ad tempus in quo sequitur in ea alze-
12
humec et non minoratur egritudo: tunc necessa〈-〉
13
rium est custodire virtutem et cibare cum eo quod
14
est fortius ex carnibus gallinarum et pullorum
15
et arietum et hedorum et auium mollis carnis
16
sicut sunt pulli et alduragi et pisces boni qui non
17
sunt magni. ¶ Et scias quod conditis in eo ex quo
18
cibatur habens quartanam est quod sit aggregans pro〈-〉
19
prietates: quarum vna est vt non fit crudum: immo
20
resoluens cruditatem quam facit accidere me-
21
lancolia. Et secunda est vt non sit grossum: immo sub-
22
tilians grossum. Et tertia est vt non sit constrictiuum:
23
immo soluens ventrem. Et quarta vt sit sanguis ex
24
eo generatus laudabilis. Et plurimum quidem est in ea
25
illud quod habet caliditatem et humiditatem. ¶ Et
26
tu iam sciuisti quomodo cibetur ante paroxismum et
27
per quot horas et quare illud. Et sciuisti iterum
28
quod quandoque necessarius est cibus in paroxismo
29
eius propter causam predictam. Uerum rectius est
30
vt eueniat febris ventre vacuo vt non occupetur
31
natura cum materia alia: nisi cum materia egritudinis: donec
32
expellat eam. et vinum sit purum subtile.
33
¶ De cura quartane continue. Capitulum .LXX[*]LXX cf. Venice 1564: 67.
34
DIspositio huius febris est secundum quod enun〈-〉
35
ciauimus ante ipsam. et canon in ea
36
est homogeneus canoni quartane in-
37
terpolate: et non diuersificatur ab ea
38
nisi in rebus paucis. ¶ De illis est quod declina-
39
tio in illa ad equalitatem in calefacientibus et ad
40
infrigidationem in hac est melior propter ad-
41
herentiam febris: quare oportet vt administren〈-〉
42
tur in curatione eius ea que sunt sicut syrupus
43
acetosus cum seminibus: et geleniabin et aqua
44
de radicibus equalis et suppositoria cum melle.
45
¶ Et de illis est quod flobotomia in hac est magis ne-
46
cessaria quoniam materia est magis comprehensa in ve〈-〉
47
nis: et de illis est quod licentia in carnibus in hac
48
egritudine est minor: ideo caue hoc.
49
¶ De febre sextana et septena et similibus il-
50
lis. Capitulum .LXXI.[*]LXXI cf. Venice 1564: 68
51
ET nominantur phitanos: et quidam
52
nominant huiusmodi febres reuolu〈-〉
53
biles. ¶ Iste generantur ex materia
54
homogenea materiei quartane: sed
55
est minor et grossior. et plurimum quidem fiunt
56
ex melancolia flegmatica. Sextanam autem et
57
septenam et que sunt post illas Hypocrates dixit. ¶ Et
58
Galienus dixit ego non vidi in vita mea aliquam ex
1
eis neque vidi quintanam nudam fortem et neque est
2
febris nisi quasi occulta. ¶ Inquit et non est lon〈-〉
3
ginquum quin sit causa in septena verbi gratia et nouena
4
regimen quod quando administratur et curritur super ipsum
5
facit febrem: nam iteratio facit necessario in huiusmodi ho〈-〉
6
ra illam febrem: et si dimitteretur et rectificaretur
7
non faceret. est ergo causa in periodis eius et in
8
ipsius iterationibus reiteratio regiminis et perio〈-〉
9
di eius non sunt periodi materie que effundatur et
10
eius reditiones. ¶ Inquit: oportet vt obseruetur
11
in experientia huius egritudinis hec intentio:
12
ita vt non accidat error. ¶ Quamuis Galienus sit
13
quasi negans aduentum harum febrium et quasi
14
quod sit necessarium vt sit huiusmodi febris alia radix.
15
¶ Uerum Hypocrates iam verificauit sermonem in
16
inuentione septene et nouene. et non est illud ma〈-〉
17
nifestum mirabile: neque manifeste impossibili-
18
tatis: ita vt sit necessarium redire in eo ad admi〈-〉
19
nistrandum. ¶ Et sermones quidem quos lo-
20
cutus est Hypocrates in capitulo harum febrium sunt quod septe〈-〉
21
na est prolixa et non est mortifera et nouena est
22
longior ea et non est mortifera. et dixit quod quin-
23
tana est deterior febrium: quoniam fit ante pti-
24
sim et post ipsam. ¶ Et dixit Galienus in ea sicut sci-
25
tis. ¶ Et ego quidem opinor huic sermoni mo〈-〉
26
dum quendam. et est vt sit ptisis significans ethi-
27
cam. et sit sermo eius quintana subiectum pro-
28
positionis indefinite non significantis communi-
29
tatem. ergo est quasi dicat: quod de qnintana[*]qnintana corrupt for quintana est vna
30
species deterior febrium. ergo est significatio hu〈-〉
31
ius sermonis eius quod cum febres prolongantur
32
et permiscentur et diuersificantur perueniunt plu〈-〉
33
rimum ad inflammandum membra principalia et
34
ad ethicam. ¶ Et de proprietate harum febrium
35
est vt stent in fine suo secundum ordinem vnum. et plu〈-〉
36
rimum illius super quartanam. et iam testifica-
37
ti sumus eam quintanam. verum ipsa perducit
38
ad quartanam: quando in humoribus est exu-
39
beratio et in humiditatibus multitudo. Cumque li〈-〉
40
quefactio iam multiplicatur et euacuationes sen〈-〉
41
sate et insensate frequentes fiunt non remanet
42
in humoribus cinereitas nisi illud quod minus
43
est et grossius et illud facit esse necessarium vt sit
44
paroxismus tardior: et fiat illa que fuit quartana
45
quintana. Et in huiusmodi quidem dispositio-
46
ne fortasse erit corpus preparatum vt inflamme-
47
tur et fiat ethica. ¶ Et iterum ethica quando
48
antecedit non est longinquum quin faciat acci-
49
dere in humoribus cinereitatem quandam pro〈-〉
50
pter prauitatem suam in postremis ethice: et ac〈-〉
51
cidit illi cinereitati putredo quare accidit febris
52
et iam destruxit febris ethica corpus. est ergo ma〈-〉
53
la ex hoc quod ipsa est signum adustionis humo-
54
ris de quo non remansit nisi parum et fit adu-
55
stus parum. Et ex hoc quod ipsa est causa additionis fe〈-〉
56
bris et duplicationis eius. ¶ Et non oportet
57
vt negentur egritudines quas non contingit vi〈-〉
58
dere in tempore quodam et quadam regione nam hoc genus
1
non comprehenditur per multitudinem. ¶ Neque ite〈-〉
2
rum oportet vt dicatur quod si est quintana: tunc necesse est
3
vt sit materia quinta: nam melancolia generat quintanam non propter
4
hoc ipsum quod ipsa est melancolia: immo propterea quod ipsa est
5
pauca grossa. et iam non prolongatur quin sit in qui-
6
busdam corporibus melancolia grossa pauca cui accidit
7
putredo. ¶ Et non conuenit alicui vt dicat possibile
8
est in flante[*]flante corrupt for flegmate vt fiant ei paroxismi alij: quando ingrossa〈-〉
9
tur et minoratur: quoniam concessio est res ampla: et ra-
10
ro fit possibile vt necessario consequatur eius contradictio.
11
¶ Amplius non est dispositio in concessione eius quod
12
nunquam videt[*]videt corrupt for videtur: et non auditur neque de quo testificatur
13
experimentator aut sapiens sicut concessio eius quod
14
testificatur qualis Hypocrates. ¶ Et iam retulit mihi fi-
15
delis quidam se vidisse nouenam. Quintanam vero
16
nos multotiens vidimus: et non cogimur propter
17
hoc dicere quod illic sit humor alius.
18
¶ De cura specierum huius febris. Capitulum .LXXII[*]LXXII cf. Venice 1564: 69.
19
APpropinquat huius febris cura cu〈-〉
20
re quartane flegmatice. et indigetur in
21
curatione eius superfluo ieiunio et subti-
22
liate[*]subti-liate corrupt for subtiliatione [cf. Venice 1564] cibi et regiminis: et somno digerente
23
vt resoluatur per illud materia grossa et digeratur. ¶ Et
24
iterum indiget ingrossatione regiminis: vt non destruatur
25
in eo virtus et sunt ista duo contraria. et propterea quod febres
26
iste non faciunt accidere lesionem virtutis non cu-
27
ramus si subtiliemus regimen et faciamus egrum
28
vti ieiunio vno tempore et succurrimus illi sicut osten〈-〉
29
dimus ita vt cibemus cum eo cuius bonum est
30
nutrimentum et velox fit et multiplicatur: et eo in
31
quo non est ingrossatio materiei neque additio in ea.
32
¶ Et de curationibus magis conferentibus ad illud
33
est vomitus cum elleboro et semine raphani et
34
raphano et elleboro et semine attriplicis et nu-
35
ce vomica: et euacuatio cum hieris et post illud admi-
36
nistratio tyriace et eis similium. et confert tunc
37
sudatio cum medicinis: et cum balneo calido absque ad-
38
ministratione aque et absque administratione humectantium.
39
¶ Tractatus tertius.
40
¶ De ethica. Capitulum .I.
41
IAm sciuisti quod in membris sunt
42
humiditates diuersarum specierum de
43
quibus sunt humiditates prepa〈-〉
44
rate ad nutriendum et humectan-
45
dum iuncturas. ¶ De illis er-
46
go est illud quod est repositum in ve-
47
nis. et de illis est illud quod est spacium[*]spacium corrupt for sparsum [cf. Venice 1564] in membris si-
48
cut ros. et iste sunt due diuisiones. et prima earum
49
est materia febris putredinis: aut febris ebullitionis
50
sicut sciuisti: cum nutrimentum totum non expan-
51
datur quando est: immo remanet de eo illud quod est in
52
semita expandendi et remanet quod est in semita
53
recondendi. ¶ Et de illis sunt humiditates pro-
54
ximi temporis coagulationi. et sunt humiditates que
55
fiunt actu nutrimenti scilicet attracte ad locum quod
56
est permutatio eius quod est de eo resolutum. et fiunt
57
additio in eo similis illi: verumtamen tempus cursus ea-
58
rum propinquum est. ergo sunt non coagulate.
1
¶ Et de eis sunt humiditates cum quibus continuan-
2
tur partes membrorum similium partium a principio
3
creationis et per ipsarum destructionem perueniunt
4
ad separationem. ¶ Et similitudo humiditatum primarum
5
est oleum lucerne infusum in lucerna: et similitudo
6
secundarum est oleum imbibitum in corpore lychinij. et
7
similitudo tertie humiditatis est humiditas qua con〈-〉
8
tinuantur partes cotti de quo factus est lychinius.
9
¶ Et cum inflammantur membra radicalia. et proprie
10
cor est illud ipsa egritudo que est ethica secundum quod
11
sciuisti. Et caliditas quidem epatis quandoque perducit ad
12
ethicam. verum non est ipsa ethica: immo ethica est il〈-〉
13
la que est causa cordis: et similiter est dispositio pulmonis et
14
stomaci. ¶ Uerum dum ipsa permanet finiendo humi〈-〉
15
ditates que sunt in digestione prima in membris et pro〈-〉
16
prie cordis sicut finit candela oleum infusum in
17
lucerna: tunc est gradus primis appropriatus
18
nomine generis quod est ethica: et grece ecteticos cum non
19
habeat in speciebus suis nomen. ¶ Et cum finit hu〈-〉
20
miditates que sunt diuisionis prime: et incipit
21
resoluere humiditates que sunt diuisionis secunde:
22
et finire eas sicut finit flamma oleum euacuatum in lu-
23
cerna: et incipit finire imbibitum in corpus lichinij
24
erit gradus secundus et nominatur duburen[*]duburen cf. Venice 1564: dubur et forosmos: et
25
habent latitudinem et principium et medium et statum. Am〈-〉
26
plius non rectificatur ille qui consequitur statum aldu-
27
barem[*]aldu-barem i.e. alduburen: et parum recipit curationem. nisi deus ve-
28
lit et proprie quando peruenit ad hoc vt caro minua〈-〉
29
tur. ¶ Cum ergo finiuntur iste: et incipit finire humi-
30
ditates que sunt diuisionis tertie: sicut incipit flam-
31
ma adurere corpus lichinij et humiditates eius ra〈-〉
32
dicales est egritudo gradus tertij et nominatur
33
curuatiuus et almukasif[*]almukasif cf. Venice 1564: almukasit grece. ¶ Et hec quidem egri〈-〉
34
tudo est ex febribus que non habent paroxismos neque ho〈-〉
35
ras paroxismorum. ¶ Et quidam dixerunt febres ethi〈-〉
36
ce aut pendent cum humiditatibus propinqui temporis cum
37
coagulatione: aut cum eis que sunt sicut caro: aut cum
38
membris radicalibus duris sicut sunt ossa et ner-
39
ui. et si ex sermone isto intelligitur quod pendent secundum
40
semitam quod finiunt quod in eis est de humidate radica-
41
li continuata eis erit hec et intentio prima equalis
42
et si significat quod primum quod finit ethica est humiditas
43
propinqui temporis cum coagulatione non erit sermo sa-
44
nus. ¶ Et ethica quidem quandoque accidit post febrem ephi-
45
meram. et quandoque accidit post febres putridas et apostema-
46
tum et longinquum est vt accidat ethica incipien-
47
do: quare sunt membra radicalia iam inflamma-
48
ta et non inflammatur humor neque spiritus an〈-〉
49
te illud: immo oportet vt calefiant illa in primis
50
deinde secundum processionem dierum calefiant ista ni〈-〉
51
si accidat causa fortis valde. ¶ Et causa quidem
52
vna quandoque est causa febris ephimere secundum ve〈-〉
53
hementiam mutationis sue et debilitatem suspen〈-〉
54
sionis sue sicut ignis. nam ipse obuiat lignis secundum
55
duos modos: quorum vnus est secundum modum quo
56
calefacit ea et finiat in eis. et secundus est secundum semi〈-〉
57
tam inflammationis. ¶ Et febris quidem putre〈-〉
58
dinis: et apostematis permutatur multotiens ad ethi-
1
cam propter vehementiam febris. et vehementiam
2
subtiliationis cibi in ea et prohibitionem aque frigide:
3
et paucitatem obseruationis lateris cordis cum
4
vnctionibus et emplastris et epithimatibus et pro〈-〉
5
prie in egritudinibus membrorum vicinorum cordi si〈-〉
6
cut diaphragmatis. ¶ Et multotiens facit cade〈-〉
7
re in eam necessitas que est medico[*]necessitas que est medico cf. Venice 1564: necessitas medicorum propter casum
8
virtutis et frequentiam sincopis ad dandum in po-
9
tu vinum et aquam carnis et medicinam de muscho
10
et his similia. ¶ Et quandoque componitur ethica cum febri〈-〉
11
bus putredinis et apostematum. ¶ Et ethica quidem
12
in principio rei est difficilis cognitionis et facilis
13
curationis. et in fine sui est facilis cognitionis et
14
difficilis curationis. et finis alduburen non reci〈-〉
15
pit curationem penitus.
¶ De signis. Capitulum .II.
16
PUlsus quidem est minutus durus fre-
17
quens debilis fixus secundum habitudinem
18
vnam. ¶ In actu vero eorum est illud
19
quod sentitur de caliditate minus cali-
20
ditate sinochi et ei similium inflammatarum in ma〈-〉
21
teria. et in principio dum tangitur est magis suauis
22
et cum remanet super eum manus hora vna appa-
23
ret cum fortitudine et mordicatione et non cessat
24
augmentari: et est calidius quod est in eo locus ve-
25
narum et arteriarum. et est eorum caliditas similis. non
26
enim minuitur: verumipsa quando superuenit ei ci-
27
bus augmentatur velociter: et fit fortis pulsus val〈-〉
28
de: et incipit magnificari et propter illud accidit stul〈-〉
29
tis medicorum quod prohibent eis cibum propter illud
30
quod accidit eis de eo ex accidentibus quare per-
31
dunt eos: sicut augmentatur flamma propter inuen〈-〉
32
tionem olei et sartago cum effunditur aqua super eam.
33
¶ Et iste quidem significationes eius sunt for〈-〉
34
tes. ¶ Et cibus in reliquis quidem febribus pro-
35
culdubio non incenditur hac incensione sicut inue〈-〉
36
nitur huic quamuis necessaria faciat diuersitatem
37
per motus nature. et hec inflammatio non est sicut
38
incensio reliquarum febrium post coartationem:
39
neque secundum periodos notos: immo cum comedunt
40
et in quacunque hora sit. et est habens egritudinem
41
non vehementer discernens illud quod est in eodem
42
de caliditate: quoniam facta est complexio mem〈-〉
43
bro conueniens. Et iam sciuisti in libro primo
44
qualitatem dispositionis in huiusmodi: verum ipsa ap〈-〉
45
paret apud susceptionem alicuius ciborum propter
46
vehementiam suam. ¶ Et de significationibus
47
permutationis febris ephimere ad febrem ethi〈-〉
48
cam est vehementia fortitudinis caliditatis in ter-
49
tio valde. nam secundum plurimum incipit febris post duo-
50
decim horas declinare. Cum ergo pertransit febris
51
duodecim horas. et non apparent signa declina-
52
tionis: immo continuatur vsque ad tertium omni
53
die et fit fortis: tunc illa est ethica. ¶ Et de signi-
54
ficationibus compositionis ethice cum febribus putre-
55
dinis est remissio caliditatis sicce post finem decli〈-〉
56
nationis et post sudorem exuberantem: et additio
57
in arefactione et extenuatione secundum illud quod facit ne〈-〉
58
cessarium illa egritudo et vnctuositas in vrina et
1
egestione: et si fuerit ethica illud quod apparet et
2
occultum aliud: significat ipsum coartatio acci〈-〉
3
cidens in paroxismis: huiusmodi enim est non
4
inuentum in ethica omnino. ¶ Et scias quod quan-
5
doque incipit ethica retenta cum stomaco quare
6
corrumpit complexionem epatis per vicinitatem.
7
¶ De signis alduburen. Capitulum .III.
8
SIgna vero alduburen sunt quod quando
9
febris expellitur alduburen vehemens
10
fit durities pulsus: et eius debilitas et
11
paruitas ipsius et eius frequentia. et
12
proprie quando causa casus in ethicam est apo〈-〉
13
stema quod non resoluitur: nam illum scilicet frequen-
14
tia additur valde: et similiter velocitas. et sit pul-
15
sus eius de genere eius qui nominatur cauda mu-
16
ris. ¶ Quod si fuerit ex potu calidi vini erit loco
17
caude muris acualis: et non erunt accidentia aldubel〈-〉
18
lati vehementia valde: non enim dat ei spacium
19
vsque ad huiusmodi. et apparent in vrina vnctuositas et
20
petala: et incipit oculus profundari. Cum ergo aldu〈-〉
21
buren peruenit ad statum fit fortior profundatio
22
amborum oculorum et multiplicatur lippitudo sicca
23
et crescunt extremitates ossium omnis membri et in fa〈-〉
24
cie. et planantur tempora et tenditur cutis frontis et
25
destruitur color cutis: et fit quasi sit super eam pul〈-〉
26
uis quidam ex adustione solis: et perducit ad gra〈-〉
27
uedinem eleuandi supercilia: et fit oculus som-
28
nolentus et clausus absque somno et subtiliatur
29
nasus: et elongantur pili et apparent pediculi et vi-
30
detur venter iam minorari et adherere cum dor〈-〉
31
so quasi sit cutis sicca que iam attracta est et at-
32
trahitur cum ea cutis pectoris. ¶ Cum ergo
33
curuantur vngues et arcuantur: tunc iam venit ad sta-
34
tum et incipit tendere ad occasum: et cum incipit ten-
35
dere ad occasum. liquefiunt cartilagines.
36
¶ De cura ethice. Capitulum .IIII.
37
INtentio in curatione febris ethice est
38
infrigidatio et humectatio. et vnaqueque
39
earum completur cum approximatione sua-
40
rum causarum. et expulsione causarum sui
41
contrarij. et fortasse est causa vnius earum causa contrarij
42
alterius: sicut causa infrigidationis: ipsa enim
43
quandoque est causa exiccationis que est contraria
44
humectationi sicut infrigidatio cum trociscis can〈-〉
45
foratis et illis que sunt ex spodio et his similibus.
46
¶ Et fortasse humectatio iterum est causa calefa-
47
ctionis que contraria est infrigidationi sicut vinum ipsum
48
humectat: sed calefacit quare oportet vt obserue-
49
tur illud. ¶ Et si necessitas vocat ad fortem infri-
50
gidationem non erit nisi cum re cui coniungitur
51
aut precedit aut cui succedit res in qua est virtus
52
humectationis. et similiter cum vocat necessi-
53
tas ad fortem humectationem velocem in ea sicut
54
aqua carnis et vinum. tunc oportet vt adiungatur ei
55
aut antecedat eam aut sequatur eam illud in quo
56
est infrigidatio. ¶ Et si fuerit causa ethicce[*]ethicce corrupt for ethice apo〈-〉
57
stema aut lesio in membro: tunc necessarium est
58
curare ipsum in primis. ¶ Et qui diligit componere
1
regimen eius ex diuersis modis conuenientibus
2
ei in quo febris sit vehemens valde: tunc necessarium
3
est vt incipiat et det in potu trociscos canforatos.
4
et que currunt cursu eorum cum syrupo acetoso di〈-〉
5
luculo in ortu solis: sicut aqua ordei cum cancris si
6
non abhorret eos: et cum iuleb et aqua granatorum et
7
administratione mucilaginis psilij si non fuerit pro〈-〉
8
hibens aliquid propter stomacum et alia. Et regimen
9
infrigidans est per illud quod sciuisti de potibus infri〈-〉
10
gidantibus et de oleribus infrigidantibus et trociscis si-
11
cut trocisci de camphora: et emplastris et vnctionibus: et
12
his similibus et infrigidatione aeris eorum ita quod in hyeme.
13
Si autem non tolerat alleuietur ab eo ignis: infrigida-
14
tio namque aeris eorum est melior res: et sicut vestire eum
15
cum sandalis et camphoratis et facere ipsum odora〈-〉
16
re illud in quo sunt rose et camphora et sandali et
17
fructus frigidi et sehesebran et lilium cum aqua rosacea et
18
vaporatio cum sudore et balneo. Et oportet vt non
19
prolongetur retentio emplastorum infrigidantium valde super
20
membra propinqua valde membris anhelitus. fortasse enim
21
infert illud anhelitui et voci nocumentum magnum.
22
¶ Et oportet vt declinet ad quietem et somnum et tran〈-〉
23
quillitatem et gaudium: et custodiatur eger ab eo quod
24
facit ipsum irasci et quod facit ipsum tristari et quod facit
25
angustiari et a fame et siti longa. Emplastra infrigidan-
26
tia quibus oportet eos vti sunt aromatica: nam ipsa
27
sunt propinquioris iuuamenti. et proprie super pectus:
28
et que sequuntur ipsum. et sint infrigidata et non sit in eis
29
stipticitas. Stipticitas enim cum hoc quod ipsa facit ac〈-〉
30
cidere exiccationem prohibet virtutem medicine profun〈-〉
31
dari. ¶ Et oportet vt assiduetur permutatio vt non re-
32
maneat medicamen et calefiat cum obseruatione ve〈-〉
33
hementie infrigidationis eius. nam cum ipsum infrigidat
34
vehementer non elongatur quin debilitet membrum.
35
¶ Et quando est prope membra anhelitus non est
36
longinquum quin impediat diaphragma et alia
37
ab emissione anhelitus cum facilitate. ¶ Et de
38
regimine humectante sunt cibi leues et fructus et
39
robub et vnctiones et emplastra et odoramenta
40
et caputpurgia et quies et tranquillitas et vt non
41
inferatur ei violentia in fame aut siti.
42
¶ De rememoratione medicinarum infrigi-
43
dantium. Capitulum .V.
44
ILle vero que de eis sunt infrigidantes
45
aut humectantes omnes sunt nutriti〈-〉
46
ue. aut vincit in eis nutribilitas sicut
47
aqua ordei decocta cum cancris ex parte cancri.
48
¶ Et oportet vt euellantur extremitates cancro-
49
rum ex pedibus suis et corporibus suis et abluan〈-〉
50
tur cum aqua frigida. et sale bono et cum cinere vi-
51
cibus tribus et supra: donec mundificentur et pur〈-〉
52
gentur a grauitate sui odoris: deinde decoquan-
53
tur in aqua ordei: et sicut aqua lactis vaccini de
54
quo extractum est butyrum: et sicut succi olerum eli〈-〉
55
xatorum predictorum in capitulo febrium acutarum:
56
sicut mucillago psilij. ¶ In aceto autem est vehe〈-〉
57
mens acuitas et virtus resolutionis: quare oportet
58
vt bibatur cum eo quod resistit duabus proprietatibus
1
scilicet per commixtionem aque multe: aut cum quibus〈-〉
2
dam humectantibus et lenificantibus. ¶ Et proxi〈-〉
3
mum quidem est vt lac asine sit cum humectatione sua
4
infrigidans. ita vt quidam faciant meliorem infri-
5
gidationem eius super infrigidationem lactis vac-
6
cini de quo extractum est butyrum verum ipsum conuenit
7
ei qui non habet febrem periodicam: nequam mate〈-〉
8
riam: neque humorem preparatum ad putredinem:
9
et oportet vt caueatur spissum lac: et de illis que con〈-〉
10
ferunt eis est zuccarum: et cum senseris putredi〈-〉
11
nem accidentem ex lacte: tunc solue cum facili-
12
tate. et si timueris calefactionem: tunc abstine ab
13
eo aliquot diebus et cura in ea cum trociscis et
14
aquis fructuum deinde itera lac. ¶ Medicine
15
vero infrigidantes que non habent humectatio-
16
nem sunt sicut trocisci noti narrati scilicet trocisci cam〈-〉
17
phorati et trocisci de dactilis et succis frigidis.
18
¶ Et sicut trocisci huiusmodi. ℞. spodij boli ar〈-〉
19
meni ana .ʒ.IIII. rosarum .ʒ.VI. seminis portulace et ci〈-〉
20
troli et cucurbite et karabe omnium ana .ʒ.III. fiant
21
ex eis trocisci. et sit dosis pondus .ʒ.II. et sunt bo-
22
ni valde. ¶ Et iterum alij proximi eis. Recipe
23
arnoglosse amili et gummi dragaganti omnium
24
ana .ʒ.III. boli armeni spodij amborum ana .ʒ.IIII. pa〈-〉
25
paueris .ʒ.V. rosarum et seminis cucurbite et citro〈-〉
26
li et portulace omnium ana .ʒ.VI. granatorum cydo〈-〉
27
niorum excorticatorum: et seminis melonis et cu-
28
cumeris omnium ana .ʒ.VII. succi liquiritie pondus .ʒ.X.
29
conficiantur cum mucillagine psilij. ¶ Unctiones
30
vero et epithimata et emplastra infrigidantia et odo〈-〉
31
ramenta et caputpurgia infrigidantia sunt illa que tu
32
sciuisti. et meliores vnctiones sunt cum oleo de
33
cucurbita et de papauere et nenufare et salicibus
34
et violis. ¶ Stratus autem infrigidantes et hu〈-〉
35
mectantes sunt qui sunt plani valde de corijs asper〈-〉
36
sis aqua rosacea aut de lino de genere eius quod fit
37
in tabastren[*]tabastren corrupt for tabrasten [cf. Venice 1564 and Canon 2]. et sit impletio eius illud quod non cale-
38
fit immo sit de genere lini pectinati et renouati as〈-〉
39
sidue aut sit stratus de corijs que iam sunt imple-
40
ta aqua postquam sint super ea rectificationes que
41
applanent aquam bene et prohibeant eius inequa〈-〉
42
litatem. et sint stratus proprie aquas et cursus ea〈-〉
43
rum et sub eis folia arborum frigidorum et hu〈-〉
44
midorum scilicet de salicibus et semperuiue et olera
45
humida et odorifera frigida sicut rosaceum et foliorum
46
arborum frigidorum et preputia vitis et his similia.
47
¶ De rememoratione medicinarum hume-
48
ctantium. Capitulum .VI.
49
ILlarum quidem que sunt cum infri〈-〉
50
gidatione rememoratio iam prete-
51
rijt. ¶ Et restat nunc considerare in
52
qualitate dandi in potu genera la-
53
ctis et lac de quo est extractum butyrum. et in qualitate
54
administrationis tine et balnei et administratione vn〈-〉
55
guentorum et oleorum: et epithimatum et reltqui[*]reltqui corrupt for reliqui regiminis. et
56
nos quidem iam docuimus modum dandi in potu genera
57
lactis in capitulo ptisis. et siccitatis stomaci: quare oportet vt
58
sit illud canon: et non est lac post lac mulieris sicut
1
lac asine. postea lac caprarum cuius pascua oportet esse
2
ex herbis et oleribus frigidis humidis sicut scis: nam
3
ipsum et proprie lac asine eradicat ethicam si fuerit ei
4
eradicator et non est electio super ipsum nisi prohibeat
5
putredo accidens: aut expectatio materiei com〈-〉
6
prehese. et lac quidem iuuatiuum est eis a principio
7
ethice vsque ad finem eius. et lac mulieris sugendo
8
sumptum conueniens est omnibus. Et canon in dando in
9
potu lac de quo extractum est butyrum est proximus illi
10
iterum. et melius quidem est vt incipias a .ʒ.X. vsque ad
11
.XXX. et quod est supra eas si fuerit virtus adiuuans tibi
12
inest vt commisceas cum eo aliquid de trociscis infri〈-〉
13
gidantibus. et tibi inest vt addas supra summam pre〈-〉
14
dictam in potione prima et postrema si fuerit potens
15
virtus super digestionem. Tina autem illa est melior que
16
est tepida in qua non est caliditas multa et est cum
17
hoc cum virtutibus olerum et herbarum infrigidan〈-〉
18
tium et humectantium: et non fit ita vt rorificet nedum
19
quod sudare faciat: et non licet vt vapor tine fit cali-
20
dus: et si non esset quod prohiberet administrationem
21
tine frigide: non eligeretur super eam: verum quod
22
prohibeat ab hoc est debilitas corporum eorum et
23
eorum extenuatio. In primis vero rebus fortasse sa〈-〉
24
nat eos istud verum debilitatem corporis sanat iam
25
illud cum infrigidatione pauca quam facit in com-
26
plexione eius que possibile est vt curetur. Quod si
27
fuerit debilius illo timetur quod cadant in ethicam se-
28
nilem: et illud secundum minus: verumtamen cum illo tarda〈-〉
29
tur magis tempus mortis: et fortasse viuit cum ea
30
tempore cui est quantitas: et multotiens quidem est re〈-〉
31
ctior permutatio eius ad illam ethicam. Illud autem
32
in quo sumus de relatione tine rectius est vt fiat
33
inceptio in ea cum aqua que est calida ad termi-
34
num et fiat gradatio ad frigidam et ad temperatam fri-
35
gidam tolerabilem. hec enim gradatio facit corpus
36
susceptibile aque frigide cum lesio non fiat nisi per
37
aduentum contrarij in complexione subito. Et iterum
38
corpus acquirit ex aqua calida similitudinem temeri〈-〉
39
tatis et tolerat cum ea aquam frigidam. Et si iteretur
40
tina in die tribus vicibus erit rectum. et oportet vt admi-
41
nistretur cum facilitate vt non cadat virtus. Et si sum〈-〉
42
pserit aquam ordei ante tinam duabus horis erit con〈-〉
43
ueniens. et si premittat tinam post emulsionem lactis
44
super corpus eius secundum quod dicemus vt dilatet tina mea-
45
tus cibi: deinde suscipiat aquam ordei et que sunt
46
ei similia et postea expectet: deinde administretur
47
aqua tine vt dilatetur cibus erit bonum. et admini-
48
stretur post tinam et balneum inunctio cum oleis infrigi-
49
dantibus et humectantibus sicut oleo violaceo et proprie
50
quando factum est ex oleo de cucurbita. similiter oleo nenu-
51
farino et oleo de cucurbita. ¶ Et si permittetur post tinam
52
ad illud quod est decliuis ad frigus parum tolerabi〈-〉
53
le. deinde inungatur: et si premittatur inunctio et fe-
54
stinetur: deinde ingrediatur aquam frigidam parum
55
erit rectum et illud secundum tolerantiam: et non est malum
56
gradatim in eo. ¶ Et melior quidem horarum huius
57
actionis est post digestionem cibi. et si possibile est vt
58
submergatur post tinam calidam in aqua frigida su-
1
bito absque gradatione est magis vltimum ex parte
2
cure et magis forte ex parte timoris. Et effusio eius
3
cum facilitate est minoris timoris quam submersio
4
infirmi in ea subito et minoris iuuamenti. et sit fri〈-〉
5
gus secundum quantitatem frigoris aque estatis que est
6
inter tedidam[*]tedidam corrupt for tepidam et illam que est vehementioris frigo〈-〉
7
ris. ¶ Et si premittatur emulsio lactis super mem-
8
bra sua si non fuerit debilis: aut eius quod mixtum
9
est aqua si fuerit debilis: deinde si administretur ti-
10
na erit rectum. nam emulsio lactis super corpus est ve-
11
hementis humectationis. Et genera quidem lactis
12
bona ad emulgendum sunt predicta. et oportet vt emul〈-〉
13
geantur ex vbere. et dignius est vt fiat fixio super
14
inunctionem fricando ex medicinis predictis cor-
15
pori toti et iuncturis. ¶ Ingressio autem balnei non
16
conceditur ei nisi fuerit ita: neque sudare faciat: neque
17
igniat neque alteret anhelitum et sit calidum aque
18
eius minus calido sui aeris: et sit caliditas aque
19
eius ita vt delectet et non ledat: et non faciat suda-
20
re: et quando non est in corpore eius materia preparata
21
putredini et proprie cum illud est: et non digestus est
22
cibus: immo oportet vt sit illud cum voluntas est vt ex-
23
pandatur digestum eius in corpore et non prolonget mo〈-〉
24
ram eius in eo: immo separetur ab eo velociter: et quando
25
separatur ab eo sumat aliquid de humiditatibus:
26
et de sorbitionibus que non nocent ei factis ex or〈-〉
27
deo et lacte. ¶ Et quando accidit ei in balneo sitis se〈-〉
28
det eam cum aqua ordei et aqua alraib et lac sit lac
29
asine: et oportet vt sit introitus in balneum: deinde exi〈-〉
30
tus eius ab eo secundum modum: vt non fit labor in eo
31
omnino: et iam enunciauimus illud in locis: et ite-
32
rabimus de illo conditionem. ¶ Oportet vt permu-
33
tetur ad balneum in lecto portato in quo sunt stra〈-〉
34
ti stratus ingeniose ita vt perueniat cum eo ad pri〈-〉
35
mam domum: et permutetur ad illud quod ex duobus pan〈-〉
36
nis factum est plenum lana vel cotto: et dicitur
37
grece pedetolnee[*]pedetolnee cf. Venice 1564: pedeto lene quod conueniens est balneo: et
38
exuatur vestimentis suis in ea aut in media si non
39
fuerit calida: et non moretur in aliqua earum: nisi quan-
40
titate permutationis et anhelitus paucis et iam exu〈-〉
41
tus vestimentis: deinde ingrediatur ad domum secun〈-〉
42
dam et tertiam: verumtamen non sit vehementis cali-
43
ditatis: et stet in ea quantitate qua tolerat tinam.
44
Hoc est illud quod dictum est: et quod magis est di〈-〉
45
lectum mihi est vt sit tina eius in domo media
46
temperata. Cum ergo separatur a tina frigida coope-
47
riatur mandili aut farca habente duas tunicas et
48
permutetur ad stratum suum et lectum suum cum sua
49
sabana et exiccetur sudor eius cum mandili et in-
50
ungatur et cibetur.
51
¶ De cibatione habentium ethicam. Capitulum .VII.
52
OPortet vt separetur in eis cibus: et non
53
cibentur in saturitate eorum vice vna. Am〈-〉
54
plius melius quo cibantur est aqua ordei
55
et ordeum et panis tritici abluti infusus
56
in aqua frigida. ¶ Et genera lactis cum ab eis non
57
prohibet aliquid eorum que diximus est lac vaccinum
58
de quo exractum est butyrum quoniam est plurimi nu-
1
trimenti et almes et cucurbita. ¶ Et de fructi-
2
bus melones palestini. et sunt alraki cognomi〈-〉
3
nati apud nos indi. ¶ Et quoniam sentit rectificatio-
4
nem: tunc non est malum cibare ipsum caseo humi-
5
do non salito. et si virtus debilitatur non est malum vt
6
cibetur iure isfidebegi cum coriandro humido de-
7
cocto cum eis que sunt sicut alduragi et alteiugi.
8
et fortasse oportet vt detur eis in potu aliquid vini sub-
9
tilis permixti cum aqua multa. et fortasse est neces〈-〉
10
sarium vt cibes cum mosos ex carne alduragi et al-
11
teiugi et alcubugi et pulli et hosune acetoso aut
12
congelato acetoso ex carne hedi aut carne vacci-
13
na: quando est illic fortitudo digestionis. et acetum almo-
14
sos: et congelati est iuuatiuum eis et confortatiuum in hac
15
dispositione et fortasse non est excusatio ab aqua carnis
16
permixta cum syrupo de fructibus frigidis acetosis
17
aut vitello oui sorbilis. ¶ Et quando prolongatur cum
18
ea debilitas ad sincopim est necesse vt cibentur aqua
19
carnis accepta ex lateribus hedi cum sale pauco
20
que coletur et fundatur super eam quantum totum eius
21
est de aqua malorum. et quantum est decima eius de vi〈-〉
22
no odorifero et potetur tepida. ¶ Aqua vero frigida que
23
non est valde vehementis frigoris non est malum si
24
in potu detur eis si non fuerit debilis aut aliquid
25
prohibens. et illud prohibens: aut erit apostema sub hypo〈-〉
26
condrijs aut erunt in corpore toto chimi putridi
27
et chimi crudi qui omnes digestione indigent et non ap〈-〉
28
paret siguum digestionis quod si appareat timor erit
29
minor. et similiter si fuerit ethica permutata ex sir〈-〉
30
sen aut birsen: nam cum hac melius est vt interdi〈-〉
31
catur potus aque frigide quam cum alijs. Ethica enim
32
cum superuenit egritudinibus destruentibus virtutem
33
mollificantibus eam arefacientibus ossa et carnem su〈-〉
34
peruenit debilitati. Cum ergo coniungitur ei super
35
debilitatem post sumptionem aque frigide non mo〈-〉
36
ratur quin cadat in genus alterius ethice que communicat
37
huic generi in siccitate et diuersificatur et in calore
38
et frigore et nominatur ethica senectutis et ethica se-
39
nij. ¶ Et illa quidem est egritudo seua in qua inna-
40
tus calor iam destructus est. et similiter aqua vlti-
41
mi frigoris et plurimi nocet eis in omni dispo-
42
sitione et corrumpit innatum calorem membrorum
43
eorum radicalium. et fortasse festinat cum eis aut
44
permutas eos ad modum alium ethice.
45
¶ De succurrendo dispositionibus sequentibus
46
ethicam. Capitulum .VIII.
47
DE illis est sincopis. et iam diximus regi〈-〉
48
men in hoc multotiens. ¶ Et de illis
49
est fluxus ventris. et oportet vt curetur et suc〈-〉
50
curratur ei. nam in hoc est timor magnus
51
et de curis eius in primis est vt fit aqua ordei eorum aqua
52
sauich et ponantur in aqua ordei eorum milium torre〈-〉
53
factum et gummi aut lentes elixate iterate: aut lac
54
decoctum cum lapidibus aut cum igne solo donec con〈-〉
55
sumatur eius aquositas et proprie cum milio. et potent hos
56
trociscos. ℞. boli armeni .ʒ.V. castanee torrefa-
57
cte rosarum omnium ana .ʒ.IIII. spodij karabe amborum
58
omnium ana ʒ.III. seminis acetosi excorticati grano〈-〉
1
rum berberorum. et detur in potu aqua pirorum in ma〈-〉
2
ne et apud somnium. et detur in potu psilium torre-
3
factum. et similiter suffuf de spodio in quo est bdelium
4
de mecha est iuuatiuum valde. et si peruenit ad ex〈-〉
5
coriationem curetur excoriatio cum clysteribus que
6
scis: quoniam illud est conueniens.
7
¶ De ethica senectutis. Capitulum .IX.
8
CUrrit consuetudo vt dicant ethicam se〈-〉
9
nectutis post febrem ethicam: et nos etiam
10
incedamus via consueta. intentio itaque
11
ethice senectutis est dominium siccitatis super complexionem
12
absque febre. Et quandoque fit cum equalitate in calore et
13
frigore et illud est secundum minus. ¶ Et quandoque fit cum
14
frigore et nominatur hec dispositio senectus et ethica senij:
15
quoniam corpori accidit in hora senij illud quod accidit in
16
illa hora de aldubul et siccitate. ¶ Et senes quidem
17
sunt velocioris casus in ea quam iuuenes: et iuue-
18
nes velocioris casus in ea quam pueri: licet accidat in
19
iuuenibus et pueris. Et causa faciens cadere in eam aut
20
est frigus dominans cum debilitate corporis: quare prohibet
21
virtutem nutritiuam ab operatione sua integra sicut ac〈-〉
22
cidit iterum in fine vite. ¶ Et de hoc capitulo est po〈-〉
23
tus aque frigide non in hora sua aut super debilita〈-〉
24
tem corporis cum febre aut dispositione aut successione ex-
25
ercitij resoluentis virtutem: et aperientis poros: et quod
26
vocat ad attrahendum aquam frigidam ad viscera su〈-〉
27
bito. ¶ Aut vapores mali frigidi qui eleuantur ad
28
cor et infrigidant complexionem eius. ¶ Aut calidi-
29
tas que resoluit et liquefacit humiditates: quare cali-
30
tas[*]cali-tas corrupt for caliditas innata debilitat: et succedunt frigus et siccitas.
31
et quandoque sequuntur euacuationes. et quandoque attrahit
32
hanc egritudinem superfluitas in infrigidando patien〈-〉
33
tes febres cum eis que bibuntur et emplastrantur. Et
34
hec quidem egritudo quando confirmatur non curatur:
35
et si esset ei ingenium esset morti ingenium.
36
¶ De signis. Capitulum .X.
37
IN istis videntur signa alduburen et exic〈-〉
38
cationis et non videtur in eis incensio et in-
39
flammatio: immo fortasse inueniuntur frigidi
40
tactus. ¶ Et eorum pulsus non est sicut pulsus haben〈-〉
41
tium febres ethicam[*]ethicam corrupt for ethicas: immo est tardus paruus et ra-
42
rus: nisi fortis fiat debilitas: quoniam tunc incipit
43
pulsus fieri frequens: et proprie in illis quibus ad-
44
uenit hoc ex potu aque frigide. ¶ Et quandoque
45
est vrina eorum alba subtilis aquosa. et sunt in dis-
46
positionibus suis sicut senes.
47
¶ De curatione ethice senectutis. Capitulum .XI.
48
NOn adhibeatur hec cura nisi cum non-
49
dum confirmata est et speratur quod non
50
confirmetur: et cum confirmata est spe〈-〉
51
ratur vt postponatur perditio parumper.
52
¶ Et canon quidem in curatione eorum est calefa〈-〉
53
ctio et humectatio. et ex humectatione sunt bal〈-〉
54
nea secundum quod sciuisti que non administrentur nisi post
55
digestionem nam si ipsa administrentur successione
56
comestionis faciunt cadere virtutem. ¶ Et cly〈-〉
57
steria facta est capitibus et pedibus et cicere con〈-〉
58
trito et ficubus cum melle et camomilla de quo
1
administretur quantitas medie libre cum vncijs .II. olei
2
sisamini et aliquantulo oleo de ben. ¶ Et admi〈-〉
3
nistretur fricatio super cibationem. ¶ E[*]E corrupt for Et lac coctum
4
cum lapidibus est vehementis iuuamenti eis. et
5
mel est vltimum in iuuamento eorum sicut est
6
vltimum in nocumento habentium febrem ethi〈-〉
7
cam. Et omnis cibus humectans facilis pene-
8
trationis velocis descensionis in quo non est vi〈-〉
9
scosita[*]viscosita corrupt for viscositas sicut aqua carnis et vitelli ouorum sorbilium
10
et vinum subtile odoriferum parue quantitatis
11
est vehementer conueniens eis. ¶ Et oportet vt
12
obseruetur humectatio predicta in capitulo ehice et
13
misceatur cum ea quod calefaciat ex odoribus et em〈-〉
14
plastris et vnctionibus fricando et cibis alijs.
15
¶ Tractatus .IIII. de febribus pestilentialibus
16
et que sunt homogenea et variolis et morbillo.
17
¶ De febre pestilentiali. Capitulum .I.
18
QUandoque accidit aeri quod docui〈-〉
19
mus te in libro vniuersalium: sicut accidit aque
20
de alteratione in qualitate sua ad
21
calorem et frigus. et de alteratione in
22
natura sua ad profunditatem et putredi〈-〉
23
nem sicut profundatur aqua et fetet
24
et putrefit: et sicut aqua non putrefit vllomodo propter
25
suam simplicitatem: immo propter illud quod admiscetur ei de
26
vaporibus malis qui permiscentur ei et accidit toti qua〈-〉
27
litas mala. Similiter aer non putrefit vllo modo propter
28
suam simplicitatem: immo propter illud quod admiscetur ei
29
de vaporibus malis: qui permiscentur ei: et accidit
30
toti qualitas mala. ¶ Et quandoque est illud causa ven-
31
torum deferentium ad locum bonum fumos malos ex
32
locis fetidis in quibus sunt valles profunde et cor-
33
pora exiccata in prelio aut occisa non sepulta
34
neque tumulata. ¶ Et fortasse est causa propinqua lo〈-〉
35
co in quo venit. ¶ Et quandoque accidunt putredines in
36
interioribus terre propter causas quarum euentus igno-
37
ratur et nocere faciunt aquam et aerem. ¶ Et febres
38
quidem accidentes causa aeris sicci.[*]sicci. corrupt for sicci [redundant period] fiunt iterum causa vt eue-
39
niant febres colerice. ¶ Pestilentiales vero fiunt
40
aere turbido et humido: et febres in aere humi〈-〉
41
do sunt pluris euentus. sed sunt minoris acuita〈-〉
42
tis et longioris spacij. In estate vero sicca pau-
43
ce pluuie sunt minoris euentus et maioris acui〈-〉
44
tatis et velocioris separationis. et meliora tempora sunt
45
que seruant naturam suam. ¶ Et principium omnium
46
horum sunt forme ex formis celi facientes esse ne-
47
cessarium illud cuius aduentus ignoratur: licet sint qui〈-〉
48
dam qui dixerunt in eo aliquid non proportiona〈-〉
49
tum ad causam eius: immo oportet vt scias quod causa prima lon〈-〉
50
ginqua ad illud sunt figure celestes et propinque
51
dispositiones terrestes[*]terrestes corrupt for terrestres. Et quandoque faciunt ne〈-〉
52
cessario virtutes agentes celestes: et virtutes pa〈-〉
53
tientes terrestres humectationem vehementem
54
aeri: et expelluntur vapores et fumi ad ipsum et spar〈-〉
55
guntur in ipso et putrefaciunt eum cum calidita-
56
te debili. Et quando fit aer secundum hunc modum ve-
57
nit ad cor: quare corrumpit complexionem spiritus qui est
58
in ipso et putrefit quod circundat ipsum de humidi〈-〉
1
tate: et accidit caliditas egressa a natura et spar-
2
gitur in corpore: tunc per causam suam erit febris
3
pestilentialis et communicat multitudini hominum qui ite-
4
rum habent in seipsis proprietatem preparationis. Agens enim
5
solum cum peruenit et patienti non est preparatio non
6
accidunt actio et passio. ¶ Et preparatio corporum ad illud
7
in quo sumus de passione est vt sint plena humo〈-〉
8
ribus malis: nam munda non forsitan patiuntur
9
ex illo: et corpora debilia iterum patientia sunt
10
ex ea sicut illa que multiplicant coitum et corpo-
11
ra dilatatorum pororum humida multe balneationis.
12
¶ De signis febris pestilentialis. Capitulum .II.
13
HEc febris est quieta exterius conturbans
14
interius secundum plurimum perdens. ex qua perci-
15
pitur caliditas et inflammatio fortis.
16
¶ Et est cum ea magnitudo anheli-
17
tus et eius exaltatio et constringitur multum et curatur
18
multum et frequentatur: et vehementia sitis: et sicci-
19
tas lingue: et quandoque fit cum nausea aut casu appe〈-〉
20
titus et si non resistitur ei cum comestione violen〈-〉
21
ter interficiet eum: et dolor oris stomaci: et magnitu〈-〉
22
do splenis: et angustia vehemens: et inquietudo
23
et fortasse erit tussis sicca: et casus virtutis: et perue〈-〉
24
nitur in ea ad sincopim: et commixtionem rationis: et
25
tenditur quod est sub hypocondrijs: et fiunt cum ea
26
vigilie: et mollificatio corporis: et tepor. ¶ Et
27
quandoque accidit cum ea bothor subalbida et rubea: et
28
quandoque est velocis occultationis: et accidunt cola et vlce〈-〉
29
ra: et fit pulsus secundum plurimum frequens paruus: et fit ve-
30
hemens secundum plurimum in nocte. ¶ Et quandoque accidit eis
31
dispositio sicut hydropisis et fluxus ventris colere
32
et aliorum: et est egestio eius leuis feda non naturalis.
33
Et quandoque est melancolica. et plurimum eius est spumosum
34
fetidum: et est in illa aliquid de genere eius quod
35
liquefit. ¶ Et est vrina aquosa colerica melancolica:
36
et multotiens euomunt melancoliam: coleram vero
37
post illam: et sudant sudore fetido. ¶ Et hec qui〈-〉
38
dem febris incipit cum accidentibus predictis
39
cum fortitudine sua: et venit res eius ad sinco-
40
pim: et frigus extremitatum et spasmum: et alcuzez.
41
¶ Et quandoque est de his febribus pestilentia〈-〉
42
libus in qua non percipit eger: nec tangens pro-
43
pinquus multitudinem caloris: et non alteratur
44
pulsus et aqua magna alteratione: et cum hoc
45
ipsa est interficiens velociter et hesitant medici
46
in esse eius. Et plurimum[*]plurimum corrupt for plurimi [cf. Venice 1564] quorum anhelitus fetet ex istis: et ex pri〈-〉
47
mis moriuntur: nam putredo est iam confirmata in corde.
48
¶ De signis pestilentie aeris. Capitulum .III.
49
DE illis que significant pestilentiam et
50
de rebus que currunt cursu causarum
51
est vt multiplicentur rhoioni[*]rhoioni cf. Venice 1564: rhotoni et asu-
52
hub in principijs autumni et in ebul:
53
nam indicat pestilentiam indicatione cause. Et
54
quando multiplicatur auster et subsolanus in
55
kenif diebus aliquot. ¶ Et quotiens videris
56
turbiditatem aeris: et nebulositatem eius: et
57
existimaueris pluuiam et inueneris aerem va-
58
cuum siccum et non pluit: tunc scias quod complexio
1
hyemis erit corrupta. ¶ Pestilentiam autem esti-
2
uam malignam malam significat paucitas pluuie in vere
3
cum frigore: deinde multiplicatur auster et contur〈-〉
4
batur aer aliquot diebus: deinde clarificatur post
5
hebdomadam vnam non supra: et accidit frigus in nocte.
6
in die calor est vehemens et prefocatio et conturba-
7
io[*]conturba-io corrupt for conturbatio et caliditas: tunc iam venit pestilentia et expe-
8
ctantur febres pestilentie et variole et his similia.
9
¶ Et similiter quando estas non est vehementis caloris:
10
et est vehementis conturbationis habens matutina alte〈-〉
11
rata: et iam preterierunt in autumno asuhub et ignes
12
vehizim et alia: est signum pestilentie et aliorum. ¶ Et
13
similiter cum videris aerem alterari in die vno mul-
14
tis vicibus: et clarificatur aer die aliquo et ori-
15
tur sol clarus: et conturbatur die alio et oritur in
16
velaminibus nebule que est vt puluis: tunc iu-
17
dica quod pestilentia accidet. ¶ Signa autem que sunt
18
secundum semitam societatis cause sunt verbi gratia vt videas ra〈-〉
19
nas iam multiplicari: et videas reptilia generata ex
20
putredine iam multiplicari. et de eis que significant
21
illud est vt videas mures et animalia que habitant
22
sub terra sugere ad superficiem terre et exire mani〈-〉
23
feste: et videas animalia male nature sicut alakaliki et
24
eis similia fugere ex nidis suis: et ire ab eis: et for〈-〉
25
tasse dimittunt oua sua.
26
¶ De curationibus febrium pestilentialium. Capitulum .IIII.
27
SUmma curationis earum est exiccatio:
28
et illud cum flobotomia et solutione ventris.
29
et oportet vt incipiatur in ea ad euacuandum.
30
¶ Si autem materia vincens fuerit sangui〈-〉
31
nea fiat flobotomia: et sint[*]sint corrupt for si fuerint humores alij euacuentur.
32
¶ Et oportet vt infrigides domos eorum: et rectifices
33
aeres ipsarum.[*]ipsarum. corrupt for ipsarum [redundant period] domorum autem infrigidatio fit vt valentur
34
fructibus odoriferis frigidis et extremitatibus ar-
35
borum frigidarum et linimentis et rorationibus vel debulitioni〈-〉
36
bus sumptis ex fructibus frigidis odoriferis: et ex
37
camphora et aqua rosacea et sandalis. et roretur domus eo〈-〉
38
rum omni die aliquotiens: et proprie cum aqua
39
rosacea et de salicibus et nenufare. et si fuerint in do-
40
mo manationes et rorationes aque erit melius.
41
Aeris vero rectificationem dicam. ¶ Et admi-
42
nistrentur eis trocisci de camphora et robub frigida et
43
aqua lactis acetosi et lac acetosum ablato buty-
44
ro et aqua rosacea in qua dissolutum est serum acetosum
45
bonum: et acetum cum aqua iterum. ¶ Et aqua frigida
46
plurima subito est iuuatiua valde: pauca autem con〈-〉
47
sequenter exhibita fortasse excitat caliditatem.
48
¶ Quod si res prolongetur ad hoc vt tendantur hypo〈-〉
49
condria et infrigidentur extrema et prolongentur vi-
50
gilie et permixtio mentis et vides pectus et quod est
51
super ipsum eleuari et descendere: tunc necesse est ad-
52
ministrare regimen trahens caliditatem exterius.
53
¶ Et quando cadit appetitus restaurentur ad come-
54
stionem: nam plurimi eorum qui viriliter agunt super
55
illud et comedunt violenter absoluuntur et viuunt.
56
et necesse est restaurare eos super cibum. ¶ Et oportet vt
57
sint cibi eorum ex acetosis et desiccatiuis: et sint pau〈-〉
58
ce quantitatis. Cibi namque eorum sunt iterum mali qua〈-〉
1
re nocet eorum multitudo inquantum sunt mali.
2
¶ Rectificationis autem pestilentie pars est secundum sa-
3
nos qui sunt in ea et pars eius est secundum sanos et
4
egros. In illa vero que est secundum sanos intentio
5
est vt exiccetur aer et fiat boni odoris et prohibeatur
6
eius putredo cum quacunque re sit: et rectificetur cum
7
xyloaloe crudo et ambra et ture et muscho et co-
8
sto dulci et storace et sandaraca et assa et gariofi-
9
lis et mastice et glutino albotim et laudano et mel〈-〉
10
le et croco et bunchum et cupresso et iunipero et
11
alusnem et lauro et ciperis et squinanto et sauina et
12
acoro et galia et amigdalis amaris et assaro. et
13
quandoque fiunt ex istis composita et aspergatur domus
14
aceto et assa. ¶ Secundum sanos vero et iterum febri〈-〉
15
bricitantes[*]febribricitantes corrupt for febricitantes et egros est suffumigatio cum san-
16
dalis et camphora et corticibus granatorum et myr-
17
to et malis et cydonijs et hebeno et alfegi[*]alfegi corrupt for alsegi vel al-
18
kekengi et tamarisco et ribes. et oportet vt mul-
19
tiplicetur suffumigatio.
20
¶ De preseruatione pestilentie. Capitulum .V.
21
OPortet vt extrahantur a corpore humidi〈-〉
22
tate[*]humiditate corrupt for humiditates superflue. et inclinetur regimen eius
23
ad exiccationem ex omni modo. et ex mi-
24
noratione cibi nisi exercitio: oportet enim vt
25
non administrentur neque balneum neque vina neque
26
toleretur sitis. et rectificetur aer cum eis que diximus
27
et declinet cibus ad acetosa et minoretur ex eo. et sit
28
caro que administratur decocta in acetosis: et su-
29
matur de alhehel[*]alhehel cf. Venice 1564: alheluen et alcharis[*]alcharis cf. Canon 2 alcharisti et almosos factis
30
cum aceto et absque aceto cum sumach et aqua agre〈-〉
31
ste et aqua limonis: et aqua granatorum. et condita
32
in aceto iuuatiua sunt et proprie capparis aceto
33
condita. et algeleniabin ex illis est que conferunt et
34
prohibent ab eis putredinem. et de illis quibus ex ea
35
fit euasio est administratio tyriace et mytridati
36
ante eam cum reliquo regimine bono. et de medica〈-〉
37
mine facto ex aloe et croco et myrrha sumatur omni
38
die circiter .ʒ.I. quoniam est iuuatiuum.
39
¶ De variolis. Capitulum .VI.
40
QUandoque accidit in sanguine ebullitio
41
secundum semitam putredinis cuiusdam de ge-
42
nere ebullitionum que accidunt succis. et
43
talia quidem accidentia fiunt per eam ita vt
44
partes eorum abinuicem discernantur. ¶ Et de hoc est
45
cuius causa est res quasi naturalis faciens ebullitionem
46
sanguinis quare putrefit ab eo illud quod admiscetur
47
ei de reliquijs nutrimenti sui menstrualis quod est
48
in pregnatione: aut generatur in ea post illud ex cibis fe〈-〉
49
culentis et malis de illis que rarificant substantiam
50
eius et faciunt eam ebullire donec fiat ei substantia
51
recta fortior prima: et magis apparens: sicut il-
52
lud quod natura efficit in succo vue: ita quod rectifi-
53
cat ipsum faciendo vinum similis substantie et iam putruit
54
spuma aerea et fex terrena. ¶ Et de hoc est cu〈-〉
55
ius causa est res adueniens extrinsecus ebullire fa-
56
ciens occulta que permiscet humores cum sangui〈-〉
57
ne commixtione existente in dispositione ebullitionis et
58
stationis sub sole sicut accidit apud alterationem
1
temporis et proprie veris ab eo quod pertinet ei de
2
qualitatibus et ordine. ¶ Et variole quidem et
3
morbillus sunt de summa egritudinum aduenien-
4
tium et multiplicantur in successione austrinorum
5
quando multiplicatur eorum perflatio. ¶ Et corpus quidem
6
variolis preparatum est illud quod est calidum et humi-
7
dum et conturbate humiditatis proprie quidem parum
8
extrahit de sanguine per flobotomiam. ¶ Et de cibis
9
sunt cibi qui faciunt cadere in variolas veloci-
10
ter: et proprie quando non sunt consueti: et administrantur
11
super eos medicine: et cibi calefacientes sicut lac:
12
et proprie camelarum et equarum cum multum.[*]multum. corrupt for multum [redundant period] repletur
13
ex eis ille qui non assuetus est eis: deinde bibit
14
vinum plurimum aut medicinas calidas. ¶ Et vario-
15
le quidem sunt quasi modus quidam crisis. ¶ Et plurimum
16
quidem accidunt variole infantibus: deinde iuuenibus
17
et minoratur earum euentus in senibus nisi propter causas
18
fortes et in regionibus vehementis caliditatis
19
et humiditatis et earum euentus in corporibus
20
humidis est plus quam sit ipsarum euentus in corpo〈-〉
21
ribus siccis: et earum euentus in vere plus est quam
22
ipsarum euentus in hyeme. et post ver in fine autum〈-〉
23
ni et proprie cum precedit estas calida et sicca: et fue〈-〉
24
rit illic autumnus calidus et siccus. ¶ Et variole
25
non accidunt in cute solum et in eo quod sequitur illud quod
26
apparet: immo accidunt in omnibus membris similium partium
27
apparentibus et occultis ita quod velaminibus et
28
neruis. ¶ Et quando apparent variole faciunt incur〈-〉
29
rere pruritum. deinde apparent res sicut capita
30
acuum similia milio: deinde egrediuntur et implentur sa-
31
nie. deinde euacuantur et fiunt cruste diuersorum colorum:
32
deinde cadunt. ¶ Et fortasse permutantur variole
33
ad flegmonem et essere et ad dubellati que aggre〈-〉
34
gat saniem. ¶ Et plurimum quidem cum apparent habent
35
colorem flegmonis. verumtamen quandoque egrediuntur secundum
36
colores diuersos cineritie et violacee et nigre.
37
variole enim sunt species et colores. nam de eis sunt
38
albe et de eis sunt citrine: et de eis sunt rubee: et
39
de eis sunt virides: et de eis sunt violacee. et de
40
eis sunt ad nigredinem decliues. ¶ Et virides
41
quidem et violacee sunt male et quanto plus addi〈-〉
42
tur declinatio ad nigredinem tanto est deterius:
43
et quanto plus sunt decliuiores ad illud tanto
44
plus sunt decliuiores ad malitiam. ¶ Et albe qui-
45
dem sunt meliores: et proprie quando sunt pauci nu-
46
meri magne quantitatis facilis exitus pauce au-
47
gustie debilis febris: et vides febrem minui cum
48
earum apparitione et ipsarum egressione: et est prin〈-〉
49
cipium exitus earum in tertio et quod ei approxi-
50
mat. Et post illas sunt albe magne pluris nume〈-〉
51
ri propinque absque continuatione: nam ille que con〈-〉
52
tinuantur adinuicem: ita vt continuantur in fru〈-〉
53
sto magno carnis habentes latera aut rotundam for-
54
mam sunt male. Et similiter iterum duplices magne
55
in ventre vnius quarum est variola alia. Albe ve-
56
ro parue dure propinque difficilis exitus licet fa-
57
ciant existimari in principio rei salutem: tamen timetur
58
in eis quod difficilis fiat earum maturatio et fiat cum
1
eis mala dispositio egri et perueniat per eas ad perdi〈-〉
2
tionem: quoniam causa in eis est grossitudo materiei. ¶ Et
3
de speciebus malarum timorosarum que plerumque inter-
4
ficiunt sunt ille quarum diuersificatur egressio: nam
5
quandoque apparent et quandoque occultantur et proprie quando ap〈-〉
6
parent violacee: et similiter tenaces quarum operatio non
7
cessat a debilitate virtutis et verificatione membri et
8
nigrefactione eius perdunt. ¶ Et si viriditas et ni-
9
gredo quibus succedit resudatio non faciunt ca-
10
dere virtutem immo additur cum eis virtus non sunt
11
mortifere: sed fortasse cadere faciunt in vlcera et
12
que currunt cursu eorum. ¶ Et vt sit febris deinde va〈-〉
13
riole saluius est quam vt sint variole precedentes: de〈-〉
14
inde consequatur eas et accidat super eas febris.
15
¶ Et illud quidem quod plurimum considerare oportet in esse pa-
16
tientis variolas est eius anhelitus et ipsius vox:
17
nam ipsa duo cum remanent bona est res salua
18
et cum videris anhelitum patientis variolas con〈-〉
19
sequentem: et similiter patientis morbillum tunc existima
20
casum virtutis aut apostema diaphragmatis: deinde
21
cum vides sitim vehementem fieri et angustia assi〈-〉
22
duatur et ea que apparent infrigidantur et variola et
23
morbillus virides fiunt tunc iam percipitur eger
24
mori et festinat illud si variole fuerint de genere
25
earum quarum egressio et apparitio tardantur. ¶ Et
26
plurimi eorum qui moriuntur per variolas moriun〈-〉
27
tur prefocati ex sinantia. Et quandoque moriuntur per ca〈-〉
28
sum virtutis cum rasura intestinorum et fluxu ven-
29
tris. ¶ Et cum videris violaceas de variolis et
30
morbillo profundari: tunc scias quod superueniet egro
31
sincopis. ¶ Et quando festinat ad mingendum san〈-〉
32
guinem et succedit ei vrina nigra: tunc est mor-
33
tiferum: precipue quando est illic casus virtutis. Et fluxus
34
ventris viridis sanguineus aut lotiuus non cum
35
casu virtutis: et alhumera est aliquid de variolis
36
et morbillis. ¶ Et multotiens quidem variolatur
37
homo duabus vicibus: quando aggregatur materia ad expel-
38
lendum bis. Et coloris plumbini sunt variole qua-
39
rum bothor in facie et pectore et ventre sunt plusquam
40
in cruribus et pedibus et sunt male et significant materiam
41
grossam que non expellitur ad extremitates.
42
¶ De signis apparitionis variolarum. Capitulum .VII.
43
QUandoque antecedunt apparitionem va〈-〉
44
riolarum dolor dorsi. Et pruritus nasi.
45
Et timor in somno. Et punctio ve-
46
hemens in membris corporis: et graui〈-〉
47
tas communis: et rubedo in colore faciei et oculi. Et la〈-〉
48
chryme. Et inflammatio. Et multitudo alicum. Et
49
saltus cum constrictione anhelitus. Et raucedo vo-
50
cis. Et grossitudo sputi: et grauitas capitis: et do〈-〉
51
lor capitis: et cafacam: et exiccatio oris et angu-
52
stia: et dolor in gutture et pectore: et tremor pe-
53
dis apud resupinationem et declinationem ad ipsam.
54
Et cum hoc toto febris conclusa.
55
¶ De morbillo. Capitulum .VIII.
56
SCias quod morbillus omnis est variola co〈-〉
57
lerica: et non est differentia inter ea ambo
58
in plurimo reliquarum dispositionum
1
nisi quia morbillus est colericus: et quo ipse est mi-
2
noris quantitatis et quasi ipse non pertransit cutem:
3
et non est ei altitudo de qua curetur: proprie in prin〈-〉
4
cipio sui. Uariole vero in principio sue appari〈-〉
5
tionis est eminentia et altitudo: et morbillus est
6
minor variolis: et minus accidit oculo quam variole.
7
¶ Et signa apparitionis eius proxima sunt signis
8
apparitionis variolarum: verum lachryme in eo
9
sunt plures et angustia et inflatio vehementior
10
et dolor dorsi minor: quoniam causa eius in variolis est
11
repletio sanguinea et extendens venam positam su〈-〉
12
per dorsum: nam generatio variolarum est propter multi〈-〉
13
tudinem sanguinis corrupti: et morbilli propter
14
vehementiam malitie sanguinis corrupti pau-
15
ci. ¶ Et morbillus secundum plurimum egreditur su〈-〉
16
bito et variole aliquid post aliquid.
17
¶ De signis salutis eius. Capitulum .IX.
18
SUnt sicut signa salutis variolarum: nam
19
ille qui est velocis processionis et appa〈-〉
20
ritionis et maturationis est salus et du〈-〉
21
rus et viridis violaceus est malus. et
22
qui est tarde maturationis frequentis sincopis
23
et angustie est pernitiosus. et qui occultatur ite-
24
rum subito est malus faciens sincopim.
25
¶ De cura. Capitulum .X.
26
OPortet in variolis vt incipiatur et extra-
27
hatur sanguis sufficienter cum condi-
28
tiones fuerint: et similiter si morbillus fue〈-〉
29
rit in repletione sanguinis et spacium illius
30
est vsque ad .4. Sed quando procedunt variole non oportet
31
tunc vt administretur flobotomia nisi inueniatur vehe-
32
mentia repletionis et dominium materie. tunc enim flobotometur
33
quantitate que exiccet. ¶ Et conuenientius quidem
34
quod in hac administratur egritudine est flobotomia. et
35
si flobotometur vena nasi confert iuuamentum fluxus san〈-〉
36
guinis narium et tuentur partes superiores a malitia
37
variolarum et est facilis super infantes. et quando necessaria
38
est flobotomia et non flobotomatur iterum complete timetur su-
39
per ipsum corruptio extremitatis. Et similiter timetur
40
quandoque simile illi super illum cuius assiduatur extinctio
41
et venter soluitur. ¶ Et oportet vt fiat in eis cibatio in
42
primis cum eis in quibus est confortatio cum reper-
43
cussione et extinctione absque constrictione nature et in-
44
spissatione sanguinis sicut quod fit de iuiubis cum ta〈-〉
45
marindis et cassiafistula. et cum eo quod fit ex dactilis
46
immaturis et ex lentibus preparatis et isfidebegi
47
et lenificatio vehemens. et similiter oportet vt sint cum istis
48
tamarindi et que eis conueniunt. et cibus factus ex
49
cucurbita et melon alrakin[*]alrakin i.e. alraki: immo oportet vt sit natura le〈-〉
50
nis in principio et sit intentio in eis in quibus le-
51
nitur tamarindi. Et si non obedit cum eis ad-
52
ditur super eos siracost cum facilitate et cautela et
53
tereniabin aut infusio prunorum. ¶ Et confert quandoque
54
si in potu detur in principio apparitionis vesti-
55
giorum variolarum pondus .ʒ.III. de rob dactilorum
56
siluestrium cum vno de trociscis camphoratis et sy-
57
rupus de dactilis immaturis est vehementis iuua〈-〉
58
menti in huiusmodi hora. ¶ Cum ergo pertransierit
1
egritudo diem secundum et incipiunt variole appare-
2
re tunc fortasse erit infrigidatio causa erroris magni et
3
eo quod retinet superfluitatem interius et delationem
4
eius super membra principalia: et fortasse non fit
5
eis possibile procedere et apparere. Et accidit inquietu-
6
do et angustia. Et fortasse accidit nausea. ¶ Im-
7
mo oportet vt iuuentur superfluitates in huiusmodi dispositione
8
cum eis que faciunt ebullire et aperiunt opilatio-
9
nes sicut feniculum et apium cum zuccaro et suc-
10
cus eorum aut decoctio radicum et seminum: et fortasse
11
odoratur aliquid de croco et aqua ficuum est bo〈-〉
12
na valde. ficus enim sunt vehementis expulsionis
13
ad exteriora: et illud est vna de caufis[*]caufis corrupt for causis euasionis
14
a nocumento earum. ¶ Et de illis que conferunt
15
valde in huiusmodi hora est vt sumatur lacce ablute .ʒ.〈-〉
16
V. lentium excorticatarum .ʒ.VII. dragaganti .ʒ.III. de-
17
inde coquantur cum libra .ß. aque vsquequo remanet
18
quarta libre vnius et detur in potu. ¶ Et de illis
19
que sunt vehementis iuuamenti ad faciendum
20
aperire variolas est vt sumantur ficuum citrinarum
21
.ʒ.VII. lentium excorticatarum .ʒ.III. lacce .ʒ.III. draga-
22
ganti seminis feniculi ana .ʒ.II. decoquantur cum libra .ß.
23
aque donec remaneat ex ea fere tertia et coletur
24
et detur in potu de ea: expellit enim caliditatem a partibus
25
cordis et prohibet pulsum cordis. et oportet vt non ap〈-〉
26
proximet ei in hac hora oleum aliquod omnino.
27
¶ Et oportet vt regatur et elongetur ab aere frigido et pro-
28
prie in hyeme: et fiat cum illo illud quod fit cum su-
29
dante: frigus enim opilat poros et redire facit materias
30
retro. ¶ Et multitudo potus aque frigide cum
31
niue et introitus in domo venti mala sunt valde.
32
¶ Et fortasse flobotomia est mala propterea quod expellit et
33
conuertit illud quod procedit: quare caueatur post
34
duos dies aut tres. ¶ Et quando accidit ex cooper〈-〉
35
tura et calefactione quasi sincopis: aut accidit sin-
36
copis: tunc necessarium est regimen aeris qui attrahitur
37
et reuerti ad odores camphore et sandalo: et si non
38
fuerit excusatio quin detegatur corpus domui ven〈-〉
39
ti aut aeri frigido paulatim fiat. et similiter quando adiutorium
40
est cum calefactione: aut dimissione infrigida-
41
tionis. ¶ Et quando incipiunt exire: et non in-
42
uenitur cum exitu earum alleuiatio: immo inue-
43
nitur caliditas inflammata et lingua ad nigredi-
44
nem decliuis: tunc cauene calefactus. ¶ Et oportet
45
vt tu alienes ab habentibus variolas et morbil〈-〉
46
lum emplastrationem ventris. in hoc enim est
47
timor constrictionis anhelitus subito: et quod accidat flu〈-〉
48
xus ventris malus et mictus sanguinis. ¶ Et in
49
fine eius oportet vt conseruetur natura et cibetur loch
50
lentium sicut sunt lentibus elixatis duabus elixa-
51
tionibus cum renouatione aque et loco lentium al-
52
mazar[*]al-mazar cf. Venice 1564: almakid cum tamarindis et lentibus frigidis acetosis et
53
aqua granatorum et sumach et acresta et his similibus.
54
¶ Medicine autem ingrossantes sanguinem et in-
55
frigidantes eum et prohibentes eum ab ebullitio〈-〉
56
ne que in initio precipiuntur sunt sicut rob ribes[*]rob ribes corrupt for rob de ribes et
57
acresta et aqua fructuum frigidorum et syrupus
58
alcori proprie et syrupus altelea et syrupus de
1
iumar ¶ Et syrupus quidem alcori habet de-
2
scriptiones plures quas dixmus[*]dixmus corrupt for diximus in antidotario:
3
et dicemus hic descriptionem fortem mirabilem: et
4
est illa que fit cum aqua lactis acetosi iterati et virtus
5
eius est vehemens valde. ¶ Descriptio hec est.
6
Sume rob alcori partes .II. si autem non fuerit tibi
7
presens: accipe alcori et fac seruare ipsum: et accipe
8
serraturam eius aut mole ipsum et misce moli-
9
tum eius cum medietate sui de sandalis in aceto
10
distillato aut in aqua acreste pure diebus aliquot:
11
deinde decoquatur in eo decoctione cum facilita〈-〉
12
te cum longitudine donec dissoluatur deinde ex〈-〉
13
primatur et sumatur de succo: et quanto acetum aut aque
14
acreste est plus tanto est melius deinde sumatur aqua
15
adog abstracto butyro mundificata a sua caseita〈-〉
16
te adog aut cum colatione vltima que fit dimitten-
17
do residere: aut cum decoctione sicut est decoctio
18
aque casei donec separetur aquositas: deinde su-
19
matur farina ordei. et fiat ex ea et aqua lactis ace〈-〉
20
tosi foca: et fiat acetosum illud foca: deinde cole〈-〉
21
tur postea sumatur illud foca: et sit in eo de sub-
22
tili aqua ordei. et fiat acetosum quanto plus iteratur
23
tanto est melius. Sumantur ergo de eo partes .V. et
24
sumatur aqua pirorum de sceni et aqua cydoniorum ace-
25
tosorum plurime aque et aqua granatorum acetosorum et
26
aque pomorum acetosorum plurime aque et aque alza〈-〉
27
rur et aqua limonis et aqua prunorum acetosorum et
28
aqua dactilorum in primis cum incipiunt apparere ex-
29
pressorum et aque alcori recentis et aque mororum de
30
sceni que non maturantur integre et aque chryso-
31
milorum immaturorum et acetosorum et succi acre〈-〉
32
ste et succi ribes et succi preputiorum vitis et suc〈-〉
33
ci rose persice et succi nenufaris. et succi violacei om〈-〉
34
nium ana tertiam partis vnius et succi acetosita〈-〉
35
tis citri et succi acetosicatis[*]acetosicatis corrupt for acetositatis citranguli ana duas
36
tertias partis vnius succi coriandri et lactuce et fo〈-〉
37
liorum papaueris humidi et endiuie et portu-
38
lace ana quartam partis vnius: succi foliorum sa〈-〉
39
licum foliorum malorum et foliorum pirorum
40
et foliorum alzarur et foliorum rosarum et foliorum vir〈-〉
41
ge pastoris ana quartam partis vnius: succi her〈-〉
42
be hirci et rosarum siccarum et nenufaris sicci. et succi ber〈-〉
43
beris sicci: et seminis endiuie et seminis lactuce et balau〈-〉
44
stiarum et nenufaris ana medietatem decime par〈-〉
45
tis vnius. et succi mente humide sextam partis vni-
46
us et succi berberorum humidorum medietatem
47
partis: aggregentur medicine et succi et componan/
48
tur super ignem et ponantur in eis de lentibus par〈-〉
49
tes quatuor et de ordeo excorticato partes .II. et
50
de sumach partes .III. et de granis granatorum par〈-〉
51
tes .III. et decoquantur omnia ad ignem donec re〈-〉
52
maneat medietas: deinde dimittatur donec infri〈-〉
53
gidetur: et confricetur fortiter et coletur: et suma〈-〉
54
tur de camphora ad omne pondus .CCC.ʒ. pon-
55
dus aurei .I. et teratur camphora et puluerizetur super
56
radicem cucurbite: aut kimie: et fundatur super
57
ea medicina cum facilitate: deinde ligetur caput
58
eius cum re vehementis fortitudinis: deinde po〈-〉
1
natur super prunas donec sciatur quod forsitan fer-
2
uet: et concutiatur et ponatur in vitreata et strin-
3
gatur caput eius vt non perdatur camphora et
4
lutetur et dosis eius sit vsque ad .ʒ.X. ¶ Et de ho-
5
minibus est qui ponit in ea spice et zinziberis et semi-
6
nis feniculi et anisi et ciperi et piperis partes equa〈-〉
7
les secundum quantitatem que ei videtur. ¶ Et quan-
8
do egrediuntur variole cum complemento et per〈-〉
9
transit septimus et apparet in eo maturatio: tunc
10
necesse est vt rumpatur cum acubus de auro et
11
auferatur humiditas cum cotto. ¶ Salitio autem
12
necessaria est et cum volueris salire: tunc elon-
13
ga salitionem ab eis quas erupisti de magnis do〈-〉
14
loribus ex propinquo: illud enim facit dolorem
15
immo sali illas que sunt preter eas. et dimitte clau〈-〉
16
dens cum eo viam orificiorum suorum donec
17
sugant salem suum et non saliantur ante comple〈-〉
18
mentum maturationis: illud enim fortasse faciet
19
accidere dolorem vehementem et apostema et sa〈-〉
20
litio quidem est res que est necessaria postquam ma〈-〉
21
turantur et illud quidem fit cum aqua salis in qua
22
est virtus croci. et si aqua illa est aqua rosacea tunc est
23
melius. ¶ Et aqua in qua decoquuntur tama-
24
riscus et lentes et rose deinde salitur est vltima et
25
proprie si ponuntur iterum in ea camphora et
26
sandali: hec enim salitio maturat et exiccat: et fa〈-〉
27
cit cadere cum velocitate. et suffumigatio cum
28
tamarisco est iuuatiua valde. ¶ Et in hyeme
29
oportet vt applicetur eger incensioni ex tamari〈-〉
30
sco. ¶ Et quando variole sunt vehementis hu〈-〉
31
miditatis: tunc necessaria est suffumigatio cum
32
myrto et folijs eius. ¶ Et de regimine bono apud
33
maturitatem variolarum paruarum et magnam
34
voluntatem exiccationis earum est vt dormiat pa〈-〉
35
tiens variolas super farina rizi et milij et ordei et
36
fabarum. et magis conueniens est vt ponas ipsam
37
impletionem culcitre que fit rara in qua pene-
38
tret virtus. ¶ Et folia cupressi sunt bona in hoc
39
et oleum malum est in hac hora: quoniam prohibet
40
exiccationem. ¶ Et quando incipiunt variole
41
exiccari: tunc oportet vt liniatur super eas ex me〈-〉
42
dicinis predictis cum virtute croci. ¶ Et quan-
43
do accidunt ex variolis vlcera: confert vnguen〈-〉
44
tum album et proprie permixtum cum aliquan-
45
tulo camphore et rasura radicum canne cum aqua
46
rosacea aut rasura venarum arboris salicis: aut ar-
47
boris alzarur. et quandoque confert vnguentum de
48
cerusa et lithargyrio. ¶ Et quando sunt in na-
49
so cruste confert ceratum factum cum oleo rosaceo
50
puro cum virtute ceruse et climie. et administra〈-〉
51
tio alicuius olei post exiccationem et apud vlce〈-〉
52
rationem est bona apud exiccationes quidem
53
cum eo quod facit cadere cum velocitate: et vlce〈-〉
54
rationem propterea quod ipsum est materia emplastri
55
et vnguenti. Unguentum quidem rubeum bonum
56
est ad vlcera variolarum.
57
¶ De obseruatione membrorum et defensione eorum a
58
nocumento variolarum et morbillorum. Capitulum .XI.
1
MEmbra que oportet custodiri a nocumen〈-〉
2
to variolarum sunt sicut guttur et oculus
3
et partes superiores narium et pulmo et
4
intestina: hec enim membra sunt illa que
5
vlcerantur. ¶ Fortasse enim oculus destruitur et for-
6
tasse accidit in eo albugo. ¶ In gutture vero for〈-〉
7
tasse accidit prefocatio et fortasse accidunt vlcera que
8
prohibent deglutitionem in meri: et fortasse perue-
9
niunt ad hoc vt sit illic corrosio pernitiosa. ¶ In
10
superioribus vero partibus narium fortasse accidunt
11
vlcera que stringunt meatus odoratus. ¶ In pul〈-〉
12
mone autem accidit fortasse ex bothor variolarum
13
et morbilli et constrictio anhelitus vehemens et for-
14
tasse faciunt cadere in ptisim cum vlceratur. ¶ In
15
intestinis fortasse accidit excoriatio cui succurre-
16
re est difficile. ¶ Conseruatio autem oculi melior
17
est vt fiat alcohol oculo cum almuri et aqua corian-
18
dri et aqua rosacea in qua iam posita sunt sumach et cam〈-〉
19
phora et proprie in primo die: et cum almuri solo:
20
et similiter fiat alcohol cum alcohol nutrito ex aqua
21
coriandri et aqua sumach posita in ea camphora: et suc〈-〉
22
cus pulpe granatorum est bonus iterum in principio.
23
Cum vero apparent tunc facere alcohol cum aqua
24
rosacea et camphora est magis conueniens: et dictum est
25
quod facere alcohol cum napta alba est bonum in hoc.
26
¶ Et oleum de fisticis est de eis quibus vtuntur mu〈-〉
27
lieres in regione nostra post variolas et euentum no〈-〉
28
cumenti in oculo et eradicat caliginem si fuerit et re〈-〉
29
ctificat oculum: et collyrium album est bonum valde
30
apud apparitionem bothor. ¶ Conseruatio autem
31
oris et gutturis est sicut suctio granatorum et suctio
32
granorum eius in principio et suctio mororum de
33
sceni et gargarizatio cum rob eorum et proprie quando
34
conqueritur de dolore in eis: tunc oportet vt lam-
35
batur de rob eorum aliquid post aliquid. ¶ Sed su-
36
periores partes narium cum epithimatione ex me〈-〉
37
mithe et sandalis et rob acreste et aceto. Et odo〈-〉
38
rare aceta solum est vehementis iuuamenti. ¶ In
39
conseruatione vero pulmonis non est quod sit sicut lo-
40
hoc ex lentibus leue cum semine papaueris. ¶ In〈-〉
41
testina autem plurimum quidem oportet vt conseruen〈-〉
42
tur post inceptionem cum stipticis et cum incipit
43
solutio ventris: in fine egritudinis curetur cum troci〈-〉
44
scis de spodio et ribes et trociscis de semine acetose.
45
¶ De eradicatione vestigiorum variolarum. Capitulum .XII.
46
IN hoc quidem loquemur vice alia cum
47
loquemur de decoriatione. nunc vero di-
48
cemus illud quod est magis conueniens
49
et magis pertinens. ¶ Et de eis que era〈-〉
50
dicant vestigia variolarum iterum sunt radices arun〈-〉
51
dinum et sarcocolla. et semen melonis et cortices eius
52
exiccati et rizi ablutum: et aqua ordei. et albumen
53
oui et creta rara vel lutum et lithargirium et zuccarum
54
tabarzet et amilum et amigdale dulces et amigda-
55
le amare: et de oleis oleum de lilio et oleum de fisti-
56
cis et adeps asini cum oleo rosaceo et que sunt ei similia
57
et aqua que fit in vngula cameli que assatur est
58
vltima. ¶ Et de illis que sunt fortiora est spu-
1
ma maris et lapis piperis et costus et ammonia-
2
cum et thus et sapo cum baurach et ossa vetusta adu〈-〉
3
sta: semen raphani farina raphani exiccati: ari-
4
stologia: lupini. ¶ Et de cibis rectificantibus co-
5
lorem plumbeum sunt granata dulcia et cicer et vi〈-〉
6
num bonum: vitelli ouorum sorbilium. ius galli-
7
ne et alcubugi et aldurari[*]aldurari corrupt for alduragi impinguati. ¶ Et oportet
8
vt assiduet habens ea balneationem. ¶ Et de com〈-〉
9
positis est vt sumas ossium adustorum et stercoris
10
ouini antiqui ostracorum nouorum et amili et semi〈-〉
11
nis melonis et rizi abluti et ciceris omnium ana par〈-〉
12
tes .X. et granorum et alben et lupinorum et costi et aristologie
13
longe omnium ana partes .V. et radicis arundinis sicce et
14
partes[*]etpartes corrupt for partes .XX. fiat ex eis epithima cum aqua melonis
15
aut cum aqua cucumeris siluestris aut cum aqua ordei
16
aut cum aqua fabarum et liniatur cum eo membrum
17
et abluatur in mane cum decoctione violaceo. ¶ Aliud:
18
ostracorum nouorum. ossium antiquorum. radicis
19
arundinis persice. amili. seminis melonis. rizi
20
abluti: granorum granatorum. costi partes equa-
21
les fiat ex eis gumera. ¶ Et iterum lupini et ci〈-〉
22
cer nigrum liniatur cum eis.
23
¶ De febribus apostematum. Capitulum .XIII.
24
IAm sciuisti dispositiones febrium que se〈-〉
25
quuntur apostemata apparentia et quod sunt secundum
26
plurimum de genere febrium diei cum apostemata
27
ista secundum plurimum non perueniant ad cor nisi
28
cum calefactione sua absque sua putredine. Et plurimum
29
quidem horum est a causis primitiuis. Cum autem per〈-〉
30
uenit putredo eorum ad cor propter suam magnitu〈-〉
31
dinem aut propter suam propinquitatem fit febris for-
32
tasse non de genere febris diei: et plurimum quidem
33
similium horum non fit nisi a causis antecedentibus cor-
34
poreis et replexionalibus[*]replexionalibus i.e. repletionalibus crudis: et quandoque fiunt ex
35
vlceribus ad que attrahuntur materie maligne et
36
retinentur in carnibus mollibus. Febres autem que se〈-〉
37
quuntur intrinseca apostemata fortasse non fiunt ex ap-
38
plicatione calefactionis ad cor sine putredine. Et
39
vehementiores quidem febres fiunt ab apostematibus intrin-
40
secis quando sunt ex genere herisipile in quibusdam visceri〈-〉
41
bus: et extenditur dolor et sitis et inflammatio et significant
42
ea significationes permixtionis colere plurime cum sangui〈-〉
43
nee[*]sanguinee corrupt for sanguine. ¶ Et hec apostemata intrinseca sunt sicut apostemata
44
cerebri et velaminum eius et sumach auris et gut-
45
turis quandoque. et in velamine quod sequitur pectus et
46
epate et rene et vesica et matrice et intestinis et que
47
sunt ei[*]ei corrupt for eis [cf. Venice 1564] similia. ¶ Et diuersificantur febres eorum
48
in vehementia et debilitate secundum propinquitatem cor〈-〉
49
dis et longitudinem. ¶ Et eorum iterum febres
50
que sunt in membris carnosis est febris vehemen〈-〉
51
tior. Et eorum febres que sunt in panniculis et eorum
52
similibus est debilior. et eorum que sunt in vici〈-〉
53
nitate arteriarum febris est vehementior et eorum
54
que sunt in vicinitate venarum solum febris est
55
debilior. ¶ Et non euacuantur iste febres a perio-
56
dis secundum materias que effunduntur ad apostemata earum.
57
periodi namque earum sunt secundum generationem earum
58
et secundum motum ipsarum et secundum attractionem caliditatis et
1
doloris ad ea. vnicuique enim humori est periodus
2
qui sibi conuenit. ¶ Et scias quod multotiens sana-
3
tur apostema in pleuresi et alijs et remanet febris et si〈-〉
4
gnificat tunc quod mundificatio non accidit. ¶ Et
5
iste quidem febres quandoque prolongantur et per〈-〉
6
ducunt ad ethicam et proprie quando apostemata
7
sunt in epate. Ille vero que sunt in velaminibus
8
cum confirmantur non expectant vsque ad ethicam.
9
¶ De signis earum et ipsarum iudicijs. Capitulum .XIIII.
10
CUm febribus ex apostematibus intrinsecis.[*]intrinsecis. corrupt for intrinsecis [redundant period]
11
inueniuntur tres species signorum et acci〈-〉
12
dentium scilicet signa et accidentia significan〈-〉
13
tia membrum infirmum: et signa et accidentia
14
significantia materiam: et signa et accidentia signi-
15
ficantia dispositionem infirmi. ¶ Prima autem si-
16
gnorum species est sicut pulsus serinus et dolor pun〈-〉
17
gitiuus apostematis in partibus pectoris: et similiter
18
tussis sicca in primis et humida secundo: et que sunt
19
illis similia de signis pleuresis significantibus apostema
20
in partibus pectoris et ad summum dolor et graui-
21
tas in membro et est calidius reliquis membris addi〈-〉
22
ta calefactione non cum sueta. et sicut spasmus quoniam ipse
23
multotiens associatur apostematibus calidis in mem〈-〉
24
bris neruosis. ¶ Species vero secunda est sicut si〈-〉
25
gnificatio vehementie febris tertiane. et significat quod
26
materia est colerica. ¶ Accidentia vero infirmi
27
sunt dispositiones que indicant eius salutem aut indi〈-〉
28
cant ipsius mortem. ¶ Et membra quidem occul-
29
ta diuersificantur in faciendo febres et recipiendo
30
eas et perdurationem earum et ipsarum periodis secundum
31
magnitudinem eorum in seipsis et magnitudinem
32
venarum eorum et secundum membra sua. Nam in membris
33
intrinsecis sunt que sunt propinqua cordi et vehemen-
34
tis communitatis sicut velamen et pulmo. et de eis sunt
35
que sunt longinqua a corde et debilis communitatis
36
sicut renes: ipsi enim non semper faciunt propter apo-
37
stemata sua febres fortes neque continuas et mul〈-〉
38
totiens quidem sunt interpolate et sunt de genere
39
febrium commixtarum et febrium tertianarum et quar〈-〉
40
tane et quintane et sextane: et fiunt cum eis rigor et
41
horripilatio et ambiguum fit esse earum. et signifi〈-〉
42
cat eas grauitas in loco renum et in partibus al〈-〉
43
chatim et dolor et proprietas caliditatis in membro
44
maioris consueta. ¶ Cum autem aggregatur in mem〈-〉
45
bro vt sit proximum principali: aut fortis commu-
46
nitatis cum eo: aut vehementis sensus et est ner-
47
uosum tunc cum vehementia febrium comitantium
48
apostemata eius accidunt ei inquietudo magna
49
et spasmus et fortasse comitantur ipsum acciden〈-〉
50
tia extranea sicut apostemata matricis: associatur
51
enim ei cum febre soda et dolor ceruicis. ¶ Et ca〈-〉
52
liditas quidem quamuis inflammetur in eis apostemati〈-〉
53
bus: tamen non est valde vehementis acuitatis si-
54
cut est in causonide nisi sit res magna. et causa in eo
55
est: quoniam putredo non est sparsa neque mota ad
56
exteriora. ¶ Et pulsus quidem in febribus apostematum
57
intrinsecorum est pulsus febrium putredinis paruus
58
in principio velocis constrictionis apud statum:
1
deinde magnificatur et fit velox et spissus secundum mem〈-〉
2
brum et materiam et secundum quod sciuisti: deinde erit vn〈-〉
3
dosus et serrinus et faciens secundum membrum in neruo-
4
sitate et carnositate sua. ¶ Et vrina secundum plurimum est
5
ad albedinem decliuis et paucitatem tincture propter
6
declinationem materiei ad apostema secundum quod sciuisti.
7
¶ De cura earum. Capitulum .XV.
8
CUratio harum febrium est curatio fe-
9
brium acutarum post curationem aposte〈-〉
10
matum. Radix enim in eis est cura apo〈-〉
11
stematis cum obseruatione cure febris
12
de infrigidatione et humectatione. ¶ Et in his
13
febribus non conceditur potus aque frigide neque
14
introitus balnei. ¶ Et si fuerit apostema heri-
15
sipila licet vt fiat positio rerum frigidarum et infrigi〈-〉
16
datarum actu de foris super ipsum sicut succus la〈-〉
17
ctuce et semperuiue et portulace cum aliquantu-
18
lo sauich ordei albi que sine cessatione infrigiden〈-〉
19
tur super niuem et permutentur: et fortasse permiscetur
20
cum eis oleum omphacinum: aut oleum rosaceum.
21
¶ Et si comederit lactucas ablutas infrigida-
22
tas pertransit et iuuatur cum eis.
23
¶ De dispositionibus febrium compositarum. Capitulum .XVI.
24
FEbres quandoque componuntur adinui〈-〉
25
cem. Fortasse enim componuntur ex eis
26
species ingredientes in genera elongata si-
27
cut compositio febris ethice cum febre
28
putrida. ¶ Et quandoque componuntur species ex
29
eis in genere proximo conuenientes sicut est com〈-〉
30
positio specierum febrium putredinis sicut tertiana cum
31
flegmatica vtpote febris nominata hemitriteus: et
32
sicut compositio febrium apostematum. ¶ Et quan-
33
doque componuntur de eis species conuenientes in
34
specie sicut compositio duarum tertianarum et
35
duarum quartanarum et trium quartanarum: quare fiunt
36
due tertiane in apparitione dispositionis secundum paroxis〈-〉
37
mus flegmatice: et tres quartane in paroxismis[*]paroxismis probably corrupt for paroxismos flegmatice.
38
et quandoque componuntur tres de febribus tertianis.
39
¶ Si igitur fuerint secundum coalterationem erit pa-
40
roxismus in die .III. vehementior quoniam pertinet ei pe〈-〉
41
riodus diei primi et inceptio diei tertie. et similiter in
42
die .V. et similatur hec hemitriteo sicut compositio
43
hemitriteo sicut compositio duarum tertianarum si-
44
milatur paroxismis flegmatice. ¶ Et propter hoc non
45
oportet vt tota occupatione occupetur cum paroxismis:
46
immo oportet vt occupetur cum accidentibus. Et quandoque ac-
47
cidit si fuerint febres iste tertiane pure vt festinent
48
paroxismi earum ad contentam id est ad illam quo[*]quo corrupt for que fortior
49
est: ita vt destruatur debilior earum prius. ¶ Et
50
quandoque significat compositionem reditio horripilationis
51
vel opilationis post quietem. ¶ Et turpe quidem est me〈-〉
52
dico scienti significationes cuiusque febris et accidentia
53
eius vt non percipiat compositionem a primo die aut secundo.
54
¶ Et compositio febris ethice cum febre putredinis
55
est ex illis que valde ambigua sunt quoniam ipsi vident
56
interpolationes et inceptiones rigoris et horripi〈-〉
57
lationis et reditionem sudoris si fuerint et horas
58
particulares: quare existimant quod sint illic febres pu〈-〉
1
tredinis tantum inseparabiles aut composite ex con-
2
tinua et interpolata. ¶ Et quandoque continuatur composi〈-〉
3
tio ita vt appareat febris continua similis que simila〈-〉
4
tur sinocho: et tunc quidem non est excusatio reditionis
5
ad significationes. et si fuerint paroxismi breues non
6
consequitur eorum continuatio nisi propter rem magnam
7
de multitudine numeri eorum proprie et fortasse vi-
8
des interpolationes harum febrium longas. ¶ Et
9
quando componuntur febres diuerse sicut hemitriteus era〈-〉
10
dicatur postrema earum et remanet cronica pura si-
11
ue sint due interpolate aut due continue aut inter〈-〉
12
polata et continua. ¶ Et quandoque componitur cum he-
13
mitriteo alia tertiana et flegmatica et melancolica: nam
14
si est cum tertiana eradicatur tertiana et purus fit
15
hemitriteus et si est cum flegmatica aut melancolica era-
16
dicatur emitriteus et depuratur flegmatica et similiter
17
melancolica. ¶ Et quandoque accidit compositio in eis secundum mo〈-〉
18
dum alium et est vt componantur interpolata et continua
19
diuersi generis: aut conuenientes ambe in eo. aut
20
conuenientes in specie sicut tertiana periodica cum
21
tertiana inseparabili: et sicut componuntur due in-
22
terpolate similiter componuntur due continue. ¶ Quidam
23
autem existimauerunt quod due continue non componuntur
24
sicut due tertiane: quoniam quando materia est intra venas
25
non est possibile vt diuersificetur illud in quo accidit
26
putredo: putredo enim est procedens in toto. ¶ Et
27
hec quidem sententia non est de illis que necessaria sunt procul-
28
dubio apud me quoniam putredo incipit proculdubio
29
ex loco. deinde spargitur: deinde currunt indicia ve〈-〉
30
hementie et interpolationis secundum gradationem putre〈-〉
31
dinis prime et secundum eam sunt ei motus. Non ergo elon〈-〉
32
gatur quin accidat putredo cui sit dominium aliquod in-
33
cipiens in parte materierum cui non sit dominium sequen-
34
di aliud: immo aggregatur in ea vt incipiat et vt se-
35
quatur simul: quare erit ei gradatio teporis qua ex-
36
peritur. ¶ Et species quidem compositionis febrium sunt
37
tres trans[*]trans corrupt for intrans: et coalternata: et communicans. ¶ Et intrans
38
est vt ingrediatur vna earum super alteram. et coalter-
39
nata vt ingrediatur post eradicationem eius. et com〈-〉
40
municans est vt incipiat cum ea. ¶ Et cum vide〈-〉
41
ris febrem conclusam et est in ea rigor et non sudor.
42
et fortasse accidit in rigoribus pluribus sudor vnus
43
tunc testifica compositionem in ea. et similiter cum
44
videris in conclusa superfluitatem in frigore extre〈-〉
45
mitatum et rigore sed parum de ambobus tunc
46
fortasse est in conclusa.
47
¶ De hemitriteo. Capitulum .XVII.
48
HEmitriteus est febris composita ex dua-
49
bus febribus: quarum vna est tertiana et
50
et altera est flegmatica et fit in die vno
51
paroxismus tertiane et quotidiane simul.
52
Aut secundum semitam communitatis et inuentionis. Aut secundum
53
semitam coalternationis et vicinitatis. Aut secundum se-
54
mitam introitus. ¶ Et de diuisionibus difficilior
55
ad cognoscendum est prima: deinde secunda. ¶ Et quandoque
56
sunt febres due continue quando due putredines sunt
57
intrinsece et quando due sunt periodice eradican-
58
tur quoniam due putredines sunt extrinsece. et
1
quandoque est continua colerica: quia eius putredo
2
est intrinseca et flegmatica est econtrario et quandoque
3
est econtrario. ¶ Et quidam ponunt hemitriteum
4
purum febrem compositam que fit ex tertiana extrin〈-〉
5
seca et flegmatica intrinseca et illam que est pre-
6
ter eam nominant non puram et non est illud de illis
7
in quibus superflua occupatio sit habenda. ¶ Et
8
fortasse antecedens ad putredinem est colerica: et fortasse
9
antecedens ad putredinem est flegmatica: et fortas〈-〉
10
se veniunt simul. ¶ Et iterum quandoque est materia
11
faciens febrem flegmaticam magis dominans: et quandoque est
12
materia faciens febrem colericam magis dominans: et
13
quocunque sit materia flegmatice ponit paroxis-
14
mos colerice longiores et tardioris crisis: et materia
15
colerice ponit paroxismos flegmatice econuerso.
16
¶ Et fortasse extenditur hemitriteus longo tem-
17
pore scilicet vsque ad .VII. menses et supra: et quandoque fit
18
ex hemitriteo egritudo acuta: et quandoque est he〈-〉
19
mitriteus de febribus magis interficientibus quo-
20
niam perducit ad ethicam et egritudines croni〈-〉
21
cas vel erroneas et difficiles.
22
¶ De signis hemitritei. Capitulum .XVIII.
23
MAgis proprium signorum eius et primum
24
eorum licet necessaria sint comparia alia est:
25
vt sit spacium huiusmodi febris in vno
26
duorum dierum longius spatio tertiane et
27
magis quieta: deinde sit in die alio leuioris pa-
28
roxismi et pauciorum accidentium. ¶ Et quandoque itera〈-〉
29
tur in ea horripilatio secundum plurimum aliquotiens propter
30
illud quod accidit de pugna duarum materierum
31
aut introitu vnius earum sub alteram: et fortasse ac-
32
cidit hec iteratio tribus vicibus aut quatuor et iam
33
calefiunt membra aliqua horripilatione fixa ad-
34
huc. ¶ Et ex hac quidem que est hemitriteus
35
corpus non mundificat integre. ¶ Et quandoque
36
fiunt principium eius et augmentum ipsius vehemen〈-〉
37
tis commotionis: et proprie quando fuerit communicatio
38
aut fuerit introitus in huiusmodi hora. tunc enim fiunt
39
horripilationi reditus et est status longinquus: et
40
cum existimatur quod corpus iam calefactum est et febris
41
habet statum inuenis horripilationem redeuntem: et
42
ista accidentia sunt propter pugnam humorum. ¶ Et sta〈-〉
43
tus quidem huius egritudinis in horis particu-
44
laribus et vniuersalibus est ante statum flegmatice et ve-
45
locior statu eius et tardior statu colerice: quoniam cali-
46
ditas non expanditur nisi cum labore et proprie in pri-
47
mis et fit fortis eius acuitas apud statum. et simili〈-〉
48
ter fit declinatio longa propter illud quod accidit de
49
stationibus quas efficit reluctatio vnius duarum
50
materierum cum alia et parum quidem tepescit cum su-
51
dore. ¶ Et in hac febre dies tertius de diebus eius
52
est similis primo: et quartus secundo. ¶ Et quandoque
53
cadit significatio super hemitriteum et modis di〈-〉
54
uersis. nam quandoque accidit ex consuetudinibus: et
55
quandoque accidit ex accidentibus. ¶ Et casus consuetu〈-〉
56
dinum est sicut si in corpore hominis multiplicetur co-
57
lera et putredo eius: deinde vtatur delitijs et di〈-〉
58
mittat exercitia et vtatur cibis de speciebus regiminis
1
generantibus flegma: aut multiplicetur in cor-
2
pore homins[*]homins corrupt for hominis flegma et putredo eius: deinde
3
exercitetur plurimum et vtatur eo quod generat
4
coleram de speciebus regiminis: si fecerit ne-
5
cessarium etas illud in eo ita vt fiat adolescens
6
post pueritiam et dominium humiditatis: aut fiat senex
7
post iuuentutem et acuitatem complexionis. ¶ Et acciden〈-〉
8
tibus vero sicut est pulsus et vrina et processio eius
9
quod procedit ex vomitu et egestione: et dispositione digestio-
10
nis: et signa eius et dispositio sitis et dispositio tactus et
11
dispositio horripilationis et rigoris et dispositiones horarum
12
et paroxismorum. ¶ Pulsus autem fit in ea minoris
13
magnitudinis et velocitatis et frequentie quam ille
14
qui est in tertiana et contrarie earum sunt minores quam
15
ille que sunt in flegmatica. ¶ Urina vero est tar〈-〉
16
de digestionis. ¶ Et vomitus est permixtus ex cole-
17
ra et flegmate. et egestio est permixta ex colera flegma〈-〉
18
te. ¶ De dispositione autem calefactionis et frigoris et
19
sitis et horripilationis et horarum et paroxismorum iam
20
locuti fuimus quod oportuit. ¶ Et non expectatur
21
statio super dominantem duorum humorum nisi per vincen-
22
tem ex significationibus: nam si dominatur flegma sunt paro〈-〉
23
xismi longiores et horripilatio minor et coarta-
24
tio: et proprie in pulsu fortior: et extremitates sunt
25
velociores ad suscipiendum frigus in principijs
26
egritudinis et tardioris mundificationis a suo
27
frigore: et sitis est minor et vomitus colere mi-
28
nor. et vrina vehementioris albedinis et crudi-
29
tatis et sudor minor. et etas pueritia aut senectus
30
et complexio corporis significat eam. et similiter consuetudo et que
31
currunt cum ea: et si dominatur colera sunt paroxis-
32
mi breuiores et extremitates velociores ad ca-
33
lefactionem et sitis et vomitus colere plus et sudor
34
magis exuberans et fortasse declinat ad horri-
35
pilationem que est sicut rigor: et fit vrina vehemen〈-〉
36
tius tincta. et etas et iuuentus et complexio corporis
37
quandoque significant eam. et similiter consuetudo et que currunt
38
cum ea. ¶ Et quandoque equantur duo humores fre-
39
quentantur significationes et est horripilatio pura completa
40
non rigor et non perueniens ad rigorem. ¶ Et quando
41
composio est manifestior in periodica et continua quam
42
plures hominum appropriant nomine hemitritei pu〈-〉
43
ri: et est continua ipsa flegmatica est rigor debilior:
44
quoniam materia extrinseca est colerica: et non est contrarium ei
45
ex parte flegmatis extrinseci cum ea in eo quod necessarium est
46
de rigore: sed est debilior. ¶ Et fortasse iteratur
47
in ea frigus: et horripilatio ita vt faciat errare in
48
statu sicut scis et multiplicatur in ea caliditas visce-
49
rum et ventris cum frigore extremitatum et fit
50
pulsus vehementioris paruitatis et raritatis. Si
51
autem continua est ipsa colerica non fit rigor
52
neque magna horripilatione: et fit pulsus maior
53
et velocior et angustia vehementior. ¶ Et si com-
54
ponuntur due continue non erit rigor omnino.
55
¶ Et accidit tertiane continue vt alleuietur an〈-〉
56
te alleuiationem flegmatice licet non redeat ante
57
eius reditionem.
58
¶ De cura hemitritei. Capitulum .XIX.
1
NEcessarium est in hemitriteo vt vehe〈-〉
2
mentem habeas sollicitudinem in eua〈-〉
3
cuando materiam secundum species euacuationis ex so-
4
lutione ventris ex vomitu et prouoca-
5
tione et sudatione plusquam vehementia que est per
6
extinctiua. ¶ Et cum solutiuis oportet vt conue-
7
niat digestio nisi sint ex genere que leniunt naturam
8
et soluunt et non inquietant sicut aqua lebleb cum
9
geleniabin si fuerit illud quod superet flegma: et si〈-〉
10
cut tereniabin et siracost et infusio tamarindi et
11
syrupus violarum si dominans fuerit colera: et sicut quod com〈-〉
12
ponitur ex istis si fuerint duo humores quasi pa〈-〉
13
res: et post apparitionem digestionis si euacuatio fiat hu-
14
moris cum sortibus pertransit. ¶ Et vomitus
15
oportet vt sit iterum secundum humorem dominan-
16
tem aut ex aqua raffani cum syrupo acetoso ca-
17
lido: aut syrupo acetoso cum aqua calida. Et pro〈-〉
18
uocatio oportet vt fiat cum eis in quibus est equali〈-〉
19
tas. ¶ Et cum festinatur in potando decoctiones an〈-〉
20
te digestionem timetur birsen vel sirsen. ¶ Medicine
21
vero iuuatiue in via perueniente ad statum ad recti〈-〉
22
ficandum materiam et maturandum ipsam et suc〈-〉
23
currendum nocumentis eius ex singularibus
24
est absinthium verum post septimum et apparitio〈-〉
25
nem digestionis: ita vt sit romanum quod ex ipso bonum
26
est: et cum tu festinas cum eo mouet humores
27
et non euacuat eos. Cumque sumitur facit accidere
28
angustiam et tristitiam et nauseam: deinde reuer-
29
titur super eos cum sua caliditate et exiccat eos:
30
et cum sua stipticitate facit eos pigros. ¶ Et Galienus
31
quidem et qui ante eum fuerunt curauit eos cum
32
aqua ordei in qua est virtus piperis. Et dixit qui〈-〉
33
dam primorum medicorum quod Galienus transgressus est
34
in alienatione: et stetit vbi oportet vt miretur de eo: et
35
non sciuit quod piper inflammat febrem et aqua ordei
36
pigram efficit materiam. ¶ Et iste quidem con-
37
tradictor errauit errore qui non appropriatur
38
in hac intentione: immo canon hic datus in adiu〈-〉
39
torio nature quando preparatur ad resistendum
40
huiusmodi materijs est cum medicinis compo〈-〉
41
sitis ex infrigidantibus et calefacientibus. vt di-
42
scernat natura inter duas virtutes: quare occu-
43
patur infrigidatiuum cum febre et partibus cor〈-〉
44
dis: et calefactiuum cum materia: et quis est qui
45
curet hemitriteum absque hoc. ¶ Et si natura non
46
est fortis ad discernendum tunc non prodest cu〈-〉
47
ratio quocunque modo fiat: et errauit in alijs mo-
48
dis in allatione quorum non est necesse nos in〈-〉
49
cedere via prolongantium. ¶ Et iste quidem
50
contradictor dixit quod oportet vt administrentur subtiliantia
51
quibus non est fortis calefactio sicut apium et ane〈-〉
52
tum et non sciuit quod possibile est vt piper infrigidetur
53
minoratione sui ad hoc vt frangatur eius cale-
54
factio et non abbreuietur eius subtiliatio a subti〈-〉
55
liatione apij plurimi: et fit aqua ordei adiuuans
56
ipsum in faciendo peruenire virtutem eius: et de〈-〉
57
struendo superfluitatem eius: et faciendo cade〈-〉
58
re materias ad ipsum: vt alleuietur penetratio virtutis
1
eius in eis. ¶ Amplius mirabile fuit quod ipse po〈-〉
2
suit Galienus de illis qui ignorant quod piper inflammat
3
febrem et nominat ipsum de illis qui obliuiscuntur ad
4
hoc vbi indicat de hoc. ¶ Composita vero de me〈-〉
5
dicinis quibus oportet vti in hac hora sunt sicut tro-
6
cisci de absinthio et trocisci de rosis. ¶ Troci-
7
sci leues boni ad hemitriteum. ℞. rosarum radicum liqui〈-〉
8
ritie amborum ana .ʒ.IIII. tereniabin .ʒ.III. spice succi
9
absinthij spodij omnium ana pondus .ʒ.II. fiant ex eis
10
trocisci. ¶ Trocisci alij ad inflammationem. Reci〈-〉
11
pe rosarum .ʒ.VI. seminis acetose gummi omnium ana .ʒ.IIII. ami〈-〉
12
li pondus .ʒ.III. berberis spodij seminis portulace omnium
13
ana pondus .ʒ.II. dragaganti croci spice reubarbari
14
omnium ana .ʒ.I. camphore pondus tertie .ʒ.I. fiant trocisci
15
¶ Trocisci alij boni habentibus hanc febrem et pro-
16
prie quando conqueruntur cum hoc de solutione ventris et
17
tussi. ℞. spice aromatice xiloaloes croci berbe-
18
ris et succi eius omnium ana .ʒ.III. reubarbari .ʒ.IIII.
19
spodij rosarum cum capitibus suis lacte gummi tor-
20
refacti karabe omnium ana .ʒ.V. seminis acetose torre-
21
facti .ʒ.VI. crete romane .ʒ.VII. fiant trocisci. ¶ De〈-〉
22
scriptio alia bona. ℞. rosarum rubearum .ʒ.VI. berberis gum〈-〉
23
mi seminis acetose omnium ana .ʒ.IIII. spice eupatorij spo〈-〉
24
dij amili seminis portulace granorum cucumeris omnium
25
ana pondus .ʒ.II. seminis endiuie seminis cuscute omnium ana .ʒ.〈-〉
26
I.ß. succi liquiritie .ʒ.I. lacce reubarbari amborum
27
ana .ʒ.ß. aggregentur illa et fiant trocisci. ¶ Pillu〈-〉
28
le bone ad hanc egritudinem et omnes cronicas et
29
febres ledentes viscera et proprie quando materia flegma-
30
tica est magis vincens. ℞. aloes masticis mira-
31
bolanorum citrinorum reubarbari succi eupatorij succi
32
absinthij rosarum rubearum omnium ana partes equales cro〈-〉
33
ci partem .ß. fiant pillule cum aqua endiuie et sit do〈-〉
34
sis .ʒ.II. cum syrupo acetoso. ¶ Descriptio bo-
35
na conueniens prope vel post digestionem. ℞. aloes ma-
36
sticis succi absinthij rosarum omnium equaliter croci .ʒ.ß.
37
informentur pillule cum aqua endiuie et sit do〈-〉
38
sis .ʒ.II. cum syrupo acetoso.
39
¶ De recidiuatione. Capitulum .XX.
40
REcidiuatio est deterior radice: et con-
41
silium quidem est vt in ea non sit in-
42
ceptio ad curandum donec manife-
43
stus fit modus egritudinis: nam secundum
44
plurimum est seua.
45
¶ Fen .II. de pronosticatione et iudicijs crisis.
Capitulum .I.
46
NOs dicemus in hac fen dispo-
47
sitiones crisis et dies eius: et si-
48
gna ipsius et signa digestionis et
49
quod appropriatur vnicuique signifi〈-〉
50
cationum de iudicio: et de signis
51
bonis et non bonis. Et iste qui-
52
dem sunt res super quas resoluuntur res in hac
53
pronosticatione. ¶ Et pronosticatio est vt dicat de
54
significationibus inuentis super rem futuram
55
ad quam peruenit dispositio egritudinis de eua-
56
cuatione aut perditione propter illud quod co〈-〉
57
gnoscitur de virtute et fixione eius: aut casu ipsius
58
aut cognitione hore eius et modi qui erit. ver-
1
bi gratia. an non erit.
2
¶ Tractatus primus de crisi et intentionibus
3
significationum eius et bonitatis et malitie in
4
crisi et quid est in diuisionibus suis et suis iudi-
5
cijs crisis. Capitulum .II.
6
CRisis intentio est separatio in locu-
7
tionibus. ¶ Et ipsius dispositio est alte-
8
ratio que fit subito aut ad latus sani-
9
tatis aut ad latus egritudinis. Et habet
10
significationes quibus peruenit medicus ad id quod fit de
11
ea. ¶ Et declaratio huius est quod egritudo cor-
12
pori est sicut inimicus exterior ciuitati. Et natura si〈-〉
13
cut dominus conseruans eam: inter quos ambos iam
14
cucurrerunt rixe leues de quibus non curatur: et
15
iam vehemens fit inter vtrosque pugna. quare
16
accidunt tunc ex signis vehementie pugne dispositio-
17
nes. ¶ Et cause sunt impulsio fortis et sicut rugi〈-〉
18
tus et clamor et sicut cursus sanguinis: deinde fit
19
separatio in tempore non sensate quantitatis: et quasi
20
in momento vno: aut vt vincat dominus exteriorem
21
aut vt vincat inimicus exterior regem. ¶ Et vi〈-〉
22
ctoria quidem aut erit completa in qua erit vnius
23
duarum partium completa superatio et dimissio ciuitatis
24
aut erit non completa in qua erit superatio non pro〈-〉
25
hibens reditum et reuersionem. ita vt accidat pugna
26
vice alia. aut vicibus pluribus. ergo erit tunc crisis
27
separatio in fine earum. ¶ Et sicut cum dominus vin〈-〉
28
cit superuenientem et fugat ipsum et expellit aut ita vt
29
expellat eum expulsione totali ita vt quiescat ci〈-〉
30
uitas ab eo et vicini eius et reliqui fines coniuncti
31
cum ea. aut expellit cum expulsione non vniuersali: immo
32
fugat eum a ciuitate et non potest fugare ipsum a
33
finibus alijs continuatis cum ciuitate. Simili-
34
ter virtus que venit cum crisi bona aut expellit
35
materiam ledentem a fundamento corporis quod est
36
cor et principalia membra: et a finibus eius qui sunt
37
extremitates: aut expellit eam a fundamente:
38
sed non potest expellere eam ab extremitatibus:
39
immo peruenit ad eas et nominatur crisis permutationis.
40
¶ Et omnis egritudo que remouetur: aut remouetur
41
secundum semitam crisis: aut secundum semitam resolutionis:
42
ita vt resoluatur materia paulatim donec sumatur gra〈-〉
43
datim. Et huiusmodi quidem plurimum fit in egritu-
44
dinibus cronicis et materijs frigidis quas signa
45
timorosa et motus praui non antecedunt. ¶ Et
46
similiter omnis egritudo que interficit aut interficit secundum
47
semitam crisis aut secundum semitam arefactionis et
48
est vt resoluatur paulatim. ¶ Et melior quidem
49
crisis est completa in qua est fiducia manifesta
50
apparens que habet accidentia salua quam aliquis dierum
51
crisis indicat casuram esse in die crisis laudabi〈-〉
52
lis. ¶ Et omnis quidem crisis aut est laudabilis
53
aut mala: et vnaqueque aut est completa aut dimi〈-〉
54
nuta. Et completa quidem aut est ita quod natura
55
expellit materiam expulsione totali aut cum per〈-〉
56
mutatione. ¶ Et de crisi quidem diminuta est
57
quedam aliquando quam sequitur: in bona qui-
58
dem resolutio: et in mala arefactio. et diminute
1
quidem crisis dies indicat diem crisis comple〈-〉
2
te cadentis in egritudinibus materierum subtilium
3
calidarum virtute existente forti. ¶ Et permu〈-〉
4
tationis crisis expectatur vbi est virtus debilior
5
et dies indicationis: et illud in bona et mala simul.
6
¶ Et expectatur crisis materia existente grossio-
7
re. ¶ Et prime quidem dispositio iterum diuer〈-〉
8
sificatur nam cum materia existit in ea vehemens
9
facit crisim per sudorem: et si fuerit infra illud
10
quamuis sit valde calida facit crisim cum fluxu sanguinis
11
narium. ¶ Et si non per fluxum vrine: et si non
12
per fluxum ventris et vomitum. ¶ Et scias quod
13
mucus et sanies auris et lippa et lachryma sunt
14
de crisibus egritudinum capitis: et sputum de cri〈-〉
15
sibus egritudinum pectoris et apertio sanguinis
16
emorroydarum est crisis bona egritudinum multa〈-〉
17
rum: verumtamen non accidit secundum plurimum nisi in eo in quo
18
currit consuetudo eius. ¶ Et acutior quidem cri〈-〉
19
sium et propinquior ad separationem est fluxus sanguinis
20
narium: quoniam consequitur expulsionem materiei in vice
21
vna: deinde est fluxus ventris: postea vomitus
22
deide vrina: postea sudor: postea exiture. ¶ Et
23
exiture quidem sunt de genere crisis permuta-
24
tionis. et contingit quandoque vt exiture sint for-
25
tiores sudore in crisibus: nam plerumque remo-
26
uentur per eas egritudines subito siue sint sal-
27
ue siue male mortificantes membra. Et exiture
28
quidem quibus fiunt crises diuersarum sunt spe-
29
cierum scilicet carbunculi et dubellet et tuayn et formi-
30
ca et herisipilla et ignis persicus et herpefestio-
31
menus[*]herpefestio-menus corrupt for herpes estiomenus et variole et sinances et vlcera multipli-
32
cata in corpore. ¶ Et fit crisis quandoque aut aliquid
33
eius cum qua congelantur lacertus et neruus et
34
per scabiem: quandoque et species eius. et impetiginem
35
et cancrum et albaras: et glandulas et rupturam
36
et varices inflationem extremiatum et alia ab istis.
37
¶ Et de speciebus permutationis sunt que non perdu-
38
cunt ad exituram: deinde faciunt sicut torturam
39
et spasmum et mollicationem[*]mollicationem corrupt for mollificationem et dolores anche et dorsi
40
et testiculorum et geniculi et icteritiam et elephan〈-〉
41
tiam et varices. ¶ Et scias quod crisis facta ex per〈-〉
42
mutatione qua fit crisis dum non accidit non
43
accidit sanitas. ¶ Alteratio autem permutatio〈-〉
44
nis que fit ad inferiora est laudabilior: et exitu-
45
ra est laudabilior. et permutatio que est ad exte-
46
riora et post digestionem completam et longin-
47
qua a membris principalibus est laudabilior. et
48
significatori quidem inest vt significet de dipositioni〈-〉
49
bus significantibus super crisim bonam et crisim
50
malam. Et sicut cum inimicus expugnat ciuita〈-〉
51
tem et extollitur in pugna et coartat et sublimat
52
litem expanduntur signa victorie vehementis
53
domino defensore longinquo non accipiente arma
54
sua: neque potente vti instrumentis suis sunt signa ad
55
testificandum illud quod vult vt sit de victoria defen〈-〉
56
soris: aut victoria inimici expugnantis. et significat de
57
dispositionibus testificationis significantibus malitiam
58
dispositionis domini. Et si dispositio fuerit econtrario tunc
1
iudicium erit econtrario. Similiter cum egritu-
2
do mouet signa crisis que ego dicam ante casum
3
digestionis significat exituram in membro aut rem aliam
4
et fortasse erit post sanitatem. ¶ Et laudabilior
5
quidem permutationem significat crisim malam. et si fue〈-〉
6
rit illic digestio aliqua significat crisim diminutam. et si fue〈-〉
7
rit illic digestio completa significat crisim bonam completam.
8
et completa quidem crisis fit apud statum et fortasse ad〈-〉
9
uenit cum incipit declinatio. Et propter hanc causam im〈-〉
10
pedit crisim completam frigus vehemens: quoniam egri〈-〉
11
tudinis status in ipso fit difficilis: quomodo ergo erit
12
eius declinatio. ¶ Et multotiens quidem est necessarium
13
medico succurrere.[*]succurrere. corrupt for succurrere [redundant period] nocumento frigoris calefa〈-〉
14
ciendo locum et fundendo super ventrem infirmi
15
oleum calidum vsquequo videat sudorem incipere: de〈-〉
16
inde abstineat ab effusione et abstergat sudorem
17
et conseruet locum secundum equalitatem. ¶ Et scias quod
18
motus crisis cum accidunt in diebus et horis in
19
quibus currit consuetudo nature ad impugnandam egri-
20
tudinem ex pugnatione que sit cum est appari-
21
tio nature in eligendo horam aut eligendo dispositio-
22
nem cum auxilio dei sunt in quibus habetur fiducia.
23
¶ Si autem accidat pugna egritudine incitante
24
eam et inquietudo: et illud est de eis que signifi-
25
cant vehementiam oppressionis egritudinis et per〈-〉
26
mutationis materiei propter illud quod tendit semper apud
27
declinationem humoris ad os stomaci: quare mouetur
28
vomitu: aut ad fundum eius: quare mouetur flu-
29
xu ventris: et similiter est dispositio cum facit accidere
30
tussim et sternutationem. ¶ Et similiter cum sunt significatio〈-〉
31
nes significantes quod crisis eueniat in die sicut quartodecimo quomodo
32
antecedit super eum et inuenitur principium crisis
33
moueri ante ipsum in die quamuis sit creticus sicut
34
vndecimus: tunc illud significat quod crisis non erit com-
35
pleta. et licet quandoque sit bona: sed significat quod natura iuuata
36
est in pugna. ¶ Quod si egritudo fuerit mala frau〈-〉
37
dulenta tunc non speratur quod crisis sit bona. et si
38
egritudo fuerit salua tunc non speratur quod crisis sit
39
completa. ¶ Et ad vltimum quidem antecessio motuum
40
crisis ante statum quem egritudo illa meretur: aut fit
41
propter virtutem egritudinis: aut propter vehementiam mo〈-〉
42
tus eius et acuitatis ipsius. aut propter causam extrinse〈-〉
43
cam excitantem quod de ea quietum est: propter errorem in
44
cibo aut in potu: aut exercitio: aut propter accidens
45
animale. nam accidentibus animalibus inest introitus in motione
46
crisis et in alteratione partis eius: timor enim ponit cri〈-〉
47
sim vt fiat fluxu ventris: aut vomitu aut vrina:
48
et gaudium facit vt ipsa fiat sudore et illud quidem
49
fit secundum motum spiritus ad interiora et ad exteriora.
50
¶ Et quando antecedit pugnam taliter vt virtus non
51
figatur cum ea vsque ad statum est illud significatio mor〈-〉
52
tis: et fortasse remanet virtuti residuum aliquod vsque
53
ad statum et est saluum. ¶ Et scias quod crisis non ca-
54
dit in die et hora quietis et tranquillitatis neque
55
in hora temporis a vehementia nisi raro et parum et
56
primum amborum est minus. ¶ Et archigenes
57
quidem neque vidit ipsum in crisibus suis nisi bis:
58
et Galienus semel. ¶ Et melior quidem crisis est illa que
1
sit in hora status: in ea vero que ipsum antecedit
2
non est fiducia: immo est aut diminuta aut mala
3
compressiua. ¶ In principio nunquam fit crisis nisi
4
pernitiosa. et ad vltimum quidem accidentia signorum crisis
5
in primis diebus egritudinis significat pernitionem: et in
6
eius augmento cum est laudabilis significat crisim di-
7
minutam. in declinatione vero nunquam fit crisis.
8
Qualiter vero eueniat in ipsa mors aut dispositio
9
que non est bona crisis post dicemus. ¶ Et scias
10
quod crisis in egritudinibus saluis postponitur. natura enim non
11
est egressa quia possibile est ei vt expectet vsquequo inue〈-〉
12
niat complementum digestionis et in mortiferis antecedit.
13
¶ Et non relinquitur eger ab impugnatione sue egri〈-〉
14
tudinis subito et non est secundum semitam resolutionis
15
nisi quia est quandoque euacuatio laudabilis aut exitura lauda〈-〉
16
bilis. ¶ Et resolutionem autem liberantem et arefactio-
17
nem mortificantem non antecedunt accidentia timo-
18
rosa neque euacuationes sensibiles. ¶ Et scias quod egri〈-〉
19
tudine[*]egritudine corrupt for egritudines sunt diuerse: de eis enim sunt que mouentur
20
in principio: deinde sedantur et quiescunt et de eis
21
sunt que sunt econuerso. ¶ Et multotiens quidem
22
significant significationes quod crisis erit per expulsionem materiei
23
egritudinis a natura ad latus aliquod: et in expulsione
24
materiei ad ipsum est nocumentum: quare necessarium est vt
25
confortetur illud latus et illud membrum et declinetur ma〈-〉
26
teria ad contrarium. ¶ Et scias quod quandoque venit crisis et
27
numeratur ex sexto et est septimi: et iam tunc veri〈-〉
28
ficatur principium egritudinis: nam bona crisis
29
raro fit in sexto. ¶ Et scias quod species alterationis
30
egritudinis sunt sex. egritudo enim aut alteratur ad
31
sanitatem subito: aut ad sanitatem paulatim. aut ad
32
mortem subito: aut ad mortem paulatim: aut aggre-
33
gantur in ea vtraque res et conuertitur ad mortem: aut
34
ad sanitatem. ¶ Et scias quod nomen crisis secundum quod
35
dixit ille cuius sermoni creditur est deriuatum in
36
lingua greca a separatione prolocutionis que est vni duo〈-〉
37
rum disputantium aut controuersantium apud iudices
38
super alium quasi sit separatio et exitus ab alteratione.
39
¶ De sermone vniuersali de signis crisis. Capitulum .III.
40
CRisim antecedunt quandoque si casus eius
41
fuerit nocturnus in die: et si fuerit eius
42
casus diurnus in nocte dispositiones:
43
et res et que sunt signa eius sicut in-
44
quietudo et angustia et volutatio et grauitas et con〈-〉
45
turbatio sensus: et dolor capitis et dolor colli: et
46
vertigo et scotomia et imaginationes coram ocu-
47
lis: et tinnitus et somnus et pruritus in naso: et
48
alteratio coloris in facie et lepore subito ad ru-
49
bedinem et citrinitatem et tremor labij et oculo〈-〉
50
rum et pulsus cordis et nausea et sitis et tremor
51
cordis et dolor in stomaco et strictura anhelitus et diffi〈-〉
52
cultas accidentes subito et grauitas hypocon-
53
driorum et tensio in eis et dolor et saltus et do-
54
lor in dorso et saltus in lacerto et punctura et ru〈-〉
55
gitus. et quandoque accidit horripilatio signifi-
56
cans eam: et accidit dolor lassitudinalis. et quan〈-〉
57
doque alteratur pulsus a dispositione sua in ea:
58
et significat ipsam: et retinentur quandoque cau〈-〉
1
sa crisis res quarum consuetudo fuit vt euacua〈-〉
2
rentur vt sanguis menstruus aut emorroydarum
3
aut fluxus ventris significat quod motus eius vadit econ〈-〉
4
trario in parte. ¶ Et signa nocturna diurnis sunt
5
vehementiora: et causa in hoc proculdubio vt sit est
6
quoniam materia faciens egritudinem auget accidentia et significationes
7
causa sui motus. ¶ Et diuersificatur aut propter diuersi-
8
tatem materie aut causa partis diuersitatis motus. ¶ Et
9
diuersitas quidem causa diuersitatis materie est. ver〈-〉
10
bi gratia. vt sit motus materie quando est ad superiora:
11
deinde significent significationes speciei egritudinis et
12
etatis et complexionis et aliorum quod materia est sangui〈-〉
13
nea et expectat tunc medicus fluxum sanguinis
14
narium et si significat quod ipsa est colerica expectat vo〈-〉
15
mitum secundum plurimum nisi alie significationes ei appropriate
16
significent fluxus sanguinis narium: multotiens enim fit
17
crisis eius fluxus sanguinis narium et antecedunt eam
18
imaginationes colerice. et fluxus quidem sanguinis na〈-〉
19
rium quandoque consumit materias egritudinum furiosarum
20
et fit sanitas statim. ¶ Causa autem partis motus quoniam
21
ipsa mouetur vt violenter vadat super membra prin〈-〉
22
cipalia et que sequuntur ea de visceribus: et facit ac〈-〉
23
cidere nocumentum in operationibus suis et impedimen〈-〉
24
tum consequens ea sicut eueniunt ex parte cerebri permixtio
25
sensus et dolor capitis et quod diximus cum eis: et
26
ex parte cordis: pulsus cordis: et malitia anheli-
27
tus et quod diximus cum eis vtrisque. ¶ Aut mo〈-〉
28
uetur versus expulsionem et fit illud secundum duos mo〈-〉
29
dos: nam aut incipit expellendo ex omni parte et lon〈-〉
30
gitudine et est illud ad totum illud quod apparet: et
31
est hoc cum sudore: aut incipit tendere versus
32
partem vnam et cum incipit pars eius ex omni parte for〈-〉
33
tasse est pars taliter quod quando incedit non est excusa〈-〉
34
tio quin incessus sit per membra principalia. sicut
35
pars altera: nam materia tendens ad eam pertransit super
36
fines membrorum anhelitus: et super fines cerebri:
37
quare accidunt iterum accidentiaa similia accidentibus eius si non
38
esset expulsa immo esset violenter ibi permanens: et
39
fortasse est pars versus membra que sunt minus
40
quam principalia sicut os stomaci cum intentio materiei ex-
41
pellende per crisim est vt expellatur vomitu. Aut
42
est de principalibus: verumtamen est tolerans commune officium
43
non velociter perueniens ad corruptionem sicut per-
44
uenit ad fines epatis: et expellitur ex via vesice aut
45
fellis: et ex omni parte loci expulsionis crisis sicut in
46
stomaco vomitu: et sicut ad fines capitis fluxu sangui〈-〉
47
nis narium: et similibus ei: ad fines epatis vrina: et
48
ad partes intestinorum fluxu ventris et quando est forma
49
hec non est longinquum quin motui eius in omni
50
parte sit signum significans quod illud quod speratur de expulsio〈-〉
51
ne eius est illius generis si crisis que expectatur fue-
52
rit bona aut signum significans malitiam eius
53
primam ex suo aduentu impediente illud mem-
54
brum si fuerit crisis mala. ¶ Et fortasse.[*]fortasse. corrupt for fortasse [redundant period] est si-
55
gnum vnum bonum ad hoc vt significet partes
56
plures sicut pulsus cordis quandoque significat
57
quod materia est expulsa ad os stomaci et signi〈-〉
58
ficat quod materia violenter superuenit cordi.
1
¶ Et fortasse est signum vnum significans rem vni〈-〉
2
uersalem communem motui ad partem vnam et
3
expectantur signa alia quibus significatur mo-
4
dus quo expellitur ex illa parte sicut dolor ca-
5
pitis et strictura anhelitus et tensio hypocondrio-
6
rum ad superiora. ista enim significant quod materia
7
mouetur ad superiora: deinde non indicatur quod ipsa
8
expellatur ex via vomitus aut ex via fluxus san〈-〉
9
guinis narium nisi per signa alia. ¶ Et quandoque si〈-〉
10
gnificat quod crisis cadens ex parte aliqua est reten〈-〉
11
tio eius quod currit et separatur ex contrario illius par〈-〉
12
tis sicut retentio nature cum signis crisis bone si〈-〉
13
gnificat quod motus creditus superior non inferior est:
14
aut fluxu vrine. aut sudore aut vomitu aut flu-
15
xu sanguinis narium. ¶ Et quandoque significat spe-
16
cies egritudinis partem crisis eius: et sicut[*]et sicut text damaged, cf. Venice 1564 apostema epa-
17
tis quando est in latere gibboso: tunc crisis eius est aut
18
per fluxum sanguinis naris dextre aut per sudorem lau〈-〉
19
dabilem aut per vrinam. et si est in latere concauo est per
20
fluxum ventris. aut per sudorem: aut per vomitum:
21
et sicut febres causon: plurimum enim crisis eius
22
est aut per fluxum sanguinis narium aut per sudo-
23
rem et antecedit eam tremor et quandoque fit vomitu et
24
fluxu ventris et proprie sicut tertiana. Et similiter febris apostema-
25
tum capitis crisis non fit vnquam fluxu sanguinis narium neque
26
peripleumonie neque lethargie: pleuresis vero est
27
inter hec et hec. Et multotiens quidem fit egritudinis
28
crisis speciebus quarum aggregatione completur crisis si-
29
cut causon cum fit in ea crisis prius fluxu sanguinis
30
narium: deinde completur sudore abundante: et pre-
31
gnans quidem multotiens habet crisim cum abortu.
32
Et scias quod non quotienscunque existunt signa: crisis
33
faciunt necessario crisim bonam aut malam: immo quandoque
34
non sequitur eam crisis omnino in hora illa: licet non sit ex-
35
cusatio quin crisis sequatur ea proculdubio bona aut
36
mala: in alia hora quam in illa hora in qua continuan-
37
tur signa. Nam non quotiens vides sudorem et vomi〈-〉
38
tum et fluxum ventris et dolorem capitis et pertur-
39
bationem sensus: aut malitiam anhelitus aut profun〈-〉
40
ditatem somni: aut aliud de omnibus illis que nu-
41
merabimus est cum eis crisis licet secundum plurimum signifi〈-〉
42
cent. Nam quedam eorum sunt signa tantum crisis sicut
43
dolor capitis. Et quedam eorum sunt signa et pars cri〈-〉
44
sis sicut nausea. ¶ Et cum apparent signa crisis et
45
non fit crisis tunc aut est secundum quod dixit Hypocrates significatio
46
mortis aut difficultas crisis. Et quandoque est ali〈-〉
47
qua de rebus que sunt de signis crisis accidens per
48
causam aliam ab ea que facit apparere crisim quamuis
49
sit in aliqua horarum signorum crisis sicut accidit
50
in tertiana longa ante paroxismum inquietudo et com〈-〉
51
motio et in pluribus horis antecedentibus paroxismum
52
absque significatione crisis. ¶ In tertiana vero pura secundum
53
plurimum est signum crisis. ¶ Et de illis que tibi indi-
54
cant viam ad cognoscendum ex infirmo quod eius sa〈-〉
55
nitas aut mors erit cum crisi aut non est: consi-
56
deratio tua in motu egritudinis et virtute eius et natura
57
et hora presenti: ista enim indicant tibi: quod dispositio
58
facit necessario pugnam fortem inter materiam et
1
naturam: et sustinet pugnam. ¶ Et scias quod signi-
2
ficationes bonitatis crisis sunt significationes si〈-〉
3
gnificantes victoriam nature et non fallit hoc. et si-
4
gnificationes malitie eius et ipsius diminutionis
5
significant iurgium et duellum quod currit inter naturam
6
et inter illud quod impugnat eam. ¶ Et non est possi〈-〉
7
bile tibi vt ex toto iudices quod natura vincetur proculdu〈-〉
8
bio nisi multiplicentur et magnificentur. O quanta
9
timoresa[*]timoresa corrupt for timorosa signa videmus de profunditate somni et ca〈-〉
10
su pulsus et abscisione sudoris perducentia post ho〈-〉
11
ras ad crisim completam et bonam: quoniam natura in huiusmodi iam
12
cessauerat de omnibus operibus suis et tota occupata
13
erat in egritudine: et postquam redit tota virtus ad eam vi-
14
cit eam et expulit. Et fortasse non sufficit cum ea. et il-
15
lud in pluribus horis est quoniam ipsa non cessat ab omnibus
16
operationibus nisi propter rem magnam. nam dubium non est quin
17
propter rem magnam deficiat. Et scias quod exuberatio si〈-〉
18
gnorum crisis secundum continuitatem in duobus diebus continuis
19
sicut tertio quarto verbi gratia significat velocitatem crisis:
20
deinde est bonitas et malitia secundum comparia que ego
21
dicam et proprie quando antecedit paroxismus febris plurimum et precipue
22
quando apparet in pulsu alteratio subito. Si ergo fue〈-〉
23
rit ad magnitudinem et non descendit letare. ¶ Et
24
scias que siccitas corporis qualis est in senibus et eius
25
obfuscatio in diebus egritudinis significat tarditatem
26
crisis. Et egritudines sicce valde aut sunt mor-
27
tifere aut tarde crisis. ¶ Et significat quandoque
28
horas crisis et dspositiones[*]dspositiones corrupt for dispositiones eius omnes et iudicia
29
signorum eius illud super quod inueniuntur signa egritu-
30
dinis secundum plurimum. ¶ Et scias quod pulsus apparens
31
est sicut significatio communis speciebus crisium euacuationum at vero
32
magnus significat quod motus est ad exteriora cum
33
sudore aut fluxu sanguinis narium: et non ma-
34
gnus et velox ad interiora significat vomitum et
35
fluxum ventris. ¶ Et ad summum omnis aggrega-
36
tio ad expellendam materiam natura existente forti non caret
37
manifestatione pulsus: et si non fuerit latus et decli-
38
uis ad ambo latera: et antequam fiat fortis indiget-
39
constrictione[*]indiget- constrictione corrupt for indiget constrictione [redundant hyphen] et coartatione. ¶ Et fortasse aggre-
40
gantur duo signa et sunt due res sicut vomitus et su-
41
dor: et sicut vomitus et fluxus sanguinis narium.
42
¶ Et quia iam satis fecimus de istis canonibus in-
43
tendamus in distinguendo parum.
44
¶ De signis motus materiei in crisi ad supe-
45
riora. Capitulum .IIII.
46
SIgnum illius est dolor capitis propter
47
eleuationem vaporum in significationibus vomi〈-〉
48
tus aut cum communitate oris stomaci iterum in si-
49
gnificationibus vomitus. ¶ Et iterum in significationibus
50
illius sunt vertigo et grauitas in vtrisque tempori〈-〉
51
bus et sonitus et tinnitus et surditas que omnia ac-
52
cidunt subito. ¶ Et quandoque associantur ei aut antece〈-〉
53
dunt illud tempore paruo constrictio anhelitus et
54
dolor in collo et tensio mirach et hypocondrio-
55
rum ad superiora absque dolore et inflammatio ca-
56
pitis. ¶ Et scias quod egritudines et accidentia fortia
57
fiunt in nocte: quoniam natura occupatur in dige-
58
rendo materiam et in alijs ex omni re.
1
¶ De signis distinguendi omnia illa. Capitulum .V.
2
QUod si associantur omnibus illis tenebro〈-〉
3
sitas et caligo in oculo que separantur:
4
et sit cum eis amaritudo oris et tremor
5
labij inferioris et apparet affirmatio
6
rei per casum doloris in ore stomaci: aut nauseam et
7
attractionem saliue et sputum cordis et coartationem
8
pulsus et constrictionem: et proprie quando accidunt infir〈-〉
9
mo post ista horripilatio et frigus sub hypocon〈-〉
10
drijs tunc iudica quod ipsa ventura est per vomitum et
11
proprie quando materia est colerica: et febris colerica non
12
existens de incensiuis et proprie quando citrinatur facies
13
in hac dispositione et cadit color. ¶ Et multotiens
14
quod attrahit vomitus eueniens post grauitatem ca〈-〉
15
pitis et dolorem stomaci in pueris propter debilitatem
16
neruorum ipsorum spasmum: et in mulieribus propter con〈-〉
17
suetudinem matricum ipsarum dolorem matricum: et
18
in senibus propter debilitatem virtutum eorum egritudi〈-〉
19
nes diuersas expansas propter expansionem mate-
20
riei que mouetur in eis. ¶ Quod si associata fuerit
21
illi tensio in parte epatis aut parte splenis absque dolo〈-〉
22
re. nam splen communicat supremis etiam per venas que
23
sunt in eo approximantes parti nasi et venis eius:
24
quamuis non continuentur cum eis et videt infirmus fila ru〈-〉
25
bea: aut lucentia et resplendentia et rubet facies mul〈-〉
26
tum: aut oculus aut nasus: aut latus eius et currunt
27
lachryme subito: et apparet pulsus et inundat et fe〈-〉
28
stinat eius dilatatio: et acuitur nasus et est inflamma〈-〉
29
tio capitis vehemens valde et dolor capitis per〈-〉
30
cussiuus: tunc expectetur fluxus sanguinis narium: et
31
proprie quando significant egritudo et etas et consuetu〈-〉
32
do et complexio et relique significationes quod materia est san〈-〉
33
guinea: licet materia colerica iterum faciat quandoque crisim per
34
fluxum sanguinis: et indicant illud splendor et ima〈-〉
35
ginationes similes filis et res ignee citrine vise co-
36
ram oculis et plurimum eius est in febre causone coleri〈-〉
37
cam. ¶ Et quandoque significat pars radij et pruri〈-〉
38
tus nasi quod fluxus sanguinis narium accidit ex na-
39
re dextra et sinistra et ex ambabus naribus simul.
40
¶ Et quandoque adiuuat istas significationes iterum
41
frigus adueniens in die crisis et siccitas alchatin
42
et cutis. ¶ Et quandoque significat etas. fluxus enim
43
sanguinis narium plurium accidit ei cuius anni sunt
44
infra triginta. ¶ Et quandoque adiuuant has signi-
45
ficationes iterum vehementia doloris capitis val-
46
de vltra hoc quod facit necessarium esse casus vomi-
47
tus cum lesionibus alijs et inflammatio et sebris[*]sebris corrupt for febris. et sunt
48
eius significationes alie bone non significationes
49
mortis et in huiusmodi expectatur fluxus sanguinis na〈-〉
50
rium: cuius non est excusatio.
51
¶ De iudicio de istis signis communibus pre-
52
dictis et proprijs. Capitulum .VI.
53
DE signis communibus predictis sunt que sunt con-
54
uenientiora fluxui sanguinis narium si-
55
cut lachryma et tinnitus et surditas et
56
tensio hypocondriorum in vno duorum late〈-〉
57
rum epatis et splenis absque dolore et inflammatio ca〈-〉
58
pitis. ¶ Et de eis sunt propriora vomitui sicut
1
strictura anhelitus et tensio hypocondriorum absolu〈-〉
2
te in anteriori parte cuius plurimum est cum dolore in stomaco.
3
¶ Et scias quod constrinctio anhelitus et tensio hypocon〈-〉
4
driorum ad interiora in signis fluxus sanguinis narium
5
non accidunt nisi cum vehementer nititur natura ad ex〈-〉
6
pulsionem fluxus sanguinis narium propterea quod con〈-〉
7
cauitas ventris impletur et impellitur materia ad superiora
8
et comprimit membra anhelitus. ¶ Et de signis pro-
9
prijs fluxui sanguinis narium et vomitu sunt que
10
in vno eorum inuenta opponuntur inuentis in alte-
11
ro sicut imaginatio radiorum splendentium est de si-
12
gnis fluxus sanguinis narium: et opponitur ei imagi〈-〉
13
natio tenebrositatis et caliginis. ¶ De signis vo〈-〉
14
mitus et rubedo faciei: est de signis fluxus sangui〈-〉
15
nis narium: et opponitur ei casus coloris et citrini-
16
tas eius de signis vomitus. ¶ Et quandoque signo vnius
17
eorum non est oppositum aliquod de signis alterius sicut
18
tremor labij. ipse enim est de signis vomitus et non op〈-〉
19
ponitur ei aliquod de signis fluxus sanguinis narium: et
20
sicut pruritus nasi. nam in se est de signis fluxus
21
sanguinis narium et non opponitur ei aliquod
22
de signis vomitus.
¶ De signis declinatio-
23
nis materiei ad sudorem. Capitulum .VII.
24
CUm fit pulsus vehementis vndosita-
25
tis: et est tactus manus super cutem: ita quod
26
super ea peruenit roritas et tingitur rubee et
27
inuenit calefactionem cutis cum hoc ma〈-〉
28
iorem ea que fuerit et inflammationem eius et rubedinem
29
ipsius maiorem ea que fuit: et vrina est tincta ten-
30
dens ad grossitiem: et proprie quando tangitur in quarto et
31
ingrossatur in septimo: tunc existima quod sudor erit
32
¶ Et similiter quando accidit in egritudine cro〈-〉
33
nica rigor fortis vehemens et post ipsum fit febris
34
vehemens virtute existente forti et signis bonis
35
expecta tunc sudorem et precipue quando mino〈-〉
36
ratur egestio et vrine fluxus continuatur super ipsum.
37
¶ Et ad summum febres incensiue cum non termi-
38
nantur fluxu sanguinis narium terminantur sudo〈-〉
39
re et antecedit ipsum rigor. ¶ Et si eger videt
40
balneum et tinam et preparationem ad illud in
41
somno suo: tunc est significatio sudoris. ¶ Et tin〈-〉
42
ctura vrine significat per significationem primam
43
quod materia faciat crisim per viam venarum et illa via
44
est sudoris aut vrine. deinde separatur illud per
45
id quod diximus. ¶ Et non oportet vt expectetur
46
crisis sudoris cum solutione nature dominante.
47
¶ Et oportet in euacuatione expectata cum sudo〈-〉
48
re vt sit illic augmentum febris et caloris expan-
49
sio et apparitio cum virtute forti.
50
¶ De signis declinationis materiei ad membra
51
vrine. Capitulum .VIII.
52
SIgnificant illud grauitas in vesica et
53
retentio in egestione et defectus signorum solu〈-〉
54
tionis ventris que ego dicam et signorum
55
vomitus et fluxus sanguinis narium et sudoris que di-
56
ximus. ¶ Et scias quod ardor virge cum grauita-
57
te vesice et reliquis significationibus est significa-
58
tio fortis quod crisis erit fluxu vrine. ¶ Et quandoque
1
significant ipsam exuberatio vrine et grossitu-
2
do eius in alijs diebus et inuentio sediminis in ea.
3
et fortasse accidit fluxus vrine in ea secundum significationem
4
egestionis et secundum quod dicam in capitulo egestionis. ¶ Et
5
scias quod quando multiplicatur aggregatio vrine in vesi〈-〉
6
ca cum paucitate solutionis ventris et paucitate su-
7
doris in ea hora aut in natura infirmi et forma mem〈-〉
8
brorum eius aut sensu quod apparet de eo tunc expe-
9
ctatur crisis per vrinam absque fluxu ventris et su〈-〉
10
dore et proprie in hyeme.
¶ De signis declina〈-〉
11
tionis materiei ad viam egestionis. Capitulum .IX.
12
SIgnificat illud in primis genus superflui〈-〉
13
tatis cum scitur quod non est sanguinea: et
14
cum scitur quod cum hoc est multa: deinde
15
fit maior affirmatio eius ex signis dif-
16
ficultatis vrine et puncture que inuenit eum in toto
17
ventre et grauitatis in inferiori parte ventris et
18
defectus signorum vomitus: immo euentus rugitus et in〈-〉
19
flatio emunctorij et multitudo tincture egestio〈-〉
20
nis ante et eius vocatio plus quam fuit consuetudo:
21
et altitudo eius quod est sub hypocondrijs: et augmen〈-〉
22
tum eius et permutatio rugitus ad dolorem dorsi.
23
et fortasse est illud iterum propter ventositatem: et for〈-〉
24
tasse prouocatur vrina post significationem egestionis:
25
et proprie in infirmo difficilis ventris duri ex con-
26
suetudinem[*]con-suetudinem corrupt for consuetudine parui tactus precipue in aere frigido.
27
¶ Et quandoque fit pulsus paruus cum virtute
28
et non induratur et paruitas eius est ad coartatio-
29
nem. ¶ Et significat quandoque crisim que fit fluxu
30
ventris consuetudo in paucitate fluxus sanguinis
31
narium et sudoris et multitudo fluxus ventris et
32
proprie in eo qui assuetus est potare aquam fri〈-〉
33
gidam. ¶ Et dicitur quod quando vrina post crisim in
34
omni hora est alba subtilis tunc expectatur flu-
35
xus ventris qui forsitan erit cum rasura intesti〈-〉
36
norum: quoniam colera quando non egreditur cum vri-
37
na et alijs egreditur cum fluxu ventris: et raro qui-
38
dem accidit crisis per solutionem ventris cum
39
dominio sudoris aut fluxu vrine.
40
¶ De signis crisis quando fit ex via matricis. Capitulum .X
41
QUando non inuenis reliqua signa et non
42
est euacuatio fluxu ventris et inuenis gra〈-〉
43
uitatem in matrice et in chatin et dolo-
44
rem illic et tensionem: tunc existima quod
45
erit menstrualis.
¶ De signis quod crisis erit
46
ex aperitione venarum ani. Capitulum .XI.
47
QUandoque significant illud defectus re-
48
liquarum significationum et consuetu-
49
do huius materiei fluxus et grauita〈-〉
50
tis in partibus ani: et pulsus magnus
51
tendens ad fortitudinem.
52
¶ De signis crisis que fit cum permutatione. Capitulum .XII.
53
FOrtitudo febris cum firmitudine do-
54
loris et retentio euacuationis vrine et egestionis
55
et sputi et sudoris exuberantis et tardi-
56
tas digestionis: aut ipsius priuatio cum sa-
57
nitate virtutis et bonitate pulsus et precipue in egri〈-〉
58
tudinibus saluis tardis priuatis digestione. ¶ Et partem
1
quidem permutationis significant dolor: et inflatio ve-
2
narum in locis vacuis que ipsum sequuntur et vehemen〈-〉
3
tia inflammationis. Et iterum pars in qua est membrum
4
debile aut dolor lesionis iuncturarum aut membrum
5
fatigatum. ¶ Ex hypocondrijs vero quando tenduntur et
6
dolent non est possibile vt significetur locus ipse neque pars.
7
ipsa enim sunt sicut communia omnibus doloribus. ¶ Et sci-
8
as quod permutationes et exiture fiunt in frigore et
9
tempore eius et in etate senectutis plurimum. in primo quidem
10
quoniam frigus est retinens constringens. in secundo vero
11
quoniam virtus deficit ab expulsione completa. ¶ Qui〈-〉
12
dam enim dixerunt quod illius crisis qui pertransit quinqua〈-〉
13
ginta: immo qui pertransit triginta raro fit per exi-
14
turam et permutationem. ¶ Sed non est illud cui sit
15
intendendum: immo permutationi sunt due cause:
16
quarum vna est in materia et est vt non sit sucipiens[*]sucipiens corrupt for suscipiens expul-
17
sionem vniuersalem propter grossitudinem sui secundum plurimum et mul〈-〉
18
titudinem suam secundum minus. ¶ Et secunda est virtus et
19
est vt non sit virtus fortis valde vehementis im-
20
portunitatis neque debilis: iterum pigra: et non ex-
21
pellat omnino a membris principalibus. Et due istarum
22
causarum sunt due cause principij senectutis. Et
23
multotiens quidem antecedunt signa permutatio-
24
nis: et superuenit ei euacuatio magna et proprie
25
per vrinam exuberantem albam quamobrem non
26
accidit permutatio.
¶ De signis quod illa per〈-〉
27
mutatio est ad inferiora. Capitulum .XIII.
28
EUentus doloris ad inferiora cum in-
29
flammatione et inflammatio duorum
30
emunctoriorum et ancharum duarum.
31
¶ De signis quod illa permutatio est
32
ad superiora. Capitulum .XIIII.
33
SIgnificant illud grauitas capitis et
34
sensuum: et proprie auditus ita vt quan-
35
doque perducat ad surditatem post con〈-〉
36
strictionem anhelitus et alterationem or〈-〉
37
dinis eius donec quasi quiescat illud subito et ac-
38
cidit in capite illud quod accidit. ¶ Et similiter
39
vt eueniat profunditas somni. ¶ Et plurimum
40
horum fit exitura in radice auris. ¶ Et simili-
41
ter si perseuerauerint exuberatio guidem et pulsa〈-〉
42
tio temporum et rubedo in facie firma que non
43
separatur.
¶ De signis permutationis ad
44
egritudinem aliam. Capitulum .XV.
45
CUm videris egritudinem acutam fie〈-〉
46
ri fortem apud declinationem tunc scias
47
quod ipsa tendit ad cronicam.
48
¶ De signis quod crisis erit cum exitura. Capitulum .XVI.
49
QUando virtus est sana et signa sunt bo〈-〉
50
na et est subtilitas vrine tempore lon-
51
go tunc illud est de illis que indicant
52
exituram: et vbi est egritudo materiei
53
in qua est caliditas. ¶ Et similiter quando me-
54
lioratur infirmus absque crisi apparente: immo secundum
55
semitam permutationis: deinde vides ambas ar-
56
terias temporis vehementis dilatationis plurime que
57
percussionis forsitan non quiescunt: et vides colo〈-〉
58
rem palidum et anhelitum frequentem et fortasse vi-
1
des tussim siccam: tunc ille qui habet hoc est pre-
2
paratus exiture in iuncturis suis et membrum quod
3
in infirmo plus appropriatur sudore est illud in quo
4
expectatur exitura. ¶ Et tempus hyemis et etas
5
senectutis secundum quod diximus sunt de signis casus
6
crisis cum exitura: immo sunt de causis eius et sunt
7
exiture facte tunc tarde suscipientes digestionem:
8
verumtamen reditiones earum in hyeme et sene-
9
ctute sunt minus propterea quod facit illud esse neces〈-〉
10
sarium frigus ex quiete: licet quidam dixerun[*]dixerun corrupt for dixerint [(cf. Venice 1564) or dixerunt] contra〈-〉
11
rium istius sicut retulimus. ¶ Et quando multi-
12
plicatur vrina aquosa cum ascendit febris signifi-
13
cat dolorem accidentem inferiori parti corporis. Et
14
de signis febribus quod crisis erit cum exitura est tar〈-〉
15
ditas crisium aliarum et prolongatio infirmitatis
16
vsque ad tempus quod est post viginti. ¶ Et cum in
17
huiusmodi egritudine longa accidunt dolores su〈-〉
18
bito in quibusdam locis tunc expecta exituram.
19
¶ Et in febribus tertianis quando non fit fluxus
20
vrine sensibilis neque fluxus sanguinis narium:
21
neque fluxus ventris: tunc expecta exituram iunctu-
22
rarum proprie in die eretico. ¶ Et de signis forti-
23
bus quod illa crisis tarda non erit completa cum tar-
24
ditate sua neque rediens sunt signa alia. ¶ Et fe-
25
bres lassitudinales quando non faciunt crisim in
26
quarto cum vrina spissa tunc expecta fluxum san-
27
guinis narium. Si autem prolongatur expecta exitu-
28
ras iuncturarum que fatigate sunt aut ad partem man〈-〉
29
dibularum siue lassitudo sit exercitio aut per se ve〈-〉
30
niens. At vero exitura accidens in mandibulis in
31
extensiua est plus: quoniam iuncturarum labor non est
32
vehemens neque est in eis iuncturarum attractio: et
33
fit febris ascensio et carnis mollis receptio. Cum
34
autem lassitudo est motiua est illud in iuncturis
35
plus. ¶ Et multotiens quidem expectatur exitu〈-〉
36
ra quam ipsius signa significant: et mingit qui ha-
37
bet eam vrinam plurimam grossam albam et expelli-
38
tur. ¶ Et si febres fuerint incipientes cum rigo〈-〉
39
re et desinentes cum sudore raro fiet in eis exi-
40
tura et ille sunt sicut tertiana et quartana nisi mate〈-〉
41
ria sit multa valde. et ad vltimum rigor rediens
42
euacuat sua expulsione omni die materiam pluri-
43
mam: Quare raro superfluit in eis exiture aliquid.
44
hoc ergo contingit cum rigor est solus. qualiter
45
ergo erit cum sudore. ¶ Et fluxus vrine grosse ite-
46
rum minoratur cum exitura. ¶ Et exiture que
47
sunt in chronica longa secundum plurimum sunt in mem-
48
bris inferioribus: et in illis que sunt magis acute
49
in membris superioribus: et in medijs in vtrisque
50
lateribus et in lethargia. de[*]de cf. Venice 1564: et de exituris radicis au-
51
ris. ¶ Et exiture iste multotiens accidunt crisi com〈-〉
52
plete. et peripleumonia multotiens facit crisim
53
cum exituris iuncturarum.
54
¶ De iudicijs de huiusmodi exituris. Capitulum .XVII.
55
QUecunque de istis exituris eueniunt et
56
occultantur absque maturatione ea-
57
rum dispositio non caret duabus re〈-〉
58
bus aut vt redeat maior quam fuit aut re〈-〉
1
deat egritudo aut expellatur materia ad iunctu〈-〉
2
ras aut ad membra dolorosa aut fessa aut debilia.
3
¶ Et melior istarum exiturarum est illa que fa-
4
cit incurrere leuitatem. et est post maturitatem:
5
et est vehementis declinationis ad exteriora: et est
6
longinqua a membris nobilibus. et quodcunque isto-
7
rum apostematum est lene cedens manui cum super-
8
ponitur est minoris malitie quam durum acutum: ve-
9
rumtamen est tardius quoniam est frigidius. Et eius
10
quidem malitia non minoratur nisi quia ei associatur ve-
11
hemens dolor. Et si cum huiusmodi remanet fe-
12
bris et non resoluitur facit collectionem post sexa-
13
ginta: et quod est infra ista inter sexaginta et vi-
14
ginti. ¶ Et exiture minoris malitie sunt cum
15
membrum ad quod declinant est inferius et est pre-
16
ter hoc quod est ex generatione sua inferius igno〈-〉
17
bile ampli loci capiens totam materiam. Nam si
18
non capit eam accidet ex reditu eius secundo ad lo〈-〉
19
ca in quibus penetrauerat illud quod accidit eis cum
20
ea redire facit medicus stolidus cum infrigida〈-〉
21
tione et refrenatione ad locum a quo venit et iam
22
augmentata est malitia ex eo quod superuenit ei
23
de constrictione et reditione et recipit. ¶ Et de de-
24
terioribus exituris creticis est que ad interio-
25
ra est et interius. ¶ Uerum de locis magis aptis
26
exiture est ille qui est debilis aut cum quo est egri〈-〉
27
tudo et proprie in inferioribus qui appropriati
28
sunt multitudini cursus sudoris ab eis. Et exi-
29
ture meliores et longinquiores ab hoc vt sequitur
30
eas recidiuatio sunt que aperiuntur sicut ille que de
31
eis remanent sunt magis significatiue recidiuationis.
32
¶ De signis euentus spasmi in pueris. Capitulum .XVIII.
33
CUm in eis multiplicatur timor in som〈-〉
34
no et constringuntur eorum nature et mul〈-〉
35
tiplicatur ipsorum fletus et conuer-
36
tuntur eorum colores ad viriditatem
37
et rubedinem. et tenebrositatem vt in senibus tunc
38
expectatur spasmus. ¶ Et illud fit vsque ad no-
39
uem annos. et quanto fuerint paruiores erit illud
40
plus. ¶ In adolescentibus vero cum torquentur eo-
41
rum oculi in febre acuta et multiplicatur ipsorum
42
palpitatio et torquentur eorum colla et ipsorum fa-
43
cies et multiplicatur confricatio dentium eorum tunc
44
iudica euentum spasmi. ¶ Et multotiens quidem
45
prolongantur dolores colli et grauitas in capite
46
cum febre et fine febre. Cumque fuerit apostema cali-
47
dum accidet spasmus aut vomitus vt flos eris
48
et proprie cum fuerit in partibus stomaci.
49
¶ De signis casus rigoris. Capitulum .XIX.
50
CUm vides in febre acuta signa salu-
51
tis et signa crisis bone et minoratur vri〈-〉
52
na tunc scias quod accidet rigor cum quo
53
eueniet crisis nisi fuerit fluxus ventris
54
transiens equalitatem. equalis vero non repellit ri-
55
gorem qui expectatur. et multotiens sequitur ipsum
56
sudor: nam in egritudinibus acutis incensiuis
57
rigorem antecedit sudor.
58
¶ De signis significantibus crisim bonam. Capitulum .XX.
1
SCias quod melius signorum crisis bone
2
est vt sit completa: deinde fiat in aliquo
3
dierum crisis laudabili[*]laudabili corrupt for laudabilis quos ego dicam:
4
et iam indicauit eum aliquis dierum indi〈-〉
5
cationis ei proportionalis: et est cum euacuatione non cum
6
permutatione et exitura: et est euacuatio cum qua fit humo〈-〉
7
ris facientis egritudinem in parte proportionali et to〈-〉
8
latur cum facilitate. ¶ Et quandoque facit sperare bo〈-〉
9
nitatem crisis nature egritudinis in specie sua sicut ter-
10
tiana et causon cum inuenitur crisis proportiona-
11
lis aut sue dispositiones: sicut ille in quibus currunt res
12
virtutis et pulsus secundum quod oportet. et dispositio virtutis et
13
dispositio pulsus in horis signorum prauorum quando est for〈-〉
14
tis et rarus: et proprie quando additur eius virtus et mi〈-〉
15
noratur eius diuersitas et equatur tunc est perpendi-
16
cularis et sustentatio super quam incedendum est: et
17
illius complementum est aduentus tranquillitatis et
18
leuitatis. ¶ Et scias quod signa mala cum aggregantur
19
et est dies creticus tunc spes est verior et fortior
20
quam vt sit econtrario. oportet ergo vt innitatur super illud.
21
¶ Et multotiens quidem magnificantur signa timo〈-〉
22
rosa et videtur pulsus sanari et equari et fortis fieri.
23
¶ Et scias quod infirmus bonorum humorum cum egro〈-〉
24
tat et apparet digestio in vrina eius in primis cum
25
egrotat tunc si securus. et quotiens apparent in
26
eo signa timorosa tunc sanatio in ipsa magis de〈-〉
27
bet esse. quoniam crisis est propinquior.
28
¶ De signis significantibus crisim malam. Capitulum .XXI.
29
IPsorum radices et principia sunt vt sint
30
contraria signis bonis predictis. et illud est
31
sicut si sit motus crisis ante statum et di〈-〉
32
gestionem quod Hypocrates nominauit precessionem
33
vie et tu iam sciuisti causam in malitia eius: et vt sit
34
in die non cretico: et vt pulsus sit cum eo ad ca-
35
sum et paruitatem tendens. ¶ Et scias quod signa
36
crisis quando veniunt ante statum et digestionem et antece-
37
dit ea euacuatio multa tunc non decipiaris per eam.
38
nam illud est propter multitudinem eius et est
39
expulsio a pigritria[*]pigritria corrupt for pigritia vel debilitate absque regimi-
40
ne sicut leuitas quam inuenit eger absque euacuatione
41
manifesta vel apparente est ex eis in quibus non
42
est habenda fiducia: nam illa quies materiei non
43
est propter bonitatem eius: immo multotiens di〈-〉
44
geritur et pigra fit natura in expulsione eius.
45
¶ Iudicia de iudicijs signorum significantium
46
crisim malam. Capitulum .XXII.
47
QUando aggregantur signa mala priua〈-〉
48
tionis digestionis aut alterationis ab eo
49
quod oportet aut alicuius alterius de si〈-〉
50
gnis malis iudica ex eis quod infirmus
51
moritur. ¶ Hora ergo iudicij secundum velocitatem
52
et tarditatem est ex eo quod scitur de dispositio〈-〉
53
ne causarum antecedentium crisim de illis quas
54
diximus sicut hoc: quoniam quando sunt signa
55
mala et est sedimen nigrum et alia et illud est in
56
quarta tunc mors est in septimo aut in sexto si ne〈-〉
57
cessarium faciunt cause predicte post ipsa.
58
¶ De signis digestionis et eius iudicijs. Capitulum .XXIII.
1
DIgestio cognoscitur ex vrina et hoc iam
2
est expositum in loco suo. ¶ Et oportet vt
3
non confidas per vehementiam tinctu〈-〉
4
re vrine cum non fuerit sedimen. illud
5
enim non est propter digestionem. et priuatio digestionis in
6
substantia magis nocibilis est quam in colore. Per sub〈-〉
7
stantiam enim preparatur materia ad difficultatem ex-
8
pulsionis et facilitatem eius. ¶ Et quando apparent si〈-〉
9
gna digestionis cum principio egritudinis: tunc
10
egritudo est salua neque est ambiguitas in ea si tar〈-〉
11
dantur non oportet vt sit semper cum timore: fortasse
12
enim est longa et non est in ea timor et est necessarium
13
vt sit longa. ¶ Et quotiens est crisis bona tunc
14
iam digestio facta est. sed non quotiens digeritur est
15
crisis: immo quandoque egritudo consumitur cum resolutione.
16
¶ Et scias quod non fit febris subtiliatio cum appa〈-〉
17
ritione digestionis sicut non fit cum digestione apostematis
18
dolor vehemens. ¶ Et quando tardatur digestio et vides
19
accidentia bona et virtutem fixam tunc expecta eam.
20
¶ De iudicijs et signis absolute. Capitulum .XXIIII.
21
NOn omnis alteratio subito facta in co〈-〉
22
lore aut tactu est mala: immo est signi〈-〉
23
ficans bonitatem magnam et crisim vtilem:
24
immo consideretur cum hoc dispositio
25
corporis post illam. Nam quodcunque signorum are-
26
factionis in forma et facie et extremitatibus acci〈-〉
27
dit causa vigilie et laboris et exercitij et fluxus
28
ventris: est saluum et redit ad salutem in duo-
29
bus diebus aut tribus. ¶ Et quodcunque est causa
30
adustionis et casus virtutis est malum.
31
¶ De narratione[*]narratione cf. index fol. 503r rememoratione signorum bonorum. Capitulum .XXV.
32
SIgna bona sunt tolerantia egritudi〈-〉
33
nis et firmitudo virtutis et forme cum
34
ea. et si accidentia eius fortiora fiant
35
et virtus pulsus et eius fortitudo et
36
eius ordinatio et apparitio signorum digestio〈-〉
37
nis et vtilitas crisis et bonitas signorum eius et
38
leuitas reperitur post euacuationem et redit pul〈-〉
39
sus cum ea ad bonitatem: et horripilatio acci-
40
dens post euacuationem de signis sunt bonis.
41
Significant enim eradicationem caloris et suc〈-〉
42
cedit frigus cum eradicatione materiei. Et me〈-〉
43
lius hoc est vt sit euacuatio humoris impedien〈-〉
44
tis cum facilitate et secundum rectitudinem. ¶ Et scias
45
quod fixio virtutis cum signis malis necessariam facit
46
spem. et similiter fixio rationis et bonitas anhelitus et fa〈-〉
47
cilitas tolerantie eius quod accidit super eum de
48
dispositionibus timorosis extraneis: et inuentio
49
leuitatis post somnum est bona. et de signis bo〈-〉
50
nis est anhelitus bonus facilis. et de signis bo-
51
nis est appetitus cum equalitate: et bonitas re-
52
ceptionis cibi et eius fames et eius vtilitas. ¶ Et
53
de signis bonis optimis naturalibus est situs ia〈-〉
54
cendi naturalis et somnus naturalis et equalitas
55
caliditatis in membris corporis. ¶ Et scias quod
56
signa bona cum salute virtutis significant sani-
57
tatem festinam: et cum debilitate eius significant
58
sanitatem tardam.
1
¶ De iudicijs signorum malorum. Capitulum .XXVI.
2
SCias quod signa mala que sunt in sum-
3
mo malitie indicant mortem. ¶ Quod
4
si virtus fuerit fortis prolongatur egritu〈-〉
5
do: deinde interficit egrum. et si fuerit
6
debilis interficit absque prolongatione. ¶ Et multo〈-〉
7
tiens quidem apparent signa mortifera in diebus
8
malis: deinde accidit crisis bona et permutatio materiei
9
ad membrum et fit sanitas. ¶ Et oportet vt confidas in si-
10
gnis bonis apud statum et vt timeas mortalia cum
11
incipiunt et non iudices per ea iterum dum non
12
vides virtutem cadere. Casus enim virtutis solus est
13
signum malum. ¶ Amplius oportet vt tu consideres in
14
egritudinibus acutis quarum principium est ex mem〈-〉
15
bro adiuuante sicut pectus cum pleuresi quod est
16
de dispositionibus illius membri: ipse enim significatiue magis
17
sunt quam dispositiones membri alterius: nam digestio spu〈-〉
18
ti in pleuresi est magis significatiua salutis quam digestio
19
aque. ¶ Et necessarium quidem est medico physionomi-
20
co cum videt in facie et oculo et alijs formam ma〈-〉
21
lam non naturalem. et secundum plurimum vt cognoscat in primis
22
an sit illud naturale secundum illud indiuiduum et iudicium et
23
non iudicet temere pulsu etiam. ¶ Et iterum vt co〈-〉
24
gnoscat an illud sit ex egritudine aut ex causa pri-
25
mitiua. fortasse enim eueniet verbi gratia super linguam tin〈-〉
26
ctura mala et asperitas superflua propter comestio-
27
nem rei facientis illud non propter egritudinem.
28
¶ De narratione[*]narratione cf. index 503r rememoratione signorum malorum. Capitulum .XXVII.
29
SIgna mala diuersificantur secundum vnam-
30
quamque operationem et vnumquodque membrum et
31
fortasse dicemus illud cum distinctione.
32
¶ De signis malis pendentibus ex forma et
33
colore. Capitulum .XXVIII.
34
CUm forma viui est sicut forma mor-
35
tui non propter vigiliam neque propter famem neque
36
propter euacuationem tunc est signum malum. ¶ Et
37
facies que similatur faciei mortui et diuer〈-〉
38
sificatur a faciebus sanorum est illa cuius oculi pro-
39
fundantur et acuitur nasus et planantur tempora. et contrahuntur
40
et infrigidantur auris eius et inuersatur pulpa eius et ten〈-〉
41
ditur cutis ipsius et obfuscatur color eius et deni〈-〉
42
gratur et fit viridis et eleuatur super eam cinereitas vel
43
pilositas et proprie quando est sicut cinereitas cotti car〈-〉
44
minati est signum mortis festine. ¶ Et scias quod
45
quando infirmantur sani pauce infirmitatis significat timo〈-〉
46
rem. ¶ Et illud quod est de hac alteratione propter causas
47
que sunt preter egritudinem redit velociter ad dispositio〈-〉
48
nem naturalem: et si non in breuiori tempore saltem in die et
49
nocte. Aliud vero cuius causa est egritudo et est il-
50
lud cuius signum est malum non redit ad rectifica-
51
tionem cum facilitate. Licet primum quod est causa famis
52
et euacuationis et vigilie et eius quod dictum est cum eis non
53
est bonum iterum: verumtamen est sanius alio. Si autem
54
accidit illud in egritudinibus acutis est malum et
55
significat quod egritudo vincet et cum hoc est sanius quam
56
illud quod fit in egritudinibus acutis causa egritudi〈-〉
57
nis non causa illorum comparium. Et propter illud oportet vt co-
58
gnoscatur differentia inter illud quod apparet de signis tor〈-〉
1
natilitatis et alterationis coloris causa corruptio-
2
nis egritudinis aut causa vigilie aut euacuationis
3
cum qua non est plurimum malum. Et propter illud dicimus
4
illud in oculo de illo est si causa fuerit eius vigilia
5
quod accidit cum eis grauitas in palpebris et decli-
6
natio ad profunditatem somni et spissitudo vehe-
7
mens.[*]vehe-mens. corrupt for vehemens [redundant period] pulsus et antecessio vigilie impedientis.
8
¶ Et in illo cuius causa est fluxus ventris inueni〈-〉
9
tur fluxus ventris precessisse et superfluisse. ¶ Et in
10
illo quod est ex fame inuenitur illud accidere grada〈-〉
11
tim non subito. ¶ Et de illis que magis affir-
12
mant quod est ex egritudine est defectus illarum causarum
13
et vehementia acuitatis febris et sensibilitas re-
14
rum que sunt sicut scintile offendentes manum
15
apud tactum. et citrinitas coloris subito est signum
16
non bonum. et denigratio eius subito est signum
17
malum. ¶ Et deterius omnibus illis est niger color
18
et ipsius plurimum est ex morte innati caloris et tene-
19
brositas sequitur ipsum: et citrinitas non est bona
20
sed est magis salua. et quoniam quandoque fit a caliditate non
21
est tota a frigiditate. et fortasse est a vigilia aut a fa-
22
me aut a dolore et est salua. ¶ Et si acciderint
23
in fronte et naso rami non est signum malum alias bonum.
24
¶ De signis sumptis ex dolore capitis. Capitulum .XXIX.
25
QUando dolor capitis perseuerat et vir-
26
tus est debilis et egritudo acuta et sunt
27
illic signa mala tunc egritudo est mor〈-〉
28
talis. Et si non fuerit tunc expecta vsque
29
ad septimum fluxum sanguinis narium: et post septimum
30
aliquid currere ex naso aut aere. Quod si perseuera-
31
uerit vsque ad vigesimum raro erit tunc resolutio eius
32
per fluxum sanguinis narium: sed aut per saniem cur〈-〉
33
rentem ex naribus aut aure aut per exituram et pro〈-〉
34
prie inferius. ¶ Et plurimum quidem incipit dolor capi〈-〉
35
tis a principio egritudinis et fit fortis super eas
36
in quarto et quinto: deinde eradicatur in septimo.
37
¶ Et plurimum quidem inceptionis eius est in tertio et fit
38
difficilis in quinto et eradicatur in septimo et vn-
39
decimo. ¶ Quidam vero dixerunt quod ratio est vt
40
sit in decimo quoniam decimus est septimus tertij: sed
41
ipse non est dies creticus. Et hoc sermo apus
42
me non est aliquid. Comparatio enim non est secundum hoc genus
43
et si incipit in quinto eradicatur in quartodecimo
44
si res currit secundum quod oportet. ¶ Et plurimum quidem quod accidit
45
de hoc dolore capitis accidit in tertiana.
46
¶ De signis sumptis ex parte stomaci. Capitulum .XXX.
47
SIngultus in egritudinibus acutis est
48
malus et proprie post fluxum ventris: et
49
similiter inflammatio in stomaco. Et
50
pulsus cordis stomacalis cum calidi〈-〉
51
tate febris est malus.
52
¶ De signis malis ex membris anhelitus. Capitulum .XXXI.
53
ANhelitus frigidus in egritudinibus
54
acutis est malus. significat enim mortem innati
55
caloris: et similiter diuersus malus. ¶ Et
56
anhelitus similis anhelitui flentis inter〈-〉
57
sectus qui attrahit aerem: et est anhelitus factus
58
propter permixtionem rationis est malus: et ille qui est propter
1
apostema in partibus pectoris est deterior. ¶ Et
2
illorum qui morti presentes fiunt ventres crescunt et
3
consequentes fiunt eorum anhelitus et anhelant alte.
4
¶ De signis malis ex parte sensus. Capitulum .XXXII.
5
SI non videt infirmus: et non audit
6
est signum malum. Et si fugit a vocibus et
7
odoribus et coloribus habentibus forti-
8
tudinem est signum malum significans
9
debilitatem spiritus animalis.
10
¶ De signis factis in oculo. Capitulum .XXXIII.
11
PRofundatio oculi et contractio ipsius vel
12
concauatio non causa fluxus ventris et vi〈-〉
13
gilie et famis est signum non bonum.
14
¶ Et tenebrositas albedinis oculi et
15
eius rubificatio tendens ad colorem pauonis aut
16
celestem est signum malum. ¶ Et paruitas vnius duo-
17
rum oculorum in egritudinibus acutis et phrenesi
18
et in similibus est mala valde. ¶ Et si non videt in〈-〉
19
firmus aliquid est signum mortiferum. ¶ Et tortuo-
20
sitas oculi et ipsius strabositas in febre acuta est
21
signum malum valde. et si hec tortuositas fuerit ex
22
spasmo proprio lacerto oculi tantum absque nocumento
23
in cerebro tunc signum illud est quod non est permixtio
24
rationis et similia. ¶ Signa autem sumpta ex eo quod vi-
25
det et splendore sunt quoniam splendor niger significat vo-
26
mitum plus et declinationem sanguinis ad superiora et
27
significat vnumquodque signorum aliorum. ¶ Et cursus lachry-
28
me absque voluntate et proprie ex vno oculo est si-
29
gnum malum nisi sit signum crisis et sanitatis et signifi〈-〉
30
cent ipsam alia signa fluxus sanguinis narium cum
31
incolumitate signorum aliorum: et considera ex lachry-
32
mis paruitatem et multitudinem et subtilitatem et grossi〈-〉
33
tiem: et calorem et frigus et exitum cum voluntate
34
aut sine voluntate. ¶ Et fugere lumen est signum
35
non bonum. Si autem vehemens fit amor tenebre
36
tunc est mortale nisi sit vehementia et dolor. Quod
37
si non fuerint tunc est propter casum virtutis spiritus anima〈-〉
38
lis. et intuitus stans absque palpitatione et motu est
39
malus. Et multitudo aggregationis lippitudi〈-〉
40
nis ita quod aliquid eius est post aliquid est mala. Et
41
lippitudo sicca valde. Et huiusmodi quidem lippitudo
42
generatur propter pigritiam virtutis oculi innate in matu-
43
rando materiam. Et similiter sentit cum plurimo eius per
44
exuberationem rei venientis ad oculum que conatur
45
exire. ¶ Et non licet vt dicatur quod illud sit propter multi-
46
dinem[*]multi-dinem corrupt for multitudinem humiditatum venientium ad oculum propterea quod pi〈-〉
47
gra sit natura in digerendo eas: quoniam oculus in hac
48
dispositione est siccus profundus: et signa siccitatis ma〈-〉
49
nifesta: et similiter siccitas lippitudinis velox.
50
¶ De signis proportionalibus istis. Capitulum .XXXIIII.
51
SI aggregatur super pupillam cum est aperta
52
aliquod sicut tela aranee: deide recedit
53
ad palpebram et fit lippitudo et non
54
cessat esse sic est signum propinquitatis mor〈-〉
55
tis. ¶ Et vehementia rubedinis oculi et perma-
56
nentia eius ita in acuitate febris est mala et significans
57
apostema cerebri calidum et in ore stomaci. ¶ Et permutatio
58
eius ad colorem pauonis et celestem est deterior.
1
¶ Et apertio oculi iterum et multitudo splendoris
2
est significatio mala et fortasse propter materias calidas multas
3
et apostemata in partibus cerebri. ¶ Et si remanet pal-
4
pebra in somno aperta absque consuetudine est signum
5
non bonum: et siccitas palpebrarum est signum ma-
6
lum. et si remanet oculus in vigilia apertus et ap-
7
proximatur ei digitus et non palpitat est significatio
8
mortis. Et vehementia apertionis oculi iterum cum
9
alienatione et debilitate est mortalis. ¶ Et dicitur quod
10
ille sub cuius oculis apparet pustula sicut lens alba:
11
moritur in die decimo et apparet in eo desiderium dulcedinis.
12
¶ De signis sumptis ex parte nasi. Capitulum .XXXV.
13
TOrtuositas nasi mala et significat propinquita〈-〉
14
tem mortis. causa enim in ea est spasmus ma〈-〉
15
lus mortalis. ¶ Et applanatio eius
16
iterum est mala. ¶ Et esse contentus in
17
attractione aeris naso et naribus est malum. Et si in〈-〉
18
uenis ex anhelitu eius odorem piscis aut butyri
19
aut luti est malum. ¶ Et distillatio aque citrine
20
ex naso in febribus acutis fortasse est significatio pro〈-〉
21
pinquitatis mortis. ¶ Et si non sternutat cum
22
obtarmicis est significatio mortis: et destructio sensus
23
similiter. ¶ Et si non facit ei fluere sanguinem percussio
24
et rascatio: et si infirmus assidue mittit digitum suum
25
ad nasum suum quasi mundificet ipsum absque causa est signum
26
non bonum. ¶ Et exitus aque per nasum est malum.
27
¶ De signis sumptis ex parte auris. Capitulum .XXXVI.
28
EXiccatio pulpe auris et eius inuersa-
29
tio et contractio extremitatis est signum ma-
30
lum. et dicitur quod cum sordes auris dulcescit
31
est signum malum apud Galienum mortale
32
apud primos. ¶ Aduentus doloris in aure cum
33
febre acuta est timorosa: est enim mortalis nisi cur-
34
rat aliquid et quiescat et illud in senibus. In iu-
35
uenibus vero contingit quod moriuntur antequam sa〈-〉
36
niem faciat propter vehementiam sensuum eorum.
37
¶ De signis sumptis ex parte dentium. Capitulum .XXXVII.
38
COmmotio dentium in febribus acu-
39
tis et quasi ille cuius sunt comedat ali-
40
quid signum est non bonum. ¶ Dicitur quod
41
ille cuius dentes cooperiuntur in febri〈-〉
42
bus viscositatibus significat quod febris eius fit vehemens
43
significat enim caliditatem vehementem et materiam viscosam tarde
44
resolutionis. ¶ Cum accidit infirmis omni hora vt mun〈-〉
45
dificent dentes absque consuetudine que currit est
46
significatio non bona. ¶ Stridor dentium et commotio
47
eorum absque consuetudine fortasse indicat maniam. et
48
si mania non accidit deinde accidat significat illud perni〈-〉
49
tiem nisi in illo qui assuetus est eo propter debilitatem cor〈-〉
50
dis eius tunc strident dentes eius ex qualibet causa.
51
¶ Et viriditas dualium est signum malum.
52
¶ De signis sumptis ex parte lingue et oris et
53
que sequuntur ea. Capitulum .XXXVIII.
54
DEnigratio lingue in egritudinibus
55
acutis est signum ad malitiam decliue. et
56
exiccatio oris et saliue non sunt bo-
57
ne. et quando exiccatur in primis: deinde exa〈-〉
58
speratur cum statu: deinde denigratur est mortale.
1
et proprie in quartodecimo. ¶ Et scias quod vehe-
2
mentia fetoris oris in egritudinibus acutis est
3
significatio mortalis: quoniam significat corruptionem hu-
4
morum omnium. ¶ Subleuatio vnius duorum labio〈-〉
5
rum in febribus acutis est malum. Scissio labiorum
6
in febribus acutis significat superfluitatem inflamma〈-〉
7
tionis: et contractio eorum et frigus ipsorum est malum. ¶ Si
8
remanet os apertum in egritudinibus acutis est signifi〈-〉
9
catio mala. ¶ Superfluitas siccitatis lingue est
10
signum non bonum. ¶ Dicitur quod quando exuberat super lin〈-〉
11
guam in febre acuta sicut cicer niger et sicut granum
12
alkerua tunc mors est proxima et accidit ei desiderium
13
rerum calidarum. ¶ Asperitas lingue et siccitas eius
14
est significatio phrenesis. et considera in asperitate lin〈-〉
15
gue et alterationis caloris eius consideratione superflua
16
ne fit causa eius res tingens. ¶ Et scias quod non tin〈-〉
17
gitur lingua ab omni humore dominantes in omni dispone[*]dispone corrupt for dispositione
18
donec peruenerit ad eam cum substantia sua aut per vicinita〈-〉
19
tem aliquorum membrorum communicantium.
20
¶ De signis sumptis ex radice lingue et guttu〈-〉
21
re: et meri. Capitulu .XXXIX.
22
PRefocatio subito facta non in die crisis
23
est signum malum. Et prefocatio sine spu-
24
ma est leuis. Spuma enim non fit nisi cum
25
cor iam ad tantam peruenerit calefactio-
26
nem quod destruuntur ei operationes pulmonis et dia-
27
phragmatis: quare non potest facere vt redeat anhe〈-〉
28
litus cum equalitate: et istud non fit apostemate non
29
existente in gutture nisi propter rem magnam. et multotiens
30
quidem fit: immo plurimum causa cerebri. ¶ Et vltimum quando
31
accidunt in febre forti prefocationes praue tunc iam ad〈-〉
32
uenit mors: quoniam cor eget causa vehementie calidita-
33
tis anhelitu plurimo: sed via eius iam est opila〈-〉
34
ta quamobrem inflammatur cor et superfluit malitia complexio〈-〉
35
nis eius: quare non tolerat vitam. ¶ Et similiter contorsio
36
colli cum prohibitione deglutitionis: illud enim aut fit propter
37
remotionem spondilis aut propter vehementiam sicci-
38
tatis: et neque aliquid est deterius eis ambabus cum
39
febre iterum. ¶ Et si non potest fieri deglutitio nisi
40
cum labore est significatio mala: et similiter si reijcit
41
cum aqua et egreditur per nasum. et similiter quando strangu〈-〉
42
latur cum ea in omni hora est significatio non bona.
43
¶ De signis malis sumptis ex parte venarum. Capitulum .XL.
44
DIxit Hypocrates quando apparent vene parue
45
apud frontem et palpebram est malum.
46
¶ De signis malis sumptis ex mol〈-〉
47
lificatione corporis et malitia resum〈-〉
48
ptionis et debilitate. Capitulum .XLI.
49
MOllificatio corporis et malitia resum〈-〉
50
ptionis et debilitas quandoque fiunt causa
51
multitudinis humorum grossorum in visce〈-〉
52
ribus. ¶ Et quandoque fiunt propter siccitatem
53
corporis et paucitatem humorum. et quandoque fiunt propter
54
superfluitatem debilitatis virtutis in lacertis. et non
55
est significatio distinguens inter ea essentia cor〈-〉
56
poris grossi aut macri sicut quidam existimauerunt.
57
¶ Et multotiens quidem sunt viscera plena humi〈-〉
58
ditatibus et corpus extenuatum. ¶ Et multo-
1
tiens debilitantur virtutes in lacertis et corpus est pin〈-〉
2
gue: immo signa alia sunt que et dicta sunt in lo〈-〉
3
cis alijs.
¶ De signis malis propter for-
4
mam iacendi. Capitulum .XLII.
5
REsupinatio super lectum non secundum formam
6
consuetam immo secundum permixtionem. et exitum a
7
consuetudine est malum signum: maxime
8
cum infirmus precipitatur ad stratum suum
9
paulatim quotiens equas eum et preparas ipsum
10
preparatione bona conuertitur super dorsum suum et diligit
11
discooperire extrema et proijcit ea proiectione non naturali
12
absque caliditate valde manifesta: est ergo causa angu〈-〉
13
stia magna. ¶ Et oportet vt tu attendas in hoc etiam
14
rem vnam: fortasse enim homo est pinguis grauis cor-
15
poris velocis mollificationis diligens in dispositione
16
sanitatis vt iaceat omni hora secundum hanc formam: aut
17
est prohibens dolor preter resupinationem: illud enim
18
iterum est ex eo cum quo non magnificatur timor.
19
¶ Omnis preparatio non consueta de resupinatione et ten-
20
sione et reliquis quam non fecit in dispositione salutis
21
est in egritudinibus acutis mala. ¶ Et scias quod
22
amor resupinationis: aut est propter multitudinem hu-
23
morum in visceribus aut propter siccitatem et resolutionem hu〈-〉
24
morum acutorum: quare debilitant lacertos aut propter
25
debilitatem que accidit lacertis ex parte alia. ¶ Et si
26
non potest iacere et resupinari et vti alijs positionibus:
27
immo desiderat sedere est significatio mala. et plurimum
28
eius est propterea quod anhelitus fit difficilis cum iacet
29
propter apostemata et nocumenta in membris anhelitus in qui〈-〉
30
bus scita est dispositio ex eo quod preterijt. ¶ Et si dili-
31
git fugere ab hominibus et conuerti ad parietem est si-
32
gnum non bonum. ¶ Et declinatio in somno super
33
ventrem absque consuetudine est malum. aut enim est a per〈-〉
34
mixtione rationis: aut a lesione in ventre et iace〈-〉
35
re humidum est laudabile: et illud est cum iunctu〈-〉
36
re egri sunt recipientes plicationem velociter.
37
¶ De signis sumptis ex cute. Capitulum .XLIII.
38
CUm desiccatur cutis ita quod quando extendis
39
eam non redit ad locum suum tunc illud est
40
significatio mala. ¶ Exitus vaporis calidi
41
ex cute cum anhelitu frigido est significatio perni〈-〉
42
tiosa: et non fit nisi quia caliditas cordis finita est.
43
¶ De signis acceptis ex ventre et partibus hy〈-〉
44
pocondriorum. Capitulum .XLIIII.
45
INflatio ventris in egritudinibus acutis et
46
paucitas complicationis eius et proprie cum illic
47
est solutio ventris est signum mortis: precipue
48
quando apparet in eo pustula ampla coloris fusci. ¶ Ten-
49
sio hypocondriorum et essentia vnius duorum laterum
50
magis augmentata quam alterius: et similiter essen〈-〉
51
tia omnis lateris augmentatior omni latere quod
52
est ei simile in eminentia et depressione: et simili〈-〉
53
ter in lenitate tactus et duritie cum inflatur mi-
54
rach non a ventositate et siccitate tunc intra ip-
55
sum est apostema cum quo non est nisi dolor. et
56
obfuscatio et tensio hypocondriorum et si est cum
57
dolore tunc materia declinat ad inferiora et si est
58
absque dolore tunc materia decliuis est ad superiora.
1
¶ De signis sumptis ex ano. Capitulum .XLV.
2
EXitus ani in febribus acutis per se-
3
ipsum est significatio mala.
4
¶ De signis sumptis ex virga et te-
5
sticulis. Capitulum .XLVI.
6
LEnitas testiculorum est signum malum et
7
similiter exuberatio amborum in egritudini〈-〉
8
bus acutis. Contractio testiculorum et
9
virge significat mortem caloris innati aut dolorem
10
vehementem. ¶ Pollutio in principio egritu〈-〉
11
dinis significat longitudinem et est in postremo
12
egritudinis laudabilior.
13
¶ De signis sumptis ex matricibus. Capitulum .XLVII.
14
EXitus matricis mulieris et vulue in febre acu-
15
ta est signum malum.
¶ De signis sum-
16
ptis ex parte extremitatum. Capitulum .XLVIII.
17
DE eis sunt ex parte qualitatis earum sicut frigus
18
extremitatum cum caliditate febris acute et
19
fixione eius et non eradicatur est signum non
20
bonum. Cum chronica vero non est illud horribile.
21
¶ Et causa eius in febribus acutis est apostema magnum
22
in concauitate ventris aut submersio caliditatis in-
23
nate aut aduentus sincopis et resolutionis. ¶ Et for〈-〉
24
tior significatio frigoris extremitatum in febribus
25
acutis super mortem est que est frigoris accidentis eis
26
in principio egritudinis. et similiter cum est frigus cum quo non ca〈-〉
27
lefit: et hoc totum significat fugam sanguinis totius ad inferio〈-〉
28
ra propter apostema. ¶ Obfuscatio digitorum manuum et
29
pedum et vnguium eorum est signum mortale. ¶ Ru-
30
bedo extremitatum et earum alteratio subito magis
31
pernitiosum est quam earum obfuscatio. Si autem inuenitur
32
grauitas tunc iam approprinquat: quoniam grauitas significat
33
debilitatem virtutis animale. et obfuscatio significat de〈-〉
34
bilitatem caliditatis innate. et rubedo significat corruptio〈-〉
35
nem et dominium humorum. et nigredo melior est quam ob-
36
fuscatio et rubedo. Et cum hoc toto cum videris si-
37
gna bona plurima non est longinquum quin saluetur infir〈-〉
38
mus. et casus extremitatum eius alteratarum. et adu〈-〉
39
stio extremitatum et cutis cum frigiditate ventris est si〈-〉
40
gnum mortis iterum. ¶ Et ex eis ex parte situum earum
41
sunt sicut spasmus et proprie post fluxum ventris est
42
mortale. ¶ Alcuzez cum alienatione et vehemen-
43
tia febris est significatio mortis.
44
¶ De signis ex parte somni et vigilie. Capitulum .XLIX.
45
SI somnus sit diurnus non nocturnus est si-
46
gnum non bonum. et si non dormit in eis am〈-〉
47
bobus est deterius. Cum enim est corruptio ce〈-〉
48
rebri qualitercunque sit. Et salubrior som-
49
nus diurnus est qui est in principio eius. et hoc totum in statu
50
paroxismorum febris est deterius. In principio vero eius et
51
multotiens fit et non nocet. ¶ Et profunditas som〈-〉
52
ni cum debilitate pulsus est malum. est enim propter debi-
53
litatem virtutis non propter humiditatem cerebri: et proprie
54
cum est cum permixtione rationis. et quandoque est hec a putre〈-〉
55
factione humoris frigidi. ¶ Somnus augmen〈-〉
56
tatus in nocte qui succedit permixtioni rationis et
57
associatur frigori extremitatum est malus sicut som〈-〉
58
nus cui succedit leuitas est bonus.
1
¶ De signis malis sumptis ex actione manus. Capitulum .L.
2
COllectio palearum et peruenire omni ho〈-〉
3
ra ad aliquid quasi colligat ex se aut ex
4
pariete est signum malum. et causa in eo est ex va〈-〉
5
poribus qui eleuantur ad cerebrum: ergo fa-
6
ciunt imaginari illud quod non est propter descensionem eo〈-〉
7
rum ad oculum et humiditatem albugineam.
8
¶ De signis sumptis ex doloribus. Capitulum .LI.
9
DOlor vehemens in visceribus in febris acu〈-〉
10
tis est signum malum. significat enim adustio-
11
nem vehementem aut magnitudinem apostema〈-〉
12
tis aut exituram. Cum est in aliquo mem〈-〉
13
brorum dolor vehemens et sedatur subito quiete comple〈-〉
14
ta absque causa tunc illud est malum.
¶ De signis
15
sumptis ex voce et loquela et silentio. Capitulum .LII.
16
VOx fortis valde est bona et loquela or〈-〉
17
dinata est bona et contrarium illius est
18
malum. ¶ Et taciturnitas plurima
19
prolixa significat plurimum inquietu-
20
dinem aut mollificationem lacertorum lingue et epi-
21
glotis aut spasmum eorum aut destructionem imagi〈-〉
22
nationis que est principium sermonis et cum infir〈-〉
23
mus loquitur in crisi est bonum. ¶ Et ad vltimum
24
taciturnitas verbosi significat causas inceptionis al〈-〉
25
guesgues aut aliquid de eis que dicta sunt. Et
26
multitudo sermocinationis in taciturno signifi〈-〉
27
cat initium alienationis et permixtionem rationis.
28
¶ De signis sumptis ex ratione. Capitulum .LIII.
29
ALienatio cum motu et percussione in
30
capite et nare est salua: et cum alguacre
31
et appoplexia est mortalis.
32
¶ De signis sumptis ex motionibus. Capitulum .LIIII.
33
MUltitudo permixtionis et inquietudinis est
34
signum non bonum et significat multitudi〈-〉
35
nem vaporis eleuati ad caput. ¶ Sal〈-〉
36
tus infirmi omni hora et sessio eius est signi〈-〉
37
ficatio mala: et est propter angustiam aut propter permixtionem
38
rationis et constrictionem anhelitus et prefocationem: et in
39
peripleumonia est deterior: quoniam plurimum eius est
40
propter prefocationem et constrictionem anhelitus: licet sit propter
41
causas alias iterum. ¶ Et cum grauantur membra a mo-
42
tu etiam est significatio mala. ¶ Et quando obfuscan〈-〉
43
tur vngues tunc mors est presens. et tremor est
44
signum malum cum non sit crisis bona.
45
¶ De signis sumptis ex estimatione. Capitulum .LV.
46
CUm est plurimus timor mortis tunc
47
est timor.
¶ De iudicijs sumptis
48
ex saltu et alicibus. Capitulum .LVI.
49
SAltus et alices fiunt propterea quod natu〈-〉
50
ra mouet membra lacertosa vt expellat
51
ex eis superfluitatem: et dum membrum
52
permanet rarum et materia est pauca obediens
53
non indiget illo: immo illud est ei necessarium pro-
54
pter contrarium eius. ¶ Et si fuerit cum permutatio-
55
ne ex calore ad frigus per naturam tunc est signum
56
non malum et significat multotiens quod natura non potest
57
facere resolutionem nisi cum adiutorio villorum propter mul〈-〉
58
titudinem materiei aut propter debilitatem virtutum.
1
¶ De signis sumptis ex somnijs. Capitulum .LVII.
2
MUltotiens videt infirmus de genere
3
illius quo fit crisis eius sicut videt ha〈-〉
4
biturus crisim cum sudore quod ingre-
5
ditur balneum et preparatur.
6
¶ De signis sumptis ex appetitu. Capitulum .LVIII.
7
DEstructio appetitus in egritudinibus chro〈-〉
8
nicis est malum. et in egritudinibus acutis
9
etiam sed est infra illud. et ad smmum[*]smmum corrupt for summum significat
10
humores corruptos aut mortem vir-
11
tutis animalis et naturalis. ¶ Et cum destruitur
12
sitis in febribus adurentibus est significatio mala et
13
proprie cum nigredine lingue.
14
¶ De iudicijs et significationibus icteritie. Capitulum .LIX.
15
ICteritia ante septimum et ante digestionem
16
est malum signum nisi succurrat ei fluxus
17
ventris quemadmodum quidam existimaue-
18
runt et est secundum considerationem. et ad vltimum
19
icteritia ante septimum non est laudabilis: et si fuerit
20
icteritia post septimum tunc est iterum non ita salubris
21
dum non coniunguntur ei signa alia. ¶ Quod si accidat
22
icteritia in septimo aut nono aut quartodecimo
23
cum signis laudabilibus et absque nocumento in par〈-〉
24
tibus epatis aut duritie et apostemate tunc est laudabilis.
25
¶ Et multotiens quidem accidit propter huiusmodi crisis
26
completa et significat laudem et dispositionem leuitatis que re-
27
peritur post ipsam. et significat malitiam eius dispositio contrarij
28
leuitatis. ¶ Et ex illis que significant malitiam eius est
29
vt sit cum icteritia fluxus ventris colericus multus qui
30
ebullit et exitus rerum spumosarum adurentium. in huiusmodi enim
31
timetur de infirmo nisi succurrat ei fluxus ventris
32
multus mundificans aut sudor communis et sit iam virtus
33
fortis: tunc enim fit leuitas velociter.
34
¶ De significationibus sumptis ex apostematibus. Capitulum .LX.
35
CUm febris acuta peruenit ad apostemata ti-
36
tillicorum et extremitatum est deterius quam vt
37
sint prius illa apostemata: deinde sequatur ea
38
febris causa putredinis quamuis illud etiam sit
39
malum. ¶ Apostemata que accidunt in radice auris et non
40
maturantur cum saniositate sunt mala: aut que non se-
41
quitur aliqua de euacuationibus fortibus est signum malum. Et
42
non oportet iterum vt fiducia habeatur in maturatione cum ac〈-〉
43
cidit exitura et reliqui humores sunt indigesti. illud enim
44
est non sufficiens sicut ista etiam multotiens accidunt et exi-
45
stimatur iam declinatio adesse et interficit. Omnis pu-
46
stula et omne apostema quod apparet et postea redit est malum:
47
verumtamen quandoque significat fortitudinem nature: et fortasse hec
48
apparitio et profundatio est consueta homini alicui in natura
49
sua: quare non est significatio vehementis malitie.
50
¶ De signis sumptis ex parte pustularum: et
51
que similantur eis. Capitulum .LXI.
52
PUstula ciceralis nigra in febribus acu〈-〉
53
tis est mala valde. et quando in fine ve-
54
nit vel tardatur moritur ille qui eam ha-
55
bet in secundo multotiens. ¶ Conuer〈-〉
56
sio vlcerum in corpore ad viriditatem et nigre-
57
dinem et celestem colorem aut citrinitatem est signum
58
malum et citrinitas est leuior eis. ¶ Dicitur quod si
1
apparet super genu infirmi aliquid nigrum simile vue
2
nigre in cuius circuitu sit rubedo moritur cito.
3
Quod si protendatur vsque ad diem quinquagesi-
4
mum tunc signum mortis eius est quod sudauit sudore
5
frigido. Quando apparet super vena que est in
6
gutture aliquid simile grano alkerua cum va-
7
riola alba magna et cecidit ei desiderium rerum ca-
8
lidarum moritur in vigesimo. ¶ Et nos quidem
9
iam diximus illud quod accidit in lingua adolescenti〈-〉
10
bus de pustulis mortiferis. ¶ Dicitur si fue-
11
rit febris qualibet et apparuerit super digitos vtri-
12
usque manus simul apostema nigrum sicut granum
13
herbi cum dolore vehementi moritur in quarto et
14
accidit ei grauitas et profunditas somni. Si autem
15
natura constringatur cum hoc acccidet pleuresis.
16
Et quandoque constringitur adeo donec fit lapis.
17
¶ De signis sumptis ex forma venarum. Capitulum .LXII.
18
DIxit Hypocrates si apparent vene parue que
19
sunt in fronte et que sunt in palpebris
20
et furcula est malum. ¶ Alteratio co〈-〉
21
loris venarum apparentium a dispositione sua
22
cum colore pauonis et apparitio earum que de eis
23
non apparebant ante cum hoc est malum.
24
¶ De signis sumptis ex rigore. Capitulum .LXIII.
25
RIgor plurime reditionis in febre pra〈-〉
26
ua cum debilitate virtutis est morta-
27
lis et cum firmitate virtutis iterum quan〈-〉
28
do febris cum eo non remouetur non
29
est bonus. ¶ Et deterior omnibus est vt sequa-
30
tur ipsum euacuatio non adiuuans et non sedetur cum eo fe-
31
bris. Et si non accidat euacuatio iterum tunc signi〈-〉
32
ficat quod humor motus est vincens qui expelli non
33
potest et est malum. ¶ In accidente vero vice vna non
34
forsitan verificatur aphorismus iudicans an est propter
35
debilitatem superfluam virtutis aut propter aliud.
36
¶ De iudicijs euacuationis. Capitulum .LXIIII.
37
EUacuatio iuuatiua per fluxum ventris
38
et vomitum et alia est illa que est post di-
39
gestionem et que euacuat humorem quem
40
oportet et que fit cum facilitate et cui
41
succedit leuitas. ¶ Et de signis euacuationis hu〈-〉
42
moris quem euacuat medicina aut non medicina
43
est vt incipiat in euacuatione humoris alterius. et
44
deterius eo est vt finis eius permutetur ad exitum
45
curati aut ad sanguinem nigrum aut humorem feti-
46
dum aut humorem purum et similiter in vomitu.
47
¶ Et quando abbreuiatur euacuatio postquam effe-
48
cerit quod efficit oportet vt adiuuetur. et quando super-
49
fluit euacuatio et nondum incipit digestio tunc non
50
est illud cuius iuuamento sit innitendum. ¶ Et eua〈-〉
51
cuatio debilis pauca fluxu sanguinis narium aut
52
sudore aut alio significat quod natura mouit et non
53
potuit. et si fiant mala signa alia significat mortem. et
54
si non fiunt mala significant longitudinem.
55
¶ De iudicijs sudoris. Capitulum .LXV.
56
SUdor est bona crisis in egritudini-
57
bus acutis et flegmaticis. ¶ Et iterum
58
in speciebus apostematum timorosorum et
1
apostematibus viscerum.
2
¶ De causis multitudinis sudoris. Capitulum .LXVI.
3
SUdor multiplicatur aut causa materiei
4
propter multitudinem suam: aut subtili〈-〉
5
tatem suam: aut causa virtutis ex vehe-
6
mentia expulsiue: aut mollificatione
7
retentiue: aut causa pororum eius quando dilatantur
8
propter causas dilatationis. et minoratur sudor pro〈-〉
9
pter contraria illarum causarum. ¶ Et sudor quidem quando
10
tergitur exuberat et quando non mouetur abscinditur.
11
¶ De diuersitatibus membrorum in sudando. Capitulum .LXVII.
12
MEmbra que plus sudant. sunt illa in
13
quibus est materia faciens egritudinem
14
vt magis: et illa que non sudant sunt mem〈-〉
15
bra in quibus non est materia. et illa in
16
quibus dominatur aliquid de causis constrictionis
17
pororum de quibus est quod latus super quod dormit
18
infirmus secundum plurimum raro fundat: quoniam est coar-
19
tatum siccas habens vias et non currit ad ipsum hu〈-〉
20
miditas neque currit ab eo. ¶ Et sudor quidem
21
multiplicatur in membris posterioribus vt in dor〈-〉
22
so plusquam in anterioribus sicut pectore. et multi-
23
plicatur in superioribus magis qum accidat in infe〈-〉
24
rioribus et proprie in capite.
25
¶ De diuersitatibus dispositionum in sudan-
26
do et alijs. Capitulum .LXVIII.
27
SOmnus plus facit sudare quam vigilia.
28
quoniam calor innatus in eo plus agit in humi〈-〉
29
ditate. et quia nocumentum anhelitus in ipso
30
est magis paruum et illud mouet materias ad
31
interiora. ¶ Inquit Hypocrates. Sudor plurimus in
32
somno absque causa faciente illud significat quod ille pllus[*]pllus corrupt for plus ci〈-〉
33
bi suo affert corpori quam toleret. Si autem fuerit il-
34
lud preter quod ille de cibo sumat tunc scias quod in〈-〉
35
diget euacuatione. et causa in hoc est quod sudor plu-
36
rimus cum sanitate virtutis non fit nisi propter mul〈-〉
37
titudinem materiei cui pertinet vt expellat eam na-
38
tura: et illa multitudo aut fit per causam propin-
39
quam que est repletio propinqua: et repletio propin〈-〉
40
qua est ex cibis sumptis tunc. et hanc repletionem
41
expellunt fames et exercitium. et sudor qui expelli-
42
tur per naturam aut fit per causam antecedentem longin〈-〉
43
quam que est ex superfluitatibus antecedentibus.
44
¶ Et non excusat in huiusmodi nisi euacuatio mun-
45
dificans corpus ex eis: per sudorem vero fortasse non
46
egreditur de ea nisi illud quod subtile est tenue par-
47
uum et dimittit corruptum inobediens in corpore.
48
et consuetudo nature est quod diligit expellere humo〈-〉
49
rem corruptum: et illud est de illis que debilitant
50
eum. ¶ Et scias quod quanto plus caliditas innata est
51
fortior est resolutio magis occulta: quare non fit su〈-〉
52
dor nisi fuerint cause alie: et propter hoc fit sudor
53
egrediens a natura aut a repletione et multitu-
54
dine et vehementia dilatationis pororum aut pro-
55
pter defectum virtutis a digestione bona aut pro-
56
pter vehementiam motus.
57
¶ Dies in quibus multiplicatur sudor et mi-
58
noratur. Capitulum .LXIX.
1
SUdor in egritudinibus acutis plurimum sit
2
in tertio et quinto et minoratur in quarto
3
immo parum contingit vt egritudines iste
4
crisim faciant in quarto nisi raro. Et pa-
5
rum quidem contingit secundum quod experimentatores
6
existimant vt sudet eger in vigesimoseptimo et tri〈-〉
7
gesimoprimo et trigesimoquarto.
8
¶ De modis significationum sudoris. Capitulum .LXX.
9
SUdor significat per tactum suum si est cali-
10
dus aut frigidus et significat per colo〈-〉
11
rem suum si est clarus aut ad citrinita-
12
tem aut viriditatem decliuis: et significat
13
per gustum suum si est amarus aut dulcis: aut ad
14
acetositatem decliuis: et significat per odorem suum si
15
est fetidus aut acetosus aut dulcis aut alius: et si〈-〉
16
gnificat per substantiam suam sicut si est subtilis aut viscosus
17
et significat per quantitatem suam sicut si est paucus aut mul-
18
tus et significat per locum suum si est communis in toto
19
corpore aut abbreuiatus. et quod ex quocunque mem〈-〉
20
bro est in ipso est egritudo. ¶ Et significat per ho〈-〉
21
ram suam si est in principio aut statu aut decli-
22
natione: et significat per illud quod succedit ei sicut
23
succedit ei nocumentum aut leuitas aut rigor
24
aut horripilatio aut aliud.
25
¶ De signis sumptis ex parte sudoris. Capitulum .LXXI.
26
SUdor frigidus cum caliditate febris est si-
27
gnum malum valde et proprie qui appro〈-〉
28
priatur capiti et collo et significat sin-
29
copim licet non sit frigidus. et est deterior
30
specierum sudoris: quoniam significat rem que fuit
31
non rem que exit. Quod si febris fuerit magna tunc
32
est mors proxima. ¶ Et non fit sudor frigus nisi
33
iam ceciderit caliditas innata: quare non seruat hu〈-〉
34
miditates: immo separatur ab eis: quare segregat eas
35
et euaporat caliditas extranea: deinde separatur ab
36
eis illa caliditas propter suam extraneitatem qua infrigidan〈-〉
37
tur. ¶ Sudor intersectus est malus. ¶ Et sudor
38
multus significat longitudinem egritudinis propter multi-
39
tudinem materiei et non conueniunt habenti eum flobotomia et
40
ventris solutio propter debilitatem suam: immo clysteria
41
leuia. ¶ Et quando post sudorem non inuenitur leuitas
42
non est signum bonum. Quod si fecerit augmentum no〈-〉
43
cumenti tunc erit signum malum: licet sit etiam communis cor〈-〉
44
pori. ¶ Et sudor festinus in pncipio[*]pncipio corrupt for principio egritudi-
45
nis est malus et significat multitudinem materiei nisi
46
causa in eo sint humiditates aeris propter pluuiam mul〈-〉
47
tam: quoniam tunc cum sua malitia erit minor malitia.
48
¶ Et multotiens quidem incipit egritudo cum
49
sudore: deinde sequitur ipsum febris et prolonga〈-〉
50
tur. ¶ Et cum ex sudore accidit horripilatio non
51
est bonum: immo est malum: quando horripilatio signi〈-〉
52
ficat expansionem humoris malinocentis in corpo〈-〉
53
re et illud significat quod sudor non mundificat: immo
54
mouet de humoribus malis illud cuius acuitas
55
est fracta permiscens ipsum humiditatibus que
56
resoluuntur per sudorem et significat quod materia
57
plurima non soluitur apud euacuationem sudati〈-〉
58
uam. ¶ Et quando debilitantur virtus et pul-
1
sus et sudat frons parum est signum malum. si vero
2
cadat pulsus tunc est mors. ¶ Sudor enim bonus
3
cui conuenit vt sit per ipsum crisis completa est ille
4
qui fit in die cretico et est communis toti corpori abun〈-〉
5
dans et super ipsum alleuiatur infirmus et sequi〈-〉
6
tur illum ille qui non est communis: sed succedit ei
7
leuitas. ¶ Et ad summum considera sudorem per
8
seipsum in caliditate sua et frigiditate et colore
9
suo et suo odore et gustu et quantitate sua in mul〈-〉
10
titudine et paucitate sua et tempore sue egressio〈-〉
11
nis aut est in principio aut statu aut in declinatio〈-〉
12
ne: et quid associatur ei de febre in fortitudine et
13
debilitate sua: et quid succedat ei de leuitate et gra〈-〉
14
uitate. ¶ Et scias quod in conualescentia multipli-
15
catur sudor eius propter reliquias materierum:
16
quare non est malum paruam facere minutionem.
17
¶ De signis sumptis ex parte pulsus. Capitulum .LXXII.
18
PUlsus martellinus et formicans et ve-
19
hementis superfluitatis aut vndosus
20
malus est. et gazellinus cum debilita-
21
te est malus. ¶ Et diuersitas in qua
22
est interfectio vehemens et motus debiles: dein〈-〉
23
de succurrit illi vnus fortis succursu non succur-
24
rente. immo ex nocumento ad momentum est ma〈-〉
25
la valde. ¶ Dixerunt quidam cum pulsus sini〈-〉
26
ster est frequens et pulsus dexter rarus et illud est
27
cum debilitate tunc est significatio mala. ¶ Et
28
scias quod plurimorum hominum pulsus natura77
29
les sunt diuersi mali absque egritudine: quare oportet
30
vt scias hoc iterum.
31
¶ De iudicijs fluxus sanguinis narium. Capitulum .LXXIII.
32
EA que sunt sicut pleuresis et apostemata epa-
33
tis acuta vel calida et sub hypocondrijs
34
terminantur crisi completa per fluxum san〈-〉
35
guinis narium: primum vero ex quacunque
36
nare sit: alia vero ex alia que sequitur ea: et simili-
37
ter febres incensiue sunt de genere primo. ¶ Pe〈-〉
38
ripleumonia vero non facit crisim per eum et pleu〈-〉
39
resis est res in eo media et tertiana facit crisim per
40
ipsum. ¶ Et plurimum quidem accidit fluxus
41
sanguinis narium iuuatiuus in imparibus et pa〈-〉
42
rum fit in quarto: in tertio vero et quinto et septi〈-〉
43
mo et nono fit. ¶ Et cum speratur fluxus sangui〈-〉
44
nis narium bonus: et est debilis iuuetur secundum quod
45
docuit Hypocrates. cum effusione aque calide super
46
caput et cum vaporatione sicut quando timetur su〈-〉
47
perfluitas eius prohibetur cum aqua frigida et
48
cum positione ventose super hypocondria et que
49
sequuntur ipsum. ¶ Et melior quidem fluxus
50
sanguinis narium est qui sequitur partem infirmam et diuersi〈-〉
51
ficans non est cum illa bonitate. ¶ Et apostemata conue〈-〉
52
nientiora ad hoc vt crisim faciant per fluxum sanguinis
53
narium sunt illa que sunt supra sumen. ¶ Et in
54
apostemate qui de flegmatico quod incipit tran〈-〉
55
sire in lapideitatem et prolongatur saniositas et eru〈-〉
56
ptio non expectatur crisis per fluxum sanguinis
57
narium et similiter non expectatur in apostemate
58
frigido in cerebro: et in peripleumonia crisis per
1
fluxum sanguinis narium.
2
¶ De significationibus sumptis ex fluxu san〈-〉
3
guinis narium. Capitulum .LXXIIII.
4
FLuxus sanguinis narium paruus est malus
5
et plurimus. et fluxus sanguinis narium plu-
6
ris malitie est qui est sanguinis nigri. et
7
parum fit fluxus sanguinis malus ex sanguine ru-
8
beo et splendido: et fluxus saguinis[*]saguinis i.e. sanguinis narium qui
9
cadit in quarto significat difficultatem crisis: immo
10
bonus est ille qui cadit in imparibus.
11
¶ De significationibus sumptis ex sternuta-
12
tione. Capitulum .LXXV.
13
STernutatio bona est quando accidit apud
14
statum in primis vero eius est de signis
15
corize aut humoris mordicatiui.
16
¶ De iudicijs egestionis. Capitulum .LXXVI.
17
IAm locuti fuimus de egestione in libro pri〈-〉
18
mo sermonem vniuersalem abbreuiatum. et neces〈-〉
19
sarium est nobis vt repleamus sermonem
20
in ea multa repletione: et secundum illud quod
21
sequitur de sermone in egritudinibus acutis.
22
¶ De signis sumptis ex egestione. Capitulum .LXXVII.
23
DIuersitas coloris eius quod egreditur de
24
egestione est laudabilis in duabus horis non
25
alibi: quarum vna est diuersitas cretica
26
post digestionem in die cretico et signo cre〈-〉
27
tico: et altera post potionem solutiuam pertranseunte
28
fortem. Et significat in duabus dispositionibus mundi-
29
ficationem corporis expectatam. In alijs vero signifi〈-〉
30
cat adustionem et liquefactionem et multitudinem
31
humorum corruptorum. ¶ Egestio fetida similis ege-
32
stioni puerorum et infantium est mala. ¶ Egestio
33
colerica in principio egritudinis significat dominium
34
colere et est non bona et in fine eius apud decli〈-〉
35
nationem significat quod corpus mundificatur et est si-
36
gnificatio bona. ¶ Et quando separatur egestio coleri〈-〉
37
ca multa et non alleuiatur egritudo tunc illud est
38
significatio mala. ¶ Et fluxus ventris multus
39
post signa mala significat casum virtutis et preter quod suc-
40
cedat leuitas est significatio mortis: licet febris etiam
41
fit eradicata. ¶ Fluxus ventris super quem est vn〈-〉
42
ctuositas non ab acceptione rei vnctuose signifi-
43
cat liquefactionem membrorum radicalium et est significatio
44
mala: sed non est mortalis. et fortasse est vnctuo〈-〉
45
sitas ex carne. ¶ Et quando super ipsam est simi〈-〉
46
le virus et emanat citrinum et dominatur fetor et illud
47
in febribus acutis est mortale. Egestio super par-
48
tes cuius stat res subtilis significat quod est virus
49
ex epate et est mordicatiua et facit exire egestio-
50
nem cum velocitate et fortasse egreditur sola et
51
est mala. ¶ Cum in egestione sunt aliqua simi〈-〉
52
lia corticibus lupinorum in omnibus egritudinibus
53
tunc est signum mortale.
54
¶ De signis vomitus. Capitulum .LXXVIII.
55
IAm locuti fuimus in libro primo de
56
vomitu. Et necessarium quidem est vt
57
afferamus hic aliquid de eo et de alijs
58
et eius positio magis licita est in hoc
1
loco. ¶ Dico ergo quod vomitus magis iuuatiuus
2
est ille qui ex flegmate et colera in quo in re euo〈-〉
3
mita vel effusa est vehementis permixtio: et non est
4
vehementis grossitiei. Et quantoplus vomitus est
5
purior tanto magis est deterior. ¶ Colericus
6
enim purus significat vehementiam caloris et fleg〈-〉
7
ma purum significat vehementiam frigoris.
8
¶ De signis sumptis ex vomitu. Capitulum .LXXIX.
9
VOmitus diuersificatus a colore vo-
10
mitus consueto qui est albus aquo-
11
sus et citrinus est malus: et ille qui est
12
sicut viridis et qui est sicut color por-
13
ri et proprie fetidus et qui est sicut color sicle. et ru〈-〉
14
beus cum nigredine et obscurus. et deterior est
15
qui est sicut flos eris et niger et proprie cum fit spasmus
16
subito: ipse enim interficit statim nisi sit illic virtus:
17
fortasse enim remanet vsque ad duos dies. ¶ Et oportet
18
vt consideretur in eo ne sit tinctura in re comesta. et
19
quando euomuntur omnes isti colores est malum valde. ¶ Et
20
vomitus fetidus est malus. et vomitus purus sicut dixi
21
mus est malus.
¶ De iudicijs vrine. Capitulum .LXXX.
22
IAm premisa sunt a nobis verba vniuersalia
23
de vrina in fen in qua sunt accidentia in
24
libro .I. et nos afferamus hic de illo et de
25
alijs quod magis conueniens est huic lo-
26
co. ¶ Dico ergo quod non oportet cum non videtur in vri〈-〉
27
na signum digestionis forte iudicare de morte: for〈-〉
28
tasse enim liberabitur eger cum hoc per euacuationem caden-
29
tem ex parte aliqua cum virtute expellente dige-
30
stum et indigestum: et fortasse resoluitur humor secundum
31
longitudinem tolerantie: aut fiet crisis per exituram
32
et proprie quando non fuerit humor vehementis mali-
33
tie: sed est malus secundum plurimum: et significat fortitudi-
34
nem infirmi: et minor significatio in eo est super longitu〈-〉
35
dinem. ¶ Et similiter vrina que remanet secundum colorem
36
vrinarum sanorum in horis egritudinis omnibus. Si autem
37
incipit alterari cum sublimatione egritudinis tunc
38
est magis incolume. ¶ Et quandoque est vrina in egri-
39
tudinibus pestilentialibus bona naturalis in substantia sua in co-
40
lore et sedimine et ille cuius est tendit ad mortem. ¶ Et
41
scias quod multotiens mingunt infirmi vrinas ma-
42
las in substantia sua et colore et alijs et est illud expul〈-〉
43
sio cretica et proprie in egritudinibus acutis qua〈-〉
44
rum causa est epar et partes vrine.
45
¶ De signis malis sumptis ex paucitate et mul-
46
titudine vrine. Capitulum .LXXXI.
47
VRina que mingitur quandoque pauca et quandoque
48
multa et quandoque retinetur et non mingitur
49
est signum malum in febribus acutis signi〈-〉
50
ficans pugnam vehementem egritudinis et
51
nature que vincitur et vincit: et significat laborem nature.
52
et significat etiam grossitudinem materiei: et quod ipsa difficulter
53
suscipit digestionem. ¶ Si autem febres fuerint quiete in-
54
dicant longitudinem propter grossitudinem humoris.
55
¶ De signi[*]signi corrupt for signis sumptis ex tenuitate vrine. Capitulum .LXXXII.
56
VRrina tenuis quandoque fit sicut in diabe-
57
te: et est cum ea assiduatio sitis et velo〈-〉
58
citas surgendi ad vrinam et facilitas
1
egressionis. et quandoque fit propter cruditatem et opilationem pro〈-〉
2
hibentem exitum materiei: et quandoque fit propter debilitatem vir-
3
tutis alteratiue. et non est cum facilitate exitus et
4
est minoris malitie quam diabetis. ¶ Et quando min-
5
gitur vrina tenuis in egritudinibus acutis per ali-
6
quot dies significat permixtionem. Quod si accidat per〈-〉
7
mixtio et perseueret tenuitas significat mortem velocem
8
propterea quod materie superueniunt in cerebro et aufertur anima.
9
¶ Et quando conuertitur ad grossitudinem cum qua non
10
fit alleuiatio. fortasse est propter liquefactionem membro〈-〉
11
rum. ¶ Quando multiplicatur vrina aquosa apud ho-
12
ram exacerbationis febris totalis significat quod apostema
13
eueniet in inferioribus et considera in substantia permixta
14
colori in capitulis que sunt post istud etiam. ¶ Et scias
15
quod tenuitas est sicut ipsa iungatur nigredini et ru-
16
bedini. Si autem fuerit tunc scias quod causa in hoc est
17
restringens aut vehementia virtutis qualitatis
18
egritudinalis imprimentis in aquam.
19
¶ De signis sumptis ex grossitudine substan-
20
tie et conturbatione eius. Capitulum .LXXXIII.
21
CUm conuertitur vrina tenuis in grossam
22
in febre continua et sunt signa bona significat
23
crisim cum sudore. Si vero non fue-
24
rint signa bona aut fuerit febris vehe〈-〉
25
mentis adustionis significat inflammationem aut in
26
corde aut in epate. ¶ Et clarificatio vrine grosse
27
ante crisim est signum non bonum illud namque significat
28
retentionem materiei et defectum nature in expellendo eam.
29
¶ Urina grossa turbulenta in qua non residet ali〈-〉
30
quid et non clarificatur significat ebullitionem humorum
31
propter vehementiam caliditatis extranee et debilitatem innate
32
digerentis quapropter est mala. Cum vrina est spissa et proprie
33
in quarto multiplicatur crisis febrium ex lassitudine et
34
proprie si associetur ei fluxus sanguinis narium.
35
¶ De signis sumptis ex vrina alba. Capitulum .LXXXIIII.
36
VRina alba in egritudinibus acutis si-
37
gnificat declinationem materiei non ad partem
38
venarum et instrumenta vrine: fortasse enim decli-
39
nat ad cerebrum et erit dolor capitis aut
40
phrenesis. et fortasse declinat ad quedam viscera et significat
41
apostema et si sunt signa ad incolumitatem decliuia signi〈-〉
42
ficat quod egreditur cum vomitu secundum plurimum et proprie quando non
43
est signum in solutione ventris cui succedat excoria-
44
tio intestinorum. ¶ Et quando est vrina alba tenuis in
45
febre acuta: deinde accidit ei conturbatio et grossitu-
46
do cum albedine sua significat spasmum et mortem.
47
¶ De signis sumptis ex colore in vrina nigra
48
in febribus acutis. Capitulum .LXXXV.
49
SCias quod non verificatur iudicium penitus
50
de morte propter nigredinem coloris vrine
51
in egritudinibus acutis licet in seipso sit si〈-〉
52
gnum malum: et quamuis associentur ei iterum
53
signa alia mala cum vides virtutem in ea fortem et est
54
potens facere euacuationes diuersas ex omni genere succedit
55
ei quies: sicut accidit mulieribus quando cum menstruis pur〈-〉
56
gantur ab humoribus malis et propter hec iste mulieres sunt
57
saniores: quoniam ipse forsitan propter causam aliquam con〈-〉
58
suete sunt euacuari ab huiusmodi materia ex via menstruorum.
1
¶ Et scias quod vrina nigra quanto plus est pauca
2
tanto est deterior significans consumptionem humidita-
3
tis. ¶ Et iterum quanto magis est grossior tanto
4
est deterior in egritudinibus acutis. et quando nigra
5
est decliuis ad subtilitatem et tenuitatem et est in ea
6
sedimen pendens et est ei odor acutus in febri-
7
bus acutis indicat dolorem capitis et permixtionem
8
et certior dispositionum eius est quod significat fluxum sanguinis
9
narium nigri: quoniam materia est acuta vincens: et fortasse
10
erit cum eo sudor propter caliditatem quando non superfluit
11
neque minoratur et expellit versus superfluitatem: et an〈-〉
12
tecedit sudorem eius horripilatio: et quando associantur vri〈-〉
13
ne nigre in qua est sedimen pendens res nigra
14
rotunda aggregata cum qua inuenitur odor malus
15
et tensio in lateribus et apostema sub hypocondrijs et su〈-〉
16
dor significat mortem et huius quidem tensio sub hypocondrijs
17
significat spasmum. et huiusmodi quidem sudor fit ex debilitate.
18
¶ Urina tenuis aquosa ad nigredinem decliuis
19
significat tenuitate sua longitudinem egritudinis: et sua
20
nigredine malitiam suam. ¶ Et dicitur in vrinis nigris
21
subtilibus quando ille cuius est vrina desiderat ciba〈-〉
22
rium moritur. ¶ Et vrina tenuis nigra quando conuertitur
23
ad subalbedinem vel flauitatem et grossitiem et non
24
associatur ei vlla quies significat egritudinem in epate. et pro〈-〉
25
prie icteritiam. quoniam hec conuerso[*]conuerso corrupt for conuersio que est ad grossitiem
26
a tenuitate: et ad subalbedinem a nigredine significat di〈-〉
27
minutionem caliditatis et casum digestionis: et illud est
28
de illis quibus associatur aut succedit leuitas. et si
29
non fuerit propter illud significat nateriam iam inuiscatam in
30
epate et non propter mundificationem et iam fecit acci〈-〉
31
dere opilationem. immo si est caliditas tunc iam subito
32
faciet accidere apostema. ¶ Urina tenuis nigra que
33
mingitur in febribus acutis paulatim in tempore longo
34
quando est cum dolore capitis et colli significat destructionem
35
rationis gradatim et est in mulieribus magis saluum.
36
¶ De signis sumptis ex vrina rubea. Capitulum .LXXXVI.
37
VRrina rubea in egritudinibus acu-
38
tis quando est cum rubedine subtilis significat
39
cum signis laudabilibus crisis velo-
40
citatem et cum contrarijs eorum significat velocitatem
41
mortis: et ex toto inflammationem vehementem. et
42
subtilitas cum rubedine significat in egritudinibus acu〈-〉
43
tis dolorem capitis et permixtionem. ¶ Et vrina ru-
44
bea grossa in egritudinibus acutis quando eius
45
egressus sit paulatim et frequenter et est cum fe-
46
tore significat timorem: quoniam significat caliditatem
47
vehementem et inquietudinem et defectum nature: verum
48
quando est abundantis exitus multi sediminis signi〈-〉
49
ficat separationem et proprie in febribus incensiuis.
50
¶ Et qui mingit sanguinem purum in acutis mo-
51
ritur: quoniam significat repletionem sanguineam vehe-
52
mentem cum acuitate ebullitionis et timetur de
53
huiusmodi prefocatio que fit ex repletione ventriculo-
54
rum cordis si declinat ad cor aut apoplexia si de〈-〉
55
clinat ad cerebrum. ¶ Urina rubea valde si con〈-〉
56
uertatur in febribus ex lassitudine factis ad grossi〈-〉
57
tiem. deinde appareat sedimen plurimum non subsi-
58
dens et sit illic dolor capitis significat longitudi〈-〉
1
nem egritudinis quoniam materia est inobe-
2
diens quamobrem non ingrossatur prius et postquam in-
3
grossatur non subsidet velociter: verum eius cri〈-〉
4
sis fit per sudorem quoniam materia est decliuis ad venas et
5
huiusmodi quidem vrina assmilatur vrine icteritie et differt
6
ab ea in hoc quod non tingit pannos. ¶ Ad sum-
7
mum vrine rubee substantie et rubei sediminis signi〈-〉
8
ficant appetitum et cruditatem: et significant longi-
9
tudinem quando rubedo non est vehemens et
10
est illa que est decliuis ad turbulentiam.
11
¶ De signis sumptis ex vrina flaua. Capitulum .LXXXVII.
12
VRina flaua in febre acuta quando conuerti〈-〉
13
tur ad albedinem aut ad nigredinem est
14
mala: quoniam significat per albedinem ele-
15
uationem materiei ad caput: et per ni-
16
gredinem acuitatem qualitatis egritudinis.
17
¶ De signis sumptis ex sedimine. Capitulum .LXXXVIII.
18
SEdimen diuersum in substantia et colore
19
quod significat humorum diuersorum multi-
20
tudinem est malum: et deterius eo est
21
illud quod est minorum partium: significat
22
enim quod natura non potest expellere nisi postquam mi〈-〉
23
norantur partes. et leue quidem multotiens est
24
magis significatiuum bonitatis quam album.
25
¶ Et multotiens viuit ille cuius sedimen est de〈-〉
26
cliue ad rubedinem sed est leue et moritur ille cuius
27
sedimen ad albedinem declinat: sed est diuersum
28
asperum. Substantie enim bonitas vehementius est fa-
29
cilis ad suscipiendam expulsionem quam bonitas colo〈-〉
30
ris. et significat iterum quod humores patiuntur ab
31
egritudine plurimum: sicut sedimen bonum quando mino〈-〉
32
rantur eius partes significat quod natura operata est iam
33
in eo valde et egritudo non egit in eo. ¶ Sedi-
34
men spumosum et spuma plenum cuius albedo
35
est propter commixtionem aeris cum eo est malum val〈-〉
36
de egrediens a natura: et crudum est malum. ¶ Et
37
ille cuius superiora sunt rotunda et mouentur me-
38
lius est quam sedimen cuius superior superficies est
39
congelata et magis significatiuum quod egritudo est ve〈-〉
40
locis status et acuta. ¶ Et sedimen quod non an-
41
tecedit tenuitas et paucitas superfluitatis: immo est
42
inuentum in principio significat quod humor est plu-
43
rimus non quod sit digestus: immo oportet vt rubeat se-
44
dimen post aduentum digestionis et postquam fuerit vri〈-〉
45
na subtilis in primis et postquam fuerit hypostasis
46
pauca. et dum non est ita significat quod materia gra〈-〉
47
uis grossa est multa et quod egritudo interficit. et si〈-〉
48
militer vehementia tincture absque sedimine pau〈-〉
49
co. Et dum non est ita non significat bonum: et
50
quandoque significat bonum et maturitatem: et
51
quandoque accidit illud propter dolorem et pro〈-〉
52
pter vehementiam caliditatis et famem: tinctu-
53
ra enim vrine ieiuni additur et minoratur eius se-
54
dimen. ¶ Et sedimen rubeum significat multi〈-〉
55
tudinem sanguinis et tarditatem digestionis et
56
associantur eis in febribus incensiuis iterum an〈-〉
57
gustia et tristitia. ¶ Et si prolongatur vsque ad qua-
58
draginta prolongatur egritudo: et fortasse non spe〈-〉
1
ratur crisis vsque ad quadragesimum. ¶ Iterum se-
2
dimen rubeum pendens in quo est declinatio ad
3
superiora cum est in vrina tenui significat in egri〈-〉
4
tudinibus acutis permixtionem rationis: si autem perseue〈-〉
5
rat timetur perditio. Si autem vrine substantia incipiat pro-
6
uenire ad grossitudinem et incipit pendens subsi〈-〉
7
dere et albificatur significat salutem. ¶ Sedimen
8
quod est secundum formam frusti carnis in febribus acu-
9
tis sine significationibus digestionis significat quod est
10
ex rasura membrorum et non est ex renibus et quando est
11
illic digestio aut non est febris significat illud quod
12
scis de dispositione renum. ¶ Et illud quod est simile squam〈-〉
13
mis piscis et non est signum digestionis et febris est
14
acuta est ex rasura febris quam facit in neruis et
15
ossibus et venis et in alijs fit ex vesica. ¶ Et fur〈-〉
16
fureum quidem significauit simile illius: et quod febris in〈-〉
17
cipit radere ex profundo. et distinguit inter ipsum
18
et inter illud de vesica: quoniam illud de vesica est cum
19
signis lesionis vesice et cum digestione et grossitudine.
20
¶ De signis sumptis ex dispositionibus aggregatis
21
propter significationes diuersas coloris et substantie quarum pri〈-〉
22
ma est in vrinis oleagineis. Capitulum .LXXXIX.
23
OLeagina est illa cuius color et substantia si〈-〉
24
milantur colori olei et eius substantie. et licet
25
sit mala: tamen quando alie significationes signi-
26
ficant salutem non est cum ea malum.
27
¶ Sedimen vero cum est oleaginum est malum
28
valde. Et omnino oleaginum purum est malum et est illud
29
quod facit te videre colorem olei cum citrinitate et
30
viriditate. Et quando oleaginum est accidens post vrinam
31
nigram tunc est significatio bona secundum quod testificatur
32
de ea.[*]ea. corrupt for ea [redundant period] Ruffus sapiens. Et deterius oleaginum
33
est illud quod est in principio egritudinis. ¶ Et
34
quando significationes significant malitiam et mingitur
35
vrina oleaginea in quarto indicat mortem infir-
36
mi in sexto. ¶ Et vrina que alteratur subito ex si-
37
gnis laudabilibus ad signa vituperabilia signifi-
38
cat in egritudinibus acutis mortem: quoniam significat
39
casum virtutis subito propter prauitatem accidentium.
40
¶ Urina oleaginea quandoque significat permixtionem
41
rationis quoniam facta est ex exiccatione. ¶ Urina in
42
qua sunt frusta sanguinis congelati in febre acuta
43
quando cum ea est siccitas lingue est signum malum: si
44
autem fuerit nigra cum hoc tunc illud est deterius.
45
¶ Et non currit sanguis in vrina in febre acu〈-〉
46
ta nisi propter vehementiam acuitatis eius et propterea quod
47
disrumpit vasa et vias eius. et eius congelatio est propter
48
vehementiam caliditatis ipsius. ¶ Urina alba
49
tenuis in quo est spuma et nubes citrina signifi〈-〉
50
cat timorem vehementem propter illud quod ipsa signifi-
51
cat de exacerbatione et vehementia acuitatis ma-
52
teriei. et nos quidem iam locuti fuimus de vri-
53
na tenui nigra illud in quo est sufficientia. ¶ Uri〈-〉
54
na tenuis flaua in principio febrium acutarum quando
55
conuertitur ad grossitiem et ad albedinem: deinde rema〈-〉
56
net feculenta turbida sicut vrina asini et incipit
57
exire inuoluntarie et sunt illic vigilie et inquietudo
58
significat spasmum vtriusque lateris cui succedit
1
mors quando non fuerint signa bona illa. ¶ Urina
2
enim que est cum flauo colore non subtiliatur nisi
3
propter dominium humoris colerici calidi et non ingrossatur
4
et inspissatur nisi propter exacerbationem egritudinis et
5
commotionem in dispositionibus materiei. ¶ Et dixerunt
6
de vrina pauca que est cum colore sanguinis quod
7
est mala precipue quando cum infirmo est passio vene〈-〉
8
nosa vel passio vene nesie id est sciatice.[*]vel passio vene nesie(?) id est sciatice is missing in Venice 1564
9
¶ De signis malis sumptis ex parte qualita-
10
tis separationis vrine. Capitulum .XC.
11
QUando febrem acutam patiens non potest
12
mingere nisi parum cum dolore absque
13
vulnere aut apostemate in instrumentis vrine et
14
cum frequentia pulsus et debilitatis
15
est signum malum. ¶ Cum retinetur vrina in febre
16
continua et est vehementia doloris capitis et mul〈-〉
17
titudo sudoris significat cuzegi. ¶ Urina que
18
guttatim stillatur in febre continua et cum vehementia
19
doloris capitis et multitudine sudoris signifi-
20
cat cuzegi. et vrina que guttatim stillatur in febre quieta
21
significat fluxum sanguinis narium. Quod si febris fue〈-〉
22
rit acuta incensiua significat dispositionem malam ad-
23
uenientem cerebro. et si fuerit quieta significat mul〈-〉
24
titudinem repletionis et debilitatem nature in expellendo.
25
¶ Et causa vrine egredientis in febribus acutis
26
inuoluntarie est debilitas virtutis aut nocumen〈-〉
27
tum in cerebro et non fit illud nisi propter ascensionem
28
materie acute calefacte ad cerebrum. quare com-
29
municant ei membra lacertosa.
30
¶ De numeratione signorum malorum in vrina. Capitulum .XCI.
31
AQuosa et procedens et fetida et nigra
32
et grossa est mala. et illa in qua procedit
33
ex inferiori parte eius vsque ad ipsius su〈-〉
34
periorem: sicut fumus est mortalis pro-
35
pinqua. et iterum pinguis cuius color est color
36
aque carnis cum fetore dominante est mortalis.
37
¶ De signis in egrotis mala generum diuer-
38
sorum quorum malitia est propter aggregatio-
39
nem eorum in infebricitantibus et alijs. Capitulum .XCII.
40
QUando aggregantur vomitus et pun-
41
ctura et permixtio rationis: tunc illud est
42
signum mortale. ¶ Quando diuersificatur
43
alteratio corporis in tactu et in colo-
44
re et in eo quod euomitur et in eo quod euacuatur significat
45
quod natura est ambigua cum humoribus diuersis et egri-
46
tudinibus diuersis cui est necessarium resistere eis omni-
47
bus et est proculdubio de illis que deficiunt ei.
48
¶ Quando aggregantur in febre inseparabili frigus eius
49
quod apparet et adustio interiorum et vehementia sitis
50
cum hoc tunc illud est mortale. ¶ Quando aggregatur
51
cum percussione dentium permixtio in ratione tunc eger
52
approximat perditioni. ¶ Quando accidunt infirmo subi〈-〉
53
to fluxus ventris niger cum adustione et mordica〈-〉
54
tione et dolore adurente in ventre eius et pulsus
55
cordis sincopis est signum mortis. ¶ Quando sudant
56
duo cornua frontis sudore frigido et citrinantur vngues
57
et virides fiunt et alterantur et apostematur lingua et apparet
58
super ipsam et super corpus pustula extranea tunc mors
1
est proxima. ¶ Et si fuerint in partibus hypocon-
2
driorum percussio et saltus cum febre: deinde cum hoc ocu-
3
lus mouetur motu malo tunc oportet vt expectetur mali-
4
tia dispositionis: quoniam hec dispositio significat ventositatem inflati-
5
uam et percussionem que fit propter apostema vehemens: et propter vehe〈-〉
6
mentiam constrictionis vene magne. ¶ Et pulsus ve-
7
hementis percussionis continuis magnus valde asso-
8
ciatur manie. et oportet vt consideretur: fortasse enim percussio et
9
saltus non sunt submerse ad viscera: immo in eo quod
10
apparet de mirac: et illud non est nociuum quando est cum
11
eo apostema nisi superfluat valde in magnitudine. et si per〈-〉
12
seuerat hec dispositio viginti diebus et non sedantur apostema et fe-
13
bris significat quod aperietur et tunc fortasse saluabitur infirmus.
14
et illud erit per vrinam exuberantem aut permutationem
15
materiei ad extremitates et proprie ad pedes. ¶ Illi
16
qui debilitantur ex egritudinibus quando accidunt eis anhelitus
17
frequens et sincopis tunc iam appropinquant morti et
18
non addunt super quatuor horas. ¶ Cum homo habet febrem
19
incensiuam et inuenit alleuiationem et quietem caliditatis su-
20
bito absque crisi manifesta cum euacuatione aut permutatione
21
et sine extinctione vltima et sine permutatione de aere ad
22
aerem in regione vna aut in duabus regionibus et quiescit
23
quod est in pulsu de velocitate et inuenitur sicut tranquil〈-〉
24
litas tunc iudicat quod moritur velociter. ¶ Cum homini
25
inest febris et pulsat cor eius subito: et inuadit eum
26
singultus et stringitur venter eius sine causa cognita moritur.
27
¶ Cum qui egritudinem habet acutam mingit vrinam albam
28
subtilem: deinde ingrossatur postea ebullit et albescit et
29
remanet ebullies ita et quasi vrina asini et mingitur inuo〈-〉
30
luntarie et sunt vigilie et inquietudo significat tetanum apparen〈-〉
31
tem in vtrisque lateribus deinde moritur. ¶ Dicitur cum vrina
32
fuerit similis muri postquam fuit alba ante illud et super
33
ipsam fuerit sicut spuma: deinde cucurrerit ex naribus
34
sanguis niger tunc illud est res mala. ¶ Et de si〈-〉
35
gnis malis que quidam medicorum dixerunt et non tendit
36
rationacinatio ad ea nisi cum grauitate sunt quod dicitur. quando ap-
37
paret in homine super venam que est in collo eius pustu-
38
la similis grano cucurbite cum variolis albis plurimis
39
et accidit ei desiderium rerum calidarum. ¶ Et dicitur quando apparet
40
in homine in tempore sinistro pustula dura rubea et accidit
41
habenti eam hic[*]hic(?) cf. Venice 1564: cum hoc pruritus vehemens in oculis eius moritur
42
in die decimo: et habens hunc dolorem desiderat sisamos.
43
¶ Et dicitur quecunque egritudo vehemens accidit subito
44
deinde sequitur illam vomitus aut fluxus ventris est significatio
45
mortis. ¶ Dicitur quod quando accidunt febrienti et alij apostemata et
46
vlcera leuia: deinde destruitur ratio eius moritur. ¶ Dicitur
47
quod quando inest homini mollities in facie et corpore eius et non
48
est dolor et accidit ei in principio illius pruritus in na-
49
so suo moritur in secundo et tertio. ¶ Et dicitur quod quando in-
50
est homini super genu eius simile vue rotunde et illud est
51
nigrum et incircuitu[*]incircuitu corrupt for in circuitu eius rubeum moritur cito vsquequo
52
expectentur quinquaginta dies. et signum mor-
53
tis eius est quod sudat sudore frigido.
54
¶ De signis longitudinis egritudinis. Capitulum .XCIII.
55
SCias quod longitudo egritudinis sit propter
56
grossitudinem in visceribus aut propter permi〈-〉
57
xtionem in regimine. et secundum omnem dispositionem de〈-〉
58
bilitatur in ea stomacus: quomodo tangit ipsum tar-
1
ditas. Et digestio equalis significat eam. Aut tarditas sedi〈-〉
2
minis pendentis. Aut assiduatio sediminis rubei iterum
3
paruitas enim apparitionis sediminis significat longitudinem egri-
4
tudinis. ¶ Et similiter quando est cum acuitate egritudinis pul-
5
sus magnus et facies eius pinguis et hypocondria infla〈-〉
6
ta que non detumescunt significat paucitatem resolutionis et lon〈-〉
7
gitudinem egritudinis. ¶ Cumque adueniunt signa cri〈-〉
8
sis ante digestionem et non cadit virtus et non apparent signa
9
mortis tunc egritudo prolongatur. ¶ Et scias quod ter-
10
ribilitas crisis: quando non iuuat et non nocet et dispositio-
11
nes remanent secundum modum suum tunc egritudo est lon-
12
ga. ¶ Et multitudo saltus in egritudine significat longitu-
13
dinem eius et proprie cum vehemens fit a principio rei in fi〈-〉
14
ne vero eius est rectius. ¶ Et quando associatur euacuationibus
15
paucis que significat quod natura mouit materiam et deficit in ex〈-〉
16
pulsione eius integra siue sit sudor aut fluxus sanguinis
17
narium aut alia signa bona aut priuatio signorum ma〈-〉
18
lorum significat longitudinem. ¶ Et quando remanet sedimen ru〈-〉
19
beum vsque ad quadraginta dies indicat longitudinem fe-
20
bris ita vt non speretur crisis et separatio vsque ad sexaginta.
21
¶ Pollutio in principio egritudinis significat longitudi〈-〉
22
nem. ¶ Cum vides signa longitudinis egritudinis in die〈-〉
23
bus antecedentibus tunc non est significatio eorum sicut significatio
24
ipsorum post illud. Et cum videris illud quod est contrarium
25
illis signis magis verificari forsitan apparere in me〈-〉
26
dijs diebus et in posterioribus eius tunc considera iudi〈-〉
27
cium indicationis vt scias ipsa in quo die erit et ille
28
dies quo die indicatur et obserua condictiones[*]condictiones corrupt for conditiones predictas
29
in ea. ¶ Et considera dispositionem virtutis et etatis et
30
temporis et complexionis et dispositionem motuum egri in quanti-
31
tate et qualitate sua et antecessione et postpositione sua et
32
horarum suarum proprie in statibus acute: et longitu〈-〉
33
dine eius et abbreuiatione eius an sit ad motum de〈-〉
34
cliuis aut ad quietem et iudica per quantitatem eius.
35
¶ De signis quod egritudo consumetur crisi: aut
36
resolutione. Capitulum .XCIIII.
37
CUm fuerit virtus fortis valde et paro〈-〉
38
xismi augmentati in qualitate et quan-
39
titate et etas et complexio et tempus declinant ad
40
motionem non ad quietem et digestionis et
41
eius contrarij signa festinantia tunc egritudo consumetur
42
cum crisi. ¶ Et si res fuerint econtrario et signa tardi-
43
tatis inuenta tunc egritudo prolongatur et interfi-
44
cit cum resolutione aut remouetur: et si diuersificatur
45
erunt crises diminute et tardate et cum permutatione.
46
¶ Mors autem et vita significantur per dispo〈-〉
47
sitiones virtutis et signa alterationis vniuscuiusque
48
duarum rerum et sui contrarij.
49
¶ De iudicijs recidiuationis. Capitulum .XCV.
50
DEterior recidiuatio est illa que est ve〈-〉
51
locior et est cum virtute debiliore. et asso〈-〉
52
ciantur ei proculdubio cum est eius forma
53
forma[*]formaforma corrupt for forma hec:[*]hec: corrupt for hec [redundant colon] signa recidiuationis. Et vt
54
eueniat recidiuatio errore regiminis saluius est quam vt
55
eueniat per se cum rectificatione regiminis. ¶ Et de erro-
56
re in hoc est dare in potu calefacientia: et medici〈-〉
57
nas quibus vult aliquis bonitatem appetitus:
58
sicut geleniabin mellinum et trocisci rosacei et
1
similia. ¶ Et reliquie que remanent post crisim at-
2
trahunt recidiuationem cito nisi succurratur. ¶ Et
3
recidiuatio vehementior est quam radix quoniam mali-
4
tia eius est vehemens et status est debilis.
5
¶ De signis recidiuationis. Capitulum .XCVI.
6
ET in illo cuius febris non quiescit per cri〈-〉
7
sim non completam et in die suo timetur re-
8
cidiuatio. et si fuerit quies eius sine cri-
9
si omnino non est excusatio recidiuationis
10
et proprie quando crisis est cum eis que sunt sicut variole
11
aut icteritia aut scabies. et ad summum cum ea que
12
sit in cute. ¶ Et significat quandoque quod erit recidiua-
13
tio ex debilitate virtutis et appetitu et nausea et
14
malitia anime et paucitate digestionis. et corruptione
15
cibi in stomaco tendentis ad acetositatem et fumo〈-〉
16
sitatem et inflatione hypocondriorum et partium epa-
17
tis et splenis. et corruptione somni et longitudine
18
vigiliarum: et vehementia sitis: et vehementia infla-
19
tionis faciei proprie est signum malum et proprie in pal〈-〉
20
pebra superiore et proprie eius apostematio et ipsius abbre-
21
uiatio et similiter cum resolutione inflationis faciei. Et
22
de illis que significant eam est vt corpus bene re-
23
cipiat cibum et non remoueatur per ipsum extenua〈-〉
24
tio. et proprie quando ista accidentia mala apparent et
25
vehementiora fiunt in horis paroxismorum egritudinis
26
que fuit. ¶ Et quandoque significatur recidiuatio ex pul-
27
su quando remanent in eo spissitudo et velocitas. Et
28
ex profundatione exiturarum creticarum et occultatione
29
earum. ¶ Et ex vrina quando in ea remanet tinctura
30
plurima citrinitatis aut flauedinis aut rubedinis
31
aut est ex illis in quibus non pendet sedimen neque resi〈-〉
32
det. et quando vrina infirmi non similatur vrine eius naturali.
33
¶ Et quedam tempora significatiora sunt recidiuatio〈-〉
34
nis quam quedam alia sicut autumnus: in ipso enim plus
35
cadit recidiuatio quam in reliquis temporibus. Et genus
36
egritudinum iterum adiuuat ad significandam recidiua-
37
tionem sicut febres apostemose cum post se relinquunt cali〈-〉
38
ditatem et inflammationes in visceribus: et sicut epile〈-〉
39
psia et scotomia et dolores renum et epatis et splenis
40
et emigranea et cesalea et catarrus et que ab ipso
41
generantur de asmate et alijs et egritudinibus anhelitus.
42
¶ De causa mortis. Capitulum .XCVII.
43
MOrs fit aut propter causam qua corrumpitur
44
complexio cordis aut propter causam qua resol〈-〉
45
uitur virtus. quare extinguitur. ¶ Et facta
46
propter causam qua corrumpitur complexio cordis. aut
47
est dolor vehemens: aut qualitas superflua de qua〈-〉
48
litatibus notis est: aut qualitas extranea veneno-
49
sa: aut est retentio materiei anhelitus. et propter
50
hoc oportet ne dimittantur resupini et ne dimit〈-〉
51
tantur guttura eorum desiccari.
52
¶ De speciebus mortis que accidit in horis febrium et si〈-〉
53
gnis qualitatis mortis infirmi. Capitulum .XCVIII.
54
DE illis est mors que accidit eis in principio pa-
55
roxismi febris et augmento eius aut re-
56
uolutione eius et plurimum eius in febribus apostematum
57
intrinsecorum vbi effunditur ab ipsa super〈-〉
58
fluitas subito. ¶ Et in egritudinibus malignis
1
a quibus superatur natura in primis cum mouetur cum
2
fortitudine precipue si fuerit debilis et ad summum
3
est sicut prefocans et sicut extinctio ignis a multis
4
lignis. ¶ Et de illis est mors in statu paroxismo〈-〉
5
rum febris propter superationem nature ab egritudine.
6
¶ Et tertia est mors facta in declinatione et est pau〈-〉
7
ca et rara. et plurimum eius est in declinatione particulari
8
non vniuersali: et causa in ea est quod natura in ipsa est sicut secura
9
et expanditur caliditas et partitur et disperditur retentio que
10
necessaria est in horis principij. Et plures eorum moriuntur
11
cum sincopi subito: et quidam eorum gradatim. Et for-
12
tasse declinatio est declinatio que est sine mollificatio〈-〉
13
ne virtutis et resolutione caliditatis innate. quare existimatur
14
quod sit declinatio leuis. Et pulsus quidem diuersificatur
15
in vtrisque declinationibus: ipse enim in vera confortatur et in
16
falsa mollificatur et in vera equatur et in falsa diuersifica〈-〉
17
tur et egreditur ab ordine. ¶ In declinatione vero to〈-〉
18
tali non moritur aliquis nisi propter causas laboriosas de fo〈-〉
19
ris que superueniunt infirmo et est debilis sicut motus aut
20
eleuatio aut ira. Et quandoque accidunt huiusmodi etiam prime. Et
21
huiusmodi quidem mortem antecedit sudor paucus viscosus:
22
et multotiens moritur aliquis in variolis in declina〈-〉
23
ne[*]declinane corrupt for declinatione. et multotiens quidem antecedit eam sudor inequalis ad
24
frigus decliue et fortasse est in capite et collo tantum
25
aut in pectore tantum. Et quando cutis in aliqua specie est sic-
26
ca tensa tunc non erit mors per sudorem et cum eius
27
contrario erit cum sudore: verum plurimum mortis in
28
egritudinibus mortalibus fit ex modo aliquo in
29
hora in qua fit crisis bona in egritudinibus sal〈-〉
30
uis sicut si est egritudo in paribus. erit mors in
31
paribus et si fuerit in imparibus erit mors in impa〈-〉
32
ribus. ¶ Et scias quod causon et que ei sunt similes
33
attrahunt mortem apud statum paroxismi et acci-
34
dunt cum ea accidentia mala de permixtione rationis
35
et vehementia angustie et profunditate somni. et de-
36
bilitate tolerantie febris: deinde accidunt dolor ca〈-〉
37
pitis et tenebrositas oculorum et dolor oris stomaci et
38
inquietudo. ¶ Et flegmatica attrahit mortem
39
in principio paroxismi et tunc est frigus longum et
40
non calefit: et pulsus paruus valde vermicularis:
41
et vehemens fit somni profunditas et pigritia. et ad
42
summum vnaqueque attrahit mortem in hora in qua
43
ipsa fit vehementior super infirmum plus siue sit
44
incipiens siue fit in augmento aut in statu. et mors
45
quidem in augmento apparente quandoque accidit
46
in paucis tamen. ¶ Et quando tu consideras signa
47
mortis in hora quam diximus et non inuenis ea tunc
48
non timeas: quod si inueneris ea tunc existima quod erit
49
mors. Si autem consecutum fuerit illud aliquod
50
malorum signorum predictorum tunc iudica secundum plu-
51
rimum si fuerit paroxismi impares quod ipse mori-
52
tur in septimo: aut pares quod morietur in sexto pre-
53
cipue si fuerit egritudo velocis motus.
54
¶ De significatione mortis absque crisi. Capitulum .XCIX.
55
DE illis est debilitas virtutis et defectus
56
eius ad resistendum egritudini. et de
57
illis est tarditas signorum digestionis
58
omnino. et de illis est virtus egritudinis
1
cum tarditate motus ipsius. et quando aggregan〈-〉
2
tur omnia ista est magis pernitiosa.
3
¶ De dispositionibus accidentibus conuale-
4
scentibus. Capitulum .C.
5
QUandoque accidit conualescentibus re〈-〉
6
cidiuatio. et accidit eis vehementia vir〈-〉
7
tutis et debilitas ipsius cum in eis est
8
illud quod diximus in capitulo regimis eorum. et accidit
9
eis ne iuuenitur ab eo quod sumunt de cibo et ne re〈-〉
10
deant corpora eorum ad virtutem. ¶ Et accidunt eis
11
exiture cum non sunt mundificata corpora eorum ab
12
humoribus per euacuationem. Et quandoque accidit eis corru〈-〉
13
ptio quorundam membrorum propterea quod expellitur materia
14
illic. ¶ Et quandoque accidunt eis egritudines contrarie
15
egritudinibus que fuerunt in eis cum superfluerent in
16
eis in contrario eius quod est cum eis: sicut accidit eis gra〈-〉
17
uitas in lingua et paralysis et colica frigida et apople〈-〉
18
xia et epilepsia et dolor capitis inseparabilis et
19
emigranea: et que his sunt similes quando infrigidatio et
20
humectatio modum pertransierunt. ¶ Et quandoque ac-
21
cidit ei pruritus plurimus quem remouet aqua te-
22
pida. ¶ Et accidit eis vt albificentur eorum capilli
23
propterea quod capilli priuantur nutrimento et propterea
24
quod spargitur humiditas innata qua stat nigredo: si〈-〉
25
cut accidit segetibus quod quando siccantur albescunt: postea
26
quando eorum dispositiones bone fiunt redit nigredo capil-
27
lorum sicut accidit iterum segetibus quando potantur aqua:
28
quoniam tunc redit ipsarum viriditas.
29
¶ De regimine conualescentis. Capitulum .CI.
30
OPortet vt in conualescente alleuiatio
31
fiat in omni re et non afferatur ei aliquid
32
graue ex cibis neque aliquid ex moti-
33
bus et ex calefacientibus et causis com-
34
primentibus donec ad voces perueniatur vsque ad alia: et
35
gradatim perducatur ad exercitium equale facile:
36
ipsum enim iuuatiuum est valde. Et vt occuperis
37
in eo quod augmentum efficit in sanguine eius. et
38
oportet agere vt quiescat et letetur et gaudeat et prohi-
39
beatur ab euacuationibus et proprte coitul[*]proprte coitul corrupt for proprie coitu. et vinum
40
cum temperamento est ei iuuatiuum proprie vinum sub-
41
tile tenue. ¶ Et de conualescentibus conuenientior ad
42
hoc vt interdicatur ei satietas est conualescens cuius
43
crisis fuit occulta quoniam ipse est expositus recidiua-
44
tioni. ¶ Et huiusmodi forsitan indiget euacuatione.
45
¶ Et conuenientior ei est fluxus ventris subtilis.
46
precipue cum videris egestionem colericam aut decliuem ad
47
colorem humoris qui est ex humoribus ex quibus fuit
48
febris: et videris in appetitu defectum. Et cum vo〈-〉
49
lueris illud tunc fac quiescere conualescentem et con〈-〉
50
forta virtutem eius deinde euacua. ¶ Et fortasse ne-
51
cessarium est tibi vt euacues et confortes simul cum ci-
52
batione. et prepara ei tunc verbi gratia cibos medicina〈-〉
53
les solutiuos: aut commisce eis virtutes medicina〈-〉
54
rum solutiuarum conuenientium sicut pruna et siracost
55
et tereniabin et similia illis habentibus coleram. ¶ Et
56
quandoque iuuantur per diuretica et mundificantur per ea
57
vene eorum: et quandoque faciunt illud ista diuretica co〈-〉
58
gnita sicut facit illud vinum commixtum. ¶ De flo-
1
botomia autem sciendum est quod parum indiget conualescens
2
extractione sanguinis et fortasse indiget etiam. Et significat illud
3
forma et signa sanguinis precipue cum inuenis febrem
4
occultam in venis et vides pustulam in labio. ¶ Et
5
fortasse cogit te ad flobotomandum infirmum malitia san〈-〉
6
guinis eius propter illud quod remansit in ipso de cinerei〈-〉
7
tate humorum malorum. Quare necessarium est ei vt extra-
8
hatur sanguis eius malus et augmentetur in eo san〈-〉
9
guis bonus. Et melius in hoc est vt facile fiat et non
10
faciat aliquid subito. ¶ Et somnus diurnus fortasse
11
est magis nociuus conualescenti propterea quod molli〈-〉
12
ficat eum et fortasse confortat eum propterea quod ipsum
13
quiescere facit. Et quando non conuenit fortasse at-
14
trahit febrem propterea quod facit cruditatem et frangit
15
de virtute caloris innati. ¶ Et obseruatio in omni-
16
bus conualescentibus mundificatis et non mundifica-
17
tis est: vt currat esse eorum secundum regimen quod fuit in
18
egritudine ex cibarijs: et alijs duobus diebus in
19
eo quod est inter eos: et ad summum secundum mensuram qua
20
res diei cretici pertranseat secundum regimen quod fuit
21
in sanitate eius. deinde illud quod sequitur sanitatem
22
eius: deinde eleuetur ad illud quod est supra ipsum.
23
¶ Et oportet in mundo et eo cuius febris fuit salubris
24
ne subtilietur regimen eius: quoniam febriet corpus eius
25
et mala fiet eius dispositio. ¶ Et oportet vt redeat ille
26
cuius extenuatio et macilenta in diebus paucis
27
fuit ad pinguedinem in diebus paucis: quoniam
28
virtus eius est fixa et fiat cum contrario eius contra〈-〉
29
rium illius. Et si non appetit conualescens tunc in ipso
30
est repletio: et si appetit et non impinguantur post
31
ipsum tunc affert sibi vltra virtutem suam et supra virtutem
32
nature sue: quare non potest digerere illud et diuidere
33
in corpore: aut in corpore suo sunt humores plures
34
in quibus natura est occupata aut virtus stomaci eius
35
est prostrata valde aut virtus totius corporis eius
36
et caliditas ipsius innata sunt prostrate. quare non alte-
37
ratur cibus alteratione conuenienti vt exemplificet
38
vel restauretur natura ex eo. Et huiusmodi quidem licet ap-
39
petant in principijs rei sue cibum: tamen quandoque conuer〈-〉
40
titur in eis dispositio ad hoc vt non appetant: quoniam
41
nocumenta et repletio humorum malorum fiunt for〈-〉
42
tiora et augmentantur. et ne appetant: deinde appe〈-〉
43
tant propter viuificationem virtutis sue melius est
44
quam vt appetant: deinde non appetant: cum ergo
45
perseuerat appetitus et non alteratur corpus ad
46
virtutem dominantem: tunc virtus appetitiua
47
et instrumentum eius sunt sana: et virtus dige-
48
stionis et ipsius instrumentum sunt debilia. ergo me〈-〉
49
lius est vt gradatim deducatur conualescens ex ca〈-〉
50
uarim et pullis ad hedum et non reducatur ad consue〈-〉
51
tudinem dum adhuc in venis est strictura. ¶ Et
52
fortasse syrupus acetosus faciet eis euenire excoria〈-〉
53
tionem intestinorum propter debilitatem intestino〈-〉
54
rum ipsorum et similiter acetosa. ¶ Et de regi〈-〉
55
mine conualescentium est permutatio eorum ad aerem
56
contrarium ei in quo erant. ¶ Et de regimine conuale-
57
scentium est obseruatio eius quod oportet caueri de specie
58
egritudinis eorum vt opponatur ei quod securita〈-〉
1
tem faciat ab ea sicut in pleureticis: oportet enim vt
2
timeatur in eis asperitas pectoris. ¶ Et non oportet
3
vt conualescens sudet in balneo propter raritatem
4
carnis sue debilis. Cum ergo multiplicatur su-
5
dor eius tunc in ipso est superfluitas. ¶ Et ab〈-〉
6
rasio cum nouacula nocet ei propter illud cuius
7
narratio precessit.
8
¶ De cibatione conualescentis. Capitulum .CII.
9
OPortet vt sit cibus eius in qualitate bo-
10
ni chimi facilis digestionis. et oportet ne
11
toleret famem neque sitim: et fortasse est
12
necessarium vt declinet qualitas ad contrarium
13
complexionis egritudinis preterite propter timorem alicu〈-〉
14
ius rei. et ad cautelam. ¶ Et scias quod cibi humidi
15
fluidi velocius nutriunt: et minus sunt audaces:
16
et grossus et grauis est econtrario siue sit cibus aut
17
potus. ¶ Et oportet ne super se afferat frigida nisi vocet
18
ad illud residuum caliditatis immo vt regatur cum eo
19
quod est temperatum: et sit ei caliditas subtilis cum hu〈-〉
20
miditate completa velociter recipiens digestionem: et
21
vt sit cibus eius in quantitate cum mensura qua fiat
22
bona eius digestio et eius separatio. et adde secundum gra-
23
dationem cum non vides grauitatem neque rugitum
24
neque velocitatem descensionis: neque tarditatem reten-
25
tionis. et minue ex eo si non videatur eo quod videri
26
debet: et quando repletur subito et tenditur stomacus eius
27
tunc fortasse febrit: et similiter non oportet vt bibat subito.
28
fortasse enim est ex eo timor. ¶ Hora autem cibi eius
29
est hora equalitatis aeris in vesperis estatis: et ho〈-〉
30
ra post meridiem hyemis nisi sit nocens aliquid festi〈-〉
31
num. et oportet vt diuidatur super ipsum quantitas que est
32
minus satietate eius. ¶ Et aqua vehementis frigo〈-〉
33
ris est ex eis a quibus oportet alienari conualescens:
34
qandoque enim interficit: fortasse enim superueniet ledendo
35
quibusdam visceribus: et fortasse faciet spasmum. et
36
iam sciuimus qui mortuus est propter illud. ¶ Et
37
scias quod appetitus conualescentis quandoque minoratur pro-
38
pter debilitatem aut propter humores in stomaco et asso-
39
ciatur eis secundum plurimum sincopis. et quandoque minoratur cau-
40
sa epatis et paucitate attractionis eius et apparet in
41
colore et in egestione tenui et alba. et quandoque minoratur
42
causa humorum in corpore toto et satietatis nauseatiue.
43
et quandoque propter debilitatem virtutis corporis et calidi-
44
tatis innate aut in stomaco proprie. Rege ergo vnum-
45
quodque cum eo quod sciuisti de regimine eius quantoplus
46
facilius est. ¶ Et scias quod secaniabin de cydo-
47
nijs est bonum medicamen conualescentibus et proprie
48
quando eorum appetitus est prostratus propter debilitatem in
49
stomacis eorum: et faciet securitatem ab excoria-
50
tione intestinorum. ¶ De confortantibus vero stomacum
51
que sunt calidiora eo sunt sicut trocisci rosacei et que sunt
52
eis similia: fortasse enim sunt causa recidiuationis.
53
¶ De motibus egritudinum. Capitulum .IIII.[*].IIII. corrupt for .CIII.
54
IAm sciuisti horas egritudinis. et sciuisti
55
quod motus in periodis quandoque fit adden〈-〉
56
do in labore et significat statum: et quandoque
57
fit minuendo et significat declinationem
58
et vehementiores fiunt motus egtritudinum et acci-
1
dentia earum in nocte propter vehementiam occupa〈-〉
2
tionis nature in digerendo materiam tunc ab omni re.
3
¶ Tractatus secundus de diebus crisis et horis eius.
4
¶ De principio egritudinis et prima computa〈-〉
5
tione crisis. Capitulum .I.
6
DE homibus sunt qui dicunt quod princi〈-〉
7
pium egritudinis ex quo numera〈-〉
8
tur computatio dierum crisis est ex〈-〉
9
tremitas hore in qua sentit eger
10
vestigium egritudinis. ¶ Et de ho〈-〉
11
minibus sunt qui dicunt non: immo
12
extremitas hore in qua seipsum proijcit et apparet
13
in eo nocumentum operationis. ¶ Et hec quidem diuer-
14
sitas non aduenit nisi in febribus que non accidunt
15
subito in illis autem que subito accidunt non est principium
16
hore: et illud est sicut accidit quibusdam febricitantibus
17
vt incipiat febris inceptione apparente et sit homo
18
ante illud non habens egritudinem quare dormit aut in〈-〉
19
greditur balneum aut laborat et febrit subito. In fe〈-〉
20
bribus autem quas antecedunt confractio et dolor capi-
21
tis et similia: deinde accidunt ambe res diuersificantur.
22
¶ Et fortius est vt consideretur hora inceptionis
23
ipsius febris: et illic est iam apparitio exitus a dis〈-〉
24
positione naturali in complexione manifesta. Inceptio
25
vero doloris capitis et confractionis considerationem
26
non habet. ¶ Et quod decumbit in lecto et somnus non
27
sunt de illis quibus est immitendum: fortasse enim infir-
28
mus non decumbit et iam incepit febris. ¶ Et si
29
peperit mulier deinde accidat ei febris tunc si non
30
computetur ex febre et non nisi ex partu est il-
31
lud error. de hoc dixerunt quidam quod plurimum
32
accidit post secundum et tertium.
33
¶ De causa dierum crisis et periodorum eius. Capitulum .II.
34
PLures quidem homines posuerunt causam
35
in mensuratione temporum crisium egritu〈-〉
36
dinum acutarum ex parte lune: et quod virtus
37
eius est virtus incedens in humiditates mun〈-〉
38
dificans in ea species alterationis et adiuuans ad
39
maturandum et digerendum aut ad contrarium secundum pre-
40
parationem materiei. ¶ Et significant in hoc per dis〈-〉
41
positionem extensionis et contractionis et augmentatio-
42
nem cerebellorum cum augmentatione luminis in luna.
43
et velocitatem maturationis fructuum arborum et her〈-〉
44
barum cum apparitione eius. Et dicunt quod humidita-
45
tes ciuitatum patiuntur a luna: quare diuersificantur dis〈-〉
46
positiones earum secundum diuersitatem dispositionum lune. et
47
fit vehementior apparitio diuersitatis cum vehemen〈-〉
48
tia apparitionis diuersitatis in dispositione lune. et fit
49
illud vehementius quando luna est secundum oppositionem dis〈-〉
50
positionis in qua fuit: deinde secundum quadrationem. et hoc
51
per diuisionem reuolutionis sue ad medietatem:
52
deinde ad medietatem medietatis. ¶ Dixerunt
53
propterea quod reuolutio lune est in viginti nouem
54
diebus et tertia fere: diminutis diebus coniunctionis ex
55
eis: propterea quod lune non est operatio qui sunt fere duo
56
dies et medietas. et tertia: quare remanent .XXVI.
57
dies. et medietas erit medietatis eius tredecim
58
dies: et quarta diei: et quarta ipsius sex dies et me-
1
dietas diei: et octaua diei: et octaua eius tres dies
2
et quarta diei et medietas octaue diei. et est me-
3
lior vel minor reuolutio eius. Et fortasse extrahunt eam
4
secundum modos alios diuersificantes has computatio〈-〉
5
nes parumper et addunt in ea parumper. verum in hoc
6
est transgressio: quia dicunt quod non debent dicere. Sunt er〈-〉
7
go ista tempora facientia necessario vt appareant in eis di-
8
uersitas magne: et sunt dies periodorum paruarum: et
9
quando incipit et materia est bona apparet apud statum eius al〈-〉
10
teratio manifesta tendens ad bonitatem. et quando inci-
11
pit tempus et dispositiones sunt corrupte est alteratio ap〈-〉
12
parens apud complementum temporis secundum corruptionem.
13
¶ Crisis vero egritudinum que in temporibus procedunt
14
et vltra mensem: numerantur ex sole: et in hac quidem
15
mensuratione et[*]et corrupt for est experientia et ambiguitas: et in
16
eis sunt loca tali modo quod multiplicatur occupa-
17
tio cum hoc super naturalem: et non impedit super me〈-〉
18
dicum aliquid. ¶ Et medico quidem non inest nisi
19
vt cognoscat quod egreditur cum crisibus pluribus: et
20
non pertinet ei vt scias que sit causa eius cum declinatio[*]declinatio corrupt for declaratio [cf. Venice 1564]
21
illius cause extrahit eum ad artem aliam: immo oportet vt
22
sit sermo de diebus crisis: sermo quem loquimur secundum
23
semitam experientie aut secundum viam positionis et anxio〈-〉
24
matum. ¶ Et scias quod plures eorum nominant reuo-
25
lutionem illud ex quo non egreditur multiplicatio a
26
genere suo et est eius intentio quod non egreditur cum ea
27
duplicatio ad diem non creticum. et exemplum ho〈-〉
28
rum est quartanus et septenus. Nam eorum medium
29
peruenit semper ad diem creticum secundum experientiam dierum
30
crisis que accidit egritudinibus quibus conueniunt
31
isti quartanus et septenus. ¶ Et reuolutiones qui-
32
dem bone radicales sunt tres: reuolutio quadra-
33
norum: et reuolutio septenorum et est completa:
34
sed reuolutio decenorum est magis completa quam
35
omnes: quadragesimus enim et sexagesimus et octua〈-〉
36
gesimus et omnes illi dies sunt crisis: verum due pri〈-〉
37
me reuolutiones sunt diminute ex hoc propter
38
fractionem quam attendere oportet et per quam sunt
39
tres septeni viginti dies: et quartanus primus
40
est quartus et quartanus secundus est in quo restau〈-〉
41
ratur fractio: et propter illud est in septimo: quo〈-〉
42
niam sunt sex dies et res plurima de septimo: et pro-
43
pter illud cadit continuatus: et quartanus tertius
44
cadit in vndecimo. et illic peruenit hora duplica-
45
tionis septeni: quare sequitur ipsum septenus
46
secundus et est in quartodecimo. et quando restau〈-〉
47
rauimus septenum tertium cadit in die vigesimo.
48
iam ergo cucurrit res in quartanis secundum hoc quod
49
quartanus primus et secundus sunt continui et secun-
50
dus et tertius dies gregati[*]dies gregati corrupt for disgregati [cf. Venice 1564] et tertius et quartus con〈-〉
51
tinuati. ¶ Cum ergo pertransit quartusdecimus tunc
52
iam cadit diuersitas. ¶ Et laudabiles quidem sicut
53
Hypocrates et Galienus inceperunt a continuatis. Fuit
54
ergo dierum[*]dierum corrupt for ordo dierum [cf. Venice 1564] ita: septimus et quartusdecimus et vige-
55
simus est continuatus ex quartodecimo: ergo vigin-
56
ti multiplices sunt septenorum secundum intentionem quare
57
inuenimus secundos septenos segregatos quos
58
sequitur tertius continuatus complens viginti: deinde
1
separantur ex viginti et est vigesimusquartus: de-
2
inde vigesimusseptimus continuatus postea trige〈-〉
3
simusprimus separatus est super quatuor septe〈-〉
4
nos et trigesimusquartus continuati: deinde septe-
5
nus continuatus quare sunt quadraginta: deinde cur〈-〉
6
rit multiplicatio super tres septenos secundum quod ipsi
7
sunt viginti vt fit continuatio sexaginta et octua-
8
ginta et centum et centum viginti. et non est conside-
9
ratio plurima ad illud quod est inter eos de die〈-〉
10
bus. ¶ Alij autem sicut archigenes dixerunt quod post
11
quartumdecimum est octauusdecimus et est dies
12
crisis. et vigesimusprimus et vigesimusoctauus: de-
13
inde trigesimussecundus postea trigesimusocta〈-〉
14
uus cum continuatione septeni. et quidam nume〈-〉
15
rauerauerunt quadragesimunsecundum et quadra〈-〉
16
gesimumquintum et quadragesimumoctauum dies
17
crisis et iam transgressi sunt in hoc. ¶ Et consideratur
18
qualiter cadat quod ipsi fecerunt de distinctione quarta〈-〉
19
norum et septenorum. Nam quartanis in diebus crisis inest
20
virtus fortis vsque ad viginti dies: deinde virtus
21
aduenit septenis vsque ad trigintaquatuor: cum er〈-〉
22
go eger in egritudine cronica pertransit viginti tunc
23
attende septenos. ¶ Et apud archiginem quidem
24
dies vigesimusprimus valde plus est creticus quam
25
vigesimus qui est septenus non disiunctus apud
26
octauumdecimum vbi currunt septeni. ¶ Hypocrates
27
vero et Galienus et qui post eos ambos fuerunt non
28
inuenerunt rem secundum illud: et similiter est diuersitas
29
in vigesimoseptimo et vigesimooctauo. Archi-
30
genes enim vidit aliud a sententia amborum et fecit
31
meliorem vigesimumoctauum et similiter est dispositio
32
trigesimiprimi cum trigesimosecundo et trigesimiquar〈-〉
33
ti cum trigesimoquinto et quadragesimi cum qua-
34
dragemosecundo[*]qua-dragemosecundo corrupt for quadragesimosecundo. ¶ Et scias quod de egritudini-
35
bus sunt quarum crisis est in septem mensibus: immo
36
in septem annis et quatuordecim annis et vigin〈-〉
37
tiuno anno. ¶ Et sunt quidam qui existimant quod
38
post quadraginta non fit crisis cum euacuatione forti:
39
verum res non est ita. et non est etiam necessarium vt altere〈-〉
40
tur egritudo ad acutam aut vt in ea sit recidiuatio
41
aut sit in ea compositio egritudinum. et non est prohi〈-〉
42
tum[*]prohitum corrupt for prohibitum in egritudine cronica quin cesset natura di〈-〉
43
gerere ipsam: deinde confortetur super ipsam vice
44
vna et expellat eam quamuis sit pauca. Uerum plurimum
45
est secundum quod dictum est et fit separatio in ea aut cum crisi
46
diminuta aut per exituram tardi motus aut per
47
resolutionem. ¶ Inquit Hypocrates dierum creticorum
48
alij sunt pares et alij sunt impares. et impares quidem for〈-〉
49
tiores sunt in crisibus secundum plurimum et in plurimo numero. et
50
parium quidem exemplum est quartus et sextus et octauus
51
et decimus et quartusdecimus et vigesimus: et vi-
52
gesimusquartus. et alij quos numerauimus de pa〈-〉
53
ribus secundum duas sententias: et impares quidem sunt sicut
54
tertius et quintus et septimus et nonus et vndeci-
55
cimus et quintusdecimus et septimusdecimus et vi〈-〉
56
gesimusprimus et vigesimusseptimus et trigesi-
57
musprimus. ¶ Amplius Galienus negauit quod di-
58
ctum est in hoc afforismo de esse octaui et decimi et inue-
1
nit illud diuersum radicibus Hypocratis. ¶ Et fortasse
2
hic sermo hypocratis est antequam bene sciret esse dierum crisis
3
et habet expositionem. ¶ Et scias quod quandoque continuantur dies
4
et fiunt sicut dies vnus crisi: et illud plus contingit
5
post viginti siue fit euacuatio siue exitura. ¶ Et scias
6
quod in die bone crisis quando apparent signa mala: tunc
7
illud est deterius et significat mortem plurimum sicut si
8
accidat eis aliquid in septimo et quartodecimo.
9
¶ De proportionalitate dierum crisis adinui〈-〉
10
cem et debilitate et comparatione eorum ad egri-
11
tudines. Capitulum .III.
12
DIerum creticorum alij sunt fortes in vlti〈-〉
13
mo in quibus fortasse semper fit crisis: et
14
alij sunt debiles valde. et sunt medij.
15
et ego dicam eos distincte postquam dixe-
16
ro quod primus dies crisis est dies quartus. et cum
17
hoc non multum cadit in eo crisis: et est indica〈-〉
18
tiuus septimi: dies autem septimus est dies fortis
19
valde et indicat ipsum quartus: et licet vt septimus
20
ponatur in primo ordine superiore. et dies vndeci-
21
mus non est in virtute quartidecimi. Uerumtamen in
22
egritudinibus in quibus paroxismi earum incipiunt
23
in imparibus vt tertiana et est fortis valde: et for-
24
tior quartodecimo. et dies quartusdecimus est
25
dies fortis valde. et de fortitudine eius est quod non
26
inuenitur dies cui non proportionatur quartusdeci-
27
mus qui sit vltimus in fortitudine in iudicijs cri〈-〉
28
sis et salute eius nedum a complemento eius.
29
¶ Dies septimusdecimus est fortis et qui pro〈-〉
30
portionatur ei ex diebus est fortior. et proportiona〈-〉
31
litas eius ad viginti est proportionalitas vndecim
32
ad quartumdecimum. ¶ Octauusdecimus est de
33
diebus crisis interficientibus. et eorum magis perni〈-〉
34
tiosus est dies vigesimusseptimus: et est quasi non
35
sit dies crisis. et dies quadragesimus est fortior
36
trigesimoquarto quamuis trigesimusquartus sit bo-
37
ne virtutis fortior trigesimoprimo. ¶ Et scias
38
quod egritudines que paroxismum faciunt in imparibus
39
sicut tertiana et plures acute sunt velocioris cri〈-〉
40
sis et in imparibus quapropter expectatur in tertiana vn〈-〉
41
decimus et non expectatur quartusdecimus nisi
42
parum: quamuis secundum plurimum paroxismus septimi decli〈-〉
43
net a quartodecimo parumper. et ille que faciunt
44
paroxismum in paribus sunt tardiores: et cri-
45
sis earum plus est in paribus.
46
¶ De diebus creticis. Capitulum .IIII.
47
ILli qui sunt in ordine superiore sunt
48
sicut septimus et vndecimus et quar-
49
tusdecimus et septimusdecimus et vi〈-〉
50
gesimus. Et quandoque fiunt reuolutiones
51
in egritudinibus conuenientes secundum plurimum numero die〈-〉
52
rum crisium quare fiunt septem reuolutiones tertiane sicut
53
septem dies causonidis. ¶ Et quandoque fit dispositio nu-
54
meri mensium et annorum in chronicis secundum dispositio-
55
nem numeri dierum in acutis: quare fit quartana
56
septem mensium verbi gratia et currunt eius indicationes secundum
57
considerationem indicantium dierum: et cadit inter
58
eas de antecessione et postpositione secundum conside〈-〉
1
rationem que cadit in diebus et dicam illud.
2
¶ De diebus cadentibus in medio. Capitulum .V.
3
DIes isti quos diximus sunt dies cre〈-〉
4
tici radicales. Uerum quandoque accidit die-
5
bus creticis propter aliquam causarum accidentium
6
extrinsecus. aut ex ipsa egritudine in
7
velocitate motus sui aut tarditate sua. aut ex di〈-〉
8
spositione corporis in virtute aut debilitate aut
9
ex accidentibus que accidunt sicut vigilie vehementes
10
ex vigilijs extrinsecis. aut cadentium ex causis cor-
11
poreis: aut animalibus cum superfluunt vehementer
12
vt cadat ante eos festinatio aut tardatio ab eis
13
licet non eleuetur statione crisis necessarie in hora sua. immo
14
minuatur ex ea. ¶ Et si non esset causa fortis accidens
15
verificaretur crisis et non antecederet neque tarda〈-〉
16
ret: verum quando accidit illud accidens et est forte declinat
17
hora et tardatur aut antecedit. ¶ Et si fuerit debi〈-〉
18
lis fit difficilis crisis: et prohibet iam ne sit comple-
19
ta: et nominantur dies in quibus cadit hec reflexio dies
20
cadentes in medio: et habent iudicia dierum crisis ex
21
parte. ¶ Et isti dies sunt sicut tertius et quintus et
22
sextus et sicut nonus et sicut tertiusdecimus.
23
¶ Tertius enim et quintus continet quartum: et nonus
24
est inter septimum et vndecimum. et fortasse erit dies
25
cadens magis conueniens vni duorum dierum qui sunt
26
in duobus lateribus eius aut erit dies creticus
27
qui est inter illos cadentes in latere altero ma-
28
gis pertinens ei festinatio enim vndecimi ad nonum
29
plus est quam tardatio septimi ad nonum quamuis
30
vnusquisque eorum sit plurimum.
31
¶ De virtute dierum cadentium in medio et
32
debilitate eorum. Capitulum .VI.
33
SCias quod nonus est dies fortis prela-
34
tus in eis: deinde quintus: postea ter-
35
tius: et non abbreuiatur a quarto qui est
36
radix abbreuiatione manifesta: et ter-
37
tiusdecimus quasi propter suam debilitatem non est de
38
illis in quibus fit crisis. ¶ Sextus autem est dies in
39
quo cadit crisis: verumtamen illa est mala. Quod si ve-
40
nerit non mala erit difficilis occulta diminuta
41
non salua a timore: et ipse propter paruitatem casus cri-
42
sis in eo siue mala sit siue non mala est quasi con〈-〉
43
trarius septimo et indicat ipsum quartus in ma〈-〉
44
litia. ¶ Et parum quidem completur indicatio quarti
45
cum bono nisi cum difficultate. quare accidunt in
46
eo signa timorosa sicut somnus profundus et sin-
47
copis et proprie si fuerit euacuatio tunc accidet sincopis
48
cum vomitu. Et si accidet in eo casus virtutis
49
et horripilatio et tremor et destructio pulsus. si autem
50
apparuerit in eo sudor non erit equalis et for-
51
tasse minuitur in eo crisis cum euacuatione: qua〈-〉
52
re erit complementum eius cum exitura mala
53
et icteritia. et erit vrina mala mali sediminis: hoc
54
est quando fuerit salua: et si non fuerit tunc quo〈-〉
55
cunque modo fuerit erit salus eius per accidens
56
recidiuationis. ¶ Inquit Galienus. Septimus est si-
57
cut rex iustus: et sextus sicut rer vincens iniustus:
58
et octauus est proximus sexto.
1
¶ De diebus bonis et malis qui secundum ordines
2
suos cretici sunt aut cadentes in medio aut dies
3
indicationis. Capitulum .VII.
4
EOrum meliores sunt septimus et quar〈-〉
5
tusdecimus. et post eos sunt nonus
6
et septimusdecimus et vigesimus: de-
7
inde quintus postea quartus. post octa〈-〉
8
uus. deinde tertiusdecimus. ¶ Et scias quod dies
9
crisis fortiores iudicij et fortiores dies cadentes
10
in dies indicationis sunt illi qui sunt in diebus antecedenti〈-〉
11
bus et quanto magis procedunt debilitatur eorum iudicium.
12
¶ De diebus qui non sunt cretici neque inten-
13
tione prima neque intentione secunda. Capitulum .VIII.
14
ISti sunt dies primus et secundus et deci-
15
mus et duodecimus et nonusdecimus
16
et quintusdecimus iterum est huius
17
summe. ¶ Et est mirabile quod plures
18
eorum sequuntur diem creticum.
19
¶ De diebus indicationis. Capitulum .IX.
20
DIes indicationis sunt dies in quibus vi〈-〉
21
dentur vestigia que sunt significationes altera〈-〉
22
tionis materie. Aut significationes victorie vnius
23
duorum alternatorum egritudinis et virtu〈-〉
24
tis: aut inceptionis pugne leuis que currit inter
25
naturam et egritudinem: non propter separationem: sed propter furio〈-〉
26
sitatem. ¶ Prime quidem sunt sicut significationes digestio-
27
nis et contrarij digestionis. Significationes vero digestionis
28
sunt sicut nubes rubea aut ad albedinem tendens:
29
significationes indigestionis iterum note sunt. ¶ Se-
30
cunde vero sunt sicut apparitio virtutis appe-
31
titus aut casus eius in eo et leuitas motus aut
32
grauitas eius. ¶ Tertie autem sunt sicut dolor ca〈-〉
33
pitis et angustia et strictura anhelitus et tremor
34
et sudor non communis et euacuatio non completa. ¶ Cum er-
35
go apparent ista vestigia in istis diebus erit cri〈-〉
36
sis in diebus notis sequentibus eos. Et erit quar〈-〉
37
tus indicans quod erit in septimo si fuerit signum
38
bonum: aut sexto si fuerit signum malum et proprie in
39
causonide et fixa quod fiat in septimo: et minus quod
40
in sexto. ¶ Uerum in tertiana multiplicatur quod fit
41
in sexto et septimo aut vndecimo aut secundum plurimum
42
in quartodecimo aut vigesimo aut vigesimo-
43
primo. ¶ Et septimusdecimus iterum indicat in
44
vigesimo: aut vigesimoprimo. Et octauusdeci-
45
mus indicat in vigesimoprimo et vigesimus in
46
quadragesimo. ¶ Et de diebus cadentibus in
47
medio est tertius in quinto: et si fuerit malum tunc
48
in sexto et quintus in nono. et si fuerit malum tunc
49
in octauo. ¶ Et scias quod significationes indica-
50
tionum quandoque declinant a diebus suis propter causam pre〈-〉
51
dictam in declinationibus crisis a diebus suis quos
52
merentur ad illos qui sunt ante eos aut post eos.
53
¶ Et scias quod quando sequitur diem secundum de diebus in〈-〉
54
dicationis aliquid de genere eius quod fuit in die in〈-〉
55
dicationis tunc egritudo est velocis motus. Et con〈-〉
56
sidera signa festinantia et tardantia et indica in
57
diebus indicationis qui indicat ea si festinant
58
aut tardantur ex hoc.
1
¶ De cognitione dierum crisis cum dubitatione. Capitulum .X.
2
COgnitio dierum crisis est necessaria
3
ad intentiones plures. ¶ Oportet enim
4
cum crisis est propinqua vt regatur eger
5
regimine quodam. Et cum est longinqua
6
vt regatur regimine alio. et oportet vt in die crisis et qui ei
7
proximus est vt regatur eger regimine proprio. Non er-
8
go moueatur omnino cum medicina. fortasse enim adiu〈-〉
9
uabit natura ad euacuationem: quare superfluet vehementer
10
et fortasse faciet ei contrarietatem in parte sua quare pa-
11
riet laborem non crisim et non fiet euacuatio: et in hoc
12
est illud quod est in eo. ¶ E oportet in cognitione dierum
13
crisis vt obserues iterum res naturales alterantes
14
dies crisis notos. Et nos inuenimus cognitio-
15
nem diuidi in duos modos quorum vnus est in crisi
16
egritudinis absolute. Et alter est in ipso die cri-
17
sis ex parte temporis in quo est crisis. Fortasse enim prolon〈-〉
18
gantur dispositiones crisis duobus diebus vel tribus
19
quare dubitatur ad quem eorum proportionetur. ¶ Mo〈-〉
20
dus vero primus significatur ex duobus modis
21
Ex signis abbreuiationis egritudinis et longitudi〈-〉
22
nis eius. Et ex naturis egritudinum et virtutibus
23
earum. ¶ Significatio vero ex signis longitudi〈-〉
24
nis et abbreuiationis est: quoniam fortasse erit secundum con-
25
sumptionem egritudinis sicut si sit egritudo non
26
de illis quas possibile est consumi in quarto et qui ipsum
27
sequuntur. et possibile est consumi in septimo et qui se〈-〉
28
quitur ipsum. Nam si apparent signa digestionis ap-
29
paritione bona in eis qui sequuntur quartum spera〈-〉
30
tur quod crisis erit in septimo. ¶ Et si apparent si〈-〉
31
gna longitudinis predicta in capitulo suo scias quod crisis
32
eius tardabitur et erit successio eius absque crisi. et
33
si nullum eorum apparet: speratur quod consumetur egritudo
34
inter septimum et quartumdecimum. ¶ Significatio
35
vero ex naturis egritudinum est sicut verbi gratia dies
36
impar est melior sicut sciuisti quod mouetur de egri〈-〉
37
tudinibus in die impari et cum caliditate acuta et
38
par est de eis que diuersificantur ei. ¶ Modus
39
vero secundus significatur ex modis propter considerationem
40
reuolutionum ex numero horarum crisis et tempo〈-〉
41
re crisi et verificationibus dierum et virtutibus
42
eorum. Significatio ex consideratione reuolutionum est
43
sicut verbi gratia tu scis quod dies par est melior cuidam egri〈-〉
44
tudini: et impar est melior alicui egritudini.
45
¶ Uerum ex parte crisis est vt consideres et cogno-
46
scas in quo duorum dierum sit labor longior: et po〈-〉
47
natur ei crisis nisi sequatur quod sit fortioris iudicij
48
quam iudicium eius significationis. ¶ Et de hoc secundo
49
capitulo est illud quod facit esse necessarium vt ponatur in eo
50
crisis die medio ex diebus tribus cum conditione
51
predicta. ¶ Significatio autem ex virtute dierum et
52
naturis ipsorum est sicut si sit sudor incipiens in no〈-〉
53
cte septimi: et non cessat sudare in octauo tota die
54
tunc crisis erit in septimo non in octauo quamuis
55
febris eradicetur in octauo. ¶ Et si fuerit secundum di-
56
uersitatem huius et incipit sudor in decimotertio
57
et non cessat infirmus sudare vsque ad decimum-
58
quartum et eradicatur febris in decimoquarto tunc
1
non proportionabitur crisis nisi ad decimumquartum
2
et illud est quoniam octauus et decimustertius non sunt
3
in virtute duorum dierum aliorum ex bonitate et mors
4
cum sexto conuenientior est quam sit cum septimo. et
5
cum decimo magis conueniens quam sit cum nono.
6
¶ Significatio autem ex aggregatione iudiciorum
7
est sicut illud cuius narratio preterijt verbi gratia in deci〈-〉
8
moquarto in eo quod diximus aggregantur sudor
9
et eradicatio simul. ¶ Significatio vero ex die〈-〉
10
bus indicatiuis est vt consideres an inuenias in
11
exemplis predictis indicationem ex quarto: tunc iudi〈-〉
12
ca quod crisis erit in septimo: aut inuenias in vnde〈-〉
13
cimo tunc iudica quod crisis erit in decimoquarto.
14
¶ De declaratione proportionis dierum crisis
15
ad plures egritudines. Capitulum .XI.
16
IAm sciuisti quod oportet vt crisis egritudinum
17
valde acutarum sit ad septimum. ¶ Et oportet
18
vt illarum crisis que sequuntur eas in acui〈-〉
19
tate sit ad quartumdecimum et ad vigesi-
20
mum et que has sequuntur ad quadragesimum: dein-
21
de post illud faciunt crisim egritudines cronice
22
absolute. Cum incensiua vehemens fit in pari-
23
bus illud est tunc signum malum: et multotiens inter〈-〉
24
ficit in sexto et indicat in quarto: et fit in ipso su-
25
dor frigidus et his similia. ¶ Et que est ex sirsen:
26
erit crisis secundum plurimum ad vndecimum cum acuitate
27
sua quoniam inceptio magnificationis eius fit secundum plurimum
28
post tertium et quartum: deinde facit crisim in septi〈-〉
29
mo. scias ergo illud. ¶ Expleta est fen secunda.
30
¶ Incipit tertia de apostematibus et pustulis.
31
¶ Tractatus primus de illis que ex eis sunt ca〈-〉
32
lida et corrupta.
33
¶ De sermone vniuersali de apostematibus. Capitulum .I.
34
IAm locuti fuimus in libro pri-
35
mo de apostematibus et speciebus eorum:
36
et curis ipsorum sermone vniuersali ad quem
37
redire oportet illum qui vult audire quod
38
nunc loquemur. In hoc autem lo-
39
co loquemur de eis sermonem
40
particularem. ¶ Dico quod omne apostema et pustula aut est
41
calidum aut non calidum. et apostema calidum aut est a sangui-
42
ne et quod currit cursu eius: aut colera et quod currit
43
cursu ipsius. Et quod est a sanguine aut a sangui-
44
ne laudabili aut sanguine malo: et sanguis lau-
45
dabilis aut est grossus aut subtilis. ¶ Et factum
46
quidem a sanguine laudabili grosso est flegmon
47
que accipit carnem et cutem simul et est cum pulsa-
48
tione. ¶ Et a subtili flegmon que accipit cutem
49
solam et est spina et non est cum pulsatione. ¶ At
50
vero a sanguine grosso malo fiunt species exitura-
51
rum malarum. Nam si eius malitia vehemens fiat
52
et ipsius adustio proueniet herisipilla et veniet com-
53
bustio et crusta: et deterior ea est ignis persicus. et a
54
subtili malo accidet flegmon que declinat ad he〈-〉
55
risipillam cum malitia et fraudulentia. ¶ Si autem
56
fuerit subtilior erit herisipilla flegmonides. et quando
57
fuerit eius malitia maior erit herisipilla habens in-
58
flationes et vesicas et combustionem et crustam. ¶ Co〈-〉
1
lericum autem aut est a colera subtili valde que non
2
continetur in eo quod sit magis intus quam illud quod appa〈-〉
3
ret de cute et est acuta et fit ex ea formica: aut ambu〈-〉
4
latiua sola et est subtilior: aut ambulatiua corro〈-〉
5
siua et est mala: aut ex colera grossiore illa et est
6
minoris caliditatis: et continetur magis intus quam pri-
7
ma in cute et est quasi sit in ea flegma: et fit ex ea
8
formica miliaris et est minoris inflammationis et
9
tardioris resolutionis: et si fuerit materia grossior et de-
10
terior accidet formica corrosiua. et si pertransierit
11
in grossitie sua vsque ad substantiam sanguinis et si fue〈-〉
12
rit mala: accidet herisipilla mala et in omnibus illis
13
materia est subtilis quamuis diuersificetur post illud et fit
14
propter subtilitatem suam quod expellit eam natura propria et non
15
retinetur in aliquo nisi in cute et quod approximat
16
ei. ¶ Et quando multiplicatur materia apostematis calidi et magni〈-〉
17
ficatur apostema: tunc est de summa apostematum caumatum[*]caumatum cf. Venice 1564: acaumatum et mor〈-〉
18
tificantium. et de summa predictorum est que dicitur bara〈-〉
19
chien. et iste species male et que eis similantur multipli〈-〉
20
cantur in anno pestilentie. ¶ Et de apostematibus cali〈-〉
21
dis illa sunt mala que non excitantur vel non perue-
22
niunt ad declinationem quam sequuntur leuitas et de〈-〉
23
tumitio: neque ad aggregationem materiei: immo ad
24
corruptionem membri. et non semper fit a magnitudi〈-〉
25
ne apostematis et multitudine materiei: immo fit quandoque a ma〈-〉
26
lignitate materie. ¶ Et scias quod apostemata parum fiunt sin〈-〉
27
gularia pura: sed plura eorum sunt composita.
28
¶ Et scias quod omne apostema in exterioribus
29
cum quo non est pulsatio non facit saniem: de
30
intrinsecis vero iam locuti fuimus.
31
¶ De flegmone. Capitulum .II.
32
IAm sciuisti flegmonem et signa eius ex
33
caliditate et inflammatione et additione quan-
34
titatis et tensione et impulsione et pul-
35
satione si est submersa vel quia est propin〈-〉
36
qua arterijs. et membrum in quo est tale est cui adue〈-〉
37
niunt nerui quibus sentit non plus quam sensibilitas
38
sicut sciuisti dispositionem eius. ¶ Et quantoplus fue〈-〉
39
rint arterie maiores et magis grandes erit pul-
40
satio eius et ipsius dolor vehementior et eius re〈-〉
41
solutio aut ipsius collectio velocior. ¶ Et cum
42
flegmon est in membro sensibili sequitur ipsum dolor
43
vehemens qualitercunque sit: et comitatur ipsum vt
44
appareant vene illius membri parue que erant occul〈-〉
45
te. ¶ Et scias quod nomen flegmonis in lingua gre〈-〉
46
corum est absolutum super omne quod est inflammatum: dein-
47
de dicitur de omni apostemate calido: postea dicitur de eo quod est
48
ex apostemate calido cum proprietate predicta: et non ca〈-〉
49
ret inflammatione propter coartationem sanguinis et opi〈-〉
50
lationem meatuum. ¶ Et parum quidem contingit vt
51
flegmon sit simplex: sed secundum plurimum ei associatur he-
52
risipilla aut durities aut neruositas. et habet causas
53
de quibus sunt antecedentes corporee ex repletione
54
aut malitia humorum cum debilitate membri reci〈-〉
55
pientis licet non sit repletio neque malitia humorum.
56
¶ Et de eis sunt primitiue sicut contusio aut in〈-〉
57
cisio aut fractura aut dislocatio aut vlcera que
58
multiplicantur in membro quare declinat ad ipsum
1
materia propter dolorem et debilitatem: et for-
2
tasse declinant ad ipsum materie et retinentur in vijs
3
que sunt debiliores sicut accidunt cum vlceribus et
4
scabie apostemata in locis vacuis. ¶ Et augmentum
5
quidem eius declaratur additione magnitudinis et
6
tensionis. et status ipsius per finem eius: et illic
7
aggregatur materia si debet aggregari. et declinatio inci-
8
pit tendere ad lenitatem et debilitatem. ¶ Et mala
9
est que non tendit ad declinationem neque aggre-
10
gat saniem. et huiusmodi quidem perducit ad mortem mem〈-〉
11
bri et putrefacit ipsum. ¶ Et multotiens quidem fit
12
illud popter magnitudinem apostematis et multitudinem ma〈-〉
13
teriei ipsius. et multotiens fit illud causa malignita-
14
tis materiei si apostema fuerit paruum. ¶ Et tu quidem scis
15
illud quod rarificatur: quoniam pulsatio incipit in intensio-
16
nem et inflammatio incipit in sedationem: et scis
17
illud quod aggregatur per additionem pulsationis et
18
caliditatis et fixionem vtriusque. ¶ Et scis illud quod
19
putresit[*]putresit corrupt for putrefit propter digestionis difficultatem et tenebrositatem
20
et vehementiam tensionis. ¶ Et scias quod dum non
21
submergit naturam materia non peruenit ex ea apostema et re-
22
spirat per ignem eius quod apparet exterius. ¶ Et
23
scias quod quando vicinantur pustule demenuliati indi-
24
cant demenul malignum. ¶ Et oportet vt in potu tri-
25
buatur habenti apostemata interiora aqua endiuie et
26
aqua solatri cum medulla cassiefistule.
27
¶ De cura flegmonis. Capitulum .III.
28
CUm accidit flegmon a causa primitiua
29
non deest quin aut causa primitiua et eius
30
vestigium inueniat mundificationem
31
corporis aut repletionem. ¶ Quod si ob〈-〉
32
niet mundificationi non est necessarium nisi curatio
33
apostematis inquantum est apostema. et curatio apostematis inquan〈-〉
34
tum apostema est extractio materiei extranee que facit accide-
35
re apostema: et illud fit per mollificatiua et resolutiua
36
leuia sicut emplastrum de farina tritici cocta cum aqua
37
et oleo. et quandoque excusat scarificatio laborem et pro-
38
prie quando apostema est multe materiei. ¶ Cum autem inuene〈-〉
39
ris corporis repletionem tunc oportet vt non tangas apostema
40
cum mollificatiuis quoniam attrahetur ad ipsum supra
41
quod resoluatur ab eo: immo oportet vt euacuetur materia per flobo〈-〉
42
tomiam et fortasse indiget solutione ventris. et cum
43
feceris illud administra mollificantia. ¶ Et eius
44
quidem curatio est proxima curationi eius cuius
45
causa primitiua inuenit mundificationem corporis.
46
et differt ab ea in hoc quod non indiget curatione
47
cum repercussione plurima in principio sicut indi〈-〉
48
get illa immo minus illa. ¶ Cum autem causa est ante〈-〉
49
cedens non primitiua tunc oportet vt incipias cum
50
euacuatione et comple ei quod meretur ex flobotomia et ex solutione
51
ventris si indiget ea. Et necessitas quidem eius est
52
aut quoniam corpus est immundum aut quoniam egritudo est
53
magna: quare necessaria est euacuatio et minoratio mate-
54
riei et attractio ad contrarium. ¶ Et licet corpus non
55
fit multarum superfluitatum: tamen in membro quandoque adue〈-〉
56
nit quod ipsum debilitat quare attrahunt ad ipsum
57
materie corporis: licet non sint materie superflui-
58
tatis. ¶ Et oportet vt obserues conditiones predi〈-〉
1
ctas in hoc ex etate et tempore et regione et alijs. ¶ Et
2
incipe cum repercussiuis nisi in locis que con-
3
ditionauimus in libro .I. Deinde oppone augmen-
4
to cum intromissione mollificatiuorum et humectan〈-〉
5
tium cum refrenatiuis. Et quantum procedit in aug-
6
mento procedas in additione mollificatiuorum pau-
7
latim. et apud finem et statum et vltimitatem ma-
8
gnitudinis et additionem sue vltimitatis fac vin-
9
cere mollificantia et fac ea pura. Et exiccantia
10
sunt que sanant in fine: verum humectantia et mol-
11
lificantia sunt ad dilatandos poros et ad sedan〈-〉
12
dum dolorem. ¶ Et exiccatiuum est illud quod sanat
13
et prohibet remanere aliquid quod fiat sanies. Si autem
14
non sanat integre et dimittit aliquid non relinquit
15
nisi rem modicam quam resoluit illud in quo est acui-
16
tas. ¶ Et quandoque accidit ex refrenatione vehementia
17
doloris propter suffocationem materiei et soliditatem
18
membri. ¶ Et quandoque accidit ex ea reditus materiei ad
19
membra principalia: et quandoque accidit vt induretur apostema.
20
et accidit quandoque vt incipiat membrum tendere ad viri-
21
ditatem et nigredinem proprie quando medicatur cum eis in
22
fine rei et prope statum. ¶ Et scias quod vehementia
23
doloris facit te indigere medicinis mollifican-
24
tibus absque attractione et fortasse erit cum eis in-
25
frigidatio non prohibens mollificationem. ¶ Et
26
reditu vero materiei ad membra principalia securat
27
euacuatio nisi quando illud quod prouenit ex eis est secundum semitam
28
expulsionis ex eis: et sunt membra recipientia ab
29
eis sicut euacuatoria illorum: illic enim non est
30
via ad repellendum et expellendum penitus. et
31
nos iam verificauimus ista in loco suo. ¶ Et
32
cum timetur vt declinet ad duritiem administra
33
mollificantia in quibus est calefactio et hume-
34
ctatio cum fortitudine. ¶ Medicine autem re〈-〉
35
percussiue sunt que sunt medie sicut succi herba〈-〉
36
rum frigidarum quas multotiens diximus in
37
locis alijs sicut succus portulace et cucurbite et
38
endiuie et virge pastoris et aliarum et succus so〈-〉
39
latri proprie et corpora eorum contrita prepa-
40
rata ad emplastrum et succus psilij etiam et ce-
41
ratum cum aqua frigida. et fortasse excusat labo〈-〉
42
rem in eo spongia infusa in aceto et aqua frigi-
43
da. et kekengi est fortis in principio. et similiter
44
cortices granatorum et semperuiua et sauich de〈-〉
45
coctum valde et proprie cum aceto mixto aut su〈-〉
46
mach. et tilub est bonum iterum. et si indiget for〈-〉
47
tiore illo adde in eis sandalum et acatiam et me〈-〉
48
mithe et faufel et iusquiamum album. Et herba
49
que nominatur herba apostematum est in prin〈-〉
50
cipio valde bona. et quandoque iuuatur eius de-
51
siccatio et stipticitas cum croco. et humectatio
52
in principio est timorosa. ¶ Et quando cadit
53
superfluitas in infrigidatione fortasse perducit
54
ad corruptionem membri et corruptionem hu〈-〉
55
moris constricti in apostemate et tendit aposte-
56
ma ad viriditatem et nigredinem. Si ergo timue〈-〉
57
ris aliquid de hoc tunc emplastra locum cum
58
farina ordei et volubili et in quo est mollificatio. Si
1
vero apparet aliquid de hoc tunc scarifica locum et
2
excoria ipsum et non expectes collectionem neque ma-
3
turationem: et illud quando vides illud quod effusum
4
est plurimum valde et fortasse moritur membrum. et sca〈-〉
5
pellationis alia est magis apparens et alia magis
6
profunda. et illud est secundum locum apostematis et dispositionem
7
membri. et cum scapellaueris tunc embroca cum aqua
8
maris et reliquis aquis salsis. et emplastra cum eo in
9
quo est mollificatio. et si non indiges rarificatio〈-〉
10
ne et embrocatione sis contentus mollificatiuis.
11
¶ Et scias quod administratio eorum que fortiter re-
12
percutiunt in primis et eorum que fortiter resoluunt
13
in fine est mala. caue ergo quantum potes. Infrigi-
14
datio enim vehemens perducit ad illud quod sciuisti.
15
et aqua frigida similiter est de illis que oportet cauere
16
nisi in eis que sunt sicut herisipila. et in resolutione
17
vehementi accidit dolor. ¶ Si ergo volueris re〈-〉
18
gere in principio cum sedatione doloris non appro〈-〉
19
ximes eis aquam calidam et olea mollificantia et
20
emplastra facta ex huiusmodi medicinis. ipsa
21
enim vehementer sunt contraria ei quod est neces〈-〉
22
sarium de prohibitione effusionis. ¶ Et redeas ad
23
bolum armenum solutum in aqua frigida aut cum oleo
24
rosaceo et melius oleum rosaceum est illud quod est ex rosis
25
et oleo. in oleo quippe est resolutio quedam: aut lentes
26
decoctas cum rosis. aut merdasengi cum oleo rosaceo.
27
¶ Si vero ista non valent et que eorum cursu cur〈-〉
28
runt administra volubilem: quoniam ipsa est vehe-
29
mentis iuuamenti in principio et statu: et alsirengi et
30
alhasce et apium et albedarungi similiter. ¶ Et mul-
31
totiens quidem sedat dolorem vinum dulce mixtum
32
cum oleo rosaceo immo congelatum vue et parum cere
33
super lanam aut lana ysopi infrigidata in estate te-
34
pefacta in hyeme: aut spongia infusa in vino sti-
35
ptico aut aceto aut aqua frigida: et crocus ingreditur
36
in sedatione doloris. ¶ Cum ergo vides inceptio〈-〉
37
nem apostematis incedere itinere exiture tunc dimit〈-〉
38
te infrigidationem et incede in viam eius quod matu〈-〉
39
rat et aperit. ¶ Cum autem apostema peruenit ad statum tunc
40
necessaria sunt qualia sunt anetum et camomilla et
41
maluauiscus et semen lini et similia: immo emplastra
42
que nominantur basilicon et que nominantur diaquilon.
43
¶ Et emplastrum de colcotar exiccat absque dolore.
44
et propter illud est eius administratio inconueniens cum
45
fit inflammatio flegmonis. et est conueniens quando non
46
timetur aggregatio. ¶ Et melius est vt ponas super
47
ipsam desuper lanam infusam in vino stiptico. Et ca〈-〉
48
ro minus indiget exiccatione quam neruus. quoniam neruus
49
non redit ad suam complexionem cum exiccatione parua.
50
et caro minoris exiccationis est que paucioris[*]paucioris corrupt for pauciores habet
51
arterias. ¶ Et multotiens quidem cadit necessitas
52
scapellandi ante maturationem. ¶ Et multotiens
53
ingeniatur in attrahendo apostema ex membro nobili ad
54
ignobilem cum attractiuis: deinde curatur et aperitur.
55
¶ Et de apostematibus calidis que indigent saniositate
56
emplastretur caput eius cum psilio et cum extinctiuis in
57
circuitu eius. et liniatur ex epithimatibus et em〈-〉
58
plastris. cum penna quoniam digiti ledunt ipusm[*]ipusm corrupt for ipsum.
1
¶ De herisipilla et speciebus eius. Capitulum .IIII.
2
IAm sciuisti causas herisipille et spe-
3
cies eius in libro primo. ¶ Et ille ex
4
quibus discernitur ex flegmone sunt:
5
quoniam herisipilla magis apparentem ha-
6
bet rubedinem et puriorem. et ex flegmone appa〈-〉
7
ret rubedo ad nigredinem decliuis aut viridita〈-〉
8
tem. et plurimum coloris eius est occultum in pro〈-〉
9
fundo. ¶ Et rubedo herisipile destruitur per ta-
10
ctum statim et albet eius locus causa subtilitatis
11
materiei rubee aut separationis eius: deinde re〈-〉
12
dit velociter et non similiter est rubedo flegmonis.
13
et vides in rubedine herssipille[*]herssipille corrupt for herisipille colorem croci. et
14
citrinitatem et non vides illud in rubedine fleg-
15
monis. ¶ Et apostema herisipille non fit nisi in
16
eo quod apparet de cute et flegmon profundatur
17
in carne etiam. ¶ Et herisipilla est pura: et non
18
est ita flegmon: et peruenitur quandoque ex calidi〈-〉
19
tate herisipille ad hoc vt comburat cutem. ¶ Et
20
eius virulentia vesiccat et minoratur illud in fleg〈-〉
21
mone. ¶ Et pura non impellit penitus et fleg-
22
mon impellit. et quantoplus multiplicatur addi-
23
tio sanguinis super colericum est impulsio ma〈-〉
24
gis apparens et dolor et pulsatio vehementiores.
25
¶ Et herisipilia[*]herisipilia corrupt for herisipilla attrahit febrem vehementtus[*]vehementtus corrupt for vehementius quam
26
flegmon. ¶ Et quandoque consequitur ex calidita〈-〉
27
te herisipille vt comburatur cutis: quare alteratur
28
illud quod nominatur herisipilla: et non est ita flegmon:
29
non est ergo inflatio herisipille minor inflatio-
30
ne flegmonis immo plus. verum tensio flegmonis
31
et dolor eius est propter tensionem: et quandoque fit
32
maior. quapropter dolor herisipille est minor.
33
¶ Et vbi plus accidit herisipilla accidit in fa-
34
cie et incipit a lepore nasi et augmentatur aposte-
35
ma et expanditur in facie tota. ¶ Et quando accidit he-
36
risipilla a fractura ossis sub cute tunc illud est ma〈-〉
37
lum. Et tu quidem iam cognouisti diuersitatem inter
38
herisipillam et flegmonem in loco alio ab isto.
39
¶ De cura herisipille. Capitulum .V.
40
OPortet vt euacues corpus ab ea cum
41
solutiuo colere: et si indiget floboto-
42
mia: flobotoma etiam. ¶ Et floboto-
43
mia quidem non multum confert nisi quando
44
materia est inter duas cutes. Si autem profunda
45
fuerit tunc eius iuuamentum minoratur et fortasse
46
attrahit. ¶ Et si indigueris reiteratione solutio〈-〉
47
nis ventris per flobotomiam fac illud secundum quod ca〈-〉
48
lefit ex duabus materijs. ¶ Deinde permuta
49
te ad infririgidandum[*]infririgidandum corrupt for infrigidandum eam cum infrigidatiuis for-
50
tibus scitis in capitulo flegmonis. et cum effusione aque
51
frigide: et fac illud donec alteretur color. Pu-
52
ra enim destruitur cum alteratione coloris et diminu〈-〉
53
tione ipsius. ¶ Et ad vltimum infrigidatio in herisi-
54
pila est magis necessaria: quoniam flamma et dolor in-
55
flammatiuus in ea est plus. et euacuatio in flegmo〈-〉
56
ne est magis necessaria: quoniam materia in ea est magis
57
inobediens et grossior. ¶ Et oportet vt sit infrigidatio
58
eius in principio fortis stipticitatis ad hoc vt
1
forsitan augmentetur eius stipticitas super ipsius
2
frigus. ¶ Circa statum vero fit ipsius frigus vehe〈-〉
3
mentius stipticitate eius. ¶ Et caue cum hoc ne re-
4
dire facias materiam ad membrum intrinsecum aut ad mem〈-〉
5
brum nobile. ¶ Et caue iterum ne denigretur membrum
6
et fuscum fiat et incipiat ire in viam corruptionis. et cum
7
apparet aliquid de hoc incede in contrarium vie stipticita〈-〉
8
tis et infrigidationis. ¶ Et si fuerit herisipila super
9
cutem curetur ex scoria plumbi cum vino pontico bul〈-〉
10
lito cum folijs sicle bullite cum vino. Et curetur cum
11
eo in quo est resolutio et exiccatio fortis cum infri-
12
gidatione: et illud est sic: sumatur lane veteris adu〈-〉
13
ste non lote pondus .ʒ.XII. et .ß. carbonis de cortice
14
arboris pini tantundem cere .ʒ.XX. scorie plumbi .ʒ.XI.
15
sepi caprini veteris abluti cum aqua .ʒ.XV. olei myr-
16
tini vncie .V. ¶ Et iterum leuius illo emplastrum fiat
17
ex scoria plumbi cum succo rute et oleo rosaceo et cera.
18
¶ De formica miliari. Capitulum .VI.
19
FOrmica est pustula aut pustule que
20
egrediuntur et faciunt accidere apostema purum
21
et ambulant et fortasse vlcerant et fortas-
22
se resoluuntur. et tu iam sciuisti causam
23
cuiusque illorum. ¶ Et color quidem formice ad ci-
24
trinitatem est decliuis et est inflammata cum substan-
25
tia verruculi[*]verruculi corrupt for verrucali et rotunda. et secundum plurimum habet ra-
26
dicem latam nisi quedam species eius acruhaurod. et
27
est radicis parue quasi sit pendens. ¶ Et sentitur in omni for-
28
mica sicut punctura formice. et ad summum omne apo-
29
stema in cute ambulatiuum quod latitudinem non ha-
30
bet est formica. verum alia est miliaris: et alia est
31
corrosiua secundum quod sciuisti. ¶ Et quando fit vlcus et pu〈-〉
32
trefit appropriatur nomine putridi.
¶ De cura
33
formice et que eius cursu currunt. Capitulum .VII.
34
CUm non incipis in ea cum euacuatione
35
humoris secundum quod oportet immo medica〈-〉
36
ris vlcus cum eo quod sanat redit ex alio
37
loco cum nocumento et ex loco ipso et
38
non cessat humor facere corrosionem post corro-
39
sionem. ¶ Et aqua quidem casei cum scamonea iu〈-〉
40
uatiua est in euacuatione materiei formice et ei
41
similium. ¶ Uia autem secundum quam curatur formica est
42
vt que ex ipsa est corrosiua alienetur ab humecta-
43
tione quam iam administrasti in herisipilla: hume〈-〉
44
ctatio enim non est conueniens vlceribus. ¶ Et
45
administra in principijs eius post[*]post cf. Venice 1564: prius sicut lactucam et
46
nenufar et semperuiuam et volubilem et portulacam.
47
¶ Et si fuerit necessarium tunc quod sit sicut solatrum
48
et proprie siccum tritum. in ipso enim est exiccatio:
49
et sicut arnoglossa et rubus et lens: et post ipsam
50
sauich ordei et cortices granatorum et rami vitis.
51
¶ Et cum timentur super eam corrosio et vlcera ad〈-〉
52
ministra cum istis infrigidatiuis aliquid mellis et
53
similium: aut farinem[*]farinem corrupt for farinam thuris cum aceto: et aqua que
54
currit ex ligno vitis humido cum aduritur. et stercus
55
ouium cum aceto et stercus vaccinum cum aceto. Cum
56
ergo corrosio et vlceratio apparet tunc administra
57
trociscos andaracaron cum vino stiptico aut aceto
58
commixto aut succo cucumeris asinini. et sal et fel
1
hirci et rutam cum nitro et piper et nitrum cum vri〈-〉
2
na pueri. ¶ Et Galienus quidem dixit esse conueniens
3
vt sumatur aliquid sicut embuba et ex extremita-
4
te penne aut alterius rei cuius extremitas fit acu〈-〉
5
ta quam possibile sit deglutire formicam: deinde pe〈-〉
6
netret in circuitu eius vsque ad profundum cum acui-
7
tate sua: deinde eradicentur cum ea formice cum ra〈-〉
8
dice sua. Illorum autem formice qui sunt sicut pueri de〈-〉
9
struuntur si intromittantur in balneum: et nocet
10
eis aer balnei: deinde egrediantur velociter: et li-
11
niantur cum oleo rosaceo et aqua rosacea.
12
¶ De cura miliaris. Capitulum .VIII.
13
MIliaris similatur formice in curatione.
14
verum melius est in solutione eius vt fit
15
in eius cathartico virtus eius quod est si〈-〉
16
cut turbith cum eo quod soluit coleram: et si
17
est ibi ex epithymo est melius: quoniam necesse
18
est illic esse ex melancolia et flegmate que admiscen〈-〉
19
tur colere. ¶ Deinde sumantur galle et fructus ta-
20
marisci et cortices granatorum et bolum armenum et
21
aggregentur omnia illa in aceto et aqua rosacea cum tali
22
quantitate ne mordicent et liniantur desuper cum pen〈-〉
23
na. ¶ Et lac dulce est vehementer conueniens cu-
24
rationi huius egritudinis. ¶ Et quando pertransit prin-
25
cipium oportet tunc vt curetur cum eis que sunt sicut
26
caput piscis saliti adustum cum vino pontico: et for〈-〉
27
tius illo: quando necessaria est exiccatio vltima
28
est vt sumantur folia albedarungi et ponatur in eis
29
calcadis et administrentur. ¶ Et fortius hoc est vt
30
sumantur flos eris et sulfur citrinum adustum et fiat
31
ex eis linimentum cum vino aut aqua ligni vitis
32
que manat secundum combustionem suam.
33
¶ De pruna et igne persico. Capitulum .IX.
34
HEc duo nomina fortasse absoluta sunt su〈-〉
35
per omnem pustulam corrosiuam vesican-
36
tem adurentem facientem accidere esca〈-〉
37
ram qualem facit accidere combustio et cau〈-〉
38
terium. ¶ Et quandoque absoluitur nomen ignis persici
39
de illis super quod est illic pustula de genere formice
40
comestiua adurens vesicans in qua est aliquid am-
41
bulans et humiditas est colerice materiei pauce ni-
42
gredinis pauce putrefactionis. et est cum pustulis
43
plurimis alteratis quasi sit illic humor et fetor plu〈-〉
44
rime ebullitionis et eleuationis. ¶ Et absoluitur no〈-〉
45
men prune super illud quod denigrat locum et facit
46
membrum habens colorem carbonis absque humidita〈-〉
47
te. et est plurime nigredinis submersa. et eminentia
48
eius est parue quantitatis lupinalis: et fortasse non
49
erit illic pustula omnino: immo incipit in primis pru-
50
na: et totum illud incipit cum pruritu sicut scarifica〈-〉
51
tiones[*]scarificationes cf. Venice 1564: scabies. ¶ Amplius quandoque vesicat ignis persicus
52
aut pruna et currit ex ea aliquid sicut currit a cau〈-〉
53
terizato cum combustione et est locus cineritij co-
54
loris niger. et quandoque est plumbeus: et est inflatio
55
vehemens qua circundatur absque rubedine verifica〈-〉
56
ta: immo cum declinatione ad nigredinem: et illud quod
57
appropriatur nomine prune est nigre radicis ignee et
58
est eis splendor prune. ¶ Et ignis persicus de eis
1
ambobus est velocioris apparitionis et motus
2
et pruna est tardior et profundior et quasi materia eius
3
est materia pustule et impetiginis: sed est acutior
4
in igne persico. ¶ Et quod ex eis accidit in carne est ve〈-〉
5
locioris resolutionis. ¶ Et quod ex eis accidit ner〈-〉
6
uis est fixius et tardioris resolutionis: et vnum quodque
7
amborum est de colera citrina adurente permixta
8
melancolie. ¶ Et propter illud accidit ex eis am〈-〉
9
bobus ascara nigra et est quasi sit ignis persicus ve〈-〉
10
hementius colericus et pruna vehementius me-
11
lancolica. ¶ Et tibi quidem inest vt nomines vnum-
12
quodque amborum cum intentione que aggregat
13
ambo pruna: deinde diuidas. et similiter inest ti〈-〉
14
bi vt nomines ea ambo ignem persicum propter il〈-〉
15
lam eandem intentionem: deinde diuidas: et inest
16
tibi vt des vnicuique intentioni nomen et iam fe-
17
cerunt totum illud: et non est plurima differentia in eo.
18
¶ Et quandoque sunt cum formice speciebus et miliaris
19
male febres vehementis caliditatis perniciose. Et
20
quandoque accidunt ista causa pestilentie. ¶ Et multo〈-〉
21
tiens similantur flegmoni et tendunt ad nigredi-
22
dinem in principio rei et proprie in etate sua.
23
¶ De curatione prune et ignis persici. Capitulum .X.
24
NEcessaria est flobotomia vt euacuetur
25
sanguis colericus et quando egritudo
26
est timorosa tunc necessarium est ipsam
27
approximare sincopi: et fortasse est ne〈-〉
28
cesse et proprie in prima facere scapellationem pro-
29
fundam vt egrediatur sanguis malus constrictus
30
in ea qui est in natura veneni. et non fiat illud quando
31
materia est decliuis ad coleram. ¶ Cura autem
32
localis necessaria est vt sit sicut cura herisipille.
33
Uerum non oportet vt sit linimentum vehemen-
34
tis infrigidationis sicut in herisipilla: quoniam
35
materia ad grossitiem est decliuis. et quoniam ipsa
36
est taliter quod non tolerat vt redeat.[*]redeat. corrupt for redeat [redundant period] parum ex ea ad
37
interiora: quoniam materia est venenosa. ¶ Et non
38
licet vt administrentur ea que sunt vehementis sti〈-〉
39
pticitatis iterum. nam illa materia est tarde reso〈-〉
40
lutionis. ¶ Et non licet vt administrentur resolu-
41
tiua neque in principio rei cum apparet. neque apud
42
quietem inflationis quoniam additur in qualitate ma〈-〉
43
teriei: immo oportet vt administres medicinas exic-
44
catiuas in quibus est infrigidatio et resolutio que-
45
dam cum expulsione sicut emplastrum quod fit de ar〈-〉
46
noglossa et gallis et lentibus et pane plurimi fur-
47
furis. nam huiusmodi panis subtilior est in sub〈-〉
48
stantia sua. ¶ Et emplastra istis similia de illis
49
que scripta sunt in antidotario. ¶ Et iterum gal-
50
le cum aceto vini. et alumen cum aceto vini. ¶ Et de
51
medicinis bonis in hac hora et post ipsam est vt
52
sumantur granata acetosa et scindantur et decoquan〈-〉
53
tur cum aceto donec leniantur: deinde terantur et ponan〈-〉
54
tur super pannum et administrentur ipsum enim conue-
55
niens est in omni hora et eradicat hanc egritudinem
56
in principio et statu. ¶ Et quandoque cadit in medici-
57
nis huius apostematis nux recens et folia eius cum sauich
58
et vua passa et ficus cum vino. et oleo papaueris
1
ngri[*]ngri corrupt for nigri et melius est vt ex omnibus fiat emplastrum.
2
¶ Et de medicinis conuenientibus in pluribus ho-
3
ris sunt opium et acatia et dragagantum similiter et corti〈-〉
4
ces granatorum de vnoquoque quorum sumatur pon-
5
dus .ʒ.I. floris eris .ʒ.I. semen insquiami albi. Et
6
huiusmodi medicine non ponuntur nisi super illud quod
7
non est vlceratum. ¶ In illo vero quod de eo est vl〈-〉
8
ceratum est necessarium illud quod fortiter exiccet
9
sicut medicamen andaron et farasion et trocisci
10
ranudros et medicamen de keisin cum vino dul〈-〉
11
ci et cum rob et reliqua que dicta sunt in curatione
12
herisipile vlcerate: et formice miliaris. Et oportet
13
vt emplastrentur desuper emplastra in die bis et in no〈-〉
14
cte semel aut bis. et non administres exiccatiua
15
quantum potes: quoniam ipsa addunt in malitia egritu-
16
dinis. ¶ Et oportet vt tu subuenias ei quod continet
17
locum et loca adustionis cum bolo armeno et aceto
18
et aqua et reliquis que infrigidant et repercutiunt.
19
Et id quod est propinquius illo est lana ysopi in-
20
fusa in vino. ¶ Cum ergo quiescit inflammatio
21
et remanent vlcera curentur cum eis que sunt si-
22
cut emplastra de merdasengi et emplastra dyabuticia-
23
rion[*]dyabuticiarion cf. Venice 1564: diabuticiaron: et cum reliquis medicinis vlcerum corroden-
24
tium predictis in antidotario. Et nux antiqua vn〈-〉
25
ctuosa est conueniens igni persico in hac hora.
26
¶ De vesicis et inflationibus. Capitulum .XI.
27
INflationes accidunt secundum duos mo-
28
dos: quorum vnus est propter aquositatem
29
que expellitur ex ebullitione in humo-
30
ribus cum qua eleuatur materia subi-
31
to ad illud quod est sub cute et inuenit cutem spis-
32
siorem quam illud quod est sub ea: quare non pene-
33
trat in eam immo remanet inflatio aquosa. Et secun-
34
dus est vt sit loco aquositatis sanguis: quare fit pus
35
de subtus.
¶ De cura inflationum. Capitulum .XII.
36
MUndificatio quidem corporis cum flo-
37
botomia et similibus est secundum quod sciuisti:
38
et administretur regimen et cibus secundum mo〈-〉
39
dum qui est dictus. ¶ Et ponatur super
40
eas in primis cum apparent quod sit sicut lentes co〈-〉
41
cte cum aqua et sicut cortices granatorum aut cor-
42
tices ramorum eorum decocti cum aqua totum il-
43
lud ponatur secundum quod scis in loco suo post decotio〈-〉
44
nem[*]decotionem corrupt for decoctionem et lenitatem tepidum. ¶ Si autem exierint ve〈-〉
45
sice et volueris ipsarum curationem: quoniam ille que
46
sunt in grossiore cute dolent oportet vt aperian-
47
tur cum acubus et currat quod in eis est. et que
48
de eis sunt subtiles aperiuntur per se. ¶ Et non
49
oportet vt tardetur: immo aperiantur etiam et expri〈-〉
50
matur quod est in eis cum facilitate paulatim.
51
¶ Deinde non euacuantur: aut vt sanentur: aut vt
52
vlcerentur. ¶ Et si vlcerantur curentur cum empla〈-〉
53
stris que fiunt de cerusa et que fiunt de merdasen〈-〉
54
gi et similibus et proprie quando cadit in eis sicut
55
ireos: et emplastris herisipile quando ambulat et
56
corrodit: et formice et reliquis que diximus. ¶ Me-
57
camen[*]Me-camen corrupt for Medicamen compositum etiam. ℞. merdasengi libram
58
.I. olei veteris libram .I. et .ß. arsenici libram .I. decoquantur
1
merdasengi cum oleo: donec non adhereat: de-
2
inde fundatur super ipsum arsenicum. ¶ Et ite〈-〉
3
rum medicamen conueniens ei quod de ipsis ac〈-〉
4
cidit super testiculos et labia et eis similia et ad vl-
5
timum supra membta[*]membta corrupt for membra que vehementer indigent
6
exiccatione. ℞. colcotar et calcadis .VIII. de vno-
7
quoque: foliorum rose .II. terantur cum aqua et ad-
8
ministrentur. ¶ Et similiter fimus caprinus cum
9
melle. ¶ Et cum cadunt escare et carnes corru-
10
pte et apparet caro sana tunc curetur cura vulnerum
11
planorum. ¶ Et cadere quidem faciunt escaras
12
et carnem malam medicine note. ¶ Et in alexan〈-〉
13
dria faciunt eas cadere cum herba nominata se-
14
renicis[*]se-renicis cf. Venice 1564: sereicis: et iterum tarbehasis: et oleum de alhacuen
15
est bonum ad deijciendum eas. ¶ Et ad vltimum
16
administratio casus escare et curationis residui
17
cum curatione vulnerum sanorum est conuenens[*]conuenens corrupt for conueniens
18
valde. ¶ Medicamen bonum expertum antiquo〈-〉
19
rum quod quidam modernorum concesseruni[*]concesseruni corrupt for concesserunt. ℞. sar-
20
cocolle et aloes et olibani et ceruse: et ziniar omnium
21
equaliter et quantum est totum de bolo armeno
22
et fiant ex eis forme similes auellanis: sumantur et
23
dissoluantur cum aceto et aqua et liniatur cum eis
24
locus ponendo epithima super epithima donec
25
accidat in eo contractio vehemens et fiat esca-
26
ra: et tunc aut cadet per se si fuerit sub ea humidi〈-〉
27
tas. aut est necessarium vt radas eam et faciat ipsam
28
cadere et non cesses facere illud donec cadat totum.
29
¶ De essere. Capitulum .XIII.
30
ESsere est pustula parua lata sicut ve〈-〉
31
sice et ad aliquantulam tendens rubedi〈-〉
32
nem et pruritum faciens et augustiam
33
eueniens subito secundum plurimum. et accidit
34
quandoque vt currat ab ea humiditas. et fortasse
35
est sanguinea. ¶ Et secundum plurimum fit vehemens in
36
nocte et eius angustia fit in ea vehementior et eius
37
tristitia. ¶ Et causa est eius vapor calidus ele-
38
uatus in corpore subito aut a sanguine colerico
39
aut a flegmate baurachio. ¶ Et sanguinea qui-
40
dem est vehementioris rubedinis et caliditatis
41
et vehementioris et velocioris apparitionis. et fleg〈-〉
42
matica est minor in omnibus illis. et vehemen-
43
tia flegmatice est in nocte plus quam vehementia san-
44
guinee. ¶ Et cum essere inuadit locum amplum
45
tunc si non fiat flobotomia timetur febris tertia〈-〉
46
na. ¶ Et oportet vt fiat flobotomia in spacio quod est inter
47
illud et inter statum.
¶ De cura essere. Capitulum .XIIII.
48
SI sanguis fuerit vincens tunc oporte-
49
bit vt in primis perueniat ad floboto〈-〉
50
miam: deinde consequenter adhibeatur solu〈-〉
51
tiuum colere: si tolerauerit virtus quod sit sicut fit de
52
duabus partibus myrabolanorum et parte vna hie-
53
re. cuius potio sit .ʒ.III. in syrupo acetoso. et seda
54
eam cum eis que sunt sicut tamarindi et aqua duo〈-〉
55
rum granatorum cum corticibus suis. Aut aqua
56
granati acetosi cum cortice suo et infusione chry-
57
somilorum: et aqua lactis acetosi et trocisci de spo〈-〉
58
dio camphorati cum aqua granatorum. ¶ Et dare in po〈-〉
1
tu aquam calidam in die multotiens est ex eis que
2
conferunt ei et lenire naturam habentis eam. ¶ Et de
3
eis que sedant eam est infusio sumach colata de
4
qua sumantur .ʒ.III. ¶ Et ex cibis tabsil[*]tabsil cf. Venice 1564: tabasil. et acetum
5
cum oleo de amigdalis et sisamino et oleo cum
6
aqua vue acerbe et lacte acetoso. ¶ Si autem hu-
7
mor fuerit baurachius euacuetur corpus cum
8
myrabolanis et cum turbith de quo sit quantum
9
est medietas myrabolanorum: et fit potio eius
10
.ʒ.III. ¶ Et detur infirmo de nuce cupressi humi〈-〉
11
da vncia .I. cum aloes .ʒ.I. ¶ Et sumatur crocus hor〈-〉
12
tulanus. teratur et concutiatur cum aceto et sumatur
13
in potu. ¶ Aut detur in potu aqua magre aut aqua
14
vrcei noui. ¶ Et ad flegmaticam sumantur cube-
15
be .ʒ.I. cum tribus .ʒ. zuccari et pondere .ʒ.III. semi-
16
nis agnicasti in lacte dulci. ¶ Et de eo quod est
17
expertum et conuenit in omni specie est istud calamenti .ʒ.〈-〉
18
II. spodij .ʒ.II. rosarum rubearum .ʒ.ß. camphore kirat
19
.I. detur in potu cum aqua granati acetosi: aut su〈-〉
20
matur in potu sauina cum est ieiunus.
21
¶ De estiomeno et differentia inter cancrenas
22
et aschachilos. Capitulum .XV.
23
SErmo de his rebus est proportionalis
24
quodammodo sermoni de rebus quarum re〈-〉
25
memoratio precessit. Dico ergo quod mem〈-〉
26
bro accidit corruptio et putrefactio propter causam cor〈-〉
27
rumpentem complexionem eius et spiritum aimalem qui est in
28
ipso. Aut propter aliud prohibens eum peruenire ad
29
ipsum. aut propter aliquid congregans vtrasque intentio-
30
nes sicut venena calida et frigida et ea que cum sua
31
substantia sunt contraria spiritu animali: et sicut apostema et pustule
32
et vlcera mala ambulatiua venenose substantie. ¶ Et
33
ea in quibus erratur sicut erratur in effundendo
34
olcum[*]olcum corrupt for oleum in vlceribus profundis quare putrefit caro.
35
et cum infrigidatione vehementi super apostemata cali-
36
da. quare corrumpitur complexio que est in ipso.
37
¶ Prohibens autem eum peruenire ad ipsum aut
38
aggregans vtranque intentionem: prohibens qui-
39
dem est opilatio: et illa opilatio aut est acciden-
40
talis primitiua sicut constrictio quorundam mem〈-〉
41
brorum in radice sua fortis. Nam illa quando per-
42
seuerat corrumpit membrum propter retentionem spi〈-〉
43
ritus animalis ab eo: aut retentionem virtutis spar〈-〉
44
se super spiritum animalem qui est in ipso: qui
45
expanditur ex corde et anima: quare corrumpitur
46
complexio eius et moritur. ¶ Et quandoque fit propter
47
opilationem corporalem sicut apostema calidum malum fixum
48
magnum grosse materie opilans meatus et introi〈-〉
49
tum anhelitus quo indiget spiritus animalis:
50
et hoc cum hoc quod retinetur etiam corrumpit complexio-
51
nem. ¶ Et quod de hoc est in principio et non cor〈-〉
52
rumpitur cum eo sensus eius cui est sensus nominatur
53
cancrena et proprie quod est flegmonides in princi-
54
pio. ¶ Et quod ita confirmatur est vt destruatur sen-
55
sus eius cui est sensus. et illud est vt destruatur ca-
56
ro. et quod ipsam sequitur et vsque ad os siue sit in〈-〉
57
cipiens aut succedens apostemati nominatur scha〈-〉
58
chilos[*]schachilos i.e. aschachilos (cf. above and index fol. 503v). ¶ Et quandoque cancrene fiunt aschachi〈-〉
1
los immo sunt via ad ipsa[*]ipsa corrupt for ipsam et totum hoc accidit in car〈-〉
2
ne et accidit in osse. ¶ Et cum eius corruptio in-
3
cipit perambulare in membro et apostematur quod est in cir-
4
cuitu corrupti et fortasse peruenit ad corruptionem
5
tunc dicitur totum accidens estiomenus. et dicitur dispositio partis
6
membri quia putrefacta est et nisi esset propter grossitu-
7
dinem materiei sue non adehereret: sed expelleretur.
8
¶ De cura. Capitulum .XVI.
9
DE cancrenis quidem dum in principio perse-
10
uerat speratur quod sanetur. Cum autem confir-
11
matur corruptio in carne: tunc necessarium
12
est accipere totum ipsius. ¶ Cum ergo
13
vides membri colorem alterari: et est in via putrefa〈-〉
14
ctionis: tunc oportet vt succurras liniendo ipsum cum
15
eo quod prohibeat putrefactionem sicut est bolum ar-
16
menum et terra sigillata cum aceto. ¶ Si autem illud
17
non valet non inuenis excusationem quin scalpel〈-〉
18
lationem profundam facias diuersorum modorum in lo-
19
cis: et ponas sanguisugas et flobotomes venas proxi-
20
mas ei paruas vt accipiatur sanguis malus cum cau-
21
tela eius quod circundat locum sicut cum epithimati-
22
bus predictis. et ponatur super ipsum locum scalpeliatum
23
quod prohibeat putredinem et sit ei contrarium de illis quibus
24
inest profundatio fortio sicut farina herbi cum sy〈-〉
25
rupo acetoso aut cum farina fabarum. et proprie per-
26
mixta cum sale. ¶ Et de illis que desuper liniuntur
27
est assa et semen vrtice etiam et aristologie rotunde et succus fo〈-〉
28
liorum acori de vnoquoque sumatur pars .I. floris eris
29
pars .ß. teratur cum aqua donec fiat secundum spissitudi-
30
nem mellis: et line cum eo vulnus et in circuitu
31
eius. ¶ Et de medicinis prohibentibus corrosio〈-〉
32
nem est vt sumantur floris eris et mellis et aluminis
33
equales partes et liniantur cum eis: prohibet enim et facit
34
cadere illud quod est putrefactum et seruat illud quod
35
sequitur. ¶ Si autem pertransit dispositio dispositionem apostematis
36
et dispositionem corruptionis coloris eius et incipit per〈-〉
37
uenire in mollitiem et humectatur parumper: tunc hec
38
est inceptio eius in putrefactione: quare oportet vt pul〈-〉
39
uerizetur super ipsum aristologia rotunda et galle
40
equali mensura accepte donec desiccetur. Et si-
41
militer dragantum iterum et colcotar sunt bona
42
proprie cum aceto. et folia nucis et similiter cu-
43
cumeris asinini aut succus eius epithimando.
44
¶ Quod si pars carnis incipit corrumpi incide
45
eam aut fac eam cadere cum eis que sunt sicut tro〈-〉
46
cisci andaracaron et fortius eis calcadicon. Cum-
47
que feceris cadere ordinem vnum succurre cum
48
butyro ponendo desuper: deinde fac cadere se-
49
cundo donec perueniat ad cutem sanam: et dra-
50
gantum rubeum est puluerizatio bona super mol〈-〉
51
litiem et putrefactionem. ¶ Et cum apparet pu〈-〉
52
trefactio non expellas cum incisione et consum-
53
ptione: quoniam magnificatur malum. ¶ Et
54
quando magnificatur apostema in circuitu pu-
55
trefacti tunc laudatum est ei sauich cum succo
56
iusquiami albi. Uerum apud me non est bonum
57
ei: immo oportet vt huiusmodi administretur
58
super locum sanum vt prohibeat ab ipso et re-
1
pellat. ¶ Et cum inciditur membrum quod putrefa〈-〉
2
ctum est tunc oportet vt cauterizetur illud quod continet
3
ipsum cum igne: quoniam illud est cum cautela aut
4
cum medicinis cauterizantibus adurentibus et
5
proprie in membris facile suscipientibus putrefactio〈-〉
6
nem propter caliditatem suam. et quia superfluitates calide
7
approximant eis sicut sunt testiculi et anus. ¶ Hec
8
est ergo quantitas quam diximus hic. Et tu qui〈-〉
9
dem inuenies in sermone nostro qui est de vlce〈-〉
10
ribus putrefactis quod oportet te addere huic capitulo.
11
¶ De althohoin. Capitulum .XVII.
12
ANtiquissimi antiquorum nominauerunt eum
13
nomine quod translatum est in arabico altho-
14
hoin omne apostema existens in membris glandi〈-〉
15
nose[*]glandinose i.e. glandose carnis aut alibia[*]alibia cf. Venice 1564: alibi and the variant alhalibie. ¶ Et sensibi-
16
lia quidem sunt sicut caro glandosa que est in ma〈-〉
17
xilla et origine lingue: et illa que sensum non habent
18
sunt sicut caro glandosa que est in mammilla in
19
subascellis et inguinibus et eis similibus. Deinde
20
dictum est post hoc ei quod est cum hoc apostema calidum per〈-〉
21
dens: deinde dictum est apostematio pernitiosa propter conuersio〈-〉
22
nem materiei eius ad substantiam venenosam quod corrum-
23
pit membrum et alterat colorem eius quod sequitur ipsam:
24
et quandoque resudat sanguinem et virus[*]virus (cf. Venice 1564) corrected from virtus(?) et similia illis et
25
adducit qualitatem malam ad cor ex via arteriarum:
26
quare accidunt vomitus et pulsus cordis et sinco-
27
pis et quando eius accidentia fiunt vehementia interfi-
28
cit. ¶ Et videtur quod primi nominabant hoc postremum
29
carmata. et est necessarium vt sit deterius eorum illud quod
30
accidit secundum plurimum in subascellis et inguinibus et post
31
aurem propter vicinitatem eius ad membra que sunt vehe〈-〉
32
mentius principalia. ¶ Et saluius althohoin
33
mortalium est illud quod est rubeum: deinde citrinum.
34
Et ex eo quod ad nigredinem est decliue non euadit
35
aliquis. ¶ Et althohoin quidem multiplicantur in pe〈-〉
36
stilentijs et in regione pestilentiali. et inueniuntur
37
nomina greca rerum que assimilantur althohoin sicut
38
tursios et carmata et carmakile et furios. Uerum
39
apud nos non est magna distinctio inter eorum
40
nominationem.
41
¶ De cura. Capitulum .XVIII.
42
QUacuatio[*]QUacuatio corrupt for EUacuatio quidem cum flobotomia et cum eo
43
quod tolerat hora aut quod fit necessarium ex eis
44
que educunt humorem putrefactum est
45
necessaria: deinde oportet vt reuertaris ad cor
46
cum defensione eius et confortatione ipsius cum eis in qui〈-〉
47
bus sint infrigidatio et odoramentum sicut acetositas
48
citri et miue et rob pomorum et cydoniorum: et sicut
49
granata acetosa valde. et olfatus sicut rosarum et
50
camphore et sandali. ¶ Et cibus fit sicut lentes cum
51
aceto et sicut cibus cum aceto valde acetosus fa-
52
ctus ex carnibus althaugi[*]althaugi cf. Venice 1564: arahengi et hedorum. ¶ Et oportet vt
53
roretur mansio infirmi cum aceto plurimo et folijs sali〈-〉
54
cis et violis et rosis et nenufare et similibus. ¶ Et po-
55
nantur super cor epithimata infrigidantia ex eis que co〈-〉
56
gnoscuntur de medicinis habentium pulsum cor〈-〉
57
dis calidum et habentium pestilentiam et ad vlti〈-〉
58
mum regant regimine habentium aerem pestilentialem.
1
¶ Althohoin vero ipsum et quod currit cursu eius
2
de eis que nominata sunt curetur in principio cum eis
3
que constringunt et infrigidant cum spongia infusa in
4
aqua et aceto aut in oleo rosaceo aut oleo de pomis
5
et arbore masticis. aut oleo de myrto. ista fiunt
6
in principio. ¶ In statu vero curetur cum scal-
7
pellatione si possibile est. et fiat vt currat quod est in ipso
8
et non dimittatur vt brunum fiat: quoniam additur veneno〈-〉
9
sitas eius. et si indiget ventosis sugentibus cum
10
subtilitate fiat. et in illo quod habet substantiam exiture oportet
11
vt administretur apud statum eius: aut circa statum
12
eius cum apertione. ¶ Et quando est illic febris tardabis
13
cum infrigidatione ne reducas cum ea materiam retro.
14
¶ Et apertio quidem fit cum eis que sunt sicut embro〈-〉
15
ca cum aqua camomille et aneti et reliquorum ape〈-〉
16
rientium subtilium que dicemus in capitulo vulnerum.
17
¶ Dixerunt. Carmana[*]Carmana corrupt for Carmata [see above] autem et Sesiros[*]Sesiros cf. Venice 1564: Sefiros. Confert
18
emplastrum de capillo veneris et attriplice et volubi〈-〉
19
li et radice euisci cum pauca gumma pini et melle
20
cum vino aut gluten cum gumma pini et melle
21
cum vino aut gluten cum gumma pini et ceratum:
22
aut sordes alueariorum apum et lupini infusi in
23
aceto: aut radix cucumeris asinini cum glutino
24
albotin aut nitrum cum ficubus aut cum fermento.
25
¶ De apostematibus accidentibus in glandulis. Capitulum .XIX.
26
APostemata glandosa que non incedunt
27
via atanguarij[*]atanguarij cf. Venice 1564: atangarij quandoque accidunt in loco ali-
28
quo casu in crisibus. et quandoque cadunt
29
casu expulsionis a membris radicalibus
30
et fortasse attrahunt ea vlcera: et apostemata alia super
31
extrema ad que currunt materie in vijs quarum ince〈-〉
32
dunt carnes ille: quare inuoluuntur cum eis sicut
33
accidit inguini et subascelle ex apostematione amborum in eo
34
qui habet scabiem aut vlcera super pedes et manus.
35
¶ Et quandoque sunt cum repletione corporis. et quandoque
36
non est in corpore plurima repletio. Et eorum cura est
37
diuersa a cura apostematum aliorum in principio cum ex〈-〉
38
pulsione. Et non administratur in eis illud: immo
39
euacuatio per flobotomiam. et solutionem ventris est illud quod est
40
necessarium. ¶ Curatio vero alia prolongetur in eis si
41
possibile est donec declaretur dispositio. Nam si fuerit secundum
42
semitam crisis aut secundum semitam expulsionis ex mem〈-〉
43
bro principali tunc non oportet vt prohibeatur omnino: immo
44
trahatur ad membrum quacunque attractione est possibile et etiam
45
cum ventosis. ¶ Si autem fuerit propter multitudinem
46
repletionis: tunc euacuatio est radix et minoratio cibi et
47
subtiliatio. ¶ Et non administres expulsiua:
48
immo mollificatiua ita tamen vt non administres mol〈-〉
49
lificatiua iterum absque euacuatione. fortasse enim eueniet il〈-〉
50
lud super membrum cum attractione materiei plurime: immo
51
quando administras mollificatiua euacua cum hoc:
52
et trahe materiam ad diuersum. timor enim in expulsi-
53
uis est reditus materiei ad viscera et ad membra prin〈-〉
54
cipalia. et timor in mollificatiuis est attractio ma〈-〉
55
teriei plurime. ¶ Et euacuatio et declinatio materiei secu-
56
rant ex nocumento mollificantium. ¶ Et quando do-
57
lor fit vehemens: tunc necessarium est vt sedes ipsum cum
58
eis que sunt sicut lana infusa in oleo calido: de-
1
inde adde in eo sal in fine eius donec sedetur do-
2
lor statim et in primis fortasse addit in dolore.
3
¶ Et quando corpus est mundum aut mundificasti
4
ipsum tunc resolue et non cures. ¶ Et quandoque valet
5
in resoluendo illud quod est sicut farina tritici et sal〈-〉
6
uius illa est farina ordei. et fortasse magnificatur
7
per resolutionem fortem apostema: quare non administretur
8
nisi quando est necessaria repulsio ex membris principali-
9
bus: et attractio materiei ab eis ad apostema timendo su〈-〉
10
per illa principalia. ¶ Et multotiens quidem sanat
11
ea in principio oleum calefactum quod effunditur solum.
12
Uerum quando apostema est in quantitate et substantia sua molle
13
in membro nobili sicut mammilla et testiculo et non
14
timetur ex prohibitione eius nocumentum tunc pro-
15
hibe et repelle: sed quando sentis declinationem
16
ad duritiem tunc lini vbicunque sit.
17
¶ De exituris calidis. Capitulum .XX.
18
EXitura est de summa dubellet que col-
19
lectionem faciunt ex apostematibus calidis
20
quasi nomen aldubellati cadat super
21
omne apostema vlceratum in interiore cuius.[*]cuius. corrupt for cuius [redundant period] lo〈-〉
22
cus est ad quem effunditur materia aliqua et remanet in
23
eo quecunque materia sit. ¶ Et exitura quando est ex hac
24
sua dispositione calida tunc aggregatur materia. et quandoque in〈-〉
25
cipit apostema calidum sicut est cum aggregatione et solutio-
26
ne continuitatis intrinsece. et quandoque non incipit ita:
27
immo incipit in inceptione apostematum calidorum sanorum: de〈-〉
28
inde conuertitur esse eius apud statum vt incipiat in
29
aggregatione. ¶ Et nos in posterioribus differi-
30
mus sermonem de dubellet frigidis que comprehendunt
31
humores viscosos et gypseos et lapideos et are-
32
nosos et capillares et alios: licet sint quidam qui appro-
33
priant nomine aldubellet illud in quo sunt humo-
34
res illius generis. ¶ Uerum nos loquimur nunc
35
de eo quod aggregat materiam. hoc enim si incipit exitura
36
propter materiam quam expellit natura: et non est possibile vt pene〈-〉
37
tret cutem neque etiam superficiem carnis: immo separat eius
38
continuitatem per grossitiem suam seperatione apparente
39
tunc quiescit in vacuitate eius quod separatur secundum plurimum:
40
quare apparet ei caput acutum et proprie si fuerit
41
materia acuta. Iste ergo exitura[*]exitura corrupt for exiture incipiunt et aggre-
42
gant saniem: deinde maturatur sanies. postea rum-
43
pitur. et fortasse indiget confortatione in maturatione
44
et eruptione et fortasse non indiget. ¶ Et quanto
45
plus est exitura vehementioris eleuationis et acu〈-〉
46
tioris capitis et rubedinis est humor attractus
47
ei vehementioris caliditatis et est velocioris ma〈-〉
48
turitatis et resolutionis et eruptionis et proprie emi-
49
nens procedens extra pinealis. Que autem est cum di〈-〉
50
uersitate lata profunda pauce rubedinis est grosse
51
materiei mala decliuis ad interiora pauci dolo-
52
ris grauis motus. ¶ Et deterior illa est illa cu〈-〉
53
ius eruptio est ad interiora et corrumpit illud super
54
quod vadit. et est de ea que expellitur ad vtrumque latus.
55
¶ Et laudabilior eruptio eius est ad ventricu-
56
lum proprium membro cui est via currens ad exterio〈-〉
57
ra sicut exitura stomaci. vt enim erumpatur ad exteriora
58
eius et ipsius concauitatem melius est quam rumpatur ad
1
exteriora eius et ad ventriculum continentem mirac:
2
sicut eruptio eius que in cerebro ad duos.[*]duos. corrupt for duos [redundant period] ventri〈-〉
3
culos anteriores laudabilior est: quoniam ambobus
4
sunt meatus sicut nasus et nares. ¶ Et quando rumpi〈-〉
5
tur ad spacium continens cerebrum aut ad ventricu-
6
lum posteriorem non inuenit meatum ad exteriora
7
et nocet nocumento vehementi. ¶ Et non est omne
8
membrum conueniens ad hoc vt eueniat in ipso exitu〈-〉
9
ra. in iuncturis enim minoratur egressio exiture: quoniam
10
in eis sunt humores mucilaginosi et loca eorum
11
ampla non suffocantia materiam neque retinentia
12
egressionem putridi. Quod si egrediatur illic exitura
13
erit propter rem maximam. ¶ Et deterior exiturarum
14
et malignior earum est que egreditur super extremita-
15
tes lacertorum et proprie lacertorum plurium neruorum.
16
¶ Et exiture quidem diuersificantur propter spacium ma-
17
turationis saniei sue secundum humorem in subtilitate et
18
grossitudine sua et complexionem in calore et frigore
19
eius et equalitate eius et secundum tempus et etatem et substantiam
20
membri. ¶ Et non contingit ne maturetur exitura et
21
ne conuertatur quod in ea est in pus: nisi propter paruitatem
22
caloris innati in membro aut propter grossitudinem substantie
23
que est materiei. ¶ Et quandoque contingit ex hoc vt fiat
24
sanies in interiore parte sui et non appareat sensui
25
propter profunditatem puris et grossitudinem eius quod est
26
super ipsum: et statur super maturitatem saniei velociter:
27
et quandoque non statur secundum substantiam suam in grossitudine.
28
quod si maturatur et subtiliatur lenitur substantia eius veloci〈-〉
29
ter: et secundum quod est de carne ista plurima et pauca. et propter
30
causas exiture et casus ad saniem propter repletionem et multi〈-〉
31
tudinem materiei et corruptionem eius. ¶ Et cause
32
eius sunt nauseatiua satietas et exercitia mala et
33
egritudines que non faciunt crisim cum euacuatione
34
apparente. et nocumenta animalia ex angustijs et
35
sollicitudinibus corrumpentibus sanguinem. ¶ Et
36
de exituris quidem est species que nominatur turmusios: et
37
est exitura que rumpitur et quod est sub ea est simile carni
38
bone: deinde apparet ab ipsa sanies alia. ¶ Et
39
de exituris est species que nominatur alber[*]alber cf. Venice 1564: albir et est exitu-
40
ra vasalis rotunda et rubea quam qui habet secundum plurimum
41
non expoliatur a febre. et eius euentus secundum plurimum est
42
in capite: et quandoque accidit in alijs locis.
43
¶ De significatione quod apostema fit exitura. Capitulum .XXI.
44
CUm videris pulsationem plurimam
45
aut duritiem prolongatam et calidi-
46
tatem: tunc existima quod apostema est in
47
via vt fiat exitura.
48
¶ De significatione maturationis et eius si-
49
gno. Capitulum .XXII.
50
CUm videris lenitatem quandam et
51
sedationem doloris: tunc scias quod est
52
in via maturationis.
53
¶ De iudicijs saniei. Capitulum .XXIII.
54
SAnies laudabilis est illa que est alba
55
lenis cui non est dolor horribilis: et
56
in qua non operata est nisi caliditas
57
innata: licet non sit excusatio a communitate ex〈-〉
58
ranee[*]exranee corrupt for extranee. ¶ Et non additur eis lenitas nisi vt sciatur
1
quod ipsa est preparata pati a virtute digestiua. et non
2
diuersificatur eius preparatio in inobediente et obe〈-〉
3
diente. ¶ Et oportet ne sit ei odor vehementis horri〈-〉
4
bilitatis vt sit longinquior a putrefactione. ¶ Di-
5
xerunt et requiritur ex ea alba: quoniam color membrorum
6
radicalium est albus et non assimilat eam nisi na-
7
tura potens super eam. ¶ Et sanies mala est fe〈-〉
8
tida significans putrefactionem que est contraria matu〈-〉
9
rationi: et significat dominium caliditatis extranee. ¶ Et quando
10
egreditur sanies diuersarum partium conuenientium co-
11
lorum et substantiarum est etiam de genere diuerso a bona: et ne-
12
cesse est omni saniei vt faciat euenire in corpore pu〈-〉
13
trefactionem aut maturitatem aut diminutio-
14
nem aut alteratur cum modo alio.
15
¶ De significatione exiture vel maturationis
16
intrinsece. Capitulum .XXIIII.
17
QUando accidit apostema calidum in visceribus
18
et accidunt horripilationes et febres et non est
19
ei odor et fit dolor vehementior et est
20
horripilatio in primis longioris spacij:
21
deinde non cessat abbreuiari spacium eius et addi〈-〉
22
tur grauitas apostematis: tunc scias quod apostema fit exitura
23
et quod peruenit ad collectionem sui. ¶ Et non fiunt do〈-〉
24
lores isti in principio vehementiores: et quanto
25
plus approximat status minorantur nisi quando eru-
26
ptio fit in principio: et solutio continuitatis et dolor pro〈-〉
27
uenit ex ea: et quando colligitur et quando fit materia sanies
28
quiescit etiam calefactio fortis et inflammatio quare quiescit
29
febris eueniens per communitatem cordis. ¶ Et scias
30
quod durities pulsus est testimonium magnum. ¶ Et
31
quando apparet signum exiture aldubellati in visceri-
32
bus et non induratur pulsus non iudices penitus
33
quod sit exitura interior. In huiusmodi enim fortasse non erit
34
in visceribus: immo in siphac quod continet viscera.
35
Et tu quidem iam sentis latus in quo est exitu-
36
ra per grauitatem que pendet ex eo: et per dolorem.
37
¶ De significatione maturationis intrinsece. Capitulum .XXV.
38
QUando accidunt significationes exiture intrinse〈-〉
39
ce: deinde quiescunt accidentia que sunt
40
ex febre et horripilatione et doloris seda〈-〉
41
tione completa et remanet grauitas: tunc
42
scias quod sanies iam confirmata est et maturatio adest.
43
¶ De significatione propinquitatis eruptio-
44
nis intrinsece. Capitulum .XXVI.
45
QUando redeunt dolores et fiunt pun-
46
ctiones et mordicatio et grauitas fit
47
vehementior et similantur febres tunc eruptio
48
iam appropinquat. ¶ Cum ergo acci〈-〉
49
dit rigor subito et sedantur grauitas et dolor: tunc
50
iam eruptio facta est. et proprie quando apparet sanies
51
euacuata mordicans illud quod pertransit. et est necessarium
52
vt sit arefactio virtutis et debilitas arefaciens.
53
¶ Et quando exiture intrinsece fit eruptio subita et
54
egreditur res plurima. tunc fortasse accidunt pulsus
55
cordis et sincopis mala. et fortasse accidit moris[*]moris corrupt for mors
56
propter resolutionem virtutis. et fortasse accidit vomitus
57
et ventris solutio. et fortasse accidit sputum saniei plurime
58
subito quando exitura est in pectore et fortasse accidit pre〈-〉
1
focatio quando erumpit ad pectus res plurima subito.
2
¶ De curatione exiturarum apparentium. Capitulum .XXVII.
3
EUacuationes quidem et ea quibus medicantur
4
apostemata in principijs suis nisi timeatur
5
reditus materiei ad membrum nobile sicut
6
declarauimus: et in hoc errant stoli-
7
di: sunt res in quibus communicant exitura calida et apostema-
8
ta calida que non sunt exiture. ¶ Illud vero quod
9
ei appropriatur de regimine est resolutio eius quod aggre-
10
gatum est in ea. ¶ Et illud est secundum duos modos
11
regiminis. Quorum vnus est regimen currens secundum re-
12
ctitudinem cum egritudo non egreditur ab eo quod
13
consuetum est plurimum. et est vt ingenietur in maturatione
14
materiei vt fiat sanies et in eruptione eius post illud
15
et vt tu obserues virtutem et conserues eam ne pro-
16
sternant eam dolor et eruptio subito. plures enim
17
hominum mortui sunt sincopizando ex arefactio-
18
ne virtutis. Immo oportet vt obseruet eam medicus
19
qualiter confortet virtutem et conseruet eam cum eo quod
20
scis: quare oportet vt cibetur patiens dubellati cibis bo〈-〉
21
nis nisi sit exitura in visceribus: quoniam tunc opor〈-〉
22
tet necessario vt subtilietur cibus. ¶ Et secundus est regi〈-〉
23
men egrediens a rectitudine propter necessitatem dispositio〈-〉
24
nis. et est quoniam quando egritudo est magna: et exitura
25
pertransiens in magnitudine sua illud quod consuetum
26
est: et timetur festinatio rei in expectatione matura-
27
tionis in ea: et scitur quod virtus non sufficit in ma〈-〉
28
turatione illius totius: et si administratur matura〈-〉
29
tiua perducet illud ad vestigium immaturationis: tunc
30
necessaria est perforatio cum cautela ne ferrum tangat
31
illud quod sequitur exituram de membris mobilibus
32
in tactu quorum a ferro est timor: et illud est cum sen〈-〉
33
seris quod materia talis est grossitiei quod non maturabitur
34
et quod calor innatus in membro tante est paruitatis
35
quod non maturabitur: aut timueris quod ipsa propter suam
36
abbreuiationem est talis quod alterabitur alteratione non
37
maturationis vere: aut exitura est prope iunctu〈-〉
38
ras et membra principalia quare timetur quod ipsa
39
corrumpat ea. ¶ Et si fiducia habetur in medicinis
40
facientibus inuiscationem et maturationibus non
41
elongabitur quin inuiscantia prohibeant penetrare
42
inspirationem in spacium: et maturatiua moueant
43
caliditatem debilem. et totum illud iuuat ad putrefa-
44
ctionem membri. In huiusmodi ergo est necessaria incisio pro-
45
funda et perforatio disrumpens: deinde sequantur
46
illud medicine que sunt in vltimo resolutionis et
47
exiccationis. ¶ Et oportet vt sint perforatio et sectio
48
incedentes in longitudine villorum neruorum mem〈-〉
49
bri nisi sit voluntas vt destruatur operatio illius
50
membri timendo casum spasmi. tunc enim incide
51
illos in latitudine et sanabis ab eo quod timebas.
52
¶ Et plurimum quidem longitudinis villorum est cum longitudine
53
corporis nisi in membris appropriatis: et simili〈-〉
54
ter inuenis plurimum longitudinis villorum
55
cum plurimo ligature et rugarum nisi in mem-
56
bris appropriatis sicut in fronte. ¶ Et oportet vt
57
non approximet perforato neque secto aqua neque
58
oleum neque aliquid in quo sit pingue. Et si non
1
est excusatio quin lauetur: tunc fiat cum aqua et
2
melle aut aqua cum vino aut cum aceto. ¶ Quod
3
si vehementiora fiant apostemata et inflatio post per-
4
forationem vaporetur cum lentibus. et si non fue-
5
rit illud necessarium administrabis incarnatiua etiam
6
emplastra. ¶ Et scis quod hec perforatio est generatiua
7
virus et sorditiei et fistularum: verum cum non inue〈-〉
8
nis excusationem tunc non est ingenium illud.
9
¶ Et loca conuenientiora ad expectandum vt in
10
eis maturetur sunt loca carnosa paucorum ner〈-〉
11
uorum et venarum. ¶ Et scias quod pineales ele-
12
uate acutorum capitum parum indigent perfo〈-〉
13
ratione neque ante maturationem neque post ipsam.
14
¶ De regimine maturationis et ingenio ad facien〈-〉
15
dum pus in exituris apparentibus. Capitulum .XXVIII.
16
MEdicinarum maturatiuarum caliditas oportet
17
vt sit proxima caliditati corporis et sit
18
eius inuiscatio quedam. ¶ De illis
19
sunt in primis gradibus embroca cum
20
aqua tepida et emplastratio cum farina tritici aut
21
ordei. et triticum masticatum est melius in hoc: et pa〈-〉
22
nis cum pice aut cera: et crocus et puluis oliba〈-〉
23
ni et pix cum oleo rosaceo aut adeps porci: aut emplastrum
24
de maluauisco et semine lini. ¶ Et iterum emplastrum
25
de ficubus siccis dulcibus grossis pinguibus so〈-〉
26
lis: aut cum farina ordei iterum: et proprie si pona〈-〉
27
tur in ea ysopus et origanum siluestre: aut aggre〈-〉
28
getur cum aqua in qua decoquantur cum pau-
29
co sale non superstuo[*]superstuo corrupt for superfluo. ¶ Et quando ponitur in eo adeps
30
aut oleum aut fortius illo due partes glutinis albo〈-〉
31
tin. ¶ Et medicine composite ex vuis passis et sto〈-〉
32
race et galbano et myrrha et laudano et resina et
33
butyro et mastice et ysopo humida et radice cu-
34
cumeris asinini et radice sanguinis dragonis[*]dragonis i.e. draconis. ¶ Et
35
emplastrum Galieni cum oleo de kerua absque cera et pro〈-〉
36
prie quando soluitur hoc emplastrum in oleo. ¶ Et similiter
37
emplastrum didimos et emplastra basilicon. ¶ Et de
38
bonis in hoc est medicamen de lapide marcha〈-〉
39
site cum ammoniaco quod desuper ponatur do〈-〉
40
nec cadat per se.
41
¶ De regimine exiturarum quando mature sunt. Capitulum .XXIX.
42
CUm inuenis exituram grosse carnis et
43
cutis cum maturatione cuius non spe〈-〉
44
ratur ipsius eruptio: et sunt illic vene et
45
chorde et nerui: tunc oportet vt perfores: quoniam
46
si dimiseris saniem corrumpetur et corrumpet et corro〈-〉
47
det venas et villos neruorum et illud quidem vehementius
48
erit cum fuerit prope iuncturas. ¶ Et tu quidem
49
quare cum tua perforatione locum saniei et scis
50
sollicitus vt cadat porta perforationis inferius
51
nisi vbi non est possibile: et si illud quod est super
52
exituram fuerit grossum et secueris tunc seca por〈-〉
53
tam tantum quoniam adherebit grossum cum eo quod est post
54
ipsum. et si fuerit extenuatum tunc seca totum eius in lon〈-〉
55
gum. ¶ Et scias quod locus in quo est sanies de-
56
claratur per tactum: et quando tangit cum digito proprie:
57
et tu obserua cum digitis alijs saltem alterius
58
manus an expellatur aliquid ex cisti. ¶ Et locus
1
quidem saniei apparet ex declinatione coloris ad
2
albedinem et dum non est matura est decliuis ad al〈-〉
3
bedinem. et quandoque est locus saniei decliuis ad ru-
4
bedinem et citrinitatem cum sanies non est bona et su-
5
stentare in actu absque visu: verumtamen visus est ad-
6
iuuans. ¶ Oportet ergo vt in sectione consequaris lineas
7
naturales ligature: nisi que sunt apud sumen vel apud
8
necessitatem et in membris diuersificantibus situm villorum
9
in longitudine sua loco ligature. ¶ Nam si tu secu〈-〉
10
tus fueris illud in perforatione exiture que est super fron〈-〉
11
tem scilicet ligaturam cadet cutis frontis super faciem: immo
12
oportet vt tu diuersifices ligaturam. ¶ In eis vero que
13
sunt sicut inguina oportet vt vadas cum ligatura in la〈-〉
14
titudine cutis. ¶ Et cum tu perforaueris exituram et
15
extraxeris quod in ea est: tunc necessarium est vt tu succur-
16
ras ad conglutinandum cutem cum carne vt non rumpa〈-〉
17
tur et indurescat et fiat taliter quod non conglutinetur:
18
quare fiat sinus qui non cesset impleri et redeat similis
19
exire prime. ¶ Et quotiens mundificaueris non mo〈-〉
20
retur: iterum quin impleatur et fiat in veritate de genere fi〈-〉
21
stularum. et antequam facias ipsam conglutinari in ho-
22
ra oportet vt mundes eam. et si tibi necessarium fuerit vt in
23
ipsa intromittas radium super cuius caput sit pan〈-〉
24
nus asper cum quo mundifices ipsam et frices: deinde
25
fac ipsam adherere et conserues eam cum ligatura secundum
26
quod dicemus de ligaturis cauernarum et vlcerum
27
profundorum erit conueniens valde. ¶ Et oportet vt tu
28
obserues in perforatione illud quod diximus de con-
29
ditionibus: deinde perfora in loco maturiore: et
30
parte longiore a venis arterijs et chordis. Inquit
31
antilus. ¶ Si exitura fuerit in capite: tunc sectio
32
eius sit sectio equalis et sit cum radice natiuitatis
33
pilorum ne sit transuersa in ea vt cooperiant eam pi-
34
li et non ostendatur cum sanabitur. ¶ Dixit. Et quan-
35
do est locus eius occultus tunc eius perforatio sit la-
36
ta et si acciderit in naso perforabimus eam equalem
37
cum quantitate longitudinis nasi. Et si fuerit prope ocu〈-〉
38
lum perforabimus eam perforatione simili capiti lune no-
39
ue et faciemus tortuositatem inferius. Si autem ac-
40
ciderit in mandibulis secabimus eam equali sectione:
41
quoniam compositio huius loci est equalis et scitur illud ex cor〈-〉
42
poribus senum. ¶ Post aures vero perforabimus
43
illud equaliter. ¶ Brachia autem cubitos et manus
44
et digitos et inguina omnia perforamus in longitudine.
45
¶ Inquit. Et si fuerit prope coxas perforabimus eam
46
perforatione rotunda. et perforatio quidem rotunda est que
47
apprehendit cum apprehensione sua in longitudine
48
corporis aliquid de latitudine eius. ¶ Inquit. Quoniam
49
cum locus iste non perforatur rotunde possibile est vt aggre-
50
gentur in eis materie et fiant pustule. ¶ Et similiter etiam
51
perforatur quod est prope anum propter locum humiditatis
52
que aggregantur in eo. ¶ Et in latere et costis perfo-
53
ratur aperiendo. In testiculis vero et virga equali-
54
ter. ¶ Inquit. Et simus prompti vt semper con〈-〉
55
suetum sit sequens figuram loci quanto plus potueri-
56
mus super ipsum. Coxe autem et adiutoria secantur in
57
longitudine et conserua vt non ledas neruos. Et
58
scias quod perforatio diuersificatur secundum loca: quoniam quando
1
est apud oculum. tunc perforatio euis est lata similis
2
situi oculis et in naso est cum longitudine nasi: et
3
in mandibula est cum longitudine mandibule: et pro〈-〉
4
pe aurem secantur equaliter: quoniam compositio huius loci
5
est equalis et cognoscitur illud ex corporibus senum.
6
Post aures vero perforatur equaliter. et in brachijs. et
7
cruribus et coxa et virga totum equaliter fit in longitu〈-〉
8
dine. ¶ Et similiter in lacertis ventris et in dor-
9
so et inguinibus et sub ascellis pones eam perforatio-
10
nem accipientem ex latitudine etiam ne fiat in ea si-
11
nus qui fiat fistula. et similiter in ea que est prope anum:
12
accipe de latitudine etiam ne proueniat sinus et fiat
13
fistula. ¶ Et testiculi et virga equaliter in longitudi-
14
ne. Et in latere et costis accipe in latitudine etiam
15
vt sit transuersa: quoniam situs costarum est similiter: et caro
16
que est super eas. ¶ Inquit. Considera semper situm
17
carnis et villos lacertorum: quoniam non sumus prompti
18
nisi ad hoc vt perforemus cum imitatione loci vt
19
non perueniat incisio: et sit locus incarnationis bo〈-〉
20
nus non grossus. ¶ Et sit in omni dispositione studium
21
tuum ne incidas arteriam neque venam magnam
22
aut neruum aut villos lacerti: et perforatio sit secundum
23
magnitudinem exiture: sed si fuerit parua: et cur-
24
rit quod est in ea ex loco vno: tunc seda eam in
25
loco vno. et si fuerit magna tunc perfora eam ex prin〈-〉
26
cipio: deinde intromitte digitum tuum indicem sini-
27
strum in eo: et perfora eam vbi peruenerit caput
28
eius: deinde intromitte etiam in foramine secundo.
29
et secundum hoc donec venias super eam. ¶ Et si exi-
30
ture fuerit locus sufficiens ex quo sit possibile
31
exire quod est in ea perforabimus ipsam in illo
32
loco. et si fuerit rotunda: aut fuerit ei figura ne
33
egrediatur quod est in ea ex perforatione vna: perfo〈-〉
34
rabimus eam in interiore parte sui in duobus lo〈-〉
35
cis aut tribus secundum quantitatem quam scis quod om〈-〉
36
ne quod aggregatur in ea currit in hora. ¶ In〈-〉
37
quit: vbi sit exitura coniuncturalis aut membrum
38
nobile aut membrum propinquum ossi: aut panni〈-〉
39
culo festinabimus in perforatione eius antequam
40
confirmetur eius maturatio ne pus corrumpat
41
aliquid de his membris. dico ergo istud est regi-
42
men: quando non inuenimus excusationem de perforatio〈-〉
43
ne. Si autem speramus quod rumpatur per se non perfo〈-〉
44
rabimus et similiter si speramus quod ipsa erum-
45
patur per medicinas facientes eruptionem: for-
46
tasse enim inuenimus in medicinis facientes eru-
47
ptionem quod stat loco perforationis. et multo〈-〉
48
tiens perforatur cutis perforatione aliqua: aut
49
accipitur de ea aliquid. postea ponitur super eam
50
eruptionem faciens vt sit ei profundatio.
51
¶ De eruptionibus exituralibus. Capitulum .XXX.
52
EXituras quidem saluas in quibus non
53
est magna malitia aperit aqua calida et
54
rumpit eas: putrefacte autem ledun〈-〉
55
tur ex hoc vehementer propter illud quod
56
attrahitur eis ex materia. ¶ Et cum vides exi-
57
turam quam aqua calida rectificat: tunc confide
58
de bonitate eius.
1
¶ De cura. Capitulum .XXXI.
2
ET scias quod emplastratio cum radice nar〈-〉
3
cisci rumpit omne prauum et proprie cum aqua
4
et melle bulliat totum illud cum oleo
5
de lilio: aut irino: aut radix canne re-
6
cens cum melle: aut pice sicca cum sorditie alueario〈-〉
7
rum apum: aut emplastrum arbosilos: aut sumatur
8
cere et resine et butyri omnium ana libra .I. et picis sicce
9
et mellis amborum ana libra .ß. et floris eris vncie .III. et
10
olei quantum sufficit. et medicamen de alleis est bo〈-〉
11
num valde. ¶ Aut sumantur ammoniaci .VI. cere .IIII.
12
glutinis albotin .III. sulfuris citrini .III. nitri .III. et
13
fiat ex eis emplastrum. ¶ Et de illis que nos ex-
14
perti sumus est vt sumantur medulla granorum cot〈-〉
15
ti et nux rancida et fermentum et caules decocti et ce〈-〉
16
pe decocte et sinapis et fimus columbinus et fiet ex
17
eis emplastrum. rumpit enim velociter. ¶ Et iterum
18
diaquilon solutum in mucilagine sinapis et sapone
19
associatum cum ficubus. ¶ Et de medicinis erumpen〈-〉
20
tibus stantibus loco persorationis[*]persorationis corrupt for perforationis est vt administretur
21
emplastrum factum ex melle anacardos: et pice humi-
22
da que duo aggregentur cum igne equaliter: deinde
23
ponantur super exituram per diem medium: quoniam rumpet
24
eam. ¶ Et de eis iterum que sunt fortia est vt suman〈-〉
25
tur alkali et calx non extincta et ponantur in subuer-
26
sione sui et media aque: deinde coletur postquam bul-
27
lierunt et sint in illa aqua alkali et calx: deinde su〈-〉
28
mantur et ponantur in caldaria de ere et ponantur super
29
prunas et congelentur in salem et sumatur de hoc sale
30
aliquid et quantum est quarta eius de sale ammoniaco et
31
ponatur in mucillagine nasturtij in qua fit aliquid de
32
melle anacardi et administretur. ¶ Aut sumantur causa
33
tarides et terantur et ponantur super oleum vetus et po-
34
nantur super ignem leuem scilicet ignem prune donec totum
35
coaguletur: deinde teratur sicut teritur emplastrum et ponatur
36
super ipsum mel anacardi et proprie si ponatur in eo ster-
37
cus accipitris: aut stercus passerum: aut stercus ana-
38
tis. ¶ Et quidam iam dixerunt alkebikez. ¶ Et de
39
medicinis resoluentibus est omne calidum resolutiuum
40
iteratum super membrum cum rarificatione membri et rari〈-〉
41
tate eius cum vaporationibus facientibus illud de illis
42
in quibus est humiditas calida: et quanto plus resol〈-〉
43
uitur emplastretur multotiens locus et embrocetur.
44
et oportet ne vacuum sit regimen a medicinis lenientibus
45
donec leniatur durities ipsius: quia necessarium est vt ad〈-〉
46
ministrentur lenientia sola. ¶ Et iste medicine re-
47
soluentes saniem sunt de summa albaurach et sinapis
48
et stercus auium et arsenicum et calx et cordumeni et
49
misceantur cum eis que sunt sicut thus et glutinum al〈-〉
50
botin et mastix et aldibic et aggregentur cum aceto et
51
oleo antiquo: et medicamen factum cum alleis aut ex
52
alacohen aut ex piretro et staphisagria et bau-
53
rach cum melle. ¶ Et ante omnia ista mundetur locus
54
cum aqua calida. ¶ Et medicamen de marchasita.
55
cuius descriptio. ℞. lapidis marchasite .ʒ.XII. am〈-〉
56
moniaci tantundem farine fabarum .ʒ.VI. misceatur cum
57
resina humida et liniatur super cutem: et ponatur super
58
saniem donec cadat per se. ¶ Et oportet vt admi〈-〉
1
nistretur statim: quoniam exiccatur velociter. ¶Et
2
medicamen factum ex salis ammoniaci quantitate
3
partis vnius et ex bezahard quantitate quarte par-
4
tis vnius et ex lithargirij quantitate partis vnius
5
et tertie: et ex olei antiqui quantitate partis vnius
6
et duarum tertiarum partis: sumatur ex eo lini〈-〉
7
mentum. ¶ Et quando non conferunt medicine sicut
8
prediximus necessarium est perforare: aut cauterizare.
9
¶ De regimine exiturarum intrinsecarum. Capitulum .XXXII.
10
ALdubellet quidem intrinsece opor-
11
tet vt regantur cum euacuatione et pro-
12
prie quando colera est egrediens in ege〈-〉
13
stione et vrina significat quod sanguis to〈-〉
14
tus est malus. Quando vero verificatur existima-
15
tio medici quod fanguis[*]fanguis corrupt for sanguis est bonus preter illum quem
16
expellit ad exituram et post euacuationem tunc oportet
17
vt maturetur cum medicinis equalibus sicut est vi-
18
num tenue subtile cum bibitur paulatim. ¶ Et il〈-〉
19
lud cui innitendum est in maturatione exquisitissi-
20
ma eorum sunt medicine subtiliatiue exiccatiue si-
21
cut myrrha et cinnamomum et relique species et con〈-〉
22
sequantur cum potu vini subtilis quod est ad al-
23
bedinem decliue. ¶ Et de compositis sunt ty-
24
riaca et mitridatum et homorusia.
25
¶ De aldemenul. Capitulum .XXXIII.
26
ALdemenul iterum sunt de genere exitura〈-〉
27
rum. Et plurimum eorum fit ex malitia digestio〈-〉
28
nis et ex motibus super repletionem et
29
que currunt cursu illorum. ¶ Et deteriores al-
30
demenul sunt qui sunt profundiores.
31
¶ De cura aldemenul. Capitulum .XXIIII.
32
QUaudo apparent aldemenul tunc eorum
33
cura circiter tres dies est cura apostematum
34
calidorum: deinde post illud oportet vt sit oc-
35
cupatio in resoluendo et maturando. fortasse enim re〈-〉
36
resoluentur et illud est secundum minus: et fortasse matu〈-〉
37
rantur. ¶ Et non oportet vt sit negligentia in curatione
38
aldemenul: multotiens enim conuertitur ad exituram ma-
39
gnam. ¶ Et cura eius est euacuatio secundum quantitatem necessi-
40
tatis flobotomie et solutionis ventris: et cum fuerit in al〈-〉
41
demenul pulsatio et basis radicis tunc est necessaria
42
maturatio. ergo adiuuetur ad illam. Et illum quidem qui
43
passus est multitudinem egressionis aldemenul libe-
44
rat solutio ventris et rarificatio cutis cum balneis ad〈-〉
45
ministratis semper et exercitio. ¶ Et de matura-
46
tiuis quidem est semen almaru tritum cum lacte aut ficu〈-〉
47
bus: aut cum ficubus et melle: et ficus cum melle ipso. et
48
triticum masticatum est bonum ad maturationem eorum:
49
et similiter passe confecte cum baurach. Aut ficus cum si-
50
napi permixte cum oleo de lilio. ¶ Et medicamen
51
aldemenul cognitum: et medicamen de fermento
52
notum. ¶ Et medicamen cui inest iste modus
53
maturat. ¶ ℞. butyri vnciam .I. et mediam. fermenti ace〈-〉
54
tosi vnciam .I. et seminis almaru triti: et psilij omnium ana
55
vnciam .I.ß. lactis fici .ʒ.III. fenugreci et seminis lini omnium
56
ana .ʒ.V. bulliat in lacte et administretur: ipsum enim est iu-
57
uamentum temperatum. ¶ Et cum aldemenul difficulter
58
venit ad pus et cum quiete caliditatis grauis tunc
1
flobotoma venam que imbibit ipsum: deinde ven〈-〉
2
tosa locum et non facias istud in principio quoniam egre-
3
dietur sanguis virulentus et retinebitur grossus et fiet
4
illic vlcus durum. ¶ Et quando maturatur et non
5
aperitur perfora ipsum aut cum medicinis aut cum fer-
6
ro: aut secundum qod dictum est in exituris. et de bonis erum〈-〉
7
pentibus est istud semen lini fimus columbinus et
8
fermentum.
¶ De moro. Capitulum .XXXV.
9
HOc est apostema molle ex carne addita quod
10
accidit in carne rara. Et plurimum eius
11
fit in ano et vulua. et quandoque est saluum: et
12
quandoque est malignum dolorosum.
13
¶ Tractatus secundus de apostematibus frigi-
14
dis et que currunt cursu eorum.
Capitulum .I.
15
HUmores frigidi et qui currunt cur〈-〉
16
su eorum in corpore sunt flegma et
17
melancolia et ventositas et composi-
18
tum ex eis: et tu iam sciuisti species
19
eorum. ¶ Et apostemata frigida aut sunt
20
flegmatica: aut melancolica: aut vento〈-〉
21
sa: aut composita. ¶ Et apostemata flegmatica aut sunt
22
simplicia et nominantur apostemata mollia. Aut aquosa si〈-〉
23
cut accidit membro aliquo vt in eo aggregetur aqua sicut
24
hydropisis proprie. ¶ Aut dubellet in quo sunt sicut
25
nodi lenes. Aut dure sicut scrophule et nodi duri.
26
¶ Et melancolica aut sephiros aut cancer. et tu scies
27
differentiam inter vtrasque. ¶ Et ventosa aut sunt eleua〈-〉
28
tio: aut inflatio. et eleuatio quidem est quando ventositas
29
permiscetur substantie membri. et inflatio est quan〈-〉
30
do est ventositas aggregata in spacio vno fixa in
31
eo. ¶ Et quandoque componuntur illa apostemata adinuicem
32
et cum calidis ex eis.
¶ De apostemate molli fleg〈-〉
33
matico quod nominatur vndimia. Capitulum .II.
34
ESt apostema album molle in quo non est caliditas.
35
et quanto plus materia est subtilior et magis
36
madida et mollificatio eius vehemen-
37
tior et digitus facilius penetrat in eo quod
38
comprimit non cum prohibitione eius quod est in eo quod
39
est in eleuatione. et quanto plus materia est grossior et
40
est ad duritiem et frigus decliue. et plurimum eius est a
41
vapore flegmatis et est de genere eleuationis. ¶ Et
42
differunt vndimia ab apostematibus melancolicis per paucita〈-〉
43
tem duritiei et paucitatem obfuscationis. ¶ Et quando
44
accidit ex percussione et similibus et non occurrit
45
materiam que attrahitur ad locum eius nisi flegma
46
tunc non apostema preter apostema flegmatis. et
47
illud est parum et non euacuatur ex dolore.
48
¶ De curatione apostematis mollis. Capitulum .III.
49
EUacuatio quidem que fit cum solutione
50
ventris et abstinentia ab eo quod generat
51
flegma est res que est necessaria. ¶ Et
52
cum factum fuerit istud oportet vt sit reper〈-〉
53
cussio eius in princpio cum eo quod aggregat exicca〈-〉
54
tionem et resolutionem. et oportet vt fricetur locus cum man〈-〉
55
dili fricatione dura. et deinde administrentur super
56
ipsum exiccatiua. et non oportet vt contangat ipsum aqua.
57
¶ Et de illis que bona sunt in principio est vt
58
administretur super ipsum spongia noua infusa in aceto
1
commixto aut infusa in aqua baurach et cineris. In
2
substantia enim spongie sunt exiccatio et resolutio. Et
3
quotiens additur egritudo ponatur acetum in quo in-
4
funditur spongia fortius parum. ¶ Et apud statum
5
perueniat cum ipso finis in fortitudine. et administre-
6
tur solum cum spongia. et permixtum cum oleis vehemen-
7
tis resolutionis et in illa hora iterum administra spon-
8
giam infusam in aqua cineris fici et vitis et ilicis et si-
9
milium. et oportet vt comprehendat spongia omnia latera ne
10
declinet materia ad latus aliud. et quandoque administras lo-
11
co spongie cum non inuenitur panum duplicatum in dua〈-〉
12
bus tunicis cum aqua cineris et quando assiduatur super
13
ipsum vna vice post aliam fortasse sufficit. et aqua cal-
14
cis est fortior. ¶ Et de illis que conferunt iterum
15
est oleum rosaceum cum aceto et sale et sulfure combusto. et
16
ipsum sulfur est bonum. ¶ Et cicer cum aqua caulis est
17
mirabilis iuuamenti. et memithe in principio solum
18
et cum quibusdam exiccantibus calidis est bonum. ¶ Et
19
strictura cum ligamentis confert ei in quo non est materia gros〈-〉
20
sa. et oportet in illa ligatura vt sit inceptio ab inferio-
21
re ad superius. ¶ Et succus myrti est bonus in prin〈-〉
22
cipio et bonitas eius post illud est vt cum eo confician-
23
tur medicine post. ¶ Et cum hoc apostema est in mem-
24
bro neruoso spisso: aut ligamento: aut chorda
25
permisceatur in medicinis quod incidat cum lenificatio-
26
ne. ¶ Et quando est cum hoc dolor propter causam que dicta
27
est tunc oportet vt sedetur dolor in primis cum his que sunt
28
sicut ysopus humida et vinum coctum: et cerataria
29
ex oleo et vt administretur embroca cum vino stiptico
30
nigro et post illud administretur cum cinere et simi〈-〉
31
libus. ¶ Et de epithimatibus bonis est vt sumatur
32
myrrha et licium et ciperi et aloes et crocus et aca-
33
tia et boliarmeni parum et conficiantur cum aceto et
34
aqua caulis. ¶ Et iterum folia tamarisci et sal et
35
oleum et bolumarmenum emplastrata cum aceto. ¶ Et
36
iterum ei quidem cuius antecessit dolor sumantur sor〈-〉
37
des balnei et bulliant cum aqua et inspissetur cum calce
38
que ponatur in ea donec fiat sicca massa mollis et
39
liniatur. ¶ Et iterum liniantur loca cum oleo et po〈-〉
40
natur desuper spongia: aut lana imbibita aceto: et li-
41
getur super ipsum. et medicamen de fermento est iuua〈-〉
42
tiuum. ¶ Et de eis que sunt iuuatiua est vt suman〈-〉
43
tur folia lilij et conterantur bene et exprimantur et sup〈-〉
44
ponantur: est enim mirabile: et similiter alumen et licium
45
contrita cum aceto et aqua cineris. ¶ Et de epi-
46
thimatibus fortis iuuamenti est istud: stercus vacci〈-〉
47
num et olibanum et storax: et vsnee et calamus aro〈-〉
48
maticus et spica et absinthium et omnia iuuatiua et
49
omnes medicine predicte in areolis apostematum re〈-〉
50
memorate in antidotario. ¶ Et quandoque con-
51
fert mollitiei accidenti in apostematibus pregnan-
52
tium vt submergatur summitas canne de qua fiunt sco〈-〉
53
pe in aceto: et ponatur desuper. ¶ Et melius eo
54
est illud quod fit post contritionem ex chimolea cum
55
aceto et anetum. ¶ Et de embrocis decoctio cau〈-〉
56
lium et aneti: aut decoctio corticum citri: et molli-
57
ciei que est sequens ydropisim et egritudines alias
58
queritur cura que est cause.
1
¶ De nodis. Capitulum .IIII.
2
NOdi sunt dubellet flegmatice compre-
3
hendentes humores flegmaticos: aut
4
generatos a flegmate qui sunt sicut caro
5
aut sicut puls aut sicut mel: aut sicut
6
aliud proprie qui eueniunt in curuaturis iuncturarum
7
aut res dura. ¶ Non est longinquum quin ne-
8
cessarium faciat eius obuiatio esse melancolicam: verum nos
9
posuimus eam flegmaticam quoniam radix illius duri est
10
flegma cui accidit vt desiccarentur grosse. ¶ Et
11
quandoque acccit vt nodetur neruus et similatur nodo et non
12
fit de nodis: et differt a nodis: per hoc quod non sepa〈-〉
13
ratur ex omni parte: et non separatur in longitudine. immo
14
dextra et sinistra et multotiens accidit ex percussione
15
quod assimilatur nodis. Cum ergo curatur in principio cum
16
strictura superposita remouetur et resoluitur.
17
De cura. Capitulum .V.
18
NOdorum qui sunt glandosi curatione est
19
incisio et persoratio[*]persoratio corrupt for perforatio non aliud. ¶ Et similiter
20
curatio valens in duris et similibus. ¶ In〈-〉
21
quit antilus. tende in primis cutem que
22
est super nodos cum manu tua sinistra. aut mini-
23
ster extendat eam tibi secundum modum qui est possibilis. Ue〈-〉
24
rumtamen oportet ne secetur cistis nodi: quoniam illud prohibe/
25
bit te vltimare excoriationem. ¶ Et cum extenderis
26
tibi cutem bene: tunc seca eam cum facilitate. quoniam possibile
27
est quandoque vt velamen nodi tendatur cum eo in dispositioni-
28
bus tarda ergo donec appareat tibi velamen no-
29
di. deinde extende tibi cutem vtriusque lateris cum
30
vncinis et incipe excoriare cistim a carne. quoniam pos〈-〉
31
sibile est excoriare ipsam. et fortasse est annexa ei.
32
et tunc excoria ipsam cum gamedin donec egrediatur
33
cistis sana cum eo quod est in ventre eius. illud enim est
34
magis certum quod esse potest. ¶ Cum ergo extraxeris
35
illud si cutis non superfluit a loco vulneris propter par-
36
uitatem nodi tunc absterge sanguinem et ablue vul-
37
nus cum aqua mellis et sue eam et incarna. Et magni-
38
ficatur super ipsum plurimum propter compressionem nodi: tunc ab-
39
scinde radicem eius totam. deinde cura. et si nodus
40
est vicinus neruo aut vene. et est de illis que exco-
41
riantur. tunc necesse est excoriare ipsum. et si est de
42
illis qui excoriantur qui non indigent excoriatione cum
43
gamedin et timetur quod abscindetur aliquid de illo: tunc
44
extrahe ex eo illud quod egreditur et pone in residuo
45
medicamen acutum et non incarnes ipsum donec sci-
46
as quod non remansit in eo aliquid de cisti: quoniam
47
illud quod de eo remanet redit cum vult nodus ma〈-〉
48
gnus: ergo imple ipsum cotto et cura ipsum cum me〈-〉
49
dicamine. ¶ Et cum perforatur oportet vt aufera-
50
tur cistis que est ei cum complemento sui. et si non
51
cum alio saltem cum vncinis: quoniam cum dimitti-
52
tur et si minimum sit de ea redit. ¶ Et si possibile
53
est vt excorietur tunc si accipiatur cistis cum nodo
54
erit melius: et si relinquitur aliquid de cisti ponatur
55
in ea medicamen acutum: deinde consequenter ad-
56
hibeatur butyrum. ¶ Et in mellino quidem quod
57
est de exituris sis sollicitus adeo ne rumpatur ci〈-〉
58
stis eius. et ingenia vt egrediatur cum cisti: nam
1
si eius cistis rumpitur eius egressio erit diffici-
2
lis. Si vero accidat vt rumpatur: tunc rectum est vt
3
conserues ipsam secundum illud quod est in ea et exco〈-〉
4
riatum ab ea aggregetur et stringatur cum liga-
5
mentis. et quando currit de illo res plurima tunc
6
oportet vt custodiatur patiens ipsum cum confor-
7
tantibus naturam suam. et conseruetur apud somnum.
8
fortasse enim aduenit sincopis ei et oportet vt me〈-〉
9
dicetur curatione eius qui timet sincopim. Et
10
multi quidem de habentibus nodos non tolerant
11
excoriationem. neque medicinas acutas propter
12
magnitudinem egritudinum eorum et propter complexio-
13
nes eorum etiam: neque sufferunt aliud nisi perforatio〈-〉
14
nem. Oportet ergo in istis vt perforentur eorum nodi
15
et extrahatur quod egredietur ab eis. et neque pre-
16
sumas de cisti: immo pone in eo omni die postquam
17
egreditur illud quod aggregatur: oleum cum buty-
18
ro tepidum. nam cistis putrefiet et egredietur per se.
19
¶ De bona autem curatione mellini fauosi est vt
20
incipiatur et euaporetur cum aliquo calido: de-
21
inde emplastretur cum passis enucleatis et melius
22
est vt excorietur cutis. deinde ponantur super eam
23
emplastra. et fortasse consequitur medicamen acu-
24
tum in excoriatione cutis finem notum sicut calx
25
et sapo et cinis et alia de illis que currunt cursu eo〈-〉
26
rum de illis que dicta sunt in erumpentibus exitu〈-〉
27
ras. ¶ Et iterum sumantur calcis .ʒ.IIII. et fecis vi〈-〉
28
ni aduste .ʒ.II. et nitri .ʒ.II. magre .ʒ.I. serueat in aqua
29
cineris ebullitionibus paucis et ponatur in ampul〈-〉
30
la de plumbo et roretur semper vt non exiccetur. Et
31
hoc medicamen est bonum iterum altheeltil et glan〈-〉
32
dibus et similibus. et est vt sumantur ellebori et ar〈-〉
33
senici rubei amborum ana partes .II. et corticum eris
34
partes .IIII. et fiat ex eis linimentum cum oleo rosaceo et
35
sumatur ex semine vrtice et corticibus eris et ar〈-〉
36
senico cum oleo rosaceo. ¶ Et de emplastris bonis
37
iterum mellino et omnibus exituris calidis et in qui〈-〉
38
bus est humor lenis est illud. ℞. laudani et gal-
39
bani et bdellij et sorditiei vasis aperis et glutinis
40
albotin equales partes: sumatur ex istis et ex soluti〈-〉
41
nis[*]solutinis corrupt for solutiuis sine plurima mordicatione: et sumatur bau-
42
rach et medietas eius ellebori et fiat ex eo empla-
43
strum ex cera et oleo rosaceo. ¶ Et iterum calcis pars
44
.I. colcothar pars .I. arsenici pars .I. ¶ Glandu-
45
las autem que similes sunt alsilac: et sunt species nodi
46
si tibi est possibile extrahere extrahe sicut alsilac
47
et non fiat inde nocumentum neruo aut membro vi〈-〉
48
cino fac. ¶ Et si fuerit in manu et pede et in lo-
49
co coniuncto cum neruis et chordis non presumas
50
extrahere ipsum: quoniam faciat cadere patientem in spas〈-〉
51
mum: immo contere ipsum et constringe super ipsum
52
cum aliquo cui sit grauitas donec maturet eum.
53
¶ Et signum eius est quod huiusmodi comprehen〈-〉
54
sio super ipsum stupefacit membrum.
55
¶ De glandulis. Capitulum .VI.
56
QUandoque generatur in quibusdam mem〈-〉
57
bris apostema glandulosum sicut auel〈-〉
58
lana et nux et minus eis et multotiens
1
supervolam[*]supervolam cf. Venice 1564: super {uolam} manus et super frontem: et est in prin〈-〉
2
cipio taliter quod cum super ipsum fit compressio separatur.
3
deinde redit multotiens et multiplicatur et fortasse
4
non redit. ¶ Et cura eius est de genere curationis no〈-〉
5
dorum. Et quandoque sufficit et conteratur et comprimatur. de-
6
inde super ipsum stringatur plumbum grauis stricture:
7
quoniam digerit ipsum. et proprie quando linitur super plumbo
8
epithima digestiuum de illis que sequuntur. ¶ Et
9
oportet iterum vt strictura administretur post
10
eius digestionem: quoniam illud est causa pro-
11
hibens reditionem.
12
¶ De pustulis glandosis. Capitulum .VII.
13
ACcidunt etiam quandoque pustule glandose
14
parue. et earum cura est ipsarum contritio et ex〈-〉
15
pressio eius quod est in istis: et stringere
16
plumbum super eas.
17
¶ De fugille. Capitulum .VIII.
18
FUgille est de genere apostematum glandulosorum
19
et quasi hoc nomine appropriatur illud quod
20
fit post aurem. Et nos quidem iam dixi-
21
mus sermonem vniuersalem in omnibgs[*]omnibgs corrupt for omnibus que cur〈-〉
22
runt cursu eius. ¶ Et cura eius est cura predicta
23
in capitulo apostematum gladularum[*]gladularum corrupt for glandularum et in apostematibus que sunt post
24
aurem. Et de illis que sunt ei propria est cinis lima〈-〉
25
ciarum confectus cum antiquo adipe non salito. Et
26
huic quidem medicine non est par. ¶ Et iterum cinis
27
mustele permixto in eo cerato cum oleo de lilio et
28
antiquatur et administretur et confert scrofulis etiam.
29
¶ De scrofulis. Capitulum .IX.
30
SCrofule similantur nodis sed differunt
31
ab eis in hoc quod non sunt separate sicut
32
nodi: immo sunt suspense cum carne.
33
¶ Et plurimum quidem accidunt in carne molli
34
et est eis iterum velamen neruosum: et fortasse fit
35
scrofula vehementis magnitudinis. Et fortasse
36
ex vna earum generantur plures et similantur in hoc
37
altheeltit: et quandoque ordinantur nodi: et fiunt sicut cin〈-〉
38
gulus pendens ex collo ad vnam partem et quasi sint
39
racemus. ¶ Et scrofule ad vltimum sunt glandu〈-〉
40
le sclirotice. ¶ Et de scrofulis quidem sunt quibus
41
associatur dolor et est difficilis curationis: et fortasse
42
in eius curatione est necessaria perforatio et putrefactio.
43
¶ Et homines vehementius expositi ad habendas scro〈-〉
44
fulas in partibus colli et capitis sunt curta habentes
45
colla humidarum complexionum. ¶ Et loca in quibus
46
generantur plus scrofule sunt collum et subascelle. Et
47
videtur quod non nominantur scrofule nisi propterea quod multum
48
accidunt porcis propter gulositatem eorum: aut propterea quod figu〈-〉
49
ra earum secundum plurimum assimilatur porcis. ¶ Et saluio〈-〉
50
res scrofuse[*]scrofuse corrupt for scrofule sunt que accidunt infantibus et gra〈-〉
51
uiores earum sunt que accidunt iuuenibus.
52
¶ De cura. Capitulum .X.
53
RAdix super quam est fiducia in curatione
54
habentium scrofulas est euacuatio et subtiliatio
55
regiminis. ¶ Et de euacuatione laudabili est vo〈-〉
56
mitus et est necessarium solutione educere fleg〈-〉
57
ma grossum: et proprie cum pillulis nominatis algua-
58
sili. ¶ Et iterum sumantur turbith et zinziberris et zuccari
1
partes equales et bibantur vsque ad .ʒ.II. et hoc quidem est
2
cum hoc quod soluit flegma grossum non calefa-
3
ciens neque intestinorum faciens rasuram. ¶ Et floboto〈-〉
4
mia iterum est iuuatiua. et oportet proculdubio vt fiat ex
5
cephalica. ¶ Regiminis vero subtiliatio est quoniam oportet
6
vt deuitet cibos grossos et potum aque super eos et
7
nauseatiuam satietatem et repletionem et toleret famem
8
quantum potest et abhorreat omne quod replet caput materia.
9
¶ Et oportet vt custodiat preparatus eis caput ab eo quod
10
facit currere ad ipsum materias: ex preparationibus facienti〈-〉
11
bus currere sicut prosternere se super faciem: et curua〈-〉
12
re se super genua prolixe et habere puluinar planum: et
13
ab operationibus que trahunt materias ad caput sicut
14
locutio plurima et dolor capitis et rixa. ¶ Et ven〈-〉
15
tosatio est inconueniens patientibus scrofulas secundum
16
plurimum: et illud ideo quoniam non est ei possibile vt euacuet ex
17
materia que est in scrofulis et que currunt cursu eius:
18
immo trahit ad eas et ingrossat ipsas per id quod extra〈-〉
19
hit de sanguine subtili. ¶ Et multotiens quidem
20
redeunt scrofule incipientes extenuari et resolui
21
ad dispositionem suam primam. et omnino regimen scrofula〈-〉
22
rum similatur regimini sephiros ex parte ipsius egri-
23
tudinis. ¶ Et cum scrofule sunt magne tunc pla〈-〉
24
garij alienant se a curatione earum cum ferro et me〈-〉
25
dicamine acuto: et illud est de illis que ducunt ad
26
vlcerationem earum et ipsarum corruptionem: et est ne-
27
cessarium in huiusmodi vti euacuatione et mundificatione et sub〈-〉
28
tiliatione cibi: et administrare medicinas resoluti〈-〉
29
uas super eas cum facilitate. ¶ Et iam inuenimus
30
emplastrum apostolicon relatum ad christianos in scro-
31
fulis mortalibus ruptis sanationis magne: sed eum[*]eum corrupt for cum
32
facilitate et lenitate. ¶ Et de emplastris calefacien〈-〉
33
tibus scrofulas est emplastrum diaquilon. Et quandoque per〈-〉
34
miscentur cum hoc emplastro medicine alie quas po〈-〉
35
suit Hypocrates sicut radix lilij et proprie cum proprietate
36
que est in ea et sicut stercus caprarum et ouium et si-
37
cut nasturtium et radix cucumeris asinini: et vue
38
montane et ficus que cadunt ante maturationem
39
albe aut farina fabarum et amigdale amare et bdel〈-〉
40
lium et aggregentur ad illud et administrentur. ¶ Et
41
de emplastris bonis est emplastrum huiusmodi. ℞. farine fa-
42
barum et ordei et pinguedinis porci et rizi omnium ana
43
partem .I. et radicis colloquintide et aluminis iameni
44
et radicum lilij et picis humide omnium ana partem .ß.
45
aggregetur illud cum oleo antiquo cum pingue〈-〉
46
dine frixa post liquefactionem pinguedinis et
47
picis in oleo. ¶ Et confert emplastrum bonum
48
resoluens duritiem in hebdomada et in eo quod
49
est minus ea in tribus diebus quod Galienus narra〈-〉
50
uit in catagenis. Recipe sinapis et seminis vrtice et sul〈-〉
51
furis. et spume maris et aristologie et bdellij ana
52
vnciam .I. ammoniaci et olei antiqui et cere ana vncias .II.
53
¶ Et de medicinis que super eas ponuntur est
54
pix confectis cum ea ficubus aut cum squilla aut
55
confecta cum ea radix caulis contrita et radix
56
capparis cum bdelio et lupini cum aceto et mel〈-〉
57
le aut cum sirupo acetoso et stercus vaccinum ag-
58
gregatum vel decoctum cum aceto aut omnia ista cum
1
adipe porci aut cum oleo. ¶ Medicamen bo-
2
num fenugreci partes .IIII. calcis et nitri amborum
3
ana pars .I. aggregentur cum melle. et iterum radix
4
cucumeris asinini et folia lauri cum glutino al-
5
botin aut cinis amborum aggregatus cum eo.
6
¶ Et iterum aggregentur farina herbi et stercus ca〈-〉
7
prarum et ouium: et proprie montanarum cum vrina in〈-〉
8
fantis et fiat linimentum. ¶ Et iterum hoc medica〈-〉
9
men myrrhe .X. ammoniaci .VII. et dibic .I. euisci
10
quercini glandium .V. galbani olei de bezahar: sor〈-〉
11
ditiei aluearij apum .I. teratur totum. ¶ Et iterum
12
aggregentur in mortario aldibic preparatum et resina
13
et sint pro omni libra galbani vncie .III. aggregetur illud. et est
14
linimentum bonum. ¶ Et de medicinis bonis sunt
15
cere gummi pini adipis porci non salite prassij et
16
floris eris partes equales fiat ex eis linimentum.
17
¶ Et iterum resine dactilorum corticum eris ana partes
18
.II. aluminis iameni arsenici omnium ana partes .IIII. suma〈-〉
19
tur ex eis linimentum. ¶ Et de medicinis bonis
20
est medicamen de kitran: et medicamen cucu-
21
meris asinini et medicamen de condisi. et medi-
22
camen nominatum sandaros. et medicine facte cum ser〈-〉
23
pentibus et singularis ex eis est vt sumatur serpens
24
mortuus: et proijciatur in vas lutatum luto sapientie
25
et dimittatur in furno de lateribus: deinde proijcia〈-〉
26
tur eum equali quantitate sui aceti permixti cum melle
27
secundum medietatem. ¶ Et de medicinis bonis est me〈-〉
28
dicamen de cordumeni: et nasturtio et fimo colum〈-〉
29
bino cum oleo: et omnia lenitiua sunt iterum singula〈-〉
30
ria. ¶ Et similiter farina herbi cum eis et sola cum
31
aceto et cum melle et cum pice et cera et oleo.
32
¶ Et iterum sumantur vue montane et nitrum et resi〈-〉
33
na et farina herbi et aggregentur cum aceto et mel〈-〉
34
le: aut accipe radices lilij et seminis lini et infundantur
35
in vino et ponantur in eis ambobus post illud fi-
36
mi columbini quantitas quam exigit illud quod presens est
37
et fiat ex eis quasi emplastrum et est mirabile. ¶ Et
38
iam experta sunt vrina cameli arabici et anodatum
39
eius emplastrum aut epithima commixtis cum eis me〈-〉
40
dicinis que sunt ad scrofulas et fuerunt iuuati-
41
ua. ¶ Et almugat est ex epithimatibus mirabi〈-〉
42
libus. ¶ Et existimauerunt quidam et est alkindus
43
quod messes cornu caprini quando aduritur et bibitur
44
hebdomada vna omni die pondere .ʒ.II. video quod
45
non oportet fieri in omni mense hebdomada vna. ¶ Et
46
scias quod de scrofulis sunt in quibus est cancerosi-
47
tas: et huiusmodi quidem oportet vt conficiantur medicine calide
48
predicte cum.[*]cum. corrupt for cum [redundant period] oleo rosaceo et dimittantur per dies aliquot
49
et administrentur. ¶ In scrofulis autem que sunt ca〈-〉
50
lide complexionis non oportet vt superflua sit administra-
51
tio medicinarum acutarum: immo sufficit eis quod est si-
52
cut sauic de tritico cum aqua coriandri. ¶ Et
53
fortius illo est myrtha cum duplo sui de licio con〈-〉
54
fecta cum aqua coriandri. et regimen in hoc vt
55
vincat aqua coriandri aut vincat medicamen aliud
56
secundum quod presens est et necessarium facit vehementia inflatio〈-〉
57
nis aut paruitatis eius. ¶ Et de illis que conferunt
58
eis est vt fiat sternutatio cum oleo de nucleis per〈-〉
1
sicorum excorticatorum adustorum. ¶ Quod si necessarium
2
fuerit in curatione scrofularum vti ferro oportet tunc
3
vt sit administratio eius in scrofulis vicinantibus
4
venis pluribus et venis pulsatilibus et neruis cum
5
cautela et defensione. Homo enim quidam errauit cum perfo-
6
raret quasdam scrofulas et obuiauit ramo neruo〈-〉
7
rum reuersiuorum. quare destructa est vox. et iam
8
accidit vt non inueniret neruum sed detegeretur eum fri-
9
gori: quare corrupta est complexio eius et destructa
10
est eius operatio vsquequo redit ad ipsum eius complexio cum
11
calefactione. ¶ Et fortasse errauit et inuenit algui〈-〉
12
degi. et deterior alguidegi in hoc est illa que est
13
profundior. quapropter cum excoriatur ex latere saluo oportet
14
vt sumantur scrofule et destruatur quod residuum est cum
15
medicamine acuto et non perueniat lateri lesio.
16
¶ De apostematibus duris. Capitulum .XI.
17
APostema durum nominatum sephiros quod
18
purum est: est illud cui non associatur sen〈-〉
19
sus neque dolor: et si remanet cum eo sen〈-〉
20
sus et dolor paruus: tunc non est sephi〈-〉
21
ros purum: et purum quidem et non purum cum quo est
22
sensus quidam est priuans dolorem. ¶ Et sephiros
23
aut fit a melancolia feculenta sola radicali et color eius
24
est cineritius: aut melancolia commixta cum flegmate
25
et color eius est decliuis ad colorem corporis: aut
26
ex flegmate solo quod iam induratum fuit. ¶ Et pu〈-〉
27
ri quidem color vt multum est color plumbi et est vehe-
28
mentis tensionis et duritiei et fortasse superemi-
29
nent ei pili. et hoc est illud cui non est sanitas: et
30
est quoddam ex eo cuius color est color corporis et
31
permutatur de membro ad aliud et nominatur fermos. et
32
quandoque est cum dolore corporis durum magnum quod
33
non sanatur neque permutatur vnquam. ¶ Et omne sephiros
34
aut incipit apparere paulatim et additur aut conuer〈-〉
35
titur ex flegmone aut herisipilla aut exitura in
36
loco vacuo. et cum plurimum accidit durities in visceri-
37
bus non accidit nisi post apostema calidum quando curantur cum
38
infrigidantibus viscosis ex medicinis et cibis. ¶ Et
39
quandoque canceratur sephiros et propinquitas sephiros
40
ad cancrum et elongatio eius ab eo est secundum multi-
41
tudinem inflammationis eius et paucitatem et aperitionem
42
pulsationis in eo et occultationem eius et aperitionem
43
venarum in circuitu eius et non aperitionem earum.
44
¶ De cura. Capitulum .XII.
45
OPortet vt de eis apostematibus illud cure〈-〉
46
tur cui est sensus et vt sit irrisio post
47
mundificationem corporis cum eo quod
48
educit humorem facientem egritudinem:
49
et fortasse est illa mundificatio cum flobotomia si est
50
sanguis plurime nigredinis et super illud quod resoluit
51
et lenit simul: et non curetur cum eo quod resoluit et
52
exiccat tantum: quoniam illud perducit ad vehementiam lapi〈-〉
53
deitatis propter exiccationem grossi et resolutionem subtilis.
54
¶ Et oportet vt ponantur curationi eius due reuolu-
55
tiones: reuolutio resolutionis cum lenitate cum eo
56
quod non exiccat plurimum quia omne resolutiuum secundum pluri-
57
mum exiccat et humectatiuum raro resoluit: et oportet vt
58
sit gradus eius in caliditate ex secundo ad tertium et in
1
exiccatione ex gradu primo. et reuolutio alia le-
2
nificationis: et sint iste due reuolutiones succeden〈-〉
3
tes. ¶ Et oportet vt membrum famem pati cogatur in re-
4
uolutione resolutionis et trahatur nutrimentum ad eius
5
oppositum cum motione illius oppositi et exerci〈-〉
6
tio eius et ipsius famelicatione et cibetur in reuolu-
7
tione lenificationis. et fiat ei causa appetendi nutrimen〈-〉
8
tum cum fricatione et que sunt ei similia et liniatur
9
cum pice et diuersificetur necessitas in virtute me〈-〉
10
dicinarum resoluentium et lenificantium et debilitate
11
earum secundum raritatem membri et ipsius spissitudinem
12
et vehementiam duritiei et debilitatem eius. ¶ Et
13
iterum compositio medicinarum oportet vt aggregetur inter duas
14
virtutes. ¶ Et oportet ne multum vtantur balneo quoniam
15
resoluit subtile et aggregat spissum et non peruenit
16
ad hunc finem vt leniat spissum. ¶ Et lenificantia
17
quidem quibus est resolutio quedam sunt sicut adeps gal〈-〉
18
linarum et anserum et vitulorum et boum et ceruorum proprie
19
et medulle eorum et adeps hirci. et asinini adeps est
20
bona eis et adeps rapacium leonum et vrsi et leopar〈-〉
21
di et adib et que currunt cursu eorum de vulpibus
22
et lupis. Et adipes rapacium ex auibus. ¶ Et oportet
23
vt misceantur cum eis que sunt sicut ammoniacum
24
et bdelium et galbanum et storax et mastix quando prepa-
25
rantur ad resoluendum et fiant singularia. ¶ Et de
26
predictis adipibus melior est adeps leonum et vrsi.
27
Et in mucilagine fenugreci et seminis lini sunt resolu〈-〉
28
tio et lenificatio. ¶ Et oportet ne in istis adipibus et
29
earum similibus de mollificantibus sit sal omnino: quoniam
30
sal exiccat et indurat: immo oportet vt sit earum operatio ope〈-〉
31
ratio solis in cera que lenit et liquefacit et non perue〈-〉
32
nit ad hoc vt exiccet. ¶ Et de lenificantibus ite〈-〉
33
rum in quibus est resolutio quedam: sunt bdelium siciliense
34
et oleum antiquum et oleum de alcanna et oleum de
35
lilio et galbanum et laudanum et storax et ysopus hu〈-〉
36
mida: et meliora eorum sunt que sunt minoris anti〈-〉
37
quitatis et exiccationis et vehementioris humidi-
38
tatis: et iterum mastix album appropinquat predictis.
39
Et in oleo de alcanna et oleo de lilio et ficubus et
40
alkerua est de resolutione et lenificatione simul quod est
41
supra sufficientiam. ¶ Et de lenificantibus quidem
42
est vt sumatur fex seminum et fex aceti et ferueant et
43
effundatur post ebullitionem bonam super vtrasque quod
44
est ei conuenientius et administretur. ¶ Et de me-
45
dicinis bonis ad illud est vt sumantur stercus asi-
46
ni et radix euisci et fiat ex ambobus linimentum:
47
et si fuerit cum ambobus storax erit melius.
48
¶ Et iterum quando apparet lenitas oportet vt leniatur cum
49
ammoniaco soluto cum aceto forti diebus plu-
50
ribus: deinde redeat lenificatio aut galbano et
51
opoponaco: aut sumantur galbanum et ammonia-
52
cum et bdelium et terantur omnia et inuoluantur cum oleo
53
de ben et oleo de lilio cum aliquantulo mucilagi-
54
nis fenugreci et lini et fiat emplastrum. ¶ Et sordi〈-〉
55
ties balnei est ex medicinis vehementis iuuamen〈-〉
56
ti quando ponitur in emplastris apostematum durorum. et cum non
57
inuenitur sordities balnei tunc administrentur loco
58
eius aqua euisci et nitrum. ¶ Et de emplastris bonis
1
in hora resolutionis sunt emplastra que sunt ad scro〈-〉
2
fulas de illis que diximus et emplastra iulios et
3
colophon. ¶ Et cum apostema est vehementis grossi〈-〉
4
tiei tunc non est excusatio ab aceto: ipsum enim inci〈-〉
5
dit: et debilitat virtutem membri et proprie cum est
6
neruosum: quoniam est vehementius vacuum a materia et
7
dimittit eam cause imprimenti deforis. Uerum oportet
8
vt fit administratio aceti et intromissio eius in
9
medicinis in fine rei non in eius principio: et vbi
10
cadit vltimatio in lenificatione: et cum intromissio〈-〉
11
ne tepiditatum lenificationis. et alleuietur in admini-
12
stratione aceti. et cum non fit alleuiatio cum ace-
13
to nocet neruis et conuertit in lapideitatem. ¶ Et
14
medicus tunc fit audacior in administrando ace〈-〉
15
tum cum apostema est in membro carnoso sicut id quod
16
est in splene: et quandoque linitur locus cum aceto et va-
17
poratur cum eo: deinde consequitur cum epithimate
18
sicut illud quod est de opoponaco. deinde ammo〈-〉
19
niaco: deinde incipit cum pauco leni postea ad-
20
ditur virtus: deinde gradatur ad lenificationem.
21
¶ Et oportet vt administretur super apostema oleum lene in quo
22
non est stipticitas et est magis conueniens quam aqua
23
et proprie oleum de aneto factum cum anets[*]anets corrupt for aneto humi-
24
do. ¶ Et illud duritiei quod est in neruis et cor-
25
dis curetur cum incisiuis. ¶ Et de curationibus bo-
26
nis ad illud est vaporatio ex lapidibus ignitis scilicet
27
lapide molendini. et melius quo fit vaporatio
28
ab eo est cum aceto. et melior a quo fit vapora-
29
tio est marchasita: et oportet vt ad hanc perueniatur summam
30
in vaporando et suffumigando donec appareat
31
sudor: et quandoque linitur cum marchasita trita cum ace〈-〉
32
to et confert. ¶ Et oportet vt alleuiatio iterum fiat in ad-
33
ministratione aceti vt non separetur subtile et indu-
34
retur spissum: vt non corrumpat virtutem neruorum
35
superflue: et est in principio deterius et ponantur
36
administrationi eius interpolationes in quibus est
37
lenificatio: cum ergo incipies: tunc vaporetur mem-
38
brum cum eis que diximus et leniatur tunc cum
39
medicinis conuenientibus et vt illud fiat in mem-
40
bro carnoso est saluius.
41
¶ De duritie iuncturarum. Capitulum .XIII.
42
QUandoque accidit in iuncturis durities
43
prohibens moueri iuncturas cum fa-
44
cilitate: et non destruit sensum. et quandoque
45
est neruus cum quo est stupor aliquis.
46
¶ Et quandoque est carnosior. et cura est cum eo quod sciuisti.
47
¶ De eis que nominantur almismar. Capitulum .XIIII.
48
ALmismar est nodus rotundus albus
49
similis capiti claui. Et plurimum quidem accidit ex
50
percussione et post exituras et post cura〈-〉
51
tionem earum amplius multiplican〈-〉
52
tur in corpore. Et plurimum eius accidit in pedibus et
53
digitis pedum et in inferioribus et ledit in tantum quod pro〈-〉
54
hibet incessum: quare oportet vt sectio fiat super
55
ipsum et extrahatur aut moueatur cum manu
56
semper et annectatur ei plumbum quando tali-
57
ter est quod non est possibile vt extrahatur. ¶ Et
58
plurimum quidem eius cum non curatur fit cancer.
1
¶ De cancro. Capitulum .XV.
2
CAncer est apostema melancolicum de melancolia adusta
3
a materia colerica aut in qua est materia colerica
4
cum qua combusta est non a pura feculenta.
5
¶ Et differt a sephiros per se cum do〈-〉
6
lore et acuitate et pulsatione quadam et velocitate ad〈-〉
7
ditionis propter multitudinem materiei et inflammationem: et
8
propter illud quod accidit in illa materia de ebullitione cum ipsa
9
venit ad membrum. ¶ Et differt ab eo iterum per ve〈-〉
10
nas quas mittit in circuitu suo ad membrum in quo
11
est quasi pedes cancri: et non sunt rubee sicut in fleg〈-〉
12
mone: immo decliues ad nigredinem et obfuscatio〈-〉
13
nem et viriditatem et iam diuersificatur ab eo: quoniam
14
plurimum aduentus sui fit incipiendo et aduentus duri
15
fit permutando ex calido. ¶ Et differt a sephiros:
16
quoniam est ei sensus et illi non est sensus omnino. ¶ Et
17
plurimum quidem accidit in membris raris: et illud est in mol〈-〉
18
lioribus plus in epate et in membris neruosis ite〈-〉
19
rum. ¶ Et in primis cum accidit est occulte dispositionis
20
et quando apparet cancer ambigitur esse eius in primis
21
cum apparet secundum plurimum: deinde apparent signa eius.
22
¶ Et in primis cum apparet in principio est sicut fa〈-〉
23
ba parua durus rotundus fusci coloris in quo est
24
caliditas quedam. ¶ Et cancer quidam est vehementis
25
doloris: et alius est parui doloris quietus et alius est
26
qui perducit ad vlcerationem: quoniam est ex melancolia que est
27
adustio sanguinis et adustio colere pure solius: et
28
alius est siccus qui non vlceratur. ¶ Et quandoque permu〈-〉
29
tatur vlceratus ad non vlceratum: et quandoque reducit eum
30
ad vlceratum curatio eius cum ferro: et ponit ei la-
31
bia grossiora et duriora. ¶ Et videtur quod hoc apostema sit
32
nominatum cancer propter vnam duarum rerum aut propter suam tena〈-〉
33
citatem cum membro sicut tenacitas cancri cum eo quod ve〈-〉
34
natur aut propter formam suam in rotunditate sua secundum
35
plurimum cum dolore suo et egressione venarum que
36
sunt sicut pedes eius in circuitu ipsius.
37
¶ De cura. Capitulum .XVI.
38
ILlud quod oportet cauere de cura eius est:
39
quoniam cum incipit fortasse est possibile vt prohi-
40
beatur ne addatur super illud quod ipse est: et
41
conseruetur ita quod non vlceretur. et accidit in
42
quibusdam horis vt sanetur incipiens: confirmatus ve〈-〉
43
ro non. ¶ Et multotiens quidem accidit cancer inte〈-〉
44
rius occultus: et est rectificatio in eo secundum quod dixit
45
optimus hypocrates vt non moueatur: quoniam si mouetur for〈-〉
46
tasse perducit ad mortem. et si dimittitur et non curatur
47
fortasse prolongatur spacium cum salute quadam: et pro〈-〉
48
prie quando rectificantur cibi et ponuntur de illis que in〈-〉
49
frigidant et humectant et generant materiam saluam
50
sicut aqua ordei et pisces alredradu parui et vi-
51
telli ouorum sorbilium et similia illis. ¶ Et quando est illic
52
caliditas: tunc detur lac vaccinum statim cum extractum
53
est butyrum: et colatur et quod sumitur ex oleribus hu-
54
midis vsque ad cucurbitam. ¶ Et fortasse sufferunt
55
cancri parui sectionem: nam si possibile est vt destruantur
56
cum aliquo: tunc non est possibile vt destruantur nisi
57
per incisionem vehementem: vt ex toto assumatur
58
membrum inuadens quod est in circuitu eius: in-
1
cidendo ipsum ex circundante apostema eradicando omnes
2
venas que imbibunt ipsum ita: vt non remaneat
3
de eis aliquid et currat post illud ex eis sanguis
4
plurimus: et iam antecessit mundificatio corporis
5
per solutionem ventris ex materia mala et flobotomiam: deinde
6
conserua eum faciendo eum stare super cibos bone
7
quantitatis et qualitatis et confortatione membri ad
8
expellendum: quamuis incisio in pluribus horis addit
9
ei malitiam. ¶ Et fortasse indiget post incisionem
10
cauterio. ¶ Et fortasse erit in cauterio timor ma〈-〉
11
gnus et illud erit quando fuerit cancer prope membra
12
principalia et nobilia. et iam narrauit quidam primo〈-〉
13
rum quod medicus quidam incidit mammillam cancero-
14
sam radicitus: et cancerata est altera. Dico quod
15
possibile fuit si fuit illud in via cancerandi quoniam inue-
16
nit illam egritudinem. et possibile fuit vt esset secundum semi〈-〉
17
tam permutationis: et est magis apparens.
18
¶ De rememoratione regiminis soluendi ipsum Capitulum .XVII.
19
SUmat in potu multis vicibus inter
20
quas sint dies pauci quaque vice qua-
21
tuor aureos epithimi cum aqua casei:
22
aut aqua mellis: aut decoctionem epi-
23
thimi in sirupo acetoso. Et ei qui ex homini-
24
bus est fortis detur hiera ellebori.
25
¶ De rememoratione medicinarum localium
26
ad cancrum. Capitulum .XVIII.
27
PEr medicinas locales ad cancrum re〈-〉
28
quiruntur quatuor intentiones scilicet destru〈-〉
29
ctio cancri penitus et est difficilis: et
30
prohibitio additionis: et prohibitio vlce〈-〉
31
rationis. et curatio vlcerati. ¶ Et in illis quibus
32
queritur destructio cancri penitus itur versus il-
33
lud in quo est resolutio eius quod collectum est de materia
34
mala et expulsio eius quod preparatum est ad colli-
35
gendum in membro de ea: et si fuerit vehementis
36
virtutis et motionis: tunc dimittatur: nam illud quod
37
de medicinis forte est addit cancro malitiam. et
38
similiter oportet iterum vt alienentur in eis mordicatiua: et
39
propter illud sunt medicicine[*]medicicine corrupt for medicine bone ei in mineralibus
40
ablutis sicut tutia abluta: et misceantur cum ea quan〈-〉
41
doque de oleis: sicut est oleum rosaceum et oleum de keiri.
42
¶ Ad illud vero quod prohibet additionem per〈-〉
43
uenitur cum abscissione matieri[*]matieri corrupt for materiei et refectione cibi
44
et confortatione membri et cum medicinis reper-
45
cussiuis notis: et administratione linimentorum
46
mineralium: sicut linimentum fricationis lapidis
47
molendini et lapidis cottis[*]cottis i.e. cotis: et sicut linimentum
48
factum ex fricatione eius quod resoluitur inter tabu〈-〉
49
lam et manicham de plumbo in humiditate effu-
50
sa super tabulam que est sicut oleum rosaceum et sicut aqua
51
coriandri et iterum emplastratio cum acresta tri〈-〉
52
ta est bona iuuatiua. ¶ Et illa quibus queritur pro〈-〉
53
hibitio vlcerationis sunt linimenta predicta ad pro〈-〉
54
hibendam additionem cum non fuerit in eis mor〈-〉
55
dicatio: omnia enim ea sunt iuuatiua et proprie quan-
56
do miscentur cum fricatione predicta que fit ex
57
pistello et tabulis plumbeis: quando est confri-
58
cata terra sigillata aut bolum armenum: aut oleum
1
antiquum et aqua semperuiue et cerusa cum succo
2
lactuce: aut mucillagine psilij et cerusa et plumbo:
3
quoniam est compositio bona. ¶ Et de eis que sunt iu〈-〉
4
uatiua est emplastratio cum cancris fluuialibus recen-
5
tibus et proprie cum climia. ¶ De illis autem que in
6
curatione vlcerati sunt bona est vt assiduetur pan-
7
nus lini infusus in aqua solatri super eum. et quo〈-〉
8
tiens fortasse exiccatur madefiat desuper cum aqua
9
eius. ¶ Aut sumatur medulle tritici: et olibani et
10
ceruse de plumbo omnium pondus .ʒ.I. et terre sigil-
11
late et boliarmeni et aloes abluti omnium ana .ʒ.II.
12
aggregentur ista et terantur. et administrentur su-
13
per humidum pulueres et super siccum emplastrum factum
14
cum oleo rosaceo. ¶ Et quandoque confert eis cinis cancri
15
cum cerato cum oleo rosaceo et melius eo est cui admi-
16
xtum est equale ei de climia: et quandoque confert
17
in eo medicamen de tutia aut tutia abluta cum aqua
18
portulace aut mucillagine psilij.
19
¶ De apostematibus ventosis et inflationibus
20
lacertorum. Capitulum .XIX.
21
DE apostematibus ventosis aliud est quod
22
fit a vapore leui: et similatur estuationi et
23
et currit cursu eius. et aliud est quod sit a
24
vapore ventoso: et nominatur inflatio et est
25
ei impulsio et vicissitudinaria accessio: et fortas-
26
se percutit percussione manus et proprie quando inuenit spa-
27
tium ad quod aggregatur sicut stomacus et intestina. et quod
28
est inter panniculos circundantes ossa: et inter ossa
29
circundata lateris. et inter lacertos. et similiter quod
30
circundat chordas: et fortasse non resoluit spa-
31
tia: immo subtiliat membra coniuncta et resoluit
32
ea et generat in eis quod facit necessarium disrum〈-〉
33
pere ea. ¶ Et ventositas remanet et retinet pro-
34
pter spissitudinem suam. et propter grossitudinem suam.
35
et propter spissitudinem eius quod continet eam et
36
constrictionem pororum. ¶ Et quandoque existi-
37
mat homo quod super membrum eius sicut genu sit
38
apostema indigens perforatione: quare perforat
39
ipsum: et egreditur ventositas tantum.
40
¶ De cura. Capitulum .XX.
41
ILius autem quod est simile estuationi
42
cum augmento loci curatio est genus cura〈-〉
43
tionis eius. ¶ In inflationis vero cu-
44
ratione est necessarium quod cutem ingrediatur et resoluat
45
illud quod est in ea: et sit possibile vt sit ei super locum mo-
46
ra spatij longi et est necessarium vt sit in fine subtilia〈-〉
47
tionis vt firmetur subtilitas partium eius ex pro〈-〉
48
fundatione vltima. ¶ Et fortasse indiget posi-
49
tione ventosarum absque scarificatione vt carmine-
50
tur ventositas. ¶ Et de medicinis eius locali-
51
bus sunt olea calida sicut oleum subtilium partium
52
in quo decocta sunt sicut rutha. et cyminum. Et
53
de seminibus subtiliantibus semen apij anisi: et ame〈-〉
54
os et que similantur illis. ¶ Et de emplastris resol-
55
uentibus et proprie propter illud quod cadit in membris
56
chordosis et lacertosis est illud quod recipit sordi-
57
tiem balnei que ponatur cum aqua in patella calcis
58
non extincte secundum quantitatem qua proueniat ex ea
1
spissitudo luti: et lintantur[*]lintantur corrupt for liniantur cum eo: et quandoque faciunt ex
2
vino et calce emplastrum equale bonum. ¶ Aliud: suma〈-〉
3
tur ysopus sicca: et teratur et puluerizetur super ceratum
4
factum ex cera: et oleo anetino: et fiat ex eo emplastrum
5
ad liniendum. Et in eo quod accidit ex inflatione in la〈-〉
6
certis propter attractionem que accidit eis: oportet vt alie〈-〉
7
nentur medicine calide valde et acute ne refugiant
8
membra ex eis: et terantur immo quando medican-
9
tur cum resolutiuis: tunc misceatur cum eis aliquid
10
de sedantibus dolorem: et illud est sicut curatio tua
11
quam scis cum eo quod est sicut rob concessum cum
12
oleo in quo infusa est lana ysopi. ¶ Et si fuerit
13
caliditas aliqua: tunc cum oleo rosaceo infusa in eo
14
lana ysopi et dissoluta in eo aqua ysopi humide.
15
¶ Et administrentur omnia illa tepida ad cali-
16
ditatem decliuia: et non permittantur infrigidari:
17
quoniam frigus nocet huiusmodi. ¶ Quod si fue〈-〉
18
rit illic dolor ex principio: tunc administrent de-
19
super olea in quibus est sedatio doloris cum prohi〈-〉
20
bitione aliqua ex principio sicut oleum violaceum et rosaceum
21
cum virtute olei anetini. ¶ Et quando inuenitur
22
aliqua alleuiatio ponatur in medicinis illud in
23
quo est additio virtutis ad resoluendum sicut nitrum
24
et acetum: deinde sicut cinis et emplastra resoluen〈-〉
25
tia: sicut emplastrum predictum.
26
¶ De vena medeni[*]medeni i.e. medena. Capitulum .XXI.
27
ESt vt accidat super partem corporis pustula
28
quedam inflans: deinde vesicat: postea egre-
29
ditur ex eo quiddam rubeum ad nigredinem
30
decliue: deinde non cessat prolongari et prolongatur: et
31
fortasse est motus voluntarius sub cute ac si esset
32
motus animalis: et quasi in veritate sit vermis donec exi〈-〉
33
stiment quidam quod sit animal quod generatur. ¶ Et existimant
34
quidam quod sit ramus villi nerui per vehementiam grossi〈-〉
35
tudinis. ¶ Et plurimum quidem accidit in cruribus. et ego
36
iam vidi eam super manus et super latus: et multipli-
37
catur in infantibus super vtrumque latus. et quandoque exten-
38
ditur: et abscinditur et magnificatur in ea labor et do-
39
lor: immo per spacium dolet. et si non incidatur. Et
40
Galienus quidem dixit: quod non fuit comprehensum ex
41
esse eius aliquid manifestum super quod fit innitendum:
42
quoniam ipse non vidit eam omnino. ¶ Et dixit quod cau〈-〉
43
sa eius est sanguis calidus malus melancolicus
44
aut flegma adustum adiuuatum cum vehementia
45
siccitatis complexionis. ¶ Et fortasse generant eam
46
quedam aque et olera cum proprietate que est in
47
eis. et de cibis qui plurimum generant ea est ille qui
48
est calidus et siccus: et quanto plus fuerit mate-
49
ria a qua generatur acutior erit dolor vehementior
50
et fortasse accidit in corpore vno in locis quasi qua〈-〉
51
draginta eius. aut quinquaginta ex qua tamen
52
euadet cum curatione. ¶ Et minoratur in cor-
53
poribus humidis et assuetis balneationibus et
54
cibis humidis et assuetis vino cum mensura. et
55
plurimum quidem generatur in medena. et pro〈-〉
56
pter hoc proportionantur ei. et generatur etiam
57
in terra corasceni et alijs. et multiplicantur iterum
58
in terra egypti et in terris alijs.
1
¶ De cura. Capitulum .XXII.
2
SOllicitudo quidem eius in terra in qua generatur
3
et cibi ex quibus generatur in quibus est materia que
4
est causa eius illud est cum euacuatione sanguinis
5
mali flobotomando ex basilica aut ex saphena secundum
6
locum. et mundificationem sanguinis cum eis que sunt
7
sicut syrupus de myrabolanis et decoctio epithimi:
8
et potare pillulas cochias proprie et administratio tri〈-〉
9
fere facte ex sene et fumoterre: et humectatio cor-
10
poris cum cibis humectantibus et balneationes et reli〈-〉
11
quum regimen humectatiuum notum. ¶ Uerum cum
12
apparet esse eius in primo apparitionis eius tunc rectum
13
est vt administretur regimen membri cum emplastris infrigidan-
14
tibus et humectantibus sicut sunt succi frigidi noti cum
15
duobus sandalis et camphora post mundificationem
16
corporis et administrationem iterum factam cum missione
17
sanguisugarum super locum. ¶ Et de epithimatibus
18
bonis est epithima ex sandalo et aloe et campho-
19
ra aut myrrha et psilium et lac dulce. Si autem non se-
20
paratur sed incipit cadere fortasse prohibet eam et aufert
21
eam et alleuiat labores in ea si bibat patiens eam secundum
22
continuitatem tribus diebus omni die pondus .ʒ.II. aloes:
23
aut bibat de eo in die .I.ʒ.ß. in secundo .ʒ.I. in tertio .ʒ.〈-〉
24
I. et .ß. tribus diebus: et liniatur super eam aloes aut li〈-〉
25
niatur super orificium eius humiditas aloes humidi
26
viscosi. ¶ Et similiter in principio cum egreditur si non curatur
27
de ea et egreditur: tunc rectum est vt preparetur ei quod strin〈-〉
28
gat eam et super quod reuoluatur cum facilitate paulatim:
29
donec egrediatur vsque ad finem sui absque incisione. et
30
melius est plumbum super quod inuoluitur: et sit sufficientia super
31
grauitatem eius in attractione eius: quoniam attrahitur cum
32
facilitate et non abscinditur. ¶ Et sit studium tuum
33
in alleuiatione egressionis eius vt incipias et exte〈-〉
34
nues membrum et rarifices ipsum cum embrocis ex aqua
35
calida et mucilaginibus infrigidantibus et oleis le-
36
nificantibus frigidis et subtilis caliditatis: et que
37
currunt cursu eius vt facilis fiat exitus eius. ¶ Et
38
fortasse non sit facilis per illud: immo indiget eis que
39
sunt sicut linimentum cum oleo de keiri: immo samba-
40
cino: immo oleo de ben: et vt administretur super ipsam
41
emplastrum de pice. et si existimatio fecerit necessarium vt
42
perforetur vt egrediatur cum totalitate sua et non fuerit
43
quod prohibeat perforetur et extrahatur. et si egressio eius
44
cum extractione predicta non fuerit facilis et perfo-
45
ratio ipsius non fuerit possibilis: tunc putrefac eam
46
cum butyro. putrefiet enim tota et egredietur. Et
47
caue ne administres calida ex medicinis: quoniam for〈-〉
48
tasse peruenit ad estiomenum. ¶ Et quando assiduatur su〈-〉
49
per posteriora eius fricatio cum sale paulatim: et
50
illud fit retro cum facilitate. et ex egressione eius cum
51
subtilitate egreditur cum totalitate sua et proprie quando
52
scinditur aut penetratur quod est post ipsam: et in-
53
tromittitur stilus sub ea illic et expellitur: et assidua〈-〉
54
tur abstersio cum ipsa egreditur cum sale paulatim:
55
et cum facilitate: nam cum illud sit cum ea egreditur tota
56
¶ Quod si incidatur et redit non erit excusatio quin
57
perforetur nisi inueniatur modus alius: deinde egre〈-〉
58
diatur cum facilitate et curetur locus cura vulnerum.
1
¶ Tractatus tertius de lepra.
2
¶ Quid sit lepra et causa eius. Capitulum .I.
3
LEpra est infirmitas mala proue-
4
niens ex sparsione colere nigre in
5
corpore toto. quare corrumpitur complexio
6
membrorum et forma ipsorum et figura
7
eorum: et fortasse corrumpitur in fine
8
eius ipsorum continuitas: ita vt cor-
9
rodantur membra et cadant casu qui fit ab vlceratio-
10
ne. ¶ Et est sicut cancer communis corpori toti. fortasse enim
11
vlceratur et fortasse non vlceratur. ¶ Et est aliqua que cum
12
patiente eam manet tempore longo valde. ¶ Et me〈-〉
13
lancolia quidem quandoque expellitur ad membrum vnum
14
et facit accidere duritiem: aut sephiros: aut cancrum
15
secundum dispositiones suas. Et si fuerit subtilis dominans
16
prouenit estiomenus. et si expellitur ad superficiem
17
cutis eueniet illud quod nominatur baras et morphea
18
nigra et impetigo et his similia. ¶ Et quandoque spargitut[*]spargitut corrupt for spargitur
19
in corpore toto: et tunc si putrefiat prouenit febris
20
melancolica: et si conculcetur et non putrefiat eueniet le〈-〉
21
pra. ¶ Et causa eius efficiens antiquior est malitia
22
complexionis epatis decliuis valde ad caliditatem et sic〈-〉
23
citatem. quare adurit sanguinem in melancoliam: aut com-
24
plexio corporis totius aut sunt ambe ita quod faciunt
25
sanguinem acquirere per causas suas frigus. ¶ Et
26
causa eius materialis sunt cibi melancolici et cibi flegma〈-〉
27
tici: iterum quando componitur in eis satietas nauseatiua:
28
aut operatur in eis caliditas quare resoluit subtile et
29
ponit spissum melancoliam et repletiones. Et comestio〈-〉
30
nes super satietatem sunt ad hanc eandem intentionem.
31
¶ Et cause eius iuuatiue sunt opilatio pororum:
32
quare prefocatur calor innatus et infrigidatur sanguis
33
et ingrossatur: et proprie quando splen est opilatus de-
34
bilis non attrahit neque potest mundificare sanguinem
35
ex humore melancolico: aut est virtus expulsiua
36
in visceribus debilis ab expulsione illius in venas
37
ani et matricis et sunt pori stricti. ¶ Et quandoque ad〈-〉
38
iuuat illud totum corruptio aeris in seipso: aut
39
propter vicinitatem leprosorum quoniam egritudo est inua〈-〉
40
dens. ¶ Et quandoque accidit propter hereditatem et propter
41
complexionem embrionis ex qua creatus est in se proter[*]proter corrupt for propter com-
42
plexionem que est ei: aut acquisitam in matrice: pro-
43
pter dispositionem que est ei: sicut si accidat ei vt sit
44
conceptio in dispositione menstruorum. ¶ Et quando aggre〈-〉
45
gatur caliditas aeris cum malitia cibi et eius essen-
46
tia est ex genere piscium et carne salita et carne grossa:
47
et carnibus asinorum et lentibus proculdubio est vt
48
eueniat lepra sicut multiplicatur in alexandria. Et
49
colera nigra quando permiscetur sanguini adiuuat
50
parum eius ad generandum multum ipsius: quoniam proculdu〈-〉
51
bio ingrossatur ex duobus modis: quorum vnus est
52
per substantiam suam grossam. et secundus perfrigus
53
suum congelans. ¶ Et quando ingrossatur per partem hu-
54
miditatis sue tunc est exiccatio eius per caliditatem cor-
55
poris facilior. Et iam peruentum est ex grossitudine
56
sanguinis leprosorum ad hoc vt egrediatur in floboto〈-〉
57
mijs eorum quiddam quod est sicut arena. et hec egritu-
58
do nominatur leonina et dicitur quod non nominatur ita: nisi quoniam
1
plurimum accidit leonibus. et dicitur quoniam terribilem
2
facit faciem patientis eam et ponit eam in forma
3
leonum. Et dicitur quoniam rapaciter tenet quod capit ra-
4
pacitate leonis et de hac egritudine que est de-
5
bilis difficilis est curationis. et de curatione for-
6
tis non fit spes. et incipiens quidem est susceptibili-
7
or et confirmata est magis inobediens. ¶ Et facta
8
ex melancolia colere est magis feda et pluris no〈-〉
9
cumenti et difficilorum[*]difficilorum corrupt for difficiliorum accidentium et vehementius adu-
10
rens: sed est susceptibilior curationis. ¶ Et fa-
11
cta a fece sanguinis est saluior et quietior et non vlce-
12
rat. ¶ Et facta a melancolia adusta similatur co-
13
lerice in suis accidentibus. sed est tardias[*]tardias corrupt for tardius suscipiens
14
curationem. ¶ Et hec quidem egritudo non cessat
15
corrumpere complexionem membrorum per qualitatem
16
contrariam qualitati conuenienti vite scilicet caliditati et
17
humiditati donec peruenit ad membra principalia.
18
et illic interficit. et incipit in primis ab extremita〈-〉
19
bus[*]extremitabus corrupt for extremitatibus et membris leuibus. et illic cadunt pili ab ea
20
et alteratur color eius: et fortasse peruenit ad vlceran〈-〉
21
dum. deinde vadit paulatim in corpus totum.
22
nam quamuis prima generatio eius sit in visceribus: tamen pri〈-〉
23
mum vestigium eius est in extremitatibus: quoniam sunt
24
debiliores: verumtamen quandoque moritur patiens eam antequam
25
conuertatur malitia eius apparens super viscera mem〈-〉
26
bra[*]membra cf. Venice 1564: et membra principalia: et est mors illius cum attractione
27
et propter malitiam complexionis illius. ¶ Et cum cancer
28
qui est lepra membri vnius sit de illis quibus non
29
est sanatio: tunc quid dicemus de lepra que est can〈-〉
30
cer corporis totius. verumtamen in lepra est res
31
vna. et est quod egritudo spargitur in totum corpus.
32
¶ Et quando administrantur curationes fortes
33
sustentat egritudinem et non agit super membra
34
simplicia et in cancro non est ita.
35
¶ De signis. Capitulum .II.
36
QUando incipit lepra incipit color fieri
37
rubeus tendens ad nigredinem. Et appa〈-〉
38
ret in oculis obfuscatio ad rubedinem
39
decliuis. et apparet in anhelitu strictura. et in vo〈-〉
40
ce raucedo causa nocumenti pulmonis et canne eius.
41
et multitudo in sternutatione. et apparet in naso
42
gauetu: et fortasse fit strictura in naribus et cassa〈-〉
43
mu: et incipiunt capilli in subtilitatem et paucitatem
44
peruenire. et apparent vene in pectore et parte faciei.
45
Et est odor corporis et proprie in sudore. et odor an〈-〉
46
helitus ad fetorem decliuis. et apparent mores me-
47
lancolici et mali et dolosi. et multiplicantur in som〈-〉
48
no somnia melancolica. et sentit in somno quasi su〈-〉
49
per corpus suum sit grauedo maxima: deinde ap〈-〉
50
paret sparsio in capillis et casus in eis ex toto proprie
51
in pilis qui sunt in facie et partibus eius: et quandoque dislo〈-〉
52
catur locus pilorum. et scinduntur vngues. et incipit
53
forma fieri feda. et facies fit terribilis. Et color de〈-〉
54
nigratur. Et incipit sanguis congelari in iunctu-
55
ris et putrefit. Et additur constrictio anhelitus do〈-〉
56
nec peruenit ad difficultatem vehementem et dis〈-〉
57
niam magnam. ¶ Et peruenit vox in fine raucedi〈-〉
58
nis. et ingrossantur labia et denigrantur. ¶ Et ap〈-〉
1
paret super corpus additio glandulosa similis ani
2
mali quod grece nominatur sacos[*]sacos cf. Venice 1564: satos: deinde inci-
3
pit corpus vlcerari quando lepra est non quieta.
4
et corroditur cartilago nasi: deinde cadunt nasus
5
et extremitates et currit virus fetens: et redit vox
6
ad occultationem: et tunc iam non remanent pili et
7
denigratur color valde. ¶ Et pulsus quidem leprosi
8
est debilis propter debilitatem virtutis et paucita-
9
tem necessitatis: cum egritudo sit frigida et tarda
10
non velox propter debilitatem frigoris: et sit necessaria
11
spissitudo cum non sit velocitas neque magnitudo.
12
¶ De cura. Capitulum .III.
13
OPortet vt incipiatur in ea cum euacua-
14
tionibus et mundificatione anteque in-
15
grossetur egritudo. et cum tu verificaue〈-〉
16
ris quod illic sit sanguis plurimus cor-
17
ruptus: tunc oportet vt incipias et flobotomes
18
flobotomia vltima: et si non aliunde saltem ex manibus.
19
Et si non verificaueris illud tunc non flobotomes. flo-
20
botomia enim ex venis magnis quandoque plus nocet
21
quam sit eius iuuamentum. Uerum fit securitas cum flo〈-〉
22
botomia eius ex separationibus venarum paruarum
23
si timetur flobotomia magnarum. ¶ Et scias quod sanguis
24
frigidus est in eo quod apparet: quare fit illud ma〈-〉
25
gis vltimum quam ventose et sanguisuge: et minus no-
26
cens visceribus: et ille sunt sicut vene frontis et na-
27
si. At vero secundum plurimum flobotomia est necessaria in
28
curatione huius egritudinis. ¶ Et de illis que
29
vocant ad illud est constrictio anhelitus eius et diffi〈-〉
30
cultas ipsius. et forte est necessarium flobotomare
31
guidem apud vehementiam raucedinis vocis et ti-
32
morem prefocationis. ¶ Si ergo flobotometur oportet vt
33
quiescat hebdomada vna. deinde euacuetur cum
34
eis que sunt sicut hieralogodion et hiera de pul〈-〉
35
pa colloquintide. Et euacuetur cum apozimati-
36
bus et pillulis factis ex epithimo et sticados et
37
polipodio et mirabolanis nigris et kebulis. et elleboro ni〈-〉
38
gro. et lapide lazuli et lapide armeno. ¶ Et non
39
nocet si misceatur eis pulpa colloquintide et scamo〈-〉
40
nea etiam proprie quando illic est colera et adiun-
41
gantur eis aloes et cucumer asininus et theodo-
42
ricon est bonum eis. ¶ Et hierapigra iterum et pro〈-〉
43
prie quando fit fortis cum scamonea est de illis
44
solutiuis que sunt bona leprosis: et precipue quando
45
odorat odoramentum ellebori: aut ponitur cum ea
46
lapis armenus. Et in estate oportet vt exiccen-
47
tur et non vltimetur in decoctione fortiter vt non
48
spargatur et multiplicetur. ¶ Decoctio ad lepro〈-〉
49
sos. ℞. mirabolanorum citrinorum et nigrorum amborum ana
50
.ʒ.X. ameos .ʒ.V. altith.[*]altith. corrupt for altith [redundant period] boni .ʒ.ß. passularum enuclea〈-〉
51
tarum minam .ß. decoquantur cum tribus eberie aque
52
donec perueniat ad tertiam et exprimatur et miscea〈-〉
53
tur in ea de aqua mellis pondus .ʒ.V. et detur in po〈-〉
54
tu. ¶ Et vngatur corpus eius ex butiro. et sedeat
55
in sole donec fricatur aut ambulet septuaginta
56
passibus: et conuertatur super dextram et sinistram
57
et dorsum et ventrem: et comedat cappares cum mel〈-〉
58
le. sumat in potu hanc medicinam secundum quod narra〈-〉
1
uimus septem diebus et remouetur decoctio eius omni
2
die. ¶ Et non sufficit in curatione istorum et qui non
3
sunt confirmati euacuatio vna: immo fortasse est
4
necessaria euacuatio in mense bis. aut in omni mense se-
5
mel secundum quod testimonium facit esse necessarium: et illud
6
cum medicinis temperatis: et quandoque soluitur omni die
7
cum facilitate ascellatione vna aut duabus ascella〈-〉
8
tionibus cum eo quod soluit illud de potionibus
9
iuuatiuis ex medicinis predictis quadraginta die〈-〉
10
bus. ¶ Fortes vero valde sicut elleborus et ei si〈-〉
11
milia: et que sunt multi ponderis sufficiunt in an-
12
no semel in vere: semel in autumno: aut plus hoc.
13
¶ Et oportet vt veniatur super cerebra eorum cum
14
mundificatione cum eis que sunt sicut gargaris-
15
mata predicta in capitulo egritudinum capitis: et cum ca-
16
putpurgijs notis. ¶ Descriptio caputpurgij.
17
℞. macropiperis et celidonie et capsie et nasturtij
18
et burungi omnium ana .ʒ.I. nucis muscate pulegij am〈-〉
19
borum ana .ʒ.ß. succi agnicasti cotilas .III. olei sisami〈-〉
20
ni cotilas .IIII. misceantur et decoquantur donec con〈-〉
21
sumatur aqua: deinde coletur et seruetur in vitriata:
22
et fiat caputpurgium in naribus quantum capiunt:
23
deinde sequatur quando illud multiplicatur cum ca〈-〉
24
putpurgijs humectantibus predictis. ¶ Et oportet vt
25
prohibeantur ab omni quod exicat et resoluit humidi〈-〉
26
tatem innatam. et super eos interdicantur labor et an〈-〉
27
gustia et vt permutetur de aere ad aerem qui contrarius
28
est ei. ¶ Et dentur ei in potu post mundificatio〈-〉
29
nem olea sicut oleum de amigdalis cum eis que sunt si〈-〉
30
cut expressum vue. et illud quando euacuati sunt mul〈-〉
31
toties. ¶ E[*]E corrupt for Et oportet vt exercitetur omni mane post ex〈-〉
32
pulsionem superfluitatum ab intestinis. et precipiantur ele〈-〉
33
uare vocem altam. Et saliant et luctentur: deinde fri-
34
centur. cum ergo sudauerint tunc sumant potum et
35
post illud inungatur oleis temperatis in calido et fri〈-〉
36
gido humectantibus secundum plurimum confortantibus in pri-
37
mis: ipsi enim indigent in primis confortantibus sicut
38
mirabolani iterum et galle cum aceto. ¶ Et quan-
39
doque administratur super eos inunctio ex oleo
40
cum lacte mulieris. ¶ Et similiter oportet vt fiat eis ca-
41
putpurgium cum eo quando multiplicatur siccitas et
42
quando commouetur in eis nausea caueatur. ¶ Et
43
melius quidem est vt balneentur: deinde iniungan〈-〉
44
tur. et quando balneati sunt tunc eorum inunctiones
45
sint sicut oleum myrtinum et masticinum et oleum de
46
summitatibus vitium et darsisahan et oleum de co-
47
sto super extremitates. ¶ Deinde ille qui de eis
48
est medicatus quiescat media hora: et preparetur
49
vomitui cum penna. deinde sumat in potu aliquid
50
de absynthio. ¶ Et fortasse est necessarium inun-
51
gere eos in balneo cum subtiliatiuis resoluentibus
52
in quibus cadunt nitrum et sulfur et bacce lauri et
53
glutinum carpentariorum: immo synapis et origa〈-〉
54
num et piper et macropiper et piretrum et staphisa-
55
gria et synapis et aloes et calamentum: et emplastrare
56
eos super iuncturas eorum: immo fortasse est necessarium
57
quod est sicut euforbium: et illud quando precipitur eis vt
58
balneentur propter resolutionem superfluitatum eorum et
1
propter sudorem ipsorum. inunctio enim eorum est canon
2
in curatione ipsorum. et quandoque inunguntur fricando cum
3
tyriaca et scellite et alefangiem[*]alefangiem cf. Venice 1564: allesangiem. et fortasse est necessarium
4
inungere cum huiusmodi in sole calido. ¶ Et melior ablu〈-〉
5
tionum eorum in balneo est aqua in qua decoquitur fenu-
6
grecum cum sapone bono. Et oportet vt alienetur leprosus
7
a coitu penitus. ¶ Res vero que in potu tribuuntur
8
multe sunt: nam de melioribus medicinis est tyriaca
9
minor facta cum carnibus vipere. et tyriaca diatesseron
10
et alasmenam et diasulfur. ¶ Et quandoque fit caput-
11
purgium cum istis etiam et vt in potu sumant de trociscis
12
tyri etiam solis aureum .I. in vncia vini grossi aut passi et tro〈-〉
13
ciscis squille iterum. ¶ Et scias quod caro vipere et illud
14
in quo est virtus eius est de nobilibus medicinis ei. et non
15
oportet vt sit vipera de luto aut littoralis aut de locis
16
humidis: quoniam in ea secundum plurimum est parum iuuamenti. Et
17
de illis que plurime est malitie est illa que sitim facit cum
18
qua est perditio: immo eligatur montana precipue alba. et
19
abscindantur capita earum et caude vice vna subito:
20
et tunc si multiplicatur cursus sanguinis: et remanent
21
viue: et agitantur agitatione plurima tempore longo: tunc iste
22
sunt bone et si non dimittantur. Et que ex eis sunt conue〈-〉
23
nientes sunt ille ex quibus plurimus currit sanguis: et que
24
sunt plurime agitationis. et post decollationem mundi-
25
ficentur et decoquantur sicut dicemus tibi. et comedatur
26
ex eis et iure ipsarum. ¶ Et ex potatione quidem vi-
27
ni in quo moritur vipera aut viuit iam sanati sunt quidam
28
accidentaliter aut intentione interficiendi ex eo qui in
29
potu tribuit vt moriaiur[*]moriaiur corrupt for moriatur ille leprosus et quiescat:
30
aut quiescat ab eo: aut fit illud obediendo som-
31
no: aut visioni. et sal vipere iuuatiuus est iterum.
32
¶ Elixatio autem vipere est vt sumatur vipera abscissis
33
extremitatibus mundificata a visceribus: deinde
34
elixetur cum porris et aneto et cicere et sale pauco
35
decoquatur cum aqua plurima donec dissoluatur: et su-
36
mantur ossa eius tunc ab ea et mundetur caro ipsius: et
37
detur ad comedendum caro eius. et sorbeatur ius ipsius:
38
et ponantur ossa eius tunc super micas panis de si-
39
mila: et fortasse proijcitur cum ea aliquid de pullis co〈-〉
40
lumbarum donec bona fiat. ¶ Et huius quidem re-
41
giminis iuuamentum fortasse non apparet in princi-
42
pio: deinde apparet subito: et fortasse antecedit sa〈-〉
43
nitatem separatio rationis diebus aliquot. ¶ Et signum
44
apparitionis iuuamenti eius: et applicatio ad horam in
45
qua oportet vt abstineatur ab administratione eius est vt in-
46
cipiat leprosus inflari. quare inflatur: deinde fortasse
47
permiscetur ratio eius: postea excoriatur: deinde sanatur.
48
Cum ergo non patitur scotomiam neque inflatur: tunc
49
iteretur super eum regimen vice alia. ¶ Et de illis que
50
narrata sunt ad illud est vt sumatur serpens ni〈-〉
51
ger excoriatus et sepeliatur donec in eo fiant ver-
52
mes et extrahatur cum vermibus suis et exiccetur et
53
detur in potu illi super quem superfluit lepra ex eo tri〈-〉
54
bus diebus omni die pondus .ʒ.I. cum syrupo de melle.
55
¶ Et inunctio iterum cum eo in quo est virtus vipere est
56
iuuamentum ei sicut oleum in quo decoquitur et sicut hoc
57
medicamen. ¶ Sumatur niger excoriatus. et ponatur
58
in olla et fundatur[*]fundatur corrupt for fundantur super ipsum de aceto forti vncie .VIII.
1
et de aqua vncia .I. et de capsia humida et radice dra〈-〉
2
contee de vnoquoque vncie .II. decoquatur totum super
3
ignem leuem donec dissoluatur serpens: et coletur aqua
4
a serpente et fricetur cum ea post abrasionem barbe
5
et capitis. fiat illud tribus diebus. ¶ Et eis quidem
6
accidit ex administratione medicinarum viperalium
7
excoriatio cutis corrupte: et permutatio carnis et
8
cutis sane: quamuis inunctio leprosi cum humecta〈-〉
9
tiuis temparatis in caliditate est ex illis que conferunt
10
in quibuidam horis: cum vehementior sit siccitas.
11
¶ Et similiter facere caputpurgium cum eo quod est si-
12
cut oleum violaceum et sit in eo parum olei de keiri. ¶ Et
13
iterum sicut adipes rapacium et bonum et volatilium: et
14
sicut cum oleo de costo aut darsisahan. et oleum
15
de lilio seruat extremitates. et illud post mundi-
16
ficationem et ante mundificationem non inungatur
17
omnino: quoniam opilat poros. ¶ Et de eis que bibun-
18
tur et conferunt eis est almuri gilim et medicamen
19
asclideni. ¶ Et lac est de conuenientibus quibus cu〈-〉
20
tatur et proprie apud constrictionem anhelitus et diffi〈-〉
21
cultatem eius et raucedinem vocis eius et in temporibus
22
que sunt inter euacuationes. ¶ Et oportet vt bibatur in dispositio〈-〉
23
ne qua mulgetur lac: et lac ouium est de rebus ma〈-〉
24
gis conuenientibus ei: et oportet vt bibatur de eo quanti-
25
tas que digeratur. et si sint contenti eo solo si possibile est
26
erit iuuatiuum valde. Et si fuerit necessarium non addatur
27
super ipsum aliquid si possibile est preter panem mundum
28
et alisfidebegi cum carnibus arietum et que illis
29
sunt similia de illis que dicemus. ¶ Et quando anheli〈-〉
30
tus redit ad rectitudinem: tunc melius est vt dimit〈-〉
31
tatur lac et conuertatur super res acuti saporis vt vo-
32
mat cum eis non propter aliud nisi illud: vt euacuetur cum
33
eo quod diximus: deinde si necesse fuerit redire ad
34
lac fiat vsque ad terminum predictum. et oportet vt sit hoc re-
35
gimen in anno multotiens. ¶ In flobotomia vero
36
eorum qui confirmati sunt non oportet vt sit occupatio neque
37
in solutione ventris eorum cum medicina forti: quoniam
38
superfluitates in eis mouentur et non separantur: immo
39
fiat alleuiatio in declinando materias eorum ad intesti〈-〉
40
na: et administretur de foris quod carminet et resol-
41
uat. ¶ Et de potibus conuenientibus eis est vt su〈-〉
42
matur acori vncia .I.ß. et nitri tantundam[*]tantundam corrupt for tantundem et succi caulis
43
agrestis vsque ad vncias .III. et misceatur totum et bibatur
44
mane et vespere. ¶ Et vt sumatur eis de limatu-
45
ra eboris pondus .X. sacraiati. et detur eis in po〈-〉
46
tu in .III. vncijs vini et butyri. ¶ Aut sumatur althit
47
cum melle quantitate nucis: aut sumatur de squilla
48
quantitas decem sacraiati cum sirupo squille in〈-〉
49
spissato sicut lohoc. aut sumatur cymini .ʒ.ß. et mel〈-〉
50
lis quantitas que inspissetur sicut lohoc: et succus
51
calamenti est eis valde bonus ex tribus obolis
52
vsque ad .VI. ¶ Et oportet vt vtantur piscibus salitis in
53
quibusdam horis sicut vtuntur medicina. et alienentur
54
ab acutis nisi propter vomitum et nisi secundum semitam albe-
55
cikir in eo in quo sumuntur. ¶ Et quandoque medican〈-〉
56
tur cum cauterio dispertito super membra eorum
57
sicut sinciput et sumitas capitis: et super radicem
58
epiglotis et duo tempora et collum et iuncturas ma-
1
nuum et pedum. ¶ Et dixerunt quidam: oportet vt
2
cauterizentur in principio timoris lepre cum cau〈-〉
3
terio in anteriore capite vt conferat caluarie et alio
4
inferiore illo: et apud locum in quo capilli tun-
5
duntur et super supercilia vnum: deinde in dextra
6
capitis: et aliud in sinistra: et vnum posterius su-
7
per nucham: et duo apud duas commissuras corti-
8
cales et vnum super splenem: et sint cocture ille cum
9
cauterijs leuibus minutis. et quando cauterizatur super
10
caput oportet vt perueniat vsque ad os donec excorietur
11
os saltem vicibus pluribus postquam conseruatur appli〈-〉
12
catio illius ad cerebrum secundum suam corrumpen-
13
tem complexionem eius. Nam stolidi quan-
14
doque interficiunt cum hoc cum non alleuiantur
15
manus ipsorum.
16
¶ De modo medicinarum conferentium com-
17
positarum. Capitulum .IIII.
18
DEquibus sunt albedarungi et albe quod
19
stat in loco carnis vipere in hac egri〈-〉
20
tudine. et de illis est medicamen alsu〈-〉
21
lendati: verum bedarundi[*]bedarundi corrupt for bedarungi habent descriptio〈-〉
22
nem magnam quam dixerunt indi et experti fuerunt
23
ipsum. ¶ Et de eius modo est vt sumantur myrabolanorum
24
nigrorum et scenita ragi indi amborum .ʒ.X. ma〈-〉
25
cropiperis .ʒ.ß. been albi .ʒ.II.ß. terantur et linian-
26
tur cum butyro vaccino et conficiantur cum mel〈-〉
27
le: et sit potio ab vno aureo vsque ad .II.ʒ. post mun-
28
dificationem corporis. Si autem sumatur de eo
29
cum equali mensura sui de diamuscho non time〈-〉
30
bitur eius malitia: quoniam ipsum est eius bezahar.
31
¶ De modo confectionis nominate bederaui〈-〉
32
lia maioris. Capitulum .V.
33
ET est almebaran conferens lepre et ba-
34
ras et morphee et impetigini et aque
35
citrine et pruritui et scabiei antique et
36
confirmat rationem et destruit obli-
37
uionem: et est bonum conseruationi conferens
38
sincopi. ¶ Et hoc medicamen fecerunt sapien〈-〉
39
tes indi regibus suis. ¶ Recipe myrabolano-
40
rum belliricorum et emblicorum et capsie om-
41
nium ana .ʒ.XIIII. nucis muschate et corticum thu〈-〉
42
ris et meu et fu. et piperis et macropiperis et fel-
43
gamonati et narckaisar[*]narckaisar cf. Venice 1564: narckeisar et neremisch et condisi
44
et succi squille et folij indi omnium ana aureos .VIII.
45
et albes barij[*]barij cf. Venice 1564: uarij boni aureos .IIII. terantur medicine et
46
cribellentur et teratur albes solum. ¶ Et qui te〈-〉
47
rit ipsum opilet nasum suum et nares suas et inun〈-〉
48
gat eas ante illud cum butyro vaccino: et veniat
49
eius trituratio super medicinas: et sumantur de
50
penidijs alarmu et alsahan emine .II. et .ß. de bal-
51
dac: terantur et proijciantur in ollam nouam: et
52
proijciantur desuper de aqua cum mensura qua
53
soluantur. et quando liquefiunt remoueantur ab
54
igne et puluerizentur desuper medicine et confi-
55
ciantur cum eis bene deinde fiant ex eis forme
56
similes auellanis: quarum vnaqueque sit vnus
57
aureus et detur in potu omni die .I. in ieiuno cum
58
aqua tepida aut vino.
1
¶ De modo confectionis alsulendati. Capitulum .VI.
2
ET est medicamen indum magnum in
3
via albe de rauilui[*]rauilui cf. Venice 1564: rauili: et ipsum confert iterum
4
ad casum palpebrarum et albedinem ca-
5
pillorum et asma et tremorem cordis et tem-
6
perat appetitum et fluxum ventris superfluum et hydro〈-〉
7
pisim et icteritiam et paucitatem seminis et fistulas et ca-
8
nitiem senum: et confert pruritui et vlceribus. ¶ Re〈-〉
9
eipe alsulendati mundate ablute ducentos sexa〈-〉
10
ginta aureos. Et alsulendati quidem est vrina hircorum
11
montanorum. et illud est quoniam ipsi mingunt diebus
12
estuationis sue super lapides in monte qui nominatur
13
alsulendati: et denigrantur lapides: et fit sicut pix
14
pinguis subtilis et myrabolanorum belliricorum et emblicorum et
15
piperis et macropiperis et lauri et nucis muscha-
16
te et cinami et macis et xyloaloes et darkele et spo〈-〉
17
dij et attemet et burungi et merenis omnium ana aureos
18
.IIII. bdellij .200. et .60. aureos et zuccari tabarzet .134.
19
aureos et auri rubei et argenti meri et eris rubei et fer〈-〉
20
ri et allohonoc et alfelud omnium ana aureos .100. com-
21
burantur mineralia: et terantur et triconizentur cum
22
medicinis et misceantur omnia cum melle et butyro
23
et reponantur in vitreata viridi: cuius dosis sit duo〈-〉
24
rum aureorum cum lacte caprino aut aqua tepida
25
et addantur in eo de melle despumato aurei .37. et
26
butyri aurei .34. quoniam eius decoctio erit bona: ve-
27
rumtamen crescit et peruenit ad finem in .XXI. die.
28
¶ De modo adustionis alfelud. Capitulum .VII.
29
MAlleando fiant lamine de ferro: dein〈-〉
30
de decoquantur myrabolani bellirici et
31
emblici et coletur aqua eorum et ponantur
32
in vas eris et accendatur sub eo ignis le〈-〉
33
uis et calefiat alfelud donec rubeat et ignitum sub〈-〉
34
mergatur in illa aqua. deinde redeat ad ignem et
35
rubeat. cum ergo rubuerit submergatur iterum in
36
illa aqua et fiat illud .21. vice: deinde coletur aqua
37
illa et fumatur fex in qua residet aliquid de felud: de〈-〉
38
inde reducatur vas super ignem et ponatur in eo vrina
39
vacce et igniatur ferrum et submergatur in ea iterum .21.
40
vice. et sumatur iterum fex eius donec remaneant de
41
fece eius aurei .VIII. et similiter fiat de ere donec complean〈-〉
42
tur ex eo iterum .VIII. aurei. ¶ Argentum vero limetur
43
cum lima donec fiat sicut terra: deinde decoquatur
44
cum aqua salis in cocleario ferreo donec adu-
45
ratur bene. si autem non aduritur proijciatur in coclea-
46
rium parum sulfuris citrini quoniam comburetur: et sumantur
47
de eo .VIII. aurei et totum illud sit tritum et cribellatum.
48
¶ Auri vero combustio est ita: oportet vt aurum limetur
49
donec fiat simile terre et sit cum eo aureus vnus ex
50
amioch et remaneat cum auro donec liquescant
51
vtraque simul deinde dimittatur per horam vnam: de-
52
inde limetur iterum et addatur super ipsum aureus vnus ex
53
alamioch: et limetur iterum cum lima: deinde friga〈-〉
54
tur in cocleario et fundatur super ipsum aqua salis: et
55
ferueat donec consumatur aqua et remaneat aurum
56
et alamioch: deinde teratur in mortario bene do-
57
nec fiat sicut puluis: et misceatur cum medicinis.
58
¶ Mundificatio autem alsulendati est secundum hunc
1
modum: sumatur de aqua alhasce et vrina vacce: proij〈-〉
2
ciantur ambe super alfulendati[*]alfulendati corrupt for alsulendati in vase nouo in tan〈-〉
3
ta quantitate quod submergant ipsum: et ponatur in so〈-〉
4
le calido hora vna: deinde fricetur vehementer et
5
coletur aqua ab eo in vase nouo et ponatur in sole
6
tribus diebus: deinde coletur et sumatur fex eius
7
spissa: deinde sumantur aqua alhasce et vrina super
8
alsulendati: et puluerizetur sicut puluerizata fuit
9
prius: et fiat illud tribus vicibus: deinde pona-
10
tur in sole .21. die donec ingrossetur: et fiat simi-
11
lis melli et denigretur sicut pix.
12
¶ De modo alsulendati minoris. Capitulum .VIII.
13
ET iuuamenta eius sunt sicut iuuamen〈-〉
14
ta maioris. ℞. alsulendati colate partem
15
vnam et alcor partes .IIII. teratur alcor et mi〈-〉
16
sceatur cum eis quantum est pondus eo-
17
rum de melle et quantum ipsum est de zuccaro et quan〈-〉
18
tum est medietas mellis de butyro vaccino: et re-
19
ponatur in vitreata. et dosis eius sit aureus .I. cum la-
20
cte vaccino tepido. ¶ Modus medicamenti
21
conferentis lepre. ℞. myrabolanorum nigrorum mundatorum et
22
myrabolanorum citrinorum mundatorum et zinziberis omnium ana .ʒ.X. ameos
23
.ʒ.V. althit botribus de guarich: aqua deguarich[*]althit botribus de guarich: aqua deguarich cf. Venice 1564: altit bonae .ʒ.III. passularum mundatarum. {s. mekulae} decoquantur cum tribus deguarich aquae
24
et aldeguarich est quatuor libre debaldach donec
25
consumantur due tertie et remaneat: deinde expri-
26
matur et coletur et proijciatur super colatum de melle quod
27
sufficit ei et detur in potu de eo libra .I. et inungatur
28
super totum corpus infirmi butyrum vaccinum: et sedeat
29
in sole donec sudet: et precipiatur vt ambulet post il〈-〉
30
lud .70. passibus. et iaceat aliquando super latus suum
31
dextrum: et aliquando super latus suum sinistrum: et semel su〈-〉
32
per ventrem suum: et semel super dorsum suum. et ci〈-〉
33
betur pane et melle quantitate abbreuiata .VII. die〈-〉
34
bus ita vt liniantur ei medicine omni die.
35
¶ De modo epithimatis lepre. Capitulum .IX.
36
SUmatur serpens niger excoriatus et de-
37
colletur et ponatur in vas et fundantur super
38
ipsum de aceto forti vncie .VIII. aque vncia .I. et
39
alseitaragi humidi et radicum dragontee
40
amborum ana vncie .XII. decoquatur super ignem leuem do-
41
nec decoquatur serpens: deinde coletur cum panno
42
et separentur ossa a carne: deinde ponatur fex in va〈-〉
43
se vitreo. ¶ Cum ergo volueris curationem preci-
44
pe ei vt radat pilos superciliorum et caput et lini de-
45
super ex illo tribus diebus. ¶ Modus epithi-
46
matis alterius. ℞. staphisagrie et myrabolanorum nigrorum
47
mundatorum et emblicorum omnium ana partem .I. frigantur
48
cum oleo antiquo et liniatur cum eo latus vel lo-
49
cus postquam abluitur cum decoctione senticis turio-
50
num et balaustie. Et iterum comburantur myrabola-
51
ni et galle et liniantur desuper cum aceto. ¶ Cibi
52
autem eorum sunt omnia que sunt velocis digestionis boni
53
chimi sicut carnis volatilium notorum scilicet earum
54
isfedebegi et pisces humidi leuis carnis cum spe〈-〉
55
ciebus que sunt necessarie. Et melior cibus eorum est
56
panis de simila mundus et panis candarusij et
57
sorbitiones facte ex eis et olera humida: et est ne〈-〉
58
cessarium vt permisceantur cum eis que sunt sicut si〈-〉
1
cla et raphanus et porri. ¶ Et non oportet vt negli-
2
gatur administrare incisiua et proprie ante mundi〈-〉
3
ficationem: sicut capparis et feniculum et porri. ista
4
enim mundificant eorum cibos a superfluitatibus et
5
preparant superfluitates expulsioni. ¶ Cum ergo
6
administraueris medicinas laudabiles: tunc ad-
7
ministra etiam hoc regimen: et pisces saliti in hoc capitulo
8
sunt valde boni eis et nos promptiores sumus su〈-〉
9
per ista cum volumus vt faciamus eos vome-
10
re aut ventrem eorum soluere. ¶ Et caulis confert eis
11
cum proprietate sua: et panis cum lacte et melle et
12
ficus et vua et passule et amigdale torrefacte et
13
cartami et pinee: et que fiunt ex istis conferunt eis.
14
¶ Et oportet vt comedat in die bis secundum mensuram
15
digestionis. Nam semel comedere nocet eis. Et non
16
bibat vinum cum excitatur egritudo nisi parum. et cum
17
quies est egritudinis bibat de subtili quod non est
18
antiquum quantitate temperata consueta. Et quando
19
cadunt pili superciliorum ex supercilijs et simi-
20
lium tunc fiat curatio cum cura alopitie: et reli-
21
quorum que dicemus in libro decorationis.
22
¶ De modo epithimatis alterius. Capitulum .X.
23
SUmantur staphisagrie et myrabolanorum nigrorum
24
mundatorum et emblicorum omnium ana pars .I.
25
et frigantur cum oleo omphacino et li-
26
niatur cum eo locus postquam ablutus
27
est cum decoctione senticum et balaustie. Mo-
28
dus alius: comburantur myrabolani et galle et
29
liniantur cum aceto desuper.
30
¶ Fen quarta de solutione continuitatis et est
31
preter id quod pendet cum fractura et algebra.
Et32
est quatuor tractatus.
33
¶ Tractatus primus de vulneribus in membris.
34
¶ Sermo vniuersalis de solutione continuitatis. Capitulum .I.
35
IAm ostendimus in libro primo
36
species solutionis continuitatim[*]continuitatim corrupt for continuitatis secundum mo〈-〉
37
dos qui necessarij fuerunt in lo-
38
co simili illi. Et volumus nunc in-
39
nuere summas de speciebus earum:
40
quas oportet nobis esse notas ante il〈-〉
41
lud quod volumus declarare. ¶ Dico ergo quod
42
nos conamur in quibusdam membris quorum continui-
43
tas est soluta vt redeat eorum continuitas sicut fuit:
44
et illud sicut in carne. et conamur in quibusdam eorum
45
vt remaneat contactus eorum cum conseruatione: licet non
46
redeat ipsorum continuitas et illud in ossibus nisi in
47
ossibus puerorum et infantium. In eis enim quandoque spera〈-〉
48
tur reditus ille. ¶ De neruis vero et venis di-
49
xerunt quidam medicorum quod non redeunt continuita〈-〉
50
ti: immo fortasse remanet in eis contactus conglu〈-〉
51
tinationis conseruatione currente super eos et
52
coniungit eos. ¶ Et dixerunt quidam quod illud
53
non prouenit nisi in arterijs solis. Galienus vero iam
54
contradixit eis istud et dixit. immo quandoque in carnan〈-〉
55
tur[*]in carnantur corrupt for incarnantur arterie per testimonium experientie. et cum
56
concessione ratiocinationis. ¶ Testimonio ve〈-〉
57
ro quoniam nos iam vidimus arteriam que est
58
sub basilica et caput arterie temporis et cruris in-
1
carnari. ¶ Et concessione que est ex ratiocina-
2
tione: quoniam os est extremitas in duritiei et non in-
3
carnatur nisi parum in infantibus. et caro que extre〈-〉
4
mitas in lenitate incarnatur. sed vene et arterie sunt
5
medie inter ossa et carnem. quare oportet vt sit earum
6
dispositio inter carnem et ossa ergo sunt minus reci〈-〉
7
pientes incarnationem quam caro. et facilius susci〈-〉
8
pientes eam quam ossa: et incarnantur quando sectio est mi〈-〉
9
nima et parua: et corpus est humidum et lene. et
10
non incarnatur in diuersificato ab eo. Et hic est
11
modus disputationis rhetoricus vel theoricus.
12
et illud in quo confiditur est experimentum.
13
¶ De summa de vulneribus in membris. Capitulum .II.
14
MEmbra in quibus cum cadit vulnus
15
magnificatur eius nocumentum et interfi〈-〉
16
cit secundum plurimum et fortasse non interficit nisi
17
raro sunt sicut vesica et cerebrum et re〈-〉
18
nes et intestina minuta et epar quamuis sit possibile vt
19
saluetur super ea cum est leue. In corde autem non
20
speratur salus cum in eo accidit vulnus. ¶ Et plu〈-〉
21
rimum ille cui accidit vulnus in ventre suo cum
22
accidit ei nausea aut singultus aut solutio ventris
23
moritur. ¶ Et quando vulnus est in loco in quo oportet vt
24
vehemens fiat dolor et apostema sicut sunt capita lacer〈-〉
25
torum et posteriora eorum et proprie illorum qui sunt
26
neruosi et non accidit apostema significat illud nocumentum in〈-〉
27
trinsecum ad quod conuertuntur materie: et non perueniunt ad
28
vulnus. ¶ Et oportet vt tu obserues illud quod dice-
29
mus in capitulo vlcerum.[*]vlcerum. corrupt for vlcerum [redundant period] de iudicijs in quibus communicant
30
vulnera et vlcera. et postposuimus ea vsque illud
31
attendentes ad illud quod est conueniens.
32
¶ De sermone vniuersali de cura vulnerum. Capitulum .III.
33
VUlnus carnosum non euacuatur quin aut
34
sit sectio plana recta: aut sectio rotunda
35
aut habens latera: aut sectio cum diminu〈-〉
36
tione aliquantule carnis. et quandoque est pro-
37
funde penetrans et quandoque discoopertum. et vnicuique
38
eorum est regimen. et communicant omnia in retentione san〈-〉
39
guinis currentis et iam posuimus ad illud capitulum.
40
¶ Et fortasse cursus sanguinis quantitate tempera-
41
ta confert vulneribus. et prohibet apostema et opilationem et fe〈-〉
42
brem. Nam de melioribus cum quibus intendi-
43
mus in vulneribus est vt prohibeamus eorum apostema-
44
tionem: quoniam quando non accidit apostema possibile est vt eius
45
fiat curatio: verum cum illie[*]illie corrupt for illic est apostema aut attritio aut
46
contusio aggregatur in vacuitate eius cum vulnere
47
sanguis qui vult fieri apostema aut pus et non est possi〈-〉
48
bilis curatio vulneris. et dum non preparatur illud
49
tunc curetur apostema. ¶ Et si retinetur in contritione san-
50
guis tunc non fit securitas quod ipsius resolutio festi-
51
net si fuerit ei quantitas de qua sit curandum et ten〈-〉
52
sio et illud cum conuersione eius in pus et resolutio-
53
ne ipsius: et illud fit cum omni calido leui de illis
54
que tu scis. Et propter hoc oportet vt adiuuetur cursus san〈-〉
55
guinis quando abbreuiatur. ¶ Cum ergo sectio
56
est plana recta de qua nihil cecidit sufficit in re-
57
gimine eius strictura et ligatura et prohibitio san〈-〉
58
guinitatis et aquositatis ab ea: et prohibere quod ali-
1
qua rerum cooperiat eam neque pilus neque aliud
2
postquam tu conseruaueris complexionem membri et sollicitus
3
fueris in hoc ne attrahitur ad membrum nisi sanguis
4
naturalis. ¶ Et fuerit magna ita vt non concurrant
5
extremitates eius: quoniam sunt rotunde elongate aut
6
diuerse figure aut iam destructa est ex ea caro
7
pauca non plurima: tunc eius cura est sutura: et
8
prohibitio aggregationis humiditatis in ea cum ad-
9
ministratione exiccantium repercussiuorum: et admi-
10
nistratione subtiliantium que dicemus: et si fuerit
11
profunda: tunc strictura etiam facit eam adherere mul〈-〉
12
totiens: et non est necesse detegere eam si est possi〈-〉
13
bile illud: et illud est quando non confert strictura cum li〈-〉
14
gatura firmans eam: et fortasse necessarium est detege〈-〉
15
re eam: sicut ostendam et proprie vbi non cadit strictu-
16
ra bona super radicem profundi: quare effunduntur
17
ad ipsum materie propter debilitatem eius et dolorem qui ne-
18
cessarius est: et propter dispositiones quas dicam in capitulo vlce-
19
rum. ¶ Et si est necessarium vt detegatur non erit excu〈-〉
20
satio quin ponatur cottum et quod currit cursu eius su〈-〉
21
per eius orificium exiccans ipsum proprie vbi strictu〈-〉
22
ra non cadit super radicem sicut diximus: aut est
23
eius preparatio talis quod non est possibile materiam ma-
24
lam effundi ab ea: aut in ea os: aut concauata est et
25
facta est fistula et sit in ea humiditas mala valde
26
et est tunc in iudicio vlcerum non vulnerum. ¶ Et
27
dixit sapiens quod vulnus non indiget nisi ligatu-
28
ra aggregante labia: quando queritur adherentia et in〈-〉
29
carnatio: verum si fuerit necessarium vt nascatur in ea ca-
30
ro tunc non est in eo necessarium illud: sed est necessa-
31
ria aliquando ligatura cum qua effundatur sordities ex
32
orificio eius: et aliquando ligatura sit tali mensura qua
33
retineat medicamen desuper. ¶ Inquit. et sufficit
34
vt sit orificio vulneris locus: ex quo effundatur
35
sordities semper per naturam: aut ita vt cadat perfora-
36
tio illic aut vt tu figures ipsum cum illa figura.
37
Ego enim iam sanaui vulnus magnum cuius profundum
38
erat vbi est genu et ipsius orificium in coxa preter
39
quod fecerim et orificium aliud inferius apud genu.
40
Sed preparaui coxam tali preparatione quod profundum
41
fuit superius et orificium inferius. quare sanatum est
42
absque perforatione in inferiori parte. Et similiter quandoque suspen〈-〉
43
duntur brachium et palma et alia taliter quod orificium
44
semper est inferius. hoc est ergo sermo eius. ¶ Et
45
dico quod fortasse tibi cadet vulnus vt tibi erit ne-
46
cessarium incidere complete et secare membrum. ¶ Cum
47
autem ex vulnere abscinditur caro plurima: tunc necessaria
48
sunt ea que carnem nasci faciunt et non sufficit il-
49
lud quod exiccat et prohibet. Et fortasse nocet exic-
50
catiuum et prohibitiuum ex parte quod repellit materiam ex qua
51
nascitur. ¶ Et quandoque est profunditas et diminutio
52
ossium taliter quod non est possibile vt nascatur complete:
53
quare remanet profundum: sicut quandoque accidit vt nascatur
54
plus quam sit necesse: quare est caro addita. ¶ Et
55
oportet vt cibetur eger qui vult vt nascatur caro in vulne〈-〉
56
re suo cibo laudabili boni chimi: et quandoque est illud
57
quod facit nasci: ita quod possibile est ei vt faciat nasci car〈-〉
58
nem: cutem vero non facit nasci cum iam abscissa
1
est totaliter: immo non facit nasci loco eius nisi car〈-〉
2
nem duram supra quam non nascitur pillus ve〈-〉
3
narum autem rami multotiens eminent et na-
4
scuntur sicut caro. ¶ Et de vulneribus sunt que-
5
dam habentia timorem sicut vulnera cadentia
6
in neruis et extremitatibus lacertorum: et dicam
7
ea in capitulo dispositionum neruorum: et multotiens se〈-〉
8
quuntur ea accidentia mala sicut illud quod se-
9
quitur vulnus extremitatis lacertorum de alte-
10
ratione coloris: et casu pulsus post spissitudi-
11
nem et paruitatem et perducit ad sincopim et ca〈-〉
12
sum virtutis. et quandoque sequitur ea spasmus.
13
¶ Et similiter illa que cadunt ante genu apud
14
rotulam quoniam sequuntur ea accidentia ma〈-〉
15
la. et sunt permanentia a quibus parum liberan〈-〉
16
tur. ¶ Et quando accidit spasmus ex huiusmo〈-〉
17
di vulneribus lacertosis et non recipit curatio-
18
nem. tunc curatio est incidere lacertum in latitu〈-〉
19
dine. et est voluntas vt destruatur operatio lacer〈-〉
20
ti. verum illud est de illis que oportet vt postpo〈-〉
21
nantur quantum est possibile. ¶ Et curetur spas-
22
mus et permixtio rationis cum re alia preter eam.
23
et sicut vulnus geniculi. et fortasse enim necesse est vt
24
ponatur cum sectione dura: et vt sit festinatio in
25
apostematibus eius et vulceribus ipsius et vul-
26
neribus cum flobotomia et solutione ventris: et
27
prohibitione incarnationis: donec mundificentur
28
mundificatione vltima deinde incarnentur.
29
¶ De cognitione eius quod facit nasci et quod incarnat et
30
quod sigillat et quod corrodit ex medicinis. Capitulum .IIII.
31
MEdicamen faciens nasci carnem est
32
illud quod coagulat sanguinem sanum in car-
33
nem. Quod si fuerit exiccatio ei vehemens
34
prohibet sanguinem vehementem quare non ha-
35
bebit materiam caro. Et si est ei abstersio vehemens
36
remouet eum et facit eum currere quare consumit materiam
37
inuentam carni. ergo oportet vt non sit ei plurima exiccatio
38
immo vsque ad terminum neque abstersio fortis valde.
39
immo abstersio pauca in tanta quantitate vt abster-
40
gat sorditiem absque mordicatione et non indiget stipti-
41
citate de qua est curandum. ¶ Et oportet iterum vt sit in calidi-
42
tate et frigiditate in complexione sua si fuerit separata cum contrario. secundum
43
quantitatem separationis. Et si non fuerit separata separatione
44
de qua curetur: tunc assimiletur calido valde calidum valde. et
45
frigido valde frigidum valde. ¶ Et obseruetur iterum impressio
46
medicine in loco vt opponatur ei si superfluit in ma〈-〉
47
litia complexionis. ¶ Medicine autem incarnatiue sunt ille
48
que aggregant inter duo elongata. Et non oportet vt operentur
49
nisi in superficiebus amborum facientes adherere in〈-〉
50
ter ea vtraque cum rore qui est in substantia amborum: et si
51
fuerit sanguis purus. tunc est illud quod exiccat san-
52
guinem plurimum sufficiens cum eo in adherentia cum exic-
53
catione vehementi veloci antequam fiat pus: et non
54
firmatur ei illud nisi fuerit cum illo superfluitas virtu-
55
tis in exiccando. ¶ Uerum oportet ne sit abstergens:
56
quoniam abstersio est contraria intentioni que est in eo: quoniam
57
intentio in eo est ponere illud quod colligitur de
58
sanguine nutrimentum et adherentiam: et abster-
1
gens abstergit illum sanguinem: quare dispar-
2
titur ergo consumit materiam qua expectatur congluti〈-〉
3
natio. ¶ Et non indiget diminutione in exiccatio〈-〉
4
ne. sicut indiget ea illud quod facit nasci. Quo-
5
niam faciens nasci indiget vt currat ad ipsum materia: et
6
illius materiei cursum prohibet exiccatio: et incar〈-〉
7
natiuum non indiget: immo indiget incarnatiuum
8
exiccatione fortiore et pauca stipticitate. ¶ Con〈-〉
9
solidatiuum vero sigillatiuum vehementius indiget
10
stipticitate quam illa duo: quoniam est ei necessarium: vt
11
recuperet quod est per naturam vehementioris exicca-
12
tioni scilicet cutem: et quoniam indiget vt exiccet humidi〈-〉
13
tatem extraneam et radicalem vehementem. Et il-
14
lud quod est ante ipsum eget vt exiccet humidi〈-〉
15
tatem extraneam exiccatione plurima et radicalem
16
cum mensura que conglutinetur et ingrossetur et
17
non minuatur ex substantia. ¶ At corrosiua dimi〈-〉
18
nuens carnem oportet vt sit vehementis abstersionis
19
valde. ¶ Et illud quidem quod est rectum in cura-
20
tione vulnerum: quando perforantur est vt non approxi〈-〉
21
met eis aqua. ¶ Et si fuerit necessarium et non
22
suffert eger a balneatione: oportet vt ponatur su-
23
per ea de emplastris et de panno infuso cum oleo
24
secundum modos ligationis et non permittatur aqua
25
peruenire ad ipsum.
26
¶ De perforatione vulneris et aliorum cum oportet
27
vt discooperiatur. Capitulum .V.
28
DIxit Galienus. Oportet vt seces ex loco eius
29
vehementioris eminentie et vt inclines
30
ipsum. et non sit tractatus perforationis nisi
31
ad partem ex qua est possibile currere pus ad inferiora.
32
¶ Et vt obseruentur in perforatione alesuirati et
33
ruge secundum modum quem diximus in capitulo vulnerum et
34
dubellet nisi in eis que excepimus. In eis vero que sunt
35
sicut inguina et subascelle: oportet vt vadat perforatio
36
cum cute in natura. ¶ Deinde ponantur desuper
37
exiccatiua absque mordicatione de illis que sunt po〈-〉
38
sita in tabulis medicinarum singularium. et puluis
39
olibani melior est in eis quam olibanum: quoniam illud
40
est vehementius stipticum. ¶ Et rectum quidem est in
41
curatione vulnerum cum perforantur ne approximet
42
eis aqua. et si fuerit necessarium et eger non suffert a bal-
43
neatione: tunc oportet vt vulnus occultetur sub emplastris
44
conuenientibus tectis cum pannis infusis cum oleis
45
secundum modum cooperture que separat inter aquam bal-
46
nei et humiditatem eius inter vulnera: aut ingenie〈-〉
47
tur ei aliquod ingeniorum possibilium in ipso.
48
¶ De regimine vulnerum habentium aposte〈-〉
49
ma et dolores. Capitulum .VI.
50
NEcessarium est in huiusmodi vulneribus alle-
51
uiare dolorem et credere quod vulnus non conso〈-〉
52
lidatur omnino dum apostema non sedatur. Et il〈-〉
53
lud quidem non completur nisi cum eo in quo est exiccatio
54
et infrigidatio in principio rei et mollificatio in secundo.
55
et administretur in eo cura apostematum omnino. ¶ Et
56
quod est proprium in hoc cum communitate sui iuuamenti in omni
57
membro a capite vsque ad pedes est vt sumatur gra〈-〉
58
uatum dulce et decoquatur cum vino pontico et em-
1
plastretur cum eo locus. Et oportet vt obserues illud
2
ad quod conuertitur dispositio apostematis sicut si tu admini-
3
straueris vnguentum nigrum et videris vulneris ru-
4
borem vehementem fieri et vesicari decliuia ad infri〈-〉
5
gidantia et ad vnguentum album. Et si videris ipsum
6
mollificari aut indurari: et tu iam administrasti al〈-〉
7
bum: administra nigrum et alia.
¶ De regimine
8
vniuersali in vulneribus viscerum interius. Capitulum .VII.
9
INtentio in eo quod existimamus quod
10
est fissura aut disruptio interius est vt
11
incarnetur et non dimittatur sanguis
12
congelari in interioribus ita vt pro-
13
hibeatur fluxus sanguinis. ¶ Et medicine confe-
14
rentes in vtrisque intentionibus primis sunt sicut ve-
15
stimenta quando decoquuntur in aceto: aut detur in po〈-〉
16
tu de centaurea maiore pondus .ʒ.I. et terre sigil-
17
late in hoc inest curatio magna. ¶ Illud autem
18
quod in potu sumitur causa fluxus sanguinis est
19
sicut dauici .I. et .ß. de semine iusquiami albi cum aqua
20
mellis et relique medicine predicte in prohitio〈-〉
21
ne[*]prohitione corrupt for prohibitione sputi sanguinis et fluxus sanguinis. ¶ De
22
vulnere autem et fissura apparentibus dixit sa-
23
piens quod in dispositione mirac ventris donec egre〈-〉
24
diantur quedam intestina: oportet vt scias quomodo appli〈-〉
25
ces intestina et intromittantur. ¶ Quod si egrediatur
26
aliquid de zirbo oportet vt scias an sit necessarium vt li〈-〉
27
getur cum ligatura firma aut non: et an suatur vul-
28
nus aut non: et qualiter sit via in suendo ipsum. Et
29
Galienus quidem dixit anathomiam almirac. et diximus
30
nos ipsum in anathomia. ¶ Et propter illud quod iam
31
diximus in anathomia locus illorum est minoris timo〈-〉
32
ris cum disrumpitur quam locus aluourati. Et aluo〈-〉
33
urati quidem est medium corporis vtriusque lateris men〈-〉
34
sura quattuor digitorum ab alborati .I. vmbilico.
35
¶ Inquit. Quoniam fissura cum accidit in loco al-
36
borati egrediuntur cum ea intestina plus et reditus
37
eorum in ea est difficilis. Et illud ideo: quoniam res que te〈-〉
38
net eam non est nisi duo lacerti descendentes in longi〈-〉
39
tudine corporis qui protenduntur ex pectore vsque ad os
40
pectinis: et propter illud quando disrumpitur vnus horum duo〈-〉
41
rum lacertorum oportet vt egrediatur pars intestinorum et aug-
42
mentatur inde disruptio. Et illud ideo quoniam lacerti
43
qui sunt in vtrisque ilijs plus coartant ipsum: verum est
44
ei in medio lacertus fortis continens ipsum. ¶ Si
45
autem preparetur vt sit disruptio magna egredietur nu〈-〉
46
meratio intestinorum: quare erit eorum intermissio
47
vehementior et difficilior. In vulneribus autem par〈-〉
48
uis si non succurratur cum intromissione intestini in-
49
flatur et ingrossatur. et istud propter illud quod generatur in eo de
50
ventositate quare non ingreditur ex illa disruptio〈-〉
51
ne. Et propter illud saluiora vulnera accidentia in
52
mirac disrumpentia sunt illa que sunt equalis ma〈-〉
53
gnitudinis. ¶ Inquit. Et indigent illa vulnera
54
rebus quatuor: quarum prima est vt reducatur intestinum
55
apparens ad locum qui est ei proprius. et secunda
56
vt suatur. et tertia vt ponatur super ea medica-
57
men conueniens. et quarta vt sit sollicitudo ne
58
proueniat alicui membrorum nobilium propter illud timor.
1
Ppone[*]Ppone corrupt for Pone ergo quod sit vulnus tante quantitatis vt non
2
possimus propter paruitatem eius intromittere intestinum
3
procedens ab eo. Et quidem est nobis necessarium vt resol-
4
uamus illam ventositem: aut vt dilatemus ipsam disru-
5
ptionem: et vt dissoluamus ventositatem est melius si pos〈-〉
6
sibile est in ea. ¶ Et causa quidem in inflatione inte-
7
stini est frigus acris. propter illud ergo oportet vt submer〈-〉
8
gatur spongia in aqua calida et exprimas ipsam et va-
9
pores ipsum. et vinum stipticum quando calefit etiam est iu-
10
uatiuum in hoc loco: et illud quoniam calefacit plus quam
11
fit calefactio aque et confortat intestinum. ¶ Quod si
12
hec cura non resoluit inflationem intestinorum: tunc
13
administretur amplificatio vulneris. Et conuenientius
14
instrumentorum ad hanc sectionem est instrumentum quod cognoscitur
15
ad perforandas fistulas. Cultelli autem perforandi
16
acuti ex duabus partibus facti ad caput caueantur.
17
¶ Et rectior figurarum et preparatio in infirmo est
18
vt si fuerit vulnus lesum vadens ad partem inferiorem
19
sit figura et preparatio ad superiorem. Et si fuerit
20
vulnus vadens ad superiorem: figura et preparatio va-
21
dant ad inferiorem. Sit ergo intentio tua quam inten〈-〉
22
dis in vtrisque rebus simul vt non cadant reliqua inte〈-〉
23
stina super intestinum cuius inferius apparet. ¶ Et
24
cum tu posueris hanc tuam intentionem: scias quod si fue〈-〉
25
rit vulnus in parte dextra: tunc oportebit vt facias
26
egrum declinare ad partem sinistram. Et si fuerit in par〈-〉
27
te sinistra facias eum declinare ad dextram. Et sit in〈-〉
28
tentio tua semper vt ponas partem in qua est vulnus altio〈-〉
29
rem parte altera: hec est enim res que est communis omnibus
30
istis vulneribus. ¶ Cum ergo secundantur intestina in lo〈-〉
31
cis suis que sunt eis propria postquam reducta sunt ad
32
ventrem cum vulnera sunt magna: tunc necessarius est
33
minister edoctus. ¶ Et illud ideo quoniam oportet vt teneat
34
locum illius vulneris totum manu sua deforis et col-
35
ligat ipsum et aggreget et deteget de eo aliquid mi-
36
nistro suenti ipsum et redeat ad illud quod iam sutum
37
est de eo etiam et aggreget ipsum et colligat paulatim
38
donec suatur vulnus totum sutura decenti. Et ego
39
narro tibi illud quod melius est de assuitione ventris.
40
dico ergo quoniam propterea quod res que est necessaria est
41
vt comprehendatur illud quod est inter mirac et siphac
42
iam est necessarium tibi vt incipias et intromittas acum
43
in cutem deforis ad interiorem partem. cum ergo pe-
44
netrauerit acus in cutem et in lacertum euntem secundum re〈-〉
45
ctitudinem in longitudine ventris totius: dimitte ima〈-〉
46
ginem siphac in hoc latere et non intromittas in
47
ipsum acum et fac penetrare acum in marginem
48
alium deintus ad exteriora: deinde fac penetra-
49
re eam ab intus ad exteriora in margine alio mi-
50
rac et cum feceris eam penetrare: tunc fac penetrare
51
eam secundo in hoc eoddem[*]eoddem corrupt for eodem margine mirac aut deforis
52
ad interiora: et dimitte marginem siphac qui est in
53
hoc latere: fac ergo penetrare acum in latus aliud
54
deintus ad exteriora: et fac eam penetrare cum tua
55
penetratione in siphac in marginem mirac qui est
56
in parte eius donec facias eam penetrare totum:
57
deinde incipe iterum ab hoc eodem latere et sue
58
ipsum cum margine qui est siphac in latere alio: et
1
extrahe acum ex cute quam penetrauit: deinde re〈-〉
2
duc acum in illam cutem et sue marginem siphac qui
3
est in latere alio cum hoc margine mirach et extra〈-〉
4
he eam ex cute que est in parte eius: et fac illud vna
5
vice post aliam vsquequo suas vulnus totum secundum il〈-〉
6
lud exemplum. ¶ In mensura autem que sunt inter
7
duo puncta caueatur superfluitas in latitudine et stri-
8
ctura: quoniam amplitudo non tenet secundum quod oportet et
9
strictura adunat. Et filum iterum si fuerit chordosum
10
adiuuat ad disrumpendum: et si fuerit molle abscin〈-〉
11
ditur et ligatur leue durum: et similiter si profundaue-
12
ris puncturam in cute. nam si fuerit longinqua a pun-
13
ctura verum remanserit de vacuitate intra ipsum et
14
extra eam non incarnatur: et serua equalitatem illic etiam.
15
¶ Inquit. Et pone intentionem tuam in suendo ven〈-〉
16
trem adherentia siphac cum mirach: fortasse enim
17
adherebit et incarnabitur: quoniam est neruosum.
18
¶ Et iam consuerunt ipsum quidam secundum hunc modum:
19
oportet ergo vt figamus acum in magine[*]magine corrupt for margine mirac
20
exteriore et faciamus ea penetrare ad interiora
21
et dimittamus marginem siphac totum: deinde re-
22
ducamus acum et faciamus eam penetrare: deinde
23
penetret acus ex contrario partis quam penetrauit:
24
deinde faciamus penetrare in marginem alium de
25
marginibus mirac secundum hoc. Et iste modus consuen〈-〉
26
di est melior consutione communi que comprehendit qua〈-〉
27
tuor margines in penetratione vna. et illud ideo
28
quoniam cum hac consuitione iterum quam iam diximus iam
29
cooperitur siphac retro mirac: et continuatur cum eo
30
coopertura decenter. ¶ Inquit. Deinde pone super
31
ipsum de medicinis incarnatiuis et necessitas ad ligandum
32
est vehementior in his vulneribus: et madefac la-
33
nam marahaze cum oleo calido parum et inuolue super
34
alibreni et alibreni sicut vadunt. Et clysteriza ipsum
35
cum aliquo mollificatiuo etiam sicut olea et mucilagi〈-〉
36
nes. ¶ Et si vulnus iam peruenerit ad intestina et
37
suisti ipsum: tunc regimen sit illud quod diximus. ve〈-〉
38
rumtamen oportet vt clysterizetur cum vino nigro
39
stiptico tepido: et proprie si vulnus iam consu-
40
tum fuerit: aut appropinquauerit minuta inte-
41
stina: quoniam intestinum ieiunum non sanatur omnino ex vul〈-〉
42
nere quod in ipso accidit propter subtilitatem sui corporis
43
et multitudinem eius quod est in eo de venis: et propin-
44
quitatem suam ad materiam neruorum: et multitudinem
45
effusionis colere ad ipsum: et vehementiam caliditatis
46
eius: quoniam est magis propinquum epati quam intesti-
47
na alia. ¶ Inferiora vero ventris propterea quod sunt
48
de natura carnis sis de medicatione ipsorum con-
49
fidens. ¶ Inquit Galienus libro[*]libro corrupt for in libro de ingenio sanitatis.
50
Et sit intentio tua apud disruptionem mirac ven-
51
tris cum siphac vt suas eam consuitione conglutinan〈-〉
52
te siphac cum mirac: quoniam est neruosum tarde
53
incarnationis cum alio: et illud cum modo suitionis
54
quam diximus: quoniam ipsa aggregat et conglu-
55
tinat in punctura siphac. ¶ Inquit. Et intestina
56
cum egrediuntur: tunc confert vinum nigrum forte.
57
et calefiat et submergatur in eo lana et ponatur de〈-〉
58
super. quoniam ipsa dispargit inflammationem eorum et de〈-〉
1
tumescere ea facit: si autem non fuerit presens. tunc
2
administra quasdam aquas stipticitatis fortis calefa〈-〉
3
ctas. quod si non fuerint presentes. tunc vapora ea cum
4
aqua calida donec detumescant. si autem non ingre〈-〉
5
diuntur in illud amplificetur locus. ¶ Inquit
6
hypocrates. Cum egreditur zirbus ventris in vulnere ne-
7
cesse est vt putrefiat quod de eo egreditur quamuis mo〈-〉
8
retur tempore paruo. et est in hoc vehementius quam in-
9
testina et epar. quoniam intestina et extremitates epatis
10
si non remanent exterius spacio longo donec infri〈-〉
11
gidentur valde vehementer: tunc cum ingrediuutur
12
ventrem et incarnatur vulnus redeunt ad naturas suas
13
zirbus vero licet moretur tempore paruo tamen necesse est vt
14
quod ex eo quod apparet ingreditur ventrem putrefiat.
15
¶ Et propter illud properant medici in incidendo
16
ipsum et non intromittunt quod de ipso apparet in ven-
17
trem. quod si inueniatur in zirbo diuersum ab hoc il〈-〉
18
lud est valde parum et fortasse non inuenitur. ¶ Et si
19
egreditur aliquid de zirbo tunc necesse est tibi vt sci〈-〉
20
as an oporteat incidi an non et an oporteat sui vul〈-〉
21
nus an non: et qualiter suatur. Nam si vulnus cadat
22
in aluourat et est medium ventris tunc est pluris ti-
23
moris. quoniam sunt extremitates lacertorum cooperte su〈-〉
24
per ventrem. Si autem fuerit in ilijs. et sunt a duabus
25
lateribus medij ventris a dextra et sinistra quasi
26
quatuor digitis. tunc est saluior. quoniam non est in eo ali-
27
quid de extremitatibus lacertorum neruosorum. ¶ Lo〈-〉
28
ci vero aluourati sutura iterum est difficilis. et illud
29
ideo quoniam intestina eminent et egrediuntur a disru-
30
ptione que est in hoc loco et reditus eorum in hoc
31
loco est difficilis: et illud quia illud quod plicat ea in
32
retentione eorum est duo lacerti protensi in longi〈-〉
33
tudine ventris carnosi qui descendunt ex pectore
34
ad rachaba et est os pectinis. ¶ Et propter illud
35
quando cadit vulnus in hoc loco incidunt hos
36
lacertos. et est eminentia intestini vehementior: quoniam
37
lacerti qui sunt in ilio continent ipsum. et non est ei[*]ei corrupt for eis [cf. Venice 1564]
38
in medio lacertus fortis retinens ipsum. ¶ Si autem
39
preparatur cum hoc vt sit vulnus magnum. tunc neces〈-〉
40
se est vt emineat et egrediatur ex eo neruus intesti〈-〉
41
norum et quare fit intromissio eorum difficilior.
42
¶ De qualitate ligandi vulnera. Capitulum .VIII.
43
VUlnera aut et fissura apparentia cum
44
vis vt incarnentur. tunc fac illud quod di-
45
xit sapiens de illis qui sunt huius artis.
46
¶ Inquit. Cum vis vt incarnetur huiusmodi
47
fissura. tunc adheret[*]adheret corrupt for adhere ei ligaturam incipientem ex duo〈-〉
48
bus capitibus non aliam de ligaturis. Quod si fue-
49
rit magna erit tibi necessarium vt adherere ei facias
50
puluillos triangulatos. Et si fuerit locus decliuis
51
indiget sutura etiam. Et puluilli quidem triangulati melio〈-〉
52
res sunt in agregando labia vlcerum quam quadra-
53
ti: quoniam coartant super fissuram tantum. Et situs pul-
54
uillorum triangulatorum est
55
secundum hoc exemplum.
56
linea recta inter duos
57
puluillos sit fissura: et
58
duorum puluillorum trian-
1
gulatorum vnus sit b et alter g decenter compositi
2
secundum figuram quam vides. Cum ergo ligatur locus iste
3
et cadit ligamen duorum capitum est ligamen tenens su〈-〉
4
per locum fissure vehementius quam si fuerint qua-
5
drati. Et non licet vt non sit in applicatione vl-
6
cerum ligamen non habens duo capita: et isti
7
sunt puluilli:[*]puluilli: corrupt for puluilli [redundant colon] triangulati et figura stringendi.[*]The illustrative image is missing, cf. Venice 1564, p. 141
8
¶ Et dicitur in libro de ingenio sanitatis. Qui〈-〉
9
dam homo habuit vnius[*]vnius corrupt for vulnus cuius profundum erat proxi-
10
mum inguinibus: et ipsius orificium proximum genu et
11
sanauimus ipsum sine perforatione penitus ita quod po〈-〉
12
suimus sub genu eius puluillos: et preparauimus
13
ipsum taliter quod factum est orificium eius directum cum
14
facilitate. et similiter fecimus de vulnere quod fuit
15
in coxa et brachio et sanata sunt omnia. ¶ Inquit
16
ille qui iam preuidit in experientia. Scias quod vul〈-〉
17
nera indigent vt fiat sanies si possibile est ei intus ad
18
hoc vt penetrent cum ea reliqua que sunt illic melio-
19
ra et velocioris alterationis. Similiter vulnera disru〈-〉
20
pta elongatorum labiorum egent vt aggregentur cum
21
ligamento aggregante labia eorum nisi fuerint super
22
ea ex illo dolor: aut fuerit apostemosa: quoniam dolent propter
23
illud quamuis sit cum facilitate: aut fuerit lacertus
24
qui sit disruptus in latitudine: quoniam tunc non aggre〈-〉
25
gatur: immo ponatur in medio licinium timendo ne in〈-〉
26
carnetur cutis et remaneat lacertus non incarnatus.
27
¶ Inquit. Et similiter quando findimus cutem ca-
28
pitis ponimus inter labia aliquid quod impleat ea: for-
29
tasse enim contrahitur cutis labiorum ad interiora vul-
30
neris: quare necesse est tunc vt coneris cum ligamen-
31
tis vt trahas eam ad exteriora. ¶ Et cum cadit
32
vulnus in longitudine: tunc ligamen sufficit et aggre-
33
gat ipsam decenter. et cum fuerit in latitudine indi〈-〉
34
get vt suatur et secundum mensuram profunditatis vulne-
35
ris erit profunditas suture dignior ex additione
36
anathomie. ¶ Inquit. Quando fuerit nobis ne-
37
cessarium vt addamus in amplitudine vulneris
38
cum est strictum et timuerimus quod propter profundita-
39
tem eius incarnetur eius superius et non incarnetur
40
eius profundum: aut fuit membrum vulneratum in ho〈-〉
41
ra vulneris secundum figuram: quod cum redit ad equalitatem
42
suam non est possibile vt currat ex eo sanies: neque vt
43
ingrediatur ipsum medicina: et vt redeat ad suam
44
figuram quando egreditur et commouet dolorem alium: tunc
45
necesse est vt scindatur sectione conuenienti. ¶ Et
46
scias secundum summam quod vulnera que sunt in latitudi〈-〉
47
ne lacerti sunt digniora vt labia eorum sint vehe-
48
mentius elongata: quapropter sunt facientia ma〈-〉
49
iorem necessitatem ad perscrutandum subtiliter in aggre-
50
gando labia. et fortasse non erit excusatio a sutura
51
et administratione puluillorum triangulatorum: et
52
proprie si ceciderit in carne diminutio: nam ca-
1
dens in longitudine minus eget illo.
2
¶ De medicinis incarnantibus vulnera. Capitulum .IX.
3
HArum medicinarum virtutes iam nar〈-〉
4
rauimus et continuationis earum locum.
5
et non dubitamus quin sit necessarium
6
vt puluis earum sit minoris virtutis quam
7
illud quod de eis fit cum oleis et ceratis. ¶ Et
8
necessitas quidem perducens ad olea et cerata est
9
propterea quod medicine sicce et proprie que sunt sicut
10
merdasengi et relique minerales non submergun〈-〉
11
tur vsque ad profundum et non penetrant in poros.
12
cum ergo ex eis fit ceratum ad vltimum peruenire
13
facit eas cursus olei ad locum quem volumus. Et
14
iste medicine incarnatiue sunt ex mineralibus:
15
et sunt ex plantis: et animalibus: et ex omni specie. Et
16
sunt ex mineralibus sicut cerusa et oleum myr-
17
tynum et cera. ¶ Et ex plantis folia sicut folia
18
quercus mascule emplastrata et folia salicis et fo-
19
lia caulis et folia arborum malorum et cortex pal-
20
me et folia arnoglosse et spartum infusum in ace-
21
to aut aliquantulo vini: et proprie quando miscentur folia
22
arboris pini mascule et femine ligata cum corti-
23
cibus suis: et folia cupressi et rami eius: et folia
24
pentaphilon cum melle. ¶ Et ex gummis glutinum
25
albotin proprie prope membra magna. ¶ Et ex fru-
26
ctibus et granis nux recens contrita cum aqua et sale
27
aut vino bullita cum folijs acetose aut folijs sicle
28
aut lactuce: et pirorum siluestrium cum eo quod est in eis
29
de prohibitione fluxus: et nux cupressi et allia com-
30
busta: et puluis molendini et ordeum adustum proprie
31
senibus cum cera et oleo rosaceo. ¶ Et de illis que similan-
32
tur floribus flos sorbe et herba caude equine et pro〈-〉
33
prie in vicinitate impletionis membri aut carnis.
34
et ad vulnera que sunt propinqua lacertorum capitibus.
35
¶ Et ex animalibus lac acetosum valde congluti〈-〉
36
nat vulnera magna. ¶ Et de compositis medica〈-〉
37
men ruffi et aureum et esculeus. et medicamen
38
de salicibus et pullegio et emplastrum de lino.
39
¶ De medicinis consolidatiuis et sigillatiuis. Capitulum .X.
40
HArum medicinarum naturas iam sciuisti.
41
et scis iterum quod oportet ne puluis earum fit
42
in virtute eius quod ponitur in emplastris.
43
¶ Et tunc oportet vt scias quod non est ne-
44
cessarium vt medicine iste administrentur cum iam
45
equata est superficies carnis dure cum cute vltima
46
equalitate. verum caro humida iam equatur et ad-
47
ditur: sed est spissa taliter quod cum exiccatur descendit
48
immo non oportet vt administres eas nisi cum hoc quod
49
est ita quod quando exiccatur equatur. ¶ Et hec res co-
50
gnoscitur existimatione. ¶ Oportet ergo vt admini〈-〉
51
stretur medicina consolidatiua antequam carnis na-
52
scentia in vulnere in quo caro nascitur ad hunc
53
finem perueniat. quoniam consolidatiua etiam
54
addit in quantitate carnis vsquequo consolidat: et
55
additur cum ea virtus naturalis. Ergo additur secundum
56
hanc vltimationem: immo oportet vt sit taliter quod
57
quando exiccat et facit operationem suam iam na〈-〉
58
tura fecerit nasci cum quantitate ei necessaria cum
1
vltimatione consolidatiue vltime in consolidando:
2
que compleat duas operationes continuando
3
inter carnem et cutem predictas mensura qua eque〈-〉
4
tur superficies vlcerata. ¶ Quod si non auferatur
5
istud proculdubio fiet vestigium vulneris superi〈-〉
6
us in cute. ¶ Et oportet vt administres sigillatiuum
7
in primis cum ipsum administras humidum: dein〈-〉
8
de administra ipsum siccum: tunc cum appropin-
9
quatur sigillatio faciens ipsum transire super ipsum
10
cum extremitate radij. ¶ Et medicine quidem iste
11
sunt sicut cortices arboris pini cum cerato de oleo
12
rosaceo aut myrtino et resina sicca et abrotanum assa〈-〉
13
tum et cortices eris et puluis olibani et merda-
14
sengi et centaurea minor et vene sunt bone et ossa
15
combusta iterum et aristologia adusta est vehementis con〈-〉
16
solidationis et alumen iterum et galle immature et
17
folia fici. ¶ Et Hypocrates quidem inquit de pede al〈-〉
18
haueas sicut dixerunt: et est simile quod intellexit per
19
eum herbam que nominatur pes corui. et stercus ca-
20
nis comedentis ossa et stercus lacerti. verumtamen est
21
acutius primo: quare oportet vt frangas ipsum cum stipticis:
22
et radix lilij celestis et cortices oppoponaci et tu〈-〉
23
tia. ¶ Et de facientibus nasci carnem mirabilibus in
24
vulneribus calide complexionis apostemosis sunt sandali et
25
nenufar et aloes et proprie in partibus ani et testiculo〈-〉
26
rum. et medicina aristologie si fiat vnguentum. Aut
27
indiges eo quod est fortius de illis que sunt inter
28
consolidantia sicut climia et proprie combusta et colco-
29
tar combustum et lithargirium et cerusa. et quandoque cadunt
30
in medicinis eius dragantum et colcotar: quamuis
31
sint de summa corrodentium diminuentium carnem. Ue-
32
rum ipsa fortasse consolidant in vehementi humiditate
33
et proprie quando aduruntur sunt minoris consolidationis:
34
et non minuitur de corrosione eorum et precipue si
35
abluantur fiunt ad consolidationem decliuiora. Flos
36
vero eris et medicine que sunt vehementioris cor〈-〉
37
rosionis non sunt recte ad illud nisi cum regimi-
38
ne forti: et in quibusdam vulneribus et vlceribus
39
vehementis humiditatis. Es vero adustum quando
40
abluitur est bonum in consolidatione. ¶ Et cum vo-
41
luntas est vt fiat emplastrum sunt necessaria que sunt
42
fortiora de illis que sunt inter consolidatiua sicut cli〈-〉
43
mia et proprie adusta et colcotar adustum et lithargi〈-〉
44
rium et cerusa. Qualitas vero faciendi illud est vt
45
dissoluatur cerusa et merdasengi cum aceto: de-
46
inde administretur et climia teratur. ¶ Et me-
47
lius quidem est vt aduratur: deinde misceatur illud
48
cum colcotar et imbibatur oleo rosaceo cum aceto: et vino sti〈-〉
49
ptico: et fortasse adduntur super ipsum dragagantum
50
adustum et balaustie et galle quando vulnus et vlcus sunt
51
vehementis humiditatis. ¶ Emplastrum de lino est
52
mirabile: sume pannum de lino ablutum nitidum
53
et tere donec fiat sicut alcohol: deinde sume oleum
54
fortis stipticitatis: aut oleum myrtinum: et po-
55
ne in ipso parum galbani et dissolue in oleo et po-
56
ne in ipso pannum contritum et fac de eo emplastrum
57
quoniam est mirabile. et vnguentum nigrum magnum
58
facit nasci carnem. ¶ Quod si volueris vt fortius
1
faciat nasci: tunc pone in ipso de thure et opopo〈-〉
2
naco et aristologia adusta equales partes vt sit si-
3
cut pondus medicinarum quatuor. ¶ Modus pul〈-〉
4
ueris alius. ℞. ceruse et merdasengi amborum ana
5
partem .I. scorie plumbi et myrrhe et gallarum omnium ana
6
partem .ß. ¶ Puluis alius: ostracorum combustorum .ʒ.XII.
7
granati parui quod cadit ab arbore et exiccatum est:
8
calcadis amborum ana .ʒ.XVI. cornu ceruini combusti
9
abrotani climie resine radicum lilij omnium ana .ʒ.IIII.
10
minuti thuris corticum arboris pini amborum ana
11
.ʒ.VI. corticum granatorum ceruse aluminis omnium ana .ʒ.〈-〉
12
VIII. gallarum .ʒ.I. ¶ Puluis rubeus. ℞. rubee
13
ossium combustorum merdasengi omnium ana .ʒ.II. thuris
14
aloes amborum ana .ʒ.III. sarcocolle memithe am-
15
borum ana .ʒ.I. fiat puluis. ¶ Puluis alius. ℞. ro〈-〉
16
sarum ceruse plumbi balaustie omnium ana .ʒ.VIII. galla〈-〉
17
rum et seminis rosarum et aluminis equaliter aristogie aureos .II. mi-
18
nuti thuris aureum .I. ¶ Modus emplastri ad vulnera
19
corporum senum: comburatur ordeum et fiat ex eo ceratum
20
cum oleo rosaceo aut oleo myrtino cum cerusa plumbi.
21
¶ De medicinis facientibus nasci carnem in
22
vulneribus et vlceribus. Capitulum .XI.
23
IAm sciuisti proprietatem medicinarum fa〈-〉
24
cientium nasci carnem. et quomodo oportet vt sint
25
in complexionibus suis. ¶ Et oportet vt admi〈-〉
26
nistrentur medicine facientes nasci car〈-〉
27
nem cum iam mundificatus est locus a sordibus
28
et similibus: et non fuerit basis vulnerum nisi os. tunc
29
mundifica illud os et exicca in vltimo. ¶ Et non
30
dimittas in eo obfuscationem aut corruptionem
31
neque corticem et humiditatem que non exiccetur et pro〈-〉
32
prie in capite. nam lenitas ossis et eius humidi-
33
tas est vna causarum prohibentium natiuitatem carnis super
34
ipsum: et cum exiccatur et exasperatur est illud super quod
35
fit materia ex qua generatur caro in eo magis faciens na-
36
sci. Et scias quod est medicina faciens nasci carnem
37
in corpore aut membro et non est faciens nasci in
38
alio: et illud ideo. quoniam fortasse exiccat in corpore et
39
non exiccat in corpore propter complexionem duorum corpo-
40
rum: et secundum quod sciuisti fortasse abstersio superfluit
41
in corpore: et non superfluit in corpore: neque est ab〈-〉
42
stersio omnino: cum hec medicina indigeat exicca-
43
tione quadam et extersione quadam mensuratis secundum
44
corpus non absolutis et res mensurata est diuer〈-〉
45
sa cum impressione sua in rebus que non sunt con〈-〉
46
uenientis quantitatis in passione. ¶ Et omne exic-
47
catiuum quidem cuius siccitas est minor siccitate cor〈-〉
48
poris quod cum eo curatur est iterum abbreuiatum ab
49
hoc vt faciat nasci carnem eius: immo oportet vt sit sic-
50
cius eo. et propter illud fit quod olibanum non facit nasci
51
carnem in corporibus donec pertranseant equaliter
52
in siccitate. ¶ Et experimentum quidem est illud quod
53
scitur quod est ex exiccantibus et stantibus aut ex
54
nascentia carnis secundum processionem vel continuitatem
55
aut ex sordidatione. ¶ Quod si videris exiccatio〈-〉
56
nem cum qua fortasse non nascitur caro: tunc hu-
57
mecta parumper medicina sicca et dimitte illud quod
58
vadit secundum virtutem. ¶ Et quandoque iterum est quibusdam
1
corporibus proportionalitas cum quibusdam medi〈-〉
2
cinis absque aspectu operationis earum. propter illud ergo
3
oportet vt misceantur medicine plures debiles et for-
4
tes. At vero quare facta sunt emplastra et que sit
5
eorum necessitas iam sciuisti. ¶ Et oportet vt non sis
6
contentus medicina super exiccationem et humecta-
7
tionem: immo obserua ambas qualitates agentes
8
secundum quod premisimus earum narrationem: neque iterum
9
super exiccationem et humectationem: immo cum con〈-〉
10
suetudine considerationis inter dispositionem vlceris et di〈-〉
11
spositionem complexionis corporis. ¶ Quandoque enim cor〈-〉
12
pus est humidum et vlcus siccum: et quandoque est corpus
13
siccum et vlcus humidum: et quandoque sunt ambo humi〈-〉
14
da: et quandoque sunt ambo sicca. Et administrentur in
15
primis que sunt debiliora sicut olibanum et farina
16
fabarum et farina ordei et similia. ¶ Quod si corpus
17
fuerit siccum et vlcus humidum valde: tunc necessa〈-〉
18
rie sunt medicine vehementis exiccationis cum com-
19
paratione ad medicinas facientes nasci carnem:
20
sicut aristologia et radix opoponaci et dragagan〈-〉
21
tum adustum. Et in residuo sunt necessarie medicine
22
sicut ireos et farina lupinorum. ¶ Et quandoque accidit vt
23
sint quedam medicine in quibus sit aliquid proprieta-
24
tis qua egent medicine facientes nasci carnem
25
de exiccatione et abstersione sed superfluit: fiunt er-
26
go verbi gratia propter exiccationem suam vehementem reti-
27
nentes sorditiem et prohibentes materiam et superfluit
28
absterio corrosio[*]corrosio i.e. et corrosio. Sed quando permiscetur cum ea ali-
29
quid de illis que sunt illi contraria frangit ex eo et tem-
30
perat ipsum: et fit faciens nasci sicut flos eris. Cum
31
enim cum ipso associantur oleum et cera et que hu-
32
mectant membrum et fixum faciunt tunc ipsum propter exic〈-〉
33
cationem et vehementiam abstersionis fit consolida〈-〉
34
tiuum: quare oportet vi sit flos eris vna decem partium
35
cerati quando administratur in corporibus que sunt sic〈-〉
36
ciora: et vna duodecim partium quando administratur in
37
corporibus que sunt humidiora. et oportet vt obser-
38
uetur in istis quando experiuntur predicta. ¶ Senes
39
egent medicinis in quibus est caliditas maior et
40
attractio fortior. Et cadunt in eis que sunt sicut
41
pix et thus et farina ordei et farina fabarum et fa-
42
rina herbi et radix lilij et aristologia et climia: et
43
herba opoponaci. ¶ Et quando prohibetur medicina a
44
iuuamento declina ad aliam. cum ergo fit diffici-
45
lis curetur cum eo quod est proprium vlceribus.
46
¶ De curatione vulnerum alseiheregi id est que
47
fiunt in capite. Capitulum .XII.
48
REgimen quidem ossis in eis et quid
49
accidat ex accidentibus eorum timi-
50
dis iam dictum est in capitulo ossium
51
et algebra. verum incarnatiuis vlcerum
52
eorum et que sunt extra ea sufficiunt quelibet medi〈-〉
53
cine exiccatiue leues puluerizate super ea ex me〈-〉
54
dicina. ¶ Et medicina que est facta ex aloe. et
55
myrrha et olibano et sanguine draconis. et simi-
56
liter medicine leues predicte in vulneribus. Quod
57
si fuerit illic cursus sanguinis: tunc curetur cum
58
eo quod diximus in capitulo fluxus sanguinis
1
¶ Et oportet vt cibetur habens eam cerebellis
2
gallinarum assatis quantum possibile est. ipsa enim secundum quod te-
3
stificantur quidam confortant cerebrum et retinent sangui〈-〉
4
nis fluxum: licet sit in eis sententia alia. Et similiter aqua gra-
5
nati muzi: et emplastratur cum virga pastoris. Et
6
de medicinis bonis ad vulnus et sanguinem est vt
7
sumatur fermentum purum siccum: et teratur et puluerizetur
8
desuper et non humectetur. ¶ Quod autem prohibet egri〈-〉
9
tudinem est emplastratio cum farina ordei et similia con-
10
fectis cum ysopo humida: et similiter cum sauich or-
11
dei cum calamento et confert attritioni eius. et
12
reliquum regimen sumatur ex capitulo ossium.
13
¶ Tractatus secundus de excoriatione et attritione
14
et contusione et torsione et casu et offensione et disru〈-〉
15
ptione et fluxu sanguinis et similibus illis.
16
¶ De sermonibus vniuersalibus. Capitulum .I.
17
IAm sciuisti in libro primo que
18
sit intentio contusionis et attritio〈-〉
19
nis. Contorsio autem est vt sit mem-
20
brum separatum a iunctura sua se〈-〉
21
paratione non completa: neque ap-
22
parente manifesta: quare est dislo〈-〉
23
catio. et eguamen quidem est infra torsionem et est
24
quasi aliquantulum tensionis commouens ligamen〈-〉
25
tum in iunctura et quod continetur de eo in carne. et si
26
cum eo fuerit aliquantulum separationis erit torsio.
27
¶ Et de hominibus sunt qui nominant intentionem
28
quam nominauimus torsionem nomine communi et de hominibus
29
sunt qui nominant torsionem separationem vnius duo〈-〉
30
rum laterum lacerti: sicut vnius duorum laterum lacer〈-〉
31
ti vole manus et rascete cum adherentia lateris
32
alterius quamuis saparatio sit apparens. Illud autem
33
quod volumus premittere et loqui de eo in primis
34
est contusio que accidit lacertis in medio eorum
35
et attritio in extremitatibus ipsorum.
36
¶ De contusione et attritione. Capitulum .II.
37
QUando accidit lacerto vt contundatur accidit
38
ex hoc inter partes eius numerus solutio〈-〉
39
nis continuitatis: et multotiens effundi〈-〉
40
tur ad ipsum sanguis plurimus ex quo
41
apostematur. et pauciores sunt eius dispositiones in quibus
42
non aggregetur ad ipsum sanguis et putrefiat: quoniam
43
plurimum speratur eius resolutio per poros. et proprie per
44
poros qui sunt constricti constrictione impellente ab illo
45
quod facit contusionem exterius et a constrictione accidente
46
ex apostemate interius. Et propter illud si non succurratur
47
rei in ea perducit ad corruptionem membri. ¶ Et
48
fortasse excoriatio sequitur casum et offensionem:
49
quare oportet vt preparetur ad curationem eius vt
50
non canceretur. ¶ Et oportet vt administratio
51
fiat in attritione cum reditione continuitatis villo〈-〉
52
rum incisorum: immo ad sedandum dolorem.
53
¶ De cura. Capitulum .III.
54
NOn reperitur in pluribus harum dispositi-
55
num in hac accidentia et excusatio a floboto〈-〉
56
mia: immo opifices artis properant ad
57
illud quamuis sit corpus mundum. ¶ Et
58
quando fit flobotomia et festinatur ad emplastra prohibentia
1
opilantia non accidit ex eis illud quod est necessarium ad cu〈-〉
2
rationem que multum conuenit. Et est eorum prohibitio
3
cum infrigidatione et stipticitate: aut cum vno eorum.
4
¶ Cum autem tardatur illud et properat sanguis ad
5
dispositionem solutionis: et times nocumenta predicta ne-
6
cessarium est in curatione eius extrahere sanguinem
7
illum vt non redeat apud continuationem ad dispositionem
8
eius. quod si fuerit taliter quod sit possibile vt resoluatur propter
9
raritatem pororum cum embrocis aquarum calidarum
10
et similium eis fiat. Et fortasse administratur super ver〈-〉
11
beratos de illis que diximus. ¶ Et iterum cum me〈-〉
12
dicinis carminantibus sanguinem mortuum et oleis
13
resoluentibus laxitudinem: et vt dentur in potu de-
14
intus res adiuuantes ad resolutionem fiat illud: et sis
15
contentus illo. et ista mundificatiua adiuuantia ad
16
illud sunt sicut bdellium iudaicum et costus et centau〈-〉
17
rea maior cum syrupo acetoso: et vt adiuuet sy-
18
rupus acetosus iterum ad illud cum incisione.
19
¶ Medicine vero carminantes sanguinem mor〈-〉
20
tuum sunt sicut farina ordei et ysopus humida
21
et similia confecta cum aqua. Et forte est sicut calamen〈-〉
22
tum montanum et sauich et proprie quando cadit in capi〈-〉
23
te. ¶ Et ad vltimum illud cui est mollificatio cum
24
caliditate subtili resoluente resolutione subtili: et ex
25
eis que exiccant exiccatione subtili: nam ea que sunt
26
vehementis resolutionis et exiccationis cum admi-
27
nistrantur in impressione eius resoluunt subtile et
28
inspissant spissum cum exiccatione sua et opilant poros
29
iterum cum exiccatione sua. Et hec fortasse mensura
30
excusat sollicitudinem in eo cuius continuitas solui〈-〉
31
tur prope cutem et in eo quod apparet non profunda.
32
¶ Quod si non fuerit ita et fuerint solutiones mul-
33
te et profunde et longinque ab eo quod apparet non
34
erit excusatio a scalpellatione et resoluatur quod resol〈-〉
35
uitur in apostematibus et vlceribus malis. ¶ Et eius
36
quidem dispositio non est dispositio verberati: in verberato
37
enim trahitur materia ad cutem: et cutis est in via vlce〈-〉
38
rationis. Et in hoc si soluitur continuitas profunde
39
submerse: tunc illud non speratur: quapropter necessarium est
40
administrare attrahentia cum fortitudine et ven〈-〉
41
tosas et scalpellationem: et fortasse erit res maxi-
42
ma: et fiet ad apostemationem magnam exterius et aggre-
43
gabit: et tunc oportebit vt festinetur ad aperiendum
44
et resoluendum illud quod aggregat in eo saniem: vt
45
sedetur dolor cum eo quod facit pus: et resoluatur materia
46
cum aperitione: illud enim est secundum dispositionem aperientem
47
et vt aperiatur velocius cum adiutorio curationis
48
est saluius. et fortasse resoluunt eam medicine ape〈-〉
49
rientes absque saniositate proprie quando adiuuant eas
50
caliditas innata et pori. ¶ Amplius obserua me〈-〉
51
dicinas predictas in capitulo casus et offensionis. ¶ Li〈-〉
52
gatura autem que administratur super contusionem iam di〈-〉
53
ctum est in modo suo: quod quando accidit attritio aut contusio:
54
tunc liga ipsam: et sit instrumentum tuum super locum ipsum
55
strictum valde: et vadat cum ligatura ad superiora
56
processione plurima scilicet ad partes epatis et ad inferio〈-〉
57
ra parum. et non addas astellas neque puluillos. li-
58
ne ergo desuper astellas plurimas: quoniam est necessarium
1
resoluere illum sanguinem mortuum: et est necessarium
2
multum intendere vt vadat ligatura ad superiora
3
ne effundatur ad ipsam aliquid: et eius processio de-
4
super sit mollior. et sit pannus durus subtilis vt suffe〈-〉
5
rat stricturam: et festinet continuitas embrocarum cum
6
ea et preparetur membrum ad superiorum[*]superiorum corrupt for superiora sicut fit in fluxu
7
sanguinis. ¶ Et hoc cura scilicet ligatura oportet vt sit antequam
8
apostematur membrum: quoniam membrum quando apostematur non suffert nisi
9
ligaturam equalem nedum a vehementia compressionis:
10
et propter illud medicetur tunc cum emplastris et continuita〈-〉
11
te effusionis aque calide desuper. ¶ Glandularum
12
autem curatio que sequuntur contusionem est cum plumbo
13
desuper posito ne addantur et magnificentur et for〈-〉
14
tasse euacuatur et fit in eis contusio.
15
¶ De casu et offensione ad lapidem aut parie-
16
tem aut aliud. Capitulum .IIII.
17
CAsus et offensio ledunt et impediunt
18
cum contusione et attritione. ¶ Et est in
19
eis timor propter solutionem continuitatis acci-
20
dentem in visceribus scilicet in panniculis
21
suis et neruis eorum et venis magnis que sunt in
22
eis. et est in eis timor iterum propter vehementiam dolo〈-〉
23
ris et quantoplus corpus est maius est timor ve-
24
hementior. Et propter illud fit quod non accidit infanti〈-〉
25
bus in casibus eorum de lesione quod accidit puberibus.
26
¶ Et glandule iterum multiplicantur in casibus et
27
offensionibus et verberationibus: et est necessarium vt suc-
28
curratur cum eo quod narrauimus loco suo. ¶ Et
29
accidunt quandoque ex casu et offensione nocumenta ma〈-〉
30
gna ex incisione lateris in corde: aut stomaco et mo-
31
ritur statim. et accidit quandoque vt retineantur vrina et
32
egestio: et egrediuntur inuoluntarie. ¶ Et quandoque acci〈-〉
33
dunt vomitus sanguinis et fluxus sanguinis na〈-〉
34
rium vehemens propter incisionem veneni capite aut
35
epate: aut splene et apertio ventris et strictura anhe〈-〉
36
litus: et abscissio vocis et locutionis. ¶ Et iste cui
37
aduenit offensio: aut casus aut aliud et abscindi〈-〉
38
tur sermo eius et inclinatur caput eius et arescit
39
anhelitus eius: et sudat frons ipsius moritur sta-
40
tim. ¶ Et quando accidit ei aut punctio: aut verbe-
41
ratio percussione clamosa vomitus sanguinis
42
in hora et lenitas nature moritur. et facilius est
43
ei vt euomat ipsum permixtum cum cibo proprie.
44
et si illud quod apparet iam apostematum fuerit: de-
45
inde occultatur apostema et quiescit apostema:
46
deinde euomit post ipsum saniem moritur statim.
47
¶ Et ille qui cadit super planitiem vel splenem:
48
deinde currit ex eo sanguis plurimus tunc ne-
49
cessarium est vt apostemetur et moriatur. ¶ Et
50
ille qui cadit super caput suum multotiens non
51
loquitur. ¶ Et cum remanet vsque ad tertium et
52
non minuitur: neque additur. tunc laudatur in ter〈-〉
53
tio et expectatur vsque ad septimum et non moue-
54
tur ante illud cum aliquo. ¶ Et cum locus ca-
55
sus illius qui cadit non rubet: tunc locus est neruosus.
56
¶ De cura. Capitulum .V.
57
SI non fuerit fractura et dislocatio et
58
fluxus sanguinis oportet vt succurratur mem〈-〉
1
bro offenso: aut leso per casum. quare ponatur
2
super ipsum quod stringat ipsum. ¶ Et cum hoc
3
necesse est curanti hoc capitulum vt refirmet donec
4
videatur ei quod interius non est causa properans ad perdi〈-〉
5
tionem. ¶ Et si est necessarium vt festinet plus et fe-
6
cerit necessarium dispositio illud oportet tunc vt properet et flo〈-〉
7
botomet et ministret clistere leue subtile deinde
8
si possibile est ei vt stringat locum et opilet fissuram si ac〈-〉
9
cidit cum eis que diximus properet ad illud. ¶ Et
10
medicine que sunt necessarie sunt opilantes congluti-
11
nantes etiam et resoluentes materiam cum facilitate et
12
mollificantes sicut in contusione: et incarnatiue
13
annexe deforis et intus. ¶ Et melior cibus eius
14
est mes et cicer. ¶ De medicinis autem quas oportet
15
sumere illum qui patitur contusionem aut offensionem
16
aut casum melior et antecedens est mumia pu-
17
ra cum oleo nominato sambacino et vino: et quandoque
18
fiat consecutio cum aliquo clisteriorum. ¶ Et det[*]det corrupt for detur in
19
potu reusim[*]reusim corrupt for reusini cum aure[*]aure corrupt for aureo vno rubee tinctorum in vi-
20
no et bolumarmenum et post ipsum alleomu[*]alleomu probably corrupt for alleum [(cf. below line 43), cf. Venice 1564: allemu] et armenum et
21
sumac. et sarcocolla confert valde cum incarnatione
22
sua. ¶ Et alumen annexum est iuuatiuum constrictiuum
23
et est de eis quorum iuuamentum fit vehemens: et ar〈-〉
24
senico est virtus mirabilis in omnibus que sunt ne〈-〉
25
cessaria de incarnatione et resolutione sanguinis
26
et prohibitione nocumenti cum in potu sumitur. ¶ Et
27
succus centauree maioris et aristologia et bdel-
28
lium et quostus[*]quostus corrupt for costus ebibita cum syrupo acetoso iu-
29
uatiua sunt omnia. ¶ Et de illis que in potu dan-
30
tur ad leniendum et soluendum sunt cassiafistula et
31
oleum amigdalinum. ¶ Trociscus bonus. ℞. reusini
32
.8. lacce rubee ana .4. terre sigillate .III. fiant trocisci
33
sumatur in potu cum aqua ciceris. ¶ Et de me〈-〉
34
dicinis que desuper ponuntur sunt altea et myr〈-〉
35
rha et mastix et almugat quando cum ea fit em-
36
plastrum aut bibitur: nam ei est proprietas bo-
37
na in fractura et dislocatione et intorsione et con〈-〉
38
torsione et verberatione et casu et offensione: ip-
39
sum enim sanat et incarnat velociter: et sedat do-
40
lorem. et si fuerit habens vehementem fracturam
41
indurat eam et fortem facit. ¶ Et de medicinis
42
opilantibus est acatia: est enim mirabilis in al-
43
gebra: iterum sicut aloes et bolus armenus et alleum et
44
sumach et almes et gypsum et calx ambo extin-
45
cta et rizi contritum. et de glutinantibus est sar-
46
cocolla et de vaporationibus bonis sunt folia cu〈-〉
47
pressi decocta cum sansuco. et similiter folia alhe-
48
til. et similiter si ponatur in eis lac acetosum.
49
¶ De offensione super ventrem et vlcera. Capitulum .VI.
50
IAm diximus de hoc in libro .III. in quo
51
est excusatio. Et oportet vt iteretur su〈-〉
52
per eam operatio. ¶ Et sit cibus om〈-〉
53
ne lenitiuum et infrigidatiuum: sicut
54
volubilis et chrysolocanna et malue. ¶ Et de fa-
55
cientibus glutinationem iterum sicut arnoglossa.
56
et detur in potu iterum in principio de succis in〈-〉
57
frigidantibus cum permixtione lenificationis
58
sicut est expressio solatri: aut arnoglosse: aut en-
1
diuie cum cassiafistula. ¶ Et de illis que experta sunt
2
iterum in hoc capitulo est vt teratur psilium et sumatur de eo
3
pars .I. et lacce et karabe amborum ana .ß. quarte partis
4
vnius et croci .VII. partis et potio eius sit .ʒ.II. cum
5
aqua calida. ¶ Et detur in potu trociscus hu-
6
iusmodi. ℞. karabe .X. rosarum .V. acatie ablute .℥.I. spi-
7
ce inde .VI. et melliloti .X. et masticis .4. et corticum
8
thuris .4. et boli armeni .VII. et croci .VI. et nucis cupressi
9
.8. fiant trocisci cum aqua arnoglosse et hoc quidem
10
conuenit proprie quando egritudo pertransierit principium.
11
¶ Et ponatur emplastrum ex huiusmodi genere: sumantur ma-
12
la alscemia: decoquantur cum decocto odorifero
13
donec sint discocta. et fiat optima eorum contritio et
14
sumantur de eis .ʒ.C. et laudani .XX. et rosarum .XXI. et spice
15
et masticis: et eupatorij abluti omnium ana .14. et con〈-〉
16
ficiantur cum aqua cupressi expressa cum oleo
17
de lilio: et emplastretur cum eis.
18
¶ De dispositione verberati cum flagellis et
19
eorum similibus et cura eius. Capitulum .VII.
20
OPortet vt sit cibus verberati cum fla-
21
gellis excicere[*]excicere corrupt for ex cicere excorticato contrito et ex
22
faseolis rubeis excorticatis. ¶ In
23
potu sumat loco aque aquam ciceris in〈-〉
24
fusi. ¶ Et dentur in potu iterum medicine eius qui
25
offendit se et eius qui cecidit et proprie bolum armenum.
26
¶ Et iterum reu et zinziber coniungantur: et de coniun〈-〉
27
ctione amborum detur in potu .ʒ.I.ß. cum aqua ca-
28
lida. ¶ De eis vero que supponuntur melior res
29
ei est: vt sumatur pellis ouis excoriata statim: et
30
dum est calida et humida immisceatur super locum et
31
dimittatur super eum et non remoueatur. fortasse enim
32
sanant ipsum in die secundo. et quandoque resoluit apostema et pro-
33
hibet putrefactionem: et proprie quando puluerizatur sub
34
excoriata aliquantulum salis vehementer contriti.
35
¶ Et de illis que desuper puluerizantur sunt nastur〈-〉
36
tium tritum et semen apij et his similia. et iterum sumantur
37
merdasengi et ceruse partes equales: et fiat ex eis
38
ceratum cum oleo rosaceo et cera. ¶ Et iterum epithi〈-〉
39
ma ex dragaganto et croco equali mensura. ¶ Et
40
si remanserit vestigium lini ipsum cum arsenico
41
et lapide piperis. et nos iam diximus hic mortem
42
sanguinis[*]hic mortem sanguinis is missing in Venice 1564: et nos iam dicemus illud in libro decorationis.
43
¶ De torsione. Capitulum .VIII.
44
MElior curatio torsionis iuncturarum
45
officialium sunt nuclei dactilorum desuper
46
positi. et dimittantur quoniam ipsi sa〈-〉
47
nant eam. Cum autem accidit torsio
48
nos iam diximus in capitulo fracture ossium medici-
49
nas. que omnes rectificant torsionem. quare om-
50
nes sumantur inde.
51
¶ De excoriatione et est in ea excoriatio cal-
52
ciamenti. Capitulum .IX.
53
EXcoriatio est ruptio que accidit in su〈-〉
54
perficie cutis per tactum laboriosum.
55
et quandoque est cum apostemate. et quan〈-〉
56
doque est sine apostemate. et quandoque
57
est cutis tota excoriata. aut incisa aut pendens.
58
et est necessarium inuiscare ipsam. quare curetur cum
1
inuiscatione que dicta est in capitulo vulnerum. ¶ Et
2
oportet quantum possibile est ne incidatur cutis immo dilatatio
3
super eam fiat. etiam multotiens fiat. quoniam inuiscatur in
4
fine rei. Et si non adheret inuiscatur cum emplastris
5
factis ad hanc rem. ¶ In detecta vero est me-
6
lius vt administretur desuper medicamen absque li-
7
gatura nisi si non fuerit possibile. nam eius exiccatio
8
cum medicinis cum adiutorio aeris est melior.
9
¶ In excoriatione autem leui de medicinis bonis ex-
10
coriationi singulari et proprie excoriationi calcia〈-〉
11
menti est vt sumatur pulmo et proprie pulmo arie-
12
tis et inuiscetur desuper et sanat ipsam. ¶ Et si non
13
fuerit apostema. tunc confert ei pannus adustus aut oleum
14
rosaceum et arsenicum rubeum et cucurbita adusta est val-
15
de mirabilis cum qua est fiducia et proprie in ex-
16
coriatione calciamenti. ¶ Et ex medicinis sigil〈-〉
17
latiuis incarnatiuis consolidatiuis est omne illud in
18
quo est stipticitas leuis sicut acatia et galle et pro-
19
prie adusta. et cum fit illud in excoriationibus le-
20
uibus et raris sufficit. et fortasse sufficit iterum vn-
21
guentum album. ¶ Et de illis que sunt fortiora est
22
vt sumantur cerusa et ammoniacum et oleum rosaceum et
23
myrti aut oleum de kerua et oleum de lilio: dissolua〈-〉
24
tur ammoniacum cum aqua et vino: et fiat ex eis
25
emplastrum et fortasse sufficient myrrha et merdasen〈-〉
26
gi sola cum vino. ¶ Et sumac est exiccans exco〈-〉
27
riationem leuem et prohibens apostema. ¶ Et ex embro-
28
cis proprie quando accidunt fissure ex excoriatione sunt len〈-〉
29
tes et decoctio herbi et lentis et aqua maris tepi〈-〉
30
da et emplastratio cum fece sicca. ¶ Si autem de-
31
struitur cutis tota. necessarium est vt prohibeatur
32
apostema ex eis in quibus est exiccatio et sigilla〈-〉
33
tio fortis. et fit res in ea magis difficilis.
34
¶ De punctura et disruptione et extractione eius quod re〈-〉
35
tinetur ex spinis et sagittis et ossibus. Capitulum .X.
36
PUnctura et disruptio vicine sunt ex hoc
37
quod vnaqueque earum est penetratio cor-
38
poris acuti duri in corpore. ¶ Et ite〈-〉
39
rum diuersificantur in quantitate corporis
40
penetrantis. et similatur vt punctura sit cum paruitate
41
penetrationis significans paruitatem penetrationis quasi
42
ipsa non pertranseat cutem. ¶ Et huiusmodi quidem est le〈-〉
43
uis nocumenti si non commoueatur. et quando dimittitur
44
rectificatur per se quamuis inueniat malitiam carnis.
45
nisi in vehementi malitia carnis: fortasse enim apostematur
46
locus eius et acccidit ei pulsatio: et proprie quando est
47
illa dispositio et punctura vehementior: et facta est pun〈-〉
48
ctio perueniens ad carnem. ¶ Et plurimum quidem medi〈-〉
49
cationis huiusmodi est vt sedetur apostema eius et dolor ipsius
50
et non indiget regimine vulneris. ¶ Disruptio ve-
51
ro indiget regimine vulneris et regimine doloris
52
apostematis. Et iam quidem dictum est in regi〈-〉
53
mine vulnerum et in regimine apostematum illud in
54
quo est sufficientia. et illud quod necesse est nos re〈-〉
55
memorari in hoc loco de est[*]est corrupt for esse puncture esse[*]esse corrupt for est regi〈-〉
56
men in extrahendo. illud quod retinetur in corpore
57
de re pungente et disrumpente siue sit spina siue sa〈-〉
58
gitta et que sunt similia illis. et hec extractio quandoque
1
sit cum instrumentis continentibus rem quam tra-
2
hunt. ¶ Et quandoque fit cum expressione et que ei simi〈-〉
3
lantur. et quandoque fit cum proprietatibus medici〈-〉
4
narum trahentium que extrahunt illud a quo de-
5
siunt[*]de-siunt corrupt for deficiunt forpices et reliqua instrumenta. ¶ Canon
6
autem in eo quod extrahitur cum instrumentis retinentibus
7
est sicut extractio sagittarum cum forpicibus ha-
8
bentibus capita vt lime vt vehemens fiat earum
9
retentio. ¶ Canon ergo in ea est vt caueatur con〈-〉
10
fractio eius quod eis comprehenditur vt sit via earum
11
ad illud quod auferendum est ampliata non prohibens
12
bonitatem possibilitatis tenendi illud. et vt inqui〈-〉
13
ratur facilior via extrahendi ipsum. ¶ Et si fuerit
14
penetrans de duobus lateribus: tunc dilatetur latus
15
quod est magis conueniens ad hoc vt egrediatur per
16
ipsum. ¶ Ingenium vero ad hoc vt non frangatur est
17
vt non moueatur motione subita: immo comprehendat
18
super ipsum et commoueatur concussione qua sciatur quanti〈-〉
19
tas fixionis eius: et tunc capiat ipsum aut suspen〈-〉
20
datur in eo deinde trahatur tractione que est secundum
21
rectitudinem. ¶ Et multotiens est necesssarium vt di〈-〉
22
mittatur aliquot diebus et suspendatur in ea: dein-
23
de extrahatur. Et iam dixerunt quidam sapien-
24
tes huius artis sermonem quem attulimus secundum
25
suum modum: quod iste qui aufert sagittas oportet
26
vt sciat ante illud species sagittarum: nam quedam
27
earum sunt ex ligno: et quedam ex arundine: et
28
earum zugi sunt ex ferro et ex ere et ex plumbo
29
et alcalai et ex cornibus et ex ossibus et ex lapi-
30
dibus. et quedam earum sunt rotunde: et quedam
31
habent tres angulos et quedam quatuor angulos.
32
et de eis sunt que habent linguam vnam aut lin-
33
guas duas aut tres. et de eis sunt que habent zu〈-〉
34
gi. et illarum que habent zugi fortasse est zugi ea〈-〉
35
rum inclinatum retro vt quando tenditur ad ex-
36
teriora suspendatur cum carne et in quibusdam
37
earum est zugi ad interiora vt impellat. et que-
38
dam earum sunt quarum zugi mouetur cum re simili
39
turno[*]turno corrupt for torno [cf. Venice 1564]: cunquam extenditur ad exteriora dilatatur
40
et prohibentur sagite ab egressione. ¶ Et que-
41
dam sunt que habent zugi magnum aut est ei ex-
42
tremitas quantitate digiti vnius et nominatur
43
caudata. et quedam sunt plane. et quedam sunt su〈-〉
44
per quas adduntur ferra minuta. cum ergo ex-
45
trahitur sagitta remanent ferra illa in profundo
46
sagittarum. et quorundam zugi est fissura in astu-
47
la. et quorundam zugi habet cannulam in qua in-
48
greditur astula. et quedam stringuntur ex compo-
49
sitione sua: et quedam non stringuntur ex ipso.
50
vt quando extrahuntur ad exteriora separatur
51
astula a zugi et remaneat zugi in corpore. et que〈-〉
52
dam sunt ventose: et quedam sunt non ventose.
53
¶ Et sagitte quedam extrahuntur secundum dnos[*]dnos corrupt for duos mo〈-〉
54
dos: vnus quorum est extractio: et alter est im〈-〉
55
pulsio: et illud est: quoniam cum sagitte figuntur
56
in eo quod apparet de corpore: tunc extractio ea-
57
rum fit cum attractione: et administratur iterum cum
58
attractione: quando figitur sagitta in profundo corporis:
1
et nos quidem timemus ex locis que sunt oppo-
2
sita sagittis. quod si extrahantur accidet ex eis fluxus
3
sanguinis qui interficit aut nocumentum vehe-
4
mens faciet. ¶ Et egreditur sagitta cum impul〈-〉
5
sione quando figitur in carne et in corporibus: et
6
in eis que opponuntur ei non est aliquid quod pro〈-〉
7
hibeat a scissione neque neruus neque os neque ali-
8
quid aliud simile eis rebus. Quod si illud quod ex-
9
trahendum est fuerit os: tunc nos administrabi〈-〉
10
mus attractionem. ¶ Quod si fuerit sagitta appa-
11
rens tunc trahimus ipsam et si est occulta: tunc
12
oportet sicut dixit Hypocrates si possibile est vulnera〈-〉
13
to vt ponat seipsum secundum figuram secundum quam fuit
14
quando fuit vulneratus: quare oportet vt significetur per ipsum
15
super sagittam. et si non est possibile tunc oportet vt resupi〈-〉
16
netur secundum quod est ei possibile ex figura et vt administren〈-〉
17
tur inquisitio et expressio: et si est fixa in carne tunc
18
trahatur cum manibus aut cum ligno suo si non cecide-
19
rit precipue si non fuerit ex arundine: et si iam ceci-
20
dit lignum eius tunc extrahatur extractione que
21
fit cum forpicibus aut cum instrumento quo extrahun-
22
tur sagitte. ¶ Et oportet in quibusdam horis vt fin-
23
datur caro scissione plurima. quando non est possibile vt
24
egrediatur zugi ex scissione prima. ¶ Et si sagit-
25
ta peruenit ad oppositionem membri vulnerati et non
26
est possibile vt egrediatur ex latere per quod intrauit:
27
tunc oportet vt findamus illa loca que opponun〈-〉
28
tur ei. Et extrahatur ex eis aut per extractionem
29
aut per impulsionem cum re alia et impellatur cum ea
30
ferrum ad exteriora. ¶ Et oportet vt incidamus cum no〈-〉
31
stra impulsione neruum aut arteriam. Et si fuerit zugi
32
cauda tunc sciemus illud ex inquisitione. et oportet vt in〈-〉
33
tromittamus illam caudam. in cannnam instrumenti quo impel〈-〉
34
luntur sagitte et impellamus ipsum cum ea. Cum ergo
35
egreditur zugi et vides in eo loca putrefactionis:
36
et est possibile vt ponas in ea ferra alia minuta:
37
tunc administra inquisitionem iterum. ¶ Quod si
38
inuenerimus scissuram ex istis ferris extrahamus
39
eam cum hoc ingenio. ¶ Quod si zugi habuerit
40
ramos diuersos et non obedit nobis ad egressio-
41
nem: tunc necesse est nobis vt dilatemus scissuram si
42
non fuerit prope ipsum locum membrum de quo timea〈-〉
43
mus adeo vt quando detexerimus illud zugi extra〈-〉
44
hemus ipsum cum facilitate. ¶ Et de hominibus qui
45
ponunt ramos in cannam vt non egrediatur caro.
46
deinde si vulneratus fuerit quietus non habens apostema
47
calidum administra suturam aut comple curationem que
48
facit nasci carnem. Quod si acciderit vulneri apostema
49
calidum: tunc oportet vt curetur cum embrocis et em-
50
plastris. ¶ In sagittis autem venenosis: oportet vt con〈-〉
51
cauetur caro ex alteratione sua a carne sana. Ca〈-〉
52
ro enim venenosa est mali coloris fusca et quasi ipsa sit
53
caro maligna. Si autem ligatura figatur in os ex〈-〉
54
trahemus eam cum instrumento. ¶ Si autem prohibet ex hoc
55
aliquid carnium: tunc oportet vt concauemus ipsum
56
aut perforemus illud. ¶ Quod si sagitta infixa fue〈-〉
57
rit in profundum ossis: tunc nos sciemus illud ex
58
firmitudine sagitte et paruitate motionis eius
1
cu mouerimus eam: tunc necessarium erit nobis vt in〈-〉
2
cidamus in primis os quod est supra sagittam cum
3
incisorio: aut perforemus ipsum cum terebello facien-
4
do foramen in circuitu eius si os fuerit grossum
5
et euadit sagitta per illud. ¶ Quod si sagitta fixa
6
fuerit in aliquo membro principalium: sicut cerebro
7
aut corde: aut pulmone: aut ventre: aut intestinis:
8
aut epate: aut matrice: aut vesica et apparent signa
9
mortis. tunc oportet vt abstineamus ab attractione
10
sagitte: quoniam fiet inde inquietudo plurima ne superue〈-〉
11
niat nobis locus sermonis stolidorum cum hoc quod pa〈-〉
12
rum conferimus infirmo. ¶ Si autem non apparuerint
13
signa mala alia: ex quibus timemus de accidentibus:
14
tunc premittemus sermonem in perditione que accidit
15
plurimum: deinde incipiemus in curatione. Multotiens
16
enim de illis quibus accidit illud saluatur aliquis absque
17
spe mirabiliter. Et multotiens egreditur pars epatis et
18
aliquid de siphac quod est supra ventrem et zirbo et
19
matrix tota et non accidit inde mors. verumtamen
20
si nos dimiserimus iterum in his membris principa〈-〉
21
libus accidet mors secundum omnem dispositionem et propor〈-〉
22
tionabimur ad paucitatem misericordie: si autem abstu〈-〉
23
lerimus sagittam fortasse saluabitur infirmus quandoque
24
¶ De medicinis attrahentibus. Capitulum .XI.
25
OPortet vt super illum locum ponatur am-
26
moniacum: quoniam est attractiuum forte: aut
27
sumatur radix arundinis: et teratur et em〈-〉
28
plastretur cum ea. et fortasse conficitur cum
29
melle: et affodili iterum et folia papaueris nigri et folia
30
arboris fici cum sauic aut semen iusquiami albi
31
proprie cum calcadis. et similiter fructus iusquiami
32
albi cum dispositione sua. ¶ Et iterum alkeiri et species
33
eius et aristologia et cepe narcisci. ¶ Et ex ani-
34
malibus res plurime de quibus est rana excoriata:
35
est mirabilis valde fixis in ossibus. et similiter eradi-
36
cat dentes. ¶ Et cancer iterum contritus. Et vtrique
37
lepores. et coagula omnia. ¶ Et dicitur quod lacerta est
38
vehementis attractionis ad illud super quod finditur.
39
¶ Et de compositis caput lacerte statim cum ab〈-〉
40
scinditur cum aristologia longa: et radix canne et ce〈-〉
41
pe narcisci. ¶ Illud vero quod appropriatum est cum
42
attractione ossium corruptorum de sub vlceribus
43
que consolidantur dicemus in capitulo ossium.
44
¶ De canone curationis combustionis ignis. Capitulum .XII.
45
INtentio in curatione combustionis
46
ignis est due intentiones. Una earum
47
est sequi cum prohibitione vesicationis
48
Et secunda est rectificare quod est combustum.
49
¶ Et sunt necessarie in prohibitione vesicationis medi-
50
cine infrigidantes preter quod associetur eis mordica-
51
tio. ¶ Et secunda vbi curatur quod est combu〈-〉
52
stum indiget medicinis in quibus est abstersio que〈-〉
53
dam cum exiccatione quadam non magna: et preter quod
54
mordicent cum hoc vt sint temperate in caliditate et fri〈-〉
55
giditate. ¶ Et quando indiget regimine simili regatur
56
cum infrigidatiuis prius: deinde si indiget secunda
57
fiat. Si autem inuenitur et iam vesicatum est: tunc necessarium
58
est regimen secundum. ¶ Et medicine eius sunt sicut
1
chimolea et lutorum genera exiccantia et lentes de-
2
cocte et encaustrum indum et similia. Ea vero que sunt sicut
3
thus et glutinum et pinguia non conueniunt ad il-
4
lud quoniam quedam eorum sunt calidiora quam oportet.
5
et non carent virtute mordicatiua. et quedam eorum
6
sunt humidiora quam oportet.
7
¶ De medicinis ad combustionem que sunt secundum
8
intentionem primam. Capitulum .XIII.
9
SUmantur sandali et faufel et later albus
10
recens aut ostracum et liniantur cum aqua
11
solatri et aqua rosacea aut vnguentum de vi-
12
tellis ouorum et oleo rosaceo. ¶ Et iterum en-
13
diuia et farina ordei abluta et vitelli ouorum et
14
oleum rosaceum et lentes elixate cum rosis cum oleo rosaceo. ¶ Et
15
iterum bolumarmenum et acetum. ¶ Et iterum oleum rosaceum et ce-
16
ra secundum quod oportet deinde ponatur in eo de calce ablu-
17
ta ablutione integra cum cerusa et opio et albumine
18
oui et aliquantulo lactis. ¶ Et iterum sumantur fo〈-〉
19
lia malue et sicle et elixentur cum aqua dulci: deinde
20
terantur et mundentur a rebus filosis que sunt in eis
21
deinde aggregentur eis merdasengi conditi cum cli-
22
mia et cerusa de plumbo algalai amborum ana
23
partes .II. et .ß. et olei rosacei partes .IIII. et aqua sola-
24
tri et aque coriandri amborum ana pars .I.
25
¶ De medicinis que sunt ad combustionem secundum
26
intentionem secundam. Capitulum .XIIII.
27
MElior rerum ad illud est vnguentum
28
de calce. ¶ Sumatur calx et abluatur
29
septies donec separetur eius acuitas tota:
30
deinde conquassetur cum oleo rosaceo aut oleo
31
oliue et pauca cera si indiget ea: et fortasse addun〈-〉
32
tur super ipsum chimolea et albumen oui et parum
33
vini. ¶ Unguentum calcis cum modo alio. Abluatur
34
calx sicut sciuisti: et fiat ex ea cum aqua foliorum si-
35
cle et cum aqua foliorum caulis et oleo rosaceo et cera
36
vnguentum. ¶ Et de illis que conueniunt hoc: et vbi
37
non timetur pustulatio et vesicatio est ligare desuper
38
folia alhethil adusta aut silique combuste. ¶ Un〈-〉
39
guentum conueniens ad paruitatem caliditatis: et est lon〈-〉
40
ge compositionis expertum est et inuentum est bonum
41
℞. stercoris vacce pascentis exiccati et corticum ar〈-〉
42
boris pini et pulegij omnium ana .X. merdasengi .III.
43
scorie argenti .II. scorie plumbi .IIII. calcis ablute
44
cum aqua frigida multotiens .V. et chimolee .V. et lu〈-〉
45
ti alcabrusij aut romani aut armeni et ceruse om〈-〉
46
nium ana .VII. virge pastoris contrite .X. encaustri per〈-〉
47
sici aut sirij .VI. tutie viridis .VII. stercoris ouis
48
.VII. granorum volubilis et foliorum eius amborum .XV.
49
scorie ferri et succi foliorum maluauisci et succi fo-
50
liorum malue omnium ana .X. lilij domus et cepe eius
51
et lilij celestis et croci omnium ana .V. camphore .IIII. ce-
52
re faui et olei rosacei et medulle cerui et adipis eius
53
quantum sufficit. ¶ Et de illis que sunt fortitudinis
54
vehementioris et conueniunt ei quod est minoris ca-
55
liditats[*]ca-liditats corrupt for caliditatis: est vt sumantur limature eris et ferri: et con〈-〉
56
ficiantur cum luto aut cum luto rubeo: deinde comburan〈-〉
57
tur in patella aut furno: et fiant inde trocisci et ser〈-〉
58
uentur et administrentur redacti in puluerem vbi necessaria
1
est exiccatio aut liniantur cum oleo rosaceo. ¶ Et de hoc
2
genere iterum est illud: comburatur fimus columbinus in panno
3
lini donec accendatur et liniatur cum oleo aliquo. quoniam
4
est mirabile. ¶ Et locis vlceratis conferunt porri
5
elixati aut portulaca cum sauic et folia myrti con-
6
trita in puluerem redacta. Si autem fiat inobediens.
7
tunc folia alhethil adusta aut folia algebut adu〈-〉
8
sta. Et si fuerit magis inobediens illo administren〈-〉
9
tur medicine consolidantes vlcera maligna.
10
¶ De combustione aque calide. Capitulum .XV.
11
QUandoque accidit vt effundatur olla fer-
12
uens aut aqua calida super membrum hominis: et fa〈-〉
13
cit operationem ignis. Et conuenien〈-〉
14
tius ei est vt succuratur statim antequam vesicetur cum
15
eis que sunt sicut sandali et aqua rosacea et camphora: et non
16
dimittantur exiccari: immo consequenter adhibeatur omni ho-
17
ra pannus infusus in aqua frigida congelata: hac enim prohibet
18
ipsum vesicari. Et quidam properant et rorant desuper aquam
19
oliuarum aut aquam cineris. et melius est vt teratur
20
quodlibet amborum cum sauic: aut vnguentum de calce.
21
et iterum medicamen factum de fimo columbino pre-
22
dictum est mirabile valde. Et vlcera quidem curantur
23
cum porris elixatis aut exiccatis contritis et est melius:
24
et cum reliquis que diximus in capitulo primo.
25
¶ De fluxu sanguinis et retentione eius. Capitulum .XVI.
26
IAm scitum est in libro primo quod quando sanguis
27
egreditur a venis non egreditur nisi aut
28
propter aperitionem orificiorum venarum propter debi〈-〉
29
litatem in venis: aut propter vehementiam re-
30
pletionis: aut propter motum fortem vsque ad vocem et sal〈-〉
31
tum: aut propter vaporem accidentem venientem deforis. aut
32
propter disruptionem earum et ipsarum incisionem per causam pri〈-〉
33
mitiuam incidentem contundentem: aut propter causam corroden〈-〉
34
tem interius: aut vehementia motus cum repletione aut propter
35
resudationem ab eis propter raritatem accidentem corpori vena〈-〉
36
rum et panniculo earum. ¶ Et conuenientior venarum ad
37
hoc vt currat quod est in ea cum inuenit viam est arteria: nam
38
corpus eius est mobile: et quod est in ea quandoque contrahitur et quandoque
39
expanditur. Et quando non desuper coartatur locus eius post so〈-〉
40
lutionem continuitatis eius: et inuenit vacuitatem perue〈-〉
41
nit res ad emborismum quod nominatur mater sanguinis.
42
¶ Et arteria quidem licet sit de illis que nominantur: tamen est de
43
illis quorum difficilis est incarnatio. Et multotiens
44
quidem non incarnatur arteria et incarnatur illud quod continet
45
arteriam et coartat super eam: quare sanguis non potest facere
46
cursum superfluum: immo egreditur ex eo aliquid vsque ad
47
fines cuti scilicet quantitas quam capit. et quando alleuiatur
48
cum compositione redit et occultatur sicut accidit rupture.
49
et fortasse remanet vena sola sub cute. et sentitur
50
pulsus eius et ipsius successio. et multotiens acci〈-〉
51
dit illud arterijs deintus et disrumpuntur preter quod
52
disrumpatur cutis et congregatur sub cute emborisma
53
id est apostema leue ex sanguine et ventositate quod possibile est
54
quiescere cum compressione. ¶ Et hoc quidem multo-
55
tiens accidit in collo et inguinibus et curuaturis per
56
se: et multotiens accidit ex causa intrinseca aut ex
57
flobotomia. ¶ Et multi medicorum existimant quod omnis
58
disruptio arteriarum perducit ad matrem sanguinis
1
que quidem plurimum sit si incarnetur illud quod est in cir〈-〉
2
cuitu eius et fiat apostema notum: sed ipsamet non incarna〈-〉
3
tur et res non est ita. ¶ Ille quidem qui negauit in-
4
carnationem controuersatus est cum consideratione et ex-
5
perimento. Consideratione vero quoniam vna duarum tuni〈-〉
6
carum arterie est cartilaginosa et cartilago non incar〈-〉
7
natur. ¶ Experimento vero quoniam non visa est incarna-
8
tio. ¶ Et opposuit eis Galienus cum consideratione et
9
experimento. Consideratio vero est rhetorica et eius
10
forma est quod est inter incarnatum sicut caro et non in-
11
carnatum sicut ossa: quare oportet vt sit incarnata: sed est
12
difficilis incarnationis. et testimonium quidem quoniam ipse
13
narrauit se medicasse plures arterias et fuerunt
14
incarnate. et hec quidem est res a qua nos iam expediti
15
sumus. ¶ Nos vero dicemus nunc quod dispositio processio〈-〉
16
nis sanguinis a membris diuersificatur cum disrumpum〈-〉
17
tur sicut epar et pulmo. et de illis sunt a quibus parum
18
procedit sanguis et in vnaquaque duarum diuisionum sunt
19
que sunt timorosa: et de eis sunt que sunt absque timore
20
sicut emanatio sanguinis ex pulmone in qua est ti-
21
mor et ab vtrisque emanat sanguis plurimus: et de
22
illis sunt sicut vesica et matrix et renes: ab eis enim
23
non emanat sanguis plurimus valde summatim:
24
immo quandoque multiplicatur cum longitudine spacij et
25
peruenit ad successiones illaudabiles. ¶ Et diuer〈-〉
26
sificatur dispositio fluxus sanguinis ex arterijs: quoniam fit in
27
quibusdam earum difficilis valde timorosus sicut
28
ex arterijs magnis que sunt super manus et pedes. et
29
huiusmodi interficiunt secundum plurimum et non retinetur. et in qui-
30
busdam fit facilis sicut in arterijs cranei: reten-
31
tio enim fluxus sanguinis earum est facilis et sufficit in eis
32
constrictio sola. et multotiens quidem currit ex ar-
33
terijs paruis sanguis: deinde retinetur per se. Et
34
differentia quidem inter sanguinem arterie et aliorum co〈-〉
35
gnoscitur: quoniam sanguis arterie egreditur cum saltu et
36
impulsione et est vehementioris purpureitatis quam
37
alius neque declinat ad nigredinem sanguinis vene
38
et eius essentie. ¶ Et scias quod omnis cui accidit euacuatio
39
et proprie sanguinea et proprie arterialis et superfluit
40
et accidit ei spasmus est malum. et similiter si acci-
41
dit ei singultus est mortalis. Quod si fuerit sinco-
42
pis cum singultu: tunc mors est festina. et aliena〈-〉
43
tio et permixtio rationis sunt male. Quod si fuerit spas〈-〉
44
mus: tunc est mortale secundum plurimum.
¶ De cano〈-〉
45
ne curationis fluxus sanguinis. Capitulum .XVII.
46
OPortet in curatione fluxus sanguinis vt
47
incipiatur et retineatur: deinde cures vlcus
48
eius si fuerit. Et non est tibi possibile in
49
eo cuius causa est fixa ex corrodente et similibus
50
nisi ita vt auferatur causa. Et si dispositio non tolerat vt
51
auferatur causa est necessarium vt retineatur cum suis retenti-
52
uis et sunt in causis que sunt ei et abscindunt sangui〈-〉
53
nem currentem. et ille cause sicut scite in libro primo.
54
Uerum ego narrabo eas secundum modum festinationis.
55
¶ Dico ergo quod iste cause: aut sunt prohibentes in illo
56
illud quod egreditur ab exitu: aut sunt aggregantes rem
57
de illo aut res. ¶ Et diuisio prima est conuersio ad
58
partem aliam que aut fit cum attractione ad contrarium
1
preter quod fiat exitus alius sicut ponuntur ventose su〈-〉
2
per epar et remmouetur fluxus sanguinis ex nare dextra: aut
3
ita quod accidit exitus alius sicut flobotomatur patiens
4
fluxum sanguinis narium ex manu pertinente nari flobotomia
5
stricta. ¶ Retinens autem sine exitu est illud quod
6
prohibet motum sanguinis et eius penetrationem. et est
7
aut per causam ignientem: aut per causam stupefacientem. et
8
stupefaciens quidem aut est medicina aut est dispositio
9
corporis sicut in sincopi: ipsa enim multotiens retinet
10
sanguinem. ¶ Causa autem retinens sanguinem in locis
11
est opilans exitum: aut cum ligatura: aut cum repul-
12
sione ex bucellatione: aut cum repulsione absque bu-
13
cellatione: aut escara cum cauterio: aut medicina
14
cauterizante: aut cum congelatione rei retente: aut cum in〈-〉
15
uiscatione: aut cum incarnatione: aut cum coartatione
16
carnis circundantis venas: quare opilat ipsum et clau-
17
dit ipsum clausione vehementi. ¶ Et oportet vt scias
18
quod quando associatur vulneri apostema cum quantitate plurima
19
huius non est possibile ligare cum filis neque intromit〈-〉
20
tere licinia neque strictura laboriosa. et neque est pos〈-〉
21
sibile: tunc nisi administrare glutinationem et stiptici〈-〉
22
tatem et stupefactionem et inspissationem sanguinis. ¶ Et si
23
est curatio ex strictura: aut fissura: aut propinquita-
24
te medicine: quando est dolor est mala valde. et omnis pre〈-〉
25
paratio dolorosa est mala. ¶ Et oportet vt prepara-
26
tio sit aggregans duas res: quarum vna est defectus do〈-〉
27
loris et altera est refrenatio partis cursus sanguinis quare
28
non adiuuatur cum appensatione et suspensione et fiat
29
facilis processio sanguinis et eius exitus. et cum prohibent due
30
intentiones declinetur ad leuiorem secundum illud quod presens
31
est. et propinquius ad tolerandum in dispositione. Et
32
est necessarium vt narremus modum eius postquam sciue-
33
ris quod primum quod oportet considerare est vt cognoscas
34
an vena sit arteria: aut vena per signa sua. quare
35
agas cum arteria et sis sollicitus plusquam sollicite-
36
ris et agas cum vena. ¶ Amplius dicemus quod de at〈-〉
37
tractione vera ad contrarium non ad exitum est necesse
38
membro cum fricatione aut ligatione et strictura aut
39
cum ventosis. ¶ Et oportet vt sit membrum communicans po〈-〉
40
situm ex membro cognitio super extremitatem linee
41
vnius continuitatis inter ea ambo cum longitudine et
42
latitudine. et eligitur de diuersificato in situ lon〈-〉
43
gitudinis: et latitudinis quodcunque amborum est lon〈-〉
44
ginquum et dimittitur quod est propinquum sicut sit in
45
duobus lateribus capitis: aut duobus lateribus
46
manus. nam longitudo inter ista duo est propinquior
47
quam illa ex qua oportet timeri nocumentum completum:
48
et hec res exigit vt rememoremur illud quod in ea
49
diximus vbi locuti fuimus in libro primo de cano-
50
nibus euacuationis. ¶ Et oportet vt sint extensio
51
et fricatio et his similia assidua ex eo quod est propin-
52
quius membro secundo. deinde descendatur ab eo.
53
et oportet vt non expectetur in disruptionibus.[*]disruptionibus. corrupt for disruptionibus [redundant period] arteria〈-〉
54
rum. et eis similium quod sit hoc artificium sufficiens in reti〈-〉
55
nendo fluxum sanguinis et adiuuans. et similiter est iudi〈-〉
56
cium in flobotomia lateris communis longinqui.
57
¶ Unus autem duorum modorum diuisionis secunde
58
et est causa stupefaciens est verbi gratia vt cibetur
1
ille cuius fluxus sanguinis narium multiplicatur
2
aut alius ab illo cibi grossi chimi ingrossantibus
3
sanguinem sicut sunt lentes et iube et eis similia.
4
¶ Modus autem secundus est verbi gratia vt in po〈-〉
5
tu dentur stupefacientia. Frigida vero exponunt cor〈-〉
6
pus frigori et fortasse accidit sincopis et retinetur
7
fluxus sanguinis. ¶ Modus autem predictus in diuisio〈-〉
8
ne alia est. quoniam oportet vt obseruetur in eo capitulum
9
vnum. et est quoniam fortasse arteria non est vna dua〈-〉
10
rum que continuantur cordi: immo duorum laterum eius ita
11
vt cum strinxeris eam inuenies eam firmiorem: immo
12
fortasse continuatur cum latere altero ramus alte-
13
rius arterie que accidit in eo: et adducit ad eam
14
sanguinem preter viam quam strinxisti quare indi-
15
ges stricturis duabus. ¶ Et ante illud oportet vt co〈-〉
16
gnoscas partem que est principium vene. in quibusdam
17
enim locis est inferius et in quibusdam est desuper et
18
in quibus est superius[*]superius cf. Venice 1564: inferius sunt sicut in collo: et in quibus
19
desuper sunt sicut in coxa et pedes. Et quando cogno〈-〉
20
ueris partem administra in ea ligaturam et strinctu〈-〉
21
ram. ¶ Et de regimine in illo est vt peruenias ad
22
extrahendam venam cum vncino et etiam cum incisio〈-〉
23
ne pauce carnis que velat eam et occultat ipsam:
24
deinde inuolue eam: postea administra medicinas
25
quas dicemus. Quod si fuerit pulsatilis tunc meli〈-〉
26
us est vt veles eam cum filis lini. Et similiter si fuerit
27
non pulsatilis verumtamen multotiens eleuatur san-
28
guis eius. ¶ Cum ergo feceris illud: deinde an-
29
nexueris ei medicinas: tunc dimitte ligaturam
30
vsque ad diem tertium et quartum tunc. ¶ Quod si vide〈-〉
31
ris medicinam glutinationem facientem adherentem
32
loco eius: tunc non eradices eam omnino sed pone in
33
cuircuitu eius de genere ipsius aliquid quod made〈-〉
34
faciat ipsam parumper. ¶ Quod si accidat ei proces-
35
sio ex seipso quando tu auferes illud quod est super
36
ipsum tunc tene quod est sub loco in via itineris ve-
37
ne et preme pressione cum qua fiat securitas de sal〈-〉
38
tu sanguinis: et eradica illud quod eleuatur de eo in lo〈-〉
39
co suo et permuta illud cum alio: et sit preperatio tua
40
quam facis membro in ista hora secundum quod oportet et est vt
41
sit orificium eius magis imum quam principium ita vt
42
quando est verbi gratia in inferioribus intestini et matri〈-〉
43
cis tunc sternatur stratum aliquod quod eleuet inferiora
44
et deponat superiora secundum maiorem elongatione que est
45
ex dolore deinde dimitte ipsum tribus diebus. de-
46
inde annecte ei hunc modum vsquequo eleuetur san〈-〉
47
guis. ¶ Refrenatio autem cum bucellatione non est
48
possibilis nisi in arterijs magnis. fac ergo lici-
49
nium ex pilis leporis: aut tela aranee: aut subti-
50
li cotto: aut panno lini veteri: deinde pulueriza
51
super ipsum medicinas prohibentes sanguinem.
52
¶ Et mitte in ipsam arteriam sicut bucellam: dein-
53
de stringe super ipsam ligaturam: et fortasse administra
54
licinium ex pilis leporis solum et excusat sollicitu〈-〉
55
dinem. et oportet vt stringas strictura adherente que
56
non separetur donec incarnetur. ¶ Licinium vero ex
57
se natura[*]natura corrupt for naturam [cf. Venice 1564] regit in extractione eius paulatim et expul〈-〉
58
sione eius aut alijs ab hoc. ¶ Impletio vero si-
1
ne bucellatione est vt imponatur verbi gratia illa res in
2
orificium eius et ligetur desuper preter penetrationem
3
eius in venas et vt retineatur cum eis que sunt si-
4
cut puluilli et proprie spongia et cum vittis fortis
5
stricture stringentibus ipsum cum conuersione stri-
6
cture que est attrahens. ¶ Strictura vero pri-
7
ma oportet vt sit prope orificium: deinde inuoluatur va-
8
dens retro et solue stricturam gradatim. ¶ Et scias
9
quod strictura puluillorum et vittarum quando est debilis ve〈-〉
10
nit ex ea nocumentum stricture et est attractio: et
11
non prouenit ex ea nocumentum stricture et est re-
12
tentio et impletio: oportet ergo vt subtilietur in hoc capitulo.
13
Cum ergo stringitur strictura bona et stringitur ite-
14
rum ex latere diuerso declinat materia et resistit attra〈-〉
15
ctioni ex strictura. ¶ Et non oportet vt perueniatur cum
16
strictura et prohibitione nisi que fit infra dolorem
17
nisi si illud fuerit necessarium in primis: deinde molli〈-〉
18
fica eam paulatim. ¶ Et multotiens quidem oportet vt
19
suas figuram carnis et colligas labia eius et vittis
20
tegas. multotiens enim sufficit collectio labiorum: et
21
positio puluillorum seruat ea colligendo venas ipso〈-〉
22
rum. ¶ Amplius stringe super medicinas pulue〈-〉
23
rizatas rare. Et inclina ante alguidegi quando contrahitur
24
vbi coartatur apud principium suum cum digitis
25
vnius duarum manium: deinde annecte ei medici-
26
nas et puluillos apud orificium eius cum manu
27
altera. ¶ Impletio vero cum refrenatiuis proue〈-〉
28
nit aut cum strictura implentis in facie orificij
29
eius cum manu altera non cessante retinere do〈-〉
30
nec congeletur sanguis et fiat impletio: aut cum re in〈-〉
31
frigidante valde que infrigidat sanguinem et congelat
32
ipsum in orificio eius: aut propterea quod caro coartat lo〈-〉
33
cum sicut si incidatur vena in latitudine et suspen-
34
datur ad duo latera in prima vice: quare claudit
35
super eam caro ex latere ex quo currit. et hoc non
36
fit nisi in loco carnoso. ¶ Et multotiens quidem
37
accidit quod necessarium est incidere ramum extremitatis
38
vene vt sit introitus eius in profundum vehemen-
39
tior: deinde ponuntur desuper medicine. et multotiens
40
accidit incarnatio meatus absque matre sanguinis.
41
¶ Strictura autem cum escara fit cum igne ipso
42
quando magnificatur timor: et fit cum medicinis caute〈-〉
43
rizantibus sicut calce. et flore eris et generibus dra〈-〉
44
ganti et generibus arsenici et cymino etiam et similibus
45
et cum eo quod est debilius quando puluerizatur super locum
46
et stringitur et retinet. ¶ Uerum timor in illo est quod
47
escara est velocis eradicationis ex se. et ex quolibet
48
resistente ex eruptione sanguinis et qualibet alia〈-〉
49
rum causarum. ¶ Et quando cadit escara redit timor
50
nouus. ¶ Et propter illud preceperunt vt fiat cauterium
51
cum ferro vehementer ignito profunde ita vt fa-
52
ciat escaras profundas grossas: quarum casus non
53
fit facilis et cadant in tempore longo in quarum simili ca-
54
ro iam est nata. ex cauterio namque debili proueniunt
55
escare debiles que cadunt ex qualibet causa et cum
56
hoc facit accidere saniem et calefacit vehemen-
57
ter. ¶ Cauterium vero forte implet cum escaris
58
fortibus et remouet rupturam et detumescere eam
1
facit et contrahit eam. ¶ Et de cauterizantibus bonis
2
temperati regiminis est vt sumatur albugo oui et aggregetur
3
cum calce non extincta. et inuoluantur cum eo pili
4
leporis aut ei similia et ponatur super locum et stringatur.
5
¶ Et de bonis peruenientibus ad vltimum multo〈-〉
6
tiens est vt sumatur cyminum et calx et ponatur super
7
locum et stringantur. et quandoque superadditur eis colcotar.
8
et genera draganti in hac summa sunt habentia stipti〈-〉
9
citatem cum cauterio. ¶ Calx vero est cauterium
10
in quo non est stipticitas de qua sit curandum. et
11
illud quod generatur de escaris cum cauterio in eo
12
quod habet stipticitatem est longioris fixionis et profun-
13
dius. ¶ Et succus fimi asinini et substantia stercoris
14
asinini sunt de illis que aggregant ad cauterium
15
acuitatem et glutinationem. ¶ Medicine vero resi-
16
stentes conglutinatione sunt sicut gypsum ablutum
17
et glutinum decoctum: et amilum: et puluis molendini:
18
et gumme: et thus: et resina: et iterum passe de vuis
19
ipsis. Et rane sunt huius generis secundum quod dicitur:
20
et iterum stella scemius. ¶ Medicine vero retinen〈-〉
21
tes cum exiccatione et incarnatione sunt sicut aloes:
22
et cortex thuris: et sicut interiora passularum vue
23
contrita valde: et galle cum oleo aliquo. et comburan〈-〉
24
tur. ¶ Et quando completur inflammatio earum extinguantur
25
et papyrus adustus et resina: et scoria ferri. et ster〈-〉
26
cus equi. et stercus asini adusta: et cinis ossium non ablu〈-〉
27
torum: quoniam abluta prohibent glutinationem: et spongia noua
28
submersa in oleo aut vino deinde aduratur: et pili adusti.
29
¶ De narratione medicinarum simplicium et com-
30
positarum specierum diuersarum fortium in prohibitione
31
fluxus sanguinis. Capitulum .XVIII.
32
ET de illis que dixit Galienus et narrauit
33
bene et experta sunt post ipsum et inuenta
34
sunt plurimi iuuamenti est vt sumatur de
35
colcotar .XX. et de minuto thure .XVI. et
36
de aloe glutino sicco ana .VIII. et de arsenico .4. et
37
de gypso vehementer trito puluerizato vt atomi
38
post cribellationem .XX. curetur cum eo puluerizan-
39
do super licinia et spargendo super locum: quoniam est mi-
40
rabile. ¶ Aut sumatur sarcocolla de mecha et
41
aloes et sanguis draconis et ponatur super licinium et strin〈-〉
42
gatur et aloes et thus solum cum pilis secundum quod sciuisti.
43
¶ Et iterum spongia adusta sicut diximus et later adu-
44
stus. sumantur spongia et scoria plumbi et tutia et
45
aloes. aut sumantur thus et aloes et sulfur aut thus
46
et sulfur. et fiat puluis: aut administretur licinium cum
47
albumine oui. ¶ Aut sumatur de colcotar .XX. et de
48
thure aut minuto thuris .VIII. et resine .VIII. et de gy〈-〉
49
pso adusto .VIII. aut sumatur colcotar et de gypso
50
adusto .VIII. ¶ Aut sumatur[*]sumatur corrupt for sumantur colcotar eris vsti et cal-
51
cadis et draganti adusti partes equales. ¶ Et de bo-
52
nis ad fluxum sanguinis et proprie ex draganto est vt su-
53
matur aloes pars .I. et .ß. primum amborum in corpore graui: et
54
secundum eorum in corpore leui et corticum thuris in corpore
55
graui.[*]graui. corrupt for graui [redundant period] dragma .I. et thuris ipsius grossi pinguis in
56
corpore leui pars .I. sint contenti super ea ambo. ¶ Aut san〈-〉
57
guis draconis. et sarcocolla conficiantur cum albumine
58
oui et ponantur super pilos leporis: et preparentur secundum locum.
1
¶ Tractatus tertius de vlceribus.
2
¶ De sermone vniuersali de vlceribus. Capitulum .I.
3
VLcera generantur a vlceribus et ab
4
exituris eruptis et a pustulis: et
5
solutio continuitatis in carne quando
6
facit saniem et pus nominatur vlcus.
7
¶ Et non facit pus nisi propterea quod
8
cibus qui venit ad ea conuertitur
9
ad corruptionem propter debilitatem membri: et quoniam propter
10
debilitatem suam resoluuntur ad ipsum et attrahuntur
11
versus ipsum superfluitates membrorum vicinantium ei:
12
aut propter vnguenta mollificantia membrum et linien-
13
tia ipsum cum humiditate sua et vnctuositate sua.
14
¶ Et quod est de genere pus subtile nominatur virus: et
15
quod est grossum nominatur sordities: et est res spissa
16
coagulata alba: aut ad nigredinem decliuis aut si〈-〉
17
cut fex. Et virus quidem non generatur nisi ex subtilita〈-〉
18
te humorum aquosorum et ipsorum calidorum: et sordities
19
generatur ex grossitie humorum. Et virus quidem multi〈-〉
20
plicatur cum generatione apostematis et virus eget exiccan-
21
te: et sordities abstergente: et vlcera sunt apparen-
22
tia et sunt habentia profunditatem. ¶ Et vlcus quod pro〈-〉
23
funditatem habet non euacuatur quin aut iam indurata sit
24
caro circundans ipsum et nominatur fistula et est sicut can-
25
na penetrans in membrum aut non induratur aliquid
26
et nominatur absconsio et cauerna. ¶ Et quandoque dicunt
27
quidam absconsionem illud quod elongatum est sub cute
28
et separatur ab ea cutis: et cauernam illud quod inflectitur
29
sub carne et dilatatur in ea. Dicunt quidam: immo di-
30
latatum est cauerna et strictum profundum fistula. et non
31
est contrarietas in nominatione. ¶ Et quando est durities super
32
vlcus apparens nominatur vlcus ostracinum. ¶ Et fi〈-〉
33
stula quidem mala est illa que non sentit: et secundum quan〈-〉
34
titatem elongationis eius a sensu erit eius malitia.
35
¶ Et de ipsa quedam est equalis et de ea est que-
36
dam obliqua. et que vadit ad neruum dolet vehe-
37
menter et proprie quando tangit eius inferius cum ten〈-〉
38
ta: et fortasse difficilis fit operatio illius membri et est
39
humiditas subtilis tenuis sicut fit ad illa que perue〈-〉
40
nit ad os. et quando peruenit ad ligamentum est illud quod
41
currit propinquum illis. Uerum dolor in ossuosa et
42
ligamentali fortasse non magnificatur et humidi〈-〉
43
tas que vadit ad os est subtilior: et decliuior ad
44
citrinitatem. ¶ Et ex perueniente ad venas et arte-
45
rias multotiens egreditur fex. et quandoque si fuerit ten〈-〉
46
dens ad venam sanguis plurimus et ad arteriam
47
sanguis subalbidus cum fluxu sanguinis et pro〈-〉
48
cessione. ¶ Et ex ea que peruenit ad carnem currit
49
humiditas viscosa grossa turbida cruda. et mul-
50
totiens sunt fistule orificia plurima cinus esse am-
51
bigitur et non scitur an sit fistula vna. ¶ Et mul-
52
totiens effunditur in quoddam orificiorum eius humidi〈-〉
53
tatis habens tincturam. et tunc si fuerit fistula vna egre〈-〉
54
ditur ex orificij alijs color vnus qui est fistule scilicet
55
diuersus albus et tenebrosus et alius. ¶ Et vlce〈-〉
56
ra quidem diuiduntur in speciebus diuisionum. et dicitur quod
57
vlcerum quedam sunt que sunt dolorosa. et quedam
58
sunt que sunt priuata dolore: et quedam sunt apo〈-〉
1
stemosa et quedam sunt priuata apostemate: et
2
quedam sunt munda et quedam sunt immunda. et
3
immunda quidem propterea quod in eis superfluit humor
4
plurimus et humiditas copiosa quamuis non sint
5
mala. Et de eis sunt sordida: et de eis sunt mi-
6
norata et de vlceribus sunt putrida. ¶ Et de re-
7
bus magis nociuis eis sunt meridies et humi-
8
tas[*]humi-tas corrupt for humiditas aeris cum caliditate ipsius. Et de eis sunt cor〈-〉
9
rosiua et de eis sunt ambulatiua: et de eis sunt mol〈-〉
10
lia aut dura aut frigida aut calida. et mollia sunt de
11
vlceribus facientibus cadere pilos ab eo quod se-
12
quitur ea. ¶ Et sunt quandoque de vlceribus quedam
13
resudantia ex quibus resudat virus citrinum cali〈-〉
14
dum. Et fortasse est calidum comburens quod est in cir〈-〉
15
cuitu eius et est malum mortificans. et de eis sunt
16
difficilis consolidationis. et putrefactio est preter
17
corrosionem quod si fuerit erunt ambe ambulatiue.
18
et fortasse corrodens est corrodens illud quod con-
19
tinuatur ei proprie propter acuitatem et absque putrefactione
20
et neque est febris omnino. ¶ Uerum cum ambulati-
21
uo putrefactiuo multiplicatur febris aut non separatur ab
22
eo. ¶ Et Galienus quidem nominauit huiusmodi vlcera cor-
23
rosiua ignem persicum et formicam ambulatiuam:
24
et post vlcus putrefactum est compositum ex vlcere et
25
ex egritudine putrefacta: et vnicuique eorum est dispositio.
26
¶ Et vlcera quidem dura incipientia ire versus
27
viriditatem et nigredinem sunt mala: et vlcera frigi〈-〉
28
da sunt mollia alba quiescentia propter medicinas
29
calefacientes et calida ad rubedinem decliuia de-
30
lectantur frigore. ¶ Et quando vlceribus malis asso-
31
ciatur color corporis malus sicut albus plumbeus
32
aut citrinus: tunc illud est significatio propter corruptionem
33
complexionis epatis et corruptionem sanguinis qui
34
venit ad vlcus quare fit difficilis eius consolidatio.
35
¶ Et vlcerum quidem quorum radices sunt acute: et
36
cum quibus est pruritus superfluitates sunt acute:
37
et quorum radices sunt late albe pauci pruritus il-
38
lorum complexiones funt[*]funt corrupt for sunt frigide. ¶ Et vlcera gene〈-〉
39
rata successione egritudinum sunt mala quoniam natura ex〈-〉
40
pellit ad ea residuum corruptionis superfluitatum.
41
et vlcera deijcientia pilos ab eo quod sequitur ea
42
sunt mala. ¶ Et meliores significationes significantes salutem
43
vlcerum et vulnerum sunt cum in succedentia eorum
44
decliuia sunt ad saniem. ¶ Et dicitur in signis mor〈-〉
45
tis velocis cum sunt homini apostemata et vlcera leuia et
46
destruitur eius ratio moritur. ¶ Et malignorum quidem
47
vlcerum cause sunt quandoque vulnera obuiantia superflui〈-〉
48
tatibus malignis corporis aut regimini corru〈-〉
49
pto: et quandoque sunt sequentia pustulas malas: qua〈-〉
50
te fiunt ab eis festinantia ad vlcerationem post
51
pustulas et significat malignitatem vlceris eius putrefa〈-〉
52
ctio et ipsius ambulatio et corruptio eius quod est
53
in ipsius circuitu: et difficultas sanationis in se-
54
ipso cum rectificatione curationis exhibite ei.
55
¶ Et meliores significationes significantes sa-
56
lutem vlcerum: et vulnerum sunt cum in succeffio〈-〉
57
nibus[*]succeffionibus corrupt for successionibus eorum est sanies que est cum medicina fa-
58
ciente pus et ex operatione nature. illa enim opera〈-〉
1
tio nature est secundum cursum naturalem et non gene〈-〉
2
ratur sanies nisi a digestione naturali. et non associa〈-〉
3
tur ei malum ex accidentibus vlcerum malorum: et
4
proprie sanies laudabilis alba lenis equalis que
5
consecuta est complementum digestionis: et neque asso-
6
ciatur ei fetor cum in ea non sit putrefactio. et for〈-〉
7
tasse non euacuatur a fetore paruo sanies cui accidit
8
cum adiutorio caliditatis innate et alterius ex-
9
tranee. ¶ Et nos quidem iam locuti fuimus
10
de sanie in locis alijs. ¶ Ulcera aut que accide〈-〉
11
re faciunt spasmum et vlcera putrefacta scrofulosa et
12
algeromati et corrosiua et cancerosa: et que eorum
13
cursu currunt sunt in quibus non generatur sanies:
14
immo quando apparet in vlcere sanies et apostema est signum
15
bonum cum quo non timetur spasmus et permixtio
16
rationis et his similia: quamuis sint in loco quod facit illud
17
necessarium sicut sunt membra posteriora: et anteriora et
18
nisi res pertransierit terminum. Quod si apostema occultetur
19
subito et redeat non soluetur per pus aut ei similia.
20
¶ Amplius sunt vicinantia membris neruosis si〈-〉
21
cut vlcera dorsalia quoniam sunt in vicinitate dorsi et
22
nuche: et vlcera que cadunt in anteriore parte co-
23
xe et genu: quoniam ipsa iterum sunt sicut lacerti neruo〈-〉
24
si: in quibus res conuertitur ad spasmum et permixtionem
25
rationis etiam. ¶ Si autem euenit in membris neruosis:
26
plurimum quorum est in antecedente extensionis corpo-
27
ris timetur aut cursus sanguinis si ceciderit in me〈-〉
28
dietate inferiori extensionis. similiter timetur ex eis quandoque
29
permixtio rationis. et timetur quod cadat pleuresis et sa-
30
niositas post ipsam aut quod proueniat sputum sangui〈-〉
31
nis si ceciderit in medietate superiore eius. et tu iam
32
sciuisti intentionem saniositatis in pectore ex libro
33
tertio. ¶ Et quandoque timetur in eis iterum permixtio ratio〈-〉
34
nis. ¶ Et de signis bonis in vlceribus est vt in
35
circuitu eorum nascantur pili qui ceciderunt. ¶ Et
36
corpora susceptibiliora curationis vlcerum sunt
37
que sunt melioris complexionis et paucioris humi-
38
ditatis superflue cum inuentione sanguinis boni in
39
eis. Illa vero que sunt multe humiditatis aut
40
siccitatis sunt tarde suscipientes rectificationem
41
vlcerum: quamuis humida sicut infantium sint suscepti〈-〉
42
biliora quam sicca: sicut senum: et proprie quando complexio est
43
radicalis sicca priuata sanguine mundo et acciden-
44
talis humida mollis sicut in senibus iterum: et
45
propter illud iterum fit in ydropicis curatio vlcerum eo〈-〉
46
rum difficilis: et in pregnantibus iterum propter reten-
47
tionem superfluitatum earum. propterea quod ipsarum menstrua
48
retinentur. Sed in senibus non sanantur eorum vlce-
49
ra propter illud et propter paucitatem sanguinis eorum boni.
50
¶ Et quandoque sanantur vlcera. deinde rescin〈-〉
51
duntur. quoniam non generatur in eis caro nisi
52
ante mundificationem: quando ergo retinetur
53
in eis superfluitas non munda: oportet inde vt
54
corrumpatur coninuitas proueniens secundo.
55
¶ Et quandoque existimantur fistule propterea quod
56
accidit eis dispositio exiccationis et retentionis
57
prohibentis respirationem quod ipse sunt sanate:
58
quoniam earum dispositio est similis saluti sicut
1
diximus deinde rescinduntur propter quemlibet motum
2
et commotionem et tussim et offensionem et malitiam
3
iacendi et alia. ¶ Et de vlceribus in quibus nascitur ca-
4
ro quedam sunt in quibus nascitur caro addita et quedam
5
in quibus non nascitur illud. et illa in quibus generatur
6
caro addita sunt illa in quibus fit festinatio nascen〈-〉
7
tie carnis ante mundificatione. et illa in quibus
8
non nascitur illud sunt illa in quibus non nascitur ca〈-〉
9
ro nisi post mundificationem. ¶ Cum ergo prolon〈-〉
10
gatur spatium vlceris et corroditur et putrefit et
11
destruitur de substantia eius res plurima. tunc non ex〈-〉
12
pectatur consolidatio eius nisi secundum profundum. Et pro〈-〉
13
prie quando vlcus est antiquum retinens spatium anni
14
et proprie quando est disruptum et incipit ex eo disrupti scilicet
15
fistula. et antiquum necesse est vt educat os ex ossi〈-〉
16
bus que eis sunt vicina ¶ Et vlcera quidem me〈-〉
17
lancolica non sanantur nisi ab eis auferatur tota eo-
18
rum corruptio vsque ad carnem et ossa sana. ¶ Et
19
cause que cum accidunt corrumpunt vlcera sunt debi〈-〉
20
litas virtutis membri: quare recipiunt omnem materiam: et
21
malitia complexionis membri: et malitia eius quod adue〈-〉
22
nit ei de sanguine aut in qualitate aut in quanti〈-〉
23
tate. ¶ In qualitate vero plurimum eius est propter mali〈-〉
24
tiam complexionis epatis. et color est in eo decliuis
25
ad albedinem plumbeam aut citrinitatem: aut propter sple〈-〉
26
nem et est color ad nigredinem et alterationem decli〈-〉
27
uis et lentiginositatem: quare est cum eo malitia
28
omnium humorum in corpore. Et huiusmodi quidam preter
29
hoc quod ex ipso non acquiritur quod conuertatur in carnem
30
nocet per illud quod conuertitur ad ipsum de superfluitati〈-〉
31
bus. ¶ In quantitate vero. quia addit aut dimi-
32
nuitur. quare non inuenitur cum quo caro vlceris
33
generetur. Et est vlcus clarum mundum properans ad
34
escaram. et nescitur si est corpus mundum pauci san〈-〉
35
guinis: aut est propter ostracositate que accidit parie-
36
ti eius et margini ipsius aut propter dilatationem vena〈-〉
37
rum que adueniunt ei: aut propter corruptionem eius
38
incipientem versus tenebrositatem et viriditatem et
39
nigredinem: aut propter membrum male complexionis quod vici〈-〉
40
natur ei. ¶ Et vlcera quidem praue curationis
41
et eis similia sunt interficientia infantes non tole-
42
rantes vehementiam dolorum et vlcerum: et difficulta〈-〉
43
tem curationis eorum et ipsorum prauitatem.
44
¶ De canone curationis vlcerum. Capitulum .II.
45
SCias quod omnia vlcera indigent exiccatio〈-〉
46
nem quadam preterfacta ex attritione
47
lacertorum et ipsorum contusione. Ista enim in-
48
digent in primis vt mollificentur et hu-
49
mectentur. ¶ Et cum hoc quod indigent vlcera in
50
dominantiore dispositionum exiccatione indi-
51
gent quandoque dispositionibus alijs mundifi-
52
cationis et abstersionis et aliorum consequenti-
53
bus vlcera preter ipsa vlcera. ¶ Et quanto plus
54
est vlcus maius et profundius indiget exiccatione
55
vehementiore et vt aggregentur labia eius vehe-
56
mentiori perscrutatione. et fortasse est tibi necessa〈-〉
57
rium suere ea. ¶ Et considera ex dispositioni-
58
bus necessitas ad perscrutandum in illo et eis
1
similibus illud quod diximus in capitulo vulnerum. ¶ Et
2
scias quod vlcera fortasse indigent in curationibus
3
suis administratione medicinarum quarum quedam
4
sunt currentes penetrantes et que inijciuntur pro〈-〉
5
fundantes. et tunc necessarium est vt sint vnguenta et eis
6
similia. quare oportet tunc vt sit illud quod apparet humi〈-〉
7
dum et quod occultum est siccum: et proprie in illis que
8
sunt ad fistulam oportet vt sit siccitas orificiorum eius
9
vincens humiditatem substantie eius vehementer. ¶ Et
10
est quidem quandoque necessarium vt earum medicine per-
11
misceantur cum eo quod currit vt fiant viscose adhe〈-〉
12
rentes. Scias ergo illud iterum in eis. ¶ Et scias
13
quod vlcera indigent ligaturis et strictura propter tres
14
modos. Quorum vnus est vt currat sordities: qua〈-〉
15
re oportet vt sit fortitudo stricture eius apud eius ori〈-〉
16
ficium vt ipsius expressio bona fiat. ¶ Et secundus
17
est vt seruetur medicamen incarnatiuum super vlcus:
18
et non indiget strictura vehementi. ¶ Et tertius
19
est ad incarnationem labiorum: et oportet vt non sit stri-
20
ctura in ipso mollis apud duo labia: immo compli〈-〉
21
cata complicatione vehementi. ¶ Et non oportet vt
22
cum ligatura perueniatur ad lesionem: ita vt aposte-
23
metur. Et oportet vt sit adiuuans in prohibendo apostema:
24
quoniam non est possibile cum apostemate vt curetur vlcus.
25
¶ Et si non est tibi possibile vt prohibeas et apparet
26
apostema: tunc occupatus sis cum apostemate et cura eius
27
quodcunque apostema fuerit cum obseruatione ipsius vlce〈-〉
28
ris vsquequo separaueris ex curatione apostematis: et tunc
29
remanebit sola obseruatio vlceris. ¶ Et similiter
30
quando corrumpitur quod est in circuitu vlceris et viridescit
31
et nigrescit cura illud cum scalpellatione et extractione
32
sanguinis. et si etiam cum ventosis. deinde adhere ei
33
spongiam siccam postea medicinas exiccantes.
34
¶ Et cum separatur vlcus aut inuenis vlcus pu〈-〉
35
rum: tunc oportet vt obserues in primis an ex cor-
36
pore aliquid ad vlcus effundatur aut non effundatur:
37
immo iam sit abscissum. Quod si nihil effundatur ad
38
ipsum sit intentio tua in medicando ipsum. et si ali-
39
quid effundatur ad ipsum sis sollicitus in eo quod ad
40
ipsum effunditur ex flobotomia aut solutione ventris aut
41
vomitu: quoniam vomitus quandoque confert etiam in hoc. et
42
Hypocrates testificatur de eo. ¶ Et si in vlceribus fuerint
43
frusta ossium et panniculi aut alia non properes
44
in extrahendo ea: sed fac illud quod diximus in capitulo
45
ossium. ¶ Et primum quidem quod oportet te prepara-
46
re de esse vlceris est apertio cum medicinis suis:
47
deinde mundificatio cum medicinis suis: dein〈-〉
48
de nascentia carnis et consolidatio. ¶ Et si inue-
49
neris vlcus mundum equale quod non habet profundita〈-〉
50
tem: tunc consolidatio tantum fiat cum eo quod non habet
51
mordicationem. In sordidis vero necessarium est ab-
52
stringens mordicans. Et in primis cum curantur
53
indigent mordicatione: quoniam sensus non sentit ipsum
54
deinde gradatim perueniatur ad illud quod est leuio-
55
ris mordicationis vsquequo sentiat hora nascen-
56
tie carnis. ¶ Et caue in omnibus illis ne dolere fa〈-〉
57
cias quantum potes et proprie quando est illic caliditas et
58
inflammatio. ¶ Et oportet vt remoueas causas prohiben〈-〉
1
tes a consolidatione: et sunt cause quas numerauimus
2
et diximus que declinant cum vleere[*]vleere corrupt for vlcere ad malitiam:
3
nam si tu curaueris eas in primis non eris va-
4
cans ad curationem vlcerum sicut oportet immo non erit
5
tibi possibile. ¶ Et multotiens quidem rectificata est
6
complexio membri et sufficit in rectificatione vlceris.
7
¶ Et multotiens est vlcus molle super quod oritur
8
caro mala que est in seipsa ad rubedinem et calefa〈-〉
9
ctionem decliuis: ergo curetur cum epithimatibus
10
infrigidantibus carnem circundantem ipsum sicut succus
11
solatri cum boloarmeno et aceto et epithimata de san〈-〉
12
dalis et camphora infrigidata cum niue: quare non
13
cessat consolidari vulnus et constringi. ¶ Et oportet vt in
14
vlceribus dolorosis que sunt vehementis dolo〈-〉
15
ris sis occupatus in primis in sedando dolorem et
16
illud cum mollificatiuis que tu scis proculdubio.
17
et quamuis sint contraria vlceri: verumtamen cum non sedatur
18
dolor non preparatur nobis vt curemus. cum er〈-〉
19
go sedauerimus consequemur. ¶ Et vlcera quidem
20
sordida indigent vt mundentur et sunt illa quorum
21
humiditas et quod ex eis currit est plurimum. et forsitan
22
mundificantur cum melle et fortasse mundificantur
23
cum pulueribus et vnguentis. et quando non mundi〈-〉
24
ficatur non est possibile vt obuiet eis medicamen pu-
25
rum vsque ad corpus eorum et proprie puluere. quare
26
oportet vt mundificentur. deinde nascatur caro. et in mun〈-〉
27
dificante quidem est abstersio plus sicut sciuisti an〈-〉
28
te. ¶ Et fortasse oritur caro mala quare est necessarium
29
vt corrodatur cum medicamine acuto et liniatur de
30
foris cum infrigidantibus deinde eradicetur cum eo
31
quo eradicatur escara. deinde curetur. ¶ Et medica-
32
men quidem vnum secundum quedam corpora facit nasci carnem et
33
secundum quedam eorum est corrosiuum vehementis abstersionis
34
cum corpora illa sint leuia valde: aut est secundum quedam eorum
35
non abstergens neque faciens nasci: et propter illud eget
36
medicamen vt confortetur aut frangendo commixtio〈-〉
37
nem eius aut minuendo eius vnctuositatem aut
38
iniungendo ei medicamen aliud in quo sint exic〈-〉
39
catio et abstersio et in corpore alio est per compa-
40
rationem ad ipsum corrosiuum indigens vt mi〈-〉
41
nuatur de pondere eius aut addatur in vnctuo-
42
sitate eius aut adiungantur ei stiptica aliqua. ¶ Di〈-〉
43
gniora ergo vlcera vt confortetur eorum medica-
44
men sunt illa quorum difficilis est consolidatio.
45
¶ Et de illis que sunt necessaria est vt dimittatur
46
medicamen super vlcus tribus diebus deinde
47
dissoluatur nam si ipsum tunc non operatum fue〈-〉
48
rit non faciet suam operationem. ¶ Et opor-
49
tet vt elongetur oleum quodlibet ab vlceribus. quod
50
si fuerit necessarium tunc sit oleum de kerua et oleum
51
myrtinum et oleum masticinum. ¶ Et cum ibi
52
non est nisi vlcus: tunc oportet vt alleuietur in-
53
sensibili membrorum non tolerantium ipsum et
54
caueatur a doloratione eius cum medicamento forti.
55
In illo vero quod est parui sensus non abstineat a necessaria
56
medicatione. ¶ Et intrinseca quidem et sublimia
57
preciosa et multi iuuamenti et suscipientia nocu-
58
menta velociter sunt de capitulo sensibili et iudi-
1
cio eius et eorum contraria sunt de capitulo insensibili: aut
2
quorum sensus est debilis. Et propter huiusmodi causam non sufferunt
3
vlcera intrinseca ea que sunt sicut flos eris et eis similia
4
et proprie ea que bibuntur: et indigent illis que faciunt glutina〈-〉
5
tionem plus sicut dragagantum et gummi. et illa quibus cly-
6
sterizatur indigent eo quod est inter duas res. Et de illis
7
que recta sunt in curatione vlcerum est vt quieta sint membra
8
eorum et non moueantur et si mouentur in principio motu par〈-〉
9
uo minus nocumentum est quam si moueantur post principim motu
10
laborioso et proprie in corpore malorum humorum. Et
11
oportet vt timeatur in vlceribus quod cadat ex vicinitate
12
eorum incarnatio inter duo membra vicinantia sicut ad〈-〉
13
herentia que accidit inter palpebram et oculum et inter du〈-〉
14
as palpebras et inter duos digitos. et cauerne et
15
absconsiones sunt velocis conuersionis ad fistulas.
16
¶ Et vlcera quidem vicinantia arterijs et venis ma-
17
gnis perducunt ad apostema illud quod vicinatur eis de car-
18
ne molli sicut testiculi et subascelle et quod est post au-
19
rem sicut perducit scabies et eis similia de his que diximus
20
propter illam eandem causam et proprie quando corpus est plenum mala
21
superfluitate. et tunc quidem vehemens fit dolor et perue〈-〉
22
nit ad vlcus. quare oportet vt curetur illud cum mundifica〈-〉
23
tione corporis. et cum eo quod est dictum in capitulo. Et dum mun-
24
dificatur apostema non speratur eius curatio. et est necessarium in huiusmodi
25
vt tuearis vlcus ex nocumento cum basilicon et ei simili-
26
bus si corpus fuerit mundificatum: et ponas inter ipsum
27
et inter membrum quod distinguat et prohibeat nocumentum
28
peruenire ad vlcus in omni dispositione. ¶ Et oportet vt audi〈-〉
29
as sermonem communem et est quod de illis que sunt necessaria est vt
30
sit illud quo curatur vlcus aut conueniens aut inconueniens.
31
Et conueniens licet non conferat in dispositione tamen non asso-
32
ciat ei nocumentum. et inconuenientis diuersificatio
33
aut est quoniam ipsum est debilius et significat illud additio
34
eius quod est contrarium ei quod ex ipso expectatur de exicca〈-〉
35
tione aut mundificatione aut alijs preter corruptionem
36
aliam: quare oportet vt addatur in virtute eius. ¶ Aut est di-
37
uersitas propter modos alios sicut quia ipsum calefacit vl-
38
tra quam necesse sit ei quare facit accidere rubedinem et inflam〈-〉
39
mationem. quapropter oportet vt minuatur de fortitudine
40
eius et extinguatur de inflammatione eius cum emplastro
41
infrigidante: aut declinat cum eo ad nigredinem et ob〈-〉
42
fuscationem. quare scitur quod infrigidat ipsum aut non calefa〈-〉
43
cit ipsum mensura qua indiget. ergo oportet vt addatur
44
in virtute calefactionis eius. Aut mollificat ipsum
45
quare indiget vt addatur in virtute stiptici et exiccati〈-〉
46
uorum sicut sunt balaustie et galle et ei similia que exic-
47
cant vt succurratur cum exiccatione eorum de illis de
48
quibus diximus tibi. ¶ Aut corrodit et profundat
49
ipsum sicut ostensum est: quare oportet vt frangatur forti〈-〉
50
tudo abstersionis. ¶ Et multotiens quidem non
51
conuenit medicamen propterea quod complexio infir-
52
mi est superflua in capitulo eius cuius medica-
53
men oportet esse fortius in contrahendo illud capitu-
54
lum adeo donec reducat ipsum ad complexionem
55
suam: aut debilis in capitulo conueniente ei.
¶ De cu〈-〉
56
ratione vlcerum virulentorum. Capitulum .III.
57
NEcessarium est vt in eis administrentur
58
medicine exiccatiue vt mundificetur vi-
1
rus: deinde fit occupatio in nascentia carnis.
2
¶ Quod si fuerint mollia: tunc administrentur super
3
ea medicine ad faciendum nasci eorum profunditatem et
4
ipsorum margines propter debilitatem corporum illo-
5
rum vlcerum sed oportet vt exiccentur in primis deinde
6
administrentur. ¶ Et cum tu administraueris me〈-〉
7
dicamen et non inueneris humiditatem minui aut
8
videris eam augeri: tunc scias quod medicamen secundum il〈-〉
9
lud corpus non est exiccatiuum: quare adde in con-
10
fortatione eius et ipsius exiccatione et adiuua ipsum
11
cum abstersione pauca. sicut est mel verbi gratia:
12
et medicinis stipticis sicut sunt balaustie et alu-
13
men. et minora de virtute olei et pone ipsum oleum
14
in quo sit exiccatio. Quod si videtur vlcus iam superfluere
15
iterum in exiccatione tunc minue de virtutibus omni-
16
nibus[*]omni-nibus corrupt for omnibus scilicet exiccatione et abstersione et stipticitate: et
17
serua hoc preceptum in medicinis facientibus na-
18
sci carnem vlcerum et non faciat te errare quidam
19
et est vt sit medicamen magis abstersiuum quam oportet
20
quare corrodit membrum et resoluit carnosita-
21
tem eius ad humiditatem currentem quam existi-
22
mas virtus[*]virtus cf. Venice 1564: virus et addis in virtute abstersionis. ¶ Et
23
huiusmodi quidem medicamen ponit vlcus profundius
24
et calidius et magis simile cum apostemoso: et sentit in-
25
firmus mordicationem manifestam. ¶ Et scias quod
26
medicinarum exiccantium vlcera quedam sunt que
27
sunt vehementis infrigidationis sicut iusquiamum
28
album et opium et radix mandragore: et quedam sunt
29
vehementis calefactionis sicut resina et pix. quare
30
tibi inest vt temperes vnam earum cum alia et secundum
31
oppositionem alicuius complexionum particu-
32
larium. ¶ Et medicine quidem mundificantes vi〈-〉
33
rus sunt iste medicine exiccatiue sicut alumen et
34
galle et cortices granatorum et cortex thuris et
35
merdasengi et farina ordei et eius sauic et flores
36
papaueris ruffi et folia arboris salicum. Cum er-
37
go fit emplastrum cum folijs nucis recentis et fit
38
emplastrum cum nuce sicut est aut decocta cum vi-
39
no confert valde et exiccat humiditates absque no-
40
cumento. ¶ Emplastrum bonum: sumatur merdasen-
41
gi et imbibatur aceto vice vna et vice alia oleo
42
donec albescat: deinde sumatur antimonij et cal-
43
cucecaumenon et venarum et gallarum et balau-
44
stiarum: et sanguinis draconis. et aluminis et climie argen〈-〉
45
ti omnium partes equales: terantur bene: et sit de vno-
46
quoque sexta pars eius quod preparatum est de merdasen-
47
gi: et misceantur omnia: et administrentur medicine quas
48
dicemus in antidotario in vlceribus profundis. Et
49
de illis est aqua maris. Aqua vero aluminis abluit et re〈-〉
50
percutit et exiccat. Et omnes iste medicine predicte nunc
51
nocent si cum vlcere est apostema. ¶ Et aqua in qua decocta
52
sunt ciperi est bona ad exiccationem: et decoctio
53
myrabolanorum citrinorum et bellyricorum. et emblicorum et deco-
54
ctio cetarach et folia ascedre[*]ascedre cf. Venice 1564: asedre sunt bona in illo.
55
¶ De curatione vlcerum sordidorum. Capitulum .IIII.
56
OPortet vt in eis adminstrenturime〈-〉
57
dicine[*]adminstrenturimedicine corrupt for administrentur medicine abstergentes: et incipiatur in primis
58
ab eo quod est fortis mordicationis
1
secundum quod diximus in canone: deinde gradatim per〈-〉
2
ueniatur ad illud quod est sicut tapsia et aristologia
3
cum melle et pauco aceto. ¶ Et iterum glutinum
4
albotin cum equali mensura sui olei rosacei aut buty〈-〉
5
ri. et iterum radix lilij cum melle: et iterum fari〈-〉
6
na herbi et herba oppoponaci. ¶ Et de composi〈-〉
7
tis emplastrum indum et vnguenta viridia omnia
8
cum flore eris et simplicia aut permixta cum am〈-〉
9
moniaco et similibus. ¶ Et emplastra corticalia et
10
emplastra facta cum farina herbi: et emplastrum
11
de sale. et trociscus niger et trociscus viridis. Et
12
medicine exiccatiuis[*]exiccatiuis corrupt for ex exiccatiuis sumantur fecis olei et mellis
13
et aluminis iameni partes equales et sumantur ce-
14
ruse et polij partes equales et quando vehemens fit sor〈-〉
15
dities sumatur prassium cum melle. ¶ Et de em-
16
plastris bonis sunt oliue salite: et quandoque accidit ne〈-〉
17
cessitas hic iterum administrandi aliquid de cur-
18
rentibus quo abluatur secundum quod dicemus in capitulo pro-
19
fundorum et omnia ledunt ea si fuerit apostema.
20
¶ De cura vlcerum profundorum et cauerna〈-〉
21
rum et absconsionum. Capitulum .V.
22
ISta indigent in curatione sua vt car〈-〉
23
ne repleantur. Et illud quidem non fit nisi
24
cum vbertate cibi et sanguinis. ¶ Et
25
sunt necessarie in hoc medicine vehe-
26
mentis exiccationis et mundificationis simul.
27
¶ Et oportet vt sit situs eorum talis ne in eis reti-
28
neatur virus: immo currat et si inuenis hunc situm conue〈-〉
29
uientem et est in eo radix vlceris membri ad superio-
30
ra et orificium eius ad inferiora tunc iste est. Quod si
31
fuerit diuersum illius et fuerit possibile homini
32
vt alteret situm profundi cum eo quod potest face-
33
re de preparatione et alteratione naturali faciat. et si
34
non est ei possibile non est excusatio quin secetur
35
vlcus vsque ad radicem suam sectione exquisitissi〈-〉
36
ma que non relinquat cauernam aut quin fiat vt
37
accidat cursus aut meatus in radice sua preter eius
38
orificium talis vt recipiat salutem. et obseruetur
39
in hoc dispositio membri et an accidat ei timor
40
ex illo. ¶ Cum ergo factum fuerit illud stringa-
41
tur vlcus cum ligatura incipiendo ab orificio eius
42
et perueniendo ad radicem a qua detectio facta
43
est. et in principio econtrario illius et ponatur stri-
44
ctura in parte superiore in duobus modis simul.
45
¶ Et non oportet vt perueniatur cum ligatura
46
ad dolorem. ¶ Et quando non est tibi possibile vt scin〈-〉
47
das administra ablutionem et intromitte tentas
48
facientes nasci et mundificantes quarum mundificatio
49
non destruit eius natiuitatem propter virtutem dua〈-〉
50
rum rerum in eis: et nos quidem iam experti fuimus
51
emplastrum apostolicon et fuit bonum vltimum confe〈-〉
52
rens per medicationem: et centaurea quando ab ea im-
53
pletur est mirabilis valde: deinde sufoton postea
54
ireos: deinde farina herbi. ¶ Et absconsionibus
55
quando non succurritur non adheret cutis conglutinatione
56
bona. Uerum est possibile vt exiccetur cutis ita vt con-
57
glutinetur conglutinatione simili sane. ¶ Et vlcera
58
quidem profunda et absconsiones et cauernas non immun〈-〉
1
dificant medicine mundificatione vltima: neque faciunt
2
in eis nasci carnem nisi fiant currentes lauantes
3
que in ea inijciuntur cum iniectorijs aut mittuntur cum
4
tentis et proprie quando eorum figura non est figura in mun-
5
dificatione quorum sufficiant preparatio et expressio li-
6
gature secundum quod ostendimus. ¶ Et mel quidem est ex la-
7
uatiuis et proprie mixtum cum vino. et in aqua cineris est
8
ablutio fortis quam non suffert quod ex vlceribus parum
9
est sordidum. et aqua maris propinqua est illi quoniam ipsa
10
lauat et exiccat. Et aqua aluminosa est lauatiua et
11
cum hoc est prohibitiua eius quod attrahitur ad membrum: et
12
quando est apostema non conuenit aliquid de illis neque vinum.
13
¶ Et oportet vt ponantur super ista vlcera supra me-
14
dicinas in ligaturis earum panni liniti ex eis qui〈-〉
15
bus indiget membrum in rectificatione sue complexio-
16
nis et quibus indiget ad rectificandum emplastris que in-
17
terius administrantur: et super orificium vlceris pannus
18
alius linitus cum eo quod oportet ex medicamine. Et si〈-〉
19
gnificatio quod ipsum conglutinatur est paucitas eius
20
quod currit et descensio eius ad inferiora. et for〈-〉
21
tasse exprimuntur ab eo cum ligatura et virtute
22
medicine humiditates plurime subito: deinde
23
exiccatur et conglutinatur.
24
¶ De curatione vermium vlcerum. Capitulum .VI.
25
DE rebus conferentibus ad illud est suc〈-〉
26
cus calamenti fluuialis et medicine
27
quas diximus in capitulo vermium
28
auris in libio .III.
29
¶ De nascentia carnis in vlceribus. Capitulum .VII.
30
OPortet vt non trahatur caro donec mun〈-〉
31
dificetur: aut trahatur ad ipsum nutrimen〈-〉
32
tum si minoratur et non peruenit ad ipsum.
33
¶ Cum ergo mundificata est tunc elon〈-〉
34
getur omne mordicatiuum et abstesiuum[*]abstesiuum corrupt for abstersiuum cum fortitudi〈-〉
35
ne qualiacunque sint vlcera: et vbicunque sint. ¶ Et oportet
36
vt in administratione obseruentur medicinarum fa-
37
cientium nasci carnem precepta predicta de eo quod oportet
38
ex superfluitate humiditatis: aut superfluitate
39
exiccationis. fac ergo illud quod diximus in capitulo vl〈-〉
40
cerum virulentorum et non inquantum remanent
41
vlcera humida aut fuerint sicca exiccatione ve-
42
hementi: immo quantum ad carnem que creatur cum
43
est vehementis humiditatis aut pauce exiccatio-
44
nis. ¶ Et de illis que minorant exiccationem eius
45
est additio in cera eius et ipsius oleo si est empla-
46
strum. et de eis que addunt in eius exiccatione est vt in〈-〉
47
grossetur et inspissetur et minoretur eius vnctuositas et
48
multitudo medicinarum: aut addatur in eis sicut mel.
49
¶ Et creatio quidem carnis in eis cum emplastris
50
conuenientior est et tardior: et cum pulueribus diffi〈-〉
51
cilior et velocior. et quandoque induratur caro: et
52
est tunc de rectificatione vt puluerizentur pulue-
53
res et circundetur cum emplastris et vino et pro〈-〉
54
prie stiptico. ¶ Medicamen bonum ad omnia vlce〈-〉
55
cera[*]vlcecera corrupt for vlcera cum eo quod lauat et exiccat. Nos quidem
56
iam diximus medicinas creatiuas carnis in capitulo
57
vulnerum. et fortasse rememorabimur de electo-
58
ribus earum hic aliquid et est dignius in hoc loco et est
1
antimonium adustum et sarcocolla et glutinum
2
piscium et limacie aduste et scoria ascerebacham et
3
plumbum aduste et acorus et bereniasif et dracon-
4
tea et ciperi et proprie ad sordida. et polium est forte:
5
et centaurea est vltimum. et nitrum adustum est mirabi〈-〉
6
le in exiccatione eorum et ipsorum consolidatione.
7
¶ De curatione vlcerum corrodentium se. Capitulum .VIII.
8
CAnon vniuersalis in curatione corrosiuorum
9
et fraudulentorum est vt mundificetur cor-
10
pus et membrum si fuerit corpus mun-
11
dum cum ventosis et missione sanguisu〈-〉
12
garum super ipsum et permutatione complexionis eius cum
13
epithimatibus et rectificatione cibi absque tardita〈-〉
14
te et dilatatione. nam dilatatio in hoc est ex eis que
15
addunt in malitia eorum. et quandoque facit esse necessarium
16
ambulatio corrosionis vt incidatur membrum et con-
17
fert corrosiuis cum quibus non est putrefactio. ¶ Em〈-〉
18
brocatio cum aqua frigida et aqua myrti et aqua rosacea et
19
aqua virge pastoris et vino stiptico si non fuerit cali-
20
ditas et aceto permixto cum aqua rosacea et aqua pura
21
plurima si fuerit caliditas et similibus ex aquis infrigi〈-〉
22
dantibus exiccantibus. ¶ Et si fuerit illic putre〈-〉
23
factio tunc aqua maris et reliqua de illis que dice〈-〉
24
mus in capitulo putridorum. ¶ Amplius melior cura〈-〉
25
tio eorum est administratio stipticorum exiccantium in-
26
frigidantium sicut cortices granatorum et lentes et fo〈-〉
27
lia masticis et semen rosarum et spina egyptia-
28
ca: et grana myrti et embroce harum medicinarum.
29
et confortentur huiusmodi cum alumine. et similibus. Et
30
similiter emplastratio cum folijs acetose et ramis
31
eius bullitis cum vino. et emplastratio cum boloar-
32
meno confecto: aut syrupo acetoso: aut cucurbi〈-〉
33
ta sicca adusta aut arnoglossa cum sauich aut fo〈-〉
34
lijs oliuarum.
¶ De curatione vlcerum pu-
35
tridorum et malorum. Capitulum .IX.
36
HOrum malorum vlcerum curatio melior
37
est mundificatio corporis aut membri ip-
38
sius si corpus fuerit mundum cum eo quod mun〈-〉
39
dificat ipsum solum ex ventosis sanguisu-
40
gis et epithimatibus rectificantibus complexionem
41
secundum quod diximus multotiens et similibus et cibo. Et
42
non oportet vt sit dilatatio in curatione corum[*]corum corrupt for eorum. nam
43
eorum putrefactio addit ipsorum malitiam et oportet
44
vt prohibeantur ab eis apostemata calida. ¶ Et
45
de illis que eam sedant est semen iusquiami albi
46
cum sauich. et iterum cum huiusmodi vlcera superfluunt
47
in corruptione fit necessarium vt eleuentur cum cau-
48
terio cum igne aut cum medicamine acuto: aut
49
cum incisione vt non remaneat nisi caro sana co-
50
gnita per bonitatem sanguinis eius aut coloris ipsius
51
et os sanum album mundum. Et medicamen quidem
52
acutum accipit omnem ostracitatem et extrahit ipsam
53
et succurritur complemento eius cum butyro po〈-〉
54
nendo desuper vice vna post aliam. ista enim licet non
55
sint fistule neque ostracata tamen sunt mala frau-
56
dulenta. Et fortasse fit necessarium incidere mem-
57
brum vt saluetur ex putrefactione sua. ¶ Et em-
58
broce que conueniunt eis sunt sicut aqua maris et aque
1
predicte in capitulo fistularum. et cum super ista vlcera
2
et alia administrantur medicine oportet vt dimittan-
3
tur diebus aliquot et non soluantur. ¶ Et medici〈-〉
4
ne quas oportet administrare in istis sunt sicut farina
5
ordei et farina herbi cum aliquantulo aluminis aut
6
caro piscium salita sicca cum aliquantulo medulle pa〈-〉
7
nis et aristologia et radix caulis et radix sicle et
8
radix cucumeris asinini et semen lini contritum cum
9
calcadis et hasce cum passis aut ficubus cum mel〈-〉
10
le aut emplastra cum cepa muris decocta cum mel〈-〉
11
le aut caulibus aut cucurbita sicca combusta et
12
folijs oliuarum recentibus. ¶ Compositum. ℞.
13
aristologie et succi foliorum alkerua amborum ana partem
14
.I. floris eris partem .ß. fiat ex eo linimentum cum
15
aqua in spissitudine mellis. et fortasse est necessarium
16
vt confortetur cum succo cucumeris asinini et al〈-〉
17
surie et ponantur desuper panni sicci. ¶ Et iterum
18
aristologie et gallarum et olei equales partes: fiat ex
19
eis linimentum vlceri et in circuitu eius: aut cal-
20
cis colcotar partes equales arsenici partem .ß. Et
21
iterum alsurie partes .XII. colcotar .X. draganti .IIII.
22
fiat ex eis linimentum: decoquatur in aceti fortis
23
media cotilla donec consumatur acetum: deinde
24
sumatur ex eis infrigidatis et postea liniatur cum
25
eis vlcus. Et iterum sumantur colcotar draganti am〈-〉
26
borum ana .XX. corticum ferri .XVI. gallarum perfo-
27
ratarum .X. aut sumatur salis pars .I. aluminis vsti
28
et corticum eris abrotani vsti pars .ß. ¶ Empla-
29
strum bonum sarcocolle calcucecaumenon et gal-
30
larum et flos eris et aristologie aggregentur cum aliquan-
31
tulo glutini vt medicinis sit conglutinatio et ad-
32
ministretur post mundificationem vlceris. ¶ Me-
33
dicamen vltimum expertum draganti rubei .XXIIII.
34
calcis viue .XVI. aluminis .XVI. corticum grana-
35
torum .XVI. thuris et gallarum amborum ana .XXXII. cere
36
.CXXII. olei antiqui cotila .I. ¶ Aliud bonum: plum〈-〉
37
bi vsti cum sulfure eris vsti cerule plumbi thuris
38
merdasengi climie ammoniaci oppoponaci ma-
39
sticis omnium ana .ʒ.II. adipis renum vacce resine
40
glutinis alimbat olei myrtini cere omnium ana .ʒ.III.
41
soluantur que soluenda sunt in quantitate aqua et
42
conficiantur ea que soluuntur et que teruntur conficiantur.
43
¶ Medicamen conferens quod Galienus et alij ag-
44
gregauerunt. ℞. scorie eris vnciam .I. floris eris frica-
45
ti vnciam .I. cere libram .ß. paruam lindris vnciam .I.ß. fiat ex eis
46
emplastrum secundum descriptionem suam soluantur ea que sol〈-〉
47
uuntur et terantur ea que teruntur et addatur cera et mi〈-〉
48
nuatur secundum quantitatem necessitatis et diligunt vt mi-
49
sceantur cum eo. ¶ Et quando fuerint vlcera difficilis sa〈-〉
50
nationis administrentur in eis charte combuste. et me-
51
dicamen andronij et cucurbita sicca combusta
52
aut lana sordida combusta aut emplastrum fo-
53
liorum cupressi aut foliorum dulb adustorum.
54
¶ De curatione eorum que sunt difficilis consolidationis
55
et aliorum que sunt in vltimo malitie. Capitulum .X.
56
SCias quod vlcera difficilis consolidatio〈-〉
57
nis absolute sunt preter corrosiua et
58
preter putrida sicut est commune preter
1
proprium ipsa enim ambo sunt ambulatiua: et cum
2
istis quandoque non est ambulatio et stant secundum dispositionem
3
suam per aliquod spatium. et ista sunt preter fistu〈-〉
4
las iterum: quoniam oportet vt ipsa sint incedentia. et ad
5
vltimum corrosiua putrida. et fistule sunt ex sum〈-〉
6
ma difficilis consolidationis absque conuersione.
7
Aliereuati[*]Aliereuati cf. Venice 1564: Alierenati vero sunt vltima in corruptione in elon-
8
gatione et consolidatione. ¶ Et canon in curatio-
9
ne horum vlcerum est vt si causa fuerit malitia com-
10
plexionis rectificetur: aut si fuerit malitia sangui-
11
nis ponatur cibus qui generet saguinem[*]saguinem corrupt for sanguinem bonum contrarium il〈-〉
12
li aut paucitas eius multiplicatio eius et dilatatio
13
in cibo bono. Quod si causa fuerit mollificatio et
14
sordidatio tunc cura curatione mollis et sordidi.
15
¶ Et si causa fuerit exiccatio superflua et non fuerint
16
fistule adhuc: tunc cura cum humectatione equali.
17
¶ Et de eo quod bonum est in illo est vt facias ea
18
sudare cum aqua calida vsquequo sudet membrum et ru-
19
beat et infletur: deinde abstine et non pertranseas illam
20
quantitatem quoniam attrahes cum eo materiam plurimam
21
et nocumentum maximum ad membrum. Et fac vt me〈-〉
22
dicamen post illud sit minoris exiccationis. et for〈-〉
23
tasse confert ponere pannos infusos aqua tepi-
24
da. ¶ Et quandoque est necessarium fricare vlcus
25
et fricare membrum eius et administrare emplastra
26
attractiua picea. Et si causa fuerit malitia dispo〈-〉
27
sitionis accidentis ei quod continetur cum eo de
28
carne: cura cum eo quod sciuisti ex scapellatio-
29
ne et extractione sanguinis et succursu cum exic〈-〉
30
catiuis. ¶ Et si causa fuerit vitis ambulatiua
31
incide eam et fac currere sanguinem eius: aut ex-
32
trahe eam: quoniam multotiens facit quiescere
33
illud: et si fuerit repletio tunc incipe cum flobo-
34
tomia et euacuatione humoris eius melancolici
35
si fuerit: deinde obuia viti et fac currere ex ea san-
36
guinem quantum tibi possibile est vt non accidat ex
37
obuiatione tua adinuicem quod est deterius vlce-
38
re primo: deinde cura vulnus quod accidit ex vi-
39
te postea vlcus difficile. ¶ Et si causa fuerit de〈-〉
40
bilitas membri et illud est propter malitiam complexio-
41
nis superflue elonga te ab equalitate quam exi-
42
stimamus ex calore et frigore et quod sequitur com-
43
plexiones ex raritate superflua: aut spissitudine
44
vehementi: et primum est vt sequatur caliditas et
45
humiditas: et secundum frigiditas et siccitas opor〈-〉
46
tebit vt curetur faciens illud cum contrario.
47
¶ Et multotiens quidem contingit quod causa est a
48
caliditate attrahente materiam et mittente eam et
49
sunt necessaria in curatione eius infrigidantia sti〈-〉
50
ptica. ¶ Quod si causa fuerit fistula tunc cura cu-
51
ratione fistule. et si causa fuerit corruptio ossis
52
quod sequitur ipsum incidemus et detegemus ab osse.
53
Et si fuerit possibile auferre illud quod est super ipsum
54
cum fricatione faciemus et subtilissime inquiremus:
55
et si non incidemus et faciemus illud cuius exposi-
56
tio est in capitulo corruptionis ossis. ¶ Inquit Galienus. Fuit
57
adolescens habens fistulam in pectore suo que iam perue〈-〉
58
nerat ad os quod est in medio cassi sui. deteximus er〈-〉
1
go ab osse cassi totum illud quod continet ipsum et in〈-〉
2
uenimus iam aduenisse corruptionem: et fuit nobis
3
necessarium incidere ipsum: et fuit locus corruptus ex eo locus
4
super quem figitur suspensorium cordis: postquam ergo vi-
5
dimus illud stetimus statione vehementi in ablatio〈-〉
6
ne ossis corrupti et fuit finis noster dimittere pan〈-〉
7
niculum tegentem ipsum de intus et seruare ipsum secundum sa〈-〉
8
lutem suam et fuit illud quod continuatur de hoc pannicu-
9
lo cum casso iam putrefactum. ¶ Iterum inquit: et
10
nos aspeximus ad cor aspectu manifesto sicut il-
11
lud quod vidimus cum deteximus ab eo cum voluntate
12
cum anatomia. ¶ Inquit. Sanatus est ergo iste ado〈-〉
13
lescens et nata est caro in illo membro quod incisimus
14
ex casso donec repletum est. et continuatum est ad-
15
inuicem et factum est stans inter velamen cordis et
16
velamen ipsum sicut stetit cum eo ante illud caput
17
capsule cordis. ¶ Inquit: et non est hoc maius quam
18
vulnera in quibus respirat pectus: et hoc dixit
19
quod quando putrefiunt vene et antiquantur: tunc de
20
eo quod est rectum est vt currat ex eis sanguis secundum quan〈-〉
21
titatem que licita est in eis. ¶ Medicine vero prepara〈-〉
22
te ad difficultatem consolidationis in dominantibus
23
disositionibus sunt sicut scoria eris et flos eris adustus
24
et non adustus: et scoria alscehebram[*]alscehebram i.e. alscehesebram: et scoria re-
25
liqui ferri et conglutinatio auri: fiant ex eis ce-
26
rata et colcotar et dragantum et que sunt eis simi-
27
lia cum rebus prohibentibus attractionem ad
28
membrum si fuerit sicut sunt alumen et galle. Et de
29
illis quibus curantur ea que sunt difficilis consolida-
30
tionis est illud quod. ℞. climie et consolidationis
31
auri et aluminis omnium ana .VIII. floris eris et cor-
32
ticum eris ana .I. gummi cupressi .IIII. cere et olei ali-
33
cuius quantum scis. ¶ Et iterum sumantur cere
34
gummi pini ana .VII. climie .III. et colcotar .VI. et olei
35
myrtini quantum sufficit. ¶ Et iterum deco-
36
quantur colcotar et climia cum aqua maris: aut
37
aqua acreste: aut aqua in qua decocta sunt alkali
38
et calx decoctione pauca secundum commixtionem nu-
39
tritioni eorum in sole in estate: deinde coletur ab eis
40
preter quod fiat sal desuper aqua maris: aut aqua al-
41
kali. ¶ Et iterum sumatur eris vsti et resine et sa〈-〉
42
lis gemme omnium ana vncie .II. cere olei myrtini quan-
43
tum sufficit. ¶ Et conferunt eis medicine fistu〈-〉
44
lares quando exiccantur et teruntur. et ex eis sunt fari-
45
ne herbi et ireos: et aristologia adusta et es vstum
46
et terra thuris secundum diuersitatem quam meretur om〈-〉
47
ne corpus ex compositione. ¶ Medicamen bo-
48
num sumantur limatura eris et limatura ferri et con〈-〉
49
ficiantur cum aqua aluminis et argillentur cum ar〈-〉
50
gilla rubea et adurantur in furno: deinde extra-
51
hantur et terantur et administrentur puluerizata aut
52
fiat ex eis et ex merdasengi emplastrum. ¶ Modus
53
emplastri aurei boni. ℞. merdasengi aurei boni mi〈-〉
54
nam vnam. cere et radicis almezerion ana aureos
55
.XXXVI. floris eris aureos .XVIII. limature auri trite
56
limature almerdasengi ana aureos .XL. olei antiqui
57
libras .III. ponantur super ipsum in primis merda-
58
sengi et aurum et flos eris deinde relique medi〈-〉
1
cine. ¶ Et iterum sumantur ostracum furnorum et cinis
2
venarum et plumbum combustum ablutum et fiat ex eis em〈-〉
3
plastrum cum oleo myrtino. ¶ Et oportet vt sit illud
4
oleum inspissatum cum merdasengi verbi gratia vncia .I. et ex
5
aceti acuti triplo ipsius et ex olei aut olei myrti-
6
ni aut olei anetini vncia .I. moueantur cum facilitate
7
donec resoluatur merdasengi et inspissetur et non adu〈-〉
8
ratur. ¶ Et aliereuati[*]aliereuati cf. Venice 1564: alierenati de eis cortices eris et flos
9
eris et calx abluta sine exquisitione: fiat ex eis puluis
10
et antecedat et liniat ea cum melle: deinde pulue〈-〉
11
rizet super ea hunc puluerem contritum. eris partes .II. ce-
12
re .X. dissoluantur digitis in sole et administrentur
13
aut ceruse et aluminis ana .VIII. corticum eris sal gemme
14
thuris floris eris corticum granatorum omnium ana
15
partes .II. calcis pars .I. cere .X. olei myrtini quantum
16
sufficit. ¶ Et iterum merdasengi olei ana libram .I. gal-
17
larum non perforatarum aristologie ana vnciam .I. ammoniaci
18
vnciam .I. minuti thuris vncias .II. fiat ex eis linimentum
19
super ignem et moueatur cum radice canne.
20
¶ De curatione fistularum et coriorum que non
21
conglutinantur. Capitulum .XI.
22
IN fistulis vero et earum iudicijs et spe〈-〉
23
ciebus ipsarum iam est dictum quod dictum.[*]dictum. corrupt for dictum [redundant period]
24
est. ¶ Uerum quod necessarium est de regimine
25
cursus virus et humiditatum corrupta〈-〉
26
rum ab eis cum preparatione aut perforatione iam decla-
27
rauimus iterum in locis ante hunc locum. ¶ Cu-
28
ratio autem propria fistulis diuersificatur iterum. Fistu-
29
le enim aut sunt recentes currentes: aut sunt antique
30
quarum concauitates iam profundate sunt in carne
31
vehementer. et iste quidem sunt difficilis curationis.
32
nam illud quod necessarium est in hoc est acceptio illius
33
concauitatis totius cum incisione eradicante ex la〈-〉
34
teribus cum nouacula aut alijs: aut per caute-
35
rium cum igne: aut cum medicamine: et illud est
36
paruum et inquietum et proprie quando est in vicinitate ner〈-〉
37
ui aut membri sublimis. et fortasse eger est decli-
38
uior ad hoc vt remaneat illud cum eo et toleret
39
illud quam vt patiatur eius curam. ¶ Et fortasse est
40
possibile vt exiccetur et corrodatur eius caro vnctuosa
41
fraudulenta intra ipsam et exiccetur residuum car-
42
nis eius mortue et consolidetur et remaneat quieta
43
spacio longo preter quod sit adhuc consolidata inte-
44
gre. ¶ Et qui vult illud oportet vt mundificet fistu〈-〉
45
lam a carne fraudulenta vnctuosa que est in ea:
46
deinde impleat eam medicinis exiccatiuis et di〈-〉
47
mittat eam cum dispositione exiccationis eius quoniam ipsa
48
remanet dum non cadit timor in repletione aut
49
humiditate complexionis aut aduentu aque aut situ
50
iacendi super eam doloroso: aut offensione: aut
51
verberatione: aut tussi: aut tremore. ¶ De cura-
52
tione vero eradicationis eius et ipsius euulsionis
53
scias quod cum ipsa est fraudulenta putrida antiqua
54
non est medicamen nisi abscissio cum adustione:
55
aut cauterizare eam cum igne secundum quod ostendimus
56
cum perforatione meatus tortuosi inter meatus
57
eius vt sciatur intentio cauterij et penetratio cum
58
cautela intentionis eius donec coquat vel cauteri〈-〉
1
zet et abscindatur. ¶ Et cauterium cum medicinis
2
acutis est sicut sunt sal ammoniacum et arsenicum
3
et sulfur et flos eris et argentum viuum est de summa
4
eorum extinguatur argentum viuum et misceatur cum tanto
5
limaturem[*]limaturem corrupt for limature ferri quantum ipsum est et alkali quantum est eius
6
medietas et calcis quantum est eius medietas et subli-
7
metur in aluchel[*]aluchel cf. Venice 1564: aluthel aut prefocetur in kimina secundum quod sciunt
8
illi qui occupati sunt cum hoc capitulo et sublimetur si〈-〉
9
cut sal. Cum ergo ponitur ex eo super fistulam inflammatur
10
et assatur et separat a carne quod recipitur cum forcipibus
11
et extrahatur. ¶ Et assiduetur cibatio membri ex buty-
12
ro vna hora post aliam vt quiescat dolor: deinde cu〈-〉
13
retur curatione vlcerum. ¶ De fistulis vero que est
14
recens oportet vt abluatur cum medicinis fortibus sicut
15
kitran et aqua cinerum et aqua maris et sicut salsa et aqua
16
saponis permixtis cum ea arsenico et sale ammonia〈-〉
17
co et aqua sublimata et calcuce caumenon et sale
18
ammoniaco sicco et ex sansuco non currente et
19
aqua in qua decoquuntur alkali et calx corticum ouo-
20
rum et calix. Cum ergo mundificata fuerit ponatur
21
super eam medicamen de kerua. ¶ Et emplastrum de
22
arsenico reiterato in medicinis algarab est mira-
23
bilis iuuamenti. ¶ Et medicamen Galieni alcar-
24
tusin. et medicine composite ex dragaganto et cali-
25
cadis et ere vsto et flore eris et que sunt similia illis
26
et ex centaurea et farina herbi et hireos et suru-
27
ctas. ¶ Et iam experta est radix scolopendrie. nam
28
ipsa cum fistula tmpletur[*]tmpletur corrupt for impletur ex ea sanat ipsam. ¶ Et
29
similiter cum fistula impletur ex elleboro iterum et dimittitur tri〈-〉
30
bus diebus sanat ipsam. et similiter alsenij et similiter succus
31
cucumeris agrestis cum glutino albotin aut succus
32
radicis almaroth aut flos eris aut ammoniacum
33
et calicadis et dragantum et colcotar et gummi cum ace〈-〉
34
to. Aut sumatur vrina infantium et sine cessatione teratur
35
in mortario plumbeo donec inspissetur et exiccetur et
36
administretur. ¶ Medicamen quo vtuntur illi de ale〈-〉
37
xandria. opoponaci draganti assari et colcotar et
38
floris eris et aluminis omnium ana pars .I. cantaridarum pars .ß.
39
fiat puluis aut emplastrum aut aggregetur cum aceto
40
in quo decocte sunt cantarides et fortasse ponitur
41
cum eo mel. ¶ Et iterum sumantur aloes et flos eris
42
et merdasengi et cortices ouorum calcinati quod est
43
eis fortius plurimum et permisceantur. ¶ Et iterum me-
44
dicine fortes quas diximus in capitulo eorum que sunt
45
difficilis consolidationis. ¶ Et cum apparet caro bona
46
administra conglutinantia facientia nasci carnem. Et
47
quando est prope eam os corruptum tunc oportet vt rectifice〈-〉
48
tur et curetur curatione sua. ¶ Et cum vides hu-
49
miditates virulentas minorari aut saniosas re〈-〉
50
dire tunc iam curatio confert.
51
¶ De carne addita super vulnera. Capitulum .XII.
52
IN curatione illius sunt necessarie medicine ab-
53
stersiue et exiccatiue et quanto magis sunt
54
minoris mordicationis tanto sunt melio〈-〉
55
res. ¶ Et oportet vt non expectetur hic de ad-
56
iutorio nature quod expectatur in nascentia carnis: na-
57
scentia enim carnis est opus nature. Et omne quod natura
58
nasci non facit siue sit cum adiutorio medicine aut
1
absque eius auxilio est contrarium operationi nature propter illud
2
igitur oportet vt sit plurimum sustentationis super medicinam
3
¶ Et scias quod trocisci facti ad hoc non conferunt
4
illi quod ex ea antiquum est immo recenti. Quod si ex eis
5
fuerit aliquid necessarium tunc oportebit vt in faciendo
6
trociscos sit conseruatio et reponantur in loco quem
7
non corrumpat aer. et iam laudate sunt ad hoc fe-
8
ces aceti sed illud non est apud me penitus sanum
9
et facere eos trociscos et formas similes auellanis
10
est magis conseruans virtutem. ¶ Quod vero dicitur quod
11
ipsa indiget vt imbibatur aqua calida de arseni〈-〉
12
co et alijs est illud quod preparat eam ad resolutionem
13
virtutis et adiuuat aerem corrumpentem eam. ¶ Et
14
medicamen quidem quod est grossius et fixioris virtu〈-〉
15
tis est magis iuuatiuum in hoc capitulo non ex parte
16
virtutis quoniam fortasse subtile est fortius: sed propterea
17
quod passio eius ex aere et humoribus commixtis est
18
minor et fixio eius cum dispositione sua est maior.
19
¶ Et iste medicine sunt sicut cortices eris et ostra〈-〉
20
ca adusta et due species eritiorum adustorum cum carni〈-〉
21
bus suis: verum eritij remanent et constringunt car-
22
nem plusquam oporteat. ¶ Et fortius de illis que
23
numerauimus est flos lapidis nominati esie. et for〈-〉
24
tius eo est scorie et glutinum auri et colcotar. et dra〈-〉
25
gantum adustio[*]adustio corrupt for adustionis [cf. Venice 1564] minorat virtutem eorum et est mordi-
26
cationis similis[*]et est mordi-cationis similis cf. Venice 1564: et mordicationem simul et addit eorum subtiliationem. et flos
27
eris est fortis et non est sicut ziniar et proprie factum
28
ex corticibus eris. ¶ Et ex eis que corrodunt
29
carnem additam est vt sumantur[*]sumantur corrupt for sumatur alkalai[*]alkalai i.e. alkali (cf. Canon 2 and 3) et calx non ex-
30
tincta et dimittantur in sexcuplo sui aque in sole
31
septem diebus et moueantur omni hora donec ingrossentur
32
et fiant sicut lutum et fiant ex eis trocisci et admini〈-〉
33
strentur. et similiter trociscus fiet licus[*]fiet licus corrupt for fictilicus [cf. Venice 1564]. ¶ Et vnguentum
34
viride est mirabile et viride factum cum sale gemma.
35
et vnguentum quod nominatur alescorexerin[*]alescorexerin cf. Venice 1564: alescorexelin corrodit car〈-〉
36
nem sine mordicatione et medicamen dudume et
37
medicamen dianor et medicamen factum ex corti-
38
cibus eris et minuti thuris est conueniens car-
39
ni male et accipit humiditatem sicut cottum et omnes
40
medicine facte ad hoc vt mittantur in nasum.
41
¶ De regimine vlcerum disruptorum post con〈-〉
42
solidationem. Capitulum .XIII.
43
CUratio post eorum disruptionem est vt
44
accipiatur caro mala: et os quidem sequitur
45
eam: deinde occuperis in desiccatio-
46
ne eius secundum quod scis. ¶ Et extrahentia ossa
47
fortasse sunt cum medicinis attractiuis sicut sunt
48
folia papaueris nigri emplastrata cum folijs fici
49
et sauich: aut semen iusquiami albi et calcadis equa〈-〉
50
libus partibus emplastrata.
51
¶ De eradicatione vistigiorum[*]vistigiorum corrupt for vestigiorum vlcerum et vul-
52
nerum. Capitulum .XIIII.
53
INdiget eradicatio vestigiorum vlce〈-〉
54
rum et vulnerum medicinis abstersi-
55
uis fortis abstersionis mundificatiuis
56
et sint virtutes earum proxime virtuti eius
57
quod abstergunt. ergo curetur forte cum forti: et quod
58
est minus eo cum eo quod est minus eo. ¶ Me-
1
dicine autem mundificatiue fortium virtutum sunt verbi
2
gratia: vt sumatur squamma ferri cum lacca: et trifera
3
et liniatur desuper calx et mel aut succus calamenti
4
et albugo oui et arsenicum et lapis piperis. ¶ Me-
5
dicine aut leues lenibus sunt sicut fabe et farina
6
ciceris et semen raphani et lutum molle rarum et cor〈-〉
7
tices melonis. Et adeps asini est bona valde et
8
proprie quando associantur ei quedam predicta. ¶ Uesti〈-〉
9
gia autem vlcerationis aut verberationis abstersio cum
10
oleo de lilio delet velociter. ¶ Amplius trocisci
11
quos ego dicam in capitulo decorationis.
12
¶ Tractatus quartus de solutione continuita-
13
tis neruorum et quod non pendet cum restauratio〈-〉
14
ne de solutione continuitatis neruorum.
15
¶ De vulneribus neruorum et que currunt cur〈-〉
16
su eorum. Capitulum .I.
17
NEruis propter vehementiam sensus eo〈-〉
18
rum et continuitatem suam cum ce-
19
rebro accidunt ex vulneribus dolo〈-〉
20
res vehementes valde et lesiones
21
valde magne sicut spasmus et per-
22
mixtio rationis. et multotiens perdu〈-〉
23
cunt ad spasmum absque antecessione lesionis praue: et
24
non fit in eis excusatio quin illic sit apostema magnum
25
absque dolore magno: et faciliores eorum dispositiones
26
sunt febres: et apostemata multa apparent in alijs lo-
27
cis quam in vulneribus et sitis. et vigilie et desiccatio
28
lingue et proprie quando accidit illic apostema. ¶ Et similiter est
29
dispositio vulnerum chordarum lacertorum et proprie in la-
30
tere capitis earum. ¶ Et quando apostemantur nerui et que
31
sunt eis similia aut aduenit eis frigus spasmantur. et
32
si aduenit eis putrefactio corrumpitur membrum et aug〈-〉
33
mentatur. ¶ Et putrefactio quidem festinat ad eos quoniam
34
ipsi sunt creati ex humiditate quam congelauit et
35
coagulauit frigus. et ad huiusmodi quidem properat putre〈-〉
36
factio ex humiditate et ex caliditate humida et de〈-〉
37
coquitur in eo. ¶ Et similiter aque quidem frigide nocent
38
ex parte spasmi et calide ex hoc quod putrefaciunt: et
39
similiter oleum: verum oleum quandoque est necessarium scilicet illud quod est
40
calefactum propter necessitatem sedandi dolorem aut propter
41
subtiliandas medicinas et facere eas currere et
42
sunt medicine resistentes qualitati humectanti:
43
et pungentes sole quandoque perficiunt hanc operationem.
44
¶ Et quandoque qui ex eis vulneratus est apostematur etiam et
45
est eius operatio tardior et similiter eius maturatio et cu-
46
rationis susceptio est tardior. ¶ Et quandoque vlce-
47
rantur nerui et sunt vlcera tardioris consolidationis
48
et tardioris maturationis. ¶ Et omne vulnus quod fit
49
in neruis aut est punctura aut scissio. Et fissura qui〈-〉
50
dem aut fit cum decoctione nerui aut sine eius
51
detectione. ¶ Et illud quidem aut fit in longitudi-
52
ne. aut latitudine. et vulnera quidem cadentia secundum
53
longitudinem in neruis saluiora sunt cadentibus
54
in latitudine villus enim sanus leditur ex vicini-
55
tate incisi et nocetur per ipsum et nocet cerebro. et
56
facit accidere spasmum et egritudines magnas.
57
¶ Et fit iterum multotiens necessarium tunc abscinde-
58
re vulneratum et punctum cum totalitate et prouenit
1
ex eo quies et separantur acidentia mala. ¶ Et vul〈-〉
2
nera quidem in panniculis sunt leuiora eis que sunt
3
in chordis nedum eis que sunt in neruis. et tu qui〈-〉
4
dem scis panniculum cum testimonio: et fortasse sci〈-〉
5
uisti eum ex anathomia. ¶ Et si panniculus apostematur
6
non videtur in eo incessus villorum in longitudine: et
7
in chorda panniculari videtur incessus panniculorum in
8
longitudine: et chorda est dura valde et non est
9
pannicularis in eius duritie: et panniculus suffert
10
suturam. ¶ Et in vulneribus et disruptionibus que
11
adueniunt ligamentis nascentibus ex osse ad os
12
non est malum et sufferunt vehementiorem curam et
13
non timetur ex abscissione neruorum illud quod timetur
14
de eorum conquassatione et de incisione partis eo〈-〉
15
rum in latitudine quamuis membrum contrahatur.
16
¶ De canone curationis solutionis continui-
17
tatis neruorum. Capitulum .II.
18
MEdicamen vulnerum neruorum est illud
19
quod est calidum siccum subtilium partium equalis
20
caliditatis ita vt non mordicet et sit eius
21
exiccatio vehemens valde cum attra〈-〉
22
ctione non cum stipticitate omnino. ¶ Et omne in
23
quo est caliditas subtilis cum exiccatione vehemen〈-〉
24
ti subtilis substantie non euacuatur ab attractione. ¶ Et ca-
25
ueatur stipticum in eis et proprie in principio rei nisi
26
sit cum abstersione sicut es vstum et scoria eris.
27
et quod est huius generis substantie: subtilia ipsum cum tri-
28
turatione in aceto in quo non est stipticitas. et quan〈-〉
29
doque timetur ex aceto et subtiliatione eius processio ca〈-〉
30
liditatis subtilis in re spissa: et si necessaria est fortis
31
caliditas quandoque tunc necessaria est vt non sit profundans
32
tantum sed vt frangatur et declinetur cum ea ex eo quod ei
33
admisceatur ad qualitatem vt calefaciat cum mensu〈-〉
34
ra et excitet cum fortitudine. ¶ Et si fuerit neruus
35
detectus non sufficit aliquid cui sit acuitas omnino et
36
est nocumentum illius cum eo magnum. et similiter si in-
37
uenerit medicamen aut pannum quod administratur
38
super vulnus cui obuiat dum est frigidum actu tunc le〈-〉
39
sio nerui ab eo est vehemens. ¶ Et quando accidunt
40
vulnera in neruis tunc non oportet vt properent ad
41
incarnationem secundum[*]secundum corrupt for sed oportet vt incipiatur a sedatione do-
42
loris vaporando cum pannis calidis et cum oleis.[*]oleis. corrupt for oleis [redundant period]
43
calidis et cum oleo omphacino proprie quoniam in ipso
44
est stipticitas quedam et cum adipibus iterum. et sit
45
eorum calefactio supra tepidum propter frigida et similiter sit tua in〈-〉
46
tentio in fedatione[*]fedatione corrupt for sedatione apostematis. ¶ Et de illis que ad〈-〉
47
ministrantur etiam tunc sunt emplastra facta cum si-
48
rupo acetoso et cum aqua cineris. ¶ Et ex cibis
49
et potibus sicut farina fabarum et herbi et ciceris
50
et lupini amari et sauic ordei et alijs: immo ista ite〈-〉
51
rum administrantur antequam apostementur. et quandoque confert ad〈-〉
52
ministrare illud quod est leue. ¶ Cum ergo fit in
53
eis illud et accidit securitas ex superfluitatibus que
54
effunduntur per illud quod administratur de flobotomia et
55
euacuatione: tunc incarna: et non sedes dolorem eorum
56
cum aqua calida omnino: immo cum oleo subtilium
57
partium in quo non est stipticitas calida vsque ad terminum
58
non superfluum: calidum enim superflue et frigidum non conueniunt ei.
1
¶ Et multotiens quidem contingit quod vulnus iam
2
appropinquat sanitati et nocet ei frigus et fit ve〈-〉
3
hemens dolor et redit lesio: quare fit necessarium vt suc〈-〉
4
curratur statim cum sedatione et cum oleis calefa〈-〉
5
ctis embrocando cum eis. ¶ Quod si neruus ille
6
fuerit discoopertus et fuerit incisio in longitudine
7
tunc stude vt cooperias ipsum carne et pone super
8
ipsum medicinas pungitiuas quas diximus. Et
9
stringe ipsum cum pannis longis strictura colligen-
10
te et aggregante semper rem magnam loci sani.
11
¶ Si autem disrumpatur in latitudine tunc necessarium est
12
suere ipsum et si non non conglutinatur. ¶ Et si quando
13
properat res et times putrefactionem succurre quantum
14
tibi est possibile. ¶ Quod si apostemetur et adueniat frigus:
15
proueniet ei spasmus: et putrefactio contrahit membrum:
16
quapropter non oportet vt incarnetur caput vulneris neque
17
colligatur nisi post sanitatem. ¶ Cum ergo est in eo
18
strictura amplietur: quoniam illud perducit ad putrefa-
19
ctionem vulnerum per illud quod aggregatur in eis de
20
viru et alijs. et cum hoc dolor fit vehemens: qua〈-〉
21
re non oportet vt incarnetur omnino nisi post quam exiccatur
22
exiccatione decenti et securitas fit ex omni apostemate et
23
putrefactione. Et propter illud oportet vt soluatur strictu-
24
ra super medicamen vt festinetur ex alio. Et fortasse
25
soluitur in die. aut in nocte bis: aut ter. Et fortasse
26
est necessarium vt facias illud iterum in nocte illius diei:
27
aut die illius noctis si fuerit in longitudine: et pro〈-〉
28
prie quando illic est mordicatio. Quod si non fuerit: tunc
29
necessitas illius erit minor et sufficiet bis facere
30
illud mane et vespere. ¶ Et oportet vt obserues in
31
medicinis eorum ne calefaciant vltra quam sit necesse
32
neque abbreuietur in calefactione necessaria. et similiter in ab〈-〉
33
stersione et exiccatione et in contrario vtriusque. Cum
34
ergo videris quod iam calefactum est tunc infrigida
35
ipsum scilicet membrum cum mensura que minuat additio〈-〉
36
nem ab eo quod est necessarium. ¶ Et quandoque experiuntur
37
cerata facta cum euforbio super crus hominis sani si-
38
milis infirmo in complexione sua et ipsius forma: et
39
consideratur an supfluant in calefactione eius an non
40
calefaciant ipsum in aliquo de quo sit curandum:
41
aut calefaciant ipsum calefactione temperata: et tunc secundum
42
illam quantitatem postea administrantur super infirmum:
43
et experiuntur super ipsum secundo. verum vt experiantur su〈-〉
44
per alium de illis qui similantur ei in primis est me〈-〉
45
lius vt non sit necessaria in experientia eorum super ipsum
46
alteratio plurima. ¶ Et cum hoc toto cum neruus
47
est discoopertus et vulnus amplum valde non suffert
48
aliquid valde calidum sicut euforbium et sulfur et eis si〈-〉
49
milia: immo indiget medicamine quod est sicut tu-
50
tia. et iterum medicamine facto ex calce abluta a-
51
blutione vltima in hora vna. ¶ Et oportet vt sit oleum
52
quod administratur in ceratis eius et eius linimentis
53
sicut oleum rosaceum et myrtinum quod non tetigit sal.
54
et glutinum iterum quando administratur in istis
55
medicinis oportet vt sit ablutum et mel iterum
56
oportet vt sit ablutum. et tutia oportet vt sit ablu〈-〉
57
ta. et non oportet omnino vt sit in eis de acuita〈-〉
58
te et mordicatione. Et si fuerit in eis stipticitas
1
parua in curatione discooperti: licet cum virtute
2
resoluente sine mordicatione: et proprie quando infir-
3
mus est debilis complexionis. ¶ Membra itaque di-
4
gniora elongari a frigido et aquositate et vento-
5
sitate vel vnctuositate et eis similibus sunt cum sunt
6
discooperta: non enim est eorum nocumentum in discooper-
7
to cui obuiat et quod ledunt sicut est eorum nocumen〈-〉
8
tum in eo cui non obuiat nisi parum et non obuiat
9
nisi ei quod continet ipsum: et ipsum sequitur: et si non fuerit
10
excusatio tunc secundum quod diximus. ¶ Quod si fuerit
11
illic virtus aliqua in creatione tunc non erit ma-
12
lum si administres trociscos de colcotar et tro-
13
ciscos andronij et prassium cum vino cocto ant[*]ant corrupt for aut
14
cum oleo. in hyeme quidem cum oleo subtili: sed
15
in estate cum oleo rosaceo et thus et glutinum albotin et
16
albezard cum quantitate minore quam de medici-
17
nis discooperti. ¶ Et de eo quod rectum est qualia〈-〉
18
cunque sint vulnera est vt ponatur super medicamen
19
methahazalenis[*]methahazalenis cf. Venice 1564: methahazelenis infusus in oleo: et sicut neruus
20
discoopertus est dignior alijs neruis vt alleuiatio
21
fiat in eo similiter ligamenta que nascuntur inter ossa
22
sunt figurarum digniorum vt operetur super ea cum me〈-〉
23
dicamine forti. Ligamenta autem que continuantur
24
cum lacertis sunt inter vtrasque res. ¶ Et de vl-
25
ceribus a quibus necesse est magis elongare aquam
26
est vulnus nerui: et similiter frigus quamuis minoretur tamen
27
est de rebus nocibilioribus ei. et oleum iterum
28
nocet: et non est necessarium nisi apud sedationem dolo〈-〉
29
ris calidum. ¶ Et non oportet vt abluatur vulnus neque
30
cum aqua neque cum oleo: immo sollicitus sis vt
31
abstergas humiditatem cum pannis aut lana in fi-
32
ne lenitatis: neque etiam cum vino cocto nisi sis secu〈-〉
33
rus a nocumento humiditatis eius. ¶ Et quando
34
exigit aliqua egritudinum vt super ipsam ponatur
35
et proprie super illud quod est discoopertum oleum: tunc
36
oportet vt transeat super ipsum in primis vinum co〈-〉
37
ctum: deinde oleum. ¶ Inquit Galienus. Accidit cui-
38
dam homini punctura cum ferro minuti capitis et
39
disrupta est cutis et continuata est quibusdam neruis
40
manus eius medicus ergo posuit emplastrum
41
quod iam expertus fuerat in incarnatione vulnerum
42
magnorum in carne: quare apostematus est locus. Et
43
postquam apostematus fuit posuit desuper medicinas mol〈-〉
44
lificantes sicut emplastrum de farina tritici et aqua
45
et oleo quare putrefacta est manus hominis et mor〈-〉
46
tuus est. ¶ Et quando accidit spasmus ex vlceribus
47
in eis tunc de eo quod necessarium est si iam stricta fuerit
48
scissura cutis est vt aperiatur et administrentur me-
49
dicine conferentes illis vlceribus exiccantes ea sub〈-〉
50
tiles valde. Et vt sit sollicitudo in hoc vt perueniat
51
ad profundum. ¶ Et quando est vulneris disruptio et
52
punctura et non est apostema tunc curatio est curatio
53
localis. ¶ Et oportet vt sit fortioris caliditatis et for-
54
tioris exiccationis quam illud quod administratur super
55
scissuram: quoniam illud penetrat ad egritudinem facilius.
56
¶ Et oportet vt sit regimen vulnerati in neruis sub〈-〉
57
tile et vt sit in vltimo subtiliationis. ¶ Et cum
58
dolor facit cadere apostema tunc necessarium est
1
dare cibum et proprie quando vulnera sunt in
2
latitudine: nam necessaria est flobotomia vene sine sol〈-〉
3
licitudine et sine timore sincopis verbi gratia et oportet vt sit
4
stratus eius humidus. Et obserues membra pro〈-〉
5
pinqua vulneribus cum inunctione et similiter caput
6
eius et collum et subascellas ipsius cum inunctio〈-〉
7
ne si fuerit vulnus in superioribus. et similiter pectinem
8
et inguina: et proprie si fuerit vulnus in inferiori-
9
bus et partibus curis.
10
¶ De medicinis vulnerum neruorum et vlce-
11
rum ipsorum. Capitulum .III.
12
GLutinum albotin est de melioribus
13
medicinis vulnerum neruorum: verum
14
illis qui sunt sicut infantes et mulie-
15
res et cuius complexio est vehementis hu〈-〉
16
miditatis sufficit quod est sicut glutinum albotin so-
17
lum puluerizatum cum pauco oleo quod ipsum leniat
18
et viscosum faciat si fuerit siccum et resina loco eins[*]eins corrupt for eius.
19
¶ In illo autem cuius complexio est siccior et caro du-
20
rior oportet vt misceatur cum eo euforbium et quod est
21
ei simile aut vetus aut recens aut parum aut mul-
22
tum secundum complexionem corporis et eius calefactionem.
23
¶ Et sit summa eius quod datur de forti recenti
24
.XII. pars kerat: aut de glutino albotin aut ei simili
25
sit tertia pars kerat aut eius cum quo miscetur.
26
¶ Et quandoque admiscetur ei preter euforbium de lacte
27
titimali: quoniam est mirabile: et de assa et de serapino
28
et de opoponaco: et quod est debilius scilicet baurach et
29
spuma eius: et sulfur calefactum cum oleo secundum quan〈-〉
30
titatem sorditiei balnei: et flos lapidis assus: et
31
omne attractiuum humiditatum ad exteriora et dragan〈-〉
32
tum iterum et cinis purgationis eris et congluti-
33
natio auri. ¶ Et fortasse non repetitur in princi-
34
pijs vulnerum neruorum nisi fermentum et ad〈-〉
35
ministratur et confert eis: et attrahit ex profundo
36
attractione bona. ¶ Et multotiens iuuatur cum
37
sorditiei vasorum apum cum non est presens eu〈-〉
38
forbium: aut farina lolij cum aqua cineris em-
39
plastrata. et administratio glutini albotin est me〈-〉
40
lior res cum qua incipitur. et post ipsum sicut em-
41
plastrum basilicon confortatum cum eo cum quo
42
oportet vt confortetur de illis que dicta sunt. ¶ Et for-
43
tasse permiscetur cum ceratis et calefacit ea. et oportet vt
44
sit ablutum. ¶ Et quod eo melius est: est illud quod
45
est ablutum cum aqua maris in sole calido et quanto
46
plus abluitur fit magis iuuatiuum. ¶ Et de me〈-〉
47
dicinis bonis est medicamen Galieni compositum ex
48
cera et euforbio et pice et oleo grosso et de vno-
49
quoque sit pars media: et de oleo pars vna. et oleum
50
balsami cum subtilitate sua non est multe calefa〈-〉
51
ctionis: dico propter velocitatem sue resolutionis.
52
¶ Et cum vulnera fuerint gauziratum aut pun-
53
ctura et non associatur eis apostema neque putrefactio
54
tunc oportet vt administretur emplastrum cum eufor〈-〉
55
bio aut fimo columbino. ponatur in corpore sub-
56
tiliore euforbium et in spissiore fimus columbi-
57
nus. et adde et minue secundum quod vides de dispositio-
58
ne corporis et eius forma: et dilata si sunt stricta.
1
¶ Et scias quod medicamem quod nessarium est in gauzi
2
necessarium est vt sit fortius eo quod est necessarium in scissio〈-〉
3
ne. ¶ Et cum accidit in vulneribus putrefactio nunc:
4
serapinum est bonum et farina herbi: verum cum acci-
5
dunt apostemata: tunc farina ordei et farina fabarum et
6
farina herbi iterum que iam decocte sunt cum aqua ci-
7
neris aut aqua pura in qua sit virtus serapini. ¶ Et
8
cum vides vulnera ad sanitatem peruenire non ti-
9
meas tunc administrare desuper vinum coctum.
10
oportet ergo vt administres medicinas infusas
11
in eo: deinde calefac ipsum et accipe ipsum cum
12
pannis infusis et stringe desuper.
13
¶ De apostematibus que accidunt neruis vul-
14
neratis. Capitulum .IIII.
15
IAm scitur ex eis que premisimus et scire feci-
16
mus ex canone curationis neruorum quis
17
sit modus curationis apostematum: que accidunt
18
eis cum vulnerantur. et oportet vt iteremus illud explanan〈-〉
19
do. ¶ Dico ergo illud quod Galienus dixit in libro ca-
20
tagenis. ¶ Inquit. Cum accidit in vulneribus neruo〈-〉
21
rum et membrorum neruosorum flegmon: et fleg-
22
mon est fortis inflammans valde: tunc oportet vt admi〈-〉
23
nistrentur in curatione eius medicine facte cum ace-
24
to et lapidibus mineralibus quas dixit et plurimum eorum est
25
in tractatu secundo catagenis: quarum vna hec est. ℞.
26
calcadis .ʒ.I. et quartam et draganti .ʒ.IX. et .ß. et quartam
27
et scorie plumbi vncias .II. et .ʒ.II.ß. et corticum thuris vnciam
28
.I.ß. bezard vnciam .I. et cere vncias .VII. et olei vncias .IX. et aceti
29
fortis libras .II. et quartam: terantur medicine sicce et infun-
30
dantur cum aceto .X. diebus et soluantur ea que soluun〈-〉
31
tur et infrigidentur: et misceantur omnia in olla et miscean〈-〉
32
tur motu exquisitissimo donec equentur et oportet vt
33
distilletur super membrum infirmum ex oleo bis aut ter
34
in die. ¶ Et cum ponitur hoc medicamen desuper oportet
35
vt ponatur super ipsum deforis lana iam infusa in ace-
36
to et oleo calefactis equali caliditate. Nam non est
37
aliquid nocibilius omnino neruis infirmis neque deterius
38
super eos quam illud quod est frigidum. ¶ Quod si ne-
39
cessarium sit emplastrare ista membra in dispositione
40
emplastro facto cum aceto et melle et cinere tunc
41
oportet vt emplastrum sit coctum: et vt sit farina eius fari-
42
na herbi. Si autem non fuerit tibi presens tunc ad〈-〉
43
ministra farinam fabarum: aut ordei.
44
¶ De attritione neruorum et eorum torsione. Capitulum .V.
45
CUm neruis aduenit attritio tunc si non
46
fuerint cum eo vulnera neque apostemata ad
47
hoc curetur cum eo quod sedat dolorem. et si-
48
militer quando accidit apostema tunc non cures
49
ipsum cum eo quod rumpit sicut aqua cineris et similia: immo
50
cura ipsum cum sedantibus dolorem. ¶ Et similiter
51
oportet vt embrocetur membrum cum oleo calefacto em〈-〉
52
brocatione continua. et sint in virtute illius olei
53
mollificatio et resolutio. ¶ Et de oleis bonis
54
in hoc est oleum anetinum et oleum de alachoen et
55
oleum de ruta et similiter emplastra conuenientia ad il-
56
lud. ¶ Et similiter maluauiscus est mirabilis cum te-
57
ritur et ponitur super neruos tritos. ¶ Et caro
58
vereneriarum[*]vereneriarum cf. Venice 1564: verneriarum est mirabilis. et fortasse curatur cum cepe
1
bis cocta. Quod si fuerit illic apostema tunc regimen
2
in sedatione apostematis eius est vt administretur desuper
3
congelatum vue cum vino et pauco aceto et oleo cum
4
quantitate conueniente et calefiat cum equalitate. et
5
submergatur lana sordida et proprie lana ysopi: et
6
ponatur desuper: et si fuerit hec lesio in iuncturis
7
tunc illic est melius vt sedetur dolor: et ponatur me-
8
dicamen fortius et compositum cum eo quod maturat
9
et resoluit sed cum stipticitate temperata: et oppo-
10
natur per id apostemati et non addatur in eo. et considera
11
in dolore et apostemate: et intende ad id ex eis quod est
12
vehementioris intentionis: et quando non est dolor tunc
13
perfora et administra id quod est forte sicut aqua cineris
14
et acetum et vinum iterum. ¶ Et quando apostema iam prologatum[*]prologatum corrupt for prolongatum
15
est tunc conforta medicamen factum cum aqua cineris
16
et quod sit cum sorditie balnei. Quod si fuerint illic in
17
cute vulnera etiam tunc necessaria sunt illa in quibus
18
sunt exiccatio fortis et aggregatio et strictura qui-
19
bus colligantur partes sicut farina fabarum et acetum
20
et mel et est medicamen bonum. ¶ Et si vis vt sit
21
fortioris exiccationis pone in eo farinam her-
22
bi. et si adest voluntas vt sit fortius iterum ponatur
23
in ipso radix lilij. ¶ Et si fuerint vulnerat[*]vulnerat corrupt for vulnera tali-
24
ter vt non curetur de eis tunc curentur nerui cum
25
eo quod prohibet apostemationem neruorum: et non sit oc〈-〉
26
cupatio cum eis: et caro ostrearum est mirabilis.
27
et quandoque curatur cum cerato ex sale: et empla〈-〉
28
strum cum olibano. et myrrha est communis iuua-
29
menti in vtrisque dispositionibus: et si fuerit cum vtrisque
30
rebus dolor clamosus: tunc oportet vt misceatur cum
31
medicinis pix et emplastretur cum illo calido. Et
32
oportet vt caueatur in torsione neruorum aqua et non ap-
33
proximetur neque calida: neque frigida: immo administrentur
34
olea quibus est virtus aromaticorum stipticorum cale-
35
facta et specierum cum quibus est hec dispositio.
36
¶ De iudicijs neruorum corruptorum. Capitulum .VI.
37
QUandoque accidit frustis neruorum cor-
38
ruptio. Et est necessarium vt extraha〈-〉
39
tur: oportet ergo vt extrahatur ex-
40
tractionem vene ciuilis.
41
¶ De neruorum duritie et eorum torsione. Capitulum .VII.
42
HOc multotiens accidit a verberatione:
43
aut casu: et quando premitur sentitur cum eo stu〈-〉
44
por. et cura duritiei neruorum proxima est
45
curationi apostematum durorum et alrosbot et
46
nos diximus in tabulis medicinarum singularium et
47
in antidotario quod necessarium est rememorari de me〈-〉
48
dicinis eius. ¶ Et quod narrabimus hic sunt medi〈-〉
49
cine ex parte in eo de quibus sunt leues sicut vt su-
50
matur bdelij iudaici pondus .ʒ.X. et infundatur in
51
aqua et soluatur in ea et conficiatur cum eo quantum
52
ipsum est de radice maluauisci contriti valde et em-
53
plastretur cum eo. ¶ E similiter radix lilij confecta cum con-
54
gelato vue. ¶ Et iterum ammoniacum et galbanum
55
et euforbium aggregata cum fece olei. et iterum sumatur
56
semen almaru et fiat emplastrum cum vino cocto. et ite〈-〉
57
rum medicamen diaquilon cum medietate sui
58
de stercore caprino est vltimum.
1
¶ De rememoratione egritudinum ossium. Capitulum .VIII.
2
IN ossibus autem accidunt egritudines
3
ex corruptione complexionis et ex solutione
4
singularis et fractura et dislocatione
5
et putrefactione et vlceratione et excorti〈-〉
6
catione. ¶ Et nos quidem loquemur de fractura et dislo〈-〉
7
catione que indigent restauratione post hunc locum.
8
Illas autem que de eis indigent alijs medicinis dice〈-〉
9
mus hic querentes auxilium a deo.
¶ De ven〈-〉
10
tositate spine et corruptione ossis. Capitulum .IX.
11
VEntositatis spine causa sunt humores
12
acuti penetrantes in os corrodentes ipsum.
13
et incessus ventositatis spine est incessus
14
doloris iuncturarum: verumtamen materia
15
in dolore iuncturarum est in carne. et materia in ven〈-〉
16
tositate spine est in osse. et eius additio corrumpit
17
ossis partem vnam post aliam. ¶ Dixerunt qui〈-〉
18
dam quod spina est spasmus in toto corpore pro-
19
pter vlcus et non affirmatur.
20
¶ De signis corruptionis ossis. Capitulum .X.
21
CUm ossi accidit corruptio vides car〈-〉
22
nem super ipsum mollescere et mollem fie-
23
ri. et incipit in via fetoris et virus. Et
24
penetrat per eam tenta facillime ad os.
25
Cumque peruenit ad os non inuenit ipsum lene ita vt
26
lubricet ab eo: immo adheret ei parumper: et quasi
27
inuenit rem non firmam in seipsa immo habentem factu-
28
ram: aut putrefactionem: et fortasse destruitur et leni〈-〉
29
tur. et proprie quando non est corruptio in principio.
30
nam in hora principij non apparet illud cum ten〈-〉
31
ta. ¶ Et quandoque significat lubricitas eius superflua cor-
32
ruptionem eius ex hoc quod quando lubricat in eo tenta in
33
omni latere significat separationem panniculi ab eo et il〈-〉
34
lud propter corruptionem que incepit et illa que inci〈-〉
35
piet cum corrumpetur caro supra ipsum: et cum discoperue-
36
ris[*]discoperue-ris corrupt for discooperueris eam ab eo inuenies ipsum mali coloris. et multo-
37
tiens quidem antecedit ipsum apostema et corruptio carnis
38
et membri in primis et mors deinde venit ad ipsum.
39
¶ De curatione eius. Capitulum .XI.
40
CUratio corruptionis ossis est eius fri-
41
catio et ipsius destructio: aut eius ab-
42
scissio et ipsius serratura siue sit fistula
43
siue non sit. Nam necesse est fricare ipsum et radere
44
aut cauterizare perueniendo ad vltimum corruptio〈-〉
45
nis eius: vt cadant cortices corrupti et remaneat
46
sanum. ¶ Et quandoque cadunt cortices ossium per me-
47
medicinas[*]me-medicinas corrupt for medicinas iterum sicut cadunt cortices capitis et
48
aliorum. ¶ Et de illis est medicamen cuius hec est
49
descriptio. ℞. aristologiam ireos myrrham aloem cor〈-〉
50
tices plante oppoponaci cambil adustum sco-
51
riam eris. cortices pini aggregetur: et est mirabile fa〈-〉
52
ciens cadere cortices ossium et nasci carnem bonam
53
super ea. ¶ Et si fuerit corruptio ossis profundior
54
illa tunc necesse est concauare ipsum. ¶ Quod si cor-
55
ruptio iam persecuta est medullam non est excusa-
56
tio quin assumatur illud os cum medulla sua. ¶ Et
57
si corruptio fuerit de illis quas non sanat nisi abscis〈-〉
58
sio: et serratura totius ossis membri: aut plurimum eius quod
1
circundat ipsum tunc sciat locum in quo oportet vt inci〈-〉
2
datur ita vt reuoluatur tenta vsquequo consequatur lo-
3
cum in quo inuenit adherentiam ossis vltimam: quoniam il-
4
lic est terminus. verum quando est os corruptum ex ca-
5
pite coxe et anche: et sicut spondilis dorsi tunc fu〈-〉
6
gere ab eius curatione est melius propter nucham.
7
¶ Et si timetur quod corruptio ossis sequatur corru-
8
ptionem carnis cuius casus accidit prius tunc infri〈-〉
9
gidare et accipere carnem ab eo est conueniens et est
10
eius cura. ¶ Et oportet vt infrigidetur membrum
11
sanum cum epithimatibus que sciuisti in capi-
12
tulo corruptionis carnis discooperte ab eo etiam
13
et cum eorum similibus.
14
¶ De modis seruantibus os corruptum. Capitulum .XII.
15
INquit eleuetur caro ab osse ita vt po-
16
natur in extremitate eius filum cum quo
17
tendatur ad superiora vitte. ergo tendatur
18
cum eo membrum: aut aliud ex illo loco
19
ad inferiora vt non associentur ei dentes: et serra
20
ipsum. ¶ Et quando est tibi necessarium serrare costam:
21
aut os sub quo est tunica aut aliquid nobile sicut tu-
22
nica costarum nuche: pone sub serra laminam qua
23
conseruetur membrum nobile. ¶ Quod si caro fue-
24
rit secundum rotunditatem suam tota discooperta tunc ser-
25
ra ipsum quoniam oritur caro super os quod iam discoopertum
26
est ex omnibus lateribus suis. ¶ Quod si partes ossis
27
corrupti fuerint proxime iuncture tunc extrahe ipsum
28
ex iunctura. et si corrumpitur os brachij totum aut
29
cruris: tunc auferatur totum. ¶ Caput autem anche et
30
coxe et spondiles dorsi quando corrumpuntur tunc fu-
31
giatur ex curatione eorum propter locum nuche.
32
¶ De eo quod remanet de frustis ossium et corticum
33
eorum in vlceribus consolidatis. Capitulum .XIII.
34
ILlud quod est melius est vt non festinetur
35
in extractione eorum: immo dimittantur na〈-〉
36
ture et adiuuentur et illud cum attractio-
37
ne pauca eorum que extrahunt in spacio non
38
festino. ¶ Et non moueantur cum medicinis et opera〈-〉
39
tione manus. nam quod extractum est violenter non
40
euacuatur quin faciat accidere vlcera fistulosa.
41
Cum ergo expellit ea natura ad cutem: et incipiunt
42
exire et iam separata sunt tunc incarna et cura vul-
43
nus. ¶ Et similiter est iudicium in frustis eorum et panni-
44
culis de quorum veritate est vt manifestentur: nam cum
45
tu properas et extrahis ea velociter tunc est in eis
46
timor spasmi et permixtionis et febrium. ¶ Quod si
47
fiant saniosa non est in eis magnum nocumentum.
48
¶ Si autem vis scire medicinas illius tunc de il-
49
lis est medicamen huiusmodi sumantur oleum vetus et
50
cera citrina et sordities vasorum apum que vtreque
51
sint quantum est oleum: deinde soluantur omnia
52
deinde sumatur pars vna euforbij et pars vna
53
lactis titimalli et tres partes aristologie et fiat ex
54
eis sicut ceratum. ¶ Et sumantur iterum ammo〈-〉
55
niacum et bdellium et liniantur cum oleo de lilio:
56
deinde aggregando totum cum contritione fiat em-
57
plastrum: et ponatur desuper: ipsum enim est de il〈-〉
58
lis que extrahunt ossa cum velocitate et facilitate.
1
¶ De medicinis fracture ossis. Capitulum .XIIII.
2
FRacture est curatio cum manu quam di〈-〉
3
cemus et curatio cum medicinis quas di-
4
cemus conferentibus fracture ossium et tor-
5
sioni. ¶ Epithima ad fracturam et tor〈-〉
6
sionem. ℞. mugath mes excorticatorum ana .X. aloes
7
maluauisci albi acatie ana .V. luti .XX. liniantur cum
8
albumine oui si fuerit apostema calidum. Iterum folia ale-
9
thil et cupressi et myrthi et salicis terantur et expriman-
10
mantur[*]expriman-mantur corrupt for exprimantur et sumantur galie. et rose et cepa narcisci est
11
de illis que dicta sunt et de sandalis rubeis et bolusarmenus
12
et laudanum et faufel et kamaha et altea et mes et
13
acatia et mellilotum et sansucum et adde in eo si indi〈-〉
14
ges calefactione sansucum et enulam et cupressum.
15
¶ Ad fracturam et torsionem cum apostemate calido. ℞.
16
mes excorticatorum .ʒ.XX. mugat balaustie acatie
17
emplastretur et est forte valde. ¶ Et de medicinis
18
eius sunt folia myrti et laudanum et gallia et crocus
19
et lutum est bonum attritioni. et oleum iterum est iuua〈-〉
20
tiuum ad fracturam et ad dislocationem et ad tor〈-〉
21
sionem. Iterum mugath et mes altea acatia lu-
22
tum aloes myrrha liniantur cum aqua myrthi.
23
¶ Fen .V. incipit de restauratione et est tractatus tres.
24
¶ Tractatus primus de dislocatione et restauratione.
25
¶ De sermone vniuersali de dislocatione. Capitulum .I.
26
DIslocatio est egressio ossis ex lo〈-〉
27
co suo qui est per naturam apud illud
28
quod ei vicinum existit integre. Si
29
autem non egrediatur integre nominatur
30
separatio iuncture ad partem profundam
31
aut procedentem aut eminentem que
32
cognoscitur sensu. Et est separatio non integra quam
33
quidam nominant torsionem. ¶ Cum ergo est lesio que non
34
mouet os sed attrahit quod continet ipsum tunc est al〈-〉
35
guaenu et non est ex genere torsionis: quandoque accidit iun〈-〉
36
cture res tertia et est vt elongetur et addat super longi-
37
tudinem suam naturalem: et non consequitur ad hoc disloca-
38
tionem. verumtamen fit facilis dislocationis. et illud
39
quidem multotiens accidit in adiutorio et coxa.
40
¶ Et de hominibus est quidam qui preparatus est dislocatio〈-〉
41
ni in iuncturis suis quoniam concauitates ossium iunctu〈-〉
42
rarum suarum non sunt profunde: et bucelle que ingrediun-
43
tur eas non sunt intrantes et ligamentum quod ordinatur
44
inter ea ambo non est firmum: immo debile in crea-
45
tione sua minutum. Aut humidum suscipiens exten-
46
sionem. ¶ Aut iam effuse sunt ad ipsum humiditates
47
viscose lubricare facientes. Aut fracti sunt margi-
48
nes concauitatum ossium in quas ingrediuntur de ossi-
49
bus iuncturarum quare fiunt concauitates prostrate super
50
quas non est distinctio. ¶ Et de iuncturis quidem
51
sunt iuncture facilis dislocationis. Et de eis sunt
52
iuncture praue dislocationis. et de eis sunt me-
53
die. ¶ Facilis ergo sicut iunctura poplitis pro-
54
pter lenitatem ligamenti sui quoniam ipsa est crea-
55
ta lenis ligamenti propter iuuamenta scita in ana〈-〉
56
thomia. ergo fit propter illud facilis dislocatio〈-〉
57
nis et propter illud sustentatur cum pila. et fit iterum
58
facilis reditionis ad salutem: nam facilitas redi-
1
tionis est secundum quantitatem facilitatis dislocationis:
2
et difficultas eius est secundum difficultatem eius et iun〈-〉
3
ctura humeri est proxima ei in macilentis non in pin〈-〉
4
guibus. ¶ Praue vero dislocationis sunt sicut
5
iunctura digitorum. ipse enim fortasse non dislocantur:
6
immo franguntur antequam dislocentur et sicut iunctura
7
cubiti et propter illud reditio eius est praua. ¶ Me-
8
die vero sunt sicut iuncture anche. Et quandoque accidit
9
vt fiat facilis dislocationis que non est facilis dislo〈-〉
10
cationis propter aliquam causarum. quare fit etiam facilis re-
11
ditionis sicut accidit vt fiat pyxis anche plena hu〈-〉
12
miditate. quare fit facilis eius dislocatio et cum hoc
13
sit facilis eius reditio sicut accidit habentibus venam va〈-〉
14
se quare ei omni hora dislocatur eius ancha: et redit per
15
quemlibet laborem: deinde dislocatur postea redit. et
16
hoc indiget cauterio et non alio. ¶ Et prauior dis〈-〉
17
locatio est cum qua abscinduntur capita frustorum
18
ossis quod conglutinat os cum osse et parum reuerti〈-〉
19
tur ad dispositionem suam naturalem: et plurimum illius fit in
20
capite anche deinde in capite adiutorij et in duo〈-〉
21
bus focilibus duorum pedum apud calcaneum. Et
22
dislocatio quidem est fedior quam fractura cum neque
23
redit dislocatio neque restauratur fractura.
24
¶ De signis dislocationis vniuersalibus. Capitulum .II.
25
ACcidit in iunctura inclinatio et profun〈-〉
26
ditas insolita sicut accidit accidens ap-
27
parens in magnitudine carnis spatule
28
et in dislocatione iuncture pedis: et ma〈-〉
29
gis apparens quam illa que est in iunctura colli. et com〈-〉
30
paratio est ex illis que extrahunt illud extractione sa-
31
na. et est vt consideres locum infirmum cum sorore sua
32
sana illius infirmi eiusdem non alterius: et cum videris
33
iuncturam non moueri tunc iudica quod dislocata est
34
dislocatione integra sicut quando mouetur motu suo
35
ad omnes partes et peruenit ad omnes fines suos non
36
est cum ea egritudo pendens cum separatione.
37
¶ De signis declinationis. Capitulum .III.
38
ESt vt videatur concauitas cum augmen-
39
to alterius lateris et priuetur in sensu aug〈-〉
40
mento quod fuit sensatum ad interiora in
41
huiusmodi cum hoc quod quidam motus est possibilis.
42
¶ De signis additionis longitudinis iuncture
43
absque dislocatione. Capitulum .IIII.
44
SIgnum eius est vt sit sicut suspensa: cum
45
ergo compresseris eam redit ad mensuram
46
suam naturalem absque labore: si vero dimiseris
47
eam redit ad mensuram suam accidentalem et
48
accidit profunditas in quam fortasse ingreditur di-
49
gitus vbi non est caro vehementis multitudi-
50
nis sicut humerus.
¶ De curatione declina〈-〉
51
tionis et dislocationis. Capitulum .V.
52
NOn euacuatur quin dislocatio: aut
53
perueniat ad medicum singularis: aut
54
composita cum egritudine alia ex vlce〈-〉
55
re et vulnere et apostemate et alijs. ¶ Quod
56
si fuerit cum alia tunc oportebit vt consideres.
57
quoniam si dislocatio fuerit ex illis que redeunt
58
cum tensione leui non faciente dolere vlcus dolore
1
vehementi qui perducit ad apostema non tolera-
2
bile fac redire dislocationem: et si res fuerit econ-
3
trario tunc oportet vt curetur in primis vlcus: aut vul-
4
nus: deinde cura dislocationem et proprie in iun〈-〉
5
cturis difficilibus. ¶ Cum vero volumus curare
6
dislocationem tunc fortasse perducit illud ad spasmum
7
maximum secundum plurimum. et proprie quando dislocatio est in
8
membris proximis membris principalibus. et similiter est dis〈-〉
9
positio in apostematibus in quibus est regimen secundum quod nos
10
experimur. Nam si res fuerit facilis et non commo-
11
uetur ex ea dolor. neque reditio cum ea est difficilis re〈-〉
12
stauramus dislocationem et non curamus. ¶ Si
13
autem accidit dolor tunc oportet vt non presumamus:
14
et si fecerimus. tunc oportet vt destruamus liga〈-〉
15
turam si fuerit dolorosa. Quod si ingrediatur cum
16
facilitate curabimus apostema iterum et vlcus. Et si fue〈-〉
17
rint dislocatio et fractura simul et fuerit tensio in
18
parte vna permittens regimen vtriusque rei fiat. Et
19
sapiens quod narrauit quod cecidit lapis super extre〈-〉
20
mitatem humeri hominis: et vulnerata est cutis
21
et caro donec apparuit extremitas lacerti nuda:
22
et iam dislocatum erat subtus eam caput furcule.
23
tunc ergo quidam stolidorum experimentatorum oc〈-〉
24
cupatus est in equando os et reduxit super ipsum
25
carnem et cutem: et emplastrauit et strinxit: quare
26
accidit vt feteret caro et corrumperet propter vicini〈-〉
27
tatem suam os donec factum est viride. Et non sci-
28
uit quod oportet vt huiusmodi caro abscindatur et coquatur
29
ille locus cum oleo feruente. et similiter si fuerit
30
illic apostema magnum oportet vt curetur apostema in
31
primis. ¶ In dislocationis autem singularis et sim-
32
plicis rectificatione regimen est vt tendatur ad con〈-〉
33
trarium partis a qua separatum est donec opponatur
34
extremitas ossis extremitati ossis alterius. dein〈-〉
35
de reducatur ad locum a quo exiuit et tunc redit.
36
¶ Et multotiens quidem significat illud vox que
37
auditur: deinde ligetur et in ligatura est securitas
38
ab apostemate: aut adiutorium ne apostemetur:
39
et necessitas ad prohibendum apostema laborio〈-〉
40
sum est maior et abhorretur vt membro obuient
41
panni calidi: quoniam ipsi calefaciunt et addunt in apostemate:
42
immo oportet vt sint infusi cerato infrigidato: aut vi〈-〉
43
no pontico. verumtamen Hypocrates iussit vt tardetur tensio et re-
44
ditio vsque ad diem tertium et quartum nisi in diebus exce-
45
ptis. ¶ Et declinationi iterum necessaria sunt huiusmodi de〈-〉
46
inde ligetur et quando membrum dislocatur in omni motu
47
et quotiens redit dislocatur tunc illud est propter mol〈-〉
48
lificationem et humiditatem: quare indiget cauterio.
49
¶ Et quando remanet post reditionem dislocationi.
50
aut separationi durities et quasi apostema ad-
51
ministra epithimata et embrocas lenificantia.
52
In inceptione vero indiget epithimatibus et em-
53
brocis confortantibus. ¶ Et melius est vt em〈-〉
54
brocetur super stricturam proculdubio: in hieme quidem
55
cum oleo calefacto quod sit ex oleis confortantibus
56
et in estate cum aqua frigida. ¶ Et oportet vt sit ci-
57
batio in dislocatis cum eo quod confortat iuncturam
58
et ligat eam secundum similitudinem necessitatis.
1
¶ De curatione elongationis iuncture. Capitulum .VI.
2
OPorte[*]OPorte corrupt for OPortet vt reuocetur os mollificatum ad
3
interiora illius in quo quiescit a quo mollifica-
4
tum est: et emplastretur cum emplastris in quibus est
5
virtus stiptica commixtis cum eis que habent
6
virtutem calefactiuam sicut si misceantur galle et ba-
7
laustie et acatia et similia sicut cum aliquantulo camphore et
8
costi et vsnee. Et iterum sufficiat quod est sicut nux cu-
9
pressi et iuniperus et reliqua que cadunt in empla〈-〉
10
stris rupture deinde stringatur sicut caput.
11
¶ De dislocatione mandibule. Capitulum .VII.
12
ACcidit mandibule inferiori vt dislocetur
13
ab ordine suo: quare remanet os apertum
14
quamuis sit illud de illis que parum fiunt et
15
non accidit casu completo. Et cum dislo-
16
catur inclinatur ad anteriora ex contrario eius quod accidit
17
apud mollificationem que fortasse accidit ei apud
18
saltum et est applicatio vnius eorum ad aliam difficilis:
19
licet non priuetur motu cum lacertis suis qui veniunt et
20
a posterioribus. ¶ Et quandoque accidit dislocatio ex
21
latere vno: est ergo tunc forma significans ipsam cum
22
declinatio mandibule est ad anteriora cum trans〈-〉
23
uersatione: et curatio quidem est vna. ¶ Et est de
24
summa eius quod indiget vt festinetur ad reducendum
25
ipsum: et si non perducet ad egritudines et nocumenta.
26
et cum hoc fit praua eius reditio: nam facilior redi-
27
tio eius est illa que est velocior quod si differat indu〈-〉
28
rat et apostemat et extendit lacertos et commouet febres
29
inseparabiles et dolorem capitis stantem propter illud
30
quod associatur ei de vehementia tensionis lacertorum:
31
et fortasse fit res praua donec interficit in decimo.
32
¶ Et quandoque accidit vt soluatur ei venter cum super〈-〉
33
fluitatibus colericis multis puris et euomat si-
34
mile eis: quare oportet vt festinetur ad curam. ¶ Et mo-
35
dus regiminis eius est vt teneat vnus caput eius:
36
deinde intromittat restaurator policem suum in os
37
et conuenit infirmo mollificare mandibulam suam ex
38
omni modo. Nam illic sunt lacerti qui iam trans〈-〉
39
uersati sunt propter vehementiam dislocationis:
40
postea moueat mandibulam dextram et sinistram:
41
deinde extendat eam subito: deinde reducat eam.
42
¶ Et ipsa quidem non intrat ad illud a quo se〈-〉
43
parata est nisi retro: quare oportet vt extendat eam
44
ita vt equetur secundum illam preparationem. ¶ Et si-
45
gnum equationis eius est equatio quadruplorum
46
et coopertura et clausio oris: deinde sustentetur cum
47
puluillis et cerato ex cera et oleo rosaceo deinde di〈-〉
48
mittat eam quoniam sanabitur quam velocius est possibi-
49
le. ¶ Si autem non festine fiat et iam acciderit du-
50
rities oportebit tunc vt incipias et lenias duritiem
51
cum embrocis ex aqua calida et oleo in balneo
52
embrocatione plurima donec leniatur deinde sedeat
53
restaurator post infirmum et trahat mandibulam
54
eius ad posteriora donec locetur et stringatur. Et
55
oportet post illud vt resupinetur eger super pului〈-〉
56
nar cuius impletio fit lenis et teneat vnus caput
57
eius vt non moueatur vsquequo compleatur sanatio
58
¶ De dislocatione furcule. Capitulum .VIII.
1
INquit: furcula non separatur a latere
2
interiore quoniam ipsa est continuata cum pe-
3
ctore non separata ab eo. Et propter hoc
4
non mouetur ex hoc latere. Et si percu〈-〉
5
tiatur deforis percussione vehementi et stringatur:
6
tunc ipsa equatur et curatur curatione qua curatur
7
si frangitur. Uerumtamen extremitas eius que sequitur
8
humerum et separatur ex eo non dislocatur plurimum quoniam
9
lacertus qui habet duo capita prohibet eam ab hoc:
10
et prohibet eam iterum caput spatule. et non mouetur
11
iterum furcula motu vehementi quoniam ipsa non est
12
posita nisi vt separet pectus et amplificet ipsum.
13
Et propter hoc est furcula facta homini soli inter alia animalia.
14
¶ Et si accidat ei dislocatio ex luctamine aut ex
15
re alia simili huic tunc ipsa equatur et ingreditur ad lo〈-〉
16
cum suum cum manu aut puluillis plurimis qui
17
ponuntur super eam cum ligatura que necessaria est.
18
¶ Et rectificat hec cura extremitates humeri
19
iterum cum separantur et reducit eas ad locum suum.
20
et illud quo ligantur furcula et humerus est os car〈-〉
21
tilaginosum et ipsum ingrossatur in macilentis. et quando
22
remouetur existimat ille cui non est experientia
23
quod caput adiutorij iam separatum sit aut exiuit de
24
loco suo et quod caput spatule videtur tunc acutius et videtur
25
locus qui est ea inferior concauus: verum oportet dt[*]dt corrupt for vt distin〈-〉
26
guatur cum significationibus. ¶ De curatione eius est vt
27
nullo modo applicetur ad caput et similiter humerus.
28
¶ De dislocatione humeri. Capitulum .IX.
29
HUmerus quandoque dislocatur aut in disloca〈-〉
30
tione spatule ambigitur et magnificatur si
31
dislocatur: verum quandoque accidit iuncture hu〈-〉
32
meri et adiutorio vt dislocetur facile quoniam
33
eius concauitas non est profunda et ligamenta eius
34
non sunt firma immo sunt leuia subtilia posita propter
35
illud facilis motus. ¶ Et eius dislocatio est res
36
in qua non accidit in eo quod scimus nisi secundum partem
37
vnam exitus apparens plurimus: ipsa enim non dislo-
38
catur ad superiora quoniam eminentia humeri prohibet
39
ipsam: neque ad posteriora quoniam spatula prohibet eam:
40
neque ad partem ventris quoniam lacertus habens duo capi-
41
ta ex anteriori non permittit eam cum prohibitione
42
capitis humeri. ¶ Uerum non dislocatur nisi ad la〈-〉
43
tus domesticum aut siluestre. Et separatur ad illud
44
separatione parua. ¶ At latus vero interius ingreditur
45
quandoque exitu plurimo et proprie in extenuatis macilen〈-〉
46
tis: in istis enim cadit dislocatio adiutorij et eius re〈-〉
47
ditio per quamlibet causam. et res vtreque sunt in pin-
48
guibus praue valde. ¶ Et quandoque accidit adiutorio
49
dislocatio in hora partus difficilis et apud sectionem
50
ab embryone: deinde si non redit velociter non crescit
51
post illud in longitudine et remanet post illud cu〈-〉
52
bitus paruus quamuis rectificetur: et quandoque non recipit etiam
53
in quibusdam eorum sanationem immo remanet breuis mi〈-〉
54
nutus minutum habens adiutorium: et brachium in pluribus
55
eorum recipit et fit bone dispositionis in pluribus eorum:
56
sed est secundum dispositionem breuem similis pedi mustelle. ¶ Co〈-〉
57
xa vero non euacuatur a duabus diminutionibus simul. E[*]E corrupt for Et
58
quando accidit adiutorio factura in latitudine sua deinde
1
restauratur tunc non est possibile reducere dislocatio-
2
nem eius nisi et frangatur restauratio.
3
¶ De signis dislocationis adiutorij. Capitulum .X.
4
SIgnum eius est vt videatur concauitas
5
apud caput humeri et in firmamento:
6
verumtamen istud non est proprium isti: immo
7
est iterum propter conuersionem capitis spatule
8
et videtur extremitas humeri alterius acutior hac ex〈-〉
9
tremitate si non acciderit ei iterum separatio in seipsa
10
aut in osse quod est caput eius per offensionem aut per
11
aliud. ¶ Et quandoque sedatur cum curatione lesio eius
12
et existimatur quod non sit lesio cum eo. ¶ Et videtur ca-
13
piti adiutorij dislocatio cum eminentia plurima in
14
parte sebascelle[*]sebascelle corrupt for subascelle ad inferiora. et fortasse est possibile in
15
infantibus vt equetur caput adiutorij et videatur ad〈-〉
16
iutorium non bene annexum alteri bonitate annexionis
17
manus sane ad quam non appropinquat nisi cum
18
labore et dolore vehementi. ¶ Quod si desiderat
19
eleuare manum ad superiora et tangere aurem suam
20
non preparatur ei et difficiles fiunt ei motus alij.
21
¶ Et ista signa iterum quandoque accidunt pro〈-〉
22
pter torsionem et apostema et percussionem.
23
¶ De cura dislocationis adiutorij. Capitulum .XI.
24
CUratio quidem illius que de illa est facilis
25
et in corporibus infantium et qui leuia
26
habent corpora est vt extendatur cum manu
27
et intromittatur sub titillico apud propin〈-〉
28
quitatem capitis adiutorij: deinde teneat illam pro-
29
pinquitatem et impellat eam ad superiora et manus
30
altera extendat adiutorium ad inferiora. Et for〈-〉
31
tasse est possibile in infantibus vt equetur caput adiu-
32
torij cum digito medio et extendatur cum illa ea-
33
dem manu. ¶ Quod autem est vehementioris dislo〈-〉
34
cationis in corporibus fortibus: leuior modorum
35
in illo est vt restaurator intromittat pedem suum in
36
latus infirmi et locet calcaneum suum prope caput
37
adiutorij: aut pillam siccam: aut inunctam si fue〈-〉
38
rit apostema adherens prope caput adiutorij infirmo
39
resupino. Et extendat manum manibus suis secundum
40
rectitudinem quasi velit eradicare eam ex spatula
41
et inclinet manum suam parumper ad interiora: et ingredietur
42
et iste est rectior modorum omnium et leuior eorum. ¶ Et
43
iterum queratur vir fortis longus longior infirmo et in〈-〉
44
tromittat humerum suum sub ascella infirmi et ele-
45
uet ipsum a terra suspensum ab humero suo et iam
46
extendit manum eius ad ventrem ipsius. ¶ Quod si
47
infirmus fuerit leuis ponderis cuius corpus non
48
grauet super manum eius suspendat cum eo aliquod quod
49
grauet ipsum: et quandoque ponitur loco pedis perpendi-
50
cularis eleuata super terram: et est super caput eius pi〈-〉
51
la ex pannis et ex corijs stans in operatione loco hu-
52
meri viri. et restaurator extendit manum a latere
53
alio et grauet virum si necessarium est ei illud cum pon〈-〉
54
dere: aut suspensione. et quando fit prauum: aut fit diffi〈-〉
55
cile et prolongatur tempus tunc fortasse indiges eo quod
56
est fortius post embrocationes et balneationes.
57
et fit quandoque instrumentum simile manubrio
58
sarculi et est virga breuis cuius longitudo est longi-
1
tudo adiutorij: aut plus: aut minus super cuius
2
caput est pila. et ipsius pila facilior est vt fit ex pan-
3
nis et corijs et impellitur cum illa virga illa spera
4
sub titillico: et oportet tunc cum voluntas est vt fiat
5
vt annectat vir fortis instrumentum titillico impellen-
6
do ipsum cum eo ad superiora: aut duo viri donec
7
resistant restaurationi extendenti manum: et teneat
8
vir alius humerum eius alterum vt non separetur su-
9
bito: aut impellat illum humerum: et restaurator
10
ille iam incepit extendere manum eius et trahere
11
eam ac si voluntate eius sit vt separet eam a spa-
12
tula eradicando: et fit illud ad anteriora parumper.
13
Et quando fit illud cadit adiutorium in iunctura sua:
14
deinde pila annectatur titillico annexione forti su〈-〉
15
stentando ad superiora caput adiutorij: et oportet vt
16
sit sustentatio secundum ipsum. et spera sit super illud quod
17
sequitur caput adiutorij in infirmo. ¶ Et oportet vt
18
in fine quod est sub eo vt non frangatur adiutorium:
19
quoniam non est possibile post restaurationem eius vt redeat
20
ad locum suum propter illud quod sciuisti. ¶ Et medica〈-〉
21
tur quandoque cum scala ita vt ponatur caput adiutorij
22
super gradum scale qui iam lenificatus est et pre-
23
paratus cum inuolutionibus secundum formam conue-
24
nientem: et suspenditur vir ex alio latere et exten-
25
ditur manus. et ingreditur caput adiutorij in lo-
26
cum suum. ¶ Uerum oportet vt sit suspensio et gradus
27
scale prope caput adiutorij vt non frangatur et for〈-〉
28
tasse ponitur loco gradus et glomeris persici res
29
potens ex illo eodem loco et non remouetur ab eo
30
ad locum alium quoniam timetur ex hoc fractura adiu-
31
torij. Et curatur quandoque alijs modis deriuatis ex
32
istis modis: et melior modorum est modus primus.
33
¶ Cum ergo redit dislocatio ad locum suum tunc
34
melior ligatura eius est vt ligetur pila cum hume〈-〉
35
ro ligatura facta cum vittis latis prohibentibus
36
separationem eius quod redit: et oportet vt penetret vitta
37
super ipsum aut vitta alia desuper secundum modum crucis
38
vsque ad humerum alterum: et quandoque cadit crux super
39
humerum infirmum deinde ligatur adiutorium cum la-
40
tere ad inferiora et ligatur cubitus et extremitas
41
manus ad superiora ex parte colli et non resoluitur vsque
42
ad septimum aut post ipsum. et ciba ipsum sicut scis.
43
¶ Quod si assiduatio fiat quotiens redit tunc necessarium
44
est cauterium.
¶ De dislocatione spatule. Capitulum . XI[*]XI corrupt for XII.
45
IAm dctum est illud: et est de illis quorum
46
casus non accidit et mirantur ex ea tales
47
quales Hyppocrates et Galienus.
48
¶ De dislocationibus ossis parui
49
apud humerum. Capitulum .XIII.
50
ACcidit quandoque ossi paruo quod est caput
51
humeri vt separetur a loco suo quare
52
accidit etiam concauitas sicut in dislocatione.
53
¶ De cura. Capitulum .XIIII.
54
NOn oportet vt extendatur tensione fracti:
55
sed coartetur et stringatur cum digitis et in〈-〉
56
clinetur ad locum suum et stringatur si〈-〉
57
cut stringitur furcula cum puluillis. Nam
58
ipsa ligatura iterum quandoque facit ipsum redire ad locum
1
suum violenter: et non curatur de illo quod est
2
de vehementia illius ligature et seruatione eius
3
sicut curatur de eo in furcula.
4
¶ De dislocatione cubiti. Capitulum .XV.
5
HUius membri dislocatio fit difficilis et
6
fit difficilis ipsius reditio propter vehemen〈-〉
7
tia[*]vehementia corrupt for vehementiam ligamentorum continentium ipsum et eorum
8
breuitatem: et propter suam contrarietatem concauitati
9
et quandoque accidit ei separatio parua. et accidit ei dislocatio
10
integra in quibusdam horis. ¶ Et quandoque dislocatur
11
significat eius dislocationem gibbositas in latere et ar-
12
cuatio in latere. et deterior eius est quod dislocatur
13
ad posteriora: quoniam est inobedientis curationis
14
valde. ¶ Et plurima quidem dislocatio non acci〈-〉
15
dit nisi in focili inferiori et est turpior et fedior propter
16
illud quod accidit ei de reditione focili vero superio〈-〉
17
ri parum accidit et non est cum feditate dislocatio〈-〉
18
nis inferioris: quoniam ipsum est vehementioris conti-
19
nuitatis cum vola: et est longinquius ad hoc vt
20
remoueatur. et non est possibile vt dislocetur vnum duorum
21
focilium nisi elongetur a secundo elongatione aliqua.
22
¶ De cura. Capitulum .XVI.
23
OPortet vt festinetur ad eius curationem
24
quoniam properat ad ipsum apostema calidum prohibens
25
a curatione: quoniam extendere ad equan-
26
dum ipsum tunc perducit ad perditionem: licet
27
iterum non sit possibile vt equetur apostemate illic existente.
28
¶ Et separationi quidem parue succurritur cum
29
qualibet difficultate: immo adiungat volam cum
30
reditione eius ad locum suum. ¶ At disloca-
31
tio completa si est ad anteriora est regimen. et si est
32
ad posteriora est ei regimen aliud. ¶ Et illa que
33
est ad anteriora redit ad locum seum[*]seum corrupt for suum cum percutit
34
vola sua humerum qui opponitur ei percussionibus
35
aliquibus manu iam preparata sicut oportet: et adiu-
36
uatur manu altera et ingreditur. ¶ Dislocatio
37
vero ad posteriora oportet vt extendatur tensione ve-
38
hementi: deinde percutiat eam ad posteriora. Quod
39
si non obedit per illud teneant adiutorium et bra-
40
chium duo fortes et liniat restaurator manum
41
suam cum oleo et incipiat abstergendo inunge-
42
re cubitum cum vehementia donec ingrediatur de〈-〉
43
inde oportet vt stringat ipsum et ponat brachio suspen〈-〉
44
sorium dimittentes cubitum angulatum secundum quantitatem quam
45
tolerat in prima hora: deinde non cesset constringere
46
suspensorium paulatim donec constringatur angulus.
47
¶ De dislocatione iuncture rascete. Capitulum .XVII.
48
IUnctura rascete est facilis dislocatio〈-〉
49
nis et difficilis vnitionis. nam quando ex-
50
tenditur extensione parua et opponitur
51
vnum duorum membrorum alteri redit: sed
52
eius bucellatio est praua: quoniam illud quod continet
53
ipsam de corporibus apostematur et prohibet bonitatem
54
vnitionis. ¶ Et modus extensionis eius est vt
55
extendatur vir focile ad posteriora et extendat re-
56
staurator volam ad contrarium illius partis immo ad ante〈-〉
57
riora: et extendat vnumquodque digitum incipiens a
58
pollice et proueniens ad minimum: nam equatur per illud
1
et redit: deinde emplastret ipsam et stringat.
2
¶ De dislocatione digitorum et signis eus. Capitulum .XVIII.
3
QUando dislocantur digiti inclinantur ad
4
anteriora et apparet illic eminentia in
5
interioribus et apparet concauitas dorsi
6
et similiter fit in ossibus rascete.
7
¶ De cura. Capitulum .XIX.
8
IN reditione digitorum a dislocatione
9
est difficultas quedam: et non oportet vt ex-
10
tendantur extensione equali: immo oportet vt
11
expectes super eos et eleues radicem
12
ex manu tua sub qua cadit radix eius quando strin-
13
gis super eum ad inferiora ac si tu eradices ip-
14
sum ex loco suo et tunc videbis dislocationem
15
iam intrasse et rectificari.
16
¶ De separatione ossium rascete. Capitulum .XX.
17
OPortet vt in ea fiat quod possibile est
18
de equatione et impulsione omnis decli-
19
nationis et eminentie ad contrarium partis
20
illius et positione astellarum et strictura
21
earum desuper vt dimittatur super eam: et vt ponatur
22
loco earum super eam plumbum equatum conseruans
23
locum cum grauitate sua. ¶ Uerum oportet vt antequam po〈-〉
24
natur desuper astella aut plumbum vt emplastres cum
25
emplastro confortatiuo de illis que scis et non moueatur.
26
¶ De dislocatione spondilium et separatione
27
earum. Capitulum .XXI.
28
QUando spondiles dislocantur disloca-
29
tione completa interficit proculdubio. et
30
non completa iterum quando remouetur remo-
31
tione plurima quamuis sit minus quam com-
32
pleta est mortalis: quoniam proculdubio coartat nucham
33
coartatione forti si resistit et non obedit. ¶ Et si
34
est spondilis prima colli et que sequitur eam priuat
35
animal anhelitu et moritur statim: quoniam nerui anhe〈-〉
36
litus coartantur quare non faciunt operationem suam.
37
¶ Et si est spondilibus dorsi et dislocatur ad partem
38
interiorem non est possibile vt curetur. et est de illis que in〈-〉
39
terficiunt velociter. Et si moratur et non est possibile ta〈-〉
40
liter quod prohibeat anhelitum retinet stercus et vrinam
41
et interficit. Et si moratur et non coartat nucham
42
coartatione vehementi: aut coartat et non apostemat:
43
aut sedatur quod est cum eo de apostemate non est excusa〈-〉
44
tio quin nocumentum ingrediatur nucham et neruos
45
qui sunt sub illo loco et facit superfluitates exire in
46
voluntarie. ¶ Et si est ad posteriorem tunc nocu〈-〉
47
mentum quod facit nuche est minus. verum necessarium
48
est nocumentum iterum. ¶ Et coartatio neruorum
49
que debilitat pedes et debilitat lacertos. vesice
50
et ani. quare necessaria est virtus fortis et impulsio ve-
51
hemens et percussio magna que fere franget sime〈-〉
52
nia eius donec redeat ad locum suum: et antequam re-
53
deat ad locum suum iam fracta sunt per illud eius
54
simenia. et quandoque dislocantur ad duo latera
55
et ad superiora. ¶ Et in huius quidem capitu-
56
li diuisionibus iam locuti fuimus vbi locuti fui〈-〉
57
mus de gibbositate. ergo compleatur illic. ¶ Et
58
signum illius est quod vides illic aut eminentiam in
1
posterioribus aut arcuationem in pectore ac si fra〈-〉
2
ctum sit simenium: sed in eius fractura non est magnum
3
malum. Et in dislocatione spondilis est timor mortis.
4
¶ De cura. Capitulum .XXII.
5
IN illa quidem que est ad interiora ex
6
dorso spes ex parua et paruus profectus
7
est in eius curatione. ¶ Illa que est
8
ad posteriora indiget compressione cum
9
genibus et fortitudine sicut est operatio balneatorum. et
10
ponantur super eam cum fortitudine aut faciat ipsum
11
iacere super ventrem suum et stet super eum cum cal-
12
caneis suis aut fricet ipsum cum aliobich fricatio〈-〉
13
ne asini lilfazaracti. ¶ Quod si res fuerit vehemen〈-〉
14
tior illa et fuerit recens dixit Hypocrates quod oportet vt sumatur
15
lignum cuius longitudo et latitudo sit tante quanti〈-〉
16
tatis que capiat infirmum: et terminetur ita vt sit secundum
17
hanc mensuram proprie parietem extensum ad latus
18
parietis in longitudine: et non sit elongatio eius
19
a pariete plus quantitate vnius pedis: et ponatur
20
super ipsum stratus planus ad corpus infirmi: de〈-〉
21
inde balneetur et applanetur super lignum aut super
22
podiale super faciem suam: deinde inuoluantur su-
23
per pectus infirmi ligature ample duabus vicibus
24
et earum extremitates egrediantur de subascellis: et
25
ligentur inter duas spatulas et ligentur extremitates
26
ligaturarum latarum ad lignum longum simile manubrio
27
mortarij et eleuetur hoc lignum super lignum positum
28
aut podiale: et detur ministro stanti apud caput
29
infirmi vt teneat ipsum vt fiat extremitas inferio〈-〉
30
ri inuoluta ad aliquid: et extendatur superior que est apud
31
caput in hora qua oportet et fiat per illud extensio.
32
¶ Et ligentur iterum pedes ambo simul cum liga-
33
tura ampla alia super genua et supra duas spatu-
34
las iterum: ligando iterum loca que eleuantur ex loco
35
in quo aggregantur due coxe cum ligamento alio.
36
Et aggregentur extremitates horum ligamentorum et
37
ligentur ad lignum aliquod simile manubrio mortarij si-
38
cut est lignum cuius precessit narratio. et eleua ipsum
39
apud extremitatem ligni primi: deinde precipe mi〈-〉
40
nistris vt extendant cum hoc ligno extensione que
41
fit secundum contrarium. ¶ Et de hominibus sunt qui faciunt hanc
42
extensionem cum instrumentis et sunt sicut sagitte super
43
signum erectum apud extremitatem huius ligni magni
44
aut podialis scilicet duas extremitates que sequuntur
45
caput et pedes quando reuoluuntur ille sagitte inuoluuntur
46
cum eis ligature que extenduntur. ¶ Et oportet quando fit
47
extensio vt impulsio fiat apud gibbositatem cum
48
radice volarum manuum. Quod si fuerit nobis necesse
49
sedere super ipsum faciemus illud et non timebimus
50
aliquid. ¶ Et si non equatur spondilis cum istis re〈-〉
51
bus et infirmus fuerit tolerans compressionem: tunc
52
oportet vt concauetur fouea in pariete qui est propinquus
53
cum longitudine similis cannali recipiens gibbosi-
54
tatem cum mensura que sit longitudo fouee quan〈-〉
55
titatis vnius brachij: et non sit altior spondili infir〈-〉
56
mi neque inferiore ea plurimum immo oportet vt iam primum
57
sit facta. ¶ Uerum ad hanc egritudinem ad quam di〈-〉
58
ximus in principio vt sit lignum positum prope parietem:
1
deinde sumatur tabula equalis mensure et ponatur
2
vna extremitatum eius in foueam que est in pariete
3
et ponatur medium loci qui consequitur ex ea super gibbo〈-〉
4
sitatem: deinde impellatur extremitas eius alia infe〈-〉
5
rius donec videas quod spondilis iam equata est
6
equatione manifesta. ¶ Et Hypocrates quidem iam dixit
7
quod concauatio sola absque tabula rectificat hanc rem:
8
et dixit iterum quod compressio cum tabula sola facit il〈-〉
9
lud. Quod si illud est verum: tunc non est possibile vt admi〈-〉
10
nistretur extensio quam diximus in principio speciei
11
que nominatur separatio spondilium ad anteriora absque com〈-〉
12
pressione. ¶ Et oportet vt post equationem admini〈-〉
13
stres tabulam de ligno cuius latitudo sit quantitas
14
trium digitorum: et eius longitudo quantitas que
15
comprehendit gibbositatem. et quiddam partis sane. et in〈-〉
16
uoluantur super eam panni linei aut stuppa incisa
17
vt non sit dura: et ponatur super gibbositatem et lige〈-〉
18
tur cum ligamento quod est necessarium. et administretur
19
infirmo cibus subtilis. ¶ Et si remanserit super
20
illud residuum ex gibbositate tunc oportet administra〈-〉
21
re curationem que fit cum medicinis que mollifi〈-〉
22
cant et leniunt cum administratione tabule quam
23
narrauimus tempore longo. ¶ Et quidam homines admi〈-〉
24
nistrant tabulam de plumbo. ¶ Et si dislocatur ad
25
vnum duorum laterum equatur cum astella aut astellis
26
duabus et stringitur. ¶ In facta vero ex hoc in
27
collo ad posteriora et est illa que curatur oportet vt re〈-〉
28
supinetur infirmus: deinde extendatur caput eius
29
ad superiora cum facilitate: et equetur spondilis
30
eius cum compressione et abstersione. ¶ Et quan〈-〉
31
do equatur ponatur super eam emplastrum confortatiuum et
32
vela super ipsum cum pannis et stringe desuper astel〈-〉
33
lam cum mensura colli et longitudine eius. et li-
34
ga eam ad caput et adiutorium: ita vt non cadat
35
ligamentum ad guttur et resoluatur in numero die〈-〉
36
rum et ponantur fila cum quibus stringas secundum for-
37
mam vittarum ex marginibus pannorum quoniam illa que
38
rotundantur ledunt.
39
¶ De dislocatione alhosos id est iuncture ossis
40
caude. Capitulum .XXIII.
41
ALhosos quando dislocatur tunc illud scitur
42
sensu. ¶ Sed magnitudinem disloca-
43
tionis scies per sensum iterum et quod eger
44
non expandit pedem nequam in loco dislo〈-〉
45
cationis neque apud genu: immo est plicatio genu
46
ei laboriosior. ¶ Regimen vero illius est quoniam
47
cum vis equare illud oportet vt intromittas medium
48
digitum in anum vsquequo opponatur loco deinde
49
preme cum eo ad superiora cum fortitudine. ¶ Et
50
obserua cum manu tua alia locum alhosos do〈-〉
51
nec eques ipsum deinde emplastra ipsum et stringe.
52
et eger minoret cibum et minorabitur egestio. et su〈-〉
53
mat cum hoc quod leniat naturam.
54
¶ De dislocatione anche. Capitulum .XXIIII.
55
COxe quandoque accidit simile ei quod accidit ad-
56
iutorio de dislocatione ad inferiora si〈-〉
57
cut mollificare. et non est possibile si dislo〈-〉
58
catur coxa vt expandatur pes neque iuxta
1
dislocationem apud genu: immo est illud in genu
2
magis prauum. ¶ Et eius quidem dislocatio quandoque
3
fit ad anteriora. et quandoque fit ad exteriora ve-
4
rum plurimum dislocationis eius est ad exte-
5
riora. et minoratur eius dislocatio ad interiora.
6
et dislocatur iterum ad anteriora et ad posterio-
7
ra et per illas easdem causas. ¶ Et quando accidit in dispositio〈-〉
8
ne partus et strictura super embryonem quod dislocatur il-
9
le pes: tunc facit eum habere crus minutum deficiens a
10
delatione corporis: quare debilitatur et non corrumpitur.
11
¶ De signis. Capitulum .XXV.
12
ACcidit ex dislocatione anche ad ante〈-〉
13
riora vt videas pedem dislocatum longio-
14
rem altero et genu eminentius et non
15
potest duplicare pedem suum apud inguem
16
inflatum apostematum: quoniam caput coxe iam intrauit in
17
ipsum. ¶ Et si dislocatur ad exteriora abbreuiatur
18
pes et apparet in inguine profunditas. et accidit
19
in eo quod opponitur ei a posterioribus eminentia:
20
et inflatio: et genu est quasi ipsum sit submersum ad
21
interiora. ¶ Et si dislocatur ad anteriora pes est
22
longior et non est possibile infirmo vt expandat crus
23
suum et non fit ei possibile vt plicet ipsum nisi cum dolo〈-〉
24
re: et non preparatur ei deambulatio penitus: et si
25
vult ambulare ambulet super calcaneum. Et ei mul〈-〉
26
totiens ex hoc vt apostemetur inguem eius et retineatur
27
eius vrina. ¶ Et si dislocatur ad posteriora abbre〈-〉
28
uiatur pes eius et fit super eum expansio diffici〈-〉
29
lis et apparet in ipsius inguine mollificatio: et est
30
caput coxe decliue ad obliquationem.
31
¶ De cura. Capitulum .XXVI.
32
OPortet vt ad curandum sit festinatio.
33
Nam si non redit velociter fortasse effun〈-〉
34
dentur ad eam humiditates et putre-
35
fient et perducent ad corruptionem mem〈-〉
36
bri totius: et sequitur illud de timore id quod scis.
37
¶ Regimen vero dislocationis coxe ad infe-
38
riora est vt extendas pedem: deinde fac eum re〈-〉
39
dire cum vehementia postquam moueris cum dextra
40
et sinistra donec opponatur ei ad quod redit: et pone
41
pedi quasi stafam. et stringe super crus: deinde
42
stringe super coxam et super genu strictura que
43
seruet eam: deinde suspendatur ex humero suspen-
44
sione: ne sit possibile cruri cum hoc vt extendatur.
45
¶ Quando vero dislocatur ad interiora tunc
46
precipitur vt flectat genua: et teneat eum homo
47
fortis ex latere emunctorij: et capiat restaurator
48
manu sua caput coxe apud genu: et trahat ipsum
49
ad anteriora: ita vt impellat extremitatem aliam
50
et impellat ipsum impulsione tendente ad supe-
51
riora et exteriora: et si adiuuat eum alius ab ex-
52
tremitate alia ex contrario motus eius et iam ligauit
53
eam cum vita aut cum fune erit bene: deinde li〈-〉
54
getur cum ligamento. ¶ Uerum quando dislo〈-〉
55
catur ad exteriora oportet tunc vt firmet restaurator ex〈-〉
56
tremitatem coxe: que est apud genu: et moueat eam
57
ex contrario motus predicti. et sit alius tenens ab extre〈-〉
58
mitate alia mouens eam ex contrario motus primi: et iam li-
1
gauit vittam aut funem. ¶ Et in illa que est ex il〈-〉
2
lo ad anteriora aut posteriora stringat restaura〈-〉
3
tor radicem coxe cum ligatura lata. et capiat super
4
humerum ad partem que oportet secundum declina-
5
tionem dislocationis. et accipiant viri duas ex-
6
tremitates ligature ample: deinde extendant eam
7
omnes simul extensione qua suspendunt infirmum in
8
aere. ¶ Et cum huiusmodi iterum est possibile vt redeant
9
modi predicti ad rectificationem. ¶ Et medicant
10
eam quandoque cum thibren. Et modus illius est secundum quod
11
retulit de eo quidam eorum et bene egit. Inquit:
12
oportet vt caues foueam longam in ligno toto
13
similem aqueductionibus: et non sit longitudo fouee et
14
profunditas eius plus quantitate trium digitorum: et
15
non sit longitudo eorum adinuicem plus qua〈-〉
16
tuor digitis: et ponatur extremitas althibren in
17
partem illius fouee et sustentent cum eo: et sit impul〈-〉
18
sio eius ad partem ad quam oportet impellere. et oportet
19
vt sustentetur in medio ligni magni aut podialis
20
lignum aliquod erectum cuius longitudo sit quan-
21
titas vnius pedis et grossitudo eius quantitas ma-
22
nubrij fossorij vt quando resupinatur super dorsum re〈-〉
23
uoluatur hoc lignum in eo quod est inter alhafegi et
24
caput coxe: quoniam prohibet sequi illud quod extendit
25
ipsum a parte pedum: licet illud iterum multotiens
26
indigeat extensione que sit a superioribus. ¶ Et
27
cum hoc cum corpus impellitur ad inferiora im-
28
pellit hoc lignum caput anche ad exteriora: et
29
oportet vt sit manus ad inferiora secundum modum quem
30
diximus ante hoc precipue ex pede. ¶ Quod si ca-
31
put coxe non ingreditur per hanc speciem curationis
32
tunc oportet vt auferatur lignum erectum sustentatum:
33
et vt figantur duo ligna alia super duo domici-
34
lia loci illius ligi scilicet in omni latere eius lignum
35
vt sint sicut postes porte: et non sit vnumquodque
36
eorum minus pede: deinde equitet super ea lignum aliud
37
sicut equitat lignum scale: vt sit figura sex lignorum
38
similis littere que nominatur grece bitaneu: hec enim
39
figura fit cum ponitur lignum tertium in medio in-
40
ferius duobus extremis: parumper: deinde oportet
41
vt resupinetur infirmus super latus sanum et extendant
42
coxam sanam in eo quod est inter hos duos postes
43
sub ligno quod est simile gradui scale et ponatur coxa
44
infirma super hunc postem: vt sit caput coxe equitans
45
super ipsum postquam expansi fuerint super postes panni
46
plicati plicatione plurima: vt non sedat postis coxam:
47
postea sumatur lignum aliud equalis latitudinis
48
cuius longitudo sit tante quantitatis que comprehen〈-〉
49
dat ex capite coxe vsque ad locum calcanei: et po-
50
natur in longitudine sub coxa ab interiori par-
51
te vt retineat caput coxe ad calcaneum: et ligetur cum
52
eo: deinde administretur in gibbositate. ¶ Ue〈-〉
53
rum secundum quod diximus in eo quod precessit oportet tunc vt ex〈-〉
54
tendatur crus ad inferiora cum ligno ligato cum eo
55
vt redeat caput coxe ad locum suum cum hac exten-
56
sione vehementi. ¶ Et est iterum modus alius
57
cum quo ingreditur caput coxe absque extensione infir〈-〉
58
mi super lignum et est modus quem laudat Hypocrates et il〈-〉
1
le existimat quod oportet vt ligentur manus infirmi si-
2
mul cum ligamento lato leni et ligentur pedes eius ambo
3
cum ligamento lato forti leni super duos calcaneos.
4
et super duo genua. et sit longitudo cuiusque eorum a com〈-〉
5
pari suo quantitas quatuor digitorum. et sit crus infirmum
6
extensum plus altero quantitate duorum digitorum et supen〈-〉
7
datur[*]supendatur corrupt for suspendatur infirmus super caput: et sit elongatio eius a terra
8
quantitas duorum cubitorum: deinde currat adolescens
9
habens experientiam puber cum brachijs suis et extrahat
10
coxam infirmam in grossiore loco eius vbi est caput coxe
11
iterum et suspendatur cum infirmo subito. nam iunctura cum
12
factum fuerit illud cum ea ingredietur ad locum cum quoli〈-〉
13
bet studio. et iste quidem modus est facilior alijs: quoniam
14
non indiget operatione plurima. ¶ Uerum ples[*]ples corrupt for plures medi〈-〉
15
cantium non bene operantur in eo: quoniam ipsi spernunt eum propter suam
16
facilitatem. Et si fit dislocatio coxe ad exteriora:
17
tunc oportet vt extendatur infirmus secundum quod diximus cum hac li-
18
gatura que est super alhahafegi inguinis et furculam secundum
19
quod diximus. deinde est necessarium medicanti vt elleuet
20
cum thibren deforis ad interiora postquam posuerit ex〈-〉
21
tremitatem thibren in aliqua parte fouee quam diximus
22
vt stringat super eam: et sint aliqui ministrorum ex parte
23
coxe sane impellentes iterum: et opponatur impulsio vt
24
non impellatur plurimum. ¶ Et cum dislocatio est ad anterio-
25
ra tunc oportet vt extendatur infirmus: deinde ponat vir
26
fortis radicem vole manus sue dextre super ignem infir〈-〉
27
mi et coartet ipsum cum manu altera. et ipse cum hoc
28
ponat coartationem extensam ad inferiora ad partem
29
genu. ¶ Et quando dislocatio est ad posteriora tunc
30
non oportet vt extendatur infirmus ad inferiora eleuatus super
31
terram: immo oportet vt sit positus super aliquid
32
durum sicut oportet vt sit iterum quando separatur ancha eius ad exte-
33
riora sicut dixi in gibbositate. oportet ergo vt extendatur
34
infirmus super lignum: aut podiale super faciem suam et sint
35
ligamenta stricta non super coxam: immo super crus sicut
36
diximus nuper. et oportet iterum administrare compressionem
37
cum tabula et super alhahafegi et locum ad quem egre-
38
ditur iunctura. ¶ Hic est sermo noster in speciebus dis-
39
locationis que accidit anche ex causa manifesta antecenden-
40
te[*]antecenden-te corrupt for antecedente illud. Uerum quia quandoque dislocatur coxa propter
41
multitudinem humiditatis accidentis ei sicut dis〈-〉
42
locatur spatula: oportet tunc vt administretur
43
cauterium sicut diximus in loco in quo diximus
44
hoc cauterium.
45
¶ De dislocatione genu. Capitulum .XXVII.
46
GEnu est velocis dislocationis: fortasse
47
enim dislocatur absque causa preter deambula〈-〉
48
tionem velocem aut lubricat parum sicut
49
carnalis multotiens dislocatur absque causa preter saltum.
50
¶ Et genu quidem dislocatur ad omnem partem nisi ad
51
anteriorem propter rotulam et adiutorium eius.
52
¶ De cura. Capitulum .XXVIII.
53
SEdeat infirmus super sedem propinquam
54
terre: et eleuentur pedes eius parumper:
55
deinde extendat vir fortis manum suam
56
desuper et desubtus extensione forti et reducat
57
restaurator iuncturam ad dispositionem suam secundum in-
58
dicium dislocationis vniuersalis et liget eam.
1
¶ De dislocatione areffatu et est rotula genu
2
Capitulum .XXIX.
3
QUando accidit ei dislocatio oportet
4
vt pes plane ponatur in terra et re-
5
ducatur rotula: deinde impleatur curua〈-〉
6
tura geniculi pannis prohibentibus
7
a duplicatione et ponantur desuper astelle resi-
8
stentes ei in parte ad quam declinat. Cum ergo re-
9
stringitur et adheret non duplicetur genu cum
10
festinatione sed paulatim: donec alleuietur.
11
¶ De dislocatione iuncture tali apud calca-
12
neum. Capitulum .XXX.
13
DIslocatur calcaneus. Indiget ergo
14
si dislocatur extensione forti et cura-
15
tione vehementi et impulsione cum for〈-〉
16
titudine vt redeat. Deinde oportet vt di〈-〉
17
mittat deambulationem circiter .XL. dies vt non
18
dislocetur secundo. ¶ In separatione vero pau〈-〉
19
ca sufficit quelibet extensio deinde reducatur. et
20
quando complete dislocatur oportet vt reduca〈-〉
21
tur secundum quod dicunt antiqui. ¶ Inquiunt: Opor〈-〉
22
tet vt extendatur infirmus super dorsum suum
23
super terram. et ab eo quod est inter coxas eius apud
24
alahaufegi. sit paxillus longius intrans in profun〈-〉
25
ditatem terre non permittens corpus eius moue〈-〉
26
ri cum procedit pes eius ad inferiora: immo opor-
27
tet vt figatur iste paxillus antequam resupinetur in〈-〉
28
firmus. ¶ Quod si presens tibi fuerit lignum ma〈-〉
29
gnum in cuius medio diximus esse aliud lignum
30
fixum tunc oportebit vt fiat extensio super hoc li〈-〉
31
gnum. ¶ Et oportet vt sit minister tenens coxam
32
et extendens eam et minister alius extendens pe〈-〉
33
dem: aut manibus suis: aut ligamento secundum con-
34
trarium extensionis ministri primi et equet me-
35
dicus manu separationem. et teneat minister alius
36
pedem alium ad inferiora. ¶ Et oportet post
37
equationem vt ligetur ligamentis fortibus et va-
38
dat cum parte ligamenti ad pectinem pedis et
39
cum parte eius ad calcaneum et ligetur illic. Et
40
oportet vt caueatur ex eius qui sunt supra talum
41
posterius vt non sit super eos ligatura vehemens:
42
et vt prohibeatur infirmus a deambulatione .XL. die〈-〉
43
bus: et isti si conantur ambulare ante non sanantur
44
secundum complementum et dissoluitur in eis membrum et cor-
45
rumpitur curatio. ¶ Quod si separatur os tali ex
46
saltu: nam illud accidit multotiens: aut accidat
47
huic membro apostema calidum: oportet tunc vt prepa-
48
retur hoc membrum cum resupinatione infirmi su〈-〉
49
per faciem suam et extensione membri et equatio〈-〉
50
ne eius: et cum embrocis que sedant apostemata calida:
51
et administratione ligamentorum fortium: et vt quie-
52
scat infirmus et non moueatur donec rectificetur mem〈-〉
53
brum integre. ¶ Et ligatura quidem tali oportet vt
54
sit ad digitos et dimittatur talus apertus.
55
¶ De dislocatione ossis pedis. Capitulum .XXXI.
56
EIus regimen est proximum regimini dis-
57
locationis ossis calcanei et fortasse suf〈-〉
58
ficit vt eques ita vt calces cum pede tuo
1
super ipsum panno existente inter ea donec equetur: dein-
2
de emplastra et stringe secundum modum quem scis.
3
¶ Tractatus secundus de radicibus vniuersalibus in fractura.
4
¶ De sermone vniuersali in fractura. Capitulum .I.
5
FRactura est solutio continuitatis pro〈-〉
6
pria ossibus. ¶ Et accidit quandoque
7
sparsa: et quandoque non est sparsa: et
8
quandoque accidit equalis: et quandoque accidit
9
scissa: et equalis quandoque accidit in latitu〈-〉
10
dine: et quandoque accidit in longitudine.
11
et cadens in latitudine quandoque accidit diuisa: et quandoque ac〈-〉
12
cidit non diuisa et cadens in longitudine est diuisio
13
et alcasim que non accidit separata. ¶ Et quidam nominaue-
14
runt species fracture nominibus suis dicentes fracturam
15
magnam incedentem in latitudine et profunditate rapha〈-〉
16
nalem et hastalem et arundinalem. ¶ Et dicentes inceden-
17
tem in longitudine fracturam linealem: et dicentes ince-
18
dentem in latitudine cum longitudine lunalem et
19
nerualem. Et illam que est paruarum partium vuam[*]vuam corrupt for unam [cf. Venice 1564] sauchiem et
20
alierusiem cum alhuberiem. ¶ Et quando fractura completur
21
non est possibile vt remaneant duo ossa secundum quod necesse est
22
inter ea de oppositione secundum prepositionem continuitatis natura-
23
lis: immo separantur necessario ab oppositione. et similiter separatio
24
faciens accidere puncturam necessario in eo quod continetur
25
de velaminibus et carne: quare accidit dolor sequens
26
ea. et quando est equatio rotunda sine frustis conuertitur mem-
27
brum cum facilitate. ¶ Et vt declinet fractura ad
28
exteriora secundum quod dixit Hyppocrates melius est quam vt
29
declinet ad interiora. quoniam illud quod occurrit ei de
30
neruis illic est plus quare ledit. Et quando cadit fractura
31
apud iuncturam et restauratur remanet motus difficilis propter
32
duritiem: et arasbadu quod accidit indiget spacio do-
33
nec declaretur. et illud quidem prauius accidit in iuncturis
34
ossium paruorum. Et de illo iterum est vbi est iunctura in
35
creatione strictior sicut est iunctura cauille. ¶ Et
36
fractura prauioris incarnationis et vnitionis est illa
37
que est secundum rotunditatem: deinde illa que declinat: non
38
enim adheret nisi super ipsum prolongetur ligatura habens fa〈-〉
39
bricationem mirabilem tempore longissimo et sumat ex ci〈-〉
40
bis et medicinis: ex eo quod mittit sanguinem ad il-
41
lam partem secundum quod dicemus. Et deterior fractura ossium
42
est ad interiora non ad exteriora secundum quod dicitur. Et quod
43
dicitur de incisione medulle et interficit est intentio cui
44
non est vtilitas: medulla enim habet lenitatem viscosi-
45
tatem[*]lenitatem viscositatem i.e. lenitatem et viscositatem et non inciditur. Et quandoque accidunt cum fractura
46
accidentia sicut vulnera et fluxus sanguinis et apostema et
47
attritio eius quod circundat eam ex carne que si non pre〈-〉
48
paretur cum prohibitione putrefactionis: aut scalpelle〈-〉
49
tur accidit ex eo corrosio. ¶ Et locus quidem fractu〈-〉
50
re magnorum scintur[*]scintur corrupt for scitur per dolorem et per casum. Fractu-
51
re vero puerorum paruorum apparet[*]apparet corrupt for apparent per dolorem et apostema:
52
nam in ipsis accidunt plura iudicia restaurationis. et
53
et[*]etet corrupt for et quando ista ossa redeunt ad situs suos possibile est in in-
54
fantibus et qui sunt eis proximi vt restauretur vil-
55
lus virtutis prime in eis. ¶ In etate vero adolescen〈-〉
56
tie et que est post ipsam non restauratur: immo currit
57
super eam incarnatio ex materia cartilaginosa con〈-〉
58
iungens inter duo ossa de genere eius quod facit cur-
1
rere erarius de duobus plumbis super continuationem
2
eris et aliorum et ossa magis inobedientia ad restau〈-〉
3
rationem faciendam est adiutorium deinde brachium.
4
¶ Amplius furcula quando tangitur ad interiora pra-
5
ua fit eis[*]eis corrupt for eius cura. ¶ Et fractura fedior in duobus
6
focilibus est fractura focilis inferioris eorum sicut di〈-〉
7
ctum est in dislocatione. Res autem coxe et cruris est
8
facilior: quoniam restauratio non prohibet ea a dilatatio〈-〉
9
ne. ¶ Et membra quidem diuersificantur in spatio re〈-〉
10
staurationis: verbi gratia quoniam nasus restauratur secundum quod
11
dicitur in .X. et costa in .XX. et vlna in eo quod approxi〈-〉
12
mat a .XXX. vsque ad .XL. et coxa in .L. et fortasse exten-
13
ditur longe donec restauratur coxa vsque ad menses
14
tres aut quatuor: et quod est supra hoc. ¶ Et vt de-
15
clinet membrum in firmatione restaurationis ad ven〈-〉
16
trem eius melius est quam vt declinet ad dorsum ipsis[*]ipsis corrupt for ipsius:
17
quoniam fit declinatio eius in latere vrine. ¶ Et
18
cause propter quas non restauratur os sunt multi-
19
tudo embrocationis aque et multitudo solutio〈-〉
20
nis ligamentorum et ligationis eorum: aut festina-
21
tio in motu: aut paucitas sanguinis absolute: aut
22
paucitas sanguinis viscosi in corpore: et propter
23
illud minoratur restauratio fracture colericorum
24
et conualescentium. ¶ Et de illis que significant
25
restaurationem est apparitio sanguinis qui videtur
26
quasi ipse sit superfluitas quam expellit natura ex
27
multitudine sua cum studio ad fracturam.
28
¶ De radicibus restaurationis ligature. Capitulum .II.
29
REstauratio basis est extensio membri
30
cum quantitate que oportet. Nam additio in
31
ea spasmat et lesionem facit et proueniunt
32
ex ea febres: et quandoque accidit ex ea mol〈-〉
33
lificatio. et illud quidem in corporibus humidis est
34
minoris nocumenti propter obedientiam eorum ad ex〈-〉
35
tensionem: et diminutio eius prohibet bonitatem con-
36
solidationis et ordinis: et quod in dislocatione et fra〈-〉
37
ctura est equale. ¶ Quod ergo extenditur secundum mo-
38
dum qui oportet est vbi fit occupatio cum preparatione
39
duorum ossium secundum rectitudinem et positionem pul〈-〉
40
uillorum et ligamentorum secundum quod oportet et cooperire ea
41
astellis et cooperire astellas ligamentis. et oportet
42
vt quiescat membrum quantum est possibile nisi quandoque
43
secundum quantitatem quam tolerat cum non fuerit no-
44
cumentum et apostema vt non moriatur natura mem〈-〉
45
bri. ¶ Et oportet vt caueatur doloratio vehemens
46
apud extensionem et stricturam in fractura et dislo-
47
catione simul et similiter illud quod accidit ex strictu〈-〉
48
ra vehementi et tardatione solutionis: quoniam illud
49
perducit ad hoc vt moriatur illud membrum et pu〈-〉
50
trefiat: et sit necessarium abscindere ipsum. ¶ Et
51
intentio in plurimo restaurationis est vt eueniat al〈-〉
52
rosboth in eis qui non sunt ossa capitis: nam super
53
ea non oritur alrosboth: quare oportet vt preparetur ita
54
vt non eueniat siccum neque paucum et iterum grossum
55
plurimum pertransiens mensuram. ¶ Et de sicco est quod
56
magnitudo eius diuersificatur secundum membrum et quan-
57
titatem fracture in magnitudine sua: aut multitu-
58
dine ipsius aut in contrarijs ambarum. Et tu quidem scies
1
in diminutionem quod oportet fieri in illo quasi apud re-
2
memorationem ciborum et apud rememorationem
3
fracture. ¶ Et oportet vt cum accidit alrosboth vt
4
prohibeatur a motibus comprimentibus et coitu et
5
ira et iracundia quoniam adurunt sanguinem et fugit lo-
6
cum calidum et sanguis querit frigidum et adiuuatur cum
7
emplastris fortibus stipticis in quibus est caliditas
8
quedam et glutinatio: et ponantur in eis que sunt
9
sicut nux cupressi et dragagantum et medicine que
10
sunt ad rupturam. ¶ Et quando accidit fracture vt non
11
restauretur restauratione de qua curetur tunc fiat in ea
12
quiddam simile fricationi in vlceribus que non sanantur:
13
et est vt fricetur vtrisque manibus donec auferatur
14
viscositas vilis debilis que est quasi ipsa non sit
15
aliquid: quare accidit vt eleuetur in locum et impellatur
16
ad ipsum sanguis bonus nouus et coaguletur su〈-〉
17
per ipsum rosboth forte. ¶ Et multotiens quidem
18
egrediuntur: et alteratur color ossis: res similes corti-
19
cibus et squammis propter fricationem. et super huius〈-〉
20
modi non ponantur astelle: immo si fuerit necessarium
21
sufficiat ligatura bona. ¶ Et quando aggregantur fra〈-〉
22
ctura et vulnera tunc non est possibile vt differatur
23
restauratio vsquequo sanentur vulnera. os enim in〈-〉
24
duratur et non recipit restaurationem nisi cum praui〈-〉
25
tate et extensione vehementi et dispositionibus maxi-
26
mis. ¶ Et cum hoc quando accidunt cum vulnere
27
dolores et apostemata in quibus est timor tunc vt tor〈-〉
28
queatur membrum melius est quam vt accidat timor ma〈-〉
29
gnus quare oportet vt in huiusmodi fractura non peruenia-
30
tur ad vltimum in re restaurationis. ¶ Et quando
31
est cum fractura attritio est cum illo timor in cor-
32
rosione membri. quare oportet vt scalpelletur locus ad
33
hoc vt egrediatur sanguis: quoniam in ipso est timor
34
et est vt moriatur membrum. et si fluat sanguis tunc
35
oportet vt retineatur. ¶ Et multotiens quidem fit ne〈-〉
36
cessarium propter timorem apostematis et nocumentum vul〈-〉
37
neris vt facias aliud quam sit necessarium de curatio-
38
ne membri: quare flobotomas et soluis ventrem et
39
subtilias cibum. ¶ Et quandoque accidit ex strictura pru〈-〉
40
ritus et est necessarium vt soluatur aut embrocetur mem〈-〉
41
brum cum aqua calida donec resoluantur humiditates
42
mordicatiue. ¶ Et Hypocrates quidem precipit ei qui
43
restauratur vt fugat aliquid de elleboro in illa
44
hora et fuit eius intentio vt trahantur materie ad in-
45
teriora. et Galienus prohibet hoc immo precipit vt bibatur
46
agaricum. Quod si fuerit necessarium tunc detur ali-
47
quid de sirupo acetoso in quo sit virtus acuta. et
48
dicitur quod illud fuit in tempore Hypocratis et superfluitas que est
49
inter duo tempora est mirabilis. ¶ Et cum volue〈-〉
50
ris facere restaurationem deinde dolet et inquie-
51
tat: tunc rectius est vt dimittas illud et extrahe
52
illud quod redire fecisti: fortasse enim remouebis per
53
illud infirmum a doloribus. ¶ In fractura autem
54
in longitudine sufficit vt membrum adhereat cum
55
strictura vehementi et vehementiore quam in alijs in
56
cuius compressione vltimatio fiat ad interiora.
57
¶ In fractura autem que est in osse oportet vt duo
58
ossa stent secundum rectitudinem in fine qui possibilis
1
est obseruando illud ex parte situs partium sanarum.
2
et considera an sit oppositio ossis huius ad suum
3
compar ossis alteris[*]alteris corrupt for alterius: deinde restaura. et obser-
4
ua. nam inter illud sunt res de illis sicut frusta et
5
additiones: et de illis sunt vacuitates: verum fru-
6
sta: quoniam non decenter componuntur soluunt in〈-〉
7
ter os et inter restaurationem: et quando frangitur
8
iterum et remanent inter duas scissuras ossis non
9
permittunt vt adhereat vna earum alteri et separantur:
10
quare fit vlcus in quo semper aggregatur virus: quare
11
accidit inde quod ipsummet putrefit et putrefit mem〈-〉
12
brum. ¶ Amplius vnitio non fit fortis: fortis enim
13
non fit nisi quando decenter continuantur frusta et
14
additiones in oppositione sua que ei opponitur.
15
est ergo necessaria extensio postquam fuerit verifica-
16
ta oppositio inter duo ossa et inter additiones et
17
meatus qui deglutiunt eas et verificata fuerit restau〈-〉
18
ratio. ¶ Cum ergo extenderis et opposueris rectum
19
est cum inuenis oppositionem verificatam vt mollifices
20
extensionem paulatim et obserues oppositionem
21
vt declinet cum attractione et obserues cum manu
22
tua dispositionem eius quod decenter componitur. et si in〈-〉
23
ueneris eminentiam aut aliud rectifica illud cum
24
manu: deinde necessarium est ligamentum conseruans
25
membrum secundum quietem suam non durum: quoniam dolere
26
facit valde: neque lene quoniam dimittit conseruationem.
27
et de rebus que earum est media est melior: et oportet
28
vt sit ligamentum positum ad illud ad quod est inclina〈-〉
29
tio vehementius. ¶ Et si fractura est completa tunc
30
oportet vt equetur equatione stringente eam ex om〈-〉
31
ni parte. Quod si fractura fuerit in parte plus opor〈-〉
32
tebit vt sit strictura illic plus et si cum fractura fue〈-〉
33
rit aliquid ex frustis et ossibus paruis tunc si fue〈-〉
34
rit ledens dolorem facies tunc valde ad illud cum
35
rectificatione. ¶ Quod si non fuerit ledens tunc
36
non cures de eo neque apponas manum. ¶ Quod si
37
verbi gratia audita fuerit eius increpatio tunc spe-
38
ratur quod currit super eam rosboth. Cum ergo se-
39
curus fuerit de illo tunc non oportet vt tardetur
40
res eius. ¶ Et quando accidit ex frustis disruptio car〈-〉
41
nis non est: tunc rectum occupari in dilatatione
42
disruptionis operatione stolidorum sed est necesse
43
vt extendantur duo ossa ad duo latera secundum vlti-
44
mum finem rectitudinis ne sit tortuositas in eis
45
quoniam in tortuositate tunc est corruptio ossis.
46
¶ Cum ergo extenderis ipsum tunc redi ad fru〈-〉
47
stum et reduc ipsum et stringe illud: si autem non
48
redit tunc non dilates disruptionem: immo presens
49
sis vt videas mensuram qua indiges et perfora
50
in ea secundum quantitatem qua ingrediatur in eam fru〈-〉
51
stum et compone super ipsum frustum cutis le-
52
nis super quod possit esse foramen spissum et pe〈-〉
53
netret frustum in ipsum: et preme super cutem et
54
manum compressione grauante eas ambas et proce〈-〉
55
det os in foramine processione ad radicem suam: de-
56
inde serre cum serra operationis et est serra minu〈-〉
57
ta subtilis acuta sicut serra facientium pectines.
58
¶ Et fortasse perforatur radix cuius perforatio
1
est necessaria cum tripano faciendo foramina con〈-〉
2
tinua accipiendo locum cuius queritur fractu〈-〉
3
ra et illud non est auferens timorem vbi est post
4
os corpus nobile: licet fortasse sit saluius quam in-
5
strumenta mouentia motu suo aut sua collectione
6
aut incisione sua. ¶ Et quandoque ingeniatur vt pona-
7
tur tripanum super latitudinem substantie non
8
permittentem tripanum penetrare nisi secundum quantita〈-〉
9
tem adiuuantem. quare est minoris nocumenti quam
10
instrumenta mouentia. et propter hoc oportet vt sint apud re-
11
stauratores ipsorum tripanorum species plures prepara〈-〉
12
te. ¶ Et fortasse non apparet frustum sed est neces-
13
sarium ad intus illud quod exiccat et retinet ipsum
14
deinde fieri illud quod oportet. Quod si fuerit frustum
15
aut pecia ossium separatum pungens locum et dolorem
16
faciens tunc necesse est scindere et vti regimine ad extra-
17
hendum illud quod egreditur. Et multotiens oportet ser-
18
rare illud. ¶ Et quando fuerit illud quod fractum est
19
et cominutum magnum et fuerit eius confractio et
20
comminutio plurima tunc necesse erit vt extrahatur
21
totum. Si autem fractura non fuerit cum comminutione
22
et fuerit dislocatio eius scissura capiens locum plu〈-〉
23
rimum tunc incide infirmiorem locum et dimitte
24
reliquum quoniam non est nocumentum in eo immo nocu〈-〉
25
mentum in abscindendo totum est magnnm[*]magnnm corrupt for magnum.
26
¶ De admonitione restauratoris. Capitulum .III.
27
NEcesse est restaurator vt consideret in〈-〉
28
clinationem ossis. et quoniam ipse inuenit
29
apud partem ad quam inclinatur gib-
30
bositatem. et apud partem a qua inclinatur
31
concauitatem. Et plurimum quidem intelligit illud cum ta〈-〉
32
ctu. ¶ Et illud iterum quoniam dolor fit vehemens
33
in parte ad quam est inclinatio. ¶ Et crepatio
34
iterum significat illud et super illud fabricet rem
35
suam. ¶ Et est necessarium restauratori vt exten-
36
dat manum super locum fracture in dispositione itine-
37
ris eius ad superiora et inferiora cum facilitate et
38
subtilitate donec si viderit separationem aut emi-
39
nentiam aut frustum cognoscat ipsum vt non liget
40
vice altera nisi secundum quod oportet: quoniam accidet confusio
41
aut dolor. ¶ Et non oportet vt confidas in equatione
42
sensata per manum ante complementum sanitatis.
43
nam multotiens occultat apostema contusionem et torsio〈-〉
44
nem. cum ergo restaurator peruenerit ad fracturam
45
et inuenit illud si non exquisite operatur in eo. deturpatur
46
membrum: et si exquisite operatur perducit ad spasmum et
47
febrem paruam. ergo melius est vt dimittant illud et
48
non tangat ipsum. Cum ergo incipit peruenire ad restau-
49
rationem partis ossium et non penetrat oportet vt non vim
50
faciat. et faciat ipsam ingredi cum difficultate secundum
51
omnem dispositionem quoniam ingreditur super infirmum quod est
52
maius quam remaneat os non equatum. ¶ Et si do-
53
let reditio et rectificatio valde et est possibile me〈-〉
54
dico vt reducat illud ad dispositionem fracture tunc
55
est delitie infirmo et concupiscentia magna. Et
56
oportet vt restaurator festinet ad restaurandum
57
illud quod fractum est et restauret in die suo: quoniam
58
quanto plus elongatur tanto est eius introitus dif-
1
difficilior[*]dif-difficilior corrupt for difficilior et nocumenta in ipso sunt plurima et pro〈-〉
2
prie in ossibus que circundant lacerti et nerui plu〈-〉
3
res sicut in coxa. et oportet vt adiuuet ad festinatio-
4
nem restaurationis cum causis in contrario cau-
5
sarum oppositarum predictarum et prima est con〈-〉
6
glutinatio sanguinis viscosi.
7
¶ De preparatione restaurandi. Capitulum .IIII.
8
OPortet vt omni membro quod tu restauras
9
sit prepatio conueniens prohibens dolorem. et
10
melior preparatio cum hoc est illa que
11
est ei per naturam verbi gratia vt sit in manu ad
12
furculam et sit in pede ad illud quod impellit obser-
13
uando consuetudinem infirmi in hoc. et sicut membrum
14
quod oportet suspendi oportet vt suspendatur secundum equalita-
15
tem. similiter membrum cuius dispositio significat ne suspendatur oportet
16
vt sit eius accubitatio et ipsius locus super rem pla-
17
nam: vt non suspendatur pars eius et restringatur
18
pars eius. ¶ Et suspensio quidem est mala omni re〈-〉
19
staurato sicut impulsio ad superiora est illi conue-
20
ueniens[*]conue-ueniens corrupt for conueniens dum prohibens non prohibet. ¶ Et cum
21
preparatio membri fit ita vt sit alterius quam oportet aut
22
magis infirmum inclinat membrum et contorquet ipsum
23
secundum inclinationem suspensionis et preparationis.
24
¶ De qualitate ligamentorum et astellarum. Capitulum .V.
25
OPortet vt sint panni ligamentorum mun〈-〉
26
di: nam sordidus est durus et facit do〈-〉
27
lorem. et sit subtilis vt penetret res si
28
linitur super ipsum et sit leuis vt non grauet
29
super membrum infirmum. ¶ Et oportet vt ligamenta ca〈-〉
30
piant de loco sano aliquid cui sit quantitas: illud enim
31
est magis tenens restauratos quam vt separetur et ma-
32
gis fit firmum quamuis sit necessarium vt non sit superfluitas
33
in illo: quoniam faciet vt membrum habeat meatus strictos
34
non suscipientes nutrimentum. ¶ Et iterum illud
35
quod admonuimus de strictura est magis exprimens
36
humiditatem effusam ad membrum infirmum. ad illud
37
quod est longinquius eo expellendo: et magis pro-
38
hibens illud quod attrahit ad ipsum. et ligamentum
39
latum ad illud est melius: quoniam magis facit adhere〈-〉
40
re et plus dilatans: verum secundum quod possibile est in omni
41
membro. nam illud quod possibile est ex hoc in pectore
42
non est sicut illud quod possibile est in manu. et quod non
43
est ex membris latum: nam illud non est possibile in eo:
44
immo quando lata est vitta non fit bona eius ordinatio
45
super membrum simile illi: immo fit feda: quapropter oportet vt sit
46
contentus de huiusmodi illa cuius amplitudo est trium
47
digitorum vsque ad quatuor. et illa sunt sicut focile et
48
furcula: et sicut illis similia: nam non est in eis possibile
49
illud: immo si non ligantur cum subtili non est possibile
50
in furcula enim non conuenit lata. ¶ Et in huiusmodi qui〈-〉
51
dem est necessarium multiplicare inuolutiones vt stent
52
loco dilatationis. et vitta que inuoluitur sufficit vt
53
sit latitudo eius trium digitorum aut quatuor et lon-
54
gitudo ipsius trium cubitorum. ¶ Et puluillorum
55
fortitudo quandoque fit vehemens in adiutorio ligamen〈-〉
56
torum ad faciendum adherentiam. Uerum puluillo-
57
rum sunt due species. Una earum est in qua est inten〈-〉
58
tio equare concauitatem membri et adhibeatur studium
1
vt non cadat inter ea ambo foramen: et vt non
2
supponantur suppositione diuersa et vt bucellentur
3
cum eis vlcera. ¶ Et altera est in qua est inten-
4
tio vt cooperiat cum ea ligamentum et equet equa〈-〉
5
tione secunda[*]secunda [...] et vitte: et secundum is missing in Venice 1564 vt reuoluatur ligamentum et adhereat secundum
6
equalitatem: quare non erit locus strictior loco et
7
mollior loco: quare faciunt ea adhere[*]adhere corrupt for adherere astelle ad
8
herentia bona. primum ergo eorum sunt ligamenta et
9
vitte: et secundum sunt[*]et secundum sunt cf. Venice 1564: secundum quod sunt astelle. et ligamentum inferius pro-
10
hibet materias: et secundum torsionem. ¶ Et oportet vt sint mar〈-〉
11
gines puluillorum vbi possibile. est[*]possibile. est corrupt for possibile est. et illa quantitas exi〈-〉
12
git vt sit numerus puluillorum. ¶ Et fortasse est
13
necessarium administrare puluillos paruos quos coope〈-〉
14
rit puluillus vnus equans super eos in longitudi-
15
ne ligamenti cadentis super locum. et ligamentum quod
16
nominatur habens duas facies vel facies hominis et habens
17
duo capita. est illud quod administratur ita vt ponatur
18
medium panni cum qua conseruatur equatio loci infir〈-〉
19
mi super locum suum et fit illud in medio alhadacati:
20
deinde accipiat cum vnaquaque duarum medieta〈-〉
21
tum ad partem diuersam. et fiat in inuolutione ea〈-〉
22
rum cum vtrisque manibus simul secundum quod est famosum
23
quod non est nobis necessarium exponere.
24
¶ De equatione ligamenti cum expositione et
25
distinctione. Capitulum .VI.
26
OPortet vt incipiatur cum ligamento a
27
loco fracto et ab eo vbi declinat ad os
28
et illic sit vehementius strictum. et vbi
29
fractura est vehementior oportet vt sit li-
30
gamentum fortius. et ad vltimum locus fracture est
31
locus a quo est necessarium expellere materias et est vt ser-
32
uetur super eam situs: et illud quidem securat ab apostema-
33
tione: immo fortasse resoluit apostemationem et est cum se-
34
curatione ab apostematione et putrefactione ossis. ¶ Ite〈-〉
35
rum illud quidem non confert ad virus si generatur in ipso
36
osse perueniens ad medullam et corrumpens medul-
37
lam et os: et est necessarium vt frangatur et ab eo discoope〈-〉
38
riatur et vt fiant vie ad pus et ad egrediendum.
39
Et est melior locorum cum defensione eius quod ve〈-〉
40
nit de eius genere qui sit licet membrum inferius quandoque
41
expellat ad superius superfluitatem suam quando superius est
42
debile. ¶ Et non oportet vt fiat vltimatio in strictu〈-〉
43
ra ligamentorum et astellarum tanta que prohibeat ad〈-〉
44
uentum nutrimenti et sanguinis. illud namque est
45
ex illis que prohibent restaurationem. ¶ Et Hypocrates
46
quidem adiuuat ligamenta in eo quod conatur de expul〈-〉
47
sione apostematis cum ceratis repercussiuis cum oleo.
48
omphacino et cera. et fortasse est necessarium sedare apostema
49
cum eis que sum[*]sum corrupt for sunt sicut oleum camomillinum et si-
50
cut cum vino stiptico. nam ipsum resoluit apostema et
51
confortat membrum. ¶ Et vbi fuerit vlcus non appro〈-〉
52
pinquet ceratum. et fortasse est necessarium illud in quo
53
est fortitudo et resolutio sicut oleum et mastix et am〈-〉
54
moniacum. ¶ Et ad vltimum cum ligamentum admi〈-〉
55
nistratur et fractura est recens que nondum apostematur tunc
56
oportet vt sit ex lino et infrigidatiuum repercussiuum. et for〈-〉
57
tasse sufficit vt liniatur cum aqua et aceto. et fortasse
58
administratar cum cerato et similibus de illis que
1
narrauimus. ¶ Et si administratur post apostema tunc
2
melius est vt fit ligamentum ex lana que sit infusa
3
in oleo resoluente apostema et leniente ipsum. et secundum omnem
4
dispositionem in ligamento super quod ponitur ceratum desub〈-〉
5
tus est securatio a commotione doloris et proprie
6
quando medicus non est presens. Cum ergo accidit do〈-〉
7
lor succurritur cum solutione et ligatione. ¶ Et non
8
oportet vt administretur ceratum: et proprie quando est illic vl-
9
cus. fortasse enim attrahet ad membrum putredinem. et
10
ponatur loco eius vinum nigrum. et plurimum quidem fractu-
11
re associatur vlcus: quapropter oportet vt elongetur ceratum
12
et sit sufficientia in vino stiptico in quo infusus
13
sit puluillus longus. et nos quidem ponemus epi〈-〉
14
thimatibus fracture capitulum singulare. ¶ Et cum
15
inceperis cum ligamento a loco exigente tunc
16
inuolue ipsum inuolutionibus quas addes secundum
17
additionem magnitudinis fracture et partem earum
18
secundum diminutionem eius et secundum apostema si fuerit appa-
19
rens: deinde reduc ipsum ad illum locum: de-
20
inde vadat vsque ad locum sanum hoc est ergo
21
ligamentum primum. ¶ Deinde fac presens ligamen〈-〉
22
tum secundum et inuolue ipsum super fracturam bis aut
23
ter: deinde fac ipsum descendere ad inferiora mol〈-〉
24
lificando paulatim postea fac esse presens ligamen-
25
tum tertium et fac similiter ad superiora et tunc facies li〈-〉
26
gamenta esse paria ad expellendum superfluitates
27
a membro et ad rectificandum ipsum super intentio-
28
nem in preparatione huius ligamenti. ¶ Et non
29
sis superfluus iterum in elongando stricturam in
30
vtrisque lateribus: quoniam fit membrum opilatarum ve〈-〉
31
narum non suscipiens nutrimentum. et fortasse contrahitur.
32
et quandoque non fit ita: immo incipitur cum ligamento
33
ascendendo: deinde sequitur cum ligamento descen〈-〉
34
dendo: deinde cum ligamento incipiente ab in〈-〉
35
feriori parte ligamenti inferioris ad superiorem
36
partem ligamenti ascendentis: quasi ipsum sit
37
conseruans duo ligamenta illa et ponatur vehe-
38
mentior strictura eius apud fracturam. et intentio
39
quidem in vno duorum ligamentorum est contraria inten-
40
tioni in ligamento quo queritur attractio materiei
41
ad membrum quare stringit sub membro longitu〈-〉
42
dine ab eo et non cessat mollificari inuolutio et
43
est ligamentum diuersificans. Ista ergo sunt liga〈-〉
44
menta que sunt sub astellis: et hec sunt ligamenta
45
que sunt supra astellas. ¶ Ligamentum vero su-
46
perius oportet vt sit ita vt ponat membrum sicut fru-
47
stum vnum cui non sit motus et prohibeat torsionem.
48
¶ Et cum fractura est in latitudine complete fit
49
necessarium vt ligamentum sit equalis commixtionis et
50
stricture. et si fuerit plurimum fracture ad partem vnam
51
et est ex fractura oportet vt sit sollicitudo vehemen-
52
tior super latus in quo est fractura plus. et non
53
oportet vt diuersifices super eam figuras ligamenti
54
faciendo figuram post figuram: quoniam illud corrumpit
55
illud quod confortauit restauratio. ¶ Et dolorem qui〈-〉
56
dem facit incurrere contorsio que fortasse accidit
57
in ore et strictura ligamenti spasmans. nam si con〈-〉
58
stringitur facit dolorem: et cum mollificatur torquetur.
1
¶ Et Hypocrates quidem facit esse rectum vt soluatur li-
2
gamentum vna die et vna die non: illud enim est me-
3
lius vt non irascatur infirmus et non approximet
4
eum cum palpatione eius et ipsius fricatione propter
5
illud quod necessarium est vt proueniat ad membrum de hu-
6
miditate subtili impediente que fortasse conuertitur
7
in virus. ¶ Et magis conueniens horarum consuetu〈-〉
8
dinis bonitatis ligamenti et conseruationis eius
9
secundum condictiones[*]condictiones corrupt for conditiones predictas est post fracturam per dies
10
viginti. nam illud est hora inceptionis alrosboth
11
rubei: deinde quando adheret os et non stringatur val〈-〉
12
de et respiret locus strictus eius vt non coartetur
13
et prohibeatur alrosboth: aut prohibeatur eius generatio
14
cum quantitate sufficiente: quare non accidet nisi
15
subtile debile nisi quando accidit iam alrosboth et in〈-〉
16
cipit adherere magnitudinem qua non indiget et
17
tendit in superfluitatem. Nam vna de conuenientijs
18
eius est strictura vehemens et iterum administra-
19
tio stipticorum prohibentium: ipsa enim prohibent nutri-
20
mentum et stringunt alrosboth: ergo non pene-
21
trat in ipsum nutrimentum iterum. Et non opor〈-〉
22
tet iterum vt licentia detur et permittatur vt fiat
23
ligatura in non sua hora.
24
¶ De equalitate astellarum. Capitulum .VII.
25
OPortet vt sit substantia de qua fiunt astel-
26
le aggregans ad duritiem suam tena-
27
citatem et lenitatem sicut alcone et lignum
28
oleandri et lignum granati et eis similia. et
29
oportet vt sit grossius quod est in ea locus qui obuiet
30
fracture duobus lateribus: nam oportet vt sit grossius
31
astellarum principium earum quod sequitur latus fracture
32
aut vehementiorem partem fracture et sint latera earum
33
subtiliora vt sint plenarum extremitatum ne oppo-
34
natur in eis glutinatio: immo planum ligamenti. et
35
si ponantur astelle a lateribus quatuor tunc est ma〈-〉
36
gis descendens. et non est malum si est ei superfluitas
37
longitudinis: quoniam non est nocumentum in illo neque
38
detrimentum in hoc scilicet si capiunt prope iuncturam
39
preter quod tegat iuncturam ipsam et longius laterum
40
eius sit ad latus ad quod est motus inclinationis
41
membri cum hoc scilicet vt non sit ita quod grauet neque
42
premat vehementer neque coartet et vt non minuan〈-〉
43
tur ab eo ligamenta diminutione plurima: quoniam fiunt
44
astelle comprimentes. ¶ Et cum videris aliquid
45
de hoc oppone cum diminutione donec inue-
46
nias equalitatem: et non oportet vt astelle obuient
47
loco denudato super quem non est caro: immo
48
est neruosus ossuosus.
49
¶ De qualitate administrationis astellarum cum
50
distinctione et expositione. Capitulum .VIII.
51
HOra que exigit vt ponantur astelle est
52
post quinque dies et supra vsquequo fiat
53
securitas a nocumentis. et quanto plus
54
magnificatur timor tanto magis oportet vt
55
tardetur positio astellarum: et multotiens attrahit fe-
56
stinatio in hoc nocumenta ex apostematibus et pruri〈-〉
57
tu et vesicis: verum cum tardantur astelle tunc oportet
58
vt sit illic quod stet loco earum bonitate ligature cum
1
vitta et de bonitate preparationis. Quod si illud non fue-
2
rit tunc necessarie.[*]necessarie. corrupt for necessarie [redundant period] sunt astelle etiam in principio rei.
3
¶ Oportet ergo vt annectantur astellis ligamenta:
4
et puluilli annexione descendente equante coope〈-〉
5
riente decenter componente quorum grossius sit
6
apud fracturam et non fortiter stringat: immo adda〈-〉
7
tur in strictura paulatim cum experientia infir-
8
mi et cum dispositione ipsius. ¶ Et si fuerint liga-
9
menta et puluilli grauantes eam tunc non fiat eo〈-〉
10
rum multiplicatio. et de nocumentis eorum quando de〈-〉
11
scendunt est ligamentum molle. ¶ Et oportet vt non
12
ligentur ligamenta superiora super astellas liga-
13
tura dissoluente eas et remouente ipsas a decen〈-〉
14
te compositione situs earum. ¶ Et oportet vt soluantur liga-
15
menta necessitate electionis in omnibus duobus die〈-〉
16
bus in principio rei: et proprie quando accidit pruritus:
17
et tunc quidem oportet vt fiat illud quod precipimus. ¶ Cum
18
ergo pertransit septimus a strictura soluatur in spa-
19
cio tardiore et in omnibus quatuor et quinque. in hac
20
enim hora fit securitas a pruritu et apostemate. ¶ Et illic
21
iterum fiat mollificatio ligamentorum paulatim vt
22
non prohibeat penetrationem nutrimenti. ¶ Et si
23
fuerit tibi possibile vt retineas astellas et non soluas
24
eas etiam vsque ad viginti non erit nocibile: deinde
25
solue eas. ¶ Atamen quandoque soluuntur in quibusdam ho-
26
ris non propter causam apparentem: sed propter defensionem et
27
ad videndum illud quod accidit: et considerare ad illud
28
quod discoopertum est de carne si fuerit: an corruptus
29
sit color eius et eius dispositio. ¶ Et iam sciuisti quod
30
oportet vt non fiat vltimatio cum strictura vltima-
31
tione prohibente aduentum nutrimenti ad fractu-
32
ram. ipsa enim non restauratur nisi cum sanguine et
33
nutrimento forti quod venit ad eam. ¶ Et non sit fe〈-〉
34
stinatio in auferendo astellas et proijciendo eas
35
quamuis credatur esse coherentia: quoniam fortasse accidit
36
inde: vt sit alrosboth non confirmatum adhuc: qua〈-〉
37
re contorquetur membrum. et vt remaneant astelle super
38
membrum: cum non sunt necessarie est melius
39
quam vt deponnantur[*]deponnantur corrupt for deponantur ab eo ante cum sunt necessa-
40
rie: non ergo festines: sed tarda.
41
¶ De fractura cum vulnere. Capitulum .IX.
42
ET quando aggregantur fractura et vulnus
43
tunc restaurator vehementer alleuiet
44
restaurationem et faciat penetrare astel-
45
las a loco vulneris et ponat super vul-
46
nus quod oportet vt emplastris et proprie piceis. ¶ Et quidam
47
precipiunt vt incipiatur cum strictura a duobus la-
48
teribus vulneris et dimittatur vulnus discoopertum.
49
Et hoc quidem est melius si vulnus non fuerit super
50
fracturam ipsam: deinde oportet sit super ipsum velamen
51
ita vt tegat ipsum ab aere. ¶ Quod si fuerit super fra-
52
cturam tunc oportet vt ingenietur in figuratione stri-
53
cture cum ingenio ita vt mundificetur ex omni late-
54
re: et separetur parumper a vulnere ipso cum preparatione con〈-〉
55
ueniente ad illud: et infundantur puluilli in vino
56
nigro stiptico. ¶ Et hoc ingenium est vt ponatur ex-
57
tremitas ligamenti super labium vulneris: deinde
58
torqueat retro et firmetur cum ligamento alio: et
1
ponatur super labium aliud inferius: deinde ordinetur
2
reliquum ligamentum secundum quod oportet: deinde torqueatur
3
ita vt remaneat vulnus ipsum apertum: et quod est preter
4
ipsum sit firmum ex eo ita quod iam ascendit ligamen-
5
tum et descendit ligamentum et cadat super fracturam
6
strictura vehemens: et remaneat vulnus apertum vt
7
discooperiat ipsum propter illud. ¶ Et oportet vt ponat su〈-〉
8
per astellas foramen econtrario illius: vt perueniat
9
superfluitas medicine vulneris ad illud. Si posue〈-〉
10
rit super astellas foramen oppositum illi vt perueniat
11
bonitas medicine ad vulnus. Et sit possibilis egressio
12
virus ab eo: et sit ita vt possit tegere super ea vtraque
13
simul: quamuis dimittere vulnus discoopertum sit ma-
14
lum: et proprie in frigore: immo oportet vt non sit coar〈-〉
15
tatum tantum: et vt custodiatur in nocte. ¶ Quod si vul-
16
nus sanatur administrentur astelle si iam est con-
17
glutinatum: et firma astellam illi loco sit ille locus
18
fuerit declinatus ab eo. ¶ Et cum voluntas fue〈-〉
19
rit soluere illud quod tegit vulnus et mane et vespere est ma〈-〉
20
gis possibile propter curationem eius propriam: et non fit ex
21
eo contrarietas in ligamento restaurationis fracture
22
omnino. ¶ Inquit Hyppocrates. Oportet vt ligetur vulnus ex
23
medio ligamenti si fuerit recens et si est antiquum
24
et fecit pus post maturitatem tunc ligetur ex superio-
25
ri eius vsquequo consequatur medium eius. ¶ Et de
26
illo quod est bonum est vt ponatur illud quod sequitur vul〈-〉
27
nus ex ligamentis et proprie superius strictius vt
28
sit possibilitas currendi: verum eius strictura sit secundum to〈-〉
29
lerantiam: et quanto magis elongatur a vulnere po-
30
natur leuius: et quando est vulneri profunditas vehe-
31
mens stringatur super locum profunditatis liga-
32
tura ligamenti: et si conuenit strictura ligamenti
33
loco restauratonis tunc iam peruenit intentio.
34
et si non: incipe velare vulnus cum eo quod dixi-
35
mus: et cum peruenitur ad fracturam iterum po-
36
natur ligamentum strictius. et oportet vt ponatur pre〈-〉
37
paratio membri ita vt facilis fiat cursus pus si
38
aggregatur in vulnere. ¶ Et oportet in estate vt in〈-〉
39
frigidentur ligamenta continentia vulnus etiam
40
vt sit adiutorium ad prohibendum apostema. ¶ Et non
41
oportet vt appropinquet loco ceratum et proprie in
42
estate: quoniam fortasse putrefiet membrum: immo si ne〈-〉
43
cessaria est repercussio tunc fiat cum vino stipti-
44
co secundum quod preterijt a nobis eius declaratio. ¶ Et
45
cum fracture est attritio et timetur mors membri
46
tunc scalpelletur. ¶ Et scias omnino quod quando
47
vulnus ligatur secundum quod conuenit expellit ligamen〈-〉
48
tum descensionis. et si erratur in ligamento apo〈-〉
49
stemat et proprie quando mollificatur super lo-
50
cum vulneris et stringitur super illud quod est post
51
ipsum. ¶ Et si non fuerit ei detectio non curret
52
ab eo virus neque perueniet ad ipsum medicamen.
53
et si dimittitur discoopertum putrefit et infrigi-
54
datur et accidit mors membri et perducit ad do〈-〉
55
lores et febres: quare necessarium est medico vt
56
faciat aliquid inter hoc et hoc: et consideret illud
57
quod accidit et succurrat ei antequam confirmetur.
58
¶ De fractura male restaurata. Capitulum .X.
1
QUandoque fractura est restaurata non
2
secundum quod oportet et est necessarium vt iteretur eius
3
fractura: quare oportet vt restaurator sciat
4
dispositionem alrosboth qui restaurauit os.
5
Quod si fuerit magnus fortis non vadat ad fran〈-〉
6
gendum ipsum secundo. fortasse enim non erit possibile
7
vt frangatur ex loco fracture prime propter fortitudi-
8
nem alrosboth: quare frangetur in alia parte loci.
9
¶ Quod si non inuentur excusatio tunc oportet vt pre-
10
cedat et leniat donec mollificetur alrosboth. ¶ Et
11
mollificantia ipsum sunt medicine predicte in capitulo du〈-〉
12
ritierum illic: sicut cutis alleliati et dactili et sicut
13
species fecum oleorum et alleile et medulle ossium et me〈-〉
14
dulle granorum cotti et eis similia: deinde frangatur. et
15
oportet vt assiduetur cum hoc embrocatio cum aqua
16
calida et introitus tine in die multotiens. ¶ Quod
17
si non precesserit illud et experimentum et motio si-
18
gnificauerit firmitudinem vehementem tunc opor〈-〉
19
tebit vt secetur caro: ita vt sit possibile fricare alros〈-〉
20
both ex latere et destruere eum cum ea: deinde
21
frangatur et restauretur et curetur vulnus curatione sua.
22
¶ Et multotiens quidem est possibile vt curetur fractu〈-〉
23
ra male restaurata absque fractura secunda liniendo
24
alrosboth cum eo quod scis: deinde equetur. ¶ Et
25
quando seruatur super ipsam equatur super ipsam
26
alrosboth iterum et excusat fracturam proprie in
27
corporibus lenibus.
28
¶ De epithimatibus fracture et que currunt
29
cursu eorum. Capitulum .XI.
30
EPithimatum alia sunt que prohibent
31
apostema et rectificant pruritum. Et alia sunt
32
ad indurandum alrosboth et glutinatio〈-〉
33
nem faciendam in ipso. Et alia sunt ad
34
equandum alrosboth magnum: et alia sunt ad remo〈-〉
35
uendam duritiem iuncturarum que accidt[*]accidt corrupt for acciditt post
36
restaurationem. et alia sunt ad auferendam molli-
37
ficationem si ceciderit in iuncturis.
38
¶ De epithimatibus conferentibus et que currunt
39
cursu eorum et rectificantibus pruritum. Capitulum .XII.
40
IAm diximus in capitulo ligamenti vittas
41
ad illud quod oportet sciri in hoc capitulo et dixi-
42
mus cerata et embrocas cum vino sti-
43
ptico et illis similia. ¶ Et reiteramus
44
nunc: et dicimus: non oportet vt sit illud quod admini〈-〉
45
stratur de cerato aut alijs ita vt asperitas sit in eo
46
aliquo modo: immo sit leuius quanto plus esse potest
47
et mollius. ¶ Et non oportet vt administrentur cera〈-〉
48
ta vbi timetur putrefactio neque vbi multiplicantur
49
partes fracture. huiusmodi enim preparatum est ad suscipien-
50
dam putrefactionem: quoniam plurimum est cum vlceribus.
51
¶ Super aquis autem calidis et earum effusione iam lo〈-〉
52
cuti fuimus: et fecimus scire quod vtilitas in eis est re〈-〉
53
solutio materierum que incurrere faciunt pruritum et
54
attractio materiei nntritiue[*]nntritiue corrupt for nutritiue: et sunt iterum necessarie quandoque
55
quia membrum iam debilitauit strictura et exiccauit
56
ipsum: et illud quod vltime cosequitur[*]cosequitur corrupt for consequitur est scitum.
57
¶ De epithimatibus ad indurandum alros-
58
both. Capitulum .XIII.
1
REs conferentes in hoc sunt embroce sti〈-〉
2
ptice subtiles et emplastra que similantur
3
eis sicut decoctio myrti et eius oleum
4
si necessarium est oleum: et oleum alcanne et epithi〈-〉
5
ma cum aqua foliorum myrti et granorum eius et deco〈-〉
6
ctio arboris alcori et decoctio radicis aldirdar.
7
et decoctio foliorum eius est incarnatiua indurati〈-〉
8
ua: et emplastrum factum ex mes proprie quando ponuntur cum eo cro〈-〉
9
cus et myrrha et conficitur cum vino odorifero est bonum
10
valde: et distillatio spatularum palme est bona iterum.
11
¶ De regimine equationis alrosboth. Capitulum .XIIII.
12
IN principio quidem et dum permanet recens
13
stiptica predicta: quoniam ipsa aggregant ipsum
14
et stringunt ipsum et minorant quantitatem
15
eius: post illud vero quando superfluit et pro〈-〉
16
prie prope iuncturam est necessarium secare ab eo: et fricare
17
donec equetur. Et omnia ista cum eo quod dictum est in eo.
18
¶ De medicinis lenientibus duritiem iuncture. Capitulum .XV.
19
OPortet vt embroces et incipias cum
20
aqua calida: deinde administres desuper
21
emplastra et inunctiones que fricando fiunt le〈-〉
22
nientes facta ex mucilaginibus gummis
23
et adipibus et oleis. et si ponatur in eis acetum forte
24
erit magis profundatiua. ¶ Et de illis quorum ad〈-〉
25
ministratio propinquat est dactili et alleliati et oleum
26
sisaminum: quando est emplastrum leue. ¶ Et iterum molli-
27
tiuum de kerua permisceatur cum tanto butyro quantum
28
est ipsius medietas et mellis quantum est ipsius quarta.
29
et fortasse sufficit ceratum de oleo lilij solum. et quandoque
30
adiuuatur cum omnibus lenificantibus predictis in capitulo sephi〈-〉
31
ros. ¶ Et cum sentis alierationem complexionis ad fri〈-〉
32
gus tunc adde in eis ex castoreo et serapino et opo〈-〉
33
ponaco. ¶ Medicamen bonum. ℞. fecem olei de
34
lino et fecem olei sisami et fenugrecum coctum in lacte
35
et heil ad ipsum et administretur. ¶ Et iterum radices al〈-〉
36
tee et radices cucumeris asinini et bdellium et ammoniacum et
37
opoponacum dissoluantur cum aceto forti et liniantur. et vn〈-〉
38
guentum eburneum est bonum. ¶ Medicamen bonum. ℞.
39
mucilaginem fenugreci et seminis lini et mucilaginem
40
cucumeris asinini et ammoniacum et laudanum et ysopum humidam
41
et oleum de lilio et adipem anatis et bdelium lene et purum
42
et medullam vituli resoluantur in oleo et fiat vnguen-
43
tum. ¶ Aliud forte. ℞. olei veteris libras .II. olei de li〈-〉
44
lio libram .ß. storacis liquidem[*]liquidem corrupt for liquide libre quartam cere citrine libram .ß.
45
glutinis albotin vncias .II. euforbij. vncias .II. medulle
46
ossium. cerui vncias .IIII. fiat vnguentum. ¶ Unguen-
47
tum bonum ad duritiem iuncturarum quam acquisiuit re-
48
stauratio. ammoniaci partem vnam. bdelij. iudaici[*]bdelij. iudaici corrupt for bdelij iudaici [redundant period] partem vnam
49
laudani partem mediam. olei de alcanna adipis anatis
50
amborum ana partis quartam: solue gummas et aggrega
51
omnia. ¶ Unguentum bonum: ammoniaci vnciaas .VI. et ce〈-〉
52
re citrine tandundem: gummi albotin bdelij: et galbani
53
omnium ana vncias .VIII. olei de alcanna vncias .IIII. terantur gum〈-〉
54
me contrite in aceto: deinde aggregentur in morta-
55
rio iniuncto cum oleo de lilio. ¶ Et similiter ad
56
spasmum earum et nodationem que accidit sicut glan〈-〉
57
dula vbi est. Et iam diximus eam in capitulo suo et ad〈-〉
58
ministrentur vnguenta que diximus nunc. ¶ Et
1
administratio castorei et costi et fimi columbini. et si-
2
napis emplastrando est vltima. Linitiuum[*]Linitiuum corrupt for Lenitiuum bonum. ℞. fe〈-〉
3
cis olei de lilio vnciam .I. et fecis olei seminis lini vnciam .I. et
4
storacis liquide et galbani et serapini et oppoponacis omnium
5
ana vnciam .ß. bdelij lenis vnciam .I. adipis vrsi aut galline
6
aut porci apud illum qui diligit illud ex sapientibus
7
diuitum fiat ex eis vnguentum.
¶ De facienti-
8
bus fortitudinem mollificationis. Capitulum .XVI.
9
OUstentatio[*]OUstentatio corrupt for SUstentatio in curatione eius est super sti-
10
ptica subtilia sicut sauina et dactili im-
11
maturi et his similia: aut super stiptica spis〈-〉
12
sa. Et quandoque miscentur cum his sicut cro-
13
cus et cinamomum et myrrha. ¶ Et enula est bo〈-〉
14
na valde et proprie quando coquitur cum ea acorus et ci〈-〉
15
nis vitis cum adipe antiqua et cortices spatula〈-〉
16
rum palme. et omnia que dicta sunt in induran-
17
do alrosboth.
¶ De administratione aque ca-
18
lide et olei. Capitulum .XVII.
19
SCias quod aqua calida et oleum non conueniunt
20
apud restaurationem quoniam prohibent re〈-〉
21
staurationem: sed conueniunt ante ipsam: quoniam
22
ambo preparant restaurationem et conueniunt post
23
ipsam: quoniam ipsa abstergunt quod remanet ex apostemate et
24
duritie et rosboth et pustulas quas euenire fecerunt
25
ligamenta in neruis: quare fit motus cum eis non facilis.
26
Cum ergo administrantur aqua calida et oleum et adipes et
27
medulle succurrunt illis nocumentis. ¶ Inter il-
28
lud vero aqua et oleum sunt valde prohibentia ab incar〈-〉
29
natione: et fortasse administrantur in infantibus et qui sunt
30
eis proximi non in alijs cum emplastra exiccata sunt super
31
eos et faciunt eis dolorem quare indigent tunc vt oleo
32
inungatur locus qui dolet: deinde sustentetur et restau-
33
retur apud quietem vero non datur licentia in hoc. Et
34
medici quandoque vtuntur embroca ex aqua calida cum ipsi
35
soluunt ligamentum primum querentes ex eo iuuamentum:
36
et est vt attrahant ad ipsum.[*]ipsum. corrupt for ipsum [redundant period] materiam. ¶ Et oportet vt sit
37
illa aqua talis vt cum cadit apud infirmum sit temperata: ca-
38
lida enim fortasse resoluit ex corpore mundo supra il-
39
lud quod attrahit: et proprie quando prolongatur tempus effusio〈-〉
40
nis eius. et attrahit ex corpore repleto supra illud
41
quod oportet et proprie si abbreuietur tempus eius: immo oportet
42
vt sit aqua cum caliditate ad equalitatem tendens: et sit tempus
43
effusionis eius secundum quantitatem que videtur ex augmento
44
membri et eius inflatione et non effundantur cum inci〈-〉
45
pit detumescere. Et nos quidem iam diximus de iudi-
46
cijs embroce in capitulo dislocationis illud quod oportet
47
attendere etiam hoc. Et magis dilectum mihi quando non
48
est istic dolor est vt non appropinquet membro
49
oleum neque aqua calida omnino nisi illud quod antece〈-〉
50
dit ipsum in principio rei ad defensionem. ¶ Et de il〈-〉
51
lis que ponuntur super iuncturas que indurantur
52
post restaurationem super torsionem et attritionem
53
sunt dactili et alleliati emplastrando.
¶ De ciba〈-〉
54
tione restaurati et potione eius. Capitulum .XVIII.
55
MPortet[*]MPortet corrupt for OPortet vt sit cibus eius ex eis que ge-
56
nerant sanguinem spissum et non spissum
57
siccum: immo spissum viscosum vt generet al-
58
rosboth tenacem fortem non siccum de-
1
bile lenem: et illa sunt sicut pedes et frumentum coctum
2
cum multa aqua quousque sit sicut puls et ventres et
3
capita et cutis hedi et arietis decocta et similia
4
eis et vinum stipticum. ¶ Et ex illis que dantur in se〈-〉
5
cunda mensa sunt castanee et grana in quibus non
6
est acuitas. ¶ Et alienet omnia que subtiliant san-
7
guinem et calefaciunt ipsum et elongant ipsum a coagu-
8
latione sicut vinum subtile et res confortantes val〈-〉
9
de. ¶ Et ad summum regimen eius sit ingrossatio
10
nisi sit illic prohibens ex vulnere requirente subtilia〈-〉
11
tionem cibi secundum illud quod est super ipsum de ma〈-〉
12
gnitudine eius aut ipsius paruitate et apud timo-
13
rem doloris. Qui vero securus est ab illo dilate-
14
tur in cibo et potu. ¶ Et qui amat defensionem
15
incipiat cum regimine subtiliante vt securetur a
16
malitia apostematis. ¶ Et illud est sicut si opor〈-〉
17
teat iterum vt flobotometur et soluatur venter: de-
18
inde post dies paucos administret illud quamuis
19
sit quandoque necessarium iterum vt dimittat hoc regi-
20
men quando superfluit rosboth in magnitudine
21
et est necesse prohibere ipsum. ¶ Modus cibarij
22
conuenientis ei quod administratur horatur[*]horatur corrupt for hora coagulationis:
23
sumantur panis de simila et farina rizi et sepum
24
vacce pinguis et lac et fiat ex eis cibarium simile fru〈-〉
25
mento cocto vt puls cum bonitate sue consuetu〈-〉
26
dinis. medicina autem eius quam sumit ad re-
27
staurationem mumia est que est mirabilis.
28
¶ De rebus que consequuntur fracturam[*]De rebus que consequuntur fracturam cf. index fol. 504v: De immutatione ad res que sequuntur ad fracturam et restau-
29
rationem et necesse est succurrere eius[*]eius corrupt for eis. Capitulum .XIX.
30
QUandoque accidit ex fractura disruptio
31
carnis que non conglutinatur. quod si non inci-
32
datur putrefit et putrefacit illud quod
33
sequitur eam ex osse: quare est necessarium vt inci〈-〉
34
datur et ccoquatur[*]ccoquatur corrupt for coquatur. et quandoque accidit fluxus sanguinis
35
et est necesse vt prohibeatur. et quandoque accidunt concus-
36
sio et attritio fortis carni que si non curetur cum
37
scalpellatione aut cum medicinis prohibentibus pu〈-〉
38
trefactionem peruenit ad estiomenum: quare oportet
39
vt obseruetur illud. ¶ Et quandoque accidit apostema calidum
40
in quo est timor: quare oportet vt regatur regimine suo: et
41
quandoque accidunt vulnera que non egent vt curentur
42
cum eo cuius preterijt narratio. ¶ Et quandoque acci〈-〉
43
dit alrosboth superfluus in fractura cuius quan-
44
titas non est necessaria: quare oportet vt minoretur
45
nutrimentum et prohibeatur eius generatio cum
46
prohibitione cibi et strictura desuper et reliquis
47
que sunt dicta. ¶ Et quandoque accidit mollifi-
48
catio iuncturarum ex extensione. Et quandoque
49
accidit vt currat virus ad medullam que generatur
50
in osse: quare necesse est vt extrahatur os et dis-
51
cooperiatur via virus ad intus.
52
¶ Tractatus tertius.
De fractura cranei. Capitulum .I.
53
CUltotiens[*]CUltotiens corrupt for MUltotiens accidit vt findatur craneum
54
et non findatur cutis: immo apostemetur.
55
Cum ergo occupatio fit in cu-
56
ratione apostematis et non perue〈-〉
57
nitur ad plagam fortasse accidit
58
vt putrefiat os desubtus: et ac-
1
cidunt ante sanitatem aut post ipsam egritudines
2
male ex febribus et tremore et destructione ratio-
3
nis et alijs: quare est necessarium vt findatur. ¶ Et
4
multotiens quidem significat locum infirmus ipse et quod tan〈-〉
5
git ipsum omni hora et hoc proprie. et tunc quidem est
6
necessarium vt redeat vulnus ad dispositionem suam.
7
et vt curetur fractura. oportebit vt findatur a cute cum
8
quantitate qua retineatur in ea virus in hoc neque
9
aliud. oportet enim vt non retineatur virus nisi fueris
10
securus de additione apostematis et inueneris apostema ru-
11
ptum et appareat fractura vna. ¶ Quandoque enim ac〈-〉
12
cidit inde error magnus: putatur enim quod non sit
13
fractura nisi illa. et propter hoc oportet vt consideretur
14
dispositio fracture consideratione bona. ¶ Illud vero
15
in quo declinatur cum existimatione ad rectifica-
16
tionem est vt consideretur causa fracture et vltimatio
17
virtutis rei frangentis in grauitate sua aut in sua
18
magnitudine aut in sua fortitudine: vt per illud
19
sciatur vltimatio que oportet esse ex fractura. et simi〈-〉
20
liter accidentia quandoque significat illud sicut apoplexia et
21
scothomia et destructio vocis et que sunt eis similia.
22
¶ Et quandoque significat fissura cutis in multitudine sua
23
et sine diuersitate in suo casu super rectitudinem vnam
24
dispositionem fracture iterum licet non sit hoc significatio si-
25
gnificans omnem partem. ¶ Fortasse enim est fractu〈-〉
26
ra interior plurima et magna et non est super cutem fis-
27
sura aut est fissura parua: quare oportet tunc necessario vt
28
vt[*]vtvt corrupt for vt cognoscatur dispositio cum significationibus in quibus que-
29
ritur de fractura. et firmetur membrum si est possibi〈-〉
30
le. et in huiusmodi dispositionibus est necessarium incidere cutem
31
dure: et discoperire donec appareat os dubitatum
32
totum. ¶ Et si accidat fluxus sanguinis impleatur
33
illud quod discoopertum est pannis siccis. deinde su-
34
stenta cum puluillo infuso in vino et dimitte ipsum
35
vsque mane. ¶ Uulnerum aut capitis vsque ad ter-
36
minum almochati cura est illa que iam dicta est in
37
capitulo vlcerum: et ante ipsum findentia vero os et edu-
38
centia os et similia illis de illis que dicuntur hic. et mi〈-〉
39
nores dispositiones fracture ossium in capite si acci〈-〉
40
dit in eis scissura parua non penetrans vsque ad la-
41
tus aliud immo succedit apud quedam experimen〈-〉
42
ta. et similis isti. ¶ Magis rectum est[*]et similis isti. Magis rectum est cf. Venice 1564: et similis isti magis rectum est iterum vt frices
43
illud vsquequo non remaneat de scissura aliquid. et
44
si amas vt festines cum effusione humiditatis ni-
45
gre donec vehemens fiat apparitio scissure per
46
eam fac: et frica donec non remaneat vestigium.
47
¶ Et sint apud te fricatoria diuersarum quantita-
48
tum et administra in primis lata eorum: deinde que se〈-〉
49
quuntur illa. cumque fricaueris administra medicinam
50
capitalem et sufficit tibi. ¶ Et medicine quidem
51
capitales sunt sicut ireos et farina horobi et mi-
52
nutum olibani et aristologia et cortices radicis opo〈-〉
53
ponaci et myrrha et sarcocolla et sanguis draconis et omne
54
exiccatiuum sine mordicatione. et curentur curatio-
55
ne vlcerum. ¶ Si autem existimaueris quod fissura sit
56
penetrans vsque ad latus aliud tunc fricatio non fi〈-〉
57
nit eam vsque ad elongationem. et caue ne multum
58
procedas in fricatione immo vbi iam securus fueris
1
et cognoueris dispositionem velaminis an sit seruans
2
situm suum ex osse tunc nocumentum est minus: et res
3
magis apparens et est euentus apostematis minor et sal〈-〉
4
uior et paruior. et apparitio puris maturi velo-
5
cior et magis completa aut iam separauit ipsum percus-
6
sio ab osse. et illud est ab eo in quo est timor plus:
7
et dolores et febres et que sequuntur ea plus. et su-
8
sceptio ab osse alterationis coloris velocior: et
9
cursus puris virulenti subtilis in eo plus. et quod ac〈-〉
10
cidit ex doloribus et febribus et tetano et sinco-
11
pi et destructione rationis propter dimissionem cura-
12
tionis in eo plus. et in huiusmodi quidem dispositione: immo
13
in omni dispositione oportet vt vehementer caueatur frigus
14
etiam in estate: quoniam in eo est timor magnus. ¶ In
15
fissuris vero in quibus non est nisi fissura: sed est plu〈-〉
16
rima et apparet cum ea illud inter quod et os non est.
17
nisi cortex multotiens sufficiunt strictura et ligamen〈-〉
18
tum et emplastrum et infrigidantia. ¶ Uerum illud quod
19
est rectius est vt incipiatur et fundatur super scissuram
20
oleum rosaceum tepidum: deinde aggregetur inter duas ex-
21
tremitates vulneris: et sufficiat si necessarium est il-
22
lud: et puluerizetur desuper puluis capitalis et ponan〈-〉
23
tur super eas puluilli imbibiti vino stiptico concusso
24
cum oleo: deinde reliqua ligamenta. et quiescat infir-
25
mus et fiat delitiosus. et fiat vt dormiat et flobo-
26
tometur si indiget. ¶ Et non queritur in omni scissu-
27
ra et fractura vt accipiat os totum: quoniam hoc non est
28
possibile in omni osse verum recordare eius quod
29
precipimus in capitulo vniuersali de fractura et restaura〈-〉
30
tione. ¶ Uerumtamen multi homines acceperunt os
31
ex capitibus eorum incidendo et secundum modum creuerunt
32
caro et cutis super vulnus et euaserunt. ¶ In fran-
33
gentibus vero os et que sunt post ea scias quod ossa
34
capitis diuersificantur ab ossibus alijs cum frangun〈-〉
35
tur: quoniam cum ipsa franguntur non restaurat natura
36
super ea alrosboth fortem sicut attrahit ipsum et
37
nasci facit super reliqua ossa: immo rem debilem. Qua-
38
propter vt non effundatur pus ad interiora oportet
39
vt extrahatur si fuerit plaga caiptis[*]caiptis corrupt for capitis completa: aut
40
incidatur si non fuerit completa: et non fiat occupa-
41
tio in restauratione eius. ¶ Et oportet vt non tarde〈-〉
42
tur illud in estate vltra septem dies in hyeme vl〈-〉
43
tra .X. dies: et quanto fuerit velocius erit melius. et
44
longinquius ab hoc vt accidant nocumenta ma-
45
gna. ¶ Et de illis que nocent ad illud et faciunt
46
esse necessarium est quod ab ossibus alijs preter ossa ca〈-〉
47
pitis conuertit ligamentum reditionem. et hoc ligamen-
48
tum non est possibile super caput. propter illud ergo
49
necesse est accipere os et fracturam cui est quantitas
50
donec egrediatur virus sicut est necessarium. ¶ Et
51
iterum si acciderit virus inter os restauratum liga-
52
tum ligamento opprimente expellente materiam cum
53
iam esset generatum illud virus ex ipso loco. et pe〈-〉
54
netraret ad medullam esset nobis necessarium vt
55
discooperiremus et mundificaremus. ergo qualiter
56
in huiusmodi membro: non est igitur excusatio de hac
57
collectione et incisione et detectione loci et prohibi〈-〉
58
tione incarnationis eius vsquequo securus sis. Et si non
1
est timor cursus virus vsque ad interiora ossis quod
2
incisimus. Et oportet vt sit incisio ex loco conuenientio〈-〉
3
re. et conuenientior quidem est aggregans ad oppositionem
4
quam existimas quod virus currat ex eo melius et ad
5
facilitatem incisionis et paucitatem necessitatis ad hoc vt
6
moueatur et extendatur secundo. et est cum hoc longinquior
7
locus a neruis sicut sinciput. Nam medium eius non
8
obuiat origini neruorum. ¶ Et stude ne frigus ad-
9
ueniat velamini: quoniam est malum et timorosum. et
10
subtilia regimen et assidua effusionem olei tepidi.
11
¶ Et si apparet super velamen nigredo et est for-
12
tasse in eo quod apparet de ipso: et non est nocens. et
13
fortasse causa eius sunt medicine tunc cura ipsam
14
cum melle concusso cum triplo sui olei rosacei donec
15
remoueatur nigredo et pulueriza desuper medici〈-〉
16
nam capitalem: et si nigredo fuerit confirmata tunc
17
fuge. ¶ Cum ergo verificatur necessitas extendendi
18
aliquid et incidendi illud aut extrahendi ipsum tunc festi〈-〉
19
netur et non expectetur complementum generationis pu〈-〉
20
ris in loco. ¶ Et hoc quidem non toleratur nisi
21
vbi non est panniculus nominatus mater coartatus
22
aut punctus quoniam punctura facit in dispositione apostema et
23
spasmum et fortasse perducit ad apoplexiam: quare
24
oportet vt extrahatur illud os statim et redibit sensus
25
si fuerit apoplexia statim. ¶ Si autem fuerit fora〈-〉
26
men tunc res erit vehementioris festinationis. Et
27
quando frangitur craneum. et infrigidatur velamen et apostematur
28
nominatur illud futratem[*]futratem cf. Venice 1564: sutratem: et tunc tibi inest in eo quod di-
29
ximus. cum huiusmodi festinatione. aut si fuerit necessaria ex〈-〉
30
pectatio tunc sit vsque ad duos dies aut tres. In
31
plurimo rei oportet vt curetur in secundo cum inci〈-〉
32
sione. ¶ Et quandoque fit cum serra subtili predicta. et
33
quandoque fit ita vt fiant foramina parua similia forami〈-〉
34
nibus que fiunt ab acubus quibus subsellia suuntur
35
vbi oportet vt cadat ex eis licet in eis fit timor: quoniam for〈-〉
36
tasse penetrant subito vsque ad panniculum vbi inge〈-〉
37
nietur cum instrumento quod diximus quoniam est sal-
38
uius. Qualiter vero fit curario nos dicemus in
39
hoc illud quod dixerunt primi. ¶ Inquiunt oportet vt ra〈-〉
40
datur in primis caput vulnerati et fiant in eo due
41
fissure se secantes orthogonaliter et secet vna ea-
42
rum alteram secundum figuram crucis. et oportet vt sit vna
43
duarum sectionum secatio prima que fuit ex per-
44
cussione: deinde oportet vt excorietur sub angulis qua〈-〉
45
tuor vt discooperiatur os totum cuius concauatio
46
debet fieri. ¶ Quod si accidat inde fluxuus sangui〈-〉
47
nis tunc oportet vt impleatur panno infuso in aqua et
48
in aceto et si non imple ipsum panno sicco. deinde po〈-〉
49
ne super eum puluillum infusum in vino et oleo et
50
administretur ligamentum quod conuenit ad illud ita vt
51
cum fuerit mane si non acciderit aliquid ex accidentibus
52
malis tunc oportebit vt incipias concauare os fra〈-〉
53
ctum: et illud est: quoniam oportet vt facias sedere infirmum
54
aut precipias ei vt resupinetur secundum figuram que con-
55
uenit fracture: deinde opila aures eius cum lana
56
aut cotto vt non ledatur ex voce percussionis: et
57
solue ligamentum vulneris et aufer panum ex eo et
58
absterge ipsum: deinde precipe duobus ministris vt te-
1
neant cum pannis subtilibus quatuor angulos cutis
2
que iam scissa fuit et extendant eam ad superiora scilicet cu〈-〉
3
tem que est super os fractum. ¶ Et si os fuerit de-
4
bile ex natura sui aut ex fractura que accidit ei tunc
5
oportebit vt auferas ipsum cum incisorijs ponen〈-〉
6
do quedam contra alia. et incipiendo ab eo quod ex eis
7
est latius fiat permutatio ex eis ad incisoria subti〈-〉
8
lia deinde peruenias ad capillaria et administra fa-
9
cilitatem in percussione parua et magna vt non ledat
10
caput et inquietet ipsum. ¶ Et si caput fuerit for-
11
te tunc oportebit in primis vt perforetur cum tri-
12
panis que nominantur non profundantia. et sunt perfora-
13
toria quibus est eminentia parua interius ex locis acu-
14
tis eorum vt prohibeat ea illa eminentia profundare et
15
peruenire de siphac: donec concaues cum eis os scis-
16
sum et eradices ipsum et non subito: immo paulatim.
17
¶ Et si fuerit nobis possibile vt eradicemus ipsum
18
cum digitis tunc illud est bonum. et si non tunc cum tena〈-〉
19
lijs. aut cum forpicibus: aut his similibus. ¶ Et oportet
20
vt sit inter illud ex foraminibus exitus quantitate sti〈-〉
21
li ita vt fiant prope superficiem ossis interioris. ¶ Et
22
oportet vt remaneat tactui foraminis aliquid ex si-
23
phac. et propter hoc oportet vt sint perforatoria secundum men〈-〉
24
suram essentie ossis: et vt administrentur in hoc perfora〈-〉
25
toria plurima. ¶ Cum ergo fractura non est nisi
26
in loco originis ossis tantum: tunc oportet vt fiat per-
27
mutatio ad illas res tantum ita vt cum cauaueris os
28
tunc oportebit vt eques asperitatem ossis capitis que
29
fit ex incisione et concauatione: aut cum nouacula:
30
aut cum aliquo incisoriorum que similatur aciei ensis
31
postquam posueris instrumentum quod cooperit siphac et
32
seruat ipsum. ¶ Et si remanserit aliquid ex ossibus
33
paruis: aut frustis tunc oportebit vt accipiantur
34
cum facilitate: deinde perueniat in curatione cum ope〈-〉
35
ratione aut vnguentis. Nam inste[*]inste corrupt for iste est facilior qui fit
36
ex modis curationis et minoris nocumenti. ¶ In〈-〉
37
quit Galienus cum discooperueris partem ossis capitis
38
tunc pone sub eo incisorium in fine cuius est pars
39
que assimilatur lenti eminens si est lenis et est acui〈-〉
40
tas in longitudine donec sit latitudo lenti similis
41
sustentata super siphac. ¶ Et oportet vt percutiatur de-
42
super cum malleo paruo et incidatur os capitis.
43
¶ Cum ergo fecerimus illud erit ex eo totum
44
illud quo indigemus et illud est.[*]est. corrupt for est [redundant period] quoniam siphac non
45
mouetur tunc. neque si medicans esset dormiens quoniam
46
siphac opponitur lateri lato instrumenti similis len-
47
ti. Et si peruenit hoc instrumentum ad os capi〈-〉
48
tis tunc ipsum eradicat illud absque lesione. Et il-
49
lud ideo quoniam postremum figure similis lenti circun-
50
dans hoc incisorium retro incidit os capitis et non
51
est possibile vt inueniatur species alia ad eradican〈-〉
52
dum hoc os facilius neque velocioris operationis
53
quam hec species. ¶ Curationem vero que fit cum serris[*]serris corrupt for ferris
54
et instrumentis que nominantur moderni vitupera-
55
uerunt propter molitiam eius. hic est ergo sermo noster
56
in curatione ossis capitis cum accidit ei scissura.
57
¶ Et conuenit hec eadem curatio in reliquis specie〈-〉
58
bus fracture que incidit ossi capitis quamuis nos
1
non diximus nisi curationem fissure: et posuimus
2
eam exemplum alijs. ¶ Inquit Hypocrates et Galienus.
3
Iterum docuit nos quantitatem ossium que oportet
4
incidi et iste est sermo eius. ¶ Non oportet vt inci〈-〉
5
datur ex osse nisi illud quod est infirmum: nam il-
6
lud quod ex eo est comminutum vehementer oportet
7
vt auferatur totum. ¶ In illo autem ex quo extendun-
8
tur scissure extensione plurima: nam illud quando accidit:
9
non oportet tunc vt consequaris fissuras vsque ad finem earum.
10
et vt scias quod non accidit propter hanc causam res nociua quando
11
in et[*]in et corrupt for in reliquis operationibus que oportet ipsum facere est
12
secundum quod oportet. ¶ Amplius oportet post curationem
13
cum ferro vt accipias pannum lini extensum quanti〈-〉
14
tate ossis vulneris et infunde ipsum in oleo rosaceo et
15
cooperi cum eo os vulneris: deinde accipe pannum
16
duplicatum aut triplicatum et infunde ipsum in vino
17
et oleo rosaceo. Et lini vulnus totum oleo rosaceo deinde
18
pone super ipsum pannum quanto leuius potes vt non gra-
19
uet siphac: deinde administra desuper ligamentum la-
20
tum et non stringas ipsum nisi cum quantitate que te-
21
neat pannos tantum. deinde administra regimen
22
quod remoueat inflammationem et destruat febrem et
23
humecta velamen desuper cum oleo rosaceo in omni hora
24
et solue ipsum in die tertio et absterge ipsum. ¶ Et cu〈-〉
25
ra ipsum curatione que creat carnem et sedat infla-
26
tionem et pulueriza super siphac puluerem ex me〈-〉
27
dicinis siccis que nominantur medicine capitis do-
28
nec oriatur caro in quibusdam horis super os si
29
indiguerimus hoc cum ossa sunt eminentia et vt
30
nascatur caro velociter: et cura ipsum cum reliquis me-
31
dicinis quas diximus in curatione vulnerum. Et
32
inquit Paulus. Multotiens accidit in siphac
33
capitis post curantionem cum ferro apostema calidum ita
34
quod superueniet spissitudini ossis capitis et spissitu-
35
dini cutis iterum: et est cum hoc grauitas et prohibi〈-〉
36
tio motus eius naturalis. ¶ Et multotiens accidunt
37
istis extensio et accidentia alia mala: et sequitur has
38
res mors. ¶ Et non accidit apostema calidum siphac
39
nisi aut propter os eminens sub eo: aut propter grauita〈-〉
40
tem tentarum: aut propter frigus: aut multitudinem ci〈-〉
41
bi aut multitudinem vini: aut propter causam aliam oc-
42
cultam. Quod si apostematis calidi causa est manifesta tunc
43
oportet vt abscindas illam causam velociter. Quod si est ex
44
causa occulta tunc stude in separatione eius et administra
45
flobotomiam vene si non fuerit prohibens ad hoc et mi〈-〉
46
norationem cibi et regimen quod conuenit apostematibus ca-
47
lidis sicut embrocatio cum oleo rosaceo calido aut cum
48
aqua in qua bullita sunt altea et fenugrecum et semen
49
lini et camomilla et eis similia: et administra emplastrum
50
ex farina ordei factum cum aqua calida et oleo et semine li〈-〉
51
ni et administra adipem galline in lana et hume〈-〉
52
cta cum ea caput et ceruicem et spondiles et distilla in
53
aures aliquod ex oleis que sedant caliditates et
54
fac sedere infirmum in aqua calida in domo et in-
55
unge ipsum. ¶ Quod si apostema calidum perseuerat et
56
non est aliquid quod prohibeat sumere medica-
57
men solutiuum soluens semel fiat illud. nam Hypocrates
58
precipit illud. ¶ Inquit Paulus. Denigratur si-
1
phac et nigredo est in superficie eius. et illud est in
2
medicamine iterum quo curatur. nam medicamen ni-
3
grum fortasse facit illud: tunc oportet vt sumas ex mel〈-〉
4
le et oleo rosaceo .III. partes: et permisceas et linias cum
5
eo pannum et ponas super siphac quod si accidit in si-
6
phac nigredo ex seipso et peruenit vsque ad oculum
7
precipue cum signis alijs malis tunc oportet vt despe〈-〉
8
res de salute huius infirmi. quoniam est significatio consum-
9
ptionis caliditatis innate et destructionis eius. Et
10
ego iam vidi quendam cui accidit fractura in capi-
11
te suo et concauatum est os capitis eius post annum et
12
sanatus est: et illud ideo: quoniam fractura fuit in sinci-
13
pite: et fuit ex percussione sagitte: et erat ei cursus:
14
et propter hoc non aduenit siphac aliquid: immo sal-
15
uatum est a corruptione. ¶ Inquit Galienus. Acci〈-〉
16
dit homini vt frangeretur sinciput eius et iterum os
17
tempois[*]tempois corrupt for temporis fractura extensa: et composita est fractu-
18
ra cum dispositione rerum ossis sincipitis. et in-
19
cidimus ipsum ad intentionem notam et sufficit
20
illud et sanatuus[*]sanatuus corrupt for sanatus est vir
21
¶ De fractura mandibule. Capitulum .II.
22
INquit sapiens cum inciditur ad interio-
23
ra non fragatur[*]fragatur corrupt for frangatur. quod si frangatur mandibu-
24
la dextra tunc intromitte indicem et
25
medium manus sinistre in os infirmi: et si frangi-
26
tur mandibula sinistra tunc intromitte manus dextre
27
et eleua cum eis marginem fracture exterius et inte〈-〉
28
rius et oppone eas ambas cum manu altera defo-
29
ris: et equa eam et cognosces equationem eius ex equa〈-〉
30
tione dentium qui sunt in ea. ¶ Si autem frangatur
31
mandibula in duobus locis tunc extende eam in duo
32
latera secundum oppositionem ministro extendente eam et
33
ministro retinente ipsam: deinde veniat medicus
34
ad equandum ipsam secundum quod diximus: et liga dentes
35
qui torti sunt et separati sunt adinuicem. ¶ Si autem
36
accidat cum fractura vulnus aut frustum tunc ad〈-〉
37
ministra consuturam et puluillos et medicinas in-
38
carnatiuas post reditionem et equationem. ¶ In-
39
quit: ligamentum eius sit secundum hunc modum: pone
40
medium vitte super nucham colli et vadant due ex-
41
tremitates a duobus lateribus super duas aures
42
vsque ad extremitatem mandibule: deinde vadant cum
43
eis iterum ad nucham: deinde vsque ad locum sub man〈-〉
44
dibula: super duas maxillas vsque ad sinciput va-
45
dens ex eo iterum vsque ad locum qui est sub nu〈-〉
46
cha: et ponatur ligamentum aliud super frontem
47
et in posterioribus capitis: et stringatur tota in-
48
uolutio que inuoluta est et ponatur desuper pan〈-〉
49
nus lenis. ¶ Et si separentur ambe mandibu-
50
le simul ex extremitatibus earum tunc incipiatur cum
51
vtrisque manibus paulatim: deinde opponantur
52
et coniungantur et consideretur ad compositio-
53
nem dentium et liga duales cum filo auri vt non
54
separetur rectificatio: et ponatur medium liga〈-〉
55
menti super collum et vadat caput eius ad ex-
56
tremitatem mandibule et precipiatur infirmo vt quiescat
57
et sit tranquillitas et dimittat locutionem: et ponatur
58
cibus eus sorbitiones. Et si alteratur aliquid ex figura
1
tunc soluatur ligamentum nisi accidat apostema calidum.
2
Quod si accidat tunc non negligas vti emplastris et
3
embrocis que conueniunt ad illud ex illis que se-
4
dant et resoluunt cum equalitate. ¶ Et os quidem
5
mandibule stringitur ante tres hebdomadas: quoniam
6
est lene et est in eo medulla plurima replens ipsum.
7
¶ De fractura nasi. Capitulum .III.
8
NAsi superior pars est os et inferior est
9
carthilago. et illi quidem carthilagini non
10
accidit fractura: immo attritio et quod compri-
11
mendo dilatatur tota et quod dilatatur infe-
12
rior pars eius superiore remanente vt est et separatio
13
ad vnum latus. ¶ Superiori vero parti ossis accidit
14
quandoque fractura. et quando frangitur nasus et non curatur
15
perducit ad casum. ¶ Et iterum quandoque induratur et re〈-〉
16
manet secundum tortuositatem suam: quare non recipit
17
equationem oportet ergo vt festinetur in die primo et non
18
pertranseat decimum. ¶ Et scias quod quando fractura nasi
19
consequitur loca superiora eius magis conueniens est:
20
et rectius regimen in ea est: vt sumatur stilus decen〈-〉
21
ter factus lenis et intromittatur cum facilitate in na〈-〉
22
sum vsque ad finem alchaiasim et teneat ipsum cum ma〈-〉
23
nu sua et equet nasum cum manu altera donec equatur: deinde
24
subtilietur intromittendo licinium conseruans ipsum in figura
25
equationis. Et melius quidem est vt sit ex lino. ¶ Et caute〈-〉
26
la est vt intromittatur in vtrasque nares simul: licet non sit
27
nocumentum nisi in latere vno. Et quandoque ponitur li〈-〉
28
cinium in latus vnum vsquequo eius vltimatio perue-
29
nit ad confirmationem et restaurationem. ¶ Et non
30
componatur super nasum ligamentum: quoniam facit ipsum
31
latum nisi sit illic eminentia magna et timeatur secundum
32
eam descensio. Cum autem accidit in partibus inferio〈-〉
33
ribus tunc possibile est vt equetur cum duobus digitis
34
duarum manuum sicut duobus indicibus aut duo〈-〉
35
bus auricularibus. ¶ Et quando accidit in hac dispositio-
36
ne apostema tunc vnguentum diaquilon est bonum valde:
37
quoniam sedat apostema et conseruat iterum figuram equationis
38
et confortat similiter medicamen secundum cum aceto et oleo
39
et simila: et minuto thuris super quod puluerizetur cinis
40
et emplastretur cum eo. ¶ Et quando fractura est attri〈-〉
41
to aperta tunc non est possibile vt redeat cum ea ad re-
42
ctificationem nisi postquam finditur et extrahitur comminutio
43
ossium et cum futura eius et puluerizentur desuper
44
pulueres. ¶ Et quando accidunt inclinatio et separatio
45
cartilaginis tunc equa eam violenter: deinde li-
46
ga eam ligatura conseruante eam super illud: et est vt
47
ponas ligamentum extensum ex latitudine cerui〈-〉
48
cis super quam est inclinatio ex eis quibus fit facile
49
hoc ligamentum. ¶ Et bonum est vt sumas margi〈-〉
50
nem panni fortis: aut corrigiam cui sit latitudo di-
51
giti vnius et leni vnam extremitatum eius cum glu-
52
tino piscium et glutino corij vaccini: aut cum gumma
53
aut cum reliquis glutinationem facientibus et inuisca
54
ipsam super extremitatem nasi ex latere super quod est in〈-〉
55
clinatio donec exiccetur super ipsum: et reducatur nasus
56
ad situm suum cum violentia: deinde extende illam
57
corrigiam: aut pannum donec equetur cum eo et incli-
58
na ipsum ad latus diuersum inclinationi prime: et
1
restaura ipsum super collum: et liga ipsum ligamento tenente
2
ipsum secundum illam formam et emplastra cum emplastris que sunt necessaria.
3
¶ De fractura furcule. Capitulum .IIII.
4
FUrcula frangitur: aut propter pondus dela〈-〉
5
tum: aut propter casum magnum: aut propter per-
6
cussionem vehementem. ¶ Amplius fur〈-〉
7
cule restauratio fit difficilis et indiget
8
subtiliatione. Dixerunt in restauratione eius: si con-
9
teritur prope casum erit descensio capitis adiutorij
10
inferius minus. ¶ Inquit. Et quando conteritur furcula
11
in duas medietates tunc fac sedere infirmum super
12
sedem et teneat minister adiutorium in quo est furcu〈-〉
13
la fracta: et extendat ipsum ad exteriora et ad superio〈-〉
14
ra iterum et extendat minister iterum ceruicem et hu-
15
merum inclinatum cum quantitate que est necessaria. Et
16
equet medicus cum digitis suis illud quod est emi〈-〉
17
nens impellens ipsum et quod est concauum commoueat
18
ante et retro et extrahat ipsum. ¶ Et si indiget in illo
19
extensione plurima ponat sub titillico pilam magnam
20
de pilis et eleuet cubitum donec approximet ipsum
21
costis: quoniam extendetur secundum quod vult. ¶ Et si inciditur
22
extremitas furcule ad interiora frangendo: aut
23
non obedit cum attractione medici: et non suspen〈-〉
24
ditur: quoniam est ad profundum plurimum: tunc prosterne infir〈-〉
25
mum super collum suum et pone sub humero puluinar
26
gibbosum: et demerge humerum eius inferius do〈-〉
27
nec eleuetur ad os furcule: deinde aqua ipsum et re-
28
ctifica cum digito tuo et stringe. ¶ Quod si infir-
29
mus inuenerit puncturam ex deambulatione manus
30
super ipsum: tunc frustum pungit ipsum: secundum scitum ergo
31
scinde et aufer frustum et fiat illud a te cum facilita〈-〉
32
te. et proprie si fuerit frustum subtus. ¶ Et vt non
33
disrumpas siphac pectoris intromitte instrumentum con〈-〉
34
seruans siphac pectoris sub osse: deinde frange
35
os. ¶ Quod si non acciderit apostema calidum tunc sue
36
scissuram et incarna eam. ¶ Et si accidit apostema calidum
37
tunc infunde puluillos cum oleo aliquo. ¶ Et
38
si dimittitur caput adiutorij apud fracturam cum
39
frusto furcule ad inferiora: tunc oportet vt suspenda〈-〉
40
tur adiutorium cum ligamento lato et eleuetur ad
41
partem ceruicis: et si frustum furcule fuerit inclina-
42
tum ad superiora. et illud quidem parum fit: tunc
43
non suspendatur adiutorium: sed resupina illum
44
cuius est furcula fracta super dorsum suum et sub〈-〉
45
tilia regimen eius et stringetur furcula in mense
46
et minus. ¶ De furcula autem dixerunt quod furcu〈-〉
47
la non seiungitur ex latere intrinseco. quoniam annexa
48
est pectori non seiuncta ex eo. et propter hoc non mo-
49
uetur ex hoc latere. et si percutiatur exterius vehemen〈-〉
50
ter et separetur. tunc ipsa equetur et curetur curatione qua
51
curatur cum frangitur extremitas vero eius que se〈-〉
52
quitur humerum et separatur ab eo non dislocatur plurimum.
53
quoniam lacertus qui habet duo capita prohibet eam ab
54
hoc et prohibet eam iterum caput spatule. et non
55
mouetur furcula motu vehementi: quoniam ipsa
56
non est posita nisi vt separetur pectus tantum et dila〈-〉
57
tet ipsum: et propter hoc facta est furcula huius-
58
modi soli inter reliqua animalia. ¶ Quod si accidit ei
1
dislocatio ex luctamine: aut re alia simili huic tunc
2
ipsa equetur et intromittatur ad locum suum cum manu
3
et puluillis plurimis qui ponuntur super eam cum li-
4
gamento quod oportet. ¶ Et conuenit hec curatio extre〈-〉
5
mitati humeri iterum cum separatur et reducit eam ad
6
locum suum. ¶ Et illud quo ligatur furcula humero
7
est humerus et os cartilaginosum et ipsum ingrossatur
8
in macilentis: et cum remouetur existimat ille cui
9
non est experientia quod caput adiutorij iam separa〈-〉
10
tum est et exiuit de loco suo: caput enim spatule videtur
11
tunc vnum et videtur locus a quo permutatum
12
est concauum: verum oportet vt distinguatur si〈-〉
13
gnificationibus quas experiemur post.
14
¶ De fractura spatule. Capitulum .V.
15
SPatule quidem locus latus parum fran-
16
gitur. Plurimum enim quod accidit de fractura
17
eius accidit marginibus lateribus et
18
frustis. et quando accidit cognoscitur tactu:
19
et per illud quod sequitur eam de punctura. Uerum
20
plurimum accidit et scissura quam significat asperitas que co-
21
gnoscitur tactu et dolore locali et punctura si fuerit:
22
licet non sint reliqua signa. ¶ Et fortasse accidit
23
fractura ad interiora et significat ipsam incisio accidens
24
et crepitatio leuis quam percipit auditus cum cre-
25
pitat miser cum ea. et inuenitur per attractionem
26
manus qua consequitur eam et dolorem. ¶ Et cura
27
eius iterum est subtiliatio manus et bonitas conue〈-〉
28
nientie impulsionis ab inferioribus et equatio〈-〉
29
nis: et fortasse indiget ventosis secundum quod existimo
30
donec attrahatur ad superiora et equetur cum cautela
31
a nocumento in aggregatione materiei. ¶ Frustula
32
autem spatule cum franguntur si sunt inquietantia pun〈-〉
33
gentia et ledentia tunc necessarium est extrahere ea. et si
34
sunt quieta equentur et ligentur ligamentis similibus
35
ligamentis furcule. ¶ Et oportet vt dormiat habens
36
fracturam spatule super latus sanum non super aliud.
37
¶ De fractura cassi. Capitulum .VI.
38
ACcidit casso scissio sicut ligno et acci-
39
dit fractura ad interiora. ¶ Et primum
40
quidem cognoscitur sonitu sensato per tactum
41
et auditum: et quandoque inuenis ipsam mani〈-〉
42
festam cuius due partes sunt manifeste et cum ex-
43
tensione doloris. ¶ Secundum vero sequuntur accidentia
44
mala ex constrictione anhelitus et tussi sicca fortasse
45
patiens illud spuit sanguinem. et quandoque generatur ex eo
46
putrefactio velaminis. ¶ Et cura istorum est cura il-
47
lius qui habet illud in humero. et si inclinatur inferius
48
tunc cura est illa que descripta est in compressione
49
furcule depresse per fracturam: et si ingrediuntur co〈-〉
50
ste administra super eas ligamentum factum ex lana cum
51
reuolutione post ligamenta posita super eas desubtus
52
cum rectitudine. deinde aggrega extremitates
53
duorum ligamentorum et liga eas adinuicem: quoniam
54
ipse prohibent ligamenta reuoluta a solutione.
55
¶ De fractura costarum. Capitulum .VII.
56
COstis veris septem accidit fractura a
57
duobus lateribus. Falsis vero accidit
58
fractura a latere dorsi. Et quoniam extre-
1
mitas alia est carthilago hypocondriorum secundum quod
2
sciuisti non accidit Ei attritio. ¶ Cognitio autem
3
fracture costarum est facilis que non occultatur ta〈-〉
4
ctui propter illud quod sentitur de asperitate et motu in
5
non suo loco et fortasse auditur si auscultatur crepi-
6
tatio occulta. ¶ Quod si fuerit inclinatio coste ad
7
interiora et significat eam accidentia pluresis[*]pluresis corrupt for pleuresis et est for-
8
tasse cum ea sputum sanguinis: tunc non audent
9
restauratores curare ipsam cum extensione ad
10
exteriora propter defectum ingenij quoniam illud est diffici〈-〉
11
le absque ventosis. et quoniam ex ventosis timetur quod ag-
12
gregetur materia plurima ad interiorem locum: et est in ea
13
illud quod est de corruptione. ¶ Quod si expellis eas
14
et non prolongas retentionem earum non est malum:
15
Uerum quandoque cibant infirmum cibis inflatiuis val-
16
de vt infletur venter eius et comprimat inflatio fra-
17
cturam et impellat eam ad exteriora. Et hoc quamuis sit
18
de illis a quibus in quibusdam horis non est excusatio:
19
est tamen causa magna ad faciendum vt accidat apostema.
20
¶ Inquit quidam sapientum. Oportet vt cooperiatur locus
21
cum lana infusa in oleo calido et ponantur puluilli
22
in eo quod est inter costas donec repleatur vt sit liga〈-〉
23
mentum equale quando inuoluitur secundum rotunditatem sicut
24
narrauimus in pectore: deinde ponatur sicut po-
25
nitur in habentibus pleuresim secundum quantitatem conuenien〈-〉
26
tem ossi. ¶ Et si oppresserit nos res vehemens
27
et os pungit velamen punctura a ledente tunc oportet
28
vt findatur cutis et discooperiatur illud quod discoopertum
29
est de costa: deinde ponatur sub eo instrumentum quod con〈-〉
30
seruat siphac vt non egrediatur siphac et incidantur
31
cum facilitate ossa que pungunt et exire facias.
32
¶ Deinde si non accidit apostema calidum aggregentur fissu-
33
re et medicentur cum vnguento. Et si accidit ei apostema
34
calidum cooperiatur cum puluillis infusis in oleo et
35
et cibetur infirmus et curetur cum eo quod sedat apostema calidum
36
et resupinetur super latus quod leue est super ipsum.
37
¶ De eo quod accidit spondilibus de fractura. Capitulum .VIII.
38
INquit paulus. Rotunditatibus spon〈-〉
39
dilium accidit quandoque attritio sed fractura
40
parum accidit et tunc minuitur siphac nu-
41
che: et nucha ipsa: et communicant eis amba〈-〉
42
bus nerui in nocumento et sequitur ea vtraque mors
43
si accidat illud spondili colli et propter hoc oportet vt pre-
44
mittamus sermonem et enunciemus per dictionem
45
factam. ¶ Et si est possibile vt presumamus et aufera-
46
mus os ledens cum scissione tunc illud est: et si non oportet
47
vt visitemus eos cum regimine quod sedat apostemata cali-
48
da. ¶ Et si remanet aliquid ex partibus eminenti-
49
bus spondilis ex qua sunt que nominantur spine: iam
50
illud cadit velociter sub digitis cum volumus
51
eius comminutionem: quoniam illud quod coniunctum est mo-
52
uetur et separatur a loco suo: tunc oportet vt auferatur illud
53
scindendo cutem exterius: deinde aggregetur cum
54
sutura et administretur in eo curatio incarnatiua.
55
¶ Et si frangitur os alkaeil[*]alkaeil cf. Venice 1564: alkeil in inferiore parte alchatim
56
et alohosos[*]alohosos i.e. alhosos: tunc intromittatur digitus index sini〈-〉
57
stre manus in anum et equetur os fractum cum eo et
58
cum manu altera secundum quod possibile est: et si senserimus
1
os fractum iam separatum esse tunc oportebit iterum
2
vt auferatur cum scissione sicut diximus: deinde
3
administretur ligamentum quod conuenit ano
4
et curatio conueniens ei.
5
¶ De fractura adiutorij. Capitulum .IX.
6
OS adiutorij cum spargitur secundum plurimum non
7
declinat nisi ad exteriora: quare oportet vt
8
tu facias illud quod oportet fieri in reditio〈-〉
9
ne fracture cuius situs est secundum quod sciui〈-〉
10
sti et tange ipsam manu tua et equa equatione vlti〈-〉
11
ma et liga eam cum ligamento ascendente etiam
12
vsque ad humerum et stringe cum eo si est proxima illi:
13
deinde ligamento communi secundum quod sciuisti etiam vsque sub
14
cubito si fuerit fractura propinqua cubito postea
15
liga ipsam ligamento tertio ascendente ad[*]ad corrupt for ab infe-
16
riori vsque superius et suspende manum angulariter
17
ne multiplicetur eius suspensio extendendo: quoniam
18
est malum: et melius quidem est vt stringatur adiutorium
19
ad pectus secundum angularitatem in cubito vt non mo-
20
ueatur et proprie quando fractura est prope cubitum. ¶ Er〈-〉
21
go pone super ligamenta: aut aquam et acetum: aut
22
aquam solam si fractura adhuc non apostematur et fac ipsam
23
ex lino cuius latitudo sit quatuor digitorum non
24
plus. ¶ Et si iam superuenit ei spatium: et apostemata[*]apostemata corrupt for apostema est:
25
tunc pone ipsam ex lana et ablue ipsam in oleo
26
si tibi possibile est. et si non fuerit aliquid prohibens non
27
soluas vsque ad septem: et quod est post eos vsque ad de〈-〉
28
cem: tunc solue et liga cum astellis. et si defensio
29
vocat te ad illud: tunc solue in tertio. et est illud
30
ad quod inclinatur Hypocrates quoniam aufert nocumenta licet no〈-〉
31
ceat restaurationi. ¶ Uerum in qualitate ponendi
32
astellas oportet vt sufficiat tibi illud quod tibi declara〈-〉
33
uimus in capitulo suo et non separes ab ea stricturam ad
34
minus vsque ad .XL. dies. et quando indiges secundum consuetu〈-〉
35
dinem extensione vehementi et non obedit tibi et
36
non excusaris auxilio alicuius adiuuantis te: tunc
37
fac sedere infirmum super sedem subleuatam: et sit ad stantem
38
plus decliuis quam ad sedentem et appodietur super gra〈-〉
39
dum scale: aut quod simile sit ex eis que sciuisti in capitulo
40
dislocationis et locus ille sit planus factus et mol〈-〉
41
lificatus et linitus deinde suspende in humero eius
42
aliquid graue extendens ipsum ad inferiora cum ergo
43
extenderis extensione quesita: tunc liga cum vitta
44
forti sub fractura et supra illam et fac dormire infir〈-〉
45
mum resupinum et extende illud quod ligasti vitta cum
46
fortibus vittis vsque subtus: et ad superiora: in illo
47
enim est sufficientia. ¶ Et quando fractura est in me-
48
dio adiutorij pone ligamentum cum longitudine
49
vna a duabus extremitatibus iuncture. et si fue-
50
rit propinquior ad latus pone ligamentum vehemen〈-〉
51
tioris propinquitatis extremitati longinque quam alij.
52
et si fuerit scissura sola. tunc cura est curatio scissu-
53
re et stringatur super eam ligamentum.
54
¶ De fractura brachij. Capitulum .X.
55
ACcidit quandoque vt frangantur duo focilia
56
simul. et quandoque accidit vt frangatur vnum
57
eorum. ¶ Et fractura focilis inferioris
58
est vehementior et turpior quam fractura
1
focilis superioris: quando singularis fit fractura vnius
2
eorum. et illud ideo quoniam focile inferius est brachium de〈-〉
3
ferens: quare eius fractura est deterior: et quoniam est
4
nudum carne: tunc est fractura turpior. ¶ Et ite-
5
rum superius focile suscipit curationem et sufficit
6
ei extensio.[*]extensio. corrupt for extensio [redundant period] parua et non similiter est inferius. et proprie si
7
frangantur simul. ¶ Et oportet vt sustentetur apud ex-
8
tensionem adiutorij super alchol: et est radix vole. et
9
cognoscitur strictura ligamenti: quoniam si accidit ex ea
10
in digito apostema paruum: aut dolor paruus: tunc liga-
11
mentum est equale. et si non est tunc est molle quod si
12
est plurimum superfluum tunc est vehemens. et oportet vt mol-
13
lificetur. ¶ Positio autem astellarum non est ex illis
14
que occultentur tibi: sed oportet vt non consequantur cum
15
longitudine sua volam et radices digitorum: immo
16
abbreuientur ab hoc parumper nisi necessarium faciat illud
17
propinquitas fracture iuncture rasete tali. Uerum
18
tunc iterum oportet vt non tangat albaragi digitorum. et
19
cum restauratur et ligatur oportet vt suspendatur ad collum
20
secundum figuram angularem. ¶ Et oportet vt sit suspensio
21
eius proprie si est eius fractura ad inferiora cum
22
panno cuius latitudo capiat longitudinem brachij
23
totius. quoniam si fuerit obuiatio suspensori prope fra-
24
cturam et reliquum eius separatum a sustentatione acci-
25
det tortuositas proculdubio et declinatio super illud
26
quod facit ipsam sicut volam: immo oportet vt fit vola: et
27
plurimum brachij in suspensorio. ¶ At vero si fractu-
28
ra fuerit ad superiora oportebit vt suspensio sit ita
29
vt videatur fractura et eleuet duas extremitates ex
30
latere vole et ex latere cubiti. ¶ Quod si separatur
31
quod est inter illud erit adiuuans ipsum ad equatio〈-〉
32
nem figure: et sit suspensorium pannus leuis: et sit
33
suspensio taliter ne vllo modo sit possibile moueri: et
34
vt non dilatet ipsum dilatatione laboriosa. ¶ Et
35
fortasse accidit brachio vt restauretur in latitu-
36
dine circiter viginti et octo dies.
37
¶ De fractura rasete. Capitulum .XI.
38
OSsibus istis parum accidit fractura:
39
quoniam ipsa sunt dura valde. Et quando adue〈-〉
40
nit eis causa aliqua remouet ea a lo-
41
cis suis et non frangit ipsa: quare sunt
42
vltima ad curationem: quemadmodum dixi-
43
mus in dislocatione.
44
¶ De ossibus digitorum fractis. Capitulum .XII.
45
IStis iterum parum accidit fractura: immo
46
accidit separatio. ¶ Dixerunt quidam.
47
Si accidit eis fractura oportet vt se-
48
deat infirmus super sedem eleuatam et preci-
49
piatur ei vt ponat volam super sedem equale: et extendat
50
ossa fracta minister et equet ea medicus cum polli/
51
ce et indice. ¶ Quod si pollex fuerit inclinatus ad
52
inferiora: tunc oportebit administrare ligamen〈-〉
53
tum desuper et fortasse accidit apostema calidum. ¶ Et ad
54
locum mollificationis horum ossium aggregatur super〈-〉
55
stuitas[*]superstuitas corrupt for superfluitas plurima et coagulatur velociter: quare strin〈-〉
56
gantur. ¶ Et si accidat fractura sublemi[*]sublemi cf. Venice 1564: suleni: aut di〈-〉
57
gito si est pollex oportet vt ligetur ligamento pro〈-〉
58
prie: et vt ligetur iterum cum vola vt firmetur et non
1
moueatur. ¶ Et si accidit fractura alicui reliquo〈-〉
2
rum digitorum si fuerit index: aut auricularis: tunc
3
ligetur cum illo qui approximat ei. Et si est de di〈-〉
4
gitis medijs: tunc ligetur cum illo qui est ex latere eius
5
aut ligentur omnes secundum continuitatem ad inuicem: quoniam
6
est melius. Firmantur enim et non mouentur et sunt tunc
7
quasi ligati sunt[*]sunt i.e. sint (cf. Venice 1564) cum astellis scilicet ossa fracta.
8
¶ De fractura ossis lati et anche. Capitulum .XIII.
9
OS anche quandoque frangitur: sed raro cum
10
dispositione fortitudinis sue: et accidit illud
11
ei secundum semitam comminutionis extremi-
12
tatum: et quandoque finditur in longitudine: et
13
quandoque impellitur intus ad ventrem. et accidit post istas
14
dispositiones iterum ex dolore et punctura et stupore
15
cruris: et coxe proximum ei quod accidit adiurtorio[*]adiurtorio corrupt for adiutorio
16
ex fractura humeri. ¶ Et quando frangitur os latum
17
quod est supra alohosos[*]alohosos i.e. alhosos: aut finduntur vt ligna lacer〈-〉
18
ti eius: fit res difficilis in rectificatione eius: qua-
19
re fit vna duarum ancharum decliuis ad diminutio〈-〉
20
nem. ¶ Et cura eius est vt iaceat infirmus et in〈-〉
21
cipiant duo homines fortes extendere duas coxas
22
eius scilicet quisque eorum extendat coxam: et iam ante te〈-〉
23
nuerimus[*]tenuerimus corrupt for tenuit unus [cf. Venice 1564] manus eius vt non festinet ad expel-
24
lendum illum qui extendit coxam eius. et incipiant duo
25
restauratores comprimere ancham eius cum vehe-
26
mentia et fortitudine donec equetur: deinde prepa-
27
rent super eam emplastrum: postea resupinetur super aliquid
28
quod sit sicut glomer ex panno aut ei simile ex illis
29
que habent duritiem. ¶ Et hoc quidem est proximum ei cum
30
quo curatur spatula iterum. et quando frangitur ex latere
31
anche: tunc cura eius est cura humeri. et oportet vt
32
administretur humectatio super ligamentum et
33
equentur puluilli sicut oportet et est necesse vt sit
34
sustentatum super locum planum.
35
¶ De fractura coxe. Capitulum .XIIII.
36
CUm coxa frangitur necessaria est extensio ve〈-〉
37
hemens: deinde equetur secundum formam natura-
38
lem que est ei. et est gibbositas siluestris
39
partis eius et concauitas pauca in eius do〈-〉
40
mestico secundum ambulationem forme que est ei in sa-
41
nitate. ¶ Et obseruentur in dispositione fracture me-
42
dij eius aut extremitatis eius superioris et inferio〈-〉
43
ris dispositiones que dicte sunt in capitulo adiutorij: et fit
44
strictura ad superiora conseruans et retinens. ¶ Di〈-〉
45
xerunt: quando frangitur conuertitur ad loca anteriora et
46
ad exteriora. et illud ideo est quoniam ipsa est lata ab hac
47
parte per naturam et equetur manibus et ligamentis et
48
speciebus extensionis que sunt secundum equalitatem: aut
49
cum strictura vnius duarum ligaturarum supra fra〈-〉
50
cturam in medio. ¶ Si autem fractura fuerit incli-
51
nata a medio et fuerit propinqua capiti coxe: tunc
52
sumatur ligamentum et inuoluatur in medio eius la-
53
na vt non incidat carnem et ponatur medium eius super
54
pectinem et ascendant extremitates eius ad partem
55
capitis et dentur ministro vt retineat eas ad infe-
56
riora et si fractura fuerit in eo quod sequitur genu:
57
tunc nos ponemus ligamentum in superiore parte
58
fracture: et eleuabimus extremitates eius ad il-
1
lud qui exendat eas ad superiora: et teneat ge〈-〉
2
nu cum ligamento inuoluens ipsum desuper: et equetur
3
membrum istud infirmo iacente super faciem suam et
4
crure eius extenso. et si fuerint ossa pungentia:
5
tunc oportet vt equentur sicut diximus multotiens et
6
que ex eis eleuantur capiantur. ¶ Regimen vero sit
7
secundum quod diximus in curatione adiutorij. et os quidem
8
coxe stringitur in noctibus. Et ego enunciabo quomodo
9
oportet vt sit situs eius postquam aggregatur curatio cru〈-〉
10
ris. ¶ Et oportet vt ponatur inter duas coxas: tunc
11
pila de ligno et ei similibus seruans eam ad formam
12
secundum quam equata est et restauretur restauratione cogni〈-〉
13
ta secundum quod intelligitur propter illud quod accidit de apostemate et
14
pruritu. ¶ Et quando accidit apostema super coxam: nam est
15
apostema forte et est ex eis que festinant ad coxam: tunc
16
oportet vt proprie perueniatur ad foluendum[*]foluendum corrupt for soluendum vt respiret et
17
extendatur apostema. et tu quidem iam sciuisti embrocas pro〈-〉
18
prias. Uerum in caugualib et albarauach et sunt
19
tabule magne in quibus est parum concauitatis vt de〈-〉
20
center componantur super inuolutiones. et capiant lon-
21
gitudinem pedis: quoniam si breuiantur et non restaurantur
22
super crus et abscindunt infra illud vtilitas non est
23
vtilitas quesita. et si prolongantur erit infirmus ex
24
eis in labore. licet si ipse abbreuientur non erit expers
25
laboris. ¶ Et vtilitas elongationis earum est vt
26
prohibeant iterum partem sanam pedis moueri cum fue〈-〉
27
rit motus illius quantitatis nociuus fracture et
28
proprie in dispositione dormitationis et somni. ¶ Et ne-
29
cessitas horum instrumentorum non est nisi in fractura ma-
30
gna valde. et non est possibile cum hoc vti eis nisi an〈-〉
31
tequam apostemetur: quoniam apostema non tolerat huiusmodi. ¶ Et ad
32
vltimum est grauitas et malitia et labor. et oportet vt fu〈-〉
33
giatur ab eis dum exceptio perseuerat ab eis cum inge-
34
nijs alijs. ¶ Situs autem restaurate coxe oportet vt sit
35
secundum quod fuit consuetudo eius in sanitate de assidua-
36
tione constrictionis et dilatationis. et illud quod est ma-
37
gis vincens est dilatatio. ¶ Et scias quod ille cuius
38
coxa et ancha sunt fracte parum denudatur a clau-
39
dicatione: et quando abscinduntur frusta lacertorum eius
40
mandat prius: deinde minuitur secundo.
41
¶ De fractula rotule poplitis. Capitulum .XV.
42
ROtula parum frangitur et secundum plurimum con-
43
teritur. Et cognoscitur illud quod accidit cum
44
tactu et asperitate: et cum vacuitate que
45
intelligitur cum tactu et auditur aure. ¶ Et
46
oportet in curatione eius vt extendatur crus: deinde intro〈-〉
47
mittatur rotula in locum suum. et si separata fuerit
48
aggregetur prius: deinde intromittatur.
49
¶ De fractura cruris. Capitulum .XVI.
50
QUando frangitur os paruum cruris est
51
saluius quam si frangatur os magnum. et quando
52
frangitur arundo parua superior est in-
53
clinatio ad exteriora et ante: et est am〈-〉
54
bulatio cum hoc possibilis. et si frangitur arundo ma-
55
gna inferior declinat crus ad exteriora: et quando fran〈-〉
56
guntur vtreque arundines simul: tunc est deterius:
57
tunc quidem accidit cruri inclinatio ad omnes partes.
58
¶ Et scias quod curatio fracture cruris est secundum con-
1
siderationem curationis adiutorij et in eius similitudi-
2
ne: et non est dispositio cruris in tortuositate que accidit figu〈-〉
3
re sue naturali: sicut dispositio adiutorij: immo est rectum: quare
4
oportet vt sit extensio eius ad hoc vt redeat ad rectitudinem.
5
¶ De calcanei fractura. Capitulum .XVII.
6
CAlcaneus est excusatus a fractura propter
7
duritiem suam et per circundationem de-
8
fensionum. et plurimum eius quod accidit ei non
9
est nisi dislocatio et iam dictum est de ea.
10
¶ De fractura tali. Capitulum .XVIII.
11
FRactura tali est praua et eius curatio est
12
difficilis. et plurimum quidem frangitur cum ca〈-〉
13
dit homo ex loco lato: quoniam conteritur superius
14
pedis. et fortasse accidit cum eo attritio ossis cum cur-
15
su sanguinis ad ventres qui coagulatur in eis: et quandoque
16
perducit ad egritudines magnas ex febre et per-
17
mixtione rationis ex tremore et spasmo pedis. Cum
18
ergo accidit in eo apostema congelatum quod non apparet
19
et non egreditur et apparet iam tenebrositas que
20
non fuit est signum malum significans quod est in via
21
putrefactionis. Si autem est apostema apparens impel-
22
lens manum: tunc est melius et fortasse fit facilis
23
eius eruptio. ¶ Et quando talus restauratur deambu〈-〉
24
latio est dolorosa super ipsum. et quando non restaura〈-〉
25
tur talus secundum quod oportet destruitur iuuamentum.
26
¶ De fractura digiti pedis. Capitulum .XIX.
27
CUratio eorum in fractura et dislocatio-
28
ne est curatio digitorum manus. Et quandoque
29
restaurator equat eos pede suo calcan〈-〉
30
do eos cum eo. ¶ Expleta est fen .V. libri quarti
31
quam sequitur fen .VI. eiusdem de venenis.
32
¶ Fen .VI. libri quarti de venenis.
et est quinque33
tractatuum.
34
¶ Tractatus .I. est de radicibus eius quod scitur
35
de dispositionibus venenorum ebibitorum et distinctione
36
sermonis in curationibus venenorum que non sunt
37
ex animalibus.
Cuius sunt summe tres.38
¶ Sermo vniuersalis de cautela a venis que
39
in potu dantur et curatione eorum.
40
QUi timet quod in potu sumat vene〈-〉
41
num oportet vt sibi caueat a cibis do-
42
minantium saporum in acetositate:
43
aut salsedine: aut acuitate: aut
44
dulcedine aut dominantium odorum.
45
Ipsi enim frangunt per illud: il〈-〉
46
lud[*]illud: illud corrupt for illud quod ponunt et odorem eius. ¶ Et oportet vt non pre〈-〉
47
sentetur ei aliquid ex eis que diximus super famem ve-
48
hementem et sitim vehementem. vnaqueque earum enim
49
ocultat illud quod oportet vt detegatur ei propter vehe〈-〉
50
mentiam voracitatis. ¶ Et iterum quia cum repletur
51
cibo et potu et cum in potu sumit venenum: accidunt
52
veneno duo accidentia. Quorum vnum est quod sepelitur in
53
vacuitate eius quo repletus est. Et secundum est quod ve-
54
ne sunt plene: quare non inuenit venenum in eis pene〈-〉
55
trationem et fortasse est in eo sapor rei repugnantis
56
veneno. ¶ Et necessarium est ei iterum vt ipse sit susci〈-〉
57
piens secundum viam consuetudinis medicinas expellen-
58
tes nocumentum venenorum sicut mitridatum. nam
1
eius expertum est iuuamentum: et sicut confectio
2
de bolo armeno et similiter ficus cum folijs ruthe et nucibus et
3
sale trito. ¶ Pondera vero sunt: quoniam sumantur ru-
4
the sicce partes .XX. nucum partes .II. et salis .V. et ficuum
5
siccarum partes .V. et algeduar est mirabile in expel-
6
lendo nocumentum venenorum omnium. et facit fiduciam
7
iterum. et ego non verifico. an sint due medicine. aut
8
vna medicina. ¶ Et iterum seminis napi parui pondus
9
.ʒ.I.ß. decoquatur cum vino decocto et rutha et sal etiam
10
similiter. ¶ Et necessarium est cauenti vt non sit omnis caute〈-〉
11
la eius in cibo dato ab alio. aut quod in potu sumit
12
tantum. quoniam fortasse accidit ei. vnde non existimabit. immo
13
quandoque contingit vt cadat res maligna sicut lacerta
14
et rutela et scorpio in eo quod decoquitur et in vasis
15
in quibus est vinum. Plurima namque venenosorum di-
16
ligunt odorem vini et currunt ad ipsum. et quandoque moriun〈-〉
17
tur in cacabis et quandoque bibunt ex eo. et euomunt in
18
ipso. et propter hoc oportet vt caueantur tecta. et quod
19
est sub arboribus magnis et herbosa loca.
20
¶ De sermone vniuersali de venenis que bibunt. Capitulum .II.
21
SPecies venenorum sunt due scilicet faciens
22
operationem suam cum qualitate que est in
23
ipso. et efficiens cum forma sua et tota
24
substantia sua. ¶ Et primum quidem.[*]quidem. corrupt for quidem [redundant period] aut
25
est corrodens putrefaciens sicut lepus marinus
26
aut inflammans calefaciens sicut euforbium. aut
27
infrigidans stupefaciens sicut opium. aut opi-
28
lans vias anhelitus in corpore sicut plumbum
29
vstum. ¶ Efficiens autem cum tota substantia est
30
sicut napellus et sicut alheleil quod dicitur esse gummi
31
napelli et sicut cornu spice. et sicut fel leopardi.
32
et que sunt illi similia. et hec sunt deteriora venena.
33
Et iterum de venenis sunt que agunt super vnum et idem
34
membrum sicut cantarides super vesicam et lepus
35
marinus super pulmonem. Et de eis sunt que agunt
36
super totum corpus sicut opium. ¶ Et omni qui-
37
dem quod interficit cum permutatione complexionis.
38
aut putrefactione aut cum aduentu super membrum
39
possibile est. vt sit effectus post tempus. licet putrefaciens
40
quantoplus remanet in corpore. tantoplus est effe-
41
ctus ei deterior. Et salus ex eo est cum resolutione
42
accidente ei. et per illud quod succedit ei per sudorem
43
et similia. aut per curationem contrariam. ¶ Et scias quod no〈-〉
44
cumentum narcoticorum in complexionibus calidis ex par〈-〉
45
te est debilius et ex parte est fortius et quecunque dua-
46
rum fuerit dominans erit iudicium ei. inquantum enim comple〈-〉
47
xio calida in corpore resistit eis est eorum effectus
48
debilior. et inquantum ipsa inueniunt in corporibus calidis
49
subtiliationem substantie sue frigide grauis et attractio〈-〉
50
nem per virtutem motus arteriarum et attractio ea-
51
rum est apud constrictionem erit eorum nocumentum in
52
corporibus calidis vehementius precipue cum ipsa sint
53
contraria complexioni eorum. Et est simile vt sit sermo in vene-
54
nis calidis ille sermo iterum. complexio enim calida resistit
55
eis cum expulsione a corde et resoluit virtutem
56
calidorum venenorum: sed arterie complexio-
57
nis calide attrahunt ea quare accidit sicut illud.
58
¶ Et propter illud dixit Galienus quod alfarfas et existi〈-〉
1
mo ipsum esse napellum aut venenum interficiens inter-
2
ficit hominem et non interficit turdos quoniam ipse non per〈-〉
3
uenit in terdis[*]terdis corrupt for turdis ad cor nisi post spacium in quo iam
4
passus est a corpore passionem postquam non remanet
5
nisi passio conuersionis cibi. Et in homine festinat
6
ante illud propter latitudinem meatuum. et vehemen〈-〉
7
tiam caliditatis. et virtutem motuum attrahentium arte-
8
riarum. ¶ Et dico quod iste est modus quidam. Uerum
9
proportionalitates iterum inter virtutes agentes et
10
patientes sunt ex eis que oportet considerari. et vnde
11
sciuit quod alfarfas sit venenum per comparationem
12
ad complexionem latam que est animalis absolute eum fir-
13
matur ita vt sit interficiens cum figitur in homine non in-
14
terficiens cum non firmatur in turdis. fortasse enim alfar〈-〉
15
fas non est venenum per comparationem ad complexionem
16
turdorum et si non conuerteretur in cibum vel nutrimen〈-〉
17
tum. et perueniret ad cor eorum sicut ipsum peruenit ad cor
18
hominis cum velocitate non interficeret. ¶ Inquit et
19
fuit quedam anus suscipiens in principio rei de na-
20
pello rem paruam: deinde non cessauit vti eo donec
21
assuefacta est eo natura et audacter vsa est eo et nihil
22
nocuit ei. et dico hoc. ¶ Et dixit ruffus[*]Et dixit ruffus [...] conuenirent cf. Gesta Romanorum No. 11 De veneno peccati, quo quotidie nutrimur, ed. Hermann Oesterley (Berlin 1872), p. 288 quod nutrita
23
fuit puella cum veneno vt interficerentur per eam re-
24
ges qui cum ea conuenirent et quod ipsa in complexione sua
25
consecuta est consecutionem maximam ita vt saliua eius
26
interficeret animal et non appropinquaret eius saliue gallina.
27
¶ De significatione specierum venenorum. Capitulum .III.
28
SIgnificantur quandoque per ea que eueniunt in
29
corpore de egritudinibus. Nam si euenit
30
simile mordicationi et incisioni et punctu-
31
re et corrosioni scitur quod venenum est de
32
genere medicinarum acutarum calidarum mordicantium si〈-〉
33
cut arsenicum et almuseum et argentum viuum extinctum.
34
et si accidunt inflammatio vehemens et exuberatio su-
35
doris et rubedo oculi: et angustia et sitis significat quod est
36
venenum propter caliditatem tantum sicut euforbium. ¶ Et
37
si accidunt profunditas somni et stupor et frigus significat
38
quod venenum est de genere narcoticorum. ¶ Et si non ap-
39
parent nisi casus virtutum et sudor frigidus et sin〈-〉
40
copis: tunc est de venenis que contraria sunt rebus cum
41
tota substantia et est deterius eorum. ¶ Et quandoque significatur
42
per odores aut odorem corporis totius sicut sensi-
43
bilitas odoris opij in eo qui bibit ipsum aut odorem
44
membri eius sicut odor oris cum bibuntur venena
45
putrefacientia sicut lepus marinus et alfrasatum et
46
cantarides. ¶ Et quandoque significantur per vomitum. nam
47
cum euomitur venenum non elongatur quin visus ca-
48
dat super substantiam eius quod in potu datum fuit de eo
49
aut cognoscatur per odorem aut per saporem si〈-〉
50
cut visus super lithargirium et gypsum et super
51
sanguinm[*]sanguinm corrupt for sanguinem congelatum et lac coagulatum. et similiter opium
52
cognoscitur per odorem et lepus marinus et rane
53
per abominabilem saporem. ¶ Signa mala. Cum
54
incipit ei qui venenum sumpsit superuenire sincopis
55
et permutatur euis pupilla et occultatur eius nigredo: tunc
56
non speratur euasio. ¶ Et similiter si rubeant oculi eius
57
et egrediatur lingua ipsius: et casus pulsus et su-
58
dor frigidus est significatio mala: et in huiusmo〈-〉
1
di dispositione parum viuit.
¶ De canone cura〈-〉
2
tionis eius in potu sumit venenum. Capitulum .IIII.
3
OPortet vt non moretur: immo properet cum
4
sentit ipsum antequam virtus eius perambu-
5
let in corpore et bibat aquam tepidam et
6
oleum sisaminum: aut oleum de oliuis et
7
euomat et perueniat in hoc ad vltimum quantum potest.
8
¶ Et melius quidem est vt in ea sit virtus aluminis
9
et baurach. et quandoque admiscentur cum oleo litium et
10
adeps anseris. ¶ Et diligitur vt sit illud quod ipse
11
bibit ad vomendum propter hoc et alia aqua plurima et cibi
12
plurimi. ipsi enim licet non euomantur: tamen quandoque frangunt ve〈-〉
13
nenum et superant ipsum. et cum vomuerit quod possibile
14
est ei: deinde bibat lac plurimum: quoniam ipsum frangit nocu〈-〉
15
mentum veneni. et non est malum si euomit ipsum iterum
16
vt bibat decoctionem seminis vrtice cum butyro cocto
17
ad expellendum venenum vomendo et solutionem fa〈-〉
18
ciendo. deinde bibat lac: et butyrum crudum est me〈-〉
19
lius lacte. ¶ Et iterum decoctionem seminis lini: et similiter vi〈-〉
20
num dulce cum adipe anseris liquefacto: et similiter aquam
21
cineris lignorum vitis. ¶ Et oportet vt sequantur vomi〈-〉
22
tum clisteria proprie quando sentitur descensus lesionis ad
23
inferiora. ¶ Si autem fuerit commotio supra il-
24
lud vtatur eo quod facit vomere et soluit et non di-
25
mittatur potus lactis. ¶ Et si tibi necessarium fue-
26
rit vt in potu tribuas ei. verbi gratia tyriaca de ter〈-〉
27
ra sigillata fac. Ipsa enim adiuuat corpus ad ex-
28
pellendum venenum et proprie cum in potu datur in
29
principio rei ipsa enim facit euomere venenum si-
30
cut est. ¶ Cuius descriptio est. Baccarum lauri
31
aurei .II. terre sigillate aurei .II. et ireos conficiantur cum
32
oleo. ¶ Et sit dosis eius auellana vna. ¶ Et ite-
33
rum carpobalsami ysopi sicce: seminis napi siluestris
34
piperis albi et nigri. piperis longi acori anisi pe〈-〉
35
trosilini assari cymini carmeni: seminis yusquiami[*]yusquiami i.e. iusquiami
36
albi omnium ana aureos .IIII. spice floris squinanti ambo〈-〉
37
rum ana .V. cassie .ʒ.XVIII. amomi croci amborum
38
ana aureos .VI. conficiantur cum melle et detur in po〈-〉
39
tu quantum est faba romana. ¶ Et sumere in po〈-〉
40
tu terram sigillatam sicut ipsamet est cum vino
41
facit illud. ¶ Et existimauerunt quidam quod cum in
42
potu sumitur stercus galli in dispositione statim fa-
43
cit euomere venenum. ¶ Et ex eis que in potu
44
dantur iterum sunt succus prassij et folia canne et
45
celtica et semen baucie et castoreum et auellane et
46
ficus et rutha. Et de illis que laudata sunt in hoc capi〈-〉
47
tulo est vt in potu detur galbani fetidi pondus
48
ʒ.IIII. et myrrhe .ʒ.I. cum vino dulci. ¶ Et quan-
49
do post vomitum accidit inflatio vehemens tunc
50
da ei in potu aquam niuis et oleum rosaceum infrigi〈-〉
51
datum. ¶ Et oportet vt dormiat omnino: et non
52
dimittat seipsum taliter vt dormiat: immo opor-
53
tet vt euigilare ipsum faciam[*]faciam corrupt for faciant omnino et rideant
54
et clament in circuitu eius. Cumque manifestatur ei
55
forma et cognoscitur.[*]cognoscitur. corrupt for cognoscitur [redundant period] venenum curetur omne ve-
56
nenum cum eo quod dicitur in suo capitulo. ¶ Et hec quidem
57
manifestatio fit secundum duos modos quorum vnns[*]vnns corrupt for vnus est
58
vt cognoscatur cuius generis sit venenum: et secundus:
1
vt sciatur cuius speciei ipsum sit. ¶ Exemplum primi
2
est vt sciatur quod ipsum est ex incisiuis acutis. quare
3
curet ipsum cum eis que sunt sicut lac et butyrum cru-
4
dum et seludem currens factum cum oleo amigdalino
5
aut butyro cocto et cum omni quod frangit acuitatem: aut
6
sciatur quod est ex inflammantibus: quare infrigidetur cum cam-
7
phora et aqua rosacea et aqua coriandri et que sunt similia illis.
8
et omnia illa sint infrigidata cum niue. ¶ Et emplastrentur
9
membra eius principalia cum eis que sunt sicut altahaleb[*]altahaleb probably corrupt for almahaleb
10
et alia et renouetur super ipsum infrigidatto[*] infrigidatto corrupt for infrigidatio in omni hora.
11
¶ Et ex eis que conferunt huiusmodi valde est lac vaccinum
12
de quo extractum est butyrum infrigidatum. et si indiget
13
flobotomia flobotometur. ¶ Aut sciatur quod ipsum est ex stu-
14
pefacientibus: quare administrentur ea que sunt sicut ty-
15
riaca et medicamen de assa fetida in vino puro et
16
similiter alia. ¶ Aut sciatur quod est contrarium per substantiam. quare
17
curetur cum mitridato et tyriaca et medicamine mu〈-〉
18
schi et bezard: et vtatur carne et vino et administretur
19
ergo odor aromatum et euentetur locus ad quem va〈-〉
20
dit causa morandi: et induatur vestibus aromatizatis et
21
sternutet et fricetur os stomaci eius et suffletur in os ipsius
22
et tendantur capilli ipsius. ¶ Cum autem cognoscitur
23
species veneni curetur cum eo quod ipsi proprium est de illis
24
que dicemus. ¶ Et ad summum ex medicinis que
25
bibuntur causa venenorum: aut queritur confricatio
26
acuitatis veneni aut resolutio substantie eius si〈-〉
27
cut ex lacte et albezahar: aut queritur per eas exitus
28
substantie eius sicut per terram sigillatam aut queritur
29
oppositio qualitatis eius sicut potare alleum in
30
vino ad illum quem pupugit scorpio.
31
¶ De medicinis communibus ad venena. Capitulum .V.
32
SUnt medicine que contrarie sunt veneno:
33
quare non permittunt ipsum peruenire ad cor: et
34
sunt sicut tyriaca et mitridatum et albe-
35
zahar et que sunt experta: et terra sigilla-
36
ta et tyriaca facta ex ea et tyriaca diatesseron. ¶ Et
37
dixerunt quidam quod flos oleandri et folia eius liberant
38
a veneno. ¶ Et dicitur quod granis iuniperi in hac re non
39
est par. ℞. aniuden et radicis eius amborum ana .ʒ.I. et
40
sceha armene .ʒ.II. conficiantur cum melle et detur in po〈-〉
41
tu cum aqua malorum: et medicamen ex eo factum est vlti〈-〉
42
mum et radix buchormarien quando potatur cum vino et
43
calamento iterum: et semen napi. ¶ Et iterum aga-
44
rici .ʒ.II. cum vino et capilli veneris et malua et se-
45
men eius et folia ipsius et cinamomum et medul-
46
la leporis cum duabus vncijs aceti de vino aut de ca〈-〉
47
storeo aureum .I. cum vncijs .II. olei oliue et abrotani. Et
48
iterum sumatur aqua alhasce expressa et detur in
49
potu: et semen baucie proprie cretensis et assa et de-
50
coctio polij et decoctio siseleos. et semen arboris
51
serapini mirabile est. ¶ Compositum. ℞. seminis na〈-〉
52
pi siluestris et castorei et foliorum arundinis omnium
53
ana partem .I. pulpe colloquintide triplum omnium: detur in
54
potu ex ea auellana magna. ¶ Et res quarum
55
operationes proportionantur cum proprietatibus
56
in eis sunt sicut illud quod dixerunt quod caro da〈-〉
57
mule siluestris mundificata salita est de fortiori-
58
bus medicinis ad expellenda venena.
1
¶ Summa prima de venenis congelatorum ex mine〈-〉
2
ris et alijs.
¶ De lapide armeno. Capitulum .I.
3
QUidam hominum dixerunt quod in lapi〈-〉
4
dibus est lapis venenosus similis
5
corallo et quod pondus sexte .ʒ.I. ex
6
eo est interficiens et inuenimus ipsum
7
in venenis veris que operantur tota
8
substantia sicut napellus. Et dixerunt
9
quod cura eius est cura napelli et medicine magis
10
iuuatiue sunt albezahard.
11
¶ De argento viuo et eius cura. Capitulum .II.
12
ARgentum quidem viuum plurimi qui bibunt non
13
leduntur eo. Egreditur enim cum dispositione sua
14
per inferiorem regionem. ¶ At vero ei in cuius
15
aure funditur argentum viuum accidunt dolor
16
vehemens et commixtio rationis: et quandoque perducit ad
17
spasmum et sentit grauedinem vehementem illius late-
18
ris. et quandoque perducit ad epilepsiam et apoplexam[*]apoplexam corrupt for apoplexiam propter
19
lesionem substantie cerebri cum frigore eius et commotionem et
20
permutationem ipsius. ¶ Extinctum autem et sublima〈-〉
21
tum vel subtiliatum est malum nociuum incisiuum ex quo ac〈-〉
22
cidunt accidentia similia accidentibus eius qui bibit litargi-
23
rium ex punctura et tensione intestinorum et deambulatione
24
sanguinis et grauitate lingue et grauedine stomaci et
25
apostematur corpus eius et retinetur vrina ipsius. ¶ Cura de
26
bona curatione post vomitum et ea que currunt cursu
27
eius est vt in potu detur de medicinis que sunt sicut myrrha
28
pondus .ʒ.III. in vino. et tribuatur in potu cum aqua mel-
29
lis vice vna post aliam. Et iterum fiat clystere cum ea cum
30
baurach: deinde consequenter post illud adhibeatur cura〈-〉
31
tio rasure: et clystere eius cum confortatione cordis iterum
32
cum medicinis communibus. ¶ Cum autem est effusum in aure
33
oportet tunc vt surgat super pedem vnum et saliat super partem il〈-〉
34
lam cum iam inclinauerit caput suum quamplurimum possibile est ei
35
declinare. et proprie cum suspenditur per manum que est in la〈-〉
36
tere alio ab aliqua re et similiter quando commouetur super illam
37
partem. ¶ Et ille qui vult colligere ipsum cum radio plum-
38
bi intromisso in aure et inuenit argentum viuum cum eo
39
suspensum est errans: quoniam argentum viuum quando est in il〈-〉
40
lo loco et qui prouinquius[*]prouinquius corrupt for propinquius est ei non indiget patiens
41
nisi vt concutiatur et saliat tantum. et si fuerit profundius
42
quam in illo loco non fit iuuamentum per illum stilum
43
et non peruenit ad ipsum.
¶ De lithargyrio
44
et limatura plumbi et cura eorum. Capitulum .III.
45
ACcidit ei qui bibit litargyrium vt apostemetur
46
corpus eius et grauetur lingua ipsius et retinentur
47
eius vrina et stercus: et fortasse non retinetur
48
stercus immo superfluit fluxus ventris eius: et
49
sentit grauitatem in stomaco suo et suis intestinis: ita vt
50
quandoque egrediatur anus et perueniat ad rasuram: et sit
51
in supremo eius inflatio: et exit in ventre eius quasi glandu-
52
la lapidea: et sit color eius plumbinus et constringitur an-
53
helitus ipsius et fortasse prefocatur: et quandoque accidunt cum eo
54
accidentia ileos et fit color corporis sicut color plumbi et
55
similiter limatura plumbi. ¶ Cura eius. Oportet vt succur〈-〉
56
ratur et incipiatur cum curatione communi ex vomitu: et fit cum
57
aliquo in quo sit apertio sicut decoctio seminis apij et ficus
58
et aneti et baurach. ¶ Et oportet vt in potu dentur
1
mirrhe .ʒ.III. in vino aut detur in potu spica roma〈-〉
2
na cum fimo columbe pascentis cum vino: quoniam ipse cu〈-〉
3
rat. ¶ Et oportet vt in potu tribuatur absinthium et ysopus
4
aut semen apij aut piper proprie: totum illud cum vino aut
5
pondus .ʒ.I. myrrhe cum pondere medie .ʒ. piperis do〈-〉
6
nec sudet. ¶ Et dentur in potu sex silique scamonee in
7
aqua mellis. ¶ Et cibi eius quibus oportet assidue vti
8
sint alesfidabegi facta ex carne agni. Et signum
9
sanitatis eius est quod soluitur natura et prouocatur
10
vrina. Et ad vltimum indiget aperitiuis cogni〈-〉
11
tis prouocatiuis et solutiuis.
12
¶ De potatione ceruse et cura eius. Capitulum .IIII.
13
ACcidit ei qui bibit ipsam vt albificetur
14
lingua eius et mollificentur membra ipsius
15
et vehementes fiant tusses et singultus eius
16
et permisceatur eius ratio et infrigidetur corpus eius:
17
et infrigidetur eius cerebrum et exiccetur et superueniat ei
18
syncopis: et quandoque sentit in gutture suo ponticitatem
19
et inuenit in vua et lingua sua asperitatem et siccita-
20
tem: et in ventre suo puncturam et in stomaco mordificatio〈-〉
21
nem et in ore stomaci dolorem et in hypocondrijs tensionem
22
et in anhelitu stricturam: et fortasse peruenit ad prefo-
23
cationem et albificatur color corporis ei et quandoque mingit
24
nigrum et sanguineum. ¶ Cura eius est similis cure li-
25
thargirij: et dantur in potu scamonea in aqua mel-
26
lis et prouocantia vrinam et clysterizatur. et non permittatur
27
dormire. ¶ Et de his que ingrediuntur in faciendo
28
ipsum vomere sunt oleum alachoen et oleum de lilio
29
et oleum de narcisco. ¶ Et cadunt in medicinis eius
30
gumma pruni. et medicamen de sanguine draconis et fra-
31
xinus. ¶ Et iterum de illis que conferunt ei est vt co〈-〉
32
cedat[*]cocedat corrupt for comedat sisamum paruum et masticet ipsum et bibat super
33
ipsum vinum.
¶ De gypso et eius cura. Capitulum .V.
34
EX gypso accidit simile ei quod accidit ex ceru-
35
sa. Uerum eius strangulatio magnificatur.
36
Et oportet vt curetur cura ceruse et curatio-
37
ne fungorum. deinde dentur in potu muci〈-〉
38
lagines viscose et remoueatur asperitas gutturis
39
propter lenificationem predictam et sorbitiones lenifican〈-〉
40
tes. Et indiget solutione ventris cum scamonea et similibus.
41
et iteretur solutio aliquotiens. Et si abrasio fiat curetur ab〈-〉
42
rasio. et de eis que rememorantur ad gypsum est cinis
43
extremitatum vitis cum hasce.
¶ De vzifur.
44
et almagra de minera et eorum cura. Capitulum .VI.
45
ACcidunt ex ambobus accidentia similia acci-
46
dentibus argenti viui extincti: verum ex al-
47
magra quandoque accidit solutio ventris plurima
48
et est dignius signorum eius. Cura in illa[*]in illa cf. Venice 1564: est illa
49
eadem cura: deinde administrentur sorbitiones
50
pingues et adipes lenes.
51
¶ De alciniar[*]alciniar i.e. alziniar (cf. index fol. 505r as well as Venice 1564) et eins[*]eins corrupt for eius cura. Capitulum .VII.
52
ACcidunt ex eo punctura vehemens et
53
mordicatio fortis in gutture: et incisio
54
in visceribus et vlcera et vomitus. Et cu〈-〉
55
ratio est similis curationi arsenici quam
56
dicemus.
¶ De limatura ferri et eius scoria
57
ria[*]scoriaria corrupt for scoria et earum cura. Capitulum .VIII.
58
ACcidunt ex illis dolor vehemens in ven〈-〉
1
tre et siccitas in ore et inflatio et superat dolor capi〈-〉
2
tis. ¶ Cura est dare in potu lac cum eo quod soluit cum
3
fortitudine: deinde detur in potu butyrum coctum et cru〈-〉
4
dum tamdiu donec sedentur dispositiones ille. et assiduetur effu〈-〉
5
sio olei rosaceI et olei violacei et olei de salicibus conquassa-
6
torum cum aceto super capita eorum. Et quandoque datur in potu
7
potanti ipsum aliquid de magnete vt aggregetur illud quod
8
separatum est ad seipsum: deinde consequenter adhibentur soluti〈-〉
9
ua predicta. ¶ Et quandoque datur ei in potu ex ipso omni die pon〈-〉
10
dus .ʒ.I. deinde dant ei ad sorbendum post ipsum iura vn〈-〉
11
ctuosa lubricatiua cum butyro vaccino cocto. et
12
solutio ventris fiat si fuerit descendens: aut euo〈-〉
13
mat ipsum cum eis si est adhuc in stomaco.
14
¶ De calce et arsenico et eorum cura. Capitulum .IX.
15
EI cui datur in potu ex ambobus simul
16
accidunt punctura et vlcera in intestinis. et ei cui
17
in potu datur arsenicum sublimatum accidit
18
ex ipso proximum illi quod accidit ei ex ma-
19
gra. et quandoque accidit tussis ledens. ¶ Et cui in potu
20
datur calx sola accidunt siccitas oris et dolor stomaci: et
21
difficultas vrine et solutio ventris cum sanguine et egre〈-〉
22
ditur calx in vrina eius. et quandoque accidit ex ea frigus extre-
23
mitatum et accidit sincopis et quandoque exiccatur lingua et
24
accidit prefocatio. ¶ Cura. Incipiat cum eo quod oportet:
25
deinde detur in potu aqua calida cum iulep vt euomat aut
26
cum oleo: deinde sumat decoctionem seminis lini et deco〈-〉
27
ctionem rizi et decoctionem eruce et aggregationem ambarum
28
aut succum molochie cum melle et non cesset sumere in
29
potu lac et mucilagines et viscosa et vnctuosa et iu-
30
ra cum adipibus et proprie cum maluis. ¶ Et curetur tus-
31
sis si acciderit ei cum lenitiuis. Et cura calcis est
32
vomitus et clisteria et vnctuositas et lenificatio: et
33
cura eius est proxima cure arsenicorum. Et de istis que
34
dicuntur in hoc est vt sumatur vrina asini et fel gazeli et
35
detur in potu quantitas .ʒ.I. in aqua calida.
¶ De aqua
36
faponis[*]faponis corrupt for saponis draganti et aluminis[*]draganti et aluminis cf. index fol. 505r: draganto et alumine et eorum cura. Capitulum .X.
37
AQua saponis propinqua est dispositioni
38
calcis et arsenici et cura eorum est cura il〈-〉
39
lius. ¶ Dragantum et alumen. Com-
40
mouetur ex potu amborum tussis ve〈-〉
41
hemens perducens ad ptisim. ¶ Cura eorum
42
est potare lac asininum et potare butyrum cru-
43
dum et zuccarum et syrupos de ysopo et similia.
44
¶ De potu aque frigide in ieiunio et eius cura. Capitulum .XI.
45
EX potu illius in ieiunio et post balneum.
46
aut coitum timetur corruptio comple〈-〉
47
xionis et ydropisis. ¶ Cura est me-
48
dicamen de curcuma et medicamen de
49
musco et similia. et quandoque sufficit vinum pu-
50
rum et potare ipsum super eam.
51
¶ Summa secunda venenorum ex plantis.
52
¶ De napello et cura eius. Capitulum .I.
53
NApellus est de deterioribus. Et
54
accidit potanti ipsum vt aposte-
55
mentur labia ipsius et lingua eius:
56
et egrediantur oculi eius: et frequen-
57
tes fiunt super ipsum vertigo et sin-
58
copis: et crura ipsius non operantur
1
et est malus[*]malus cf. Venice 1564: malum: et qui euadunt ex eo raro euadunt
2
quin cadant in ethicam aut pthisim: et quandoque accidit
3
tenasmon. et eius succo imbibuntur sagitte et inter〈-〉
4
ficiunt quem inueniunt statim. ¶ Cura. Oportet vt
5
festinetur ad faciendum vomere bibentem ipsum cum de〈-〉
6
coctione seminis napi. et detur in potu vinum et butyrum co〈-〉
7
ctum vaccinum dando potum super potum et similiter decoctio
8
corticum glandium cum vino. Deinde cura eius prin〈-〉
9
cipalis est bezahar et medicamen de musco et al〈-〉
10
geduar et thure. et tyriaca magna quandoque confert in
11
eo vsque ad terminum. ¶ Et de melioribus rebus
12
est vt in potu detur muschus in fricatione albezard:
13
aut quantitas .ʒ.I. de medicamine muschi cum siliqua
14
vna muschi. ¶ Et existimant quidam quod radices
15
capparis sunt bezehar napelli: et omnia albezaha-
16
rat sunt bona ei: et proprie illud quod similatur alumini:
17
et habet fila sicut fila lithargyrij et animal nominatum furi-
18
nus et est mus contrarius napello. et destruitur eius ope〈-〉
19
ratio cum comedit ex ipso.
20
¶ De cornu spice et eius cura. Capitulum .II.
21
APparent in eo qui in potu ex eis su〈-〉
22
mit signa sirsen: et nigredo lingue et di〈-〉
23
stillat sanguis ex virga eius guttatim.
24
¶ Cura. Oportet post curam communem ex vo-
25
mitu cum aqua ordei cum oleo rosaceo tepido et similibus.
26
vt in potu detur camphore aureus .I vncia[*]vncia corrupt for in vncia .I. aque rosacee. ¶ Et
27
emplastretur epar: et cor ipsius cum emplastris vehe〈-〉
28
mentis siccitatis et camphoratis et cum sandalis
29
confectis et detur in potu quod sit sicut sauich malorum
30
acetosorum et sauich ordei cum aqua niuis in iu-
31
lep. dentur in potu succus granatorum acetosorum et
32
succus citrolorum et melonis alraki et aqua ordei
33
et aqua solatri et aqua lactis acetosi.
34
¶ De murkion et eius cura. Capitulum .III.
35
HAnc medicinam ignoro et existimo ex
36
quibusdam modis existimationis quod ipsa
37
est similis napello. ¶ Et signa que propria
38
sunt huius medicine debentur esse quod ac-
39
cidunt ei qui bibit ipsam mordicatio in ventre
40
et singultus et sincopis. et citrinitas in facie tota.
41
et proprie in labijs et infrigidatur anhelitus eius et fetet
42
corpus eius et stupefit et miscetur ex eo ratio post gra〈-〉
43
uitatem in capite et minoratur pulsus. et abscin〈-〉
44
ditur et sudat sudore frigido et rubet et moritur.
45
¶ Et cura eius est cura napelli. ¶ Numeratio
46
medicinarum venenosarum calidarum.
47
¶ De euforbio et cura eius. Capitulum .IIII.
48
ACcidunt ex eo angustia vehemens et
49
inflatio et eueniunt mordicatio in ven〈-〉
50
tre et singultus et fluxus ventris ex ipso
51
cum superfluitate. ¶ Curatio oportet vt euo-
52
mat deinde infrigidetur et detur in potu butyrum cru〈-〉
53
dum. et coctum cum fortitudine. deinde curetur curatione
54
cornu spice et stet super aquam granati muzi et
55
aquam malorum muzorum et aquam lactis acetosi.
56
¶ De lacte titimallorum et eius cura. Capitulum .V.
57
ET ipsa quidem sunt septem dicta in medicinis
58
singularibus et proprie lac alsabrem et lac
1
alhasir et lac alhaginati. et non accidit ex eis ex mor〈-〉
2
dicatione et solutione ventris sublimi nisi quod accidit ex
3
euforbio: quare oportet vt frangatur eorum virtus cum lacte extra〈-〉
4
cto butyro: et butyro cocto. et crudo. et curetur ac-
5
cidens proueniens ex eis de solutione ventris cum san〈-〉
6
guine: aut mictu eius cum eo quod scitur in capitulo eius.
7
¶ Et dicitur quod de lacte sabrem interficit pondus .ʒ.〈-〉
8
II. et cura eius est balneatio cum aqua dactilorum imma〈-〉
9
turorum et lactis alhasir interficit poonond .ʒ.II. in duobus
10
diebus et constringit epar. ¶ Et cura eius iterum est similis illi.
11
¶ De scamonea et cura eius. Capitulum .VI.
12
DOsis eius interficiens est .ʒ.2. et habet di-
13
spositiones proximas illis que dicta sunt.
14
et de eis que oportet vt frangant malitiam
15
eius sunt lac extracto butyro et sauich ma〈-〉
16
lorum et rob cydoniorum et rob de ribes et sumach.
17
¶ De almezerion et camelea et earum cura. Capitulum .VII.
18
DOsis interficiens eius est .ʒ.II. et accidunt
19
ex eo vomitus et solutio ventris superflua
20
et nigrum quod nominatur camelea est interfi-
21
ciens plus accidunt ex eo mordicatio ve〈-〉
22
hemens in visceribus: et dolor in corpore toto
23
et commotio et singultus: deinde vomitus flegma〈-〉
24
ticus. et spumosus: deinde perducit ad spasmum et
25
destruit vocem. ¶ Cura. Necessarium est dare in potu
26
lac dulce et butyrum coctum frequenter et iulep ite-
27
rum vt illud frangat malitiam eius. et quando magnifi〈-〉
28
catur timor tunc necessarium est dare in potu
29
tyriacam et mithridatum et medicamen de terra sigil-
30
lata. et cum sedatur detur in potu post ipsa oxymel et en〈-〉
31
diuia diebus aliquot vt remoueatur malitia complexionis.
32
¶ De oleandro et eius cura. Capitulum .VIII.
33
OLeander plurimum interficit homines et animalia et
34
parum ipsius facit incurrere angustiam vehementem
35
et inflammationem ventris et inflammationem
36
maximam et est calida et sicca mordicatiua
37
incisiua. et aqua in qua nascitur oleander est mala et cum non est
38
excusatio ab ea oportet tunc vt distilletur aut misceatur cum
39
iulep. ¶ Cura. Oportet vt sumat decoctionem fenugreci et
40
dactilos alscebehir[*]alscebehir cf. Venice 1564: ascebehir: quoniam sunt mirabiles. et semen
41
agnicasti et agnus castus ipse et decoctio amborum est tyria〈-〉
42
ca eius. et ficus cum melle et zuccaro: et iulep: et dul〈-〉
43
cia omnia. et rob vue est bonum: et cum hoc necessaria sunt vn〈-〉
44
ctuosa que sciuisti multotiens et sequi ea cum clisteribus.
45
¶ De anacardis et eorum cura. Capitulum .IX.
46
ACcidunt ex eis incisio in gutture et concaui〈-〉
47
tate ventris et inflatio et egritudines
48
acute: et quandoque destruunt quedam membra et
49
cum ex eis saluatur faciunt accidere alienationem
50
propterea quia adurunt melancoliam. et quod de eis interficit est pon-
51
dus .II. aureorum et quandoque non nocent quibusdam hominibus cum pro〈-〉
52
prietate et proprie cum comedunt eos cum nucibus. et ego
53
iam vidi qui ex eis mordebat cum nucibus et non cor-
54
rumpebatur ex eis. ¶ Curatio. Dentur in potu oleum
55
amigdalinum et sisaminum et butyrum coctum et crudum
56
et lac dulce et vnctuosa ex iuribus et ex eis que cur〈-〉
57
runt hoc cursu vt sedentur mordicatio et madhidh
58
deinde detur in potu lac acetosum vaccinum infrigida-
1
tum et aqua fructuum infrigidata et sedeat in aqua
2
dactilorum immaturorum et curetur curatione sir〈-〉
3
sen. ¶ Et de rebus quibus curatur sunt grana pi-
4
ni. et nux est eorum bezahar.
5
¶ De alkebikengi et eius cura. Capitulum .X.
6
ESt iterum de eis que interficiunt sua
7
acuitate. ¶ Eius cura est similis cure
8
anacardorum. Et olea sunt de rebus
9
magis iuuatiuis nocumento eius.
10
¶ De staphisagria et eius cura. Capitulum .XI.
11
ACcidentia eius et doloris ipsius sunt
12
sicut accidentia cantaridarum. ¶ Et
13
cura earum est cura eius. et nos dice-
14
mus illud in capitulo suo.
15
¶ De rutha agrestis et eius cura. Capitulum .XII.
16
ACcidunt eis qui bibunt ex ea egressio
17
oculi ad exteriora et adustio et inflam-
18
matio vehemens. ¶ Cura eius. Oportet
19
vt euomat cum aqua calida et oleo de〈-〉
20
inde curetur cura oleandri et similium.
21
¶ De thefisie[*]thefisie cf. index fol. 505r: tephesia et eius cura. Capitulum .XIII.
22
HEc est gumma ruthe montane: et quandoque
23
sentitur in sapore eius sicut sapor albe-
24
darungi et est calida: et accidit illi qui
25
bibit eam retentio eorum omnium que cur〈-〉
26
runt ex vtrisque vijs et apostematur lingua et accidunt rugi-
27
tus et inflatio et adustio in gutture et stomaco et egressio
28
oculi et rubedo faciei et fortasse fiunt serre in cor〈-〉
29
pore ex acuitate eius: et multotiens perducit ad
30
difficultatem et paruitatem anhelitus. ¶ Cura est vt
31
properet et euomat et sumat in potu post illud lac
32
et butyrum coctum et crudum et aquam ordei et gargari〈-〉
33
zet cum oleo rosaceo et lacte dulci. et dentur in potu si-
34
rupus acetosus et infusio absyntij et ex eis que
35
nota sunt apud eos sicut bezahar et semen eius
36
et gluten albotin et radix almaruth et decoctio
37
origani. et dicitur iterum quod castoreum cum aceto calefa-
38
cto aut melle: et hoc forsitan est secundum semitam proprie〈-〉
39
tatis: aut secundum semitam expellendi a corpore cum
40
resolutione: verum secundum apparitionem necessita〈-〉
41
tis infrigidatio est conuenientior.
42
¶ De algilbehenech[*]algilbehenech cf. index fol. 505r: algelbenech et eius cura. Capitulum .XIIII.
43
ACcidentia eius et cura ipsius et cura-
44
tio condisi et ellebori albi sunt eadem.
45
¶ De adende asini et eius cura. Capitulum .XV.
46
ACcidit ex eis solutio ventris maxima val〈-〉
47
de. ¶ Cura. Oportet vt euomat si potest et
48
frangatur virtus eius dando in potu
49
lac extracto butyro et elaboretur in prohiben〈-〉
50
do solutionem ventris. et quandoque succurrit ad nocumen〈-〉
51
tum earum ad prohibendam solutionem ipsarum tyriaca.
52
¶ De condisi et elleboro albo et ciclamine et
53
succo cucumeris asinini: et speciebus nigelle male
54
et agarico nigro et eorum cura. Capitulum .XVI.
55
COndisi facit euomere vomitum ma〈-〉
56
gnum: et quandoque fit prefocatio ex eo. et similiter
57
ciclamen et elleborus albus: ipse enim
58
facit vomere et facit nauseam: et quandoque
1
aggregat quod non expellitur immo prefocat solutionem
2
ventris. Et omnia perueniunt cum homine ad syncopim
3
et casum virtutis et sudorem frigidum et spasmum et proprie
4
elleborus albus et agaricum nigrum quoniam ambo sunt
5
similis impressionis. ¶ Inquit Galienus. Pulsus biben-
6
tis elleborum album in principio suo est latus rarus
7
debilis valde tardus valde propter prefocationem calo-
8
ris innati sub materia plurima quam consecuta est virtus
9
medicine subito et non potest eam expellere natura et cum
10
dominatur apparetur diuersitas cui non est ordo: quoniam vir〈-〉
11
tus intriseca est coartata. Cum autem incipit ordi-
12
nari et equari valde incipit egri dispositio bona fieri.
13
¶ Quod si eius dispositio fuerit tendens ad rectifica〈-〉
14
tionem: immo ad singultum et spasmum debilitatur pul-
15
sus et diuersificatur et inspissatur valde cum ergo pre〈-〉
16
focatur rectificatur sine ordine et tardatur quoniam calor ex〈-〉
17
tinguitur: et quoniam apparet in ipso vndositas humi-
18
ditatis: et elleborus quidem est ex eis que interfi-
19
ciunt canes. ¶ Cura. Oportet vt properes ad mun〈-〉
20
dificandum eum cum eis que scis: aut facias descen〈-〉
21
dere materiam nocumenti eius cum clisteri forti cum
22
eis que sunt sicut pulpa colloquintide: deinde ad-
23
ministra ei clistere cum eis que dominantur in capitulo fungo〈-〉
24
rum: et quando minoratur vomitus: si est in principio
25
fiat vt euomat: et non sit res plurima: quare oportet
26
vt impleatur venter eius aqua tepida deinde euo〈-〉
27
mat: deinde iteretur. ¶ Et quando accidit spasmus
28
detur in potu lac cum butyro plurimo et inungatur
29
iuncture eius cum ceratis lenibus et applicetur
30
tine temperate et curetur cura spasmi sicci.
31
¶ De elleboro nigro et cura eius. Capitulum .XVII.
32
ACcidunt ex eo solutio ventris vehemens
33
et prefocatio et cum dantur in potu .ʒ.II.
34
spasmat et interficit: et antecedunt illud
35
pulsus cordis et adustio lingue et stri-
36
ctura super eam et eructuatio plurima et inflatio: de〈-〉
37
inde spasmatur ex eo quod est cum ipso et tremit et
38
moritur. ¶ Curs[*]Curs corrupt for Cura. Frange iterum virtutem eius cum
39
eis que sciuisti: et vt des in potu absynthium cum
40
vino: aut sumantur cymini et anisi et castorei et spi〈-〉
41
ce partes equales: et dentur in potu ex eo circiter .ʒ.〈-〉
42
II. cum vino et pone super inflationem pannos calefa〈-〉
43
ctos propter putrefactiones exiccantes ex eis que sciui〈-〉
44
sti: deinde ciba ipsum caseo recenti cum melle et
45
butyro recente cocto et iuribus vnctuosis et vino
46
dulci et vino plurime commixtionis. ¶ Et si acci〈-〉
47
derit ex eo spasmus: tunc fac illud quod dictum est in
48
capitulo ellebori albi. ¶ Et cum solutio ventris eius
49
superfluit sedeat in aqua frigida et bibat alrobub
50
et medicinas restringentes.
51
¶ De amoras danici[*]amoras danici cf. index fol. 505r: almoras dauich et cura eius. Capitulum .XVIII.
52
ACcidunt ex pondere .ʒ.II. eius pruri-
53
tus: et apostema mortale. Cura eius
54
est cura euforbij.
55
¶ De aldediu et cura eius. Capitulum .XIX.
56
QUando plurimum sumitur ex eo interficit.
57
¶ Cura eius illud quod facit vomere et
58
solutionem ventris cum generibus lactis et
1
vnctuosis secundum modum quem sciuisti.
¶ De ke〈-〉
2
sbu et alkerua[*]kesbu et alkerua cf. index fol. 505r: kelbu et alkerua and Venice 1564: kesbu alkerua et sisamo et eorum cura. Capitulum .XX.
3
DIcitur quod perscrutatio vltima in expressio〈-〉
4
ne horum duorum est venenum vehe〈-〉
5
hemens interficiens. Et quod cura eius
6
est cura communis.
7
¶ De castoreo et eius cura. Capitulum .XXI.
8
CUm castoreum rancidum fit accidunt ex eo
9
accidentia birsen calidi cum strangulatio-
10
ne: et interficit illud in die vno et proprie
11
illud quod de eo est nigrum et fetidum et ci-
12
nerulentum quod declinat ad nigredinem. ¶ Cura.
13
Oportet vt euomat ex eo cum aqua aneti et calamen〈-〉
14
ti et seuesten cum melle et vino: deinde dentur in
15
potu acetosa sicut acetositas citri et robub et fru-
16
ctuum acetosorum et acetum vini solum. et lac vaccinum
17
acetosum et succus malorum et lac asininum.
18
¶ De squilla agresti et eius cura. Capitulum .XXII.
19
QUandoque accidit ex acceptione eius
20
et ex multo vsu tenendi eam et deferen〈-〉
21
di iterum exulceratio intestinorum et via-
22
rum epatis: et antecedunt eam punctu〈-〉
23
ra et incisio cum accidit illud: quare oportet vt festi〈-〉
24
net et sumat in potu lac decoctum cum frustis fer-
25
ri ignitis et vitellos ouorum elixatorum in aceto et
26
suffuf seminum et cum frixis et similibus.
27
¶ De strangulatore adib et strangulatore leo-
28
pardi et eorum cura. Capitulum .XXIII.
29
ACcidunt ei qui sumit ex eis ambobus
30
ponticitas in palato et vua et meri et
31
canna pulmonis et siccitas cum apostemate
32
et eleuatur ex ore eius vapor fumosus et
33
peruenit lesio ad separationem lingue eius et tremo〈-〉
34
rem temporum ipsius: deinde ad tremorem et ad spasmum
35
et obfuscationem coloris et prefocationem. et fit illud
36
cum rugitu in ventre et ventositate plurima. et
37
accidunt bibenti strangulatorem leopardi scotomia
38
et tenebrositas oculi quotiens vult ire cum humo〈-〉
39
re in oculis et grauatur pectus eius. et strangulator
40
quidem leopardi nascitur in terris edeilla et locis alijs
41
et est amari saporis et horridi odoris. ¶ Cura.
42
Oportet vt tu properes ad faciendum ipsum vomere cum
43
eis que scis: deinde clisteriza ipsum: et postea da
44
in potu sicut origanum montanum et prassium et ru〈-〉
45
tha et absynthium et sceha armenum cum vino
46
et camepitheos in vino: aut detur in potu olei
47
balsami quantitas .ʒ.I.ß. in vino. Et melius vinum
48
est illud in quo extinctum est ferrum et argentum
49
et aurum et scoria ferri ipsius est bona. Et coagu〈-〉
50
la et proprie coagulum cerui et gazeli et hedi: de〈-〉
51
inde iura vnctuosa.
52
¶ De aredarot[*]aredarot cf. index fol. 505r: areddayot et eius cura. Capitulum .XXIIII.
53
FOlia eius interficiunt animalia: et li〈-〉
54
gnum eius quandoque interficit. ¶ Et
55
cura eius est cura communis et est pro-
56
xima cura[*]cura corrupt for cure oleandri.
57
¶ De cortice rizi et eius cura. Capitulum .XXV.
1
ILli cui datur in potu cortex rizi secundum
2
quod dixerunt quidam primorum accidit statim
3
dolor in ore et in lingua: et apostematur lin-
4
gua eius deinde extenditur dolor in vm〈-〉
5
bilico et stomaco: et intestinis eius et inflammatur totum
6
corpus eius et nominant eum in venenis. ¶ Cura.
7
Curetur curatione cantaridum: et oportet vt sint in
8
oleo quod ipse in potu sumit decocta cidonia.
9
¶ De semine vrtice et eius cura. Capitulum .XXVI.
10
ACcidit ex eo illud quod accidit ex squilla.
11
Et iterum accidit ex eo quandoque tussis for-
12
tis. et cura eius est cura squille. Uerum
13
tussis eius curatur cum lenitiuis sicut
14
est sirupus violarum cum aqua ordei et alijs ex medi-
15
cinis tussis.
¶ De turbith malo citrino et
16
nigro et eius cura. Capitulum .XXVII.
17
ACcidunt ex eo sicut sunt accidentia el〈-〉
18
lebori nigri et agarici nigri. Et cura
19
eius est illa cura et appropriatur ei sor〈-〉
20
bere oleum amigdale magne.
21
¶ De sebardion[*]sebardion cf. index fol. 505r: sabardion et eius cura. Capitulum .XXVIII.
22
EGo non cognosco materiam huius medi〈-〉
23
cine: neque curam eius nisi communem: et existi〈-〉
24
mo ipsam esse de acutis et non elon-
25
gatur quin sit de non acutis. ¶ Di-
26
xerunt ergo. est medicina ex qua accidit permix〈-〉
27
tio rationis et tetanus ita vt accidat labio eius de〈-〉
28
tensione dispositio similis risui: et exemplificant greci
29
quod ipse ridet risa sebardion. ¶ Et cura eius est
30
cura communis. Et dixerunt quidam: oportet vt euomat bi〈-〉
31
bens ipsam et bibat post ipsam aquam mellis et
32
conferunt ei potus lactis et inungere manus cum
33
calefacientibus et administratio tine calide et fri〈-〉
34
catio et medicine ad spasmum malignum.
35
¶ De tusum et eius cura. Capitulum .XXIX.
36
HUiusmodi iterum non cognosco naturam
37
neque curam et existimo ipsam esse de
38
acutis et non est longinquum quin sit
39
de non acutis. ¶ Et dicitur quod facit acci-
40
dere flegmonem in labijs et lingua et maniam et
41
alienationem et casum pulsus.
42
¶ De medullis fructuum rancidis et earum
43
cura. Capitulum .XXX.
44
DIspositiones earum et cura proxime sunt eis
45
que dicta sunt in squilla et proprie cum
46
robub fructuum sicut est sirupus de
47
agresta et ribes et malorum et vrtice.
48
¶ Et accidunt ex eis nausea et sincopis et angu〈-〉
49
stia et iste medulle sunt sicut nuces et nuclei chry-
50
somillorum neregil et amigdale.
51
¶ De vino puro in ieiunio et eius cura. Capitulum . XXX[*]XXX corrupt for XXXI.
52
MUltotiens facit illud accidere prefoca-
53
tionem et dolores et inflammationem et pro-
54
prie post exercitium et laborem et proprie
55
quando vinum est grossum et dulce. ¶ Cu-
56
ra est euacuatio per flobotomiam et solutionem ventris si necesse
57
est. ¶ Et vomitus est optima medicina si possibile
58
est: deinde infrigidetur complexio cum aqua frigida et aqua
1
lactis acetosi de quo extractum est butyrum et aqua
2
fructuum et trociscis de camphora et similibus.
3
¶ De melle malo et eius cura. Capitulum .XXXII.
4
PLurimum eius affertur de regione ara-
5
bie et hoc mel est acutum faciens sternuta〈-〉
6
re illum qui ipsum odorat. ¶ Et accidunt ex
7
eo iterum accidentia mala et similis eis que
8
accidunt ex squilla et vrtica et similibus et festine veniunt
9
odoranti ipsum sincopis et sudor frigidus. Et de
10
melle est aliud malum quod dicam in accidentibus suis.
11
¶ Et cura eius est sicut iudicium iusquiami nigri
12
vt comedat rutham et pisces salitos. et potet siru〈-〉
13
pum nominatum aumeli: et non cesset comede〈-〉
14
re et euomere quantum possibile est ei.
15
¶ De aldibic et eius cura. Capitulum .XXXIII.
16
SI quis bibit aldibic accidunt rugitus in
17
ventre et punctura absque fluxu ventris
18
et vertigo. ¶ Cura. Oportet vt in potu den〈-〉
19
tur aqua et mel et euomat ea et clisteri〈-〉
20
zetur clisteri leui. et confert ei sumere in potu absin-
21
thium cum melle et sirupum acetosum. et illud quod ap-
22
propriatur cum decoctione eruce. ¶ Et iterum spica cum
23
castoreo et pipere vt vaporetur cum aqua calida et aceto.
24
¶ Summa .III. de medicinis que sunt ex plantis
25
venenosis frigidis.
26
¶ De opio et eius cura. Capitulum .I.
27
ACcidunt si bibitur opium stupor ex〈-〉
28
tremitatum et frigus eorum et pru-
29
ritus ex quibus odoratur odor opij
30
et vertigo et singultus et tenebro〈-〉
31
sitas oculorum et strictura gutturis
32
et anhelitus et citrinitas eorum et
33
obfuscatio extremitatum et citrinitas labiorum et fa〈-〉
34
ciei et difficultas sensata et profunditas somni et
35
retentio lingue et submersio oculorum. deinde perdu〈-〉
36
cit ad spasmum prefocantem et sudorem frigidum et anhelitum
37
frigidum et mortem. et de causis interfectionis eius est in〈-〉
38
grossatio sanguinis. quare non currit. et quod ipsum in-
39
frigidat spiritum et spasmat instrumenta anhelitus. Et do〈-〉
40
sis ex eo interficiens est pondus .ʒ.II. interficit enim
41
in duobus diebus et proprie quando datur in potu cum
42
vino quoniam facit illud magis operari nisi vinum ad hanc
43
summam deueniat vt ei resistat in corporibus calidis:
44
quoniam vehementius est ei contrarium et velocius penetrans
45
secundum quod diximus in canone. ¶ Cura eius. Admi〈-〉
46
nistrentur in eo regule euacuatiue communes ex vomitu cum
47
oleo ex aqua et sale et baurach. deinde cum sirupo
48
acetoso et dentur in potu aqua et mel. deinde cliste〈-〉
49
rizetur clisteribus fortibus et de medicinis eius sunt
50
sirupus acetosus et absinthium. ¶ Et iterum siru-
51
pus de absinthio et assa est tyriaca eius. et similiter ci-
52
namomum proprie et cum aceto et sirupo acetoso ite-
53
rum. ¶ Et similiter castoreum proprie et piper cum vino.
54
aut cum sirupo acetoso et origanum et ruta et sal et
55
similiter oleum rosaceum cum aceto. aut cum melle. Et allea et nu〈-〉
56
ces sunt bona in eo. Et detur in potu bibenti ipsum
57
tyriaca propria ei. ¶ ℞. asse et sauine et castorei et
58
piperis equales partes: conficiatur cum melle cuius
1
dosis sit a quantitate auellane vsque ad quantitem
2
nucis. ¶ Et multotiens liberat ab eo potare
3
aureum .I. asse in pondere .ʒ.XV. vini odoriferi. ¶ Et
4
vinum antiquum plurime quantitatis est mirabile ei
5
et proprie quando est subtile odoriferum plurimum tolerans aquam
6
et est cum cinamomo. et non est quod sit sicut tyria〈-〉
7
ca et sagzenea et mitridatum cum vino. ¶ Et oportet
8
vt commoueatur cerebrum eius post sternutationem cum
9
condisi et similibus quoniam est curatio bona ad expellen〈-〉
10
das causas eius. ¶ Et oportet vt trahantur capilli eius
11
et non permutatur dormire et vt inungatur corpus eius
12
cum oleis calidis sicut est oleum de costo et oleum
13
de lilio et odoret quod est sicut castoreum et sicut mu-
14
schus. ¶ Et oportet vt sedeat in tina calida vt non
15
spasmetur et non fiat fortis cum eo pruritus et sorbeat
16
iura pinguia et medullas proprie et adipes.
17
¶ De nuce methel et eius cura. Capitulum .II.
18
ACcidunt ex ea vertigo et rubedo ocu-
19
lorum et tenebrositas et ebrietas et pro-
20
funditas somni. et quandoque interficit ex ea
21
aureus .I. in die vno: et proprie est illa que est
22
inda et antequam interficiat accidunt ex ea sudor et an〈-〉
23
helitus frigidus. Illa autem que est minus media
24
.ʒ. facit profunditatem somni et inebriat et non inter〈-〉
25
ficit nisi debiles hominum. ¶ Cura. Maior cura
26
eius est vomere cum nitro et aqua et oleo et buty〈-〉
27
rum est tyriaca eius. et detur in potu cum ea plurimum
28
cum pipere et piretro et baccis lauri et cinamo-
29
mo et castoreo: et confert ponere extrema in aqua
30
calida et calefiat corpus cum panno. et inungatur
31
cum oleo de ben et costo et laboret quantum possibile est
32
ei: et exercitetur et cibetur post illud cibis pinguibus
33
et vino dulci et administretur cura opij.
34
¶ De aliabroce que est radix mandragore et
35
est assebizegi et eius cura. Capitulum .III.
36
ACcidentia eius sunt accidentia nucis
37
methel et dispositio eius est sunt[*]sunt corrupt for sicut lethargia
38
et pruritus et cuzez et surditas et quod
39
in ea deterius est sunt cortices ipsius
40
et grana ipsius sunt proxima illis et corpus eius
41
iterum quandoque efficit aliquid ex hoc. ¶ Cu-
42
ra proxima est cura nucis methel et opij. et opor〈-〉
43
tet vt in potu detur absinthium in vino et iterum
44
piper et castoreum et vinum et synapis et acetum
45
iuuatiuum est eis et omnibus calefactis. ¶ Et
46
fiat vt sternutet iterum cum huiusmodi medici〈-〉
47
nis et olfaciat picem et fumum galbani extincti.
48
¶ Et de eis que oportet vt ponantur super ca-
49
pita eorum sunt acetum vini et oleum rosaceum et non
50
dimittantur dormire: immo euigilentur trahen〈-〉
51
do capillos et faciendo sternutare et premendo
52
radicem pollicis.
53
¶ De darsion et eius cura. Capitulum .IIII.
54
ESt medicina de summa narcotico-
55
rum et est in natura iusquiami albi et
56
inebriat. Et accidunt ex ea in primis
57
nausea et singultus et punctura et dispo〈-〉
58
sitio sicut ileos: et quandoque facit vomere sangui〈-〉
1
nem et solutionem ventris: et facit ipsum exire et perducit
2
ad sincopim et facit profundum somnum et mortificat
3
ex quarto vsque ad septimum post stupefactionem cor-
4
poris totius. ¶ Et cura eius est cura communis.
5
¶ De iusquiamo albo: et eius cura. Capitulum .V.
6
ACcidit ipsum bibenti vt mollificentur mem〈-〉
7
bra eius et apostemetur lingua ipsius et egredia〈-〉
8
tur spuma ex ore eius et rubent oculi ipsius
9
et accidunt ei vertigo et tenebrositas ocu-
10
lorum et constrictio anhelitus et surditas et pruritus cor-
11
poris et gingiue et ebrietas et permixtio rationis. for〈-〉
12
tasse facit epilepsiam et quandoque narrat vocibus diuersis:
13
et quandoque rudit: et quandoque hinnit: et quandoque emittit vocem vt
14
mulus: et quandoque vt mula. ¶ Cura oportet vt in potu den-
15
tur statim aqua et mel: et lac vaccinum aut caprinum aut
16
ouium. iterum cum melle et absque melle et butyrum et gra〈-〉
17
na pini decocta cum vino aut amigdale pini. et ite〈-〉
18
rum decoctio ficuum: et iterum vinum dulce plurimum: et iterum ce-
19
pe assatum: et detur in potu semen raphani et synapis
20
et nasturtij et semen vrtice et omne acutum incisiuum: et den〈-〉
21
tur in potu aqua cepe et allei et raphani et semen eo〈-〉
22
rum: et non est aliquid sicut mitridatum et tyriaca et sag〈-〉
23
zenea et similia et tyriaca opij cura eius est vomere.
24
¶ De iusquiamo nigro et eius cura. Capitulum .VI.
25
ACcidunt ex eo prefocatio et frigus extremi〈-〉
26
tatum et tensio vehemens prefocans et tene-
27
brositas visus et forsitan non videt ali〈-〉
28
quid et destruit imaginationem et infrigidat
29
extrema deinde spasmat et prefocat et interficit.
30
¶ Cura. administra in primis clysteria et vomitum
31
et ventris solutionem secundum quod sciuisti incipiendo a clyste-
32
ribus: deinde da in potu de vino puro aliquid post
33
aliquid: hora post horam: quoniam est magni iuuamenti
34
cum eo quod bibit et absinthium: et detur in potu piper
35
cum vino: similiter castoreum et rutha et menta et al-
36
tit et folia lauri et grana eius et rob vue iterum.
37
¶ Et tyriaca opij iuuatiua est ei. et ex illis que
38
conferunt eis sunt semen vrtice et alaniuden et cor〈-〉
39
dumeni et storax omnia illa cum vino. et similiter decoctio
40
corticum mori et oleum balsami cum lacte. ¶ Et
41
oportet vt emplastretur venter eius et stomacus ex
42
farina trtici[*]trtici corrupt for tritici cum vino.
¶ De vua vulpis stu〈-〉
43
pefactiua mala: et eius cura. Capitulum .VII.
44
ACcidunt ex ea obfuscatio coloris et
45
exiccatio lingue et singultus et vomi〈-〉
46
tus plurimus et subito et fluxus ven-
47
tris cum abrasione mucosus. et acci-
48
dit ex ea in gustu sicut sapor lactis. ¶ Cura eo-
49
rum est secundum canonem communem fiat illud. aut detur in po〈-〉
50
tu lac asininum cum aqua mellis: et lac caprinum
51
iterum et altit cum aniso: et cochlee omnes iuua〈-〉
52
tiue sunt ei et pectora gallinarum decocta et co-
53
mestio amigdalarum amararum.
54
¶ De coriandro humido et eius cura. Capitulum .VIII.
55
CUm multum sumitur de coriandro humi〈-〉
56
do et comeditur circiter media libra aut
57
bibitur de succo eius subito et quod proxi〈-〉
58
mum sit ei vncie .IIII. eueniunt inde vertigo et
1
scotomia et permixtio rationis et grossitudo vocis
2
et profunditas somni et defectus vocis et sermo-
3
nis sicut ebrietas et alia et odoratur ex eo odor co〈-〉
4
riandri. ¶ Cura oportet vt euomat et proprie cum
5
oleo de lilio aut oleo oliue proprie cum decoctione
6
aneti et sit in ea baurach et cibetur vitellis ouorum
7
sorbilium cum sale et pipere et iure galline pinguis
8
cum sale plurimo et pipere. et similiter iure anse-
9
ris cum vino forti et puro: et detur ei in potu pau〈-〉
10
latim: et sit illud quod ipse comedit cum pipere plurimo
11
et sale: et confert ei aqua salsa et rob est vltimum ei.
12
¶ De psilio et eius cura. Capitulum .IX.
13
ACcidit ei qui bibit psilium casus virtutis et
14
pulsus et frigus totius corporis et tristitia et
15
constrictio anhelitus et tensio et inquietu-
16
do et stupor cum debilitate: deinde
17
sincopis. Cura eius est sicut cura coriandri.
18
¶ De fungis et tuberibus malis et eorum cura. Capitulum .X.
19
NOcumentum fungorum aut est per genus
20
eorum: quoniam de eis sunt qui sunt morta-
21
les: aut propter multam comestionem ex
22
eis. ¶ Et mali quidem in genere suo
23
sunt illi quorum ortus non est in loco in quo cogno〈-〉
24
scitur salus eius quod nascitur in ipso: immo est nati-
25
uitas eius in loco malo et apud lapide scilicet vene-
26
nosorum et apud arbores fortis qualitatis. et qui
27
de eis nigri sunt et virides vt color pauonis om〈-〉
28
nes sunt mali. et accidunt ex eis strangulatio et
29
constrictio anhelitus et inflatio ventris et stoma〈-〉
30
ci et singultus et punctura et citrinitas coloris et
31
paruitas pulsus et horripilatio et sincopis et su〈-〉
32
dor frigidus et interficiunt. ¶ Cura. Fiat vt
33
euomant cum eis que scis et proprie cum suc-
34
co raphani cum folijs suis: deinde detur eis ci-
35
nis vitis in syrupo acetoso. et pira sunt tyriaca
36
eorum. ¶ Et oportet post vomitum vt in potu
37
detur de muri nabati aliquid post aliquid et de
38
baurach. ¶ Et mel iterum est tyriaca eius. ¶ Et
39
stercus galline est maximi iuuamenti eis cum in
40
potu datur in syrupo acetoso. et baurach iterum
41
et sal indus et succus calamenti cum syrupo ace〈-〉
42
toso et baurach. ¶ Et confectiones calide sicut
43
dyapipereon et dyaciminum et vinum antiquum
44
forte et aristologia et radix opoponaci et fex vini et sy〈-〉
45
napis. ¶ Et iterum absinthium et origanum
46
montanum et decoctio amborum et decoctio fi-
47
cuum. ¶ Et oportet vt vaporetur quod est sub
48
hypocondrijs eius semper.
49
¶ De sagittis armenis et eius cura. Capitulum .XI.
50
ET de illis que conueniunt in hoc capitulo
51
est regimen curationis eius quem adu〈-〉
52
runt sagitte armene. Dixerunt.[*]Dixerunt. corrupt for Dixerunt [redundant period] quidam.
53
Oportet vt bibat statim galbanum.
54
quoniam est curatio illius. ¶ Dixerunt. Et
55
donnula siluestris scorticata[*]scorticata corrupt for excoriata [cf. Venice 1564] ex eius visceribus.
56
saliuatur et exiccetur et bibantur ex ea .II. aurei cum
57
vino. ¶ Et iam peruenit ad me quod potus sterco〈-〉
58
ris humani est tyriaca ad illud.
1
¶ Tractatus secundus de venenis ebibitis que
2
sunt ex animalibus.
Capitulum .I.
3
HOrum venenorum ebibitorum
4
ex animalibus quedam sunt que sunt
5
caro illius animalis et totum corpus
6
eius qualitercunque sit. Et quedam
7
sunt membrum proprium animalis. et que〈-〉
8
dam que sunt in humiditate eius.
9
Et omnis diuisio est secundum duas di〈-〉
10
uisiones. ex ipso enim est quod est propter substantiam eius
11
sicut caro ranarum lacunalium. Et ex ipso est quod est propter
12
accidens ei sicut pisces frigidi et assature suffo-
13
cate et lac coagulatum in stomaco.
14
¶ De animalibus que interficiunt omnino cor〈-〉
15
poribus suis aut corrumpunt et eius cura. Capitulum .II.
16
PRima quidem diuisio ex diuisionibus
17
est stellio et cantarides et rane et lepus
18
marinus et lacertus. Et diuisio secunda est
19
pisces frigidi et assature suffocate.
20
¶ De cantaridibus et eius cura. Capitulum .III.
21
CAntarides sunt acute mordicatiue fa-
22
cientes accidere puncturam et dolorem in
23
membris et omnino dolorem extensum ab
24
ore vsque ad pectinem: et etiam apud an〈-〉
25
chas et genua et hypocondria et vlcerant vesicam vl-
26
ceratione dolorosa apostemante virgam et pectinem ex parte
27
eius cum inflatione vehementi et faciunt surgere ad
28
vrinam. ¶ Quandoque ille qui eas sumpsit vult min-
29
gere et non potest: aut mingit sanguinem et frustum san〈-〉
30
guinis cum dolore vehementi. ¶ Et quandoque accidunt
31
cum hoc solutio ventris cum abrasione et syncopis et
32
grauitas et permixtio rationis et casus cum surgit
33
ad sellam[*]sellam corrupt for scellam. et plurimum lesionis earum est in vesica. Et
34
inuenit sumens eas in ore suo saporem alkitran et
35
picis. ¶ Et ista quidem animalia sunt nocibiliora in
36
eo quod sequitur ortum assethara ante et post et in au〈-〉
37
tumno. ¶ Cura. Oportet vt euomat et clysterizetur
38
sicut scis. ¶ Et oportet vt ponantur in eo cum quo vo〈-〉
39
mit et clysterizatur nitrum et decoctio ficuum iterum
40
et sit vomitus continuus vel frequens. et si viderit
41
vt intendat conseruationem vesice faciat: deinde detur
42
in potu lac potu frequente. et iterum psilium et aqua
43
portulace et butyrum crudum plurimum: deinde clyste-
44
rizetur iste cum aqua ordei et altee et albumine oui
45
et mucillagine seminis lini aut aqua ordei et aqua rizi
46
et decoctione fenugreci aut decoctione candarusij
47
et iuribus pingnibus[*]pingnibus corrupt for pinguibus et oleo amigdalino: et adi〈-〉
48
pe anseris et vitellis ouorum sorbilium et butyro co-
49
cto et melle aut iulep et oleo amigdalino. et lac
50
acetosum vaccinum bonum est ei. et conferunt ei aqua
51
mellis et decoctio cum granis diureticis sicut sunt
52
grano[*]grano corrupt for grana melonis et cucumeris. et decoctio ficuum
53
cum syrupo violarum et sicut si in potu detur oleum de
54
cydonis[*]cydonis i.e. cydonijs est tyriaca et oleum de lilio et similiter lutum sa-
55
mium. ¶ Et confert ei solutio ventris cum syrupo et hy-
56
dromelle. et oportet vt distilletur in virga bibentis ipsum
57
oleum rosaceum non cum clepsydria[*]clepsydria i.e. clepsydra (cf. Venice 1564 and Canon 3): immo cum embocto[*]embocto cf. Venice 1564: emboto
58
subtili et leniore quod est administretur[*]administretur i.e. et administretur tina tepida.
1
¶ De lepore marino: et eius cura. Capitulum .IIII.
2
ACcidunt ex ipso si de eo in potu detur
3
constrictio anhelitus et rubedo oculorum
4
et difficultas eius et tussis sicca et spu-
5
tum sanguinis et difficultas vrine et mi〈-〉
6
ctus sanguinis de vrina violacea: et dolor in stomaco et
7
vomitus superfluus colere et sanguinis et icteritia. et
8
angustia et dolor renum et egestio eius est viola〈-〉
9
cea. et quandoque est mucosa et sudat sudore fetido et
10
abhorret cibum. et cum videt pisces terretur ab eis.
11
¶ Et cum fit talis vt non terretur ab eis: tunc iam
12
sanatur et inuenit saporem piscis fetidi in ore suo
13
et in eructuatione sua cum salsedine etiam et plures[*]plures corrupt for plures qui
14
ex eo euadunt cadunt in ptisim. ¶ Curatio eius.
15
Confert ei potare lac caprinum iuuamentum vlti〈-〉
16
mum et lac asininum iterum et lac mulieris ex mammil〈-〉
17
la et virge alcanne: et semen altee humidum elixatum
18
et ius cancri fluuialis proprie quoniam ipse potest comede-
19
re ipsum sine reliquis lenificantibus. et eritius assatus
20
recens aut sanguis eius: et lacertum marinum non re〈-〉
21
fugit et comeditur ex eo. ¶ De medicinis vero
22
fortibus sunt calamentum fluuiale calidum recens et
23
sanguis anseris etiam et vrina hominis antiqua et ra-
24
dicum buchormarien octo oboli cum vino aut ki-
25
tran illa quantitas: et in vino et ellebori parum cum
26
vino. ¶ Et cum aduenit dies secundus excitationis
27
accidentium et quiescunt: fiant ei pillule de elleboro ni-
28
gro: et scamonea et agarico cum succi liquiritie par-
29
tibus equalibus: quarum dosis sit .ʒ.I. et quod supra est
30
parum cum kilef et signum sanitatis est quod videt pisces
31
et non terretur ex eis et comedit. et cum cadit in
32
ptisim curetur ptisis.
¶ De stellione et alhar〈-〉
33
be: et eorum cura. Capitulum .V.
34
CAro stellionis mortificans est: et quandoque
35
cadit in vino et moritur in eo et dissol〈-〉
36
uitur et fit illud vinum sicut venenum. et
37
accidunt ei qui ipsum bibit vomitus et do〈-〉
38
loris[*]doloris corrupt for dolor oris [cf. Venice 1564] stomaci vehemens. et alharbe iterum est mortifi-
39
candum vt hic et ouum eius sicut dicitur est venenum
40
vnius hore et dicam ipsum. ¶ Et dixerunt quidam
41
quod cum hoc animal decoquitur et spargitur decoctio
42
eius in aqua balnei fit viridis omnis qui balneatur ex eo
43
spacio quodam: deinde redit ad dispositionem paulatim.
44
et hunc quidem sermonem non verifico. ¶ Cura
45
est cura communis: et est sicut cura cantaridum.
46
¶ De lacertis et eius cura. Capitulum .VI.
47
SPecies lacertorum est salamandra aut
48
in ipsa est similitudo nature eius et que ei similan〈-〉
49
tur mortificans et accidunt ei qui bibit car-
50
nem eius apostema lingue et pruritus et dolor capitis et
51
adustio et tenebrositas oculorum. ¶ Cura. Su-
52
mantur sisamum et xilocaracte nabati et zuccarum
53
equaliter: et dentur in potu cum butyro cocto vac〈-〉
54
cino. et oportet vt detur in potu lac dulce et in-
55
ungatur cum oleo aliquo et balneetur.
56
¶ De potu salamandre et eius cura. Capitulum .VII.
57
HEc est species mordicantium quam dicam in ca〈-〉
58
pitulo mordicationis et accidunt a potu
1
eius dolores vehementes in ano et apostema sicut hy〈-〉
2
dropisis et in ventre spasmus et retentio vrine. Et
3
dicunt quidam aliter dicentes et est Atius alame-
4
diu et alij quod accidunt ei qui bibit ipsam apostema lin-
5
gue et destructio rationis et mollificatio et zemena
6
et denigratio locorum corporis et putrefactio par-
7
tium corporis que cadunt cum curatur homo: quare sa-
8
natur. ¶ Cura eius communis est vt cura opij. et den〈-〉
9
tur in potu tyriace plures sicut alfaroch et mytri〈-〉
10
datum et similia. ¶ Atius autem almediu dixit quod cu-
11
ra eius est cura illius qui accipit cantarides. Et
12
de illis que approprientur ei est vt sumantur ammo-
13
niacum et gluten albotin: et sumatur de eis aut am〈-〉
14
bo cum storace. ¶ Et confert ei aqua decoctionis
15
camepiteos in qua decocta sunt grana pini par〈-〉
16
ua et folia cupressi et semen vrtice: et bibatur cum
17
oleo: et similiter conferunt oua testudinis mari〈-〉
18
ne et rane decocte cum calamento.
19
¶ De ranis lacunalibus viridibus et marinis
20
rubeis et earum cura. Capitulum .VIII.
21
ACcidunt eis qui bibunt eas obfuscatio co〈-〉
22
loris ad citrinitatem tendens et apostema〈-〉
23
tio corporis secundum semitam mollitiei et adu-
24
stio in gutture et ore et difficultas anhelitus et te〈-〉
25
nebrositas oculorum et vertigo et fetor oris. et quan-
26
doque accidit spasmus aut tetanus. et quandoque acci-
27
dunt ei solutio ventris dissynterica et nausea et
28
vomitus et permixtio rationis et sincopis. et quan-
29
doque expellit sperma et vrinam et menstrua sine vo〈-〉
30
luntate: et eius qui euadit ex eis non saluantur den〈-〉
31
tes: immo cadunt. ¶ Cura. Euomat cum oleo et aqua
32
calida aut cum vino plurimo: et multum vtatur exer〈-〉
33
citio et appropinquetur balneo et tine calide et
34
inunctionibus cum oleis calidis: et confert ei dya〈-〉
35
curcuma et omne quod confert hydropisi: et confe-
36
runt ei vinum plurimum et pondus .ʒ.III. radicum
37
arundinis: et similiter ciperum et calamus aro-
38
maticus cum vino.
39
¶ De ranis citrinis: et earum cura. Capitulum .IX.
40
ABscinditur ex eis appetitus cibi et ace〈-〉
41
tat eructuatio et corrumpitur color et
42
fit sincopis et nausea et vomitus et do-
43
lor oris stomaci et apostemantur ventres et cru〈-〉
44
ra. ¶ Cura proxima est cure ranarum primarum lacu〈-〉
45
nalium et marinarum. Diuisio alia huius nerui[*]nerui corrupt for ueneni [(cf. Venice 1564) or partis (see index fol. 505r)][*]Diuisio alia huius nerui is a rubric
46
¶ De piscibus frigidis: et eorum cura. Capitulum .X.
47
EX piscibus frigidis et proprie positis in
48
loco humoroso accidunt accidentia fungo-
49
rum: et quandoque non apparet aliquid vsque
50
ad .I. diem aut .II. ¶ Cura eorum est mun〈-〉
51
dificatio et reliqua cura fungorum.
¶ De assatu-
52
ris et carne corrupta: et eorum cura. Capitulum .XI.
53
OPortet cum assatur caro quecunque caro sit
54
vt non cooperiatur submergendo: immo di-
55
mittatur discooperta donec euaporet: nam
56
cum submergendo cooperitur fit venenum ex
57
qua accidunt signa collyrice passionis ex tristitia et
58
solutione ventris: et quandoque deficit ratio comeden-
1
tis ipsam vno die aut duobus diebus et quandoque fa-
2
cit profundationem somni et interficit. ¶ Cura.
3
Euomat et dentur ei in potu miua et abnesus et
4
vinum odoriferum cum succo cydoniorum et malorum.
5
et terra sigillata est bona ei post vomitum: et curetur
6
eius collyrica passio. ¶ Genus secundum[*]Genus secundum [...] cerui this is a rubric, cf. index fol. 505r de animalibus et
7
sunt sicut fella interficientia: et extremitas caude cerui.
8
¶ De felle vipere et eius cura. Capitulum .XX.[*].XX. corrupt for .XII.
9
HOc est ex venenis cum bibitur secundum modum
10
quo interficit frequens fit sincopis: et pa〈-〉
11
rum confert medicina. ¶ Cura. Si ali-
12
quid confert tunc vomitus cum butyro co〈-〉
13
cto vna dispositione post dispositionem aliam: et illud quos[*]quos corrupt for quo
14
succurritur post vomitum est tyriaca et mytridatum:
15
et albezahar est sublimis res ei: et muschus et me〈-〉
16
dicamen eius. et quando frequens fit sincopis: dentur ad
17
sorbendum vinum et aqua carnis pullorum cum aliquo
18
vel aliqua re muschi aut medicinis de muscho.
19
¶ De felle leopardi et eius cura. Capitulum .XIII.
20
ACcidit ei qui bibit ex eo vt euomat co-
21
leram viridem aut citrinam: et inuenit
22
odorem aloes in naso suo: et saporem
23
eius in ore suo: et accidit ex eo icteri-
24
tia: et est mortale. quod si pertranseat tres horas spe〈-〉
25
ratur. ¶ Cura. Euomat sicut scis: et detur in po-
26
tu tyriaca propria ei que. ℞. terre sigillate et bacca-
27
rum lauri amborum ana partem .I. et coaguli gazeli
28
partes .IIII. et seminis ruthe et myrrhe amborum
29
ana partem .ß. conficiantur cum melle: euius dosis
30
sit ei quantum est nux: et cum hoc euomat iterum
31
et oportet vt fiat tina ex aqua odorifera.
32
¶ De felle canis aque. Capitulum .XIIII.
33
SIxerunt[*]SIxerunt corrupt for DIxerunt quidam. Si comederit homo de fel〈-〉
34
le canis quantitatem lentis vnius interficit
35
post hebdomadam. ¶ Cura. Detur
36
in potu butyrum coctum vaccinum cum gen〈-〉
37
tiana romana et cinnamomo: et iterum coagulum
38
leporis et inungatur cum oleo aromatico et sub〈-〉
39
tiliet regimen.
¶ De extremitatibus caude
40
cerui et eius cura. Capitulum .XV.
41
ACcidunt eis qui bibunt ipsam angustia
42
vehemens et sincopis et est venenum in-
43
terficiens. ¶ Cura. Euomat bibens
44
ipsam sicut scis. et melius eius est cum buty〈-〉
45
ro et aneto: deinde dentur in potu auellane et fisti〈-〉
46
ci et fellum aharagi confecta simul omni hora auella〈-〉
47
na magna: detur in potu illud in die quater.
48
¶ Pars tertia[*]Pars tertia cf. index fol. 505r: Genus tertia huius diuisionis.. De sanguine tauri recenti: et
49
eius cura. Capitulum .XVI.
50
ACcidunt ei qui bibit illum qui ex eo recens
51
est: difficultas anhelitus et dolor bron〈-〉
52
chi et meri et rubedo lingue et frusta
53
sanguinis congelati in dentibus et gin-
54
giuis. et nausea vehemens et angustia: deinde
55
apparet corrosio in lingua: deinde perducit ad
56
prefocationem et spasmum. ¶ Cura. Oportet vt
57
ipse properet ad clystere et solutionem ventris: nam
58
vomitus timorosus est: quandoque enim expellitur
1
cuius expulsio non toleratur: quare prefocat. ¶ Et
2
oportet vt in potu dentur medicine conferentes in con〈-〉
3
gelatione sanguinis sicut ficus immature plene cru〈-〉
4
de: et semen caulis et radix alaniuden et assa et bau〈-〉
5
rach et cinis lignorum fici in aceto et piper in ace-
6
to et succus foliorum allahalaich[*]allahalaich cf. Venice 1564: alhalaich in aceto et coa-
7
gula in aceto. ¶ Cum ergo abscinderimus san-
8
guinem congelatum in ventre eius cum medi-
9
cinis: soluatur tunc et emplastretur venter eius
10
ex farina ordei cum aqua alcarati.
11
¶ De sudore animalium et eius cura. Capitulum .XVII.
12
EX eo fit facies viridis et apostematur
13
et currit ex corpore sudor fetidus vt ex
14
ascellis. ¶ Cura. Uomat cum aqua
15
tepida et detur in potu vinum cum olei
16
rosacei pondere .ß.ʒ. et reubarbari .ß.ʒ. et salis gemme:
17
et confert ei tyriaca de terra sigillata.
18
¶ De ouis alharbe et eorum cura. Capitulum .XVIII.
19
EXistimant quidam: quod qui bibit de ouis
20
alharbe moritur statim: et si non festine〈-〉
21
tur non confert aliquid. ¶ Cura eius.
22
Detur in potu stercus ancipitris in
23
vino: deinde euomat vomitu integro: et inun-
24
gatur corpus eius cum butyro vaccino cocto:
25
et emplastretur caput eius cum sale: et cibetur fi-
26
cubus siccis et oleo et gentiana.
27
¶ De lacte corrupto et eius cura. Capitulum .XIX.
28
ESt illud quod conuertitur in via ace-
29
tositatis ad putrefactionem aliam: et
30
generantur ab eo vertigo et sincopis et
31
punctura in ore stomaci. et quandoque
32
accidit ex eo collyrica passio mortifera. ¶ Cu-
33
ra eius est. Euomere cum aqua mellis: deinde
34
potere vinum purum cum dyapipereon et eua〈-〉
35
porare stomacum eius oleo nardino.
36
¶ De sanguine congelato et eius cura. Capitulum .XX.
37
SAnguis congelatus in ventre est pro-
38
culdubio venenum huius generis: sed
39
ipse non adeptus sit venenositatem ex-
40
tra corpus: quoniam ex ipso vbicunque
41
congelatur in eo scilicet ex concauitatibus ventris pe-
42
ctoris et stomaci: aut intestinorum et vesice acci-
43
dunt accidentia mala. ¶ Cum enim ipse conge-
44
latur in pectore destruitur color: et minoratur pul〈-〉
45
sus et debilitatur et perducit in primis ad frequen〈-〉
46
tiam et mollificationem egri et perducit ad sin-
47
copim. ¶ Et quando congelatur in stomaco infrigidatur cor〈-〉
48
pus et accidunt prefocatio et paruitas pulsus et sin-
49
copis continua. ¶ Et quando congelatur in vesica acci-
50
dunt accidentia proxima illis que diximus: et similiter in inte〈-〉
51
stinis. ¶ Medicine communes ad illud sunt alachoen
52
alba proprie et rubea etiam et bdelium et alhasce
53
et coagulorum tres oboli et proprie coaguli lepo-
54
ris et lac fici et acetum acutum et altit et aqua cine〈-〉
55
ris lignorum fici iterata. ¶ Et ex eis que dixe-
56
runt et est mirabile est lac caprinum. Dixerunt
57
enim quod ipsum liquefacit congelatum omne in concauitati〈-〉
58
bus. ¶ Et iterum sumantur alaniudem et caulium par〈-〉
1
tes equales: et detur in potu cum aceto et est mi〈-〉
2
rabile medicamen. ¶ Cura congelati sanguinis
3
in stomaco et vesica. Nos iam diximus illud in
4
libro tertio semel: quare apponimus nunc duo capi-
5
tula. Et dicamus quod habens illud oportet vt euomat illud
6
si potest cum melle et fucco[*]fucco corrupt for succo apij. et conferunt ad illud ty〈-〉
7
riaca de terra sigillata. et farina cartami cum solui〈-〉
8
tur in aqua calida est iuuatiua valde. ¶ Et hoc
9
est medicamen. R. terre sigillate .VIII.ʒ. coagu-
10
li leporis .ʒ.XXXVI. coaguli gazel .ʒ.XXXII. gentiane
11
aristologie rotunde seminis rute siluestris myrrhe omnium
12
ana .ʒ.IIII. conficiantur melle[*]melle corrupt for cum melle: et sit dosis eius si-
13
cut nux in aqua calida aut in syrupo acetoso.
14
¶ Et iterum sumatur cineris ficuum pondus .ʒ.II.
15
cum medulle leporis quantitate aurei vnius: et exi-
16
stimo quod sit coagulum liquefactum in aceto vini: et
17
bibantur. ¶ Et sal gemmna cum coagulo hedi
18
iterum: aut aureus vnus stercoris canis. ¶ Et
19
appropriatur ei quod de eo congelatur in vesica vt
20
infirmo detur succus foliorum zeridaret: ei enim
21
inest proprietas mirabilis in hoc vt assiduet po〈-〉
22
tum syrupi acetosi aut in aceto iterum: acetum enim
23
est bonum huic rei. ¶ Et aureus vnus cordu-
24
menicum aqua calida. et .ß. aureo altit. ¶ Aut detur
25
ei in potu agaricum aut siseleos aut aliquid coagu-
26
lorum aut .ʒ.II. carpobalsami: aut .ʒ.II. blacte bizan-
27
tie: aut .ʒ.II. ligni peonie: et administrentur medicine
28
frangentes lapidem bibite et clysterizate et linite.
29
Et inijciatur in vesicam eius pondus nuclei vnius
30
salis triti soluti in aqua aut administrentur aque cineris
31
vitis. ¶ Si vero hoc non valuerit non erit excu-
32
satio scindendi a sanguine congelato et extrahen〈-〉
33
di eum sicut extrahitur lapis.
¶ De conge-
34
latione lactis in stomaco: et eius cura. Capitulum .XXI.
35
QUandoque congelatur lac in stomaco
36
propter aliquam causarum ledentium con-
37
gelantium: aut propter preparationem for〈-〉
38
tem in lacte aut propter coagulatum bi〈-〉
39
bitum in lacte. ¶ Et accidunt ex eo sudor frigi〈-〉
40
dus et sincopis et febris rigoris: et si congela-
41
tio fuerit cum coagulo: tunc erit deterior et velo-
42
cior ad prefocandum. ¶ Et congelatio quidem
43
lactis in stomaco est ex genere congelationis sanguinis. Et
44
accidunt ex ea dispositiones male sicut accidunt ex illa: et
45
ex venenis. nam accidunt iterum propter congelationem
46
ipsius in stomaco frigus corporis et paruitas pul〈-〉
47
sus et prefocatio constringens anhelitum et sin-
48
copim et quandoque accidit inflatio ventris biben〈-〉
49
ti ipsum. ¶ Cura. Oportet vt alienetur ille in cu〈-〉
50
ius stomaco caseatur lac a salitis ipsa enim ad-
51
dunt ei caseitatem. verum oportet vt detur in potu ace-
52
tum solum aut mixtum cum aqua: et detur in potu cala-
53
menti sicci pondus .ʒ.V. quoniam est mirabile resoluens
54
ipsum statim et propter virtutem suam in hoc
55
prohibet lac multum a caseatione et conseruat
56
ipsum. ¶ Et detur ei in potu de coagulis aliquid
57
vsque ad aureum .I. ipsa namque resoluunt ipsum aut edu〈-〉
58
cunt ipsum per vomitum aut solutionem. ¶ Et
1
dentur ei in potu iterum medicine predicte ad coa-
2
gulationem sanguinis in stomaco et proprie que fiunt ex
3
terra sigillata de illis quas dixi. ¶ Et medica-
4
men alaniudem et caulium. et dentur in potu cum equa-
5
litate in aceto et aqua cineris ligni fici iterum quan〈-〉
6
do iteratur et administratur cinis in ea.
7
¶ Inceptio sermonis in morsione et punctura.
8
¶ Tractatus .III. de regmine[*]regmine corrupt for regimine morsionis vniuersali[*]vniuersali cf. index fol. 505r: vniuersalis: et de
9
effugatione venenosorum: et de curatione mordicationis
10
serpentum et speciebus eorum.
Capitulum .I.
11
SCias quod canon maximus in cu-
12
ratione veneni est confortatio ca-
13
loris innati et exiccatio ipsius ad
14
expellendum sicut facit tyriaca et
15
napius barbaricus vt lubricare fa〈-〉
16
ciat venenum et expellit ipsum ad ex〈-〉
17
teriora. ¶ Et consideratio confortationis viscerum: de-
18
inde expulsio veneni et destructio operationis eius cum
19
potionibus et epithimatibus quibus inest illud cum
20
proprietate sua aut natura sua cognita secundum quod dicam.
21
¶ Et quandoque ingreditur in his intentionibus res alia
22
et est regimen in humiditatibus quando inuenit eas
23
aut calcat eas. ¶ Et ingrediuntur in hoc capitulo flobo〈-〉
24
tomia et solutio ventris et similia. et conuenientior hora〈-〉
25
rum flobotomie est cum scitur quod venenum iam sparsum est
26
in corpore: et non est ex eis que attrahuntur et pro〈-〉
27
prie ei qui est repletus. ¶ Et quandoque ingreditur in
28
hoc capitulo res alia: et est facere humores moueri ad
29
partem membrorum principalium. ¶ Et ea que bibuntur
30
super venenum aut sunt tyriace et bezaharat vniuersalis aut
31
proprie illi veneno: aut medicine contrarie veneno cum
32
complexione: sicut altit contraria est veneno scorpionum cum
33
proprietate sua: aut perducentes venenum ad exterio〈-〉
34
ra cum motione humorum ad exteriora sicut me-
35
dicine note: aut medicine remouentes humores
36
a facie veneni. non ergo inuenitur ex eis que dixi-
37
mus compositum sicut medicine solutiue et vomiti〈-〉
38
ue et diuretice. ¶ Et in medicinis que admini-
39
strantur super morsiones venenosas epithimate
40
sunt intentiones: quarum vna est vt prohibeant pene-
41
trationem veneni in corpore: et illud fit aut cum li-
42
gamentis et constrictione extremitatis et prohibitione
43
somni vt moueatur calor innatus ad exteriora et
44
expellat. Et de hoc capitulo est incisio membri morsi aut
45
cum medicinis et causis attractiuis: et propter illud
46
stiptica nociua sunt eis: quoniam non est aliquid magis
47
iuuatiuum quam medicamen quod trahit venenum ad ex〈-〉
48
teriora: et prohibet ipsum penetrare ad interiora: et
49
proprie quando venenum est ad exteriora adhuc et non
50
spargitur. ¶ Et huius quidem generis sunt ventose et for-
51
tasse indiget incisione si iam submersum est et elon〈-〉
52
gatur et est firmum. et missio sanguisugarum bona est ex〈-〉
53
cusans ab illo et a suctione dum permanet in cute: nam
54
suctio quandoque sufficit. ¶ Et oportet vt sugens sit non ieiu〈-〉
55
nus: immo iam comederit et abluat os suum et habeat
56
dentes iam corrosos: et iam coluit os cum vino
57
odorifero et bibat ex eo aliquid et teneat in ore suo
58
oleum rosaceum aut oleum violaceum. ¶ Et cum fuerit in ore
1
suo aliquid et expellit totum quod sugit iste sugens: tunc
2
oportet vt expuat. ¶ Medicine vero que sunt sicut
3
note ebibite rubificantes etiam et attrahentes vene-
4
num: aut sunt propter virtutem calefacientem trahentem:
5
aut causa similitudinis ad attrahendum illud quod simile est
6
ei. sicut facit adeps cocodrilli ad morsum coco-
7
drilli. et caro vipere post abscissionem extremita-
8
tum eius in attractione veneni sui ita accedat me〈-〉
9
dicinis valentibus ad venena iterum. verum sunt de〈-〉
10
biliora et quasi ipse sint inter complexionem corporis et
11
complexionem veneni. ¶ Et sermo hoc est ex eis in qui〈-〉
12
bus oportet cum sapientibus considerare vt sciatur quod est
13
inconueniens: medico aut non nocet si non scit hoc.
14
¶ Et plures quidem embrocarum attrahentium exul〈-〉
15
cerant et vesicat[*]vesicat corrupt for vesicant. quare oportet vt currat quod est in eis.
16
hec ergo est ex conditionibus medicine epithima〈-〉
17
te: et ex conditionibus eius est. vt sit medicina re-
18
solutiua nature veneni aliquarum resolutionum. ¶ Con〈-〉
19
gelatio autem est sicut operatio radicis mandragore.
20
¶ Adustio vero est sicut operatio cauterij in igne aut
21
cum oleo et pice proprie oleo feruente et est ope〈-〉
22
ratio egyptiorum: aut cum proprietate materiei aut cum
23
qualitate in calore et frigore contraria ei. ¶ Et quando ad〈-〉
24
ministratur quod attrahit in principio aut facit ali-
25
quid eorum que diximus et non confert et est res ma〈-〉
26
xima. incide quod est in circuitu puncture et accipe
27
carnem totam vsque ad os. et si timor fuerit maior
28
hoc incide membrum. deinde cauteriza. ¶ Et de
29
illis que necessaria sunt in omnibus medicinis veneno〈-〉
30
rum proprie in epithimatibus est vt sint sedatiue
31
doloris et succurrentes accidentibus timorosis se-
32
quentibus mordicationem sicut alcolcotar ponitur
33
in epithimatibus mordicationum vt retineat san〈-〉
34
guinem cum superfluit in cursu suo a morsu suo.
35
¶ Et de preceptis que oportet vt considerentur in venenis
36
et morsibus est vt prohibeatur consolidatio vulneris vsque
37
ad horam sanationis egri ex malitia veneni.
38
¶ De eis que bibuntur super morsionem. Capitulum .II.
39
EX medicinis bonis est vt in potu detur
40
semen andacoche in aqua et vino et de-
41
coctio specierum calamenti trium et casto-
42
reum est mirabile. ¶ Lac vero alciba
43
et existimo ipsum tyriacam nominatam alku-
44
saki et alfarauia sunt vehementis iuuamenti ad
45
morsum omnis vipere et aliuduar et alfara et sen-
46
iuser[*]sen-iuser cf. Venice 1564: senuiser et alandrion et albedeoard. et nasturtium.
47
¶ Et iterum illud quod assimilatur nigelle et
48
alkeisim et alleum: et cortices: et folia iuniperi
49
cum pipere et piper ipsum. ¶ Inquit Galienus. Ui〈-〉
50
num in quo cadit vipera confert mordicationi
51
venenosorum quomodo ergo tyriaca. ¶ Et se-
52
men citri contrarium est veneno omni. et dosis
53
eius aurei duo. ¶ Et radix alaniuden iuua-
54
tiua est ad omnia venena: et fructus agnica-
55
sti: et oleum balsami: et grana agnicasti.
56
¶ Et nux cum ficubus: et auellanis cum gen-
57
tiana: et opoponacum cum aristologia et oleum
58
de oleandro et folia eius. ¶ Et fructus aldulb
1
recens mirabilis est in hoc et cinamomum e ster-
2
cus caprinum adustum emplastratum et in potu datum
3
et camedreos et keisim. ¶ Et iterum cancer flu-
4
uialis cum lacte et ameos et serapinum et fistici cum
5
vino et calamentum et decoctio eius bibendo et em〈-〉
6
plastrando: et enula et abrotanum et cordumeni et
7
agaricum et radicis alhasce vncie .III. ¶ Et similiter ven-
8
tres mustelle vsque ad stomacum suum quando implentur co〈-〉
9
riandro et exiccantur et sumitur ex eis cum necessarium est.
10
¶ Et decoctio malue hortulane et semen altee:
11
et cerebella gallinarum proprie cum coagulo. et ius
12
mustelle morantis in domo quando bibitur cum vino:
13
et ius muris morantis in domo quando bibitur: et te-
14
studo magna salita. et decoctio cancrorum fluuia-
15
lium et testudinis. ¶ Et galbanum est vltimum.
16
¶ Et gentiana est mirabilis. et semen baucie sil〈-〉
17
uestris est iuuatiuum. ¶ Et de illis que conferunt in
18
hoc ex medicinis frigidis est radix mandragore em〈-〉
19
plastrata cum melle. et endiuia siluestris est mira〈-〉
20
bilis in hac re. et capillus veneris: et quandoque compo-
21
nitur agaricum cum aureo vno aristologie longe. ¶ Et
22
iterum tyriaca mirabilis. ℞. opij et myrrhe ambo-
23
rum ana .ʒ.I. et piperis .ʒ.I.ß. radicis aristologie longe.
24
et rotunde ana .ʒ.III. vini .ʒ.II. conficiantur cum melle et aqua
25
eruce: cuius dosis sit aureus .I. cum decoctioni-
26
bus bonis. ¶ Et iterum medicamen terre sigilla〈-〉
27
te baccarum lauri ana aureos .II. terre sigillate obolos
28
duos: bibatur cum oleo. et sit dosis auellana vna in
29
.III. vncijs aque mellis. ¶ Et iterum tyriaca communis
30
ad puncturam: et ea que bibuntur. ℞. piperis pondus
31
.ʒ.X. spice et aristologie et radicis baucie omnium ana .ʒ.I.
32
conficiantur cum succo xylocaracte et ponatur in sole
33
.XL. diebus et moueatur omni die semel. et quotiens exic〈-〉
34
catur humectetur et detur in potu cum aqua calida.
35
¶ Et dixerunt quidam quod ipsa confert iterum facto al-
36
cohol ex ea: et decoctio cancrorum fluuialium et san〈-〉
37
guis testudinis et testudo magna salita. ¶ Me-
38
dicamen iuuatiuum ad omnem morsum. ℞. nigelle
39
seminis alharmel cymini omnium ana .ʒ.II. gentiane ari〈-〉
40
stologie rotunde ana .ʒ.I. piperis albi myrrhe ana .ʒ.ß. con〈-〉
41
ficiantur cum melle. cuius dosis sit faba vna roma〈-〉
42
na in vino. ¶ Et iterum gentiane aureos .II. piperis
43
rute amborum ana aureum .I. conficiantur cum melle. et est
44
dosis vna in vino. ¶ Et iterum amomi carpobal〈-〉
45
sami ana aureos .III. seminis eruce seminis porri amborum ana
46
aureos .II. aristologie radicum alaniuden nigrum amborum
47
ana aureos .II. myrrhe et croci amborum ana aureum .I. luti
48
albohera aureos .IIII. conficiantur cum melle dispuma-
49
to. et sit dosis quantum est faba. ¶ Et iterum carpo-
50
balsami et ysopi sicce seminis napi siluestris et piperis
51
albi et nigri et macropiperis et acori et nisi et petro〈-〉
52
selini et assari et cymini carmeni seminis iusquiami albi
53
omnium ana .ʒ.IIII. spice floris squinanti amborum ana .ʒ.VI.
54
conficiantur cum melle. et sit dosis faba romana.
55
¶ De epithimatibus super puncturas. Capitulum .III.
56
DE eis que super eas liniuntur est petroleum
57
album aut subalbidum. aut alleum sicut est
58
et elixatum[*]et elixatum probably corrupt for elixatum et [et is missing in Venice 1564] cum butyro coctum[*]coctum cf. Venice 1564: cocto: aut castoreum
1
cum oleo: aut succus porri quod non tetigit aquam.
2
¶ Et calamentum fluuiale optime attrahit vene〈-〉
3
num. ¶ Et sulfur cum vrina: et gallina et gallus
4
scissi dum viui sunt: et emplastretur cum eis punctu〈-〉
5
ra vel morsus et permutetur omni hora: et admini-
6
stretur et emplastretur. ¶ Quidam autem dixerunt quod
7
gallina est vehementis caloris: et propter illud eliquat
8
os deglutitum et arenam et lapidem: et videtur quod fiat illud
9
in gutture et stomaco et non alibi. ¶ Et ex eis quidem
10
que emplastrantur est sal aut acetum aut fel tauri aut
11
sisimbrium et folia aphodilli et cinis et acetum et pro〈-〉
12
prie cinis ligni fici et vitis et proprie in principio
13
et oleum et sal decocta. ¶ Et dixerunt quod emplastrum
14
cum alleis et sale et stercore caprino iuuatiuum est
15
in omni morsione: nisi mordicatione aspidis: et
16
emplastrum cum calce et melle et oleo iuuatiuum est
17
ita quod ad aspidem. ¶ Et iterum sumantur sinapis et
18
calx et acetum et liniatur desuper cum aqua saponis et
19
alkitran: aut cum decoctione picis et cum sale et
20
liniatur. ¶ Et pix feruens bona est in lana super
21
morsionem: ita quod morsui vipere et est ex curationi〈-〉
22
bus egyptiorum et est bona valde: Et cepe cum sa〈-〉
23
uic. ¶ Et emplastrum factum cum sale: et est emplastrum de
24
nitro. et de embrocis bonis est aqua maris cali〈-〉
25
da singularis cum aceto et decoctio muris habi〈-〉
26
tantis in domo et mustelle.
27
¶ De epithimatibus ex quibus cum corpora
28
liniuntur non approximant ei venenosa. Capitulum .IIII.
29
DE illis que dicta sunt ad hanc rem sunt
30
cerebrum leporis cum aceto et oleo. et
31
storax quando soluitur in oleo. et oleum in quo
32
infusa sunt folia pini recentia trita cum
33
ea aut flos cupressi. et grana iuniperi: et similiter folia
34
agni casti in oleo: et brotanum et radix aniudem et
35
aphodillus et daucus et carpobalsamum et radix
36
nasturtij et omnia illa cum oleo. ¶ Et composita de
37
quibus est vt sumantur radicis aniudem nigri et floris
38
alsegi recentis et granorum iuniperi omnium ana partes
39
.II. radicis mandragore .ß. partis .I. carpobalsami cor〈-〉
40
dumeni omnium ana partes .III. terantur et cum oleo tamdiu
41
bene coquantur donec habeant spissitudinem sordis
42
balnei et inungantur cum eo. ¶ Et iterum aphodilli
43
.ʒ.I. carpobalsami et iusquiami albi amborum ana
44
aureus .ß. misceatur cum aceto et oleo et liniantur cum eo.
45
¶ Et iterum floris pini pars .I. radicis mandrago-
46
re partes .II. seminis iusquiami albi partes .III. misceantur
47
omnia cum oleo et liniatur cum eo. et hoc iterum conue-
48
niens est ad suffumigandum. ¶ Et iterum granorum
49
iuniperi partes .II. storacis.[*]storacis. corrupt for storacis [redundant period] pars .I. misceatur to-
50
tum cum oleo et liniatur cum eo. ¶ Et epithi-
51
matio cum oleo de raphano fugat cimices.
52
¶ Ad effugandum venenosa vniuersaliter. Capitulum .V.
53
OPortet vt aspergatur domus eis que di-
54
cemus et sternatur eis et liniantur forami-
55
na et fenestre eis quibus embrocatur: ex
56
illis que dicemus in suffumigationi-
57
bus et alijs vt non approximent eis venenosa.
58
¶ Et suffumigationes sunt sicut fumus ligni gra〈-〉
1
nati quoniam ipse effugat venenosa: et similiter radix lilij et
2
virge granati sunt mirabiles in hoc. ¶ Et similiter gal-
3
banum et cornua et vngule que finduntur vt bouis.
4
et vngule que non finduntur vt equi et pili et serapi〈-〉
5
num et assa et folia lauri et grana eius et calamen〈-〉
6
tum et sceha et stramentum cum eis et similiter nastur-
7
tium. et similiter cinis ligni pini et proprie cum gal-
8
bano si fiat suffumigium ex opio et nigella et gal〈-〉
9
bano et cornu ceruino et sulfure et cornibus capre.
10
¶ De effugatione serpentum et venenosorum
11
animalium. Capitulum .VI.
12
ET iterum storax et cornu ceruinum et ni-
13
gella et aspaltum de vnoquoque pars .I. et
14
suffumigetur cum eo lectus. ¶ Aliud
15
cordumeni et radicis aniudem nigri et
16
storacis omnium ana .ʒ.I. corticum oui strutij nigelle se〈-〉
17
minis harmel omnium ana vncias .II. ¶ Et iterum seminis
18
iusquiami albi foliorum cupressi et pini et nigelle
19
omnium ana aureum .I. corticum radicis mandragore aureum .I.
20
pilorum capre aureos .III. calamenti .ʒ.I. aspalti aureos .IIII.
21
misceatur totum et fiat suffumigatio cum eo super os
22
fenestrarum: et in eius suffumigatione est securitas.
23
Et de illis ex quibus fugiunt plura venenoso-
24
rum animalium quando cum eis sternitur lo-
25
cus sunt sisimbrium et ozimum et agnus castus.
26
¶ De cautela mirabili a venenosis animali-
27
bus. Capitulum .VII.
28
QUando sternitur in circuitu dormito-
29
rij sisimbrium et sceha iterum. et assa iterum.
30
et laurus est mirabilis in hoc et similiter quando
31
ponitur in circuitu loci quo sedetur man-
32
dile ex cinere ligni pini: et illis quibus est appari〈-〉
33
tio in elongando ea est vt ponantur cerei et cande〈-〉
34
le in loco longinquo a dormitorio quoniam declinant
35
ad ipsum. ¶ Et de illis quibus est apparitio in ex-
36
pellendo venenosa et alphaguarem est tenere ea
37
que sunt sicut grues et pauones et cigni et ceruus
38
et catus et mustella et que currunt cursu eorum:
39
venenosa enim animalia terrentur ex istis cum apparent
40
et mordent ea. ¶ Et dixerunt quidam ei qui facit
41
sibi stratum ex corio leopardorum non approximat
42
serpens: et similiter si ex eis facit sibi coopertorium: hoc
43
autem narrauit in cuius sermone non est fiducia.
44
¶ Res quas quidam dixerunt in destructione
45
rapacium. Capitulum .VIII.
46
INquiunt: elleborus interficit canes
47
et muscas. et strangulator leopardi
48
interficit leopardum. et strangulator
49
adib interficit adib. et canem. et ibenan-
50
gue et amigdala amara interficit vulpes. et olean〈-〉
51
der et folia alzeridara et[*]alzeridara et corrupt for alzeridaraet interficiunt albethem[*]albethem cf. Venice 1564: albeihem. et
52
plurimum horum est notum.
53
¶ De effugatione serpentum. Capitulum .IX.
54
DE illis que fugant eos ex suffumiga〈-〉
55
tionibus sunt cornua cerui et radix li〈-〉
56
lij et piretrum et sulfur. ¶ Et qui linit
57
manus suas spolio draconte et succo
58
eius et decoctione eius non mordet ipsum vipe〈-〉
1
ra. ¶ Et aspersio loci ex aqua in qua solutum est
2
sal ammoniacum est ex eis a quo fugiunt. ¶ Et
3
sinapis interficit eam: et quando ponitur super semitas
4
eius refugit ab eo. ¶ Et de illis que interficiunt
5
serpentes est sputum ieiuni proiectum in os eius et pro〈-〉
6
prie quando sumit in ore suo sal ammoniacum.
7
¶ De effugatione scorpionum et interfectione
8
eorum. Capitulum .X.
9
SCorpiones interficit sputum ieuni cali-
10
de complexionis super eos proiectum. et rapha〈-〉
11
nus masticatus et succus eius cum tan〈-〉
12
git ipsum. vel eos et folia ipsius: et similiter
13
albedarungi. ¶ Suffumigium educens scorpiones
14
sumantur storacis et arsenici et stercoris ouium et
15
adipis zirbi omnium ana partes equales dissoluatur cum
16
vino et misceantur cum eo medicine: et fiat suffu-
17
migatio apud foramen scorpionum. et non ti-
18
metur quod egrediantur ex eo. ¶ Et est ex suffu-
19
migationibus ad scorpiones ipsos cum fit suffu〈-〉
20
migatio ex ipso: et similiter arsenicum.
21
¶ De effugatione pulicum. Capitulum .XI.
22
QUando aspergitur domus cum infusio-
23
ne colloquintide salliunt pulices et fu-
24
giunt: et similiter ex decoctione rubi. ¶ Et
25
dixerunt quidam quando ponitur sanguis hirci
26
in fouea in domo aggregantur pulices apud eum:
27
deinde moriuntur. et similiter aggregantur super lignum lini〈-〉
28
tum ex adipe eritij. et effugiunt ex odore caulis et
29
foliorum oleandri. et est hec herba nota iecum cimeu scilicet
30
herba pulicum que quando ponitur in lecto inebriat eos
31
et stupefacit eos: quare non viuificantur.
32
¶ De effugatione culicum et cimicum. Capitulum .XII.
33
FIat fumigium cum seraturis lini pini aut
34
cum calcadis aut cum nigella. et melius
35
quidem est vt aggregatio fiat inter ea.
36
¶ Similiter suffumigatio cum myrto sic〈-〉
37
ca et cum sulfure et bdellio et spina fetida nominata
38
coru et stercore vaccino. ¶ Et alharmel tritum
39
et positum super lectos et fenestras et cum folijs cu〈-〉
40
pressi et nuce eius. ¶ Et quando aspergitur domus ex
41
decoctione radicis lupinorum confert aut ex de〈-〉
42
coctione nigelle: aut decoctione armel: aut deco〈-〉
43
ctione absinthij: aut decoctione rute.
44
¶ De effugatione mustelle. Capitulum .XIII.
45
DIxerunt effugat eam ordei rute.
46
¶ De effugatione muris et eius in-
47
terfectione. Capitulum .XIIII.
48
MUrem interficiunt lythargirium et elle〈-〉
49
borus. ¶ Et iterum elleborus et semen
50
iusquiami albi. et similiter radix caulis et similiter
51
cepa muris et succus et scoria ferri et
52
crocus eius. et fugat ipsos mus masculus cum ex-
53
coriatur et dimittitur in domo aut castratur aut
54
abscinditur cauda eius. et excoriatio est fortior.
55
et dicitur quod si ligatur vnus eorum in domo liga〈-〉
56
to pede cum filo ad baxilium[*]baxilium corrupt for paxillum [cf. Venice 1564] effugiunt reliqui
57
et in eo est consideratio.
58
¶ De effugatione formicarum. Capitulum .XV.
1
QUaudo ponitur sup cauernam earum kitran
2
fugiunt ex ea: similiter ex magnete et ex felle
3
tauri et ex pice et ex assa: et fugiunt ex
4
fumo ipsarum formicarum.
5
¶ De effugatione muscarum et earum interfe〈-〉
6
ctione. Capitulum .XVI.
7
INterficit eas arsenicum quando de eo poni〈-〉
8
tur aliquid in lacte et sugunt musce et
9
interficit eas fumus eius et fumus thu〈-〉
10
ris et decoctio ellebori nigri.
11
¶ De effugatione vesparum. Capitulum .XVII.
12
EFfugiunt ex suffumigatione sulfuris et
13
alleorum et non appropinquant ei qui linitur
14
ex altea aut succo malue et oleo.
15
¶ De effugatione scarabeorum. Capitulum .XVIII.
16
FUgat eos secundum quod dicitur fumus aldulb
17
et proprie fumus foliorum eius.
18
¶ De effugatione alharathati. Capitulum .XIX.
19
NOn aggregantur alharathati in domo
20
in qua sunt hudud. et suffumigatio cum
21
membris ad hudud et pennis eius inter〈-〉
22
ficit alharathati secundum quod dicitur.
23
¶ De effugatione tinee. Capitulum .XX.
24
ABsynthium prohibet pannos a tinea: et similiter
25
calamentum: et similiter cortices citri.
26
¶ De speciebus serpentum. Capitulum .XXI.
27
SApientes esse serpentum et naturas eorum in
28
tres diuidunt partes scilicet vehementis acui-
29
tatis non morantis ex dispositione vltra tres
30
horas: et neque morsus eorum curantur: quoniam
31
sunt surdi: et alasilet: et neque valet ad eos nisi inci〈-〉
32
sio membri statim aut combustio vltima penetrans: quoniam
33
comburit venenum et constringit meatus. et quandoque confert in
34
curatione eorum vomitus post eam super repletionem ex pisci〈-〉
35
bus salitis: deinde post illud succedunt curationes
36
alie. ¶ Et si serpens est debilior parum sufficit liga〈-〉
37
tio vehemens: deinde reliqua curatio communis et partem debi〈-〉
38
lem parum interficientem. et partem mediam que non tardatur a tri〈-〉
39
bus horis vsque ad septem. ¶ Inquiunt draconis autem
40
marini et similium serpentum magni corporis morsus cu〈-〉
41
ratur inquantum est vlcus tantum non inquantum est venenum de
42
quo sit curandum. ¶ Et dixerunt ordo primus est genera[*]genera corrupt for generalis.
43
De eis enim est sicut serpens qui nominatur regulus et gre〈-〉
44
ce basiliscus: qui quidem interficit suo visu et auditu vo〈-〉
45
cis sue. ¶ Et de eis est serpens nominatus hirundo
46
cuius color similis est colori hirundinis et longitudo
47
ipsius est circiter cubitum vnum: et interficit ante horas
48
duas. ¶ Et de eis est serpens nominatus aspis sicca
49
propter vehementiam siccitatis sue cutis: et est in quanti-
50
tate sua inter tres cubitos vsque ad quinque et color
51
ipsius est cineritius et ad citrinitatem decliuis: et
52
oculi eius sunt vehementis luminis et interficit a dua〈-〉
53
bus horis vsque ad tres. ¶ Et de eis est expuens:
54
quoniam ipse potest interficere per sputum suum et proijciunt
55
ipsum quidam dentes eius constricti super alios: quare inter〈-〉
56
ficit illud super quod cadit sputum eius et odor sputi
57
eius. et longitudo eius est vsque ad duos cubitos: et co〈-〉
58
lor eius est cineritius ad citrinitatem declinans. et
1
interficit illum quem mordet antequam redeat. ¶ Et or〈-〉
2
do quidem hic non rememoratur in libris propter speciem plurimam
3
que fit in curatione eius: verum non valet ad ipsum cura〈-〉
4
tio nisi illa cuius operationem diximus: ipsa enim confert
5
quandoque cum eo quod diximus ibi. et surdi arcuati habent
6
species alias que multiplicantur in terris egypti. ¶ Et
7
quandoque quidam eorum habent duo cornua quorum color est
8
diuersus albus et subalbidus et rubeus et melli〈-〉
9
nus et cineritius: et quandoque sunt secundum creationem vipera〈-〉
10
rum. ¶ Et quidam eorum habent dentes sicut vncinos. et
11
dracones interficientes statim sunt huius generis. ¶ Et
12
ordo secundus est de viperis quarum species iterum sunt diuer-
13
se. de eis enim sunt vipere alesiati[*]alesiati cf. below alesilati. et de eis sunt vipere
14
quercine. et de eis sunt facientes sitire et relique quas di〈-〉
15
cemus. Et accidit serpentibus diuersitas iterum: non
16
in specie: immo secundum conuenientiam in specie vna: quando diuersi-
17
ficatur in masculinitate et femineitate. ¶ Et ma-
18
sculi quidem pauciores habent dentes et plus veneni et
19
acutius: licet quidam dicant quod femine sunt deteriores propter
20
multitudinem dentium suorum. ¶ Et iterum propter etatem:
21
quoniam senes deteriores sunt iuuenibus propter corpus:
22
nam magni deteriores sunt paruis curtis cum species
23
eorum est vna. ¶ Aut propter locum. nam illi qui habitant loca
24
inaquosa et montes deteriores sunt eis qui habitant
25
littora et loca plurium aquarum. ¶ Aut propter dispositionem
26
suam in repletione et vacuitate. nam illi qui de eis fame-
27
lici sunt deterioris sunt veneni: aut propter passiones
28
eorum animales. nam irati et audaces deteriores sunt eo-
29
rum. ¶ Aut propter tempus. nam venenum eorum in estate est de〈-〉
30
terius. Quidam autem non existimauerunt quod venenum
31
serpentum et viperarum est frigidum: et est error. ¶ Et illud
32
quod accidit ex frigore morso ab eis est propter mortifi-
33
cationem coloris innati propter contrarietatem veneni. calor
34
enim innatus est qui calefacit corpus sua sparsione et
35
inflatione. Cum autem non est calor inatus: et si infletur
36
cor igne leui non oportet tamen vt callefiant propter ipsum extre-
37
mitates. ¶ Et quidam existimauerunt quod venenum ale〈-〉
38
silati proprie est frigidum et aggregat sanguinem cordis
39
et congelat ipsum et propter hoc stupefacit valde: sed non
40
est ita: immo fortasse resoluit calorem innatum et mor〈-〉
41
tificat ipsum. Et illud quo ratiocinatur istud est quod animalia
42
frigide complexionis sunt in hyeme mortua. et cali-
43
de calor additur et acuitas. ¶ Et quicunque sit qui hoc di〈-〉
44
cat sciat quod eius ratiocinatio non est sana: et neque hec
45
dictio est in venenosis paruis: sed in animalibus ma〈-〉
46
gnorum corporum. ¶ Et quod significat corruptionem huius
47
sermonis est vespa calide complexionis valde. et est ex
48
eis que mortificantur in hyeme: quare non mouetur.
49
et non est longinquum quin sit serpens cum caliditate com〈-〉
50
plexionis sue qui non mouetur propter contrarietatem complexionis
51
naturalis: et propter illud quod accidet ei de rebus alijs.
52
¶ De morsu basilisci qui est primus surdorum et harme〈-〉
53
ne de quo ignoro an est ipse aut alius. Capitulum .XXII.
54
DIxit quidam ipse nominatur regulus: quoniam habet
55
coronatum caput: cuius longitudo est
56
duorum palmorum: et caput est acutum val-
57
de et oculi eius sunt rubei et color eius
58
ad nigredinem et citrinitatem decliuis: qui durit totum
1
super quod incedit: neque oritur in circuitu ca-
2
uerne eius aliquid: et cum opponitur habitationi
3
eius auis cadit: et non sentit ipsum animal quod non te〈-〉
4
ratur. quod si sit propinquius hoc stupefit: quare non mo〈-〉
5
uetur: et interficit sibillo suo si exaltat ipsum: et ille su〈-〉
6
per quem cadit visus eius ex longinquo moritur.
7
et non est sicut dicitur quod ille cuius visus cadit super
8
ipsum moritur. ¶ Et illius quem mordet corpus li-
9
quefit et inflatur et currit virus et moritur statim et
10
moritur omnis qui appropinquat illi mortuo. Et parum
11
quidem euadit qui presens fit vicinitati eius. ¶ At vero possibile
12
est in quibusdam horis vt tangat eum cum virga. Et
13
secundum quidem plurimum quidem[*]quidem plurimum quidem corrupt for quidem plurimum qui tangit eum cum virga mo〈-〉
14
ritur et est mediante verga. et propter illud iam tetigit il〈-〉
15
lum miles quidam cum lancea sua. quare mortuus est mi-
16
les et animal eius et tetigit ipsum labium equi: quare
17
mortuus est equus et miles. ¶ Et hic quidem serpens
18
multiplicatur in terra arorch et nubia. ¶ Signa
19
morsus eius sunt. Si videris mortuum subito absque
20
casu cause primitiue apparentis et proprie quando est in
21
loco vbi scitur illud animal. et non est curatio ei prorsus.
22
¶ De harmene. Capitulum .XXIII.
23
IAm diximus harmene in proprietati-
24
bus proximis reguli ex hoc quod non equa〈-〉
25
tur: et non interficit morsu tantum: immo et
26
visu et auditu sui sibilli et quodcunque animal mordet
27
dissoluitur: et moritur quod appropinquat ei ex anima-
28
libus. At vero quantitatem eius narrauerunt diuer-
29
sam a quantitate reguli. existimauerunt enim quod
30
est ab vno cubito vsque ad cubitum et semis. ¶ Et
31
dixerunt quod morso ab eo non confert aliquid. si
32
vero aliquid confert ei: tunc semen papaueris va〈-〉
33
let vsque ad .ʒ.I. et castorei vsque ad .ʒ.I. quidam enim
34
testificati sunt illud.
35
¶ De signo morsus serpentis qui nominatur
36
hirundo et est surdus. Capitulum .XXIIII.
37
ACcidunt ei singultus et alteratio cor-
38
poris et stupor et frigus membrorum: et
39
profunditas somni: et clausio palpe-
40
brarum cum vehementia pulsus cor〈-〉
41
dis ei proprius et magnitudo doloris. et cura eius
42
est cura surdarum.
¶ De signis morsus aspi〈-〉
43
dis sicce et est de surdis. Capitulum .XXV.
44
ILli quem mordet accidit illud quod
45
accidit ei quem mordet hirundo: quare
46
alteratur color eius et stupefit et mul-
47
tiplicatur singultus eius: et infrigidan〈-〉
48
tur membra ipsius et clauduntur eius palpebre
49
et profunde dormit. ¶ Et cura eius est cura sur〈-〉
50
dorum et iam diximus eam.
51
¶ De morsu serpentis et asilus. Capitulum .XXV.[*].XXV. corrupt for .XXVI.
52
QUem mordet remanet sine sensu et si-
53
ne motu quietus profunde dormiens post
54
res alias predictas in capitulos aspidis post sal〈-〉
55
tus continuos et clausionem oculorum et tor〈-〉
56
sionem colli et spasmum et pulsum inordinatum et non sen〈-〉
57
tit dolorem: et quandoque sentit in initio rei dolorem intesti-
58
norum quem videbis intromitentem digitos suos in gut〈-〉
1
tur suum vt euomat: et quidam iam rememorati sunt asilus et
2
narrauerunt de eo quod eleuat caput suum et expuit.[*]expuit. corrupt for expuit [redundant period]
3
venenum. ¶ Ego igitur non scio an ipse et ille quem
4
diximus sint vnius speciei et est de genere spuentium. verum dicitur
5
de accidentibus eius quod locus morsus eius est paruus secundum
6
quantitatem puncture acus absque apostemate et currit ex eo
7
sanguis paucus niger. et accidunt ei qui ab eo morsus
8
est tenebrositas oculorum et dolor in visceribus et ore
9
stomaci in primis: deinde accidunt clausio oculorum et profun-
10
ditas somni et non viuit vltra tertiam diei. ¶ Et cu〈-〉
11
ra eius est de genere curationis surdorum: et iam
12
diximus eam.
13
¶ De cornuta. Capitulum .XXVII.
14
COrnuta est genus surdorum cuius longitudo
15
est ab vno cubito vsque ad duos. et sunt
16
super caput eius due eminentie sicut duo cor〈-〉
17
nua. et color corporis eius est color cineris
18
et venter eius est sicut squamme sicce dure que strident super
19
terram cum strepitu. et dentes eius sunt equales non recur-
20
ui. et plurimum eius est in locis arenosis. ¶ Inquit quidam: et
21
de eis est genus quod nominatur paruum et est propterea quod cornua eius
22
sunt breuia aut iam ceciderunt cornua eius: et est etiam
23
paruus breuis: et est pluris generis: et similiter nominatur grece.
24
¶ De signo morsus. Capitulum .XXVIII.
25
SEntiuntur in locis morsus quasi acus aut
26
claui infixi in eis. et dixerunt: continuatur
27
corpori eius grauitas maxima et inflantur
28
labia eius: et accidunt ei virgo et tenebrositas ocu〈-〉
29
lorum et destruitur ratio. ¶ Et cura eius iterum est cura
30
surdorum. et quod ei appropriatur est vt in potu detur se〈-〉
31
men raffani cum vino et proprie quando euomit cum eo
32
et quando euomerit confert ei cyminum indum. et
33
sisamum confert ei iterum quem momordit cum
34
vino: et castoreum cum vino et calamentum campestre
35
cum vino. et semen raffani est mirabilis iuuamenti in
36
eo: et ponatur super morsum sal tritus confectus
37
cum alkitran aut cepe tritum cum aceto.
38
¶ De serpente qui dicitur andrius et kedusu
39
durus. Capitulum .XXIX.
40
HUnc serpentem cum est in aqua nominant gre〈-〉
41
ci andrius. et quando habitatio eius est in
42
campo nominatur kedusu durus et est mi〈-〉
43
nor quam alesilati[*]alesilati cf. above alesiati surda et latioris capitis et dete in〈-〉
44
or[*]dete in or corrupt for deterior et nocibilior: et accidit ex morsu eius vt incipiat
45
morsus cum dolore vehementi et inflammetur: dein-
46
de fit viridis et corrodit et accidunt morso ver-
47
tigo et vomitus colere fetide et motus inordina-
48
tus. et debilitas virtutis et moritur secundum plurimum
49
in hora tertia et non transit tertiam. Si autem euadit
50
quoniam est aquosus: aut quoniam complexio morsi est fortis co-
51
mitantur eum egritudines a quibus forsitan non sanabitur.
52
¶ De cura. Capitulum .XXX.
53
CUratio eius est cura communis. et illud quod ei
54
appropriatur est vt bibat de nuce cu-
55
pressi mundata cum granis myrti de vno-
56
quoque aureus .I. cum aqua mellis: aut vino: et
57
similiter aristologie pondus .ʒ.II. cum vino: aut cum aceto com-
58
mixto: et similiter succus prasij. et emplastretur cum calce
1
et oleo et calamento montano. et corticibus radicis
2
quercus et similibus singulariter et composite. et de
3
eis que illis admiscentur est farina ordei.
4
¶ De hydra. Capitulum .XXXI.
5
NOn dixi hydram in summa nisi quia non
6
sum confidens an ipsa et andrius sit vnus.
7
cum iam diuersificetur per deriuationem
8
et nomen: sicut cadit in scriptura sermonum greco-
9
rum: aut serpens alius: verum locum ex quo hoc consi〈-〉
10
deratur iam dixi narrans accidentia alia morsus
11
eius. et dixit quod morsus eius egreditur et dilata-
12
tur et obfuscatur color eius: et egreditur ex eo hu-
13
miditas nigra plurima fetida valde. et prolongatur
14
curatio eius et fit difficilis: quare oportet vt consideret
15
alius a me in hoc et cognoscat dispositionem eius vt
16
permutetur ad secundum ordinem serpentum.
17
¶ De sermone vniuersali de morsu viperarum et
18
iudicio earum. Capitulum .XXXII.
19
DEteriores viperarum et draconum sunt
20
de eis qui sunt masculi. Femine vero
21
sunt incolumiores. ¶ Et morsus quidem
22
femine cognoscitur per inuentionem fixionum plu-
23
rium quam duorum dentium in parte in qua momor〈-〉
24
dit. et egreditur a principio rei ex loco duorum den-
25
tium: aut dentium plurium sanguis: deinde virus
26
feruens. et fortasse incipit aquosus: deinde spumo〈-〉
27
sus: deinde vt erugo eris: et tunc quidem conuertitur
28
ad substantiam veneni et colorem eius. et dolet locus:
29
deinde perambulat dolor eius: postea apparet apostema ca〈-〉
30
lidum rubeum habens bothor et vesicas sicut ex adu〈-〉
31
stione ignis: et quandoque perambulat: deinde fit viride
32
illud apostema prope morsum et sub ore: et accidit in visce〈-〉
33
ribus inflammatio et in corpore rubedo cum ri-
34
gore: deinde sudor frigidus et corruptio coloris
35
decliuis ad viriditatem: et commotio vertiginis et
36
frequentia anhelius et nausea et singultus. et quandoque
37
euomit humorem colericum: et difficultas fit vrine
38
et grauatur caput. ¶ Et quandoque aduenit ei fluxus
39
sanguinis narium et apparet grauitas in dorso:
40
deinde sudor frigidus et tremor vehemens et sin〈-〉
41
copis. et plurimum quidem moritur in tribus die-
42
bus: et quandoque remanet vsque ad septem.
43
¶ De curatione morsus viperarum cum eo quod
44
est sicut canon. Capitulum .XXXIII.
45
COnsidera radices communes in cura〈-〉
46
tione: deinde fortior curatio est propera〈-〉
47
re ad tyriacam de viperis. ¶ Et cum
48
tardatur: tunc possibile est vt considerat
49
tyriaca multotiens et possibile est vt non conferat.
50
¶ Nocumentum autem instrumenti veneni non est
51
malum: quoniam natura est que vtitur instrumentis. Rei
52
vero extranee non est possibile vt vtatur eis nisi acci-
53
dat commotio amborum simul. ¶ Et si possibile est
54
vti multitudine somni et vini fortasse excusat ab
55
omni curatione: similiter cepe et porri cum vino si
56
non inueniuntur allea. ¶ Et iam dixerunt quidam
57
quod virga cerui assata cum comeditur in dispositione con〈-〉
58
fert. et alharmel est de medicinis liberantibus: et
1
similiter grana citri. ¶ Et de tyriacis proprijs eis for-
2
tibus est illa que. ℞. anisi suffeni pondus .ʒ.I. et piperis aureos
3
.IIII. cortices aristologie rotunde castorei ambarum ana aureum .I.
4
conficiantur cum vino cuius dosis sit nux .I. Et iterum myr-
5
rhe et castorei piperis arsenici rubei omnium ana .ʒ.II.
6
seminis aneti vncias .II. conficiantur cum vino. ¶ Et iterum
7
semen andacoche et aristologie rotunde et rutha siluestris: et
8
non est alharmel secundum quod existimauerunt quidam. immo
9
est species ruthe ipsius. Et oportet vt detur butyrum vetus
10
solum. Et sedeat in tina lactis. Et indicantur ei vigi-
11
lie. Et fiat vt deambulet et balnetur in quibusdam
12
horis et in balneo faciente sudare: et dentur ei in po〈-〉
13
tu coagula et similia successione eorum et melius eorum est
14
coagulum leporis recens: et ipsum iterum est melius
15
quando sumitur in potu cum .IIII. vncijs aceti vini permixti cum
16
equalitate. et coagulum cerui iterum est bonum. ¶ Dixe-
17
runt quidam: si homo accipiat cepe siluestre et masti-
18
cet ipsum et deglutiat illud quod currit ex eo: et em〈-〉
19
plastretur cum fece eius non morietur penitus.
20
¶ Et quidam experti fuerunt ius rane et fuit iuua〈-〉
21
mentum liberans cum commixtum fuit. ¶ Et caro mu〈-〉
22
stelle condita aceto et sale et cancri marini et san〈-〉
23
guis testudinis marine. ¶ Et dixerunt quidam
24
quod in lapide qui nominatur lapis serpentis cum suspen-
25
ditur est sanatio.
¶ De reliquis potionibus
26
laudatis in morsu viperarum. Capitulum .XXXIIII.
27
DIxerunt quidam. Apium siluestre et est
28
sumirion est bonum ad illud: radix aco〈-〉
29
ri et folia aristologie et radix eius et radix
30
almaru alfesir aut alfesiresin aut aga-
31
ricum quodcunque illorum fuerit: sumatur ex eo in potu cum
32
vino dulci quantitas .I. aurei. ¶ Similiter succus anaga〈-〉
33
lis scilicet auricule muris: et similiter cyminum precipue mon〈-〉
34
tanum et succus caulis aut costi .II. aurei cum duobus
35
obolis piperis aut radix buchormarien aut se-
36
men kesin aut radix eius et semel alharmel cum
37
succo porri aut succo cardui. ¶ Et iterum coagu-
38
lum leporis et farina herbi proprie et zinziber in la-
39
cte mulieris: et detur in potu radix baucie aut al-
40
harmel que est cognita in partibus frigoris et est
41
vehementis iuuamenti: et cortex aristologie et radix
42
alandacoche. ¶ Et quidam iam existimauerunt quod cum
43
turbith sumitur in potu cum lacte dulci est iuuamen-
44
tum valde: et lac alagalati. et existimo ipsum esse ty〈-〉
45
riacam alfarauia. et alkusaki est iuuatiuum. ¶ Et ite-
46
rum de eis que dicta sunt ad morsum viperarum et
47
omnium venenosorum animalium est opoponaci pondus
48
.ʒ.II. cum aceto: et iterum sumantur costi aurei .III. et gentia〈-〉
49
ne. ¶ Et iterum de eis que bona sunt est stercus capri〈-〉
50
num comminutum in vino et detur in potu. Et omnia inci〈-〉
51
siua acuta et proprie allea et cepe et porri et raffanus
52
et aque eorum: et omnia salita proprie venter mustelle et scor〈-〉
53
pio assatus et fel galli et reliquarum auium. ¶ Et de suc〈-〉
54
cis vehementis iuuamenti sunt succus rute et suc-
55
cus foliorum malorum et succus sansuci et acetum ipsum
56
de quo bulliantur vncie .IIII. et dentur in potu et suc〈-〉
57
cus extremitatum caulium nabati et vrina ho-
58
minis secundum quod dicitur.
1
¶ De emplastris deforis. Capitulum .XXXV.
2
EMplastra ista sunt attractiua: que ad〈-〉
3
ministrantur antequam apostematio fiat: et sunt
4
facta ex sauina et baccis lauri ex[*]lauri ex corrupt for lauri et ex camo〈-〉
5
milla et squilla assata proprie et farina her-
6
bi: omnia illa singulariter aut commixta cum vino.
7
¶ Et emplastratio cum caseo antiquo est bona vltima.
8
¶ Et similiter cum carne vipere et cum ranis scissis. et ex
9
oleis oleum laurinum et oleum in quo decoquitur laurus.
10
¶ De serpentibus qui egredi faciunt sangui-
11
nem ex poris omnibus. Capitulum .XXXVI.
12
SIcut sunt aufudius[*]aufudius cf. Venice 1564: afudius et sabrin. isti serpen〈-〉
13
tes sunt mali et cum mordent disrumpuntur
14
pori et meatus omnes fluentes et manan〈-〉
15
tes: ita quod ex vlceribus consolidatis cum
16
dolore continuo et vomitu sanguinis et sputo san-
17
guinis. ¶ Et sapientes quidam dixerunt quod isti
18
dus serpentes corpora habent arenosa et super corpora
19
eorum sunt puncta nigra et alba. et longitudo eorum est
20
longitudo cornuti et dixerunt quidam quod ipsi sunt mi-
21
nores viperis et capita eorum et ipsorum caude sunt
22
minuta et sunt coloris arenosi. et quandoque sunt nigri et
23
rubei et albi et sunt super eorum capita squamme albe
24
incise et eorum incessui est strepitus propter siccitatem cor〈-〉
25
ticum ventrium ipsorum ac si esset strepitus foliorum
26
virge et sunt grauis motus equalium dentium. et
27
hos narrant cum speciebus quibusdam ordinis primi.
28
¶ Et horum quidem serpentum morsus disrum-
29
pit poros et meatus naturales faciens ex eis manare
30
sanguinem nam quod[*]nam quod cf. Venice 1564: ita quod ex angulis oculorum et comprimitur
31
in sanguine et sputo sanguinis et fluxu sangui-
32
nis narium et vomitu et dolore in stomaco. ¶ Et dixe〈-〉
33
runt quidam quod locus apostematur et denigratur et
34
currit ex eo res parua aquosa et soluitur venter
35
et constringitur anhelitus et difficultas fit vrine et
36
abscinditur vox et mollificantur membra et vincit
37
super corpus dispositio obliuionis et accidit spas〈-〉
38
mus et cadunt dentes et moritur patiens.
39
¶ De curatione. Capitulum .XXXVII.
40
CUra eorum est proxima cure alasilet et vi-
41
perarum inquantum datur eis in potu vi-
42
num plurimum et euomunt super ipsum post ci〈-〉
43
bationem cum eis que sunt sicut oua ta-
44
raca et pisces saliti et alia et iteretur super eos vo〈-〉
45
mitus: deinde comedant post illud panem et pi-
46
sces positos super prunas et comedant vuas passas:
47
et semen raphani iterum est ex eis que conferunt ipsis et
48
proprie cum vino et succus papaueris cum radice
49
lilij celestis cum vino. et quandoque confert eis albugo
50
oui cum vino. et confert eis inquantum est expulsio
51
sanguinis emplastratio cum portulaca et farina ordei:
52
aut folijs vitis decoctis: aut arnoglossa: aut gallis.
53
¶ Et ex eis que retinent sanguinem per cauterium sunt
54
pori et vrtica et rutha cum farina ordei et albumine
55
oui.
¶ De faciente sitim. Capitulum .XXXVIII.
56
DIxerunt quod serpentis facientis sitim longitu〈-〉
57
do est palmi vnius et super corpus eius sunt
58
vestigia nigra plurima et caput eius paruum
1
et collum ipsius grossum et incipit creatura eius
2
ex collo grosso vsque ad caudam subtilem. Et dixe-
3
runt quidam quod hic plurimum est in regione lokiati et
4
assim: et forma eius est forma vipere et color po-
5
stremi eius vsque ad caudam est ad nigredinem de-
6
cliuis: et incedit quatiendo caudam suam. ¶ Dixe〈-〉
7
runt quidam quod est in littoribus: et dixerunt quod accidit
8
morso ab eo vt aduratur venter eius et inflammetur:
9
quare non sanatur ex aqua immo non cessat bibere absque
10
exitu alicuius rei per vrinam: aut sudorem ita quod infla-
11
tur venter eius totus et currit aqua in venas ipsius.
12
¶ De cura. Capitulum .XXXIX.
13
REgimen eorum post commune regimen est indesi〈-〉
14
nenter facere eos bibere oleum plurimum et
15
euomere: deinde clysterizare os cum
16
eis que educunt feces et humiditates et attrahunt
17
aquam ad inferiora. et vt dentur diuretica sicut de-
18
coctio apij et spice inde et cynamomi et assari et
19
siseleos et petroselini et similium. et emplastretur exte〈-〉
20
rius cum sale et calce et oleo. et emplastratio quam
21
dicemus ad morsum canis rabiosi confert.
22
¶ De cafezati et altararati[*]altararati cf. index fol. 505v: alterarati. Capitulum .XL.
23
ISti serpentes sunt parui breues mi-
24
nuti qui quandoque occultantur in arbori-
25
bus insidiantes vt proijciant seipsos ad
26
illum qui transit per eos. et exeunt pro〈-〉
27
cedentes ad eum. ¶ Et ego quidem dico quod vi〈-〉
28
di genus horum serpentum in partibus de hesten: et sunt
29
ad rubedinem decliues et sunt calidi valde: et dixe-
30
runt: accidit ex morsu eorum dolor vehemens ei
31
pertransit in totum corpus si fuerit de genere quod
32
vidi et accidit ex eo mors. et dixerunt. ¶ Cura eo-
33
rum est cura communis et cura viperarum.
34
¶ De saliente ad duas partes[*]ad duas partes cf. index fol. 505v: et inuadente. Capitulum .XLI.
35
DIxerunt quidam serpentem cuius nomen
36
ankesimen et dixerunt quod ipse est saliens
37
ad duas partes: verum ego non verifico
38
quod ipse sit saliens: at[*]at corrupt for aut alius. aut ipsi nar〈-〉
39
rauerunt eum quod due extremitates eius sunt equa〈-〉
40
les in grossitudine et equales medio. et existimo
41
quod hoc est ille quem vidi in veritate.
42
¶ De ilicino[*]ilicino cf. index fol. 505v: elicino et est durisos. Capitulum .XLII.
43
ISte habitat in ilicibus et accidit ex morsu
44
eius excoriatio cutis eius quem mordit et
45
excoriatio cutis illius qui permiscetur ei et
46
curat ipsum et habet odorem malignum mortificans eum
47
qui presens est morti eius siue sit ledens siue non le-
48
dens. et accidunt ex eo iterum accidentia morsus viperarum.
49
¶ De cura. Capitulum .XLIII.
50
CUra ipsius est cura viperarum: et confert
51
eis proprie bibere aristologiam longam
52
cum vino et similiter alhandal coctam et
53
aphodilli radicem et vinum.
54
¶ De miliaribus. Capitulum .XLIIII.
55
SErpentum huius generis color propter citrinita-
56
tem suam est quasi color milij. et accidunt
57
ei quem mordent accidentia malarum vi〈-〉
58
perarum. Et cura eorum est cura illa.
1
De serpentibus nominatis scisetati. Capitulum .XLV.
2
COlor eius est similis salienti ad duas partes:
3
sed ille est deterior et accidentia eius sunt il〈-〉
4
la. et cura eius est illa cura.
5
¶ De serpente aracis vel aspidis ha-
6
bente colores diuersos. Capitulum .XLVI.
7
QUidam dixerunt quod est malignus in-
8
terficiens in die secundo cum orrosione epa-
9
tis et cum fractione intestinorum. Et cu-
10
ratio eius est curatio viperarum paruarum.
11
¶ De serpente triscalis. Capitulum .XLVII.
12
NArratum est de hoc quod eius accidentia similia sunt
13
accidentibus viperarum: verum sunt cum inflatio〈-〉
14
ne loci morsus et vesicis: et duritie ap〈-〉
15
parente et cursu humiditatis sanguinee
16
nigre ex illo loco. et accidunt ei alteratio rationis et te〈-〉
17
nebrositas visus et spasmus mortificans. ¶ Et cu-
18
ra eius est cura viperarum. ¶ Et ego quidem dixi
19
hunc serpentem in hoc loco existimatiue et non
20
nosco eum neque ordinem eius neque ipsius genus cum ve-
21
rificatione et neque scio an iste sit in iteratione an non.
22
¶ De famulo[*]famulo corrupt for famuso [cf. index fol. 505v as well as Venice 1564]. Capitulum .XLVIII.
23
DIxerunt morsus eius est similis morsui vi-
24
perarum sed accidunt carni eius qui morsus est
25
ab eo corruptio et mollificatio sicut ac-
26
cidit ei qui habet hydropisim: et accidunt ei profunditas
27
somni et obliuio et egritudines in epate et ieiuno
28
et colon. ¶ Et sermonem quidem in hoc serpente attuli
29
secundum existimationem in hoc loco sicut sedrmonem de illo qui
30
est ante ipsum: et fortasse non est huiusmodi ordinis immo est or-
31
dinis putrefacientium. et cura eius est cura viperarum.
32
¶ De amiudutus et cauharus[*]cauharus cf. Venice 1564: caubarus, and index fol. 505v: caucharus et magaros. Capitulum .XLIX.
33
DIxerunt quidam quod longitudo cuiusque ho-
34
rum serpentum est vsque ad cubitum et color eo〈-〉
35
rum est color arene et super corpora ipsorum
36
sunt vestigia. ¶ Dixerunt et accidunt ei quem mordent
37
dolor vehemens loci morsus et apostema maximum et
38
currit ex eo virus: et interficiunt in tertio et mora
39
eius post septimum.
¶ De curatione eorum. Capitulum .L.
40
Ixerunt[*]Ixerunt corrupt for DIxerunt [initial is missing] quod curatio eorum est curatio com〈-〉
41
munis: et est eius proprium dare in potu
42
castoreum et cinamomum et radix et cen-
43
tauree de quocunque istorum fuerit .ʒ.II. cum
44
vino. et confert ei radix aristologie et proprie longe iuua〈-〉
45
mentum est maximum: et similiter radix assoasir et
46
succus eius proprie et radix gentiane. et conferunt
47
eis ex emplastris mel decoctum et exiccatum et tritum
48
et radices granatorum. et similiter centaurea et semen li〈-〉
49
ni et lactuce et semen harmel et volubilis et ru-
50
ta siluestris. et conferunt eis emplastra appropria-
51
ta vlceribus putridis.
52
¶ De serpentibus nominatis selsir et est putre〈-〉
53
faciens. Capitulum .LI.
54
EXistimauerunt quidam quod sunt serpen-
55
tes qui sunt in regionibus assem in egy〈-〉
56
pto habentes lata capita parua colla cur〈-〉
57
tas caudas ventres rotundos et non sunt super eorum
58
capita linee et squamme: sed super corpora eorum sunt
1
linee diuersi coloris: et cum incedunt non rectifi-
2
cant: immo contrahuntur et accidunt ei quem mordent apostema
3
dolorosum et putrefactio totius corporis post con〈-〉
4
tritionem eius et capillorum casus. et quandoque festinat
5
putrefactio perdens illud quod sanum est et sunt quasi spe〈-〉
6
cies viperarum.
¶ De cura. Capitulum .LII.
7
OPortet vt sit cura eorum cura communis et
8
cura media cure viperarum: deinde cu-
9
ratio eius quod accidit ex morsu eorum de
10
dispositionibus et accidentibus.
11
¶ De speciebus serpentum qui nocent quando mordent per
12
vulnus non venenum de quo sit curandum et sunt
13
serpentes magnorum corporum valde.
14
¶ De dracone. Capitulum .LIII.
15
DIxerunt: minor specierum draconum secundum
16
quod dixerunt quidam est quinque cubitorum: ma〈-〉
17
gni vero sunt triginta cubitorum et supra.
18
¶ Dixerunt: et sunt draconi duo oculi magni et
19
sub mandibula inferiore est eminentia sicut mentum
20
quare sunt ei dentes plurimi. et dixerunt quidam quod
21
ipsi multiplicantur in partibus nubie: et indi sunt ma-
22
iores: et illi de nubia qui sunt in regione asie sunt
23
vsque ad quatuor cubitos et indi sunt magni val-
24
de. ¶ Et dixerunt de illis sunt quos diximus et
25
habent facies citrinas et nigras. et sunt eis ora vehe〈-〉
26
mentis amplitudinis. et supercilia cooperiunt oculos
27
eorum et super colla eorum sunt squamme. et in omni mandi-
28
bula sunt tres dentens. ¶ Et ego dico quod iam vi-
29
di quendam huius generis super collum cuius in latitudine
30
descendente erant pili grossi. ¶ Dixerunt: et ac-
31
cidit ex morsu eorum dolor paruus: deinde inflam-
32
mant et masculi eorum sunt deteriores feminis. et
33
dico quod iam verificatum est quod in regionibus alijs
34
ab india sunt dracones magni valde. et dixerunt
35
cura eorum est cura vlcerum malorum tantum.
36
¶ De albedismon[*]albedismon cf. Venice 1564: albedisimon persin. Capitulum .LIIII.
37
VIdetur quod sit iste de generibus draconum:
38
dixerunt quod illi quem mordet albedismon[*]albedismon cf. Venice 1564: albedisimon
39
accidunt ea que reliquis morsibus dra〈-〉
40
conum. Sed dixerunt de draconibus quod eorum
41
dentes sunt vehementes. et de proprietate eius est
42
quod carminat carnem: quare effodit eam quamobrem
43
magnificatur timor in vulnere eius et indiget cu〈-〉
44
ratione vulnerum malorum valde.
45
¶ De morsu draconis marini. Capitulum .LV.
46
DIxerunt: liniatur morsus eius cum sul〈-〉
47
fure et aceto: et dixerunt conferunt ei
48
adeps cocodrilli emplastrata et piscis
49
nominatus tricla. et plumbum quando
50
fricatur super ipsum iuuatur eo et medicine quas
51
scribemus in capitulo rutele et proprie tyriaca prima
52
et albedarungi bibitum et emplastratum confert ei.
53
¶ De haren[*]haren cf. index fol. 505v harane and Venice 1564 harem carmen. Capitulum .VI.[*].VI. corrupt for .LVI.
54
DIxerunt quidam arabes sapientes et exi-
55
stimo quod sunt de genere draconum marino〈-〉
56
rum: aut aliorum quos ambos nominauit se-
57
murion ille sapiens dicens quod accidit ex morsu
58
eorum illud quod accidit ex morsu viperarum. Et
1
similatur quod sit cura eorum cura viperarum.
2
¶ De alhatraf et hauden[*]alhatraf et hauden cf. index fol. 505v halhatraf et auden. Capitulum .LVII.
3
DIxerunt: quem mordent alhatraf et hau〈-〉
4
den: accidunt ei dolor vehemens et frigi〈-〉
5
ditas plurima et stupor et mors proculdu〈-〉
6
bio peruenit ad hoc vt sit eius cura: cu-
7
ra frigidorum venenorum. ¶ Dixerunt: oportet vt em-
8
brocetur morsus eius cum aceto tepido et empla〈-〉
9
stretur locus cum folijs lauri et inungatur cum oleo
10
costino et oleo de piretro et que similantur eis ex oleis
11
in quibus est virtus squille et vrtice. ¶ Ea vero que
12
in potu dantur eis est succus foliorum lauri cum ace〈-〉
13
to et aniuden cum ruta: aut sumantur myrrhe et pi-
14
peris et rute partes equales: cuius dosis sit aureus
15
vnus in vino et tyriaca prima dicta in capitulo rutele.
16
¶ Tractatus quartus de morsu hominis: et qua〈-〉
17
drupedum.
Capitulum .I.
18
DIcam in hoc tractatu lesiones
19
morsus hominis et morsus canis: et
20
leporis et similium et morsus canis
21
rabiosi et luporum et cocodrilli et
22
morsus simij et morsus mustelle
23
et morsus alcale et mugali.
24
¶ De sermone vniuersali de curatione morsus. Capitulum .II.
25
DEterior morsus est ille qui est a ieiuno
26
siue sit homo: aut non. et qui vult curare
27
morsum oportet vt ponat in primis super
28
morsum pannum infusum in oleo: aut
29
nungat[*]nungat corrupt for inungat abstergendo cum ipso oleo: deinde si con〈-〉
30
sequitur ipsum intentio emplastretur cum eis que sunt
31
sicut mel et cepe et fabe masticate crude sicut sunt:
32
illud enim est mirabile in hac re. ¶ Et iterum vinum
33
coctum et lithargyrium et emplastratio cum oleo her-
34
bi est mirabilis. ¶ Et si videtur in eo corruptio mun〈-〉
35
dificetur prius cum suctione ventosarum: aut medi〈-〉
36
camine acuto et dimittatur donec faciat pus et con〈-〉
37
sideretur: et tunc si videtur in suppuratione eius putrefa-
38
ctio tunc scitur quod mundificatio et attractio lesio〈-〉
39
nis non fuit vltima: quare curetur cum attract.〈-〉
40
uis[*]attract.uis corrupt for attractiuis fortibus que diximus in capitulo morsus serpentumi[*]serpentumi corrupt for serpentum.
41
et si non fuerit in morsu corruptio prohibeatur apostema-
42
tio et consolidetur vulnus. ¶ Et de melioribus vnm〈-〉
43
guentis[*]vnmguentis corrupt for vnguentis ad morsum et infixionis vnguium auiu[*]auiu corrupt for auium
44
et spinarum et similium est vnguentum nigrum admini-
45
stratum post extrionem[*]extrionem corrupt for extractionem malitie si ea indigetur et
46
post ablutionem cum aqua et sale.
47
¶ De morsu hominis in homine. Capitulum .III.
48
POnantur super morsum cum accidit vt sit ve〈-〉
49
hemens cepe et sal et mel die et nocte:
50
deinde curetur cum vnguento nigro facto
51
ex adipe et cera et oleo et albezard. est
52
enim melius emplastrum ad illud quod morsum est. similiter
53
cinis conferens cum aceto et melle. ¶ Et iterum minu〈-〉
54
tum thus cum vino et oleo. et iterum ossa vitulorum adu-
55
sta vsquequo albificentur confecta cum melle. ¶ Et ite〈-〉
56
rum sal tritum cum melle aut myrrha et gummi albotin
57
vulnere iam repleto aneto sicco adusto et liniatur cum
58
eo et ligetur. et liniatur super ipsum iterum cinis caulium.
1
¶ Et quandoque accidit ex morsu hominis et proprie ieiuni ac〈-〉
2
cipientis medullas granorum preparatas ad corruptio〈-〉
3
nem et proprie lentes corruptio. quare oportet vt inungatur mor〈-〉
4
sus cum oleo ab vergendo[*]ab vergendo corrupt for abstergendo [cf. Venice 1564]. et emplastretur ex radice
5
feniculi cum melle aut farina fabarum cum aqua et aceto et
6
permutetur emplastrum omni vice.
¶ De morsu canis
7
domestici non rabiosi et morsu similiter adib et similium. Capitulum .IIII.
8
FIt singularis curatio illius ex eis que
9
diximus in capitulo et curatione morsus
10
hominis. et fortasse sufficit vt a spargatur locus
11
statim aceto: et conquassetur manu multo〈-〉
12
tiens. deinde ponatur super ipsum nitrum cum aceto et reno〈-〉
13
uetur super ipsum omnibus tribus diebus et proprie cum timetur ma〈-〉
14
litia rabiei. et quandoque sufficit vt curetur cum cepe et sale
15
et ruta et fabis et amigdalis amaris cum melle aut
16
arnoglossa cum sale et folijs cucumeris et citroli et
17
calamento contrito cum vino. ¶ Et iterum epithima-
18
ta super ipsum cum lithargyrio et proprie cum est illic infla〈-〉
19
tio vehemens cum farina herbi cum melle. ¶ Et ex il〈-〉
20
lis que conferunt ei est origanum campestre cum sale et melle
21
et almuri resolutum cum aceto liquido dimissum die-
22
bus aliquot et hec quidem confert hominibus primisr[*]hominibus primisr corrupt for omnibus primis. [cf. Venice 1564]
23
¶ De morsu canis rabiosi: et adhib rabiosi: e.[*]e. corrupt for et
24
mustelle rabiose. et aliorum de illis que dicuntur. Capitulum .V.
25
ACcidit cani rabies que est conuersio sue com〈-〉
26
plexionis ad malitiam malam malignam vene〈-〉
27
nosam. Et accidit ei hec conuersio: aut ex
28
aere: aut ex cibis et potibus. ¶ Ex aere
29
vero quoniam calor vehemens adirit[*]adirit corrupt for adurit humores eius:
30
quare fit rabiosus in autumno: aut congelat frigus
31
vehemens sanguinem eius faciens ipsum decliuem ad
32
nigredinem: quare fit rabiosus in vere. ¶ Ex ci-
33
bis vero et potibus quoniam lambit in sanguine inter-
34
fectorum et comedit ex cadaueribus et bibit ex aquis
35
putridis: quare impletur melancolia putrida. quamobrem accidit
36
iterum creature eius vt varietur: et accidit complexioni eius
37
vt alteretur sicut accidit leprosis. ¶ Et quandoque apostematur
38
corpus eius et conuertitur color eius ad cinereitatem
39
et additur perseuerantia in causis corruptionis eius ipse
40
namque famem patitur et non comedit et non bibit aquam.
41
et quando obuiat aque timet ex ea et abhorret eam. et
42
quandoque horripilatur ex ea et tremit et multiplicatur
43
horripilatio et est in cute faciei sue: immo quandoque
44
moritur ex ea timendo et proprie in fine rei sue.
45
¶ Et accidit ei multitudo tenebrositatis oculo〈-〉
46
rum et est semper solitarius ignarus non cogno〈-〉
47
scens dominum suum. et videbis eum rubeum
48
oculos vehementis aspectus et horribilis. et ex〈-〉
49
trahit linguam et currit saliua spumosa et fluit
50
nasus capite eius iam dimissio et auribus eius
51
mollificatis: quare mouet eas ambas. et iam cur〈-〉
52
uatum est dorsum et inclinatur dorsum eius ad
53
latus: quare videtur iam tortus ad latus et ad
54
superiora et ad latus. et si firmatur cauda eius
55
ambulat timidus decliuis quasi sit ebrius tri-
56
stis angustiosus: et preceps fit omni passu. et
57
cum apparet ei forma currit contra illam in-
58
uadendo ipsam siue sit paries: aut arbor: aut
1
animal et parum parificatur[*]parum parificatur cf. the variant in Venice 1564: raro fit propinqua inuasio ipsius cum eius
2
latratu ad illud quod inuadit secundum consuetudinem ca〈-〉
3
num: immo est tacitus squalidus. et quando latrat vide〈-〉
4
bis canes fugere a via eius et fugiunt ab ipso lon〈-〉
5
ginquo quod si fiat presens alicui eorum repente blanditur
6
ei et obediens fit inter manus eius et conatur fu〈-〉
7
gere ab eo. et adib deterior est eo. et similiter quidem
8
lupis in quantitate eius ea que diximus.
9
¶ De narratione eorum que fiunt rabiosa pre〈-〉
10
ter ea que diximus. Capitulum .VI.
11
DIcitur quod vulpes fit rabiosa et mustella
12
fit rabiosa. Et dixerunt quidam quod qui-
13
dam muli rabiosi facti sunt et momor〈-〉
14
derunt dominos suos et incurrerunt
15
maniam que accidit ex reliquis rabiebus.
16
¶ De dispositionibus eius quem mordet ca-
17
nis rabiosus. Capitulum .VII.
18
CUm canis rabiosus mordet homines.
19
non videtur nisi vulnus habens dolorem sicut
20
reliqua vulnera. deinde apparet super
21
ipsos post dies aliquot aliquid de co-
22
gitationibus corruptis. et somnus corruptus. et
23
dispositio quasi ira et murmuratio et commixtio ratio〈-〉
24
nis: et responsio absque eo quod queritur ab eo. et vides
25
spasmari extrema eius contrahendo ea ad se et refu-
26
git lumen et saltus velaminis et singultus et sitis et sicci〈-〉
27
tas oris et fugit expressura et amat accensionem
28
luminis: et quandoque abhorret lumen et rubent membra
29
eius et proprie facies eorum et raucescunt voces ipso〈-〉
30
rum et plorant in timore aque et humiditatum: et
31
quotiens approximatur eis aqua imaginantur ca-
32
nem: quare timent ex eo: et quandoque non terrentur:
33
immo nauseant eam. et quandoque diligunt volutari in
34
terra. et quandoque accidit eis proiectio spermatis sine
35
desiderio. ¶ Et perducit proculdubio ad spasmum
36
et cuzez. et quandoque peruenit ad sudorem frigidum et sincopim
37
et mortem: et quandoque moritur ante has dispositiones sitien〈-〉
38
do. ¶ Et quandoque desiderat aquam: deinde proclamat
39
ex ea cum obuiat ei: et quandoque sorbet ex ea: quare stran〈-〉
40
gulatur per eam et moritur. ¶ Et quandoque latrat sicut
41
canis et quasi fit cum eo raucedo: et quandoque abscin〈-〉
42
ditur vox eius. et fit sicut apopleticus non valens
43
tolerare vt clametur: et quandoque mingit pinguedinem
44
in qua sunt res carnose mirabiles quasi sint ani〈-〉
45
malia et quasi canes. ¶ In plurimus[*]plurimus corrupt for pluribus vero dispositio〈-〉
46
nibus est vrina eius subtilis: et quandoque mingit ni-
47
grum: et aliquando retinetur vrina eius: quare penitus
48
mingere non valet: et venter eius secundum plurimum
49
est siccus. ¶ Et de mirabilibus dispositionibus eius
50
est quod ipse est promptus ad mordendum hominem. Quod
51
si momorderit hominem post comestionem suam acci-
52
dit illi homini illud quod accidit ei: et similiter ex superfluita〈-〉
53
te cibi eius fit illud. ¶ Et non territus est aliquis
54
eorum ex aqua qui euasit per curationem aut absque
55
ea proprie cum vidit faciem suam in speculo et co-
56
gnouit seipsum: aut cui in eo imaginatus est canis
57
nisi duo viri. ipsi namque secundum quod existimant primi
58
vixerunt in huiusmodi dispositione. ¶ Et ipse quidem ca-
1
nis non momordit eos ambos: immo non mo-
2
mordit eos ambos nisi homo quem canis rabiosus
3
momorderat. Ante vero terrorem ex aqua cura
4
eius est propinqua. ¶ Et quandoque interficit inter hebdo〈-〉
5
madam et similia vsque ad sex menses et spatium temperatum
6
est .XL. dies. et dixerunt quidam et non creditum est
7
quandoque terretur post septem annos. ¶ Dixerunt qui〈-〉
8
dam: et est sicut ruffus: non terrentur ex aqua et di〈-〉
9
ligunt volutari in terra nisi quoniam complexiones eorum
10
iam dilexere siccitatem: quare abhorrent contrarium com〈-〉
11
plexionis et diligunt conueniens et ad hunc sermo〈-〉
12
nem non est declinatio. Declinatio enim ad illud
13
quod conuenit complexioni propinque est ex eis ad que non
14
currit. ¶ Et sanioris dispositionis que momordit
15
hic canis est ille ex cuius morsu plurimum currit. et propter
16
illud quando mingit post potum medicinarum tyriacalium
17
sanguinem securatur ex timore aque: scias ergo.
18
¶ De differentia inter morsum canis rabiosi et
19
non rabiosi. Capitulum .VIII.
20
QUandoque mordet homines canis et non
21
aduenit affirmatio forme eius et veri〈-〉
22
ficatio dispositionum eius et indiget cura-
23
tione eius. ¶ Et curatio quidem eius
24
inquantum est vulnus est consolidatio: et inquantum
25
est morsus canis rabiosi est saniositas et apertio.
26
Nam si consolidatur est in ea perditio: quare indigit
27
illud signo ex quo eius dispositio cognoscatur. ¶ Et
28
ex eis que dixerunt in hoc est vt sumatur nux re-
29
gula aut alia et ponatur super vulnus et dimittatur
30
super ipsum vna hora: deinde sumatur et proijciatur galli〈-〉
31
ne tunc si renuit eam canis est rabiosus: et si co-
32
medit eam et moritur tunc canis iterum est rabio-
33
sus. et sumatur frustum panis et liniatur cum eo quod cur〈-〉
34
rit ex illo vulnere siue fuerit sanguis siue non san〈-〉
35
guis et proijciatur canibus. et si renuunt ipsum tunc
36
morsus est morsus canis rabiosi. ¶ Et dixerunt
37
quod de signis eius est: quia quando funditur super ipsum aqua
38
frigida calefit corpus eius succestione eius. et di〈-〉
39
co hoc signum est non proprium.
40
¶ De cura. Capitulum .IX.
41
OPortet in principio rei vt non dimit-
42
tas vulnus consolidari: immo dilata et
43
aperi si non fuerit amplum et fac cum eo
44
de suctione et positione ventosarum quod
45
dictum est tibi in capitulo morsus serpentum. et minus in
46
quo non oportet consolidari vulnus est spatium .XL.
47
dierum. ¶ Et si traxeris in principio: deinde non
48
consolidaueris facies operationem iuuatiuam valde et si
49
error iam acciderit et consolidatum est: tunc oportet vt
50
conuertatur et ad vltimum perueniatur in eo. ¶ Et oportet vt
51
ponas super ipsum de aperitiuis cum consecutus fue〈-〉
52
ris ipsum in primis diebus sicut sunt opoponacum
53
et nux et allea: et emplastrum de pice et opoponace
54
et aceto et sumatur aceti kist .I. et oportet vt sit acutum
55
et picis libra .I. et opoponaci.[*]opoponaci. corrupt for opoponaci [redundant period] vncie .III. infundatur opo-
56
ponacum in aceto donec resoluatur: deinde misceantur
57
omnia. ¶ Et fortasse sufficiunt allea et cepe et eru-
58
ca iterum et sicla et altit composita et simplicia. et cum
1
sicla iterum quando ponitur enula. ¶ Et for-
2
tasse necessarium erit tibi vt vtaris medicinis cor〈-〉
3
rosiuis sicut est alcadicon: deinde consequenter
4
adhibeatur butyrum. ¶ Et ex dilatantibus qui〈-〉
5
dem est vt sumantur salis partes tres salis am-
6
moniaci partes .II. calcadis partes .VIII. squille
7
assate partes .XVI. ruthe partes .IIII. coralli partes
8
.X. eris adusti partes .IIII. floris eris partes .III. seminis
9
prassij partes .II. ponatur super ipsum cribellatus
10
cum orali. ¶ Et necessarium est in principio fa〈-〉
11
cere vt ipse sudet ex eis quibus possibile est ex
12
ambulatione et balneatione. ¶ Et non oportet
13
vt properes in diebus primis ad euacuantia: sed
14
occupare in trahendo ad exteriora: nam euacua〈-〉
15
tio quandoque adiuuat ad hoc vt venenum pene〈-〉
16
tret ad profundum et prohibet attractionem eius ad ex〈-〉
17
teriora. et quoniam ipsa trahit humores ad inte〈-〉
18
riora tunc trahit cum eis venenum. Cum ergo
19
trahis quod tibi possibile est post duos dies aut
20
tres tunc occupare in euacuando quod iam forsi-
21
tan penetrauit. Et si facta non fuerit attractio et
22
acciderit negligentia tunc euacuatio in ea hora
23
erit magis necessaria et melius est vt sit fortior.
24
Et si videris repletionem augmentatam flobotoma: et si
25
non tunc non. Et cum flobotomas tunc non di〈-〉
26
mittas eum intueri sanguinem suum et proprie in
27
fine rei. ¶ Catharticum vero sit illud quod educit
28
melancoliam ita vt sit elleborus et pillule de elleboro
29
et similia de illis que necessaria sunt et hiera ruffi est
30
mirabilis eis. et ex illis quibus oportet soluere
31
eos est cucumer asininus. ¶ Confectio cathar〈-〉
32
tici ad eos. ℞. myrabolanorum kebulorum aureos .II. opij aureum .I. et
33
.ß. salis indi aureum .ß. polipodij lapidis armeni am〈-〉
34
borum ana aureum .I. agarici aureum .I.ß. ellebori nigri
35
aureos .II. sitque dosis ex omnibus pillulis confectis
36
aurei .II. ¶ Cum ergo ipsum soluerint cathartica
37
fortia tunc necessarium est iterum administrare
38
in omni die aut duobus diebus clistere non le-
39
dens anum sicut oleum et aquam sicle aut solu-
40
tiuum sicut aphodilli cum epithimo. ¶ Et opor〈-〉
41
tet vt sit cibus eius post catharticum ille qui fit
42
ex duragi et pullis inpinguatis. ¶ Et admini-
43
strentur post illud diuretica subtiliantia et vinum
44
dulce et proprie vetus cum dulcedine: et vinum
45
coctum iterum et lac et vinum est vehementis iu〈-〉
46
uamenti ad eos et magis necessarie res sunt equa〈-〉
47
tio cibi et eius humectatio: est enim necessarium
48
rei eius. et illa sunt sicut iura auium stipticarum
49
pannis aldarmache in aqua frigida. et confert
50
eis ex aquis aqua in qua extinguitur ferrum mul-
51
totiens. ¶ Uerum cepe et allea sunt ex cibis qui
52
resistunt venenis et abscindunt ea et repellunt ipsa
53
a corpore vbi non excusatur eorum vsus quamuis
54
ipsa sint medicine. ¶ Et vt tu properes et des
55
eis in potu tyriacam magnam et medicamen de
56
cancris proprium est. ¶ Et dicitur quod tyriaca dia-
57
tesseron est vehementer conferens eis et simili-
58
ter tyriaca alanefea quam dicemus et ciba eos
1
cancris fluuialibus. Etiam expertum est vt su-
2
matur pulpa cancri fluuialis adusta super lignum
3
vitis albe cum equalitate secundum quantitatem qua
4
teratur: et carbone gentiane super illud idem li-
5
gnum: et cum illa quantitate et detur ex eo in po〈-〉
6
tu cum vino puro. Et sit dosis eius coclearia qua〈-〉
7
tuor in illo vino: et oportet vt ambo sint trita si-
8
cut alcohol. ¶ Et huius iterum est descriptio
9
altera: sumatur carbonis cancrorum fluuialium
10
captorum dum sol est in signo leonis assatorum
11
in furno aut in vase eneo res equales. et iam po〈-〉
12
site sint in eo ex ipsis partes .V. et gentiane partes
13
.V. et pirorum pars .I. terantur et misceantur cum
14
eis. et sit dosis in diebus primis coclearium vnum
15
in aqua. et dentur in potu post dies preteritos co-
16
clearia .II. et similiter adde in eo vsque ad .IIII. coclea-
17
ria. ¶ Et ex medicinis narratis: et que est vlti-
18
ma ad eos est medicamen de cantaridibus et di〈-〉
19
cam ipsum in proximo. ¶ Et medicamen de can〈-〉
20
cris non detur in potu in primis nisi ei cum quo
21
est euentus timoris aque. et quandoque ponitur
22
in descriptione eius de gentiana quantum est me〈-〉
23
dietas cancrorum marinorum. ¶ Si autem con〈-〉
24
sequeris eum post duos dies aut tres oportet tunc
25
vt sit quod in potu das de medicamine duorum ci〈-〉
26
nerum duplum eius quod in potu dares si eum
27
consecutus fuisses in principio. et similiter est di〈-〉
28
spositio medicinarum aliarum quas dicemus.
29
¶ Et si fuerit post septem dies tunc sint plura du〈-〉
30
plicia et tunc scalpella scalpellationem laborio-
31
sam et fuge suctione vehementi. ¶ Et si consecu〈-〉
32
tus fueris eum post dies plures illis ei superue〈-〉
33
nientes tunc in dilatatione vulneris non erit vti-
34
litas et neque superflue laboretur in ea: quoniam
35
ledetur eger sine plurima vtilitate: immo stude in
36
hoc vt non remaneat apertum: nam dilatatio
37
iam preterijt in diebus tribus primis et qui ap-
38
propinquant eis: quoniam venenum iam spar-
39
sum est. Sis ergo contentus tunc vt remaneat
40
vulnus apertum et adiunge ei reliquum regimen
41
dando in potu tyriacam eius et administrando
42
euacuationem eius et similatur quod venenum sit
43
sparsum vsque ad quatuor dies si fuerit forte et in
44
minore spatio eo iterum: multotiens enim inter〈-〉
45
ficit in hebdomoda vna. et proculdubio ipsum
46
spargitur velociter et velocius quam diximus. ¶ Et
47
non est aliquid de attrahentibus sicut cauterium
48
ita quod quandoque est spatium longius illo et time〈-〉
49
tur casus in terrore et properatur ad cauterium
50
magnum post spatium non est longinquum quin
51
conferat: non est ergo attractio cauterij et corru-
52
ptio ipsius in substantia veneni sicut est attractio
53
aliorum et corruptio ipsorum. ¶ Quod si aliquid
54
ab hoc prohibuerit administra medicinas que
55
fiant loco cauterij sicut emplastrum de sale: et me〈-〉
56
dicine rubificantes sicut emplastrum de synapi
57
et similia: et non intromittas eum in huiusmodi
58
hora balneum omnino. Nam si balneaueris
1
cum interficies ipsum. ¶ Et dicitur quod sedere in
2
tina est ex eis que conferunt: et existimo quod illud est
3
in primis. ¶ Et frigus est ex eis a quibus opor〈-〉
4
tet ipsum cauere. et fortasse est tibi necessarium in
5
hac hora et post ipsam vt flobotomes eum secun〈-〉
6
do: ergo flobotoma ipsum et non permittas eum
7
iterum intueri sanguinem suum. ¶ Quod si vi-
8
deris eum iam tendere ad sanationem paulatim
9
tunc fac eum vti exercitio temperato: et balnea
10
eum cum equalitate et funde super ipsum aque
11
tepide plurimum et frica eum et inunge eum oleo
12
temperato. ¶ Et quando peruenit esse suum ad
13
timorem aque tunc tu non paueas iterum dum
14
non sit talis vt non cognoscat faciem suam in spe〈-〉
15
culo. dixerunt enim fortasse ipse cognoscit faciem
16
suiipsius: et fortasse imaginantur post illud quod in
17
speculo sit canis: et da ei in potu illud quod dixi-
18
mus de aqua in qua extinguitur ferrum cum in-
19
genio quod dicemus: est enim curatio optima.
20
et ingenia super ipsum cum omni ingenio in dan〈-〉
21
do ei in potu aquam. ¶ Et si necessarium fue-
22
rit tibi stringere ipsum et vim inferre tunc empla〈-〉
23
stra stomacum eius cum infrigidantibus. et iam
24
quidem expertum est vinum mixtum per me-
25
dium et contulit iuuamentum mirabile. ¶ Et
26
contulit quidem in hac hora medicamen huius-
27
modi. ℞. coaguli leporis et luti lacune asportati
28
de Alexandria et granorum iuniperi et gentiane
29
omnium ana aureos .IIII. baccarum lauri et myrrhe
30
amborum ana aureos .VIII. conficiatur cum melle et
31
sit dosis quanto faba egyptiaca. ¶ Et iterum si〈-〉
32
gillorum lacune et granorum iuniperi amborum
33
ana .X. coagula vulpis .IIII. coagula leporis .V. ra-
34
dicum aristologie rotunde baccarum lauri seminis
35
ammomi seminis rute siluestris omnium ana aureos .III.
36
preparetur eorum massa cum vino dulci: dein-
37
de conficiatur cum melle et sit dosis faba vna.
38
¶ Et iterum terre sigillate aureos .VIII. granorum
39
aldemest tantundem coagula leporis .XVI. coagu-
40
la gazel .XXXII. radicum gentiane .IIII. myrrhe .IIII.
41
aggregentur cum melle et retineatur: cuius do-
42
sis fit vt cicer cum aqua calida. ¶ Et quidam ho〈-〉
43
mines dixerunt: qui suspendit super corpus suum
44
dentem canis rabiosi fugit ab eo canis rabiosus
45
et non intendit ad eum: et similiter reliqui canes:
46
et non est ex eis in quo est fiducia. ¶ Medicine
47
que ebibuntur. Simplices quidem sunt litium
48
et altit et absinthium et polium et terra sigillata cum
49
vino et nigella est mirabilis in hoc capitulo. ita
50
quod nomen eius in greco est deriuatum ex inten〈-〉
51
tione iuuante ad morsum canis rabiosi et myr-
52
rha bona est bibita et emplastrata. ¶ Et dixerunt
53
non est illud medicina melior gentiana et came〈-〉
54
dreos iterum. ¶ Et dicunt quidam quod oculi can〈-〉
55
cri cum bibuntur sunt magis iuuatiue res ad illud.
56
¶ Et dixerunt quidam quod si in potu detur coagu〈-〉
57
lum muris parui in aqua sanat. ¶ Et existimant
58
quidam quod sanguis ipsius canis rabiosi est cura-
1
tior. verum ego non audeo illud. ¶ Similiter
2
dixerunt ciba illum epate canis proprie illius qui
3
eum momordit. et dixerunt: post timorem aque
4
ciba cum epate predicto ante ipsum aut cute ada〈-〉
5
baci claudicantis assata. et dixerunt cum in potu
6
dederis meubedhana et castoreum in hac dispo〈-〉
7
sitione et feceris collirium ex eo iuuabitur eo et
8
remouebitur timor. ¶ Et de compositis sunt
9
medicamen Galieni et tyriaca propinqua ei quod
10
diximus in preterito. ℞. cancri fluuialis adusti
11
et gentiane amborum ana partes .V. thuris cala-
12
menti ana partes .III. terre sigillate partes .II. su-
13
mat in puluere ex ea .ʒ.III. in ieiuno cum aqua te〈-〉
14
pida et res alias in vesperis et vtatur illa diebus
15
pluribus ante .XL. ¶ Aliud. ℞. cantaridarum magna-
16
rum pinguium ablatis pedibus et capitibus et
17
alis partem .I. lentium excorticatarum partem .I. et
18
croci et spice et gariofilorum et cinamomi et pi-
19
peris omnium sextam partis vnius. terantur om-
20
nia optime et proprie cantarides et conficiantur
21
cum aqua et informentur trocisci ex eis vnusquisque
22
contineat tertiam .ʒ.I. et detur in potu ex eis om〈-〉
23
ni die trociscus .I. cum aqua tepida. ¶ Et si ac-
24
ciderint[*]ac-ciderint corrupt for acciderit punctura in vesica bibat decoctionem
25
lentium excorticatarum et oleum amigdalinum
26
aut butyrum crudum et coctum et ingrediatur bal〈-〉
27
neum omni die post coctum eius. et sedeat donec
28
mingat in tina et administretur cibus humecta〈-〉
29
tiuus et alesfidabegi cum pullo impinguato et bi〈-〉
30
bat vinum et caueat sibi a frigore. ¶ Descriptio
31
abbreuiata medicaminis de cantaridibus. Su〈-〉
32
mantur canatarides secundum quod narrauimus et infundantur
33
in lacte acetoso die et nocte: deinde effundatur illud
34
lac acetosum ab eis et permutetur aliud lac acetosum
35
et dimittatur in eo die et nocte: et fiat illud tribus vi〈-〉
36
cibus. deinde exiccentur in vmbra et terantur cum
37
tantis lentibus excorticatis quante sunt ipse: et
38
fiant ex eis trocisci quibus sit dosis tertia .ʒ.I. cum
39
vino: aut aqua tepida. Cum ergo ipsum fiat vt perue-
40
niat ad sudandum cum eo quod est in[*]in corrupt for ei possibile de deambu〈-〉
41
latione aut cooperimento. ¶ Si autem illud quod bibit
42
angustiat ipsum bibat super ipsum sacraiati de butyro
43
cocto: aut oleo et vtatur tina et mingat in ea. cum ergo
44
minxerit sanguinem tunc iam securabitur a timore aque.
45
¶ Emplastra et similia ad attranhendum.
46
¶ Assa est emplastrum bonum: et dicitur quod emplastratio
47
eius cum epate canis rabiosi iuuatiua est valde et
48
testatur de ea communitas: et alia emplastrata et bibita: et
49
caro piscium salta est bona iuuatiua: et de eis que
50
trahunt venenum ab eo cum fortitudine est vt ponatur
51
super morsum vrina hominis iuuenis et proprie cum nitro
52
et cinis vitis solum et acetum et menta cum sale et opo〈-〉
53
ponacum mirabile est valde et folia cucumeris hor〈-〉
54
tulani vehementis iuuamenti sunt ad illud et ra〈-〉
55
dix feniculi. ¶ Et dixerunt: quandoque confert
56
ei iuuamentum mirebile[*]mirebile corrupt for mirabile vt liniatur locus ex glu〈-〉
57
tino piscium multotiens. et iterum vt empstrastre〈-〉
58
tur cum formicis tritis. et iterum sumantur floris eris et
1
salis amborum partes .IIII. adipis vitulorum par-
2
tes .XII. fiat ex eis emplastrum. ¶ Et iterum volubilis
3
.ʒ.III. baurac .ʒ.II. spume maris .ʒ.I. salis .ʒ.IIII. adi〈-〉
4
pis anseris .ʒ.X. olei de alcanna quantum necesse est.
5
¶ Ingenium in dando aquam in potu.
6
¶ Quidam dixerunt sicut feligorus: quod quando timet
7
ex aqua tunc detur in potu ei in vase ex cute adabon
8
et aliorum: aut in vase cooperto cum cute adabon et pro〈-〉
9
prie si fuerit de ligno: aut cute canis rabiosi: et di〈-〉
10
xerunt quidam vt ponatur super vas aut sub eo pan〈-〉
11
nus qui fit de pannis latrine. et dixerunt alij ab
12
istis quod aliquid de hoc non excusat. et quidam in-
13
geniose faciunt cannalem longum et mittunt in gut〈-〉
14
tur eius a longe et fundunt aquam in ipsum tectum
15
ex eo quod cooperiat aquam scilicet ponitur eius extre〈-〉
16
mitas in guttur et funditur aqua in ipsum aut fi-
17
stulam proprie ex argento. et ex eo quod bonum est
18
in dando aquam in potu est vt fiat iterum lilium
19
concauum ex congelato melle aut cera et pona〈-〉
20
tur in eo aqua et precipiatur deglutire ipsum.
21
¶ De morsu leopardi et genere leonis et vul-
22
nere vnguium eorum et curis eorum. Capitulum .X.
23
ISti rapaces et qui similantur eis non sunt sicut
24
canis salui et homines: immo dentes eorum et
25
vngues ipsorum non sunt vacui a natura
26
venenosa: quapropter oportet vt curentur
27
in primis cum attractione: deinde cum consolidatio〈-〉
28
ne. Et in eius attractione sufficit res parua.
29
¶ De morsu cocodrilli et cura eius. Capitulum .XI.
30
ILle quem mordet cocodrillus regatur
31
regimine predicto in capitulo morsus canis
32
non rabiosi cum attractione veneni ex quo
33
non euacuatur morsus eius quamuis sit saluus.
34
et illud fiat cum illis que sunt sicut nitrum et mel.
35
¶ Et quando disiungitur fissura eius liniatur
36
vulnus cum adipe cerui et adipe anseris et mel-
37
le: deinde consolidetur. ¶ Et adeps eius est ma-
38
gis iuuatiuus rerum ad morsum eius. ¶ Dixe-
39
runt quidam ita quod sanatio vulneris eius quod
40
fit cum cocodrillis corrodit partem corporis ali〈-〉
41
cuius est adeps cocodrilli.
42
¶ De morsu simij et cura eius. Capitulum .XII.
43
IN illo iterum quem mordet simius fiat
44
quod attrahat venenum eius si fuerit in
45
morsu eius: et illud fit cum eis que sunt
46
sicut emplastratio cum cinere et aceto
47
et melle: aut amigdalis amaris et ficubus et pro-
48
prie immaturis et lithargirium cum sale: et radix
49
feniculi. et sedat apostema eius lithargirium li-
50
quefactum in aqua et cooperiatur ipsum cum ni〈-〉
51
gella et melle et herbo et melle.
52
¶ De morsu catti et cura eius. Capitulum .XIII.
53
QUandoque accidit ex morsu catti do-
54
lor vehemens et viriditas in toto cor〈-〉
55
pore. et curatio ipsorum est cura com〈-〉
56
munis et iuuantur cum emplastro sepe
57
et emplastro calamento campestris et per com-
58
mixtionem amborum iterum: et cum emplastro
1
facto ex nigella et sisamo cum aqua.
2
¶ De morsu mustelle et cura eius. Capitulum .XIIII.
3
DIxerunt quod morsus eius est velocis do〈-〉
4
loris et est color eius decliuis ad ob-
5
fuscationem. ¶ Et cura eius proxima
6
est cure quam diximus ex emplastra〈-〉
7
tione cum cepis et alleis et commestione amborum
8
cum vino puro super ambo. ¶ Et conferunt illud
9
ficus immature cum farina herbi. et in libro quidem tyria-
10
ce dicitur quod si emplastratur cum ea morsus super morsum
11
eius et super morsum canis rabiosi est bona iu-
12
uatiua sanans statim.
¶ De morsu mugali
13
et est alcale et cura eius. Captulum .XV.
14
HIxerunt[*]HIxerunt corrupt for DIxerunt quidam: hic animal nunus est
15
mustella in quantitate eius. et color eius
16
est decliuis ad cinereitatem cum sub-
17
tilitate et tenuitate. et longitudo oris
18
est ad vltimum et labium eius in vltimo. ¶ Dixe-
19
runt. et hoc cum videt animal sallit ad ipsum et suspen-
20
ditur cum testiculis eius. ¶ Et dixerunt quidam:
21
est in forma muris et in colore eius: verum mu-
22
scida eius est acuta et oculi sui sunt parui: et den-
23
tes eius habent tres ordines: quorum alij sunt
24
super alios torti torsione parua ad superiora. Et
25
dixerunt quidam. accidunt ex morsu eius dolo-
26
res vehementes et punctura in corpore et appa〈-〉
27
ritio ruboris in loeis secundum dentes eius: et accidunt in
28
circuitu morsus vesice plene humiditate sangui〈-〉
29
nea super bases fuscas: et quod ipse continent est fuscum
30
et cum scinduntur ab eo quod est sub eis: egreditur ca-
31
ro alba in colore nerui habens tunicas. et quandoque ap〈-〉
32
paret in eis adustio quedam: et quandoque corroditur
33
et cadit: immo currit in primis pus virulentum de-
34
inde putrefit et cadit caro eius et quandoque peruenit res
35
ad puncturam in intestinis et difficultatem vrine et su〈-〉
36
dorem frigidum corruptum. ¶ Cura. Dixerunt:
37
oportet vt ponatur super locum galbanum singulare et
38
cum aceto et embrocetur cum aqua et farina ordei et siru〈-〉
39
po acetoso: et findatur animal ipsum et ponatur super ipsum
40
piretrum: aut malue: aut allea contrita: aut sina〈-〉
41
pis: totum illud si non fuerit apostema. Cum apo〈-〉
42
stemate vero cortices granati dulcis decocti et em〈-〉
43
plastretur cum eis. ¶ Illud vero quod in potu
44
datur ei est sceha armenum bullitum cum vino
45
aut eruca: aut sisimbrium: aut nux cupressi cum vi〈-〉
46
no: aut piretrum et semen eruce et cartamum: et ex
47
eis que sunt iuuatiua fortia est buchormarien cum
48
sirupo acetoso: aut oppoponacum: aut radix gen-
49
tiane: aut coagulum agni et coagulum hedi et
50
sunt ambo bona valde. Et confert ei lac cum si-
51
rupo acetoso iuuamentum vltimum. ¶ Et dixe〈-〉
52
runt quidam sapientes: res magis conferens ei est
53
succus foliorum lauri et folia lauri humida cum vi-
54
no decocto: aut eruce: aut stcoctio[*]stcoctio corrupt for decoctio abrotani: aut
55
decoctio lubleb cum vino: aut dorax[*]dorax corrupt for storax iterum bo〈-〉
56
na est ei cum datur in potu cum vino et similiter cum
57
comeduntur res predicte cum dispositione sua. ¶ Cum ergo
58
cadit caro corrupta curetur vulnus attractione sua
1
¶ Tractatus .V. de punctura paruorum veneno-
2
sorum et morsu eorum.
Capitulum .I.
3
DIcam in hoc tractatu puncturam
4
scorpionum et rutele et vesparum
5
et aranee et eorum que currunt
6
cursu illorum et incipiam ab ha〈-〉
7
bentibus aculeos de eis.
8
¶ De speciebus scorpionis sil〈-〉
9
uestris. Capitulum .II.
10
DIxerunt quidam quod scorpio femina ma〈-〉
11
ior est masculo. masculus enim exte-
12
nuatus: est minutus et femina pinguia[*]pinguia corrupt for pinguis [cf. Venice 1564]
13
magna et aculeus femine est subtilis
14
et masculi aculeus grossus. ¶ Et accidit vt qui-
15
busdam scorpionibus sint duo aculei secundum quod exi〈-〉
16
stimant quidam: quoniam dimittunt duo foramina apud
17
puncturam suam: et infrigidatur punctura et cale〈-〉
18
fit reliquum corpus: et infrigidatur sudor iterum.
19
¶ Scorpio autem cum alis est magnus et pro〈-〉
20
hibet multotiens eum ventus cum volat ab hoc
21
vt cadat: quare vadit cum eo de regione in regio-
22
nem. ¶ Et in dispositionibus quidem caude scorpio〈-〉
23
num diuersificatio est: de eis enim sunt qui ha-
24
bent sex spondiles: quorum malitia fit fortis in
25
tempore ortus alsehara et interficit morsus eius:
26
et de eis sunt qui habent pauciores. ¶ Et exifli-
27
mauerunt[*]exifli-mauerunt corrupt for existimauerunt quidam quod scorpiones sunt nouem co-
28
lorum: albi: citrini: rubei et cineritij: ferrandi: et vi〈-〉
29
rides. ¶ Et de eis sunt aurei habentes nigras
30
caudas et extremitates caudarum: et de eis sunt
31
vinosi coloris de quorum percussione sentitur punctu〈-〉
32
ra acus et dolor nociuus. et de eis sunt fumosi et
33
accidunt de morsu eorum risus et permixtio rationis.
34
¶ De eo quod accidit de punctura eorum et
35
eius cura. Capitulum .III.
36
ACcidit puncture eius vt apostematur ab hora
37
sua apostemate duro rubeo et dolor proten〈-〉
38
sus. et quandoque inflatur et quandoque infrigida〈-〉
39
tur et imaginatur apud eum quod corpus
40
eius comprimatur cum pilis salis. ¶ Et accidunt
41
dolores subito et punctura sicut punctura acus:
42
et sequuntur illud sudor et tremor labij et frigus
43
eius et expulsio vomitu rei viscose que congela〈-〉
44
tur super ipsum: et horripilatio et ruptura pilo-
45
rum et tremor et frigus extremitatum proprie ea-
46
rum que sequuntur vulnus et mollificatio totius
47
corporis et eminentia amborum inguinum et tensio
48
virge: et accidit inflatio in ventre: et fortasse excitatur
49
super morsum bumbus. et proprie si fuerit morsus in
50
inferiore: et accidunt apostemata ascellarum. et eructua-
51
tio plurima: et proprie si fuerit percussio superius et
52
alteratur color. ¶ Si autem scorpio fuerit vehe-
53
mentis malitie erunt accidentia mala valde quare su-
54
perfluunt dispositiones predicte et est punctura sicut cau〈-〉
55
terium in adurendo: et corpus totum rigorem patitur
56
cum frigore: et eleuatur super labium humiditas visco-
57
sa que congelatur super ipsum et currit ex oculo similiter
58
humiditas. deinde coagulatur lippa in angulis: et
1
cadit alteratio forme et egreditur anus et apostematur
2
priapus et ingrossatur lingua et strident dentes et
3
spasmantur membra posteriora et quandoque ponuntur
4
quidam dentes super alios et non aperiuntur et est
5
significatio mala. ¶ Inquit Galienus. Si sua percussione
6
inuenerit arterias accidet sincopis: aut inuenerit
7
neruos accidet spasmus: aut inuenerit venas acci〈-〉
8
det putrefactio. ¶ Cura. Curetur per canones
9
comunes et per vaporationem cum eis que sunt sicut sal
10
et milium et similia. et primum quod facis est suctio cum con〈-〉
11
ditionibus suis: et reliqua que dicta sunt in attractio〈-〉
12
ne et administrentur super ipsum medicine acute sub-
13
tiles velocis inflammationis sicut sunt assa et alleum
14
et piretrum verum stercus est de melioribus medi-
15
cinis ei. et similiter est auellana inda et omnis auellana et
16
herba cuius folia sunt quasi folia sansuci expansa
17
super terram secundum rotunditatem cuius diameter est
18
vnius palmi et in sapore eius est viscositas cuius
19
gustus est sicut gustus alanabac recentis et bibitur
20
cum aqua et sedat dolorem statim. ¶ Et dixerunt
21
iterum herbas et arbores cum nominibus suis quas
22
ego non noui. ¶ Et iterum arbor cuius crus eleuatur
23
super terram quantitate vnius digiti: deinde nascuntur
24
virge equales que eleuantur quantitate vnius cubiti
25
et apparet super eas res sicut bala cuius sapor est
26
sapor bala id est succus palme in que dactili nascuntur
27
cuius potus sedat dolorem statim et napi barbari
28
sunt vltimi in hoc. et cepa squille est mirabilis quando
29
comeditur et conferunt ei tyriaca magna et mitrida〈-〉
30
tum et tyriaca esdre et tyriaca dyatesseron et sag-
31
zenea et medicamen de assa: et assa est medicamen
32
bonum ei: et vitis alba et alharmel est ex eis que
33
experta sunt nunc. ¶ Et cartamum campestre secundum quod
34
testatur Galienus si retinuerit ipsum sedat dolorem et est
35
de speciebus carduorum pungitiuorum. ¶ Et dixerunt
36
quidam: si in potu detur in napello quantum est gra〈-〉
37
num sisami sedat dolorem eius subito et non interfi-
38
cit quoniam interficiens est vsque ad mediam .ʒ.
39
¶ Et de medicinis bonis ei sunt allea bibito vi-
40
no super ea post horam. ¶ Et proprie quando sunt cum
41
equali quantitate nucum et comeditur de ambobus cir-
42
citer vncia .I. ¶ Et oportet post acceptionem alleorum et vi〈-〉
43
ni vt preparetur in loco vehementis estus et si inge〈-〉
44
nietur vt eius preparatio sit super vaporem aque calide
45
erit iuuatiuum. Et intentio quidem in hoc est vt sudet. et
46
intentio in hoc vt sudet est mouere materias ad exterio〈-〉
47
ra et sudare in balneo est vehementis iuuamenti ei.
48
Et cum mouetur bibat vinum purum. ¶ Tyriaca bo-
49
na: aristologia longa gentiana lauri cortex radicum cappa〈-〉
50
ris: radices colloquintide absinthium nabathi vene ci-
51
trine vitis alba aggregentur cum melle. ¶ Alia bo〈-〉
52
na. Seminis ruthe campestris cymini ethiopici
53
seminis andachoca: omnium ana alsusef aceti quantum suffi〈-〉
54
cit ad conficiendum. gummi quantum conglutinet acetum
55
et aggregat medicinas et sit dosis eius aureus .I. et non
56
addatur super illud in eo quoniam est timor immo si neces-
57
sarium est post horam aliam addere detur in potu me-
58
dius aureus alius. ¶ Tyriaca alia. ℞. alleorum et nu-
1
cis amborum ana partem vnam: foliorum ruthe
2
sicce et altit et myrrhe omnium ana partem mediam
3
conficiantur cum lacte et sit dosis eius .ʒ.III. cum
4
vino. ¶ Tyriaca bona ei: castorei piperis albi myr-
5
rhe opij omnium ana partes equales: informentur ex
6
eis trocisci: cuius dosis sit tres oboli cum qua-
7
tuor vncijs vini. et confert iterum morsui rutele. ¶ Et
8
iterum oppoponacum myrrha galbanum casto-
9
reum et piper album conficiantur cum storace et mel-
10
le cum equalitate. ¶ Et medicamen exercitua〈-〉
11
le cuius confectio hoc est: radicis colloquintide ra-
12
dicis capparis absinthij aristologie longe taraxacon
13
omnium ana partes equales cuius dosis sit pue〈-〉
14
ris tertia .ʒ.I. et magnis est mirabilis vltima cui
15
non est par. ¶ Reliqua que bibuntur ex medici-
16
nis bonis est altit et iterum vitis alba et iterum cor〈-〉
17
dumeni pondus .ʒ.II. cum vino et ciperi et grana
18
myrti et albedarungi et semen eius et semen ace-
19
tose campestris et altaraxacon et endiuia et sera-
20
pinum bibitum et linitum et calamentum campe-
21
stre et cancri fluuialis si bibatur cum lacte asini-
22
no et arabes quidam dant in potu morso pon-
23
dus .ʒ.I. de radicibus colloquintide et confert ei
24
iuuamentum visibiliter. ¶ Et quidam experti sunt
25
salem masse quando ex eo sicco sumitur quantum plan〈-〉
26
ta manus capit. ¶ Et existimauerunt quidam quod
27
alusnem viridis quando conficitur cum butyro co-
28
cto vaccino post contritionem et cribellationem
29
et sumitur ex eo prope duos aureos est maximi iu〈-〉
30
uamenti et ei qui comedit raphanum et albedarun-
31
gi non nocet scorpio. ¶ Et locusta que non habet
32
alas magni corporis que nominatur hercules cum
33
exiccatur et bibitur cum vino confert. ¶ Inquit fi-
34
delis: quod si in potu dentur morsis ab eo opium
35
et semen iusquiami albi equali mensura confecta
36
cum melle conferunt. ¶ Et existimauerunt quidam
37
quod encaustrum indum iuuatiuum est bibitum sicut con-
38
fert linitum. ¶ Et agaricum est mirabillis iuua〈-〉
39
menti et fructus aphodilli et flos eius et bacche
40
lauri proprie et semen alandacocha et folia rapha〈-〉
41
ni et kemech bauciarum. ¶ Et iterum aristologie
42
nigelle radicis oppoponaci seminis harmel par-
43
tes equales cuius dosis sit aurei duo cum vino. Et
44
iterum piretri aristologie baucie ana pars .I. piperis
45
pars .ß. maroch quarta partis vnius cuius dosis
46
sit sicut faba. ¶ Et iterum aristologie longe piretri
47
equales partes conficiantur cum melle: cuius do〈-〉
48
sis sit .ʒ.II. cum vino. ¶ Et iterum myrrhe oppo〈-〉
49
ponaci opij partes equales vitis albe partes .IIII.
50
fiant ex eis trocisci. ¶ Et iterum corticum radicum
51
aristologie longe pireti amborum ana pars .I. detur
52
in potu quantitas necessaria. ¶ Et dixerunt qui-
53
dam: sumantur fecis vini .ʒ.VI. et sulfuris citrini
54
.ʒ.VIII. seminis ruthe .ʒ.III. et castorei et seminis eru〈-〉
55
ce amborum ana .ʒ.II. aggregentur cum sanguine te-
56
studinis marine cuius dosis sicut .ʒ.I. cum .V. vncijs
57
vini epithimata et emplastrata. ¶ Scorpio ipse est
58
de emplastris bonis ad scorpionem et cauda eius iterum.
1
¶ Et iterum planta que dicitur planta scorpio〈-〉
2
nis propter similitudinem quam cum ea habet quamuis
3
ipse stupefaciat illum quod cum ea emplastratur in
4
dispositione sanitatis et mortificat sanguinem in eo
5
secundum quod existimat quidam iudeorum. ¶ Et mus cum
6
finditur et ponitur super puncturam scorpionis iu-
7
uat cum continuitate et similiter rana. ¶ Et nos quidem
8
iam experti sumus encaustrum indum liniendo et con〈-〉
9
tulit et sedauit dolorem. ¶ Et similiter lac ficuum imma-
10
turarum et castoreum. et anacardus secundum quod quidam
11
dicunt est mirabilis in hoc sedans dolorem et al〈-〉
12
cali est bonum: et sulphur viuum cum gumma pi〈-〉
13
ni aut glutino albotin et caro piscis salita et allea
14
decocta et butyrum coctum ponantur calida. Et
15
iterum semen raphani aut semen altee: aut am-
16
bo cum sale. ¶ Et iterum ordeum cum succo ruthe:
17
aut decoctione eius. ¶ Ei iterum furfur tritici
18
decoctus cum fimo columbino et albedarungi
19
est de epithimatibus bonis sedans dolorem sta〈-〉
20
tim. et similiter sunt radices colloquintide taraxacon
21
et endiuia et ammomum cum albedarungi. ¶ Epi-
22
thima bonum est sansucus siccus et iterum sal vrine
23
est ex medicinis post quas non est iuuamentum.
24
¶ Et ex eis que conferunt ei est vt teneat mor-
25
sum super vaporem calidum superuenientem a lapide
26
ignito. ¶ Et ex embrocis eius est decoctio fur〈-〉
27
furis et decoctio vrtice et decoctio camomille est
28
mirabilis et aqua maris calefacta et succus an-
29
dacoche: aut decoctio eius vnaqueque est mira-
30
bilis et napta alba calefacta est mirabilis. et oleum
31
in quo decoctum est stellio cum distillatur super
32
morsum calidum est mirabilis iuuamenti.
33
¶ De algerarat et cura eius. Capitulum .IIII.
34
ISti sunt sicut scorpiones habentes corpus
35
gibbosum: acutas caudas: et eorum vene〈-〉
36
num est calidum et multiplicantur in alcoz et
37
in ascari hononito et proprie in mineris
38
alaniuden. et quando mordent non curatur de eis in hora
39
illa: immo in mane aut post deinde accidit angustia
40
et alteratur color. et quandoque accidit icteritia et apostematur lin-
41
gua et vlceratur locus puncture et mingit sanguinem:
42
et quandoque retinetur natura: et fortasse conuertitur esse eius
43
ad perditionem et incipit cum pulsu cordis et sincopi:
44
et non oportet vt negligatur propter lenitatem situs eius: quoniam est
45
mali veneni. ¶ Cura. Post curam communem melio〈-〉
46
res curationes sunt cauterizare locum et potiones aque
47
lactuce amare et aque altaraxacon et aque ordei et
48
omnia extinctiua proprie cum fortis fit inflatio et melior
49
curationum eius expertarum est sauich malorum cum
50
aqua frigida. ¶ Et dixit quidam radix polij cum bi-
51
bitur cum aqua confert. et enula est medicamen
52
bonum ei secundum quod dicitur et tyriaca alhascari est bona
53
cuius descriptio est hoc. ¶ Corticum capparis gen〈-〉
54
tiane absinthij romani aristologie rotunde omnium ana pars
55
.I. terantur omnia et fit dosis eius pondus .ʒ.II. ¶ Ty〈-〉
56
riaca alia eis: taraxacon sicce et foliorum malorum ace〈-〉
57
tosorum coriandri omnium partes equales sumantur pulue〈-〉
58
res eius quantum in vola manus capitur. ¶ Et cum
1
accidit ei inflatio vehemens sedetur cum aquis
2
fructuum et succo eorum infrigidatis. ¶ Et si acciderit
3
pulsus cordis confert sirupus de malis alsemius
4
et sauich de malis. et lac valde acetosum cum tro-
5
ciscis de camphora. et si angustia fit fortior tunc
6
adhibeantur aque fructuum cum oleo rosaceo infri-
7
gidato. ¶ Quod si natura retineatur clisterizetur et si
8
mingit sanguinem flobotometur et administretur
9
curatio mictus sanguinis. ¶ Et si apostematur lingua
10
flobotometur vena que est sub ea et gargarizet cum
11
aqua endiuie et sirupo acetoso. ¶ Et si acciderit in
12
morsu corrosio curetur cum medicamine acu-
13
to: et in partibus eius cum boloarmeno et aceto li〈-〉
14
nito. et curetur cura vlcerum malignorum.
15
¶ De specie aranearum et alsceiben et rutelarum. Capitulum .V.
16
DE rutelis quidem iam dixerunt illi qui
17
considerant et experiuntur has res quod sunt
18
sex species: deinde diuersificati sunt
19
interpretando de proprietate omnis speciei
20
earum. ¶ Dixerunt enim quidam antiquorum medi-
21
corum quod prima species earum nominatur albarhasion
22
rotunde figure vuei coloris et significatur per vueum
23
colorem ille qui est ad nigredinem decliuis. ¶ Et
24
secunda nominatur anchos: et est latioris corporis illa ro〈-〉
25
tunde figure. et in partibus que sunt in collo eius sunt
26
squamme apparentes super os eius sunt tria corpo-
27
ra eminentia procedentia ad exteriora rara lenia.
28
¶ Et tertia est murkion et est in magnitudine
29
apis magne nominate ageruf et color eius est ad ci〈-〉
30
nereitatem decliuis et tegitur corpus eius cor-
31
poribus eminentibus paruis rubeis et proprie apud
32
dorsum eius. ¶ Et quarta est sagluticoslon: quoniam to-
33
tum corpus eius et caput eius est durum: et est habens
34
alas sicut sunt ale formice magne. ¶ Et quinta
35
est suclion: nam ipsa est longi corporis subtilis et su-
36
per corpus eius sunt puncta et proprie apud ca-
37
put eius et ipsius collum. ¶ Et sexta est furbu-
38
lentis: nam ipsa est longi corporis viridis coloris cui
39
est quasi aculeus sub collo ipsius. ¶ Et iste medi〈-〉
40
cus posuit puncture omnium specierum rutela〈-〉
41
rum accidentia vna et addidit alius accidentia pro-
42
pria. ¶ Et alius ab his duobus viris dixit. Rur〈-〉
43
tela[*]Rurtela corrupt for Rutela est animal simile aranee que nominatur alfehed
44
et est venatrix muscarum et species eius sunt plures.
45
Et secundum quod dixit Galienus sunt duodecim species et earum
46
deterior est egyptiaca. ¶ De eis enim est rubea
47
quasi ipsa sit aranea rotunda et de eis est alba ha〈-〉
48
bens rotundum ventrem paruum os stellata et ipsa
49
est acuti dorsi cum lineis lucidis. et de eis est citri〈-〉
50
na pilosa. et de eis est vua appropriata hoc nomine. et
51
de eis est cuius medium capitis et pedes sunt bre-
52
uia decliuia ad posteriora: et cum vult pungere
53
proijcit se super pedes suos: et quando vult bibe-
54
re euomit humiditatem paucam: et est subtilior vuea
55
prima. et de eis est formicalis similis formice rube〈-〉
56
um habens collum nigrum caput album dorsum
57
punctatam coloribus diuersis. et de eis est vespalis ru〈-〉
58
bea similis vespe. ¶ Deinde ponit vnicuique ea-
1
rum accidentia. et de eis est alkesenati que nomina-
2
tur per hoc propter paruitatem suam et est quasi sit
3
herbus rotunda paruum habens os et subalbi〈-〉
4
dum ventrem albos pedes et multorum pilorum.
5
¶ Egyptiaca vero que dicta fuit prius est mali-
6
gna habens ventrem magnum et caput magnum
7
simile animali quod volat in circuitu candele.
8
¶ De eo quod accidit ei quem momordit rutela
9
vniuersaliter et de distinctione. Capitulum .VI.
10
INquit Galienus. Non accidit morsu rute〈-〉
11
le quod accidit puncture scorpionis
12
quamobrem non obuiat vene ledendo
13
et non facit difficultatem egestionis secundum
14
plurimum. ¶ Et inquit: ille qui dixit species ru〈-〉
15
telarum et nominauit eas nominibus primis quod
16
omnes ille communicant in apostematione loci
17
morsionis: et est locus morsionis in primis ho-
18
ris rubeus et in plurimis eorum est coagulatio
19
sanguinis viridis in quo habetur pruritus et quod
20
sequitur ipsum: et quandoque extenditur vsque ad erus
21
et addiderunt alij quod est illic eminentia plurima
22
valde et inflatio. ¶ Et dixit primus et accidit mem-
23
bris membris[*]mem-bris membris corrupt for membris neruosis et ossibus frigiditas semper
24
scilicet eis que sunt sicut genua et alchatin et dorsum et
25
spatule: et fortasse infrigidatur corpus et tremit
26
et horripilatur. ¶ Inquit. et sunt illic dolor ve-
27
hemens clamosus et vigilie et citrinitas coloris:
28
et imaginatur in oculis quod ambo sunt humidio-
29
res quam consueuerunt et distillant lachryme guttis
30
frequentibus et sentitur in inferiore partem ven〈-〉
31
tris: et proprie prope pectinem sicut vacuatio et ina-
32
nitio: et incipit natura expellere materiam aquosam su〈-〉
33
perius et inferius et quandoque apparet in illa materia
34
quod est sicut tela aranee: et accidit inguinibus et te-
35
sticulis inflatio et iuncturis contractio sicut spas〈-〉
36
mus: quorum forsitan dilatatio non equat et ac-
37
cidit dolor oris stomaci: et nausea: et emittit corpus su〈-〉
38
dorem frigidum: et fortasse capitis incurrit do-
39
lorem sicut est dolor capitis patientium birsen.
40
¶ Et addiderunt alij quod accidit faciei citrinitas
41
et corpori grauitas et vrine motus cui fortasse asso〈-〉
42
ciatur punctura. et quandoque egreditur cum ea
43
sicut aranea et accidit neruis et genibus et pecti-
44
ni tensio vehemens: et similiter in stomaco et lin〈-〉
45
gua abbreuiatio et retentio et fortes fiunt dolo-
46
res. ¶ Inquit primus: proprietas autem speciei
47
sexte secundum quod narrauerunt est quod accidunt ex ea do-
48
lolor[*]do-lolor corrupt for dolor vehemens in stomaco: et rigor vehemens
49
valde cum tremore plurimo valde. hoc dixit. ¶ Di〈-〉
50
stinctio vero quam dixerunt Galienus et alij est quod ipsi
51
dixerunt ex morsu quidem eius que de illis ru-
52
bea est accidit dolor paruus velocis sedationis.
53
¶ In nigre vero aut varie morsu fit fortis do-
54
lor cum horripilatione et frigore et tremore et
55
grauitate in coxis et pruritu et putrefactione et
56
mollificatione ventris et fluxu eius. ¶ In stel-
57
late vero morsu fit fortis dolor cum pruritu: et
58
horripilatione et stupore capitis et mollificatione
1
corporis. ¶ Ex vuea vero accidunt dolor ve-
2
hemens in loco percussionis: et frigus corporis
3
totius et horripilatio et tremor et spasmus et su-
4
dor currit frigidus: abscissio vocis et stupor in
5
corpore toto: et apostema in ventre et tensio in vir〈-〉
6
ga et pectine et vomitus rei absque voluntate et vri〈-〉
7
na turbida. ¶ Uerum nigra fumosa est mali-
8
gna: et accidit ex ea dolor stomaci et frequentia
9
vomitus et dolor capitis et tussis consecutiua et
10
difficultas egerendi interficiens velociter. ¶ Ex
11
morsu autem citrine pilose fit dolor fortis valde
12
et accidunt tremor et sudor frigidus cum infla-
13
tione ventris: et interficit multotiens. ¶ Et ad-
14
dunt quidam eorum in narrando quandam vueam
15
de erectione virge: et tensione priapi et abscissio〈-〉
16
ne vocis: et expulsione spermatis et spasmo: et il〈-〉
17
lud non est fidum existens ex eis que approba-
18
mus. ¶ Formicalis autem morsus est vehemens
19
parum dolorosus. Sed ex eis accidunt vesica-
20
tio corporis et grauitas ligue. ¶ Ex vespali ve〈-〉
21
ro accidunt apostemata in loco et spasmus pro〈-〉
22
fundus somnus dominans et debilitas ambo-
23
rum genuum. ¶ Uerum alkesinati est maligna
24
cuius accidentia sunt de genere accidentium vuee:
25
sed ipsa sunt difficiliora accidentibus vuee. ¶ Egy〈-〉
26
ptiaca vero est maligna et facit accidere dolorem
27
capitis vehementem et profunditatem somni et
28
succedit ei mors: et vita.
29
¶ De cura. Capitulum .VII.
30
IN cura eorum iterum administratur
31
canon vniuersalis ex attractione et su〈-〉
32
ctione et linitur cum aqua salsa et dan〈-〉
33
tur tyriace predicte in capitulo scor-
34
pionum et balnea et tina sunt velociores res in
35
sedando dolores eorum. Nam cum ipsi hume-
36
ctantur in tina sedatur dolor eorum et si egrediun〈-〉
37
tur ab ea redit: quare oportet vt balneentur om〈-〉
38
ni hora. ¶ Tyriaca bona ad rutelam et draco-
39
nem marinum et genera serpentum. ¶ Dixe-
40
runt. detur in potu in morsu eorum que sunt si-
41
cut suriutrugon medicamen huiusmodi: bdel-
42
lij albi aristologie radicis lilij celestis spice celtice eru〈-〉
43
ce piretri dauci ellebori nigri et cimini et apho-
44
dilli et foliorum agembin et afuniton capitum gra〈-〉
45
natorum coaguli leporis cinamomi cancri flu〈-〉
46
uialis storacis succi papaueris carpobalsami
47
omnium ana vncia .I. terantur et conficiantur et infor〈-〉
48
mentur trocisci quorum vnusquisque sit vnius au-
49
rei. et est dosis vna: detur in potu cum vino et se〈-〉
50
mine alandacoche et nuce cupressi et semine apij.
51
¶ Relique medicine. Grana pini et ciminum
52
ethiopicum et folia arboris aldulb: et cortices
53
eius et semen alandacoche et cicer niger et pro-
54
prie campestre. et grana magna sunt bona valde
55
et semen abrotani et semen aneti et aristologia et
56
fructus tamarisci et succus semperuiue et lac la-
57
ctuce campestris et dosis cuiuflibet[*]cuiuflibet corrupt for cuiuslibet istorum sit
58
pondus .II aurei cum vino. ¶ Iterum vnum in
1
quo decocta est nux cupressi et proprie cum ci-
2
namomo et ius cancrorum et ius anseris et deco〈-〉
3
ctio radicum asparagi cum vino et aqua. ¶ Et
4
ex eis que ipsis in potu tribuuntur composite:
5
sunt aristologie et cimini partes equales et sit dosis
6
eius .ʒ.III. in aqua calida. ¶ Tyriaca ad illud ex〈-〉
7
perta. ℞. nigelle .ʒ.X. dauci cimini amborum ana
8
.ʒ.V. radis[*]radis corrupt for radicis nucis cupressi amborum ana .ʒ.III. spice
9
nardi et baccarum lauri et aristologie rotunde et car-
10
pobalsami et cinamomi gentiane seminis anda〈-〉
11
coche seminis apij omnium ana pondus .ʒ.II.
12
conficiantur cum melle: et dosis sit quantitas nu〈-〉
13
cis cum vino antiquo.
14
¶ Epithimata et similia.
15
¶ De bonis eorum est cinis ligni fici confectus
16
cum vino et sale et culcasia et spongia infusa in ace〈-〉
17
to et expressa et aristologia cum farina ordei con〈-〉
18
fecta cum aceto et folia alcorsuf et porri et virge
19
pastoris et aristologie cum arbore fici. ¶ Emplastrum
20
bonum. Sumantur cortices granatorum aristo〈-〉
21
logie et farina ordei cum aceto administrentur post
22
ablutionem vulneris cum aqua et sale. ¶ Et de
23
vnguentis est oleum de andacocha embrocatum
24
calefactum. ¶ Et de embrocis est aqua marina
25
calefacta. Et omnis aqua salsa: et decoctio alcor〈-〉
26
suf et decoctio nucis cupressi.
27
¶ De sciebi et cura eius. Capitulum .VIII.
28
HOc est sicut aranea habens plures pe〈-〉
29
des et longos et dixerunt: accidunt ex
30
morsu eius dolor stomaci et vomitus
31
et difficultas vrine et egestionis et est
32
interficiens. et egyptiacum est deterius. dico au-
33
tem quod ego nescio an hoc egyptiacum est illud quod
34
predictum est in capitulo rutele aut illud. et cu-
35
ra eius est cura rutele.
36
¶ De aranea et signis eius et curationibus eius. Capitulum .IX.
37
ACcidunt ex morsu eius ventositas plu〈-〉
38
rima in ventre cum horipilatione et
39
frigore extremitatum et erigitur vir-
40
ga. ¶ Et cura eorum est ex genere cu〈-〉
41
re rutele. ¶ Et confert eis sumere in potu vinum
42
alicuius quantitatis post aliam tota die et pone〈-〉
43
re morsionem in vino vt sudare in balneo. ¶ Et
44
de medicinis eorum sunt nigella et vinum et ru〈-〉
45
ta sicca cum vino sola aut cum ciperis.
46
¶ De duobus animalibus que dixerunt qui-
47
dam sapientum medicorum. Capitulum .X.
48
SUnt ambo iterum de genere cuius
49
preterijt rememoratio. Uerum ego
50
non scio esse eorum et an ipsa ingre-
51
diantur in eis que sunt preterita aut
52
non et cognoscuntur per hoc quod habent qua〈-〉
53
tuor mandibulas. ¶ Inquit ille sapiens: sunt
54
ambo ex genere rutele: et vnum eorum est la〈-〉
55
tum habens pedes albos: et super caput eius
56
sunt due eminentie quarum vna descendit in
57
anteriore parte capitis: secundum rectitudi-
58
nem: et altera transit incidendo hanc in latitu-
1
dine: quare facit imaginari illud quod habet duo
2
ora et quatuor mandibulas. In illo vero loco
3
eminentiarum sunt due linee facientes imagina〈-〉
4
ri illam imaginationem. Et accidit ex morsu eo-
5
rum illud quod accidit ex morsu scorpionum. et
6
dolor vehemens: et albedo coloris morsionis et
7
extenuatio faciei et capitis et vigilie. ¶ Et cura
8
illius est cura morsionis rutele. et medicine ma〈-〉
9
gis proprie de illis que sunt ad rutela sunt ozimum
10
et radix opoponaci et alandacocha et abrotanum.
11
¶ De animali alio nominato tuharse[*]tuharse cf. index fol. 505v turbase. Capitulum .XI.
12
HOc animal retulit ille sapiens et dixit:
13
accidunt ex morsu eius dolor vehe-
14
mens et rubedo et difficultas vrine. et
15
conferunt patienti per ipsum fructus
16
tamarisci et cyminum campestre et folia nucis
17
et allea et vinum dulce.
18
¶ De pediculo vulturis nominato dehe per-
19
sice: et menluce grece: et ragarius indice. et hec be〈-〉
20
stia est sicut pediculus aut sicut paruus alcandan. Capitulum .XII.
21
DIxit Galienus. est paruus a quo non caue〈-〉
22
tur et fortasse non videtur morsus eius
23
et est et eis que faciunt erumpere sangui〈-〉
24
nem per vrinam et per nares et in ano
25
et ex stomaco per vomitum et ex pectore et pulmo〈-〉
26
ne et ex radicibus dentium. et quandoque magni〈-〉
27
ficatur timor in eo: quare non recipit medicinam
28
cuius cura est similis cure algerarati. ¶ Et ex
29
eis que ei propria est sunt vt liniatur morsio cum
30
bezahar et cum succo lactuce et sandalis rubeis
31
et confert morsui eius lac lactuce et caprinum et
32
butyrum crudum et terra sigillata et algeduar et
33
portulaca et succus eius et psilium et mucilago
34
eius et reliqua extinguentia sicut aqua endiuie et
35
aqua lactuce et cucurbite et citroli.
36
¶ De altamul[*]altamul cf. index fol. 505v and Venice 1564: altamula et porco lupi[*]lupi probably corrupt for luti [cf. index fol. 505v and Venice 1564]. Capitulum .XIII.
37
ESt bestia habens multos pedes acu〈-〉
38
ti veneni et est in iudicio pediculi vul-
39
turis et vesparum.
40
¶ De vespa. Capitulum .XIIII.
41
ESt vehementioris calefactionis quam
42
apis et accidunt ex morsu eius dolor
43
et rubedo et apostema. et de vespis ma〈-〉
44
gnis est genus habentium capita ni-
45
gra et habentium aculeos plurimos interficiens
46
¶ Et magne quidem sunt maioris cautele pror-
47
sus et magis pernitiose. quapropter fortasse perdu〈-〉
48
cunt ad spasmum et ad debilitatem genuum: sed
49
in paruarum iterum morsu quandoque magnifi〈-〉
50
catur timor. quare faciunt accidere vesicas et gra〈-〉
51
uant linguam.
52
¶ De cura. Capitulum .XV.
53
ADministretur desuper ex suctione il-
54
lud quod scis et si magnificatur timor.
55
tunc illud quod succurrit tunc est pon-
56
dus medie .ʒ. seminis sansuci: quoniam
57
sedat dolorem in loco eius: aut tres vole corian-
58
dri sicci: et sumat succos infrigidantes cognitos
1
et potus infrigidantes. et quandoque supponitur
2
glaties sicut collyrium et confert. ¶ Et de epithi〈-〉
3
matibus eius est aqua malue et aqua albedarun-
4
gi et citroli sunt mirabiles cum proprietate sua.
5
et altea iterum et blitis et solatrum et sisamum con〈-〉
6
tritum et folia eius. ¶ Et iterum ficus et acetum
7
et lutum et aqua agreste. ¶ Et iterum stercus vac〈-〉
8
cinum proprie cum aceto. et iterum folia sisim-
9
brij et folia lauri recentis. ¶ Et iterum suman-
10
tur opium et semen iusquiami nigri et campho〈-〉
11
ra et liniatur cum succis frigidis et tegatur cum
12
panno lini infuso in aqua frigida: et liniatur in
13
circuitu eius cum luto et aceto et similiter herba
14
fluminis cum aceto est mirabilis. et similiter viri〈-〉
15
ditas que accidit super cursum aque. ¶ Et ite-
16
rum secundum quod existimant quidam vaporetur cum
17
aqua et sale et liniatur cum lacte fici. ¶ Et iterum
18
surigi parietum cum aceto. ¶ Et quandoque fiunt
19
ex aquis horum et decoctionibus ipsorum em-
20
broce. ¶ Et expertum est quod quando membrum
21
dimittitur in aqua calida hora vna. deinde per-
22
mutatur subito ad aquam salsam mixtam cum
23
aceto sedatur statim. et de fricationibus eius sunt
24
musce: quoniam ipse sedant dolorem.
25
¶ De apibus et cura ipsarum. Capitulum .XVI.
26
HAbent dispositiones proximas vespe
27
nisi quia dimittunt aculeum in pun-
28
ctura. ¶ Et cura eius proxima est cu〈-〉
29
re vesparum.
30
¶ De formica volante et re alia eis simili.
31
Capitulum .XVII.
32
ILla est dispositionis proxime api et
33
et fanior[*]fanior corrupt for sanior ea. Et dico quod de habentibus
34
mucronem et aculeum est res similis
35
formice volanti. verumtamen est longior
36
eo plurimum et non est in grossitudine[*]in grossitudine cf. Venice 1564: longitudine eius et ha〈-〉
37
bet pedes araneales longos citrinos longiores
38
pedibus vesparum: et cingulum quod habet est ci-
39
trinum: et non est ei et ingenio[*]et ingenio corrupt for de ingenio [cf. Venice 1564] ad fabricandum
40
habitaculum suum quod est vespis: immo fabri〈-〉
41
cat ipsum de luto habentem orificia lata et facit
42
pullos sicut aranea qui cum egrediuntur de ca〈-〉
43
uernis suis incedunt ambulatione aranee quasi
44
excorientur posterius et volant et apud me est de
45
iudicio vesparum.
46
¶ De stellione et lacerta. Capitulum .XVIII.
47
QUando mordet dimittit in loco sui mor〈-〉
48
sus dentes paruos subtiles nigros et
49
non cessat locus dolere et prurire do-
50
nec auferatur cum seca aut cucullo tran〈-〉
51
seunte super eos et asumat eos et colligat eos:
52
quare sedatur dolor. ¶ Et quandoque extrahit
53
dentes eius oleum et cinis: deinde sugatur locus
54
et ponatur in aqua calida. ¶ Et dictum est quod
55
comedere altaxaracon valde iuuatiuum est ad
56
morsum eius. quod si dolor magnificetur detur in
57
potu tyriaca rutele.
58
¶ De animali habente .XLIIII. pedes. Capitulum .XIX.
1
ESt animal cognitum per intromissio〈-〉
2
nem auris et quandoque est in longitu-
3
dine eius palmus vnus. et habet in om〈-〉
4
ni latere viginti duos pedes: et quan-
5
doque ambulat ad anteriora: et quandoque conuerti〈-〉
6
tur eius dispositio. et habet secundum quod dicitur vene-
7
num quoddam cum quo accidit dolor paruus: qui
8
sedatur statim. et flos aphodilli est de tyriacis
9
eius et quandoque sufficit in eo administratio salis cum aceto.
10
¶ De morsu salamandre. Capitulum .XX.
11
EXistimat quod ipsa sit bestia similis lacerte
12
habens quatuor pedes curte caude.
13
Et existimant quidam quod ipsa non adu〈-〉
14
ritur. Et si proijcitur in larem extinguit
15
ignem. et accidit ei quem mordet dolor vehemens
16
et inflatio in corpore et grauitas lingue et punctio
17
eius et tremor et stupor et multotiens accidit nigre〈-〉
18
do membri secundum figuram rotundam et casus eius.
19
¶ De cura. Capitulum .XXI.
20
DIxerunt quidam: cura eius est cura
21
cantaridis. ¶ Et proprius quo curantur
22
est vt in potu dentur resina ex quacunque
23
pino fuerit cum melle. et detur eis in
24
potu decoctio camepitheos et decoctio lilij cum
25
folijs vrtice et oleo. ¶ Et de eis sunt qui dant
26
illis ranas decoctas et dant ipsis in potu de iure
27
earum et emplastrant eos cum carne ipsarum et
28
quandoque comedunt eas. ¶ Et similiter est su-
29
ctio testudinis campestris et marine decocte.
30
¶ De saculofudurni[*]saculofudurni cf. index fol. 505v: saculufudurno and Venice 1564: saculufudurni campestre et marina. Capitulum .XXII.
31
ET ego quidem non cognosco ipsam
32
et non est longinquum quin iam ex-
33
pleuerimus narrationem eorum. ¶ Di〈-〉
34
xerunt quidam accidit ex morsu cam-
35
pestris vt obfuscetur morsio et fiat rosei coloris
36
et parum rubet rudine[*]rudine corrupt for rubedine clara immo parum valde.
37
et fiunt dolor vehemens et pruritus in corpore.
38
¶ Marini vero morsus est aquosi coloris. et si〈-〉
39
milatur vt sit cura eius cura rutele et similium.
40
¶ Et dixerunt quidam emplastretur cum sale
41
aut cinere cum vino aut cinere confectio cum
42
aceto squillitico aut cum sisamo adusto et vino.
43
¶ Et embrocetur prius cum oleo plurimo et aqua
44
calida deinde ponatur desuper.
45
¶ De scorpione marino. Capitulum .XXIII.
46
EXistimo quod accidunt ex morsu scorpio-
47
nis marini inflatio ventris et forma hi〈-〉
48
dropica. et quandoque accidit ex eo exi〈-〉
49
tus ventosiatis[*]ventosiatis corrupt for ventositatis absque voluntate et opor〈-〉
50
tet vt caueatur in cognitione eius. ¶ Et cura eius
51
est cura draconis marini et rutele. Et dixit qui-
52
dam in cuius sermone non confidetur quod scor-
53
pio aque est calidi veneni.
54
¶ De aranea marina. Capitulum .XXIIII.
55
VIdetur quod sint dispositiones eius pro〈-〉
56
pinque dispositionibus scorpionis
57
marini.
58
¶ De morsu rane marine rubee. Capitulum .XXV.
1
NArrauerunt plures sapientum quod ipsa
2
est maligna mala inuadens animalia
3
et corpora et sallit ad ea ex longinquo
4
vt mordeat ea. et si non potest morde-
5
re sufflat ad ipsa exufflationem nociuam. ¶ Et
6
accidunt ex morsu eius apostema magnum et per〈-〉
7
ditio velox. ¶ Dico simile est vt sit cura eius
8
cum tyriaca magna et quod est eius generis.
9
¶ De summa curationis reptilium marinorum
10
venenosorum. Capitulum .XXVI.
11
DIxerunt: oportet vt curentur cum ty-
12
riacis et cum eis quibus curatur ve-
13
nenum frigidum et cum medicinis ru〈-〉
14
telarum et tyriaca earum.
15
¶ Fen septima de decoctione que est tres tractatus.
16
¶ Tractatus primus de dispositionibus capil〈-〉
17
lorum et in ipso sunt furfures.
Capitulum .I.
18
CApillus nascitur ex vapore fumo〈-〉
19
so cum coagulatur in poris et ori〈-〉
20
tur super eos et proprie per illud
21
quod assumitur ex alimento: et
22
proprie quando est humiditas
23
corporis viscosa vnctuosa non
24
aquosa neque lutosa sicut arborum vnctuosarum
25
folia non cadunt. Et iam quidem dictum est in
26
libro primo de denigratione eius et canitie ip-
27
sius et reliquis coloribus. Uerum quod pendet
28
ex sermone de decoratione est regimen substan-
29
tie eius cum nascentia et opilatione. ¶ Et regi-
30
men numerationis eius cum multiplicatione et mino〈-〉
31
ratione. ¶ Et regimen quantitatis eius cum ingrossa〈-〉
32
tione et subtiliatione et prolongatione. ¶ Et regimen figu〈-〉
33
re eius cum applanatione et crispatione. Et regi〈-〉
34
men coloris eius cum denigratione et subalba-
35
tione et de albatione. ¶ Et nos loquemur in
36
hoc tractatu secundum hanc intentionem.
37
¶ De causa destructionis capillorum. Capitulum .II.
38
CApilli destruuntur vel minuuntur: aut
39
propter causam in materia. aut pro-
40
pter causam in re in qua nascuntur.
41
¶ Et causa in materia est vt minore〈-〉
42
tur aut priuetur. Et paruitas est aut causa eius
43
quod ipsam submergit: aut alterat eam: aut cau〈-〉
44
sa paruitatis substantie prime sicut est paruitas
45
vaporis fumosi in pueris et mulieribus propter
46
multitudinem vaporis humidi: quare non na-
47
scitur barba in eis. ¶ Paruitas autem radicis
48
substantie: aut est propter accidens: aut quoniam
49
natura consumit eam. ¶ Illud vero quod est per acci〈-〉
50
dens est sicut accidit conualescentibus cum exic-
51
cant eos egritudines longe pthisice et ethice. qua〈-〉
52
re non remanet eis materia de qua cibentur ca-
53
pilli: quare cadunt et non nascuntur sicut acci-
54
dit plantis irrigatis quando non irrigantur: et
55
sicut accidit castratis ex similitudine eorum cum
56
mulieribus in humiditate per frigorem pro-
57
pter causam testiculorum eorum. Et propterea
58
quod illud quod generat sperma conculcatur
1
in eis: et infrigidatur et peruenit frigus eius ad
2
membra sublimia et infrigidat ea: quare non re〈-〉
3
soluitur humiditas eorum ad exiccandum et quod
4
resoluitur non remanet in poris propter parui-
5
tatem suam et subtilitatem ipsius: immo egreditur.
6
et sicut accidit qui assuete vtitur institis grauibus
7
super caput suum. ¶ Illud vero quod est ex via na〈-〉
8
ture est sicut caluitium: caluitium enim accidit
9
propter abbreiuiationem materiei ptlorum[*]ptlorum corrupt for pilorum ex
10
caluitio. ¶ Et illud est propter paruitatem eius:
11
aut propter submersionem cerebri ab eo quod
12
tangit ipsum de craneo: quare non imbibit ipsum
13
ea imbibitione qua imbibit cum est obuians.
14
¶ Illud autem quod fit propter causam in re in
15
qua nascuntur est secundum tres modos: aut vt non pe〈-〉
16
netret in eam materia pilorum: aut vt penetret
17
in eam sed non retineatur: aut corrumpitur in ea
18
et resoluatur ad qualitatem non conuenientem
19
vt pili generentur. ¶ Et non penetrat in eam nisi
20
propter opilationem pororum: et non opilantur
21
pori nisi propter vehementiam soliditatis eius
22
per siccitatem ipsius: sicut est de adiuuantibus
23
ad caluitium: et festinat in calida complexione
24
propter velocitatem exiccationis eius: et propter
25
illud multiplicantur super preparatos ad calui-
26
tium pili corporis: et pectoris propter calidita-
27
tem complexionis eorum. Nam parum quod
28
est ex pilis eorum est difficilis euulsionis. ¶ Aut
29
propter soliditatem eius causa vestigiorum vlce〈-〉
30
rum preteritorum sicut est dispositio in glabrie.
31
¶ Et illud quod non retinetur in ea est propter
32
vehementiam raritatis eius et amplitudinem po〈-〉
33
rorum eius: sicut est ex aliquo adiuuantium ad
34
hoc vt non nascatur barba etiam vsque in finem
35
vite. ¶ Aut propter siccitatem complexionis:
36
quare constringuntur pori cum humiditate com〈-〉
37
plexionis propter paruitatem caliditatis: an non
38
vides quod non sit caluitium et est residuum capil-
39
lorum istorum subtile facilis euulsionis sicut est
40
mulieribus et castratis. ¶ Et illud quod corrum-
41
pitur in ea: aut est propter humorem fixum ma〈-〉
42
lignum sicut in alopitia et tyria: aut propter vlce〈-〉
43
ra mala corrosiua sicut est in quibusdam speciebus
44
glabriei. ¶ Et caluitiei quidem curatio est diffi〈-〉
45
cilis quamuis sit possibile ipsam repellere antequam
46
incipiat aut tardare eam. ¶ Et propter illud qui〈-〉
47
dem dixit.[*]dixit. corrupt for dixit [redundant period] Hyppocrates quod quando caluis varices ac〈-〉
48
cidunt nascuntur capilli eorum voluit intelligi
49
depilatos per alopitiam et similia. ¶ Et pili su-
50
perciliorum et palpebrarum non cadunt velo-
51
citer: propterea quod eorum origo est spissa carthi〈-〉
52
laginosa conseruatiua. et propter illud tardatur
53
caluitium in ethiopibus et zinzi[*]zinzi cf. Venice 1564: cingi and the variant zengi: propterea quod cu〈-〉
54
tes eorum vehementer retinent pilos eorum. du-
55
rum enim non euellitur et propter illud minorantur cum
56
eo pili. Uerum ipsum seruat pilos quare non ca-
57
dunt velociter et non depilantur. ¶ Et blesi qui〈-〉
58
dem non fiunt calui propter multitudinem hu-
1
miditatis cerebrorum eorum. et propter illud
2
multiplicatur in eis diaria facta a catarro.
3
¶ Medicine conseruantes capillos sunt ille in
4
quibus est caliditas subtilis attractiua et virtus
5
stiptica: et ille in quibus sunt proprietates quibus
6
operantur. Et iam diximus simplices harum me〈-〉
7
dicinarum in medicinis singularibus: et dicemus
8
iterum in antidotario composita ad eos. et dice-
9
mus hoc de medicinis que sunt conuentiores
10
huic loco. ¶ Medicine igitur simplices que
11
conueniunt ad conseruationem capillorum ad
12
succurrendum inceptioni eorum in casu secundum sum〈-〉
13
mam vsquequo conditionem post conditiones
14
necessarias in regimine ipsarum sunt huiusmodi myr〈-〉
15
tus et grana eius et laudanum et emblici et myra〈-〉
16
bolani kebuli et myrrha et aloes et capillus ve-
17
neris: et cadunt in eis galle propter stipticitatem
18
earum et alfeluzaharagi proprie cum vino stipti-
19
co et oleo myrtino aut oleo masticino et aqua
20
myrti aut succo foliorum alzeridaraet. ¶ Et ite〈-〉
21
rum adustum arboris lini aduste cum semine suo
22
linitum cum oleo. ¶ Et iterum cortices nucis
23
adusti quando miscentur cum oleo myrtino et vino sti-
24
ptico et inunguntur cum eis et proprie pueri. ¶ Et
25
ex compositis est illud quod. ℞. grana myrti et gallas
26
et emblicos et decoquantur cum oleo rosaceo aut oleo
27
myrtino secundum modum notum et administrentur.
28
¶ Et iterum folia myrti humide et laudanum et
29
rannus et extremitas cupressi et grana myrti su-
30
mantur et cum eis commouendo tangatur caput tri〈-〉
31
tis dissolutis cum oleo oliue. ¶ Et iterum gra-
32
norum myrti nigre et seminis apij extremitatum myr〈-〉
33
ti et seminis sicle et extremitatum ranni omnium ana pars .I.
34
capilli veneris et laudani amborum ana pars .ß. vi-
35
ni nigri partes .VI. dissoluantur medicine in ipso
36
decoquendo donec et remaneant tertia vini: de-
37
inde proijciantur desuper oleum oliue aromatiza〈-〉
38
tum cum ciperis et spica partes .II. ¶ Et iterum
39
decoctio eius donec ferueat tribus ebullitioni-
40
bus: deinde colentur aqua et oleum a medicinis
41
cum expressione vehementi et ponantur in vase
42
vitreato quod sit ad modum pyxidis et concutiatur et ad-
43
ministretur apud necessitatem: est enim conseruatiuum et
44
denigratiuum. ¶ Et iterum seminis apij et seminis sicle et ca〈-〉
45
pilli veneris et thuris omnium ana vncie .II. nuces .XV.
46
numero corticum pini libra .I. et assentur omnia in no〈-〉
47
cte furno posita in vase lutato et dimittantur do〈-〉
48
nec adurantur omnes partes eorum et conteran〈-〉
49
tur contritione et proijciatur super ea libra .I. adi-
50
pis vrsi que est melior adipe anseris et reponatur:
51
et quotiens indigetur eo liquefiat in oleo aromatico
52
et administretur. et confert iterum caluitiei incipienti.
53
¶ Et iterum sumatur libra .I.ß. vini stiptici et lau-
54
dani vncia .I. corticum pini adustorum vncie .II. capilli
55
veneris combusti vncie .III. adipis vrsi libra .I. succi so〈-〉
56
latri. vncie .IIII.ß. decoquatur laudanum in vino
57
cocto donec inspissetur et proijciantur super ip-
58
sum medicine et misceantur et reponantur: et quan-
1
do indigetur eo sumatur ex ipso aliquid in oleo
2
aromatico. et melius oleum est oleum nardinum et li〈-〉
3
niatur et quandoque linitur sine oleo. ¶ Et ex eis que
4
sunt leuia est vt sumantur myrrha et laudanum et
5
oleum myrtinum et proprie quod fit ex oleo de keiri et
6
aqua myrti decocte in vino stiptico et misceantur
7
secundum quod exigit illud quod est prius et liniatur cum eo.
8
¶ Aut sumantur folia florum papaueris ruffi cum
9
oleo myrtino et inungatur caput et dimittatur in no〈-〉
10
cte: deinde balneetur. ipsum enim conseruat et deni〈-〉
11
grat. ¶ Aut sumantur laudanum et capillus vene〈-〉
12
ris et cinis corticum pini et adeps vrsi et vini ponti-
13
ci quantum sufficit commixtio ei sicui oleo mastici-
14
no aut myrtino. ¶ Aut sumantur capilli veneris
15
et laudani equaliter et olei myrtini omnium ana
16
aureus .I. rute montane aurei .II. terantur cum vino sti-
17
ptico et misceantur cum adipe vrsi et administren-
18
tur. ¶ Medicamen conseruans pilos supercilio〈-〉
19
rum. ℞. rosarum papaueris ruffi partes .IIII. fumi
20
terre cum radicibus suis. et extremitatum fici om〈-〉
21
nium ana partem I. laudani partes .III. capilli ve-
22
neris partes .II. conterantur et administretur cum
23
oleo masticino. ¶ Simile ei iterum: radicum vitis
24
albe aut radicum alafras et cineris arboris pini
25
recentis omnium ana pars .I. baurach partes .II.
26
misceantur cum oleo myrtino aromatico: hoc ergo
27
est sermo plurimus. ¶ At vero si fuerit causa sicci-
28
tas complexionis et paucitas sanguinis: delitijs
29
foueatur corpus et cibetur eis que sunt boni nu〈-〉
30
trimenti: et pinguia ex ipsis in quibus est decli-
31
natio ad caliditatem subtilem. ¶ Et dimittat om〈-〉
32
ne salsum et acetosum et ponticum: et deuitet coi-
33
tum. et de vino deuitet illud quod est antiquum. Et
34
assiduet balneationem cum aquis dulcibus. ¶ Et
35
non approximetur corpori nitrum nec vsnen neque sa-
36
po: immo quod sit sicut farina fabarum aut grana me〈-〉
37
lonis aut creta et psilium et similia. ¶ Et si fuerit
38
propterea quod pori constricti sunt valde indigetur eis
39
que resoluunt et rarificant: et diligitur vt ponan-
40
tur in cibo ea que aperiunt sicut sinapis et allea et
41
porri et liniatur cutis iterum cum eis que sunt si-
42
cut gumma rute siluestris et sinapis et calamentum et
43
ruta. et cepe et admistrentur in balneo aque resol〈-〉
44
uentes et abluatur caput cum baurach et spuma
45
maris. Et oportet vt abstineat patiens illud ab oleis.
46
¶ Et ad illud quod est propter raritatem conferunt
47
medicine predicte quarum declinationis plurimum est
48
ad stipticitatem et epithimata et olea stiptica et
49
introitus balnei et administratio tepide: deinde
50
consecutio cum frigida subito.
51
¶ De pluribus embrocis capillorum. Capitulum .III.
52
QLures[*]QLures corrupt for PLures embroce capillorum sunt in quarum
53
substantia est viscositas ex qua possi-
54
bile est vt capilli assumant et sunt sicut
55
folia sisami et folia cucurbite et olea
56
in quibus sunt caliditas et stipticitas: sicut oleum de
57
lilio mixtum cum cera aut sicut est oleum de alcanna
58
et oleum myrtinum propriie et cadit in illis ablu-
1
tio capitis cum infusione colloquintide. ¶ Et
2
ex eis que conferunt in hoc est vt sumatur lau-
3
danum et dissoluatur quod de eo bonum est in
4
testeo vase lutato super prunas subtiles liquefa〈-〉
5
ctione facta in oleo oliue et puluerizetur super ipsum
6
aliquid de nucleis oliuarum combustis et commi-
7
sceantur omnia super prunas commixtione subti〈-〉
8
li et administretur. ¶ Et folijs quidem alzerideraet
9
et aqua foliorum eius inest proprietas bona in
10
hoc et corpori seminis lini administrato cum oleo
11
sisamino. ¶ Compositum sumantur folia alzeride〈-〉
12
raet et capillus veneris recens romanus et myr〈-〉
13
rha et emblici et commouendo tegatur cum eis
14
caput in quibusdam ablutionibus cognitis. Et
15
iterum sinapis et ponatur in decoctione sicle et
16
abluatur cum ea caput et inungatur post ipsam
17
cum oleo myrtino aut cum oleo de emblicis. ¶ Com〈-〉
18
positum bonum. ℞. fellis taurini et fellis vrsi et
19
myrabolanorum emblicorum kebulorum et belli〈-〉
20
ricorum et sedeguaram et gallarum integrarum om〈-〉
21
nium ana partem .I. terantur et nutriantur cum succo
22
solatri .VII. diebus: deinde exiccentur et administren〈-〉
23
tur ex eis epithimata cum aliqua decoctione post
24
ablutionem capitis et barbe cum aqua et melle
25
et nitro contrito. ¶ Et iterum ordei contriti .ʒ.〈-〉
26
XXX. emblicorum .ʒ.V. decoquantur cum aqua de-
27
coctione vehementi donec aqua sumat virtutem
28
amborum et decoquantur in illa aqua existente
29
in ipsa olei violacei quantum est medietas aque et lau〈-〉
30
dani pondus .ʒ.III. foliorum sisami et foliorum
31
altee et foliorum cucurbite humidorum aut sic-
32
corum omnium ana pondus .ʒ.X. non cessetur decoqui
33
aqua donec consumantut[*]consumantut corrupt for consumatur et remaneat oleum. ¶ De-
34
scriptio alia: et refertur ad alkindum: sciremblegi .ʒ.〈-〉
35
X. decoquantur cum duabus libris aque vsquequo
36
redeat ad quartam et fundatur super eam quan-
37
tum ipsa est olei de ben et aliquid ordei excorti-
38
cati et aliquid laudani et decoquatur vsquequo re〈-〉
39
deat ad tertiam.
40
¶ De facientibus nasci pilos fortibus. Capitulum .IIII.
41
ET in ipsis est cura caluitiei cuius cu-
42
ratio est possibilis et casus superciliorum
43
et similium. et omnes medicine quas dicemus
44
in capitulo alopitie: et omnis modus regi-
45
minis ex fricatione capitis et rubificatione eius
46
et administratione eius ad ipsum super ipsum: deinde
47
administrationes medicinarum.[*]medicinarum. corrupt for medicinarum [redundant period] fortis attractionis et
48
resolutionis cum proprietate quam habent in alopi-
49
tia sunt iuuatiue in caluitio et faciendo nasci pi-
50
los in depilato et in supercilijs et barba. ¶ Et
51
in corticibus radicis salicis cum oleo est conforta-
52
tio et conseruatio mirabilis cum denigratione.
53
¶ Medicine autem de quibus est nostra intentio vt
54
hic narremus eas quamuis iterum sint iuuatiue in alo〈-〉
55
pitia postquam fecerimus illud quod diximus in fine ca-
56
pituli conseruationis capillorum sunt ista. ¶ Suman〈-〉
57
tur cantarides recentes ablatis pedibus et capiti-
58
bus exiccate in vmbra et terantur in oleo violaceo aut
1
decoquantur in eo aut in oleo oliue donec ingros-
2
setur: et lini cum eo vbi volueris: vesicabit enim
3
deinde nascentur pili. ¶ Et similiter mel anacar〈-〉
4
di quando ponitur super locum cuius pili depilati
5
sunt. ¶ Aut teratur condisi in oleo ouorum et liniat
6
cum eo homo vbi voluerit multotiens: faciet enim
7
nasci pilos. ¶ Aut sumatur vngula asini adusta
8
et cornua combusta et liniantur cum oleo sisami〈-〉
9
no. est enim forte. ¶ Oua autem formicarum cum
10
oleo de ben sunt conuenientia in facientibus na-
11
sci: et apud communitatem hominum sunt ex eis
12
que prohibent ortum. ¶ Et ex eis que sunt exper-
13
ta est lacerta que est in domibus que interficiatur
14
et exiccetur et teratur et liniatur cum oleo. ¶ Et iterum
15
tritura nitri pharaonis cum sambaco. ¶ Ex ex
16
eis que sunt leuiora illo est vt fiat manica et ta-
17
bula de plumbo et ponatur inter ea ambo aliquod
18
de oleis ad capillos: aut adeps ex eis que sequun〈-〉
19
tur et terantur donec resoluatur ad ipsum virtus
20
plumbi et liniatur cum eo et emplastretur locus
21
cum folijs fici bene decoctis et vsque ad virtutem
22
quandam. ¶ Et iterum sumatur medulla .XX. auel-
23
lanarum et assetur donec teratur et aggregetur cum
24
oleo raphani. ¶ Aut sumatur herbe nominate
25
hareus: priapi asini: et splenis eius assatorum om〈-〉
26
nium ana libra .ß. laudani .XX. pondera misceantur
27
omnia post solutionem laudani in vino et admi〈-〉
28
nistrentur. ¶ Et ex eis que dixit Filagorus est
29
vt sumantur adipis tauri saliti .ʒ.XCVI. alusnem et
30
gumme rute agrestis ambarum ana .ʒ.XXVIII. myr〈-〉
31
rhe .ʒ.VIII. laudani tantundem: capilli veneris .ʒ.〈-〉
32
XLVIII. splenis asini .ʒ.XCVI. assetur splen asini et te-
33
ratur et aggregetur totum cum vino nigro et ra〈-〉
34
datur caput et liniatur cum eo et dimittatur quinque
35
diebus: deinde abluatur et dimittatur quiescere
36
duobus diebus: deinde iteretur. quod si exulcera-
37
uerit curetur locus cum adipe anseris. ¶ Et ite-
38
rum ad depilatos sumantur sex ventres leporum et
39
exiccentur optime et adurantur in vase lutato et
40
proijciatur super eos de folijs rani et de folijs
41
myrti tantundem et de capillo veneris .ʒ.VIII. et adu〈-〉
42
rantur vice alia in vase vitri: deinde teratur et
43
misceatur cum tribus libris adipis vrsi. et quantum
44
ipsum olei de raphano et reponatur et administre-
45
tur cum necessarium fuerit in oleo aliquo aroma〈-〉
46
tizato: et bacce lauri et oleum de pipere et oleum
47
de kerua: et similiter illud quod adiuuat in facien〈-〉
48
do nasci. ¶ Et iterum cinis abrotani quando mi〈-〉
49
scetur cum oleo antiquo facit nasci barbam tar-
50
de nascentie. et cinis lilij cum aqua et proprie in
51
supercilijs. ¶ Et iterum ad supercilia: combu-
52
rantur due nuces vsquequo terantur tantum et adiun〈-〉
53
gatur eis ambabus aureus .I. de nucleis dactilorum.
54
similiter absque perscrutatione vltima et .XV. gra-
55
na piperis et bulliat cum oleo rosaceo. ¶ Et iterum
56
cinis abrotani et auellane aduste et laudanum et
57
cantarides et condisi bulliant in oleo de ben in
58
cocleario donec denigrentur et misceantur cum
1
tanto gallie quantum ipsum est et fricetur locus et
2
liniatur cum eo. ¶ Ei iterum capillus veneris et
3
grana myrti et semen apij adurantur parum donec
4
denigrentur et aggregentur cum adipe vrsi et oleo
5
raphani. ¶ Medicamen faciens nasci pilos in
6
superficilijs. ℞. thuris aureos .IIII. stercoris cocodril-
7
li stercoris eritij marini et rute montane omnium
8
ana aureum .I. terantur cum vino stiptico et miscean-
9
tur cum adipe vrsi et administrentur. ¶ Aliud ad
10
depilationem antiquam difficilem ex alopitia et
11
alijs. ℞. sceha partem .I. spume maris partes .VIII.
12
euforbij et baccarum lauri amborum ana partes
13
.III. picis humide partes .II. liquefiat pix cum oleo
14
de lilio: et liquefiat in ea euforbium: deinde ad-
15
misceatur[*]ad-misceatur corrupt for admisceantur cum eo relique medicine. ¶ Simile ei:
16
radicum arundinis aduste partes .VII. cineris ra-
17
narum partes .V. seminis eruce partes .IIII. radicis ali-
18
stas partes .III. terantur cum oleo laurino et administretur.
19
¶ De alopitia et tyria. Capitulum .V.
20
IAm sciuisti quod causa in generando alopi-
21
tiam est materia mala manens in cute
22
in originibus radicum pilorum quare
23
corrumpit radices originum pilorum
24
corrodens eas prohibens nutrimentum bonum
25
eis. et nominatur alopitia propterea quia ipsa acci-
26
dit vulpibus. ¶ Et differentia quidem inter ipsam
27
et tyriam est quod in tyria non tantum cadunt pili: immo
28
excoriatur cum ea cutis tenuis: sicut accidit ser〈-〉
29
penti. et fortasse accidit in ea figuratio proueniens
30
sicut figura serpentis. ¶ Et materia quidem que
31
facit accidere et incurrere alopitiam et tyriam:
32
quandoque est colerica et quandoque est melanco〈-〉
33
lica et quandoque est flegmatica: et quandoque est ex san〈-〉
34
guine corrupto. ¶ Et significatur super totum illud
35
per illud quod apparet cum fit abrasio ex colore cu〈-〉
36
tis: et proprie cum fricentur illud fricatione aliqua.
37
¶ Et quandoque significatur illud ex regimine
38
precedente et ex antecedentibus que associantur
39
ei. ¶ Et ex eis que significant illud est humor do〈-〉
40
minans de illis quos sciuisti et quandoque signi-
41
ficatur velocitas sanationis eius et tarditas ex eo
42
quod videtur de velocitate rubificationis eius per
43
fricationem propter velocitatem attractionis san〈-〉
44
guinis boni ad ipsam aut tarditatem eius: quamuis
45
fricatio plurima exulceret: quare prohibet ori-
46
ginem pilorum.
47
¶ De cura. Capitulum .VI.
48
NOn est dubium quin rectificatio regiminis
49
in ea sit euacuatio illius humoris facientis in
50
primis: et intromissio ciborum chimi val〈-〉
51
de boni ad corpus de illis quos sciuisti et vini tem〈-〉
52
perati commixti decliuis ad impressionem dulcedinis
53
parum cum tenuitate et claritate: nam hoc nutribilius
54
est. et balneum confert ei ante omnem fricationem
55
et post ipsum. ¶ Et incipiat prima res cum eua〈-〉
56
cuatione corporis in primis ab humore faciente
57
cum medicinis educentibus ipsum. Aut cum flobotomia
58
si materia exiguerit illud: deinde cum euacuatione
1
capitis ab eo cum quo sciuisti de caputpurgijs
2
et odoramentis. et gargarismis ex eis que dicta
3
sunt in capitulo mundificationis capitis secundum vnam-
4
quanque superfluitatem. deinde permutandum est super
5
cutem et mundificationem eius ab eo quod in ea man-
6
siuum est: et extractionem eius ab ea et resolutionem
7
ipsius. ¶ Et festinandum est in hoc vt non reci-
8
piat cutis qualitatem manfiuam[*]manfiuam corrupt for mansiuam malam. et non est am〈-〉
9
biguum in hoc quin oporteat vt medicine euacuan-
10
tes ex locis materiam malignam sint incisiue et resolu〈-〉
11
tiue resolutione non consequente exiccationem propter ve〈-〉
12
hementiam calefactionis. quare adipiscatur cutis ca-
13
lefactionem que in futuro fit causa casus pilorum:
14
quamuis in presenti forsitan destruat alopitiam. ¶ Quod
15
si fuerit calida fortis sicut gumma ruthe agrestis
16
que est radix in capitulo necessarium est vt frangatur ca-
17
liditas eius cum oleis temperatis vicentibus[*]vicentibus corrupt for vincentibus super
18
eam et cum aquis quibus subtiliatur. ¶ Et de ea qui-
19
dem melior est recens. Et illa super quam prete-
20
rierunt anni tres est debilis. Et de iudicio for-
21
tis est vt minoretur ipsius quantitas et frangatur
22
eius complexio: et festine accipiatur ab eo quod ipsa
23
linitur. et de iudicio debilis est vt fiat econtrario.
24
et oportet vt sit subtilis: et si non penetrabit virtus
25
eius in profundum cutis. ¶ Et oportet vt sit in il〈-〉
26
lis medicinis confortatio et prohibio[*]prohibio corrupt for prohibitio: vt non re-
27
cipiat caput materiam malignam. Et non oportet
28
vt asfocietur[*]asfocietur corrupt for associetur illi virtuti stipticitas plurima pro-
29
hibens materiam peruenire ad locum: deinde pe〈-〉
30
netrare in poros eius. Cum ergo corpus mun-
31
dificatum est ab illo: oportet tunc vt in eis sit vir〈-〉
32
tus attrahens sanguinem eius bonum et vapo-
33
rem eius temperatum: postquam ipsa resoluerit cor-
34
ruptum qui est in cute vt aggreget resolutionem
35
corrupti propinqui et attractionem boni longin〈-〉
36
qui et illud post mundificationem. ¶ Et cum tu
37
administras has medicinas oportet vt tu consi-
38
deres impressionem earum. et tu incipias in eis a
39
debilibus in complexione et minoratione: et con-
40
sidera in eo quod est ex eis: quod si inuenis egrum tole〈-〉
41
rantem et impressionem incolumem adde in virtute. et
42
si non tolerat et magnificatur impressio minue quan-
43
titatem: et commixtionem: et stude ita vt perducat
44
ad exulcerationem et apostemationem: et proprie in corpo〈-〉
45
ribus leuis complexionis aut etatis aut temporis.
46
et si perduxerit ad apostemationem et exulcerationem suc〈-〉
47
curre illi cum adipibus. et lini eos desuper sicut
48
est adeps anatis et galline et sicut ceratum leue. cum
49
ergo sedatur reitera cum quantitate quam tole〈-〉
50
rat. ¶ Cumque magnificatur res parum non cesses
51
facere illud donec resoluatur corruptum: et attra-
52
hatur bonum. ¶ Et signum quidem impressionis
53
medicine in ea est vt rubeat cutis cum fricatio-
54
nibus minoris numeri quam fricationibus quibus
55
rubet ante administrationem medicine. ¶ Si autem
56
dispositio non alteratur tunc scias quod indiget medi-
57
cina fortiore. et quando non rubet frica cum panno vehe〈-〉
58
mentius quam sit illud donec timeatur excoriatio: de-
1
inde frica cum eis que sunt sicut cepe. quod si non ru〈-〉
2
bet non erit excusatio quin scalpelletur locus et li-
3
niatur cum eis que sunt sicut allea. et de eis qui-
4
bus indigetur in mundificanda cute a materia alo〈-〉
5
pitie male sunt sanguisuge et ventosatio et punge〈-〉
6
re cum acubus pluribus. et iterum vesicatio cum
7
medicinis acutis quas dicam: et mundificatio eius
8
quod vesicatum est. et sanatio eius vt egrediantur pi-
9
li ab ea. ¶ Et de eis que adiuuant in resoluen-
10
do materiam est cooperire caput pileo de pellibus
11
semper nocte et die: ipse enim resoluit et facit suda〈-〉
12
re. ¶ Et oportet vt radatur omnibus duobus die-
13
bus aut tribus cum nouacula: et quotiens na-
14
scuntur radatur caput. et oportet ante admini-
15
strationem epithimatum vt radatur caput et frice〈-〉
16
tur cum panno aspero: aut sicut cum cepe: aut cor〈-〉
17
ticibus raphani donec rubeat et fiat susceptibi-
18
le virtutis medicine apertis poris. et quandoque excu〈-〉
19
sat balneum ab hoc quod si non raditur subtilie-
20
tur medicina perueniens ad illud. ¶ De eua-
21
cuantibus autem euacuetur colerica cum decoctione
22
myrabolanorum et cum virtute ellebori et epithi〈-〉
23
mo et pillulis cochijs et cum hierapigra. et iterum
24
hiera dyacolloquintidos est bona proprie flegma-
25
tice Si autem fuerit illic melancolia misceatur cum ea ali-
26
quid de elleboro nigro. et si fuerit illic colera mi〈-〉
27
sceatur cum ea scamonea et hiera ruffi et logo-
28
dion bone sunt proprie melaneolice[*]melaneolice corrupt for melancolice. et multotiens
29
quidem sanatur euacuatione vna. ¶ Et species
30
quidem horum euacuantium sunt de eis quorum
31
scientiam collegisti in eis que sunt preterita. et
32
si volueris leuius illo da ei in potu de hiera ama〈-〉
33
ra composita cum pulpa colloquintide et turbith
34
in mense tres potiones aut quattuor. et quando
35
non valet euacuatio vna itera post quietes in eo
36
quod est inter illud. ¶ Et cum videris cutem ca-
37
pitis rubere aut venas eius rubedine repletio-
38
nali floboma post flobomiam vniuersalem si exi〈-〉
39
git illud consilium: venas capitis et venas fron〈-〉
40
tis et temporum. Si autem non volueris illud tunc non
41
facias aliquid de hoc. sanguis enim est quo indigetur
42
illic. Gargarismata autem et caputpurgia et similia
43
iam sciuisti in capitulo curationum capitis. ¶ Me〈-〉
44
dicinarum vero superponendarum fortior est eufor〈-〉
45
bium super quod non transierunt vltra tres anni pre-
46
paratum secundum quod dedimus de regimine in cano-
47
ne. ¶ Et post ipsum est gumma rute siluestris: quoniam
48
ipsa est mirabilis valde: deinde nasturtium et sina〈-〉
49
pis et cinis candaridarum confectus cum pice hu〈-〉
50
mida. aut staphisagria confecta cum oleo lauri〈-〉
51
no aut lac titimalli cum quo vesicetur et aperia〈-〉
52
tur: vt currat quod sub ea est. Et cum cadit cor-
53
tex oriuntur pili sub eo: et alzegi ponitur super mem〈-〉
54
brum tempore paruo: et indigetur ea in alopitia
55
que est fortis. Et post illud sulfur et duo ellebo-
56
ri et semen eruce et spume baurach: et due spe-
57
cies spume maris et cortices arundinum et radi〈-〉
58
ces earum aduste: et stercus muris et stercus ouium
1
adustum inunctum: et piper longum et sinapis: aut
2
auellane combuste et folia fici et condisi: et vene celi-
3
donie et alkitran. ¶ Et quandoque confert in ea fel tauri〈-〉
4
num: deinde quod est sicut amigdale amare aduste
5
cum cortice suo et sicut thus tritum aliquot diebus in
6
aceto bono. et xylocaracte nabathi sunt ex medi〈-〉
7
cinis huius egritudinis. ¶ Et de istis oleis admi〈-〉
8
nistratis in ea meliora sunt oleum laurinum et oleum
9
de kerua. et de medicinis que sunt cocte melior
10
est alkitran: deinde pix. et de adipibus melior est
11
adeps vrsi: proprie qui antiquatur. ¶ Linimentum
12
forte: euforbij gumme rute agrestis olei laurini
13
omnium ana aureos .II. sulfuris viui et ellebori de quo-
14
cunque amborum fuerint nigro aut albo omnium ana au-
15
reum .I. fiat ceratum cum cera quantum sufficit. ¶ Et iterum
16
baurach aphricani partes .II. salis ammoniaci pars
17
.I. adurantur ambo et terantur in aceto forti: et linian〈-〉
18
tur cum eo loca post fricationem faciendo epithi〈-〉
19
ma leue. ¶ Et iterum post tres horas medicami〈-〉
20
ne iam exiccato inde tribus diebus. ¶ Si autem vesi-
21
cauerit fac illud quod scis. ¶ Et iterum canatarides et
22
synapis decoquantur in oleo donec fiant sicut alga〈-〉
23
lia: deinde vesicetur cum eo locus fortis et frangatur
24
virtus eius cum commixtione debili. ¶ Et de illis
25
que sunt leniora[*]leniora cf. Venice 1564: leuiora hoc et sunt mirabilis iuuamen-
26
ti est vt sumatur acetum forte cum tanto oleo rosaceo
27
bono quantum ipsum est: et cum galanga. deinde fri〈-〉
28
cetur locus cum panno aspero et liniatur ex eo. Et
29
iterum inunctio cum algalia in qua est aliquid
30
de gumma rute agrestis. Et scias quod infantibus suffi-
31
cit abstinentia et puberes tolerant .ʒ.ß. de pillis co〈-〉
32
chijs. Et habentes annos .X. tertiam .ʒ. vnius.
33
¶ De eis que abradunt pilos. Capitulum .VII.
34
SUmantur calcis partes .II. et arsenici partes
35
.II. liniatur cum eis ambobus cum pau-
36
co aloe posito in eis. abradet enim sta〈-〉
37
tim. ¶ Et si ponantur calcis partes
38
plures et arsenici pauciores erit magis equale.
39
¶ Et si addatur calx erit tardioris operationis:
40
verumtamen operabitur. ¶ Et quandoque sumuntur
41
calcis et arsenici partes .II. et pars .I. et decoquun〈-〉
42
tur in aqua tamdiu donec depilet pennam. quod si itere〈-〉
43
tur operatio in illa aqua erit melior: et que pre-
44
paratur cum sale est melior: et sumatur aqua illa
45
et decoquatur in ea oleum minus ea secundum pluri-
46
mum: donec recipiat virtutem eius et liniatur cum
47
ea. ¶ Et quandoque dimittitur aqua illa coagu〈-〉
48
lari in sale: et administratur sal ille in aqua. ¶ Et
49
calx concularum efficit operationem calcis cum
50
arsenico et est subtilior. ¶ Et si sumatur loco cal-
51
cis aqua calcis in qua calx iteratur ponendo sub
52
sole aut decoquendo et ponatur in aqua arseni-
53
cum tritum erit bonum. ¶ Et quandoque admi〈-〉
54
nistrantur iterum sanguisuge virides que sunt sub
55
vrceis ¶ Quod si volueris vt sit illud quod na-
56
scitur subtile proijciatur in psilotro cinis vitis aut
57
baurach et multiplicetur eius commotio: deinde ab-
58
luatur cum farina ordei et fabarum et seminis me-
1
lonis. ¶ Et quandoque componuntur calx et arse〈-〉
2
nicum cum eis que sunt sicut aqua alkisch et aqua
3
rizi. ¶ Et quandoque ponuntur in ea myrra et mastix.
4
et quandoque iuuatur cum spuma maris.
¶ De cura
5
eius quem combussit psilotrum. Capitulum .VIII.
6
OPortet vt minoretur eius motio. et fe-
7
stinetur ipsius ablutio oleo rosaceo iam
8
super eam premisso: cunque abluitur cum
9
aqua calida sedatur post illud in aqua
10
frigida: illud enim est curatio bona. deinde linian-
11
tur desuper lentes excorticate trite cum aqua ro〈-〉
12
sacea et sandalis et proprie si adurit. ¶ Quod si for-
13
tem fecerit adustionem: tunc necessarium est ad-
14
hibere quod fit sicut vnguentum ceruse et sicut epi〈-〉
15
thima cum litargyrio nutrito cum albumine oui
16
et oleo rosato et camphora.
17
¶ De eis que prohibent odorem psilotri. Capitulum .IX.
18
LIniatur post ipsum cum creta nutrita
19
cum aromaticis aut creta cum aceto et
20
cum aqua rosacea. ¶ Et folijs persici est[*]est cf. Venice 1564: inest
21
proprietas in hoc mirabilis et folijs
22
vitis et folijs alsehesabram tritis et alcanne et feci[*]feci corrupt for fecis
23
croci hortulani et rosis et ciperis et galie et squinan〈-〉
24
to et similibus singularibus et compositis.
25
¶ De illis que prohibent ortum pilorum. Capitulum .X.
26
PRohibent ipsum stupefacientia infrigi-
27
dantia sicut vt incipiatur et depiletur:
28
deinde liniatur cum iusquiamo albo
29
et opio et aceto et aqua iusquiami ni-
30
gri cum eis et sola. et si fuerint decocta in aceto
31
erit melius. ¶ Et corpus rane lacunalis exicca〈-〉
32
tum est ex prohibentibus cum teritur et miscetur cum
33
mucillagine psilij aut succo iusquiami albi aut
34
aceto iteretur illud. ¶ Et dicitur quod si liniatur cum
35
oleo in quo dissoluta est lacerta coquendo est ex
36
eis que prohibent ortum eorum. ¶ Et similiter cum oleo
37
in quo decoquitur eritius. Et fortasse dicitur contra〈-〉
38
rium illius. ¶ Et de eis que dicuntur est vt sumantur
39
chimolea et cerusa plumbi equaliter et aluminis
40
medietas partis et terantur cum aqua iusquiami
41
albi humidi. ¶ Et existimauerunt quidam quod san-
42
guis ranarum lacunalium et sanguis testudinis flu-
43
uialis prohibent illud. ¶ Dixerunt: et similiter san-
44
guis vespertilionum et cerebella eorum et epar eorum
45
et composuerunt medicamen de istis. ¶ Dixerunt
46
sumantur rane de lacu arundinum et exiccentur et
47
sumantur de carne earum sicca et sanguinis testu-
48
dinis fluuialis exiccati et rosarum rubearum et li-
49
thargirij et ostracorum marinorum adustorum mar-
50
garitarum partes equales conficiantur cum aqua
51
et administretur super depilationem pilorum in pectine
52
et in ascellis. ¶ Et semen vrtice cum oleo est ex eis
53
que depilant pilos cum fortitudine.
54
¶ De incrispantibus. Capitulum .XI.
55
SUnt sicut farina fenugreci et oleum eius:
56
et alsidre album et myrrha et galle et
57
calx et lithargirium misceantur et sit suf〈-〉
58
ficientia in quibusdam eorum et commo-
1
ueatur cum eis caput tangendo. et quandoque po〈-〉
2
nuntur in eis semen iusquiami albi et oleum eius
3
et quandoque administratur iusquiamum album
4
sicut est solum. ¶ Et calx est ex eis que faciunt
5
planos et adurit parum cum soluitur in hac fum〈-〉
6
ma proprie quando equantur cum ea due ter-
7
tie ipsius de sidre que ambo sint confecta cum aqua
8
frigida. Et similiter spuma salis amari incrispat
9
eos vehementer. ¶ Incrispatiuum bonum. ℞.
10
gallarum et alcar mezegi et limature acuum et fo〈-〉
11
liorum cupressi et granorum eius et granorum cy-
12
doniorum et lithargirij et dragaganti et boli et al-
13
cauizi et emblicorum omnium ana partem .I. cal〈-〉
14
cis que non est extincta partem mediam. confi-
15
ciatur cum aqua sicle et administretur: est enim
16
bonum crispans denigrans.
17
¶ De eis que planos faciunt capillos. Capitulum .XII.
18
CUra eius est cura scissionis capillorum
19
predicta. Et omnino est administra-
20
tio oleorum mollificantium et mucila〈-〉
21
ginum humectantium.
22
¶ De scissione capilorum. Capitulum .XIII.
23
CAusa eius est siccitas et cibus ficcus
24
Et prohibent ipsam olea lenia equa〈-〉
25
lia et mucilagines viscose sicut mucila〈-〉
26
go altee et mucillago psilij et mucilla-
27
go foliorum salicis: et omnia in quibus est humectatio.
28
¶ De illis que subtiliant capillos. Capitulum .XIIII.
29
BAurach quando ponitur in medici-
30
nis capillorum subtiliat eos.
31
¶ De sermone adolescentie et canitie. Capitulum .XV.
32
IAm locuti fuimus in alio loco ab isto
33
de canitie adolescentium. Et canities
34
quam hic dicemus est quod dum sanguis
35
permanet pinguis spissus calidus vi〈-〉
36
scosus capilli sunt nigiri. cum vero ad aquosita-
37
tem tendere incipit declinant capilli ad canitiem.
38
¶ De eis que canitiem tardant. Capitulum .XVI.
39
DE rebus canitiem tardantibus est re-
40
gimen rerum primarum. Et de eis est
41
regimen eius quod peruenit ad capil-
42
los ipsos. ¶ Prima autem sunt eua〈-〉
43
cuatiohumoris flegmatici omni hora: et proprie
44
cum vomitu super cibum. et clisteria iterum et re〈-〉
45
quiescere et iterare. ¶ Deinde administrentur
46
confectiones et medicine facientes adolescentiam
47
quas dicemus cum administratione ciborum bo-
48
ni chimi cum equalitate ex genere eorum ex qui〈-〉
49
bus generatur sanguis laudabilis spissus sicut
50
sunt frixa et ea que in patellis preparantur: et ea
51
que cooperta coquuntur sine aqua et assata absque
52
iure et nuce in iure et studeat ita vt sint cum quan〈-〉
53
titate digestionis quoniam est radix. nam cum
54
digestio corrumpitur sanguis. ¶ Et oportet cum
55
complexio fuerit humida valde vt administren〈-〉
56
tur semina calida sicut sinapis et piper et species
57
condientes et cauguamich et almuri et proprie in
58
ieunio et sicla cum sinapi: et sit sufficientia impor〈-〉
1
tando vinum parui purum: et deuitet fructus
2
et olera humectantia et genera lactis et pisces et
3
triticum coctum cum aqua et puls et pultes et po〈-〉
4
tum aque plurime et flobotomiam plurimam
5
et euulsionem capillorum et ebrietatem super-
6
fluam: et coitum plurimum. et tangere cum eis
7
que sunt sicut camphora et aqua rosaea et oleum
8
sambacinum et aqua sambaci capillos: et deur-
9
tet[*]deur-tet corrupt for deuitet multitudinem vsus aque dulcis. ¶ Quod
10
si fecerit exicca illud et exicca cum velocitate: licet
11
ablutio capillorum conseruet eorum virtutem.
12
¶ Quod si balneetur vtatur eis que sunt sicut
13
pulpa colloquintide et nigella et baurach et fel
14
tauri abluendo. ¶ Confectiones vero et species
15
que abscindunt materiam flegmatis et tardant
16
canitiem sunt sicut masticatio mirabolanorum
17
kebulorum de quibus omni die cum numero
18
superueniente sibi sumatur et masticetur et de-
19
glutiatur. hoc enim fortasse conseruabit adole-
20
scentiam vsque ad finem vite: et similiter trifere
21
facte ex myrabolanis minor et maior et confectio
22
de scoria ferri. ¶ Et melior ex ea est si fuerit in
23
ea aurum: et ex hac. Recipe myrabolanorum ni〈-〉
24
grorum et emblicorum amborum ana partem .I.
25
mellis anacardorum extracti ab eis medietatem
26
octaue partis .I. misceatur cum butyro cocto et
27
conficiatur cum melle et administretur: et hoc
28
est forte bonum. Et oportet vt administretur pau〈-〉
29
latim in tanta quantitate que non efficiat impressio〈-〉
30
nem malam: et mitridatum est forte: et tyriaca est
31
fortis et carnes vipere sunt conseruantes adole-
32
scentiam et virtutem cum assiduatur earum co-
33
mestio. ¶ Modus confectionis temperate bo〈-〉
34
ne. Myrabolani nigri et burungi et piper lon-
35
gum et emblici: et quandoque est loco piperis lon〈-〉
36
gi scoria ferri et zuccarum fiat ex eis trifera.
37
¶ Et de bonis expertis est vt sumatur zinzibe-
38
ris et myrabolanorum kebulorum et macropi-
39
peris partes equales et administretur. ¶ Et ite〈-〉
40
rum vt sumatur myrabolanorum kebulorum
41
pondus .ʒ.XX. scorie ferri pondus .ʒ.IIII. agarici
42
.ʒ.V. et zinziberis et macropiperis et galiofilorum om-
43
nium ana .ʒ.III. et conficiatur cum melle. ¶ Et opor〈-〉
44
tet vt sumat ista facientia adolescentiam anno in〈-〉
45
tegro amator adolescentie ex huiusmodi confe〈-〉
46
ctionibus super quas expectet vsque ad meridiem:
47
deinde comedat cibum.
48
¶ De linimentis prohibentibus canitiem. Capitulum .XVII.
49
OMnia olea calida confortantia et om〈-〉
50
nia currentia que sunt similia illis im-
51
matura sunt conseruantia complexio〈-〉
52
nem capillorum super calorem inna〈-〉
53
tum et non rugatur quod penetrat in eis de nu-
54
trimento: et ista sunt sicut alkitran. et cum eo li〈-〉
55
nitur dimittatur quatuor horis: deinde ingredia〈-〉
56
tur balneum. et dixit iterum curationem haben-
57
tis caput calide complexionis: et similiter iterum
58
pix humida currens subtilis. et similiter oleum de co-
1
sto quoniam est forte valde et oleum de ben. et
2
oleum de nigella est forte valde fortius omni re.
3
et oleum factum cum pulpa colloquintide et oleum
4
de sinapi. ¶ Et bonum et forte est vt sumatur de
5
oleo sinapis et de nigella: et vt coquatur in eo ni〈-〉
6
gella: deinde coquatur in ipso colloquintida post
7
ipsam aut cum ea. ¶ Et oleum expressum ex oli〈-〉
8
uis siluestribus quando assiduatur inunctio cum
9
omni die prohibet canitiem. ¶ Oleum bonum
10
olei omphacini acsat tres spice vnciam .I.ß. blacte bi-
11
zantie floris squinanti amborum ana vnciam .ß. deco-
12
quantur medicine aut in oleo donec remaneat
13
tertia eius aut in aqua donec suscipiat virtutem
14
earum vehementer: deinde decoquatur oleum
15
iterum in illa aqua donec consumatur aqua.
16
¶ Et rectius quidem est tunc vt minoretur quan〈-〉
17
titas olei et sufficiat kist vnus et medius: deinde
18
sumatur vncia .I. acatie et dissoluatur cum vino et te〈-〉
19
ratur optime et misceatur cum eo acatia et admi〈-〉
20
nistretur. ¶ Oleum bonum oleum de granis
21
cotti et olei myrtini et olei de emblicis partes equa〈-〉
22
les et mensuretur de summa eorum libra .I. suman〈-〉
23
tur ciperi et cassie et spice et nigelle et gariofilorum
24
et pulpe colloquintide et costi et xyloaloes crudi
25
et foliorum squinanti et calami aromatici om-
26
nium partes equales et sumatur earum pondus
27
.ʒ.C. et decoquantur in succo colloquintide si in-
28
uenitur aut in succo corticum nucis: cuius quan-
29
titas fit libre .IIII. cumque mediatur aqua ponatur su-
30
per eam oleum et incessanter decoquatur donec rema-
31
neat oleum et consumatur aqua et coletur et administretur.
32
¶ De linimento bono adeo quod destruit recen-
33
tem ex ea.
34
SUmantur acatia et galle: et fenugrecum
35
et semen melonis: et coriandrum sic-
36
cum: et spica: et laudanum: et succus cor〈-〉
37
ticum nucis exiccatus: et succus flo-
38
rum papaueris ruffi exiccatus: et rubigo ferri:
39
et calcucecaumenon et remeach: et alumen ni-
40
grum. de quibus fiant trocisci subtiles et exiccen〈-〉
41
tur et administrentur in mense tribus vicibus li〈-〉
42
niendo cum aqua emblicorum aut aqua myrti.
43
¶ Linimentum bonum cum quo liniatur ca-
44
put tangendo. Myrabolanorum nigrorum em〈-〉
45
blicorum et gallarum omnium partes .X. lauda-
46
ni partes .XX. foliorum myrti et granorum eius
47
ana partes .XXX. ponantur in tribus libris olei et di〈-〉
48
mittatur in eo tribus diebus: deinde coquantur
49
donec ingrossentur et fricentur cum eo capilli.
50
¶ Et de eis que experti sunt illi qui fuerunt an〈-〉
51
e[*]ane corrupt for ante nos et experta sunt in tempore nostro est po-
52
tare draganti rubei albalkae pondus .ʒ.I. ipsum
53
tenim[*]tenim corrupt for enim depilat canos et facit nasci loco eorum ca〈-〉
54
pillos nigros: verumtamen non tolerat illud nisi
55
qui habet forte corpus et humectatum. et opor-
56
tet vt administretur post ipsum quod mundifi-
57
cet pulmonem et humectet ipsum.
58
¶ De rememoratione tincturarum. Capitulum .XVIII.
1
REperiuntur in libris olea de quibus
2
existimatur quod sint tincture. et experi-
3
mentum facit esse necessitas[*]necessitas corrupt for necessarias [cf. Venice 1564] virtutes
4
specierum propriarum quibus cum
5
supereminet oleum resoluit inter eas et inter ca-
6
pillos: quare non penetrant in eis et non operan〈-〉
7
tur aliquid nisi fuerit illic virtus vehemens aut
8
proprietas maxima: et non speratur virtus ve-
9
hemens: nisi ex rebus fortis tincture: sicut est he〈-〉
10
rugo ferri et sicut est herugo plumbi et sicut cor-
11
ticens nucis: tunc enim forsitan iste et similes eis
12
cum virtutes earum iterantur in oleis et virtu-
13
tes earum medicinarum penetrare facientium
14
medie[*]medie corrupt for medicine [cf. Venice 1564] interueniunt sicut aceti et vini operantur
15
nam si possibile est vt sit aliquid tunc est illud.
16
¶ Uideo et audio quosdam testantes veritatem
17
eius quod dicitur quod vna ex venis nucis quan-
18
do inciditur in principio veris et ponitur vt bu〈-〉
19
cella in vase vitri in quo est oleum: et sepeliuntur
20
simul in terra exiccat illud quod est in vase et exic〈-〉
21
cando et sugendo: deinde remittit illud in autum-
22
no et redit plurimum eius ad vas et est tinctura:
23
et plurimum quod accidit de hoc capitulo et im〈-〉
24
primit non fit illud ex eo nisi cum iteratione.
25
¶ Amplius species tincture quibus extinguuntur
26
capilli sunt tres denigrans: et faciens flauos: et
27
dealbans: et nos incipiemus narrare numerum
28
denigrantium bonorum.
29
¶ De denigrantibus. Capitulum .XIX.
30
ALcanna quidem et indicum sunt ra-
31
dix super quam aggregantur homi-
32
nes et diuersificantur amborum im-
33
pressiones secundum diuersitatem et prepa-
34
rationem capillorum. Et homines incipiunt cum
35
alcanna: deinde consequentes adhibent indicum
36
post ablutionem et expectant super vnumquodque am〈-〉
37
borum mora que quantitatem habet: et quanto-
38
plus expectant est melius. et de hominibus sunt
39
qui aggregant ea et de hominibus sunt contenti
40
alcanna: et delectantur eius flauitate. et de eis sunt
41
qui sunt contenti indico et delectantur colore pa〈-〉
42
uonis proueniente ex eo. et indicum quidem in-
43
dum bonum est velocioris tincture: sed est vehe〈-〉
44
mentius faciens colorem pauonis flauitatem.
45
et indicum et carmenum est minus tingens et tar-
46
dius: verum eius tinctura est decliuis ad nigre-
47
dinem flauam et non est multitudo coloris pauo〈-〉
48
nis in ea. ¶ Et qui vult vt redeat tinctura indi-
49
ci ad colorem capillorum: et destruatur eius fla-
50
uitas administretur super eam alcanna vice alia.
51
et si fuerit eius administratio ante eam: tunc ipsa
52
destruet colorem pauonis et reducet eum ad co-
53
lorem flauitatis. et melius quidem est vt non pro〈-〉
54
longatur eius mora: immo festinetur ad abluen-
55
dum eam scilicet alcannam que fuit post tinctu〈-〉
56
ram primam. ¶ Et de hominibus sunt qui con〈-〉
57
iungunt ea cum aqua sicle et cum aqua grana:
58
torum[*]grana:torum corrupt for granatorum: aut cum aqua lactis acetosi: aut compo-
1
nunt cum eis almasal et aqua corticum nucis et
2
totum illud est iuuatiuum. ¶ Et de eis sunt qui
3
coniungunt ea cum aqua in qua proijciuntur calx
4
et lithargirium decoquendo: aut sub sole dimit〈-〉
5
tendo donec denigret lanam: et hoc iterum bo-
6
num est. ¶ Et quando ponitur in tinctura pondus .ʒ.I.
7
gariofilorum denigrat valde et prohibet malitiam
8
eius a cerebro. ¶ Tinctura autem alia que admini〈-〉
9
stratur multotiens: verumtamen minus quam administre-
10
tur prima est vt sumantur galle et inungantur cum
11
oleo et adurantur cum oleo. et quod de hoc est me〈-〉
12
lius est vt fiat in vase lutato et finis adustionis est
13
quantitas qua denigrentur et terantur et non per-
14
ueniatur ad vltimum in ea. Et sumatur de eis
15
pondus .ʒ.XX. et calcucecaumenon .ʒ.X. et aluminis
16
.ʒ. due. et salis gemme .ʒ.I. et fiat ex eis tinctura: de〈-〉
17
nigrat enim capillos denigratione fixa. ¶ Et quan-
18
doque administratur secundum hanc descriptionem. Suma〈-〉
19
tur libra gallarum que cum oleo inungantur et fri〈-〉
20
gantur donec scindantur et sumantur calcucecau-
21
meni et aluminis: et draganti omnium ana .ʒ.XX. et sa-
22
lis .ʒ.VIII. terantur bene omnia et conficiantur cum
23
aqua calida et tingatur cum eis et dimittatur tribus
24
horis. et quandoque permiscent cum eis alcannam et indi-
25
cum. ¶ Et illud quod est famosum post hoc est illud
26
quod fit ex calce et lithargirio et creta que comeditur
27
aut alcanzi aut creta chimolee: aut quamcunque cre〈-〉
28
tam volueris de speciebus crete captis[*]captis corrupt for capitis partibus
29
equalibus assumptis. conficiatur cum aqua confe〈-〉
30
ctione tincture et administretur et cooperiatur folijs
31
sicle. ¶ Et necessarium rei est vehementia contritionis
32
lithargirij: et fiat aqua eius aqua alcanne et indici
33
facta cum iteratione decoctionis amborum: aut
34
positionis eorum sub sole in ea tunc est melior.
35
verum necessarium est vt dimittantur circiter sex ho-
36
ras et conseruetur super eam humiditas eius.
37
¶ Et iterum sumantur alcanne et indici et lithargi〈-〉
38
rij triti sicut alcohol et calcis et gallarum frixarum
39
calcucecaumenon et aluminis et dragranti[*]dragranti corrupt for draganti. et ga〈-〉
40
riofilorum partes equales: et tingatur cum eis.
41
¶ Et hec sunt tincture denigrantes que iam di〈-〉
42
cte sunt in libris de quibus attuli illas que sunt
43
propinquiores ad hoc vt diligat eos cor: aut cum
44
quibus cadat fiducia. ¶ Modus tincture bo-
45
ne. ℞. alcanne partem .I. et indici partes .2. et calcuce〈-〉
46
caumenon et aluminis et salis gemme et gallarum
47
frixarum et scorie ferri partes equales: terantur
48
cum aceto et dimittatur donec fermentetur et ad〈-〉
49
ministretur. ¶ Et de illis que dicuntur in hoc
50
est vt sumatur scoria ferri post contritionem in
51
aceto vini supereminente ei quatuor digitis contri〈-〉
52
tione vehementi et decoquatur vsque ad sui me-
53
dietatem. deinde dimittatur in eo duabus heb-
54
domadis donec eruginetur et sumatur quantum
55
est scoria de myrabolanis nigris et fundatur su-
56
per eos illud acetum post contritionem eorum
57
et decoquatur donec exiccetur illud acetum: et
58
fiat sicut alcohol: deinde submergatur cum oleo
1
et decoquatur donec fiiat sicut algalia: et si volue-
2
ris aromatiza ipsum: et hoc si tingit cum oleagi〈-〉
3
nitate: tunc propter virtutem rubiginis ferri.
4
¶ Et iterum scoria argenti decocta in aceto ve〈-〉
5
hementer numeratur de summa denigrantium
6
fortiter. et magis dilectum apud me est vt sit lo-
7
co aceti acetositas citranguli: aut citri: et vt loco
8
decoctionis sit dimissio ferri in eis spacio aliquo.
9
¶ Et dixerunt iterum: si ponatur in kenina or〈-〉
10
do vnus de floribus papaueris ruffi et ordo alius
11
aluminis et sepeliatur in stercore resoluitur in tin〈-〉
12
cturam bonam. ¶ Dixerunt et similiter: si inhu〈-〉
13
metur planta ordei humida antequam spicas ha-
14
beat cum medietate sui de alumine in fimo in
15
concauitate vasis vitrei vt vrinale fiet totum aqua
16
nigra et linimentum denigrans. ¶ Dixerunt et
17
similiter si cucurbita humida existens super ar-
18
borem suam cum circuitione aperiatur et extra〈-〉
19
hatur quod in ea est et ponatur in ea sal et aliquid
20
parum de scoria ferri et reducatur cortex qui cum
21
circuitione fuit ablatus et lutetur: tunc totum quod
22
in ea est resoluetur in aquam nigram que erit tin〈-〉
23
ctura vt encaustrum. ¶ Dixerunt: et si terantur
24
folia capparis et decoquantur cum lacte et proprie
25
lacte mulieris donec perueniat ad tertiam et di-
26
mittatur nocte tota erit tinctura bona. Et melius
27
quidem est apud me vt sit de summa conseruantium.
28
¶ Et Galienus quidem testatur de hac tinctura. in-
29
quit: sumatur de flore que est sicut vua in arbore nu〈-〉
30
cis et teratur cum oleo et liniatur ex eo cum bu-
31
tyro vaccino humido: et dixerunt quidam: quan〈-〉
32
do miscetur cum eo stercus caprinum fit bonum.
33
¶ Et dixerunt: et similitur[*]similitur corrupt for similiter quando cortices ra〈-〉
34
dicum algarab teruntur cum oleo et inungitur
35
cum eo tunc ipsum denigrat. et apud me quidem
36
si fuerit tingens etiam debilitat operationem eius
37
oleum et si esset loco olei aqua forsitan esset me-
38
lius. ¶ Et similiter est sermo meus in eo quod
39
dixit paulus quod rose papaueris ruffi conterun-
40
tur in oleo donec fiat sicut algalia fit tinctura. Nam
41
si fuerit intentio ad hoc tunc necessaria sunt pro〈-〉
42
fundantia sicut alumen: et similiter est sermo eo〈-〉
43
rum in nutrimento oleum cum corticibus nu-
44
cis. et in hoc quod ipsi decoquunt ipsum in aqua eius
45
et intromittere parum aluminis in eo. et totum
46
hoc est ex eis que debilitant ipsum. et similiter il〈-〉
47
lud quod dicitur in decoctione olei in aqua papa-
48
ueris ruffi donec finiatur. ¶ Et sicut illud quod
49
dixerunt quod oportet vt sumantur oleum sisami-
50
num et proijciatur super ipsum tertia sui embli〈-〉
51
corum et decoquatur hora vna cum facilitate et
52
coletur et sumatur ad omnem libram quarta li-
53
bre laminarum plumbi subtilium. deinde friga〈-〉
54
tur cum facilitate vt non liquefiat plumbum et
55
vt non inflammetur oleum et moueatur semper:
56
deinde dimittatur tribus diebus. deinde suma-
57
tur. et dico in hoc est fiducia aliqua proprie quan〈-〉
58
do est in alumen. ¶ Dixerunt. et similiter cum
1
ponitur oleum de ben in concauitate auergila-
2
ti: deinde firmatur ex lutatione eius et ponitur
3
in furno positione cum cautela egreditur oleum
4
tingens. et melius est vt numeretur hoc in sum-
5
ma eorum que prohibent canitiem. ¶ Dixerunt.
6
et si mundentur grana passularum et terantur opti〈-〉
7
me sicut alcohol. et submergantur cum oleo sisa-
8
mino et inhumentur mense vno in fimo erit tin〈-〉
9
ctura bona et bonum. ¶ Et ex eis que sunt quasi
10
illud super quod est conuenientia est. quod ouum
11
aladach[*]aladach cf. Venice 1564: alactat and Canon 3: alactaiet est tinctura fortis. et similiter ouum auis
12
tarde. et accidit quidem in tempore nostro in die〈-〉
13
bus vite regis sedubelaa vt egereretur[*]egereretur cf. Venice 1564: egereret vna de
14
gennetis suis super vnam partem barbe gennet alterius
15
dormientis et tinxit eam nigredine. ¶ Galia quam
16
elegerunt.[*]Galia quam elegerunt is a rubric in Venice 1564 ¶ Dixerunt sumatur .ʒ.I. salis et libra .I.
17
et .ß. aque myrti humide expresse et quatuor libre
18
aque decoquantur donec minuatur medietas:
19
deinde remoueatur ab igne et sumantur libre .III.
20
euisci et .L. alcane et .L. indici et .ʒ.XX. gallarum frixa〈-〉
21
rum et .ʒ.X. dragaganti et .ʒ.I. gummi et proijciantur
22
in ea et ingrossetur cum decoctione et aromati-
23
zetur cum muscho et galia et cooperiatur cum ea
24
tangendo illud quod volunt tingere tanta quan〈-〉
25
titate quod ei superemineat. ¶ Dixerunt: et sumatur
26
olei de granis cotti pondus .ʒ.XXX. et proijciatur
27
in eo limature ferri et limature plumbi et calcu-
28
cecaumenon omnium ana pondus .ʒ.IIII. terantur
29
totum cum eo et dimittatur donec denigretur:
30
deinde frigatur et aromatizetur cum muscho.
31
¶ Et scias quod ordeum combustum aut cortices
32
fabarum aut cortices granatorum sunt de sum-
33
ma eorum que intrant in tincturis introitu:[*]introitu: corrupt for introitu [redundant colon] alcan-
34
ne: et similiter cortices nucis. et nos quidem iam
35
diximus medicinas tincture in medicis[*]medicis corrupt for medicinis singu-
36
laribus: et quod ipse sunt sicut tapsia et myrrha et li-
37
tium et synapis et sal et elleborus et attriplex et em〈-〉
38
blici et capillus veneris et rose papaueris ruffi et
39
alcanna et indicum et es vstum et scoria ferri et
40
aqua corticum fabarum humidarum et cortices
41
nucis et aqua eorum et acatia et fenugrecum et se〈-〉
42
men sicle et myrtus et grana eius et laudanum et
43
lithargirium et calx et scorie omnes et limature.
44
¶ De facientibus flauum et que currunt cur-
45
su eorum. Capitulum .XX.
46
DIxerunt quod currit ex arundine nabati
47
recente ablato ab eo cortice eius cum
48
accenditur super eum ab alio latere tin〈-〉
49
git sicut aureum. ¶ Et similiter heru〈-〉
50
go ferri cum aqua draganti super quam expe-
51
ctetur sicut expectatur super alcanna. ¶ Aut su-
52
mantur alcanne et fecis vini et gumme pini partes
53
equales et aliquid de squinanto et tingatur cum
54
eo. Aut sumatur alcanna et tingatur cum ea postquam
55
conficiatur cum decoctione condisi. ¶ Dixe-
56
runt: et tingatur cum alumine et aliffixeo. et croco aut
57
cum myrrha et staphisagria et dimittatur die ac no〈-〉
58
cte cum aqua et iteretur diebus aliquot. ¶ Et
1
cum iterantur super ipsum lupini confecti cum
2
aceto est bonum. et iterum sumantur lupinorum
3
contritorum .ʒ.X. myrrhe .ʒ.V. salis tingentis scilicet al〈-〉
4
sauregi .ʒ.III. fecis vini exiccate aduste .ʒ.III. aque
5
cineris ligni vitis quantum sufficit.
6
¶ De rubificantibus fortibus. Capitulum .XXI.
7
SUmantur sumach vncie .II. et gallarum vncie .II.
8
et alidrion citrini vncie .II. et capilli vene〈-〉
9
ris due bacce et absynthij bacca .I. et lu〈-〉
10
pinorum excorticatorum sic[*]sic corrupt for siccorum eorum pugilli
11
duo: terantur: et infundantur in libris .X. aque diebus ali-
12
quibus: deinde emplastretur cum eo caput cum est tepidum.
13
¶ Dixerunt: et decoctio lentium et condisi in aqua est bona
14
faciens flauum fortis. ¶ Dixerunt: sumatur fex vini
15
adusta et misceatur cum oleo de ben aut oleo de squi-
16
nanto.
¶ De albificantibus. Capitulum .XXII.
17
DE eis est stercus hirundinum: et de eis sunt
18
vesry et de his sunt almes et de eis est
19
flos album et de eis sunt cortices raffani
20
et fel tauri et vapor sulfuris et cacumen
21
capparis et cacumen oliuarum singulariter et coniunctim:
22
et proprie cum aceto et proprie post vaporationem eius
23
cum sulfure. ¶ Sumantur semen enule et cortices ra〈-〉
24
phani sicci et alumen et aggregentur cum attritione cum
25
medietate partis vnius de gummi arabico. ¶ Et ite〈-〉
26
rum sumantur folia aluesry et cortices papaueris et
27
mandragore. et si fuerit loco amborum iusquiamum al-
28
bum erit forte et misceatur tinctura. et si fuerit in eo cam-
29
phora et aqua rosacea erit melius. ¶ Et quandoque madefiunt
30
capilli. deinde inuoluuntur in sulfure. deinde suffumigantur
31
cum eo. fiat cum eo illud in nocte semel aut duabus
32
vicibus.
¶ De succursu dispositionum sequen-
33
tium tincturas. Capitulum .XXIII.
34
PLures species tincture sunt infrigidantes ce〈-〉
35
rebrum et corrumpentes ipsum et facientes
36
ipsum cadere in preparatione ad catarros et ad
37
apoplexiam et similia. Curetur ergo illud cum eis que vi〈-〉
38
cinantur tincturis aut administrentur successione ea-
39
rum de aromaticis calidis sicut sunt muschus et ga〈-〉
40
riofili et similia. ¶ Et quandoque accidit ex tinctura vt ten〈-〉
41
dantur capilli quasi chorde et remoueatur eorum crispi-
42
tudo et deturpetur eorum situs. et succurritur illi si po-
43
natur cum tinctura illud quod subtiliat et crispat et pro-
44
prie in genere capillorum qui faciunt illud. ¶ Et quandoque
45
accidit ex tinctura vt debilitentur capilli et exiccetur
46
barba et denigretur facies et rumpantur capilli et suc-
47
currit illi si consequenter adhibeatur oleum violaceum et
48
oleum alkeiri. ¶ Et quandoque accidit ex tinctura vt deni-
49
gretur facies et homines quidem lauant eam cum farina fa-
50
barum et ciceris et similium et non est melior ablutio ad
51
illud quam de oleo calido. ¶ Et quandoque accidunt post
52
tincturam alnusul. et melius quod administratur in eis
53
est vt sumatur de tinctura quantum est nux et exic〈-〉
54
cetur. et proprie de tinctura in qua est virtus pro-
55
fundans: et quotiens apparet alnusul aut forsi-
56
tan apparebunt. Accipe lignum sicut illud cum
57
quo fricantur gingiue et inuolue vnum super extre-
58
mitatem eius de resolutione illius tincture coagu-
1
lare et consequere cum eo alnusul. et quidam ac〈-〉
2
cipiunt fumum olei aromatici sicut oleum de ben
3
et laudanum aut ceram et inungunt cum eo alnu〈-〉
4
sul. et quando exiccatur linitur.
5
¶ De furfuribus. Capitulum .XXIIII.
6
QUoniam sermo de furfuribus est pro-
7
portionalis sermoni de capillis ex ali〈-〉
8
quibus modis tunc loquemur de eis.
9
¶ Furfur est alabirati id est cantabrum
10
quod est in capite: modus excoriationis leuis ac〈-〉
11
cidentis capiti propter corruptionem accidentem
12
in complexione proprie cum impressione in su-
13
perficie superiore cutis et peior peruenit ad vl-
14
cera et ad corrumpendum origines capillorum. et
15
fit a materia acuta baurachiati aut sanguine me-
16
lancolico et quandoque est propter malitiam com-
17
plexionis in capite. quare corrumpitur illud quod
18
peruenit ad ipsum. et forsitan est quod facit ipsum
19
siccitas nuda et non est reliqua complexio in cor-
20
pore nisi bona. et quandoque fit per communitatem.
21
¶ De cura. Capitulum .XXV.
22
FUrfuri qui est leuis sufficit cura leuis
23
et destruit ipsum epithimare caput cum
24
oleo rosaceo et violaceo et cum mucillaginibus.
25
¶ Et de furfure est qui est vehemen〈-〉
26
tior illo et indiget eis quibus abstersio est et resolu-
27
tio fortis deinde consequenter adhibeantur ea que
28
humectant. et equant. et de eo est malus valde per〈-〉
29
ducens ad vlcerationem. ¶ Et necessarium in cu〈-〉
30
ratione eius est vt mundificetur corpus cum flobo〈-〉
31
tomia et solutione ventris si fuerit necessarium illud
32
et si causa fuerit secundum quod videtur in capite replexio[*]replexio i.e. repletio
33
corporis deinde curetur et quotiens curatur cum
34
eo quod radit consequenter adhibeantur olea.
35
¶ Medicine furfuris leues absque mordicatio〈-〉
36
ne plurima.[*]Medicine furfuris leues absque mordicatione plurima is a rubric in Venice 1564 Sufficit furfuri propinquo debilis
37
ablutio cum aqua sicle. et cum aqua fenugreci et
38
cum granis melonis et cum farina ciceris et lu-
39
pinorum et fabarum et semine altee decocto in
40
oleo et cum mucillagine cydoniorum et altee et
41
dragaganti et cum creta alcanzi et chimolea et pro-
42
prie cum succo sicle postquam dimittitur super ca-
43
put hora vna. Et sit contentus folijs salicis hu〈-〉
44
midis: quoniam sunt vltima. Et cum tamarin-
45
dis et apio et succo eius et decoctione azedaraet
46
et folijs canabis et folijs sisami: et fortasse cum
47
delibutione amborum destruitur fortis: et simili〈-〉
48
ter succus amborum et amigdale excorticate cum
49
aceto et farina fenugreci cum aceto. ¶ Aut su-
50
matur farina ciceris cum folijs sisamini tritis et
51
misceantur cum aqua sicle et aliquantulo aceti vi〈-〉
52
ni. ¶ Aut sumantur cicer tritum et altea et con-
53
ficiantur cum aceto et liniantur. ¶ Aut abluatur
54
caput cum cacumine mori trito sicut puluis ad-
55
ministrato sicut altea: aut altea cum oleo: aut thus
56
resolutum in vino quod mixtum sit cum oleo ite-
57
retur illud duabus hebdomadis. ¶ Et de sub-
58
tilibus et facilibus est ablutio capitis cum aqua
1
foliorum salicis humidorum: est enim bona vltima
2
experta salua: et oportet vt abluatur cum quocunque
3
fuerit: deinde inungatur in eo cum oleo quod sit si-
4
cut oleum violaceum et rosaceum. ¶ Medicine furfuris
5
que sunt fortiores.[*]Medicine furfuris que sunt fortiores is a rubric in Venice 1564 Misceantur cum ablutione
6
baurach: aut sulfur: aut fel tauri: aut pulpa col-
7
loquintide: aut fex vini et sinapis: aut staphisa-
8
gria: aut nitrum adustum: aut gumma ruthe agre-
9
stis et similia. Et iterum sumatur chimolea: et con〈-〉
10
ficiatur cum felle vaccino et administretur et dimittatur
11
duabus horis: aut grana alben et farina fabarum
12
cum equalitate. ¶ Sumantur olei de ruta libram[*]libram corrupt for libra .I. et
13
saponis vncia .I. et baurach aurei .IIII. aggregetur totum
14
et liniatur cum eo caput: deinde abluatur cum aqua
15
sicle et farina ciceris: deinde administretur oleum
16
myrtinum. et linitur etiam caput cum stercore vaci-
17
no et confert valde: et quiescat vna nocte et linia〈-〉
18
tur alia nocte. ¶ Et ablutio ipsius cum vrina ca-
19
meli proprie arabici est vehementis iuuamen-
20
ti. et nitrum tritum est forte in capitulo furfuris ma-
21
li. et de eis que conferunt in ea sunt calcantum et sta〈-〉
22
phisagria. ¶ Aut sumantur spuma baurach et
23
calcantum equali mensura et liniantur super caput
24
post rasionem. Et fortasse aggregantur cum oleo. aut
25
teratur staphisagria in oleo et inungatur cum ea:
26
aut sumantur sulfur et calcantum et bauratc equa-
27
li mensura et aggregetur cum laudano disso-
28
luto in oleo masticino et dimittant super caput:
29
et fortasse ponitur in eo elleborus. ¶ Medi-
30
camen quod sibi attribuunt quidam moderni:
31
et iam expertum est et inuentum bonum et forte
32
sumatur ysopi humide pars .ß. et pulpe colloquintide pars
33
.I. et olei de keiri pars .I. et gumme ruthe agrestis
34
quarta partis vnius. et laudani partes .II. Ablua-
35
tur caput cum aqna[*]aqna corrupt for aqua calida et sapone: deinde fri-
36
cetur panno aspero donec rubeat et liniatur cum
37
eo die ac nocte.
38
¶ Tractatus secundus de dispositionibus cu-
39
tis ex parte cutis.
Capitulum .I.
40
COlor conuertitur ad nigredinem
41
causa solis. Aut frigoris. Aut ven〈-〉
42
ti. aut sorditiei. Aut paruitatis bal〈-〉
43
neationis. aut comestionis salso〈-〉
44
rum. aut conuersionis sanguinis
45
ad melancoliam et conuertitur
46
ad citrinitatem ex causis citrinantibus que sunt
47
egrititudines et tristitie et defectus nutrimenti.
48
et multitudo coitus. et fames et calor aeris ve-
49
hementis. et potus aquarum stantium: et ex co〈-〉
50
mestis sicut ameos et olfatus eius et consideratio
51
ad ipsum secundum quod dicitur: et acetum et assiduatio eius
52
citrinat faciem et cyminum potatum et delibu-
53
tum cum aceto. ¶ Et longa statio in domo in
54
qua est cyminum plurimum: et multum vti ace-
55
to. ¶ Et comestio crete ita quod facit cadere opi-
56
lationem in orificijs venarum. quare non vadit
57
ad cutem sanguis rubicundus. immo aliquid de
58
vapore colere.
1
¶ De riebus facientibus colorem bonum cum splen〈-〉
2
dore et rubificatione et abstersione subtili. Capitulum .II.
3
SCias quia omne quod mouet sanguinem et spi〈-〉
4
ritum ad cutem induit eam pulchritu-
5
dine puerili et mundificatione et rube-
6
dine. Et adiuuat ipsum illud quod abster〈-〉
7
git abstersione leui ponens cutem subtiliorem et dete〈-〉
8
git ab ea illud quod est mortuum super faciem eius
9
detectione subtili et proprie si fuerit tinctura et in-
10
diget cum hoc toto cautela a calore et frigore et
11
vento. ¶ Et res quidem mouentes sanguinem ad
12
cutem efficiunt illud secundum tres modos. De
13
eis enim sunt que generant sanguinem et proprie
14
subtilem. Sanguis namque bonus cum generatur
15
et multiplicatur et spargitur consequitur ipsum
16
omnis locus. ¶ Et de eis sunt mundificantes san〈-〉
17
guinem. Et de eis sunt spargentes sanguinem et di〈-〉
18
latantes ipsum propterea quod mouent eum ad exterio〈-〉
19
ra et aperiunt meatus attrahendo ipsum violenter
20
ab interioribus ad exteriora. ¶ Et res que bo〈-〉
21
num faciunt colorem per viam primam sunt sicut assu-
22
mere cicer et oua sorbilia: et aqua carnis et vinum
23
odoriferum et assumptio ficuum. ipse enim gene-
24
rant sanguinem subtilem expulsum ad cutem et propter
25
illud faciunt pediculos. ¶ Et si color alicuius
26
conualescentium turpis fiat tunc si voluerit vt re〈-〉
27
deat ad colorem suum pristinum iuuabitur cum ficu-
28
bus siccis et aqua dactilorum immaturorum: ambe
29
enim sunt addentes in sanguine subtili et calidi-
30
tate innata. ¶ Et de eis que sunt experta ad illud
31
est vt bibat diebus continuis in ieiunio vinum
32
et lac. ¶ Et res que operantur per mundificatio-
33
nem sanguinis sunt sicut trifera minor et myra-
34
bolani conditi cum administrantur secundum assidua〈-〉
35
tionem. et myrabolani kebuli sunt fortiores tri-
36
fera. ¶ Et res que faciunt illud cum dilatatio-
37
ne sanguinis et sparsione eius sunt sicut altit et pi-
38
per et ciperi et gariofili cum ponuntur in cibo et
39
sicut crocus et crocus tingit sanguinem iterum:
40
et proprie in vino cocto cuius dosis sit vsque ad .ʒ.I.
41
et sicut ysopus. ¶ Sumatur ysopi .ʒ.II. et croci
42
.ʒ.ß. et potentur cum zuccaro. ¶ Et acorus iterum
43
facit colorem bonum. ¶ Et cum napi de bar-
44
baria ex .ʒ.I. vsque ad .ʒ.II. quando potantur sauich.
45
¶ Et kisch est iuuamentum super illud vehe-
46
mens vt non incurrat inflationem turpem. ¶ Et
47
de oleribus sicut raphanus et porrum et cepe et
48
caulis proprie et assiduatio comestionis eius et
49
alleum iterum. ¶ Et de operationibus et moti〈-〉
50
bus iracundia et ira et alteratio et exercitium tem-
51
peratum et luctatio et iterum gaudium et letitia et
52
aspicere quod delectat. de actionibus et opera-
53
tionibus sicut est cantilena cum instrumentis et
54
gaudium et sedere cum pulchris decenter indu〈-〉
55
tis. et aspicere ad species litigantium de pignori〈-〉
56
bus in victoria et iurgium et alia. ¶ Et res que
57
faciunt deforis cum attractione et abstersione iterum
58
sunt linimenta et ablutiones accepta ex farina fa〈-〉
1
barum excorticatarum et farina ordei et farina oro〈-〉
2
bi et farina tritici et amilo et farina ciceris et pro-
3
prie farina lentium et farina rizi et glutine piscium
4
et ireos et laudano et ficubus et thure et mastice
5
et oleo eius et corticibus oui: et carne ostracorum
6
et bdellio et lythargirio et cerusa et limatura ebo〈-〉
7
ris et ossibus vetustis et almahaleb. ¶ Et rubea
8
aromatica est fortis iterum: et amigdale dulces:
9
et amare et semen citroli et melonis et attriplicis
10
cucurbite et farina seminis raphani et semen eru〈-〉
11
ce. et multotiens quidem clarificat faciem et mun〈-〉
12
dificat eam epithima ex amilo et dragaganto cum
13
lacte tota die et succus cucumeris siluestris et ba-
14
char croci hortulani et lac sicut mulgetur et de-
15
coctio vngularum vitulorum. ¶ Et iam exper〈-〉
16
tus sum in eo decoctionem carnis ostracorum et
17
albuminis oui et decoctionem fenugreci aut de-
18
coctionem melliloti. ¶ Ablutio bona. Suman〈-〉
19
tur fabe excorticate. herbus lupi semen raphani
20
semen melonis excorticatum. cicer et amilum:
21
fiat ex eis ablutio. ¶ Gumera bona. ℞. farine fa〈-〉
22
barum et farine ordei omnium ana partem .I. et fa〈-〉
23
rine ciceris partem .I. lentium excorticatarum dra-
24
gaganti amili ana partem dimidiam granorum
25
melonis partes .II. croci quantitatem que tingit.
26
liniatur nocte et abluatur in die cum decoctione cor〈-〉
27
ticum melonis et decoctione violarum et similium.
28
¶ Alia. ℞. amigdalarum dulcium et dragagan〈-〉
29
ti et gummi farine fabarum et ireos et glutinis pi-
30
scium partes equales liquefiat gluten in aqua qua
31
sufficiat omnibus: deinde ponantur in ea medi〈-〉
32
cine et fiat in ea epithima. ¶ Alia sumantur fari〈-〉
33
na fabarum et ordei et ciceris et similia et linian-
34
tur cum albumine oui. ¶ Et de eis que abster-
35
gunt abstersione forti sunt bulbus et cepe et bau〈-〉
36
rach et ameos cum melle et ammoniacum et oleum
37
camomille et storax humida sunt vehementis iu-
38
uamenti et sulfur iterum et arsenicum et stercus
39
lacerti et radix narcisci. ¶ Gumera fortis: su-
40
matur fex croci hortulani et decoquatur vsquequo
41
ingrossetur et sumatur de ea vncia .I. et conficiantur
42
cum ea confectione epithimatis iste medicine:
43
stercus passerum farina lupinorum farina cice-
44
ris semen melonis excorticatum: terantur et ag〈-〉
45
gregentur causa ea et liniatur. ¶ Gumera alia
46
℞. dragaganti nitri de sceui triti sicut puluis et
47
croci et lupinorum et medulle granorum cotti om〈-〉
48
nium ana aureum .I. liniantur cum oleo amigdalino.
49
et quando linitur facies omni nocte cum synapi
50
albo et arsenico rubeo et citrino cum lacte et ab-
51
luitur in mane rubet facies rubore vehementi.
52
¶ Et iste medicine fortis abstersionis conferunt
53
forme que est ex principio lepre que nominatur
54
asokt. et bothor: et butyrum coctum cum admi-
55
nistratur super eas destruit eas. ¶ Et de eis que
56
sunt propria ad hoc iterum et mundificant cum
57
fortitudine est gummi album: baurach: thus et
58
sulfuris citrini: equali mensura[*]citrini: equali mensura corrupt for citrini equali mensura: fiant trocisci cum
1
aceto exiccentur et administrentur cum necesse
2
fuerit cum aceto et melle: et spuma baurach me〈-〉
3
lior est in hoc quam baurach. ¶ Et iterum sumatur
4
libra saponis et ammoniaci tantundem et resoluan-
5
tur liquefaciendo in tribus libris aque. deinde proijcian〈-〉
6
tur desuper thuris et masticis et nitri partes equa〈-〉
7
les cum vncijs .VII. et terantur omnia in vase vitrea-
8
to vehementer et administrentur in nocte. ¶ Et
9
iterum farine herbi et farine ciceris et fabarum
10
et ordei et supinorum et ireos et radicis narcisci
11
omnium partes equales et gummi et radicis li-
12
lij amborum ana pars .ß. fiant trocisci. ¶ Et scias
13
quod omne quod confert panno et maculis lentigi〈-〉
14
num malorum et vestigijs et tenebrositati sangui〈-〉
15
nis confert in hoc fortiori iuuamine. et parum de
16
eo sufficit.
¶ De conuersatione cutis a sole et
17
vento et frigore. Capitulum .III.
18
OPortet vt liniatur cum albumine oui
19
aut cum aqua gummi aut cum cera aut
20
sumatur grossum simile infuse in aqua
21
colate et misceatur cum equali mensura
22
albuminis oui et inungatur cum eos[*]eos corrupt for eo facies.
23
¶ De vestigijs percussionis et vestigijs ni-
24
gris. Capitulum .IIII.
25
ERadicat ea lithargyrium albificatum
26
quando linitur cum eo aliquo ex adi〈-〉
27
pibus aut cum medulla panis: et simi-
28
liter piper notum confert ad illud quando cum eo
29
linitur manifeste: et olus quod dicitur piper aque:
30
et similiter thus et folia caulis et coriandrum et ra-
31
phanus et mentastrum humidum et arsenicum
32
totum illud cum aqua coriandri et apij. ¶ Et quando
33
linitur locus cum calce aut nitro rubeo cum ace-
34
to forti remouentur vestigia viridia et similiter cum
35
thure et nitro et aloe eradicat vestigia coloris me〈-〉
36
longene et absinthium cum melle et similiter cum
37
glutine albotin. et laudanum iterum oportet vt
38
dimittatur super locum diebus aliquot. et em-
39
plastrum dyaquilon est bonum. ¶ Iterum. epi〈-〉
40
thima ad illud bonum: amigdale excorticate .ʒ.〈-〉
41
I. ostracorum adustorum nasturtij albi amborum
42
ana .ʒ.II. mes excorticatorum .ʒ.ß. ciceris albi excor〈-〉
43
ticati .ʒ.II. orobi .ʒ.I. lupinorum .ʒ.ß. spume maris
44
.ʒ.I. ossium vehementis exiccationis et vetusta-
45
tis .ʒ.II. sarcocolle .ʒ.I. terantur et conficiantur cum
46
aqua ordei et zuccaro et liniantur cum aqua rosacea.
47
¶ Et iterum confricatio ostrachi et liniatur su〈-〉
48
per locum et keiken cum oleo amigdalino. ¶ Et
49
iterum nitri ammoniaci myrrhe sulfuris citrini
50
omnium equaliter: fiat ex eis epithima cum ace-
51
to confractum vt non vlceret. ¶ Et similiter chi-
52
molee et fimi columbini et saponis et thuris equa-
53
les partes: et liniatur cum aceto et cornu cerui-
54
ni adusti donec albescat et thuris farine lupino〈-〉
55
rum et farine herbi et farine fabarum partes equa〈-〉
56
les: ammoniaci amigdale amare omnium ter-
57
tia partis vnius: draganti gumme amborum ana
58
quartam partem vnius. ¶ Et iterum emplastre〈-〉
1
tur cum glutine deinde sumantur nitrum et calx
2
et cinis vitis et aggregentur cum melle et liniantur
3
et hoc est conueniens lentiginibus et vestigijs vl-
4
cerum et fortasse indigent scalpellatione.
5
¶ De vestigijs vlcerum et variolarum. Capitulum .V.
6
OMne quod est forte de illis que dixi〈-〉
7
mus confert debilibus vestigiorum vl〈-〉
8
cerum. ¶ Et de medicinis predictis
9
ad illud et expertis sunt adeps asini. et
10
succus radicum arundinum humidarum cum ali〈-〉
11
quanto mellis. et caseus cum sale masse confectus
12
cum melle apum. et decoquatur vitis alba in oleo
13
donec ingrossetur et est expertum. ¶ Et simili-
14
ter emplastrum huiusmodi: ireos et costus et li〈-〉
15
thargirium ablutum et cornu ceruinum adustum
16
et baurch[*]baurch corrupt for baurach et ammoniacum et stercus antiquum ad-
17
ministretur: ita quod ad lentigines et pannum. ¶ Et
18
iterum sumantur ftercoris antiqui veteris longi
19
temporis albi et ossium veterum amborum ana
20
partes .X. radicum arundinis sicce partes .XX. et na〈-〉
21
sturtij recentis partes .X. amili partes .X. et lupi-
22
norum partes .V. seminis melonis excorticati
23
rizi excorticati et farine ciceris omnium ana par-
24
tes .X. et granorum de ben partes .XV. confician〈-〉
25
tur cum aqua ordei et liniatur et si ponatur in eo
26
costi et myrrhe et aristologie omnium ana par-
27
tes .X. erit melius. Et nos quidem iam innuimus
28
ad curationes horum vestigiorum in loco qui est
29
ante hunc locum.
30
¶ De sanguine mortuo: et lentiginibus magnis
31
et panno. Capitulum .VI.
32
LEntigines et sanguis mortuus fiunt
33
propter sanguinem a quo apertum fuit
34
orificium vene vt euomeret repletio-
35
nem: aut scissum fuit eius orificium propter per-
36
cussionem: aut aliud et prefocatus est sub superio-
37
re parte cutis in loco in quo apparet color eius et
38
figura eius. ¶ Et ille qui est ad rubedinem de-
39
cliuis est lentigo. et qui de eo delinitus est nomi-
40
natur pannus et quidam nominant punctalem
41
pannum: et ille qui est ad nigredinem decliuis est
42
barassen. ¶ Et multotiens quidem accidit ha-
43
benti lentigines scissura labiorum propter sicci〈-〉
44
tatem complexionis. et oportet vt preparetur ad
45
curationem omnium illorum antequam vehemens
46
fiat rubedo sanguinis et denigretur: nam post il〈-〉
47
lud eorum cura est difficilis. ¶ At vero sanguis
48
mortuus et baras quandoque egreditur cum extremita〈-〉
49
te flobotomi remouendo cutem subtilem ablatio-
50
ne non vlcerante. Quod si fuerit illic aliquid congelatum
51
accipiemus cum facilitate et si fuerit non congelatum
52
adhuc fiat vt currat cum facilitate: deinde curetur
53
per complementum abstersionis cum medicinis. Et
54
nos quidem iam curauimus albaras et lentigines
55
et huiusmodi et ablate sunt: verum oportet vt consequatur
56
emplastrum in quo sit stipticitas vt non currat ex ori〈-〉
57
ficijs venarum sanguis vice alia: licet necessaria sit commo-
58
tio medicinarum stipticarum in eo quod administratur.
1
et resoluentium vt non attrahant resolutiue ma〈-〉
2
teriam ex via que dilatata est venarum: et pro-
3
prie in inceptione panni: et similiter illud super
4
quod non oportet vt sit vehemens mordicatio.
5
Antiquus vero stans non timet illud: immo oportet vt
6
administrentur super ipsum resolutiua mordicatiua
7
auferendo et ponendo secundum continuitatem et antiquus
8
niger non alius. ¶ Et quandoque possibile est vt resol〈-〉
9
uatur sanguis mortuus in principio rei embrocan〈-〉
10
do ipsum cum aqua calida plurima tempore longo et pro-
11
prie si fuerit in illa aqua virtus resolutiua. et quan-
12
doque scalpellamus in primis. et quandoque confert col-
13
lyrium de myrrha et collyrium rosarum ad illud
14
linitum et iteretur illud et quod currit cursu eius in
15
die bis postquam abluitur locus cum eis que sunt si-
16
cut decoctio melliloti. ¶ Et melius quo admi-
17
nistrantur iste due medicine et alie est aqua fenugre-
18
ci. et collyrium factum ex myrrha eradicat illud
19
quod residuum est ex mundificatione medicinarum
20
que sunt debiliores. et ficus infuse in aceto ace-
21
toso quandoque resoluunt sanguinem mortuum. et simili〈-〉
22
ter nitrum assatum et fimus columbinus et baurach
23
cum equalitate sumpta et liniantur cum melle. Et iterum
24
abluitur locus cum nitro: deinde emplastretur cum
25
gumma albotin et ligetur stricte sex diebus: de-
26
inde abluatur et pungatur cum acubus vt san-
27
guinetur: deinde exiccetur sanguis et dimittatur
28
sex diebus: deinde fricetur cum sale et dimittatur
29
media hora: deinde ponatur super ipsum hoc me〈-〉
30
dicamen quod dicemus quinque diebus: quare egre〈-〉
31
dietur totum residuum sanguinis. ¶ Medica〈-〉
32
men est istud: thus et nitrum et calx et cera et mel:
33
liquefiat cera cum melle et misceantur et fiat cum
34
eo emplastrum et administretur in omnibus tribus
35
diebus aut quartuor[*]quartuor corrupt for quattuor vsque ad quinque dimittendo
36
super locum resoluentur ergo vestigia sanguinis
37
mortui et alguassem. ¶ Et de medicinis singu-
38
laribus bonis est condisi cum medulla panis et
39
amigdale amare et semen caulis et semen rapha〈-〉
40
ni et lac fici et aqua calcis cum felle vaccino et thus
41
et folia mandragore fricata super lentigines et alia
42
vestigiorum hebdomada vna. ¶ Et sansucus qui-
43
dem est linimentum bonum ad sanguinem mortuum
44
et omnes medicine fortis abstersionis predicte
45
in capitulis preteritis. ¶ Et iterum sicut cordu〈-〉
46
meni et myrrha et gumma pigami[*]pigami cf. Venice 1564: pigani et cepa azir et ra〈-〉
47
dix serpentarie cum melle. ¶ Et iam expertus est
48
Galienus et alij.[*]alij. corrupt for alij [redundant period] nucem rancidam terendo eam opti-
49
me et ligando desuper in nocte deinde iteretur.
50
¶ Et vitis alba iterum et alfesiresim et fex granorum
51
alben et sambacus et proprie humida et limatura
52
eboris et crocus hortulanus cum aceto et duo el-
53
lebori et cinamomum. et acetositas citri est bona ite〈-〉
54
rum. et andacocha iterum et stercus columbarum
55
et stercus passerum et stercus accipitris. ¶ Aut
56
sumatur piperis pars .I. calcis pars .I. et arsenici
57
rubei. et citri amborum ana partes .II. conficiantur
58
cum melle et reponatur in vase figuli. et quando ipsum
1
est necessarium abluatur locus cum niiro[*]niiro corrupt for nitro: deinde
2
emplastretur cum gummi pini quinque diebus: deinde
3
resoluatur et pungatur locus cum acubus et exiccetur
4
et puluerizetur super ipsum sal et iteretur super eum me-
5
dicamen quinque diebus alijs fiat illud aliquo-
6
tiens: quoniam delebit sanguinem mortuum et alguassem.
7
¶ Aut sumantur baurach et dragagantum cum equali〈-〉
8
tate et informentur inde trocisci et liniantur cum
9
aceto et abluatur cum sapone aut liniatur cum
10
cucurbita sicca trita bene cum pauco croco: est
11
enim bonum vltimum. ¶ Aut sumatur bolus de
12
creta et grana cotti et aggregentur cum aqua sa〈-〉
13
ponis et liniatur. sanat enim pannum et bothor
14
et lentigines. ¶ Et similiter fex olei adusti et oleum
15
de herbo et farina lupinorum accepta secundum equa〈-〉
16
les partes: conficiantur cum ficubus infusis in ace〈-〉
17
to. ¶ Et de medicinis leuibus que conferunt al-
18
baras et lentiginibus et omnibus vestigijs est mu-
19
cilago cydoniorum cum croco et grana cucurbi〈-〉
20
te cum decoctione fenugreci. ¶ Et de eis que
21
delent pannum sunt semen raphani et sinapis con〈-〉
22
fecta cum ficubus infusis in aceto. ¶ Et medi-
23
camen factum ex sinapi et arsenico quando est secundum quan-
24
titatem que excoriat parum et non vlcerat et de-
25
letur. ¶ Iterum si sumatur costus cum cinamo〈-〉
26
mo que ambo conficiantur cum aqua aldarda-
27
gi et liniatur: aut sumantur terra argenti viui et
28
semen melonis et almahaleb et amigdale ama-
29
re et administrentur. ¶ Et iterum aldardagi con-
30
fectis cum eo bdellio: et semine eruce: et iterum
31
bdellium cum aceto administrentur iste medicine
32
et quotiens mordicant auferantur deinde iterentur.
33
et iterum cepe croci et cepe narcisci. ¶ Et iterum
34
sumantur seminis eruce et amili et lithargyrij al-
35
bificati omnium ana pars .I. piperis croci stercoris
36
lacerti et stercoris canis et farine fabarum et fa-
37
rine ordei et farine fenugreci omnium ana partes
38
.II. olei amigdalarum dulcium et olei alneregil cum
39
quo aggregentur. ¶ Et iterum dyaquilon secundum
40
hunc modum: decoquatur vncia .I. lithargyrij in duabus
41
vncijs olei antiqui donec resoluatur in eo: deinde su〈-〉
42
matur mucilaginis fenugreci et mucilaginis sina-
43
pis ana vncia .I. et bdellij et myrrhe amborum ana .ʒ.〈-〉
44
V. due medicine terantur: deinde super eas am-
45
bas proijciantur mucilagines et terantur vehe〈-〉
46
menter: deinde aggregentur cum oleo et fiat ex
47
eis dyaquilon. ¶ Trociscus bonus. ℞. mezerion
48
.ʒ.IIII. sinapis albi .ʒ.X. ammoniaci .ʒ.II. bdellij .ʒ.II.
49
dissoluantur in aqua secundum quantitatem qua resi-
50
duum aggregetur et fiant trocisci. ¶ Medicamen
51
vigilantis bonum. ℞. senkesud .ʒ.I. baurach .ʒ.I.
52
seminis raphani et ossis putridi et granorum al〈-〉
53
ben et lapidis piperis et lupinorum et seminis melo〈-〉
54
nis et costi et amigdalarum amararum. fiant ex
55
eis trocisci et administrentur. ¶ Medicamen
56
bonum vltimum cui par non inuenitur: interfi-
57
ciatur argenti viui .ʒ.I. in mollificatione .ʒ.III. amig〈-〉
58
dalarum amararum conterendo donec non ap-
1
pareat eius vestigium et denigret mollitionem:
2
deinde proijciatur quantum est totum de semi〈-〉
3
ne melonis trito valde et liniatur per hebdoma〈-〉
4
dam vnam omni nocte et abluatur in mane. ¶ Et
5
iterum ruthe montane et ysopi amborum ana
6
pars .I. marmoris boli viridis tertia partis vnius
7
thuris pars .I. baurach partes .II. et .ß. gummi albo〈-〉
8
tin cum oleo rosaceo resoluantur baurach et marmor
9
boli cum aqua calida et aggregentur omnia et mi〈-〉
10
sceatur cum eo aliquid mellis et administretur
11
secundum cautelam ab vlceratione. ¶ Dixerunt: et de
12
eis que delent pannum est flobotomia vene le-
13
poris: verumtamen ponit faciem in rubedine faciei ha〈-〉
14
bentis asahafa.
15
¶ De alguassem[*]alguassem cf. index fol. 506r alguasen. Capitulum .VII.
16
QUandoque eradicant alguassem due me〈-〉
17
dicine quas prediximus in capitulo
18
lentiginum. et fortasse sufficit vt ablua〈-〉
19
tur locus cum nitro et ponatur super
20
ipsum gluten albotin hebdomada vna: et strin-
21
gatur ligando: deinde soluatur et fricetur cum sale
22
bene et reiteretur super ipsum gluten albotin vsque-
23
quo eradicetur existente cum eo nigredine alguassem.
24
¶ Quod si illud non confert non erit excusatio
25
quin consequatur punctio vestigiorum alguassem distil-
26
lando anacardos vt vlcerent ea et corrodant ipsa.
27
¶ De curatione albedssanem et rubedinis su-
28
perflue. Capitulum .VIII.
29
ALbedssanem est rubedo extranea simi-
30
lis rubedini eius in quo incipit lepra
31
que apparet super faciem eius et super
32
extremitates et proprie in hyme[*]hyme corrupt for hyeme et fri-
33
gore et fortasse sunt cum ea vlcera et causa eius
34
est quia frigus coartat vaporem plurimum san-
35
guineum. ¶ Et eius curatio est ventris solutio
36
et flobotomia et ventose et appositio sanguisuga〈-〉
37
rum: deinde administratio regiminis eius qui
38
habet alseker in principio lepre predicti in capi〈-〉
39
tulo ante hoc capitulum.
40
¶ De morphea et alguada et albaras alba et
41
nigra. Capitulum .IX.
42
DIfferentia inter duas morpheas et al/
43
baras albam veram est quod vtraque mor〈-〉
44
phea est in cute. et si est profunda est pa-
45
rum valde: et albaras est in cute carne vsque
46
ad os. ¶ Et causa communis omnibus est debili-
47
tas operationis virtutis alternatiue quando non assimi-
48
lat assimilatione integra verum materia est in vtraque
49
morphea subtilior et virtus expulsiua fortior: qua〈-〉
50
re expellit ad superficiem. ¶ Et materia in baras est
51
grossior et virtus expulsiua debilior fixa in inte-
52
riore parte et corrumpit complexionem eius quod penetrat
53
in ea: quare est additio et adherentia et non fit assi〈-〉
54
milatio. et tu quidem iam sciuisti has intentiones in
55
capitulo virtutum. et quando componitur hec materia conuertitur nutri-
56
mentum quod venit ad eam ad naturam suam. et si fit me〈-〉
57
lius nutrimentum: sicut complexio bona conuertitur materiam
58
corruptam ad rectificationem et facit eam conuenien〈-〉
1
tem sicut arbores permutantur de plantatione ad plan〈-〉
2
tationem et conuertuntur a veneuositate ad comestibi〈-〉
3
litatem et a comestibilitate ad venenositatem sicut
4
narrauit Galienus et alij quod arbor nominata allabcha est
5
in persia venenosi fructus. et cum plantatur in egy〈-〉
6
pto est fructus eius de eis que comeduntur: et si-
7
cut color animalis et plante conuertunt materias secundum mem-
8
brum quoniam ipsa sunt eis sicut regiones. et quando membrum
9
fit[*]fit cf. Venice 1564: sit flegmaticum et caro eius est sicut caro ostra eo-
10
rum[*]ostra eo- rum corrupt for ostracorum et conuertit sanguinem bonum ad complexionem suam fleg〈-〉
11
maticam et colorem suum album. ¶ Et differentia quidem inter
12
ambas morpheas est quod vna earum est propter materiam
13
melancolicam: et altera propter flegmaticam proprie. ¶ Rei ve〈-〉
14
ro qui nominatur albaras nigra proportio ad albaras
15
albam non est proportio morphee nigre ad mor〈-〉
16
pheam albam: immo est genus diuersum in inten〈-〉
17
tione ad albaras albam: et illud ideo quoniam albaras
18
nigra est illud quod nominatur impetigo excorticatiua et
19
est scabiositas accidens cuti aspera vehemens et facit
20
squammas sicut sunt piscium cum pruritu et est propter hu〈-〉
21
morem melancolicum imbibentem cutem de eo qui est iuxta
22
eam imbibitione fortiore quam imprimat in colorem
23
tantum et est de antecedentibus lepram et est cum malitia: et
24
cum hoc quod que est ex ea antiqua non sanatur. et similiter
25
que ex morphea est antiqua est magis salua quam
26
albaras alba: et causa huius totius est nota. ¶ Et scias
27
quod albaras sequitur ventosas et apparent vestigia
28
earum et multiplicatur super ea propter illud quod attrahitur
29
cum sanguine de humiditate et non associatur ei cum
30
suctio fit ventosarum et remanet in cute: et propterea quod
31
debilitatur cutis vlcerata a complemento sue operationis.
32
¶ Signa.
33
¶ Morphee quidem nigre esse non ambigitur.
34
Ambiguum vero est differentia inter alguada que est
35
morphea alba et albaras malam. et de differentia quidem
36
inter vtrasque est quod pili oriuntur super alguada: et
37
sunt pili nigri et flaui et nascuntur super albaras
38
albi non alij. et est cutis magis depressa et vehe〈-〉
39
mentius defossa quam cutis reliqui corporis. Et for〈-〉
40
tasse est illud in guada: sed est parum valde. Et
41
iterum punctura cum acu extrahit ex guada san〈-〉
42
guinem: et baras non sanguinem: immo humidi〈-〉
43
tatem aquosam et hoc non sanatur. ¶ Et iterum
44
que rubet cum fricatione est ad spem decliuis et
45
ad hoc vt sit morphea et que non rubet per eam
46
est mala. ¶ Differentia vero inter morpheam
47
nigram et albaras nigram est excorticatio et squam-
48
mositas et testositas: quoniam ipse non sunt in
49
morphea nigra. ¶ Amplius albaras iterum est
50
rara. et quoniam de ea est aspera et de ea est lenis:
51
et lenior vtrarumque albarum est deterior et vtraque
52
nigrarum est melior quoniam est morphea. Et
53
de ea est vehementis elongationis a colore cor-
54
poris: et de ea est que est propinquior ei et est ma-
55
gis salua. et in ea que est submersa et non rubet:
56
neque sanguinem emittit: et est vehementis dila-
57
tationis capiens locum magnum non est spes. Et
58
similiter illa que omni hora incipit in additione: quoniam
1
complexio eius est fortis conuertens illud quod
2
ad eam vadit ad suam similitudinem: et propter
3
illud est mala valde.
4
¶ De cura morphee nigre. Capitulum .X.
5
OPortet vt incipiat cum flobotomia
6
si fuerit illic multitudo sanguinis: et
7
cum euacuatione humoris adusti et
8
melancolici cum eis que sunt sicut de〈-〉
9
coctio epithymi et agarici et mirabolanorum ni〈-〉
10
grorum et polypodij et sticados cum passulis et
11
ficubus et similibus. ¶ Et lapis armenus et la-
12
zuli: quando ponitur in medicinis eius est iuua〈-〉
13
tiuus: et elleborus et hieralogodion et hiera ruffi
14
et alia ab illis. ¶ Et de euacuationibus subli-
15
mibus est aqua casei cum epithimo: potetur om〈-〉
16
ni die pondus .ʒ.I. epithimi in cado vno aque ca〈-〉
17
sei. et dare in potu sambacum confert ei. ¶ Et
18
confert ei administratio ciborum boni chimi et
19
administratio balneorum et administratio trife〈-〉
20
rarum factarum cum epithimo. ¶ Suffuf iu-
21
uatiuum ei et baras nigre. ℞. mirabolanorum ni〈-〉
22
grorum emblicorum nigelle omnium ana par-
23
tem vnam zufere partem .I. et .ß. bibat omni die
24
.ʒ.III. in mane et .ʒ.II. in sero. et quando calefit cor〈-〉
25
pus dimittatur aliquot diebus: deinde iteretur.
26
¶ Et oportet vt precipiatur eis quatenus occu〈-〉
27
pentur in dispositione rectificandi splenem si fue〈-〉
28
rit corruptus: aut debilis ab attrahendo sangui〈-〉
29
nem: et post illud administrentur epithimata for〈-〉
30
tis abstersionis: et fortiter attrahentia sanguinem
31
sanum. cum ergo vesicatur quiescat diebus ali-
32
quot donec cadat cutis: deinde iteretur si eius
33
fuerit necessitas. ¶ Et quandoque non dimittit
34
cadere: immo quotiens incipit mordicare aufera〈-〉
35
tur donec quiescat deinde iteretur. ¶ Et iste me〈-〉
36
dicine sunt sicut gumma rute agrestis et piper et si〈-〉
37
napis et nasturtium et lac titimalli: et tapsia et har〈-〉
38
mel et semen raphani et cortices radicum cappa〈-〉
39
ris et kebikengi. et alkebikengi iterum est iuua-
40
tiuum in morphea et baras et propterea quod vehe〈-〉
41
menter attrahit sanguinem et ossa putrida et nu〈-〉
42
clei oliuarum antiqui putridi collecti ex parieti〈-〉
43
bus. Et omnia attractiua fortia predicta in ca-
44
pitulo eradicationis vestigiorum. et aque quibus
45
linitur sunt aque cucumeris et seminis eius et de〈-〉
46
coctio colloquintide. ¶ Modus epihimatis
47
boni: sumatur semen raphani et teratur cum con-
48
disi: et liniatur cum eo morphea nigra in balneo.
49
¶ Et iterum sumatur semen raphani et semen
50
sinapis confecta cum ficubus decoctis in aceto.
51
¶ Modus epithimatis. Recipe nigelle torre-
52
facte tapsie persice omnium ana .ʒ.X. aluminis iame〈-〉
53
ni .ʒ.II. draganti gallarum amborum ana .ʒ.II. se-
54
minis harmel torrefacti .ʒ.V. liniatur cum aceto
55
forti: deinde succurratur vestigijs accidentibus
56
cum lacte mulieris. Et omnia epithimata for-
57
tia predicta in capitulo albaras et lentiginum et
58
aliorum sunt iuuatiua ad morpheam nigram.
1
¶ De cura alguada et albaras. Capitulum .XI.
2
OPortet vt deuitetur flobotomia licet
3
non faciat ipsam necessariam res for-
4
tis: et coitus nisi quandoque secundum ieiunium
5
et vinum nisi purum. ¶ Et sudare in
6
balneo confert ei si fuerit mundificati corporis.
7
¶ Et administretur vomitus in primis: dein-
8
de medicine euacuantes flegma si non fuerit cor〈-〉
9
pus mundum: deinde diuretica et solutionem
10
ventris facientia sicut hieras magnas et proprie
11
hiera de pulpe colloquintide et pillule que simi〈-〉
12
lantur ei. et hiere dentur in potu cum decoctione
13
myrabolanorum et epithimi et polypodij et passu〈-〉
14
larum et salis. ¶ Et in granis alnil est proprie-
15
tas mirabilis in euacuando humorem residuum
16
morphee albe et albaras. ¶ Et de solutiuis conue〈-〉
17
nientibus eis est hierapigra composita cum pul-
18
pa colloquintide. ¶ Aut secundum hanc descriptionem
19
Recipe cinamomi et spice xylobalsami et masti-
20
cis et assari et croci et folij et calamenti fluuialis
21
et pulpe colloquintide omnium ana .ʒ.I. aloes .ʒ.XVIII.
22
cuius dosis fit .ʒ.I. aut aureus .I. cum syrupo acetoso
23
mellino et aqua calida. ¶ Et de solutiuis conue〈-〉
24
nientibus eis est vt sumatur myrabolanorum ke-
25
bulorum emblicorum ana pars .I. et turbith partes
26
.III. et sit omnis pars vncia .I. dissoluatur de penidijs
27
libra .ß. cum aqua et inspissentur[*]inspissentur corrupt for inspissetur et conficiatur: cu-
28
ius dosis sit de tribus ad quinque. ¶ Et ego dili〈-〉
29
go vt ponatur in eo zinziberis pars .I. et admini〈-〉
30
strentur confectiones triferales et electuarium
31
nostrum huiusmodi. Recipe mirabolanorum nigrorum thu〈-〉
32
ris albi amborum ana partem .I. zinziberis quartam
33
partiem vnius: conficiantur cum melle passula-
34
rum: et sumatur de eo omni die quantitas oui.
35
¶ Et iterum myrabolanorum nigrorum emblicorum nigelle
36
omnium partes equales: zuferi pars .I. et .ß. bibat
37
omni die de eo .ʒ.III. et dimittat ipsum quando febrit.
38
¶ Et iterum acori et macropiperis et myrabolanorum
39
kebulorum et masticis et thuris et nigelle et bac〈-〉
40
carum lauri omnium equales partes: et sit dosis
41
eius .ʒ.2. ¶ Et de eis que dicta sunt in libro abbre-
42
uiationum est vt sumatur modius sauic de triti〈-〉
43
co vehementer torrefacto. et si est necessarium vt
44
iteretur torrefactio eius fiat: et bibat super im-
45
pressionem eius .ß. vnciam muri nabati: et toleret si-
46
tim vsque ad meridiem. ¶ Et in zufera et semine
47
eius et vino in hoc capitulo est proprietas my-
48
rabilis. ¶ Et de succo quidem extremitatum vi〈-〉
49
tis amare bibatur omni die cadus vnus: quo-
50
niam exiccat albaras et prohibet additionem eius
51
Et potare tyriacam et comedere carnem vipere
52
est iuuatiuum valde in hoc et trocisci tyri iterum.
53
¶ Et de confectionibus et medicinis que sunt
54
inter triferales et solutiuas est vt sumantur semi〈-〉
55
nis de zufara[*]zufara i.e. zufera partes .II. et seminis vrtice pars .ß.
56
et aloes partis .4. aggregetur cum melle: et sit do-
57
sis .ʒ.III. administretur illud semper. ¶ Et de ho-
58
minibus sunt qui ponunt cum eo acorum et epi〈-〉
1
thimum. et iterum alkekengi .ʒ.II. myrabolanorum nigrorum .ʒ.I.
2
epithymi .III. partem[*]partem corrupt for pars [cf. Venice 1564: tertia .ʒ.I. potetur] .ʒ.I. potetur anno comple-
3
to cum complemento suo .XII. mensibus. ¶ Et
4
de eis que currunt hoc cursu: verumtamen est fortius
5
et manifestioris iuuamenti: et oportet vt bibatur
6
per annum: est vt sumantur acori .ʒ.VII. myrabolanorum
7
kebulorum polypodij ana .ʒ.X. myrabolanorum citrinorum
8
ʒ.XV. hierepigre .ʒ.XX. salis indi .ʒ.VII seminis alzufera
9
.ʒ.XX. et piretri .ʒ.X. turbith .ʒ.L. pulpe colloquintide .ʒ.XX.
10
agarici .ʒ.V. et scamonee pondus .ʒ.VIII. conficia〈-〉
11
tur cum melle origanali[*]origanali corrupt for originali: et sit dosis ex aureo .I. vsque
12
ad aureos .II. ¶ Et huius quidem generis est medi〈-〉
13
camen alkindi quod. Recipe seminis nasturtij .VIII. ki-
14
leati[*]kileati cf. Venice 1564: kileiati zufera et aloes scotrensis amborum ana .ʒ.III.
15
proijciatur super illud libra .I. et .ß. mellis: et inspisse〈-〉
16
tur: cuius dosis ante cibum sit quantum necesse
17
est cum sauic: deinde sorbeat post illud .III. sorbi-
18
tiones muri. et conseruet caput cum oleo violaceo et
19
oleo rosaceo et cibus post ipsum sit alesfidebegi. ¶ Et
20
quandoque permittitur vt administretur logodion
21
et theodoricon omni die et sit eius dosis parua
22
vsque ad .ʒ.ß. et minus. ¶ Et quidam iam iuuerunt
23
cauterizando loca albaras et euaserunt et quieue〈-〉
24
runt. verum hoc possibile est in ea que est parue
25
quantitatis. ¶ Et cum corpus est mundum et
26
complexio corporis est equalis tunc dimitte me〈-〉
27
dicinas que bibuntur quoniam ipse fortasse affe〈-〉
28
rent nocumentum et minus illius est quod ipse fa-
29
ciunt fluere sanguinem et minorant spiritum qui am〈-〉
30
bo sunt de illis quibus indigetur in curatione al〈-〉
31
baras. et sit sufficientia super curationem mem-
32
bri cum eo quod appropriatur ei de epithimatibus
33
et eis similibus. ¶ Et pone cibum eius velocis
34
digestionis in quo non sit viscositas neque vnctuo〈-〉
35
sitas et deuitet olea et frumentum coctum vt puls
36
et que currunt cursu eorum. ¶ Medicinarum
37
autem ad guada et ad baras gradus primus est
38
vt sint vehementis abstersionis fortiter attrahen-
39
tes sanguinem vehementer calefacientes com-
40
plexiones membri. post illud vero sint vlcerati-
41
ue excorticatiue. ¶ Et in medicinis que sunt ad
42
guada sunt medicine que administrantur ad hoc
43
vt tingant. et quod magis diligo est vt administren〈-〉
44
tur medicine locales post fricationem et rubifi-
45
cationem. et vt sit fricatio cum eis que sunt sicut
46
folia fici vsquequo forsitan sanguinetur. aut post
47
puncturam acuum in locis pluribus. ¶ Et de
48
iuuantibus ad iuuamentum medicinarum est vt
49
administres linimenta in sole. ¶ Et melior me〈-〉
50
dicinarum ad baras est illa que vlcerat: aut vesi-
51
cat: quoniam facit currere materiam et sanantur
52
et iteretur et fortasse non dimittitur vt vesicet: immo
53
mordicet eam: et iteratur post quietem. ¶ Et me〈-〉
54
dicine ad baras secundum experientiam primam sunt
55
fortes de illis quas diximus sicut elleborus et
56
calx et arsenicum et condisi et staphisagria et radix
57
vitis albi et gentiana et sauina et gumma pini et radix
58
sanguinis draconis et radix aphodilli et spuma
1
maris et assa et cortices radicis capparis et sina-
2
pis et harmel et semen raphani et radix cucume〈-〉
3
ris asinini et eruca et rubea et cardomomum et almeze〈-〉
4
rion et dragantum et calcantum et arsenicum et
5
sulfur et alkitran in balneo et bulbus et costus et
6
aristologia et flores papaueris ruffi et gumma ruthe
7
agrestis et euforbium. et cordumeni est vehementis
8
iuuamenti et sulfur iterum cum aceto faciendo
9
epithima post epithimationem et cepe narcisci. et
10
de eis que sunt experta est sal ammoniacus: et
11
oleum ouorum. ¶ Epithima bonum radix
12
dracontee et radix nenufaris ad guada et san-
13
guis nigri serpentis excorticati et radix scamo-
14
nee et folia fici sicca et folia oleandri et enula et
15
folia eius et allastirgar. ¶ Aque vero sint acetum
16
et aqua aldargari et aqua cucumeris campestris et aqua
17
bulbi et aqua squille proprie et aqua sansuci et pro〈-〉
18
prie super baras vestigio ventosarum et succus
19
enule et surabegi carnis vipere. ¶ Et de epithi〈-〉
20
matibus bonis sunt tyriaca et mitridatum et lo〈-〉
21
godion et aqua cucumeris campestris. et de oleis.[*]oleis. corrupt for oleis [redundant period] bo〈-〉
22
nis est oleum myrtinum in quo decocta est tapsia
23
adusta commixto cum eo post illud draganto.
24
¶ Et de epithimatibus bonis sunt cantarides
25
que terantur cum aceto et liniantur. ¶ Aut su-
26
matur fumus terre humidus: aut siccus: et po-
27
natur in ventre vipere decollate mundificato ven〈-〉
28
tre et impleatur et sumatur et assetur donec de-
29
coquatur bene: deinde extrahatur ille fumus ter〈-〉
30
re humidus: et emplastretur cum eo albaras: quo〈-〉
31
niam sanat. ¶ Aut sumantur folia oleandri recentia
32
et frigantur cum oleo donec exiccentur folia et
33
coletur oleum et ponatur super ipsum cera cola〈-〉
34
ta cum mensura: deinde puluerizetur desuper sul〈-〉
35
fur citrinum et fiat sicut emplastrum et liniatur
36
cum eo in sole. ¶ Epithima indorum. Suman〈-〉
37
tur costus et tapsia inda et arsenicum rubeum et
38
piper et flos eris: et terantur cum aceto in vase
39
ereo. et dimittatur hebdomada vna et liniatur
40
cum eo et stet in sole: destruit enim morpheam et al〈-〉
41
baras incipientes. ¶ Et conferunt alcali et calx
42
in vrinis infantium lactentium: et remouetur de〈-〉
43
super septem diebus: deinde decoquatur sicut
44
mel et administretur donec vlceret: deinde su-
45
mantur pix et cera et kitran et cortices nucis
46
adusti et sanguis pulli columbini et oleum de al〈-〉
47
canna: et decoquantur donec permisceantur: de〈-〉
48
inde ponatur super locum donec sanetur et co-
49
lor eius sit color corporis et melius quidem est
50
vt iteretur in sole calido aliquotiens. ¶ Et scias
51
quod euacuatio habentis hanc egritudinem opor-
52
tet vt fiat cum debili euacuatuore subtili cum gra-
53
datione. et aqua quidem radicum est digestiua
54
faciens viam medicine: et in fine eius bibat pil-
55
lulas fetidas: deinde iteret aquam radicum dua-
56
bus hebdomadis: et fiat vt generetur sanguis
57
eius ex carnibus calidis auium frixarum: et ab-
58
horreat acetosa et muza nisi zibrabegi quandoque: e[*]e corrupt for Et
1
precipiatur ei vt abstineat ab aqua et frangatur
2
cum vino antiquo absque multiplicatione. ¶ Et
3
oportet vt fricetur locus omni hora cum panno
4
aspero vt attrahatur ad ipsum sanguis: et introi-
5
tus balnei nocet ei et cibus grossus et fructus hu〈-〉
6
midi et sicci. ¶ Et cauterium super baras est ma〈-〉
7
lum: et fortasse spergitur et multiplicatur albaras
8
et albaras que apparet successione cauterij ex causa aliqua
9
non occultatur: et similiter in circuitu scalpellati.
10
¶ Epithima plurime commixtionis factum ad
11
mutuassem. ¶ Recipe sanguinis nigri excoriati
12
vncias .III. et sanguis[*]sanguis corrupt for sanguinis corui habentis pennas varias
13
et albacam et aliuhab et pullorum alguaressem
14
et alfaki et testudinis marine omnium ana vnciam .I.
15
et alkitran et picis humide et napi et mellis ana-
16
cardi omnium ana vnciam .I. misceantur illa et exiccen〈-〉
17
tur. Et sumantur aque colloquintide humide pars .I.
18
et vini antiqui partes .II. et aque enule partes .II. et
19
aque ruthe et aque synapis munde omnium ana
20
pars .I. aggregentur ista et sint de eis in summa
21
librre .X. secundum hanc descriptionem: et ponantur in patel〈-〉
22
la vitreata et proijciant super ea mellano pipe-
23
ris et macropiperis et zinziberis et nigelle et ca-
24
storei et piretri et condisi et gumme pigani et gario〈-〉
25
filorum et cassie lignee et mezerion et radicis cu〈-〉
26
cumeris asini. et ellebori nigri et opoponaci omnium ana
27
vnciam .I. decoquatur cum aquis donec remaneat ter〈-〉
28
tia: et coletur a medicinis et ponatur super sanguines et
29
commixtiones predictas donec exiccetur: deinde
30
sumatur aqua colloquintide humide et enule
31
humide et squille et aqua sansuci et aliquid de vi〈-〉
32
no antiquo roretur super aquas: et sint omnia
33
libre .VIII. et proijciatur super ea asse fetide et alastir〈-〉
34
gar et vtriusque arsenici et floris eris et sulfuris
35
omnium ana .ʒ.I.ß. et decoquantur in aquis vsque-
36
quo remaneat quarta et coletur et incessanter san〈-〉
37
guinis[*]sanguinis corrupt for sanguines et humores exiccati imbibantur ex ea et
38
terantur donec bibant totum et exiccentur: dein〈-〉
39
de liniatur cum eo in balneo. Dico autem quod possi〈-〉
40
bile est vt hoc medicamen administretur leuio-
41
re sollicitudine et sit fortioris impressionis quam il-
42
lud in quo laborauit medicus regis. ¶ Epithi-
43
ma vigilantis bonum. ℞. nigelle florum papa-
44
ueris ruffi radicum capparis omnium ana par-
45
tem .I. tapsie licij cineris myrrhe arsenici omnium
46
ana .ʒ.ß. liniatur in sole. ¶ Epithima bonum iu-
47
uatiuum: et est flos papaueris ruffi et alzereha-
48
sen cum aceto. ¶ Et iterum rubea tinctorum spu〈-〉
49
ma maris semen raphani conditi cum aceto vi〈-〉
50
ni. ¶ Et iterum sumatur limature aluminis et
51
ellebori nigri et eris adusti et cantaridarum et ar〈-〉
52
senici rubei omniumm ana .ʒ.I. conficiantur cum ki-
53
tran dissoluto in aceto et liniatur cum quantita-
54
te quam scis. ¶ Et iterum oribasij sapientis elle-
55
borus albus piper nigella spuma maris sulfur
56
arsenicum rubeum rubea tinctorum tapsia flos
57
eris cantarides: terantur cum aceto et informen〈-〉
58
tur trocisci et exiccentur: et cum necesse fuerit te-
1
rantur cum aceto et liniantur post fricationem cum
2
vino et liniantur. ¶ Et iterum ex libro decora-
3
tionis cariton: elleborus niger vitis alba radix
4
almezerion sulfur citrinum dragantum flos eris
5
limatura ferri spuma maris folia fici: terantur
6
cum aceto sicut alcohol: et seruetur in vase plum〈-〉
7
bi et liniatur in sole post fricationem. ¶ Aliud
8
gabellis[*]gabellis cf. Venice 1564: Gabriel. Sulfuris euforbij ellebori omnium ana .ʒ.I.
9
anacardi piretri tapsie omnium ana aureus .I. liniatur cum
10
aceto. ¶ Iterum seminis raphani conditi gumma pi〈-〉
11
gani et mezerion rubea tinctorum tapsia nastur-
12
tium piretrum staphisagria aggregetur cum san-
13
guine nigri excoriati: et informentur trocisci et ad-
14
ministrentur cum aqua rubee tincture decocte
15
vehementer colate per balneum. ¶ Et iterum ru-
16
bee tincture tapsie omnium ana .ʒ.V. semini raphani .ʒ.X.
17
condisi .ʒ.VIII. liniatur cum aceto post balneum.
18
¶ Medicamen regale. Folia almezerion et se-
19
men eius excorticatum et elleborus niger et pi-
20
per decoquantur cum submersione aceti donec
21
biscocta sint: deinde proijciatur in eo dragantum
22
et cantarides et limatura ferri et nitrum et spuma
23
maris: et decoquantur donec ferueat et liniatur
24
et toleretur et non abluatur quantum possibile est
25
et aperiantur vesice. ¶ Aliud bonum. Mellis ana-
26
cardi .ʒ.VII. piretri gumme pigani ana .ʒ.III. eufor〈-〉
27
bij .ʒ.IIII. tapsie persice .ʒ.I. liniantur cum eo con-
28
fecto cum lacte. ¶ Et in eis que expertis[*]expertis corrupt for experti sumus
29
est vt sumantur mellis anacardi et alkebikengi
30
et fimi columbini et cantaridarum et tapsie et semi-
31
nis raphani et seminis synapis et rubee tincture
32
et alcanne et indici et draganti omnium partes equa〈-〉
33
les: vesicetur cum eo et aperiantur vesice et curentur vlce〈-〉
34
ra et iteretur donec sanetur. ¶ Et illud quod delet ba-
35
ras vestigiorum ventosarum est aqua cucumeris agrestis
36
et aqua sansuci et rubea tincture et tapsie linite cum
37
aqua albacham. ¶ In vncturis autem que ad-
38
ministrantur super albaras non est possibile vt
39
referatur secundum pondera eadem propter diuersitatem colorum
40
facierum: immo in eis afferuntur canones et premittuntur
41
et postponuntur. de eis itaque est vt sumantur mandra〈-〉
42
gora et myrra et fex vini et magra et rubea et alu〈-〉
43
men et similia: et componantur et liniantur. ¶ Aut cum tin〈-〉
44
ctura nigra quam experti sumus. ℞. cortices nucis
45
et quantum ipse sunt de alcanna et quatum est alcanna de indico.
46
et iterum calcis et arsenici et tapsie omnium ana pars .I. rubee
47
tincture partes .II. aggregetur illud cum aqua cepe et
48
administretur secundum quod videtur. ¶ Tinctura alia: lithargi/
49
rium et calx galle dragantum et alcanna conficiantur cum
50
melle et cum aceto nigro et administretur ex eis epithi〈-〉
51
ma. ¶ Et iterum dragantum et calcantum et galle terantur
52
et conficiantur cum aceto nigro et fricetur membrum in sole
53
et liniatur cum eo delibutionibus aliquibus: et est
54
tinctura remanens. ¶ Et iterum tapsia nigra:
55
et scoria ferri et dragantum citrinum et flos eris
56
et rubea tincture et cortices granatorum: teran-
57
tur cum aceto vini donec denigretur et liniatur
58
super eam vinum. ¶ Et cibi habentis hanc passio-
1
nem sint assata et frixa et que preparata sunt in pa-
2
tella: et que cocta sunt cum opilatione vasis ex carnibus
3
leuibus cum seminibus et sit contentus vino et dimit〈-〉
4
tat potum aque omnino si possibile est aut minoret ipsum.
5
vtatur[*]vtatur i.e. et vtatur illa que ex ea decocta est aut mixta cum vino.
6
¶ De cura albaras nigre. Capitulum .XII.
7
ESt cura morphee nigre et indiget hu〈-〉
8
mectatione corporis vehementiore et
9
euacuatione fortiore. deinde admini〈-〉
10
strentur magis abstersiue medicine mor〈-〉
11
phee nigre. et accidit quandoque habenti eam vt
12
iuuetur coitu. verum balneum plurimum con-
13
fert ei. ¶ Quod si vehemens fiat et ad vltimum
14
perueniat curetur curatione lepre.
15
¶ Tractatus tertius de eis qui accidunt in cu-
16
te non in colore eius de sehafati et refrengi et bal-
17
kiati et aluatim.
¶ De sahafati. Capitulum .I.
18
SAhafati est de summa bothor
19
vlcerosarum: et currit consuetu-
20
do in pluribus libris vt dicatur
21
in capitulo decorationis. et se-
22
hafati quidem incipiens est bo-
23
thor parue fixe leues diuise in nu-
24
meratione locorum. deinde exulceratur vlceri-
25
bus crustosis: et sunt ad rubedinem decliues.
26
¶ Quandoque etiam emittit virus et nominatur
27
refrengi sahafati humida. et quandoque incipiunt
28
squamme sicce et multotiens apparet in hyeme et
29
aufertur velociter. ¶ Et causa quidem sahafati
30
est humiditas mala acuta corrosiua que permisce-
31
tur sanguini et humores grossi iterum mali: quare
32
grossum fit apostema et exiccatur subtile. ¶ Et
33
causa eius que de ea sicca est: est humor melanco〈-〉
34
licus plurimus cui permiscetur humiditas acu〈-〉
35
ta: quare expellitur ad cutem et corrumpit et cor-
36
rodit. ¶ Balkiari vero est de genere sahafati ma-
37
le. ¶ Sed alueatim sunt vlcera melancolica que appa〈-〉
38
rent in crure ex eadem materia ex qua fiunt vari〈-〉
39
ces. ¶ Et appropinquat cura eius curationi earum.
40
¶ De cura. Capitulum .II.
41
CUra eius est curationi proxima im-
42
petiginis et dicemus illud. ¶ Nos vero
43
dicemus quod nunc confert alsahafati sic-
44
ce euacuatio humoris colerici et me-
45
lancolici: et flegmatis salsi cum eis que sunt sicut
46
decoctio myrabolanorum cum epithymo. et ponan〈-〉
47
tur in ea alors et scamonea et administrentur po-
48
stea que mollificant residuum cum humectatio〈-〉
49
ne sicut aqua casei et fumiterre humidi: de sum-
50
ma cuius sumatur libra .I. et misceatur cum vtrisque
51
myrabolanorum nigrorum et citrinorum amborum ana .ʒ.III. epi〈-〉
52
thymi pondus .ʒ.II. et salis naptici tertia .ʒ.I. dein-
53
de post illud sit contentus aqua casei et epithymo:
54
sumendo omni die pondus .ʒ.XXX. de aqua ca-
55
sei et .ʒ.I. et .ß. de epithymo si tolerat natura et non
56
superfluat: aut secundum quod tolerauerit. ¶ Et dimittat
57
omne quod habet dulcedinem superfluam et pro-
58
prie dactilos: aut amaritudinem aut acuitatem:
1
aut salsedinem. et sit contentus insipido generante
2
humorem sanum in quo non est mordicatio: et
3
humectatione corporis humiditate equali cum
4
balneo et alijs. ¶ Et flobotometur vena corporis si
5
necessitas fuerit eius ex vena que imbibit illud
6
membrum: sicut vena frontis in sahafati facta su-
7
per caput. et vena que est in cute capitis est vena
8
que est post aures. et ipsa quidem fit secundum plurimum
9
rei super caput et ventose iterum ad illam que est
10
in capite. et si fuerit in membris inferioribus flo-
11
botomentur due saphene. ¶ Et cum feceris il〈-〉
12
lud fricabis alsahafati fricatione forti donec san〈-〉
13
guinetur: et stude in hoc vt currat ex ea sanguis
14
plurimus deinde curetur cum medicinis loca-
15
libus: et proprie cum fricatur post sanguinatio-
16
nem cum sale et aceto. ¶ Et ei quidem que de
17
ipsa sicca est confert balneum frequens absque lon-
18
gitudine tensionis et euaporatio membri super
19
vaporem aque calide: aut tepide in die aliquotiens:
20
et olea et adipes et regimen humectatiuum cum
21
nutrimento et inunctio et cum caputpurgijs. Et
22
sunt necessarie in euacuando eam medicine at-
23
trahentes melancoliam attractione forti et du-
24
centes eam: et administretur post hoc aqua casei secundum
25
quod dictum est. ¶ Et non est malum apponere san〈-〉
26
guisugas iuxta: deinde necessaria est fricatio et
27
sanguinatio. deinde administrentur medicine lo〈-〉
28
cales. ¶ Et existimauerunt quidam quod floboto〈-〉
29
mia alsahafati ex vena proxima ei sicut vena post
30
aures ad alsahafati capitis est curatio eius: de-
31
inde liniatur cum melle et cum aqua sicle et dra〈-〉
32
ganto. ¶ Medicine autem locales ad humidam
33
incipientem quidem que est super corpus humi-
34
dum: et corpora infantium sunt sicut alcanna et
35
sicut indicum cum gallis adustis cum oleo al-
36
keiri: est enim expertum vltimum sicut medici〈-〉
37
ne facte ex stipticis exiccatiuis sicut sunt cortices
38
granatorum cum aceto vini et oleo rosaceo et quan〈-〉
39
doque ponitur in eo lithargyrium. et quandoque ne-
40
cessarium est administrare illud in quo est abster-
41
sio iterum sicut est aristologia. ¶ Et multotiens qui-
42
dem sanat illam que de ea media est fricatio cum
43
aceto et sale et alusnen viridi: quare exiccatur et
44
cadit. ¶ Et de medicinis que sunt in istis ordi-
45
nibus sunt tutia et climia et chimolea et charta
46
combusta cum aceto et gumma pini cum balaustijs
47
et aceto et oleo rosaceo. ¶ Aut sumatur lithargyrij
48
et scorie argenti et amigdalarum amararum et venarum
49
tinctorum omnium ana .ʒ.I. cum aceto et oleo rosaceo. ¶ Et si-
50
militer radices lilij celestis et xylobalsami et sem est e[*]sem est e corrupt for semen et
51
cyminum resolutum et gumma albotin contrita. Et
52
iterum lentes et magra cum aceto. et rursum amig〈-〉
53
dale amare et galle virides quibuscunque earum con〈-〉
54
tritis: et fiat ex eis epithyma cum aceto postquam
55
preparatum fuerit cum sale. ¶ Dixerunt. ¶ Et su-
56
mantur cancri viui et terantur cum sansuco: et expri〈-〉
57
mantur et fiat caputpurgium cum eo et cum humiditate
58
cancrorum solum. ¶ In antiqua autem et in illa que est super
1
corpora dura sunt necessaria ea que sunt sicut col-
2
cotar et calcantum et cupressus et dragantum en〈-〉
3
caustri et sal et sulfur et terra argenti viui et vene
4
tinctorum et medicamen de chartis et scoria eris
5
et fuligo furni et sal ex stipticis resolutiuis: et ite-
6
rum sicut lithargyrium et cerusa. Nasturtium vero
7
siccum ex exiccantibus est fortibus. et fimus co〈-〉
8
lumbinus est ex resolutiuis vehementis abster-
9
sionis et exiccationis: et similiter stercus lacerti et
10
turdorum et proprie comedentium rizi. Et emplastrum
11
venarum est ex eis que conferunt omni sahafati.
12
et emplastrum rubeum factum ex venis citrinis et al〈-〉
13
canna et aristologia et cortices granatorum et lithargyrium:
14
et medicamen quod dicemus in capitulo sicce. ¶ Me〈-〉
15
dicamen bonum. Chimolee sulfuris viridis ci-
16
neris cucurbite et pulpe colloquintide omnium
17
partes equales cum aceto aut coriandrum siccum
18
adustum et nasturtium excorticatum et alcanna
19
cum aceto et oleo rosaceo et iterum cinis ligni vitis
20
et aristologie rotunde et balaustie et galle et gumma pi-
21
ni cum aceto et oleo rosaceo. ¶ Medicamen bonum
22
valde. Abluatur alsahafati cum decoctione olean〈-〉
23
dri: deinde liniatur cum scorie eris et myrrhe pon〈-〉
24
dere .ʒ.II. et terre argenti viui thuris et aluminis
25
iameni omnium ana .ʒ.IIII. aristologie et colcothar et
26
cineris vitis et aloes omnium ana pondus .ʒ.I.
27
cum aceto et oleo rosaceo. ¶ Medicine locales ad
28
sehafati siccam et antiquam. Que de ea fortis est
29
indiget medicamine acuto corrodente eam vsquequo
30
perueniat ad carnem sanam: deinde curetur cum
31
emplastro vlcerum: sicut ex oleo de venis: et li-
32
thargyrio et aceto et oleo. Et que est infra illam
33
curetur cum eo cum quo curatur antiqua prima pre-
34
dicta: et conferunt ei humectatio corporis cum cibis
35
et odoramenta et clysteria et alia. ¶ Medicamen
36
bonum ad sahafati humidam et siccam. ℞. olei amig-
37
dalarum amararum et olei sinapis amborum ana .ß. sacra〈-〉
38
iati aceti sacraiati .I. sief memithe: et gallarum am-
39
borum ana aureos .III. fellis zeharagi aureum .I. venarum citri〈-〉
40
narum et baurac amborum ana aureum .ß. terantur medici-
41
ne et misceantur cum duobus oleis et aceto per-
42
mixtione vehementi conterendo: deinde admini-
43
strentur super omnem sahafati et scabiem et pediculos
44
et depilationem et alopitiam et furfures. ¶ Et alba-
45
kiati[*]alba-kiati corrupt for albalkiati quidem est de genere alsahafati male: et quandoque est
46
causa eius morsus: sicut sinifes maligni. Et cura
47
eius est cura illius. ¶ Medicamen nostrum forte
48
℞. aristologie et floris eris et ammoniaci et bdellij et
49
sinapis et dragaganti partes equales aggregentur
50
cum oleo de frumento et aceto quantum est oleum
51
et pauco melle et administretur.
52
¶ De impetigine. Capitulum .III.
53
IMpetigo non est longinqua a saha-
54
fati et non diuersificatur ab ea nisi cum re
55
occulta et proprie alsahafati sicca: et
56
pertransit vt sit alsahafati sicca impe-
57
tigo malignior et deterior et magis corrosiua et
58
longinquioris profunditatis. ¶ Et causa impe〈-〉
1
tiginis est propinqua cause alsahafati: nam est aquo-
2
sa herifiati acuta permixta iterum materie gros〈-〉
3
se melancolice grossiori materia scabiei. ¶ Et
4
impetigo quidem velocioris sanationis est illa cu〈-〉
5
ius subtile est magis vincens. ¶ Et impetigo qui-
6
dem alia est humida sanguinea in qua apparet
7
cum fricatur res: et est res magis salua. Et alia
8
est sicca cuius plurimum est a flegmate salso con〈-〉
9
uerso per adustionem ad melancoliam. ¶ Et de
10
impetigine est excorticata propter vehementiam
11
siccitatis et multitudinem profundationis et est
12
sicut albaras nigra et sicut cortices. ¶ Et de ea
13
est non excorticata. Et de impetigine ambulati〈-〉
14
ua maligna. Et de ea est stans. Et de impetigine
15
est recens. Et de ea est antiqua mala et est egritu〈-〉
16
do herifiati.
¶ De cura impetiginis. Capitulum .IIII.
17
INdiget impetigo in radice curatio-
18
nis medicinis aggregantibus resolu〈-〉
19
tionem et incisionem et liquefactionem
20
et subtiliationem cum sedatione et hu〈-〉
21
mectatione. ¶ Et prima earum est secundum materiam
22
grossam: et secunda est secundum materiam acutam sub-
23
tilem. Et secundum dominium vnius duarum rerum
24
est necessarium vt vincat vnum duorum regiminum.
25
¶ Et appositio sanguisugarum est de meliori-
26
bus medicinis eius. Et est necessarium in re eius
27
mundificare et consequenter adhibere aquam ca-
28
sei secundum modum quem exigit illud quod est presens:
29
et cibationis et humectationis et regiminis hu-
30
mectantis illud quod est necessarium alsahafa-
31
ti. ¶ Et similiter balneum est de sublimioribus
32
curationibus eius: et fortasse indiget separatione
33
aeris sicci. ¶ Dixerunt quidam. Et de eis que
34
prohibent euenire impetiginem et sanant quod
35
de ea euenit est vt in potu detur lacce ablute ab〈-〉
36
lutione aloes pondus .ʒ.I. cum .III.ʒ. decoctio-
37
nis myrthi. ¶ Et quando expanditur impetigo
38
et multiplicatur: tunc cura eius est cura lepre.
39
¶ Curationis[*]Curationis corrupt for Curationes locales.[*]Curationes locales is a rubric in Venice 1564 De medicinis quidem
40
singularibus eius que recens est et media: est ace〈-〉
41
tositas citri: et fortis iterum gummi arabicum cum
42
aceto. Et gumma amigdale et gumma pini cum
43
aceto: et storax liquida cum aceto: et sinapis cum
44
aceto est vltima: et aqua sulphurea et aqua salsa
45
et spuma maris et glutinum de corijs: et saliua ho-
46
minis ieiuni et illud quod residet super dentes
47
eius. et semen melonis. et radix aphodilli et alis-
48
ras cum oleo amigdalarum amararum est bo-
49
num et folia capparis cum aceto. Et saia noua
50
vel suffumigatio cum eis confert omni impetigini cum
51
proprietate sua et acatia et mugat. Et oleum de tri〈-〉
52
tico est conueniens ei que accidit omni corpori et debi-
53
li et forti et vene citrine: et incipienti. et assiduetur
54
effusio aque calide super eam: deinde fricetur cum oleo
55
violaceo fiat illud secundum assiduationem. ¶ Et aqua ordei
56
linita fortasse delet eam et proprie cum semine tama-
57
risci. ¶ Et conferunt alsahafati humide cucumer
58
et mucillago psilij et succus humidi eius et aqua portu〈-〉
1
lace et gumma prunorum confert. ¶ Ad impetiginem
2
infantium: sumantur gumme amigdalarum et glutini
3
de corijs et storacis partes equales et aggregen〈-〉
4
tur cum aceto et liniatur. ¶ Aut sumatur gluten
5
carpentariorum et thus et sulphur et acetum: et teran-
6
tur et administrentur. ¶ Antiqua vero mala ex ea
7
indiget medicinis fortioribus sicut succo aceto-
8
sitatis citri confortato cum decoctione et sicut oleo
9
ciceris et oleo rizi et oleo frumenti proprie et gum-
10
ma amigdalarum amararum et sulfure et stercore
11
caprino adusto et spuma maris et alkitran et pix
12
et sunt mirabilia ambo. ¶ Et similiter assidua-
13
tio epithimandi eam cum napta alba et stercus ani〈-〉
14
malium predictorum in capitulo alsahafati et agnus ca〈-〉
15
stus et capparis et ammoniacum et elleborus et
16
grana albem et gumma ruthe agrestis proprie pre〈-〉
17
cipue cum fit ex ea ceratum cum oleo sinapis et
18
sisami et ammoniacum cum aceto et cordumeni et
19
condisi et cinis balnei et condisi et vene et sinapi
20
et nasturtium et semen eruce et mel anacardi est
21
vltimum. ¶ Et de compositis est vt sumatur cor〈-〉
22
dumeni et teratur et aggregetur cum oleo triti〈-〉
23
ci et cinis alleorum cum melle: et sulfur cum gumma
24
albotin et grana alben cum aceto sunt fortia val〈-〉
25
de. ¶ Et ad excorticatam iterum est vt sumatur thu〈-〉
26
ris et draganti et sulfuris et aloes omnium ana
27
.ʒ.I. et gummi .ʒ.II. liniatur cum aceto. ¶ Aut su〈-〉
28
mantur baurach armeni aureus .ß. olei de tritico .ʒ.〈-〉
29
III. acetositatis citri aspalti feminis[*]feminis corrupt for seminis eruce ana .ʒ.II. nigel/
30
le .ʒ.I. et .ß. ellebori nigri dragaganti adusti ambo-
31
rum ana .ʒ.I. et .ß. fiat ex eis epithima. ¶ Aut su-
32
matur saia noua et liniatur cum aceto. aut suman〈-〉
33
tur dragagantum et myrrha et olibanum et alumen
34
et sulfur et aloes: conficiantur cum vino cocto
35
et liniantur. ¶ Medicamen bonum. ℞. grano〈-〉
36
rum alben partes .X. sulfuris citrini partes .IIII.
37
saia noua pars .I. eius contritio optime fiat et li〈-〉
38
niatur cum aceto vini et oleo antiquo. ¶ Aut
39
sumantur stercoris canini et vsnen fullonum albi et
40
ruthe et fulliginis furni et corticum granatorum
41
et cineris balnei et vtriusque arsenici et sulfuris
42
citrini equales partes dissoluatur cum aceto et
43
oleo et liniatur.
44
¶ De bothor lenibus. Capitulum .V.
45
QUandoque sparguntur super nasum et
46
super poma maxillarum bothor al-
47
be quasi ipsa sint puncta lactis propter
48
materiam virulentam expulsam ad superficiem
49
de vapore corporis. ¶ Et cura eius est omne in
50
quo est exiccatio et resolutio sicut elleborus al-
51
bus cum medietate sui de ireos de quo fiat lini〈-〉
52
mentum. et semen lini et baurach et ficus et ni-
53
gelle cum aceto.
54
¶ De scabie et pruritu. Capitulum .VI.
55
MAteria ex qua generatur scabies: aut
56
est materia sanguinea cui admiscetur
57
colera que forsitan conuersa est in me-
58
lancoliam aut conuersa est pars eius in melancoliam:
1
aut materia cui admiscetur flegma salsum baura-
2
chium. ¶ Et prima quidem est scabies sicca et
3
materia sicca ad grossitudinem decliuis. Et alte-
4
ra est scabies humida et humiditates[*]humiditates corrupt for humiditas eius est hu〈-〉
5
miditas ad subtilitatem decliuis. ¶ Et plurimum qui-
6
dem generatur ab acceptione in comestione sal〈-〉
7
sorum et acutorum et amararum et specierum que pro
8
condimento admiscentur cibis acutarum et similium.
9
¶ Et illa que est magis sparsa et corpulentior et
10
acutioris capitis ex omnibus bothor est acutio〈-〉
11
ris humoris. ¶ Et que est latior et vehementio〈-〉
12
ris profunditatis eius humor est minoris acuita〈-〉
13
tis. Et cause quidem generantes materiam scabiei
14
sunt cause generantes materiam pruritus: verum
15
ipse sunt fortiores et appropinquant causis gene〈-〉
16
rantibus pediculos et alsahafati et furfures et im-
17
petiginem et approximant eis in curatione. Et
18
scabies quidem differt a pruritu in hoc quod cum
19
pruritu non sunt bothor sicut sunt in scabie: quo-
20
niam ipsa est a materia subtiliore et minus decli〈-〉
21
nante ad salsedinem et in ea generatur. Et fixio
22
generis eius in cute postquam natura expellit eam est
23
opilatio pororum. ¶ Et paruitas mundifica-
24
tionis aut retinetur propter debilitatem expulsiue:
25
sicut accidit decrepitis in fine egritudinum et pro-
26
prie quando materia est plurima aut grossa: aut propter
27
cibos malos ex quibus generatur chimus ma-
28
lus acutus sicut sunt cibi salsi et acuti et similes eis:
29
aut propter malitiam digestionis cum qua putre-
30
fit cibus. ¶ Et a pruritu quidem resoluuntur cor〈-〉
31
tices furfurei et non accidit ex profundo aliquid.
32
¶ Et pruritus quidem senilis parum obedit cura-
33
tioni ei neque valet ei nisi vt regatur et blandiatur.
34
Et scias quod scabies excorticata et impetigines mul〈-〉
35
tiplicantur in autumno. Et ad vltimum materia pruritus
36
aggregatur inter duas cutes. Quod si de ea aliquid
37
est in corpore. tunc est scabies sicca. ¶ Et dulcia
38
quidem generant aut pruritum et bothor et non
39
accidunt plurimum nisi inter digitos: quoniam
40
sunt debiliores. Et scabies quidem feda attrahit
41
vulnera et permutatur ad impetigines et alsahafati.
42
Et olea nocent eis. Et sirupus acetosus confert eis
43
si non timetur rasura.
¶ De cura. Capitulum .VII.
44
CUra quidem scabiei prima et melior et
45
cum qua multotiens est sufficientia est
46
euacuatio cum eo quod educit humorem acu-
47
tum adustum et flegma salsum: deinde
48
rectificatio cibi et regimen humectationis secundum
49
quod sciuisti in dispositionibus huius capituli. ¶ Et ad-
50
ministratio rerum aquosarum insipidarum ve-
51
locitas putrefactionis quarum sit secura. sicut sunt
52
melones indi et lactuca et endiuia et similia et ex-
53
trinsecus iterum. Et dimittat coitum omnino. Coi-
54
tus enim mouet materias ad exteriora et exci-
55
tat vaporem calidum putridum venientem ad
56
partem superficiei cutis: quare putrefacit illic. et
57
propter illud fetet iterum odor corporis. Et pro-
58
pter hoc precipitur fricatio in ablutione polutio〈-〉
1
nis. ¶ Et de bonis quidem euacuantibus species ma〈-〉
2
terierum scabiei est decoctio epithimi cum mira-
3
bolanis citrinis et fumo terre et sene et polipodio et
4
absinthio. Et quandoque ponuntur in ea rose et semen
5
endiuie et similia. Et quandoque ponitur in ea celidonia
6
cum proprietate que est in ipsa. Et quandoque ponitur in
7
ea scamonea. ¶ Et iterum pillule de aloe et sca〈-〉
8
monea sunt bone iuuatiue. ¶ Decoctio bona.
9
Sumantur myrabolanorum citrinorum et passularum
10
ana pondus .ʒ.XX. decoquatur cum .III. libris aque donec
11
remeneat[*]remeneat corrupt for remaneat tertia et coletur et sumantur de tota aqua due
12
tertie libre vnius in qua fricentur manibus cassiefistule .ʒ.X.
13
cumque in ea confricate sunt coletur iterum et ponatur in
14
ea agarici .ʒ.I. ¶ Pillule bone: et sunt pillule de
15
fumoterre. ℞. mirabolanorum citrinorum et kebulorum et nigro〈-〉
16
rum omnium ana .ʒ.V. et aloes scotrensis .ʒ.VII. et sca-
17
monee .ʒ.V. sine cessatione conficiantur cum aqua fumi
18
terre et dimittantur donec exiccentur et bibentur vice
19
altera et dimittantur donec exiccentur et fiat illud tri-
20
bus vicibus. et in omni vice fiat sicut sorbitio deinde
21
dimittatur donec inspissetur et cum pactum fiat: et
22
fiant inde pillule. ¶ Medicamen bonum forte ad
23
antiquam scabiem. Recipe mirabolanorum citri〈-〉
24
norum et myrabolanorum nigrorum. et emblicorum et ab-
25
rungi et kebulorum excorticatorum omnium ana .ʒ.I. et tur〈-〉
26
bith .ʒ.II. conficiantur cum penidijs: et fiant inde tro〈-〉
27
cisci. Et sit dosis ad solutionem integram ex .ʒ.X. vsque
28
ad .ʒ.XV. et vsque ad .XX. cum aqua calida. et fortas-
29
se ponitur in ea scamonea cum potantur. ¶ Et for〈-〉
30
tasse liberat ex scabie mala antiqua si assiduetur
31
potus aloes: sed frequentetur tribus diebus om-
32
ni die sumendo aureum .I. deinde tertietur post diem
33
et diem non tribus diebus currentibus secundum dimis-
34
sionem tertij: aut dimittatur diebus tribus et ite-
35
retur frequentia: deinde tertietur post diem et no-
36
ctem: aut quiescat prout videtur secundum quod presens fue〈-〉
37
rit: et curetur rasura si superuenerit cum clysteribus:
38
illud enim est iuuatiuum eradicans scabiem. ¶ Et
39
bonum quidem est vt bibat ipsum infusum in
40
aqua endiuie et cum ea sit parum aque feniculi si non
41
fuerit ab aqua feniculi aliquid prohibens. Et quanti〈-〉
42
tas que est in ipsa de aloe sit ex .ʒ.I. vsque ad aureum
43
et quando non tolerat medicationem dimittatur.
44
¶ Et infusiones de prunis sunt iuuatiue iterum.
45
¶ Aut sumatur rob mirabolanorum citrinorum
46
factum ex exiccatione aque in qua ipsi decocti sint
47
exiccando in sole: et sumatur ex eo humidum quod sit
48
ex .V. vsque ad .X. cum zuccaro: et est ad colericam et hu〈-〉
49
midam. Et possibile est vt fiat simile illis ex omnibus
50
solutiuis bonis: et misceantur adinuicem. ¶ Et
51
quandoque componuntur adinuicem et fiunt ex eis ro〈-〉
52
bub et pillule. ¶ Et aqua calida casei et epithimum
53
bona sunt quando administrantur omni die secundum quod dictum
54
est nuper in alio capitulo ab isto: et cum myrabolanis et
55
succo fumiterre diebus continuis est vltima. ¶ Et
56
de eis que currunt cursu mundificantium cum fa-
57
cilitate est vt fiant pillule de aloe cum scamonea et
58
croco: et sumantur de eis in omni dosis .V. cicera. ¶ Et
1
descriptio myrabolanorum citrinorum aloe sco〈-〉
2
trensis amborum ana .ʒ.I. dragaganti rosarum ambo-
3
rum ana .ʒ.I. croci .ʒ.III. ¶ Et iterum sumatur ex
4
medicamine in quo ponitur abrungi: et nos iam dixi〈-〉
5
mus ipsum omni die aut duobus diebus ad .ʒ.II.
6
vsque ad .ʒ.III. ¶ Dixerunt quidam. Quando multipli-
7
cantur euacuationes et non inuenitur vtilitas:
8
tunc melius est vt alleuietur et sufficiat dare in po-
9
tu habenti passionem omni die mane et sero sa-
10
uic de tritico cum zuccaro: et aqua plurima.
11
¶ Dixerunt: de eis que conferunt habenti sca〈-〉
12
biem siccam et pruritum ostrachinum est vt bi-
13
bat tribus diebus omni die de sisamino pon-
14
dus .ʒ.C. et .XXX. cum medietate sui de sirupo ace〈-〉
15
toso et similibus. ¶ Et de hominibus sunt qui
16
miscent cum eo aquam iuiubarum. et nos iam exper〈-〉
17
ti sumus hoc et fuit curatio vltima: verumtamen
18
debilitat stomacum. ¶ Et de compositis proportio〈-〉
19
nalibus istis medicinis est scoria argenti et lithar-
20
girium et cambil et vene: conficiantur cum aceto et
21
oleo rosaceo et liniatur: et hoc est ad fortem vltimum.
22
¶ Iterum et leuius illo est boliarmeni camphore
23
croci omnium ana .ʒ.ß. cum aceto. ¶ Et aqua squille et
24
oleum rosaceum sunt communia ad exiccationem. ¶ Et ad il-
25
lam que est fortior parum semen feniculi teratur
26
cum aceto et oleo rosaceo et administretur in balneo.
27
¶ Et iterum aqua granatorum et baurach: et melior
28
aqua granatorum est illa in qua est virtus pulpe eo-
29
rum: et similiter farina lentium et magra et acetum mi-
30
sceatur et ponatur in sole donec igniatur deinde linia〈-〉
31
tur. ¶ Confectiones vero quibus oportet eum vti
32
sunt sicut confectiones quas oportet potare haben-
33
tes impetiginem et alsahafati et morpheam scilicet que
34
de eis sunt leues ex trifera minore cum kesmes.
35
¶ Et iterum sicut hec confectio. ℞. amili et fumi
36
terre amborum ana .ʒ.II. et mirabolanorum citrinorum
37
pondus .ʒ.IIII. et alkesmes ablutarum duplum to〈-〉
38
tius. ¶ Medicine autem locales ad scabiem sunt
39
omnes in quibus est abstersio: et quandoque sufficit illud
40
cuius abstersio est cum confortatione cutis et rectifi〈-〉
41
catione complexionis eius sicut aqua maluarum et
42
acetose et sicle et granatorum et sicut furfur simile et
43
farina lentium excorticatarum. ¶ Et iterum acatia
44
cum aceto et grana melonis et venter melonis si-
45
cut est vesessengi citrinum et succus apij et decoctio
46
apij et decoctio fenugreci et aqua corticum muzi.
47
¶ Et fortasse indiget eis in quibus est resolutio
48
fortis sicut pulpa colloquintide et gluten alimbat cum
49
aqua mente et gumma pini cum aceto et dragantum
50
assatum et proprie citrinum cum aceto et oleo rosacee et similiter
51
calcantum et que sunt de genere ipsius: et oleander
52
est fortis valde. ¶ Et fortasse sufficit acetum eius
53
in quo ponitur: deinde coquitur cum sisamino: et
54
misceatur cum acutis sicut oleum rosaceum vt prohi-
55
beat superfluitatem et sicut cortices granatorum
56
et consimilium illius. ¶ Et ex eis que experta sunt
57
est semen eruce cuius oleum sumatur et fricetur
58
cum eo scabies et inungatur cum eo in sole cali-
1
do aut foculari: et iteretur quoniam est bonum
2
et vltimum. ¶ Medicamen bonum. ℞. lithar〈-〉
3
girij et draganti et encaustri equales partes que
4
terantur cum aceto vini et ponantur in vrceolo
5
testeo vitreato et sepeliatur in loco humido men〈-〉
6
se vno et administretur post illud epithimando
7
est enim iuuatiuum in vltimo cum pauca mordica-
8
tione. ¶ Et condisi et argentum viuum extinctum
9
et scoria argenti et aristologia et sulfur et cambil et alkali
10
et es adustum et almulgath et sal ammoniachus
11
et lentes et myrrha et semen et ammoniacum et flos
12
eris et vsnen fullonum et stercus canis: et stercora
13
predicta in capitulis alijs et cucumer asini. ¶ Et
14
iterum cortices ligni vitis adusti et puluerizentur
15
super locum scabiei inunctum cum butyro cru-
16
do: et ligetur stricte post illud et non moueatur
17
vsquequo destruatur. ¶ Et quandoque confert cor〈-〉
18
dumeni cum aceto et gluten alimbat cum eo.
19
¶ Et de compositis nostris bonis est vt fiat ex
20
argento viuo extincto et ex folijs oleandri et ex
21
climia argenti et lithargirio epithima cum ace-
22
to et oleo rosaceo supra quod dormiat in nocte et abluat
23
corpus in mane in balneo cum aceto et vsnen vi〈-〉
24
ridi cum aqua calida in primis: deinde prope-
25
ret et inungatur cum oleo. ¶ Medicamen faci〈-〉
26
le: sumantur lithargirij et draganti citrini par-
27
tes equales: terantur cum aceto hebdomada vna
28
in sole et liniatur cum eo cum necesse fuerit. ¶ Et
29
iterum argentum viuum extinctum et storax liqui〈-〉
30
da et oleum rosatum aggregentur et administren〈-〉
31
tur. ¶ Et iterum argenti viui extincti et florum
32
violarum et costi partes equales. ¶ Et iterum condisi
33
pars .I. et magre partes .III. et liniatur cum aceto.
34
¶ Et cum administras fortia exiccantiua resoluen〈-〉
35
tia et sicca exiccantia. tunc consequere ea cum
36
oleis cognitis sicut est oleum de ciperis et salici〈-〉
37
bus et nenufaris et violis et similia illis et proprie
38
in sicca: et in illa que est pauce humiditatis: et ad〈-〉
39
ministra in humida ea que sunt vehementioris
40
exiccationis: et in sicca que sunt minoris exicca-
41
tionis. ¶ Et elonga illud in quo ponitur argen〈-〉
42
tum viuum extinctum quantum poteris a par〈-〉
43
tibus stomaci et membrorum nobilium. ¶ Cu〈-〉
44
ra autem pruritus sicci post euacuationem si in-
45
diget ea cum illis que scis est vt des in potu lac
46
vaccinum acetosum et sicut balneatio cum aqua
47
tepida et administratio inunctionum oleagina-
48
rum ex oleis frigidis et proprie quando ponitur
49
in eis succus apij. Et curatio scabiei sicce et pru-
50
ritus sicci est vicina. ¶ Et de medicinis leuibus
51
in hoc est papauer tritus cum aceto: et iterum fo-
52
lia lilij: et iterum aloes cum aqua endiuie: et se-
53
ne iterum est ex eis que ponuntur in medicinis
54
eius et aqua apij et acetum et aqua rosacea sunt bona.
55
¶ Et de medicinis fortibus est ceratum in quo
56
ponitur opium cum quo inungatur corpus et
57
quiescet pruritus. ¶ Et ex medicinis fortibus
58
est vt componatur ex medicinis primis compo〈-〉
1
situm et ponatur in eo sal ammoniacus et linia〈-〉
2
tur cum aceto et proprie super testiculos. ¶ Et
3
iterum alumen frixum et alkitran: et hoc iterum
4
confert pruritibus intrinsecis in vulua: et ano
5
quod ponatur super pannum. ¶ Et senes qui-
6
dem iuuantur in curatione pruritus qui accidit
7
eis et liniantur ex fece vini cum aliquantulo ane〈-〉
8
to humido. ¶ Balnea vero pruritus et scabiei
9
sunt sicut aqua maris calefacta aut cum disposi-
10
ne[*]disposi-ne corrupt for dispositione sua: aut decoctio cucumeris asinini. ¶ Ci-
11
bus autem habentium scabiem et pruritum sit
12
ex eis que humectant et generant sanguinem lau-
13
dabilem ex cibis decliuibus ad frigiditatem et
14
humiditatem et equalibus. ¶ Et habentibus
15
pruritum ostrachinum necessarium est admini〈-〉
16
strare olea leuia in eis que assumunt sicut oleum
17
amigdalinum et sisaminum et similia illis. ¶ Et
18
scias quod ventose in vtrisque cruribus conferunt
19
scabiei fede.
20
¶ De desudatione. Capitulum .VIII.
21
QUandoque fiunt bothor in corpore aut
22
membro plurimi sudoris valde pau-
23
ce ablutionis: aut parue fricationis
24
apud ablutionem et proprie in regio〈-〉
25
nibus calidis spaciose: quasi ipse sint ex materijs
26
que sunt pigre propter suam grauitatem in con〈-〉
27
sequendo sudorem velocis consumptionis pro〈-〉
28
pter subtilitatem sue materiei: quia retinentur
29
in superficie cutis: et sunt quasi sint sudoris fe-
30
ces inobedientes ad resudandum. ¶ Et quan-
31
doque non fiunt bothor apparentes: immo acci〈-〉
32
dit et fit asperitas.
33
¶ De cura. Capitulum .IX.
34
INcidunt materiam eius si multipli-
35
catur in corpore flobotomia et solu-
36
tio ventris. et similiter oportet vt pro-
37
peret assuetus ea omni hora in eua-
38
cuando humores acutos. ¶ Et ex eis que pro〈-〉
39
hibent eam et auferunt ipsam sub[*]sub corrupt for sunt balneatio et
40
mundificatio: deinde administretur aqua frigi-
41
da balneando in ea: et confert eis fricatio in bal〈-〉
42
neo ex carne melonis cum farina lentium post
43
sudorem: deinde alsehe fabrem[*]alsehe fabrem corrupt for alsehesabrem post ipsam.
44
¶ Et caro melonis cum lentibus: et farina fa-
45
barum. Sandali vero prohibent eam a pru-
46
ritu qui accidit cum ea. ¶ Cum ergo sunt cum
47
camphora non faciunt illud. ¶ Et alcanna ite-
48
rum si non abhorretur eius tinctura confert ei:
49
et assumere illud cui assimilantur aqua granato〈-〉
50
rum: et acetosa et lentes et pruna et tamarin-
51
di. ¶ Et administratio omnis quod prohi-
52
bet sudorem ex eis que sunt sicut decoctio myr〈-〉
53
ti: et rosarum: et aqua coriandri dicitur: et con-
54
fert ei: aqua calefacta in sole. ¶ Et prohi-
55
bent eam omnes: aque[*]omnes: aque corrupt for omnes aque [redundant colon] cum decoquuntur in
56
eis stiptica. ¶ Et dimissio motus: et aliena-
57
tio:[*]aliena-tio: corrupt for alienatio [redundant colon] a locis calidis sudare facientibus: et pe-
58
tere loca ventosa et flabellatio cum flabellis plu-
1
rimis simul et ablutio cum aqua frigida. ¶ Et
2
iterum inunctiones ex eis que sunt sicut oleum
3
myrtinum et oleum rosaceum. ¶ Et butyro crudo inest
4
proprietas maxima in ipsa proprie cum dragan〈-〉
5
to et gummi. ¶ Et iterum inunctiones in quibus
6
est virtus lithargirij. et scorie et tutie inest proprie〈-〉
7
tas. Et cinis foliorum myrti et ammoniacum et
8
folia lauri recentia et rutha et minutum thus.
9
¶ Et quandoque confert desudationi epithima
10
glutini piscium dissoluit in aqua. et quandoque
11
indiget fortis staphisagria et thure et sulfure.
12
¶ Illa vero que de ea iam vlcerata est curetur
13
cum eis que sunt sicut vene et galle et bolum armenum
14
et cerusa cum cera. et emplastrum de cerusa est bo〈-〉
15
num ad illud. ¶ Et fortasse peruenient vlcera
16
ista ad finem maximum corruptionis: quia erit
17
cura eorum cura adustionis ignis: nam illa que de
18
ea confirmata est curatur curatione alsahafati.
19
¶ De planta noctis. Capitulum .X.
20
SI quis passus est desudationem cutis
21
et opilationem pororum et bonitatem
22
digestionis: quandoque accidunt in fri-
23
gore noctis pruritus et asperitas et bo〈-〉
24
thor parue que nominantur planta noctis. ¶ Et
25
causa est retentio eius quod oportet vt resolua-
26
tur propter constrictionem pororum in radice
27
quam adiuat in qua addit soliditas frigoris et
28
proprie in hora in qua multiplicatur digestio et
29
sequitur multitudinem eius multitudo vaporis
30
et aer noctis et propter illud nominatur planta
31
noctis: quia plurimum accidentium eius est in
32
nocte. ¶ Et de dispositionibus huius passionis
33
est quod pruritus in ea sit vehemens et delectat prius
34
deinde perducit ad dolores vehementes quos
35
efficit in locis pruritus.
36
¶ De cura. Capitulum .XI.
37
OPortet vt sit regimen in dilatando
38
poros cum balneis et inunctionibus
39
notis ad illud: et in mundificando ve〈-〉
40
nas a materia plurima: et illud cum flo〈-〉
41
botomia et euacuatione secundum quod dictum est in ca-
42
pitulo pruritus si fuerit illius necessitas: et non
43
fuerit sufficientia in medicinis localibus. ¶ Me〈-〉
44
dicine vero locales sunt aloes. et myrrha est de
45
melioribus medicinis et proprie cum aqua mel〈-〉
46
lis. ¶ Et similiter aloes cum farina lentium cum
47
pauco aceto et melle: et aqua apij de currentibus
48
est ei proportionalis. ¶ Et de medicinis con-
49
ferentibus ei sunt fex aceti sola et baurach et al-
50
canna et crocus.
51
¶ De verrucis et que ex eis sunt vt claui. et re-
52
curuis et que de eis sunt vt cornua: et que currunt
53
cursu eorum. Capitulum .XII.
54
CAusa efficiens eas: prima est expul-
55
sio nature. Et materialis est humor
56
grossus melancolicus. ¶ Et quandoque
57
conuertitur melancolia a flegmate sicco valde
58
quando multiplicatur in sanguine. Et quandoque
1
accidit ipsi sanguini propterea quod ipse coartatur
2
et multiplicatur. ¶ Et propter priuationem cau-
3
sarum putrefactionis vt conuertat ad siccitatem
4
et frigus: et proprie in venis paruis in quarum
5
similibus non putrefit sanguis propter sua par〈-〉
6
uitatem et propinquitatem ad causas extrinse-
7
cas: que sunt ad hoc: vt exiccent velociores quam
8
ad hoc vt ipse putrefaciant precipue cum san-
9
guis non valde est calidus in substantia sua. ¶ Et
10
quandoque oritur ex eis vena magna. et fit causa
11
ad conuertendam complexionem eius quod per〈-〉
12
uenit membro vicino de nutrimento ad comple〈-〉
13
xionem materiei sue: quare desiccatur illud et in〈-〉
14
frigidatur et multiplicantur verruce. ¶ Cum er-
15
go cadit aut destruitur per quodlibet regimen
16
cadunt alie et nominantur magne habentes ca-
17
pita sicut capita clauorum habentes subtiles ra〈-〉
18
dices claui et longe recurue cornua. ¶ Et de ver〈-〉
19
rucis est genus quod nominatur tusius: et nume〈-〉
20
ratur in eis: licet sit necessarium vt discernatur ab eis et fin-
21
duntur quando scinduntur a sanie que est sub eis.
22
¶ De cura. Capitulum .XIII.
23
PRoperare quidem ad minorandum
24
sanguinem et ad euacuandum melan〈-〉
25
coliam est res que est necessaria. ¶ Et
26
quando multiplicentur egritudo ite-
27
retur flobotomia: similiter regimen generans
28
bonum chimum et alia de illis quorum preterijt
29
rememoratio multotiens. ¶ Cura autem loca〈-〉
30
lis est cum medicinis que habent amaritudinem
31
et stipticitatem ad leues ex eis: sicut est inunctio
32
verrucarum cum oleo fisticino assidue: aut cum
33
decoctione oleorum colata dimissa post tres dies:
34
et aqua porri alnabati cum sumach et oleo de ben:
35
et iterum cum folijs capparis et nuce cupressi. et
36
oliue immatura et fructus tamarisci est bonum ite〈-〉
37
rum: et folia myrthi humide sunt bona ad fortes
38
et cortices nucis humide cum ficubus siccis et
39
xylocaracte cum pauco nocumento suo conue-
40
nientes sunt illis que de eis sunt magne et ad for〈-〉
41
tes. ¶ Et cortices radicum algarab et cinis eius
42
cum aceto vini. ¶ Et de eis que sunt bona et vlti〈-〉
43
ma est vt sumantur alharmel et alcanna: cribel-
44
lentur et liniantur cum aqua frigida. Uerum quod
45
ex eis forte est: est ad fortes sicut epithimata fa-
46
cta ex calce et arsenico et alcali: et proprie cum ar〈-〉
47
gento viuo extincto: precipue cum cinere quer〈-〉
48
cus et oleo. ¶ Et sal cum aqua cepe et bolus et
49
stercus caprinum: et iterum cantarides cum ar〈-〉
50
senico. ¶ Et iterum fex mellis anacardi est for-
51
tis in puluerizatione sua. et lac titimali quando
52
iteratur super eas aliquotiens deijcit eas. et la-
53
chryma vitis et alkebikengi iterum magnifice
54
deijcit eas. et nigelle confecte cum vrina si em-
55
plastretur cum eis sunt mirabiles: et fel hirci ite〈-〉
56
rum et assa et emplastrum acutum et disrumpens
57
aldubellet et est emplastrum de anacardis. ¶ Com-
58
positum equale. Corticum nucis humidorum
1
et draganti et calcis viue omnium pars .I. terantur
2
et cribellentur et ponantur desuper. ¶ Aut su-
3
mantur flores eris et chartarum amborom[*]amborom corrupt for amborum ana
4
.ʒ.V. et pulpe colloquintide .ʒ.VI. baurach .ʒ.VI. sa-
5
lis ammoniaci .ʒ.IIII. cali et arsenici citrini am-
6
borum ana .ʒ.VI. fellis vaccini .ʒ.VI. vsnen persici
7
.ʒ.VII. terantur et cribellentur et liniantur desuper
8
cum aqua saponis. ¶ Et de curationibus ver-
9
rucarum est earum eradicatio. et illud quidem
10
quandoque fit cum cannulis de penna aut de canna
11
aut de ferro quarum concauitas fit cum quanti〈-〉
12
tate in qua deglutiantur verruce deglutione in
13
qua fit difficultas quedam: et inuoluatur super
14
ea et profundetur parum apud radicem eius.
15
quare eradicat eam: aut extende eas cum vnci-
16
nis. donec extendantur eorum radices: deinde
17
assumantur cum instrumento acuto submerso
18
ad radices earum et ponatur super eas butyrum
19
coctum post eradicationem. ¶ Et iterum quo-
20
tiens tangit eas medicamen acutum et infestat
21
auferatur medicamen acutum et ponatur desu-
22
per butyrum coctum et dimittatur parumper:
23
deinde iteretur vsquequo compleatur earum ca-
24
sus et inciduntur: ita vt quod est in circuitu earum
25
secetur cum ferro subtili aperiendo in circuitu:
26
deinde vadit super eas medicamen acutum.
27
¶ Et nos iam experti sumus cum nauacula[*]nauacula corrupt for nouacula [cf. Venice 1564] pro-
28
fundius quantum possibile est cum cautela su-
29
perficiei cutis. deinde fricando locum cum sa-
30
pone et ciperis et rosis donec currit quod fluxit de
31
sanguine et retentus est: et deijcit post illud: quod
32
remansit si accipiatur lignum et incendatur in igne
33
donec inflammetur et approximetur verrucis do〈-〉
34
nec excorientur verruce: et inungantur cum ma〈-〉
35
nu vna vice post aliam donec deleantur.
36
¶ De cornibus. Capitulum .XIIII.
37
SUnt additiones spisse vngulares na-
38
scentes super iuncturas in extremita-
39
tibus propter vehementiam opera-
40
tionis. ¶ Et cura eorum est incisio vt
41
resoluatur ex eis illud quod non dolet: deinde
42
administrentur super residuum medicine vehe〈-〉
43
menter acute ex medicinis verrucarum. donec
44
cadant: deinde consequatur butyrum coctum.
45
¶ De fissuris que apparent super cutem et la-
46
bia et extremitates apparitione in cute in omni
47
loco. Capitulum .XV.
48
CAusa omnium fissurarum est siccitas
49
in cute adeo donec exiccetur illa sicci-
50
tas: aut propter complexionem sin-
51
gularem: aut propter malitiam hu-
52
morum mittentium materiam exiccantem acu〈-〉
53
tam: aut propter calorem exiccantem: aut vento〈-〉
54
sitatem exiccantem rorem: aut frigus indurans
55
inspissans sicut accidit terre exiccate et arrefacte
56
per ventum aut calorem et commote valde vt scin〈-〉
57
datur. ¶ Et quandoque accidit causa aquarum
58
stipticarum et illarum in quibus est virtus alu-
1
minis et similium: quando accidit vt cum eis fiat
2
ablutio. Et eis quidem sunt contrarie aque sul〈-〉
3
furee et aspaltine. ¶ Et nos experti sumus diffe-
4
rentiam inter aquam eandem et quod est in cir-
5
cuitu eius et aquam in sabor: et non fuit in hoc
6
capitulo experimentum forte.
7
¶ De cura fixurarum[*]fixurarum i.e. fissurarum communi. Capitulum .XVI.
8
OPortet vt euacuetur si fuerit humor
9
malus. Et permutetur si fuerit com-
10
plexio sicca et bibat olea proprie sisa-
11
mi excorticati vsque ad .℥.I. et .ß. omni
12
die in expressione vue aut infusione passularum
13
dulcium aliquot diebus. et similiter decoctio can〈-〉
14
crorum fluuialium cum aqua et zuccaro: et assi-
15
duet inungi. ¶ Et si sunt ex frigore tunc con-
16
fert eis acatia: et iterum decoctio naporum et na〈-〉
17
pi et folia sicle et decoctio eius: et proprie cera-
18
tis factis ex eis cum adipibus notis et medullis
19
et pice humida et alkitran. ¶ Et si fuerit ex calo〈-〉
20
re: tunc cum ceratis frigidis et humidis conquassa〈-〉
21
tis cum succis frigidis et humidis. ¶ Et rectifi〈-〉
22
catio cibi et administratio balnei cum aqua calida.
23
¶ De fissura labiorum. Capitulum .XVII.
24
CAusa in fissuris labiorum est siccitas
25
aut propter ventum contrahentem cu〈-〉
26
tem et desiccantem eam et exiccantem
27
ipsius rorem: aut propter frigus aut
28
propter calorem: aut propter complextonem[*]complextonem corrupt for complexionem sic-
29
cam sicut sciuisti. ¶ Prohibitio vero eius est
30
vt liniatur antequam perueniatur ad ipsius curam
31
cum ceratis et adipibus et medullis et oleo rosaceo
32
cum ysopo humida. ¶ Et ista laterum[*]laterum corrupt for iterum quandoque
33
auferunt illud quod accidit. ¶ Et facere vt adhe-
34
reant pellicule super ea sicut pellicula oui et arun〈-〉
35
dinis et cortices alleorum et ceparum. ¶ Abla〈-〉
36
tioni autem eius quod de ipsis accidit de eo quod
37
bonum est: est vt sumantur fex assata et glutinum
38
albotin et misceantur cum adipe sicut galline: et
39
anseris et melle. ¶ Aut sumatur tritura gallarum
40
immaturarum sicut puluis confecta cum gumma
41
albotin liquefacta super ignem. ¶ Et dictum
42
est quod inungere vmbilicum in hora dormiendi
43
aut applicare cottum submersum in oleo conca〈-〉
44
uitati vmbilici est iuuatiuum et bonum.
45
¶ De fissuris pedum. Capitulum .XVIII.
46
QUandoque accidunt propter vapores
47
malos: et quandoque accidunt propter
48
siccitatem et ariditatem denigrantem.
49
¶ Et ad summum quandoque contin〈-〉
50
git de eis iuuamentum propter illud quod resoluitur ex
51
ipsis si possibile est vt remoueatur cum assiduatio〈-〉
52
ne ponendi pedes in aqua calida et inungendi
53
eos cum oleis et adipibus et proprie adipe capra〈-〉
54
rum et vaccarum et ouium confortatis parum-
55
per cum cera. ¶ Et iterum oleum de kerua pro-
56
prie et oleum alketin et oleum de suti[*]suti corrupt for sini [cf. Venice 1564]: quoniam est vlti〈-〉
57
mum valde: et oleum effusum de lentisco oppo〈-〉
58
sito igni: quoniam est bonum valde. ¶Et alcan〈-〉
1
na est bona et proprie confecta cum decoctione
2
alharmel et sergin vue est bona curatio eius.
3
¶ Et si non valent illa indiget bucella facien-
4
te glutinationem et penetrante in ea sicut curant
5
eam quidam post balneationem et positionem
6
pedum in aquam calidam: tunc oportet vt po-
7
natur dragagantum preparatum cum contritio〈-〉
8
ne in fissura: quoniam est mirabile. ¶ Et iterum
9
sumantur cera et oleum sisaminum et glutinum
10
albotin et storax liquida aggregentur: et fissuris
11
vt bucella adhibeatur: quoniam est mirabile.
12
¶ Et iterum alkitran cum mollitione sisami est
13
mirabile valde et olibanum tritum et olea et adi〈-〉
14
pe iuuatiua sunt valde. ¶ Et iterum epithima
15
ex cancro adusto contrito cum oleo oliue et est
16
in fissuris manuum velocius et magis iuuatiuum.
17
¶ Aut sumatur interius cepe squille et ferueat
18
in oleo in quo liquefactum sit glutinum albotin
19
et ponatur in fissuris. ¶ Et glutinum albotin ite-
20
rum in oleo solum est vltimum. ¶ Et iterum con-
21
fectio sumatur de farina granorum alkerua emol〈-〉
22
litorum cum pauca aqua et fiat vt adhereat cal-
23
caneo. Et ipse fructus allerua[*]allerua corrupt for alkerua est bonus ad anti-
24
quas et vlceratas. ¶ Aut sumantur lithargyrium
25
et cera et oleum et mel cum equalitate et fiat ex eis
26
aliquid preparatum. Aut decoquantur cancri
27
fluuiales et sisamum. et iterum sumantur fex olei
28
et adeps anatis et glutinum albotin. ¶ Curatio
29
bona nostra: sumatur dragagantum et teratur si〈-〉
30
cut puluis: et radicum polipodij pondus medie-
31
tatis eius et karabe et thuris tritorum omnium
32
ana tria pondera et glutinis albotin duplum dra〈-〉
33
gaganti terantur omnia cum oleo de kerua et ad-
34
ministrentur: et dicimus qui vsus fuerit inunctio〈-〉
35
ne calcanei omni nocte non dimittens secura-
36
tur ex hoc.
37
¶ De fissuris manuum. Capitulum .XIX.
38
CUrretur curatione fissurarum pedum
39
leuium.
40
¶ De fissuris que sunt inter digitos.[*]De fissuris que sunt inter digitos. This rubric is not listed in the index fol. 506r and this chapter number is missing also in Venice 1564, p. 245. Because of this, there is a difference between the chapter numbering in the two prints and the index from this chapter onwards until chapter no. XXIII which is numbered twice (see below).
41
Capitulum .XX.[*]Capitulum .XX. is missing in Venice 1564, see the comment above.
42
CUrentur cum huiusmodi et eis qui-
43
dem proprium est vt emplastretur cum
44
radice polipodij trita sicut puluis.
45
¶ De vlceratione alchatin. Capitulum .XXI.[*]XXI the index fol. 506r and Venice 1564 both have: XX
46
QUandoque accidit alchatin vt rubeat
47
in primis et findatur aut vlceretur pro-
48
pter multitudinem resupinationis et
49
proprie in egris: quare oportet cum
50
incipit rubere vt dimittatur resupinatio et admi〈-〉
51
nistrentur desuper repercussiua. ¶ In egris ve〈-〉
52
ro administretur stratus ex eis que sunt sicut fo〈-〉
53
lia salicis ablata a virgis et sicut milia et sicut pen〈-〉
54
ne: et totum illud fiat implendo: sicut penne
55
leues: aut cui similes sunt alkiriss. Si autem
56
exulceretur tunc emplastrum de cerusa adhi-
57
beatur.
1
¶ De odore horribili in cute et ascellis et vrina
2
et egestione. Capitulum .XXII.[*]XXII the index fol. 506r and Venice 1564 both have: XXI
3
ODor corrumpitur propter putrefa-
4
ctionem humoris aut sudoris. ¶ Et
5
quandoque adiuuant ad illud motus commouen〈-〉
6
tes humores et dimissio ablutionis a pollutione
7
et menstrua et retardatio eius et assumere ea que
8
sunt sicut fenugrecum: et ea de proprietate quo-
9
rum est mouere materias acutas ad manifestum
10
corporis. De fetore vero oris iam dictum est.
11
¶ De cura corruptionis odoris corporis com〈-〉
12
munis. Capitulum .XXIII.[*]XXIII the index fol. 506r and Venice 1564 both have: XXII
13
ILlud vero quod rectificat humores
14
est euacuatio et complexio cum per-
15
mutatione et acceptatione eius: cuius
16
bona sit digestio in qualitate et quan-
17
titate: et mundificatio in balneo et alia: et assume〈-〉
18
re in ieiunio per quod sudor fit boni odoris si-
19
cut est cassia et feleniati. ¶ Et iterum apium et
20
capita cardui et asparagus et omne prouocatiuum
21
vrine mundificatiuum sanguinis a putrefactio〈-〉
22
ne. verum quedam eorum sicut asparagus faciunt
23
fetere vrinam. ¶ Et de eis que conferunt ad il-
24
lud est vt bibat infusionem chrysomillorum bo〈-〉
25
ni odoris et chrysomilla ipsa: et liniatur super cor-
26
pus quod sit sicut aqua myrti et aqua in qua disso〈-〉
27
lutum est alumen iameni et almeisus et decoctio
28
sisimbrij et mente et calamenti et sansuci et folia
29
citri et folia salicis: et similiter inunctio cum myr〈-〉
30
to trito. ¶ Et iterum sandali proprie et ciperi et
31
flos squinanti et calamus aromaticus et alsidre
32
et rose et proprie sansucus et alsehesabrem et alusna-
33
ti et folia citri et cortex eius et folia malorum et
34
folia lilij iuuatiua sunt in hoc capitulo valde. ¶ Et ite〈-〉
35
rum trocisci de rosis cum zuccaro: et iterum de
36
eis que opilant porros et prohibent sudorem:
37
sunt lithargyrium et tutia et cinis foliorum lilij
38
et alumen et similia eis et myrrha et aloes et oleum
39
myrtinum et oleum rosaceum.
40
¶ De cura fetoris ascellarum. Capitulum .XXIII.
41
EXistimauerunt quidam quod fetor
42
ascellarum et pediculi sunt ex reliquijs
43
vestigiorum spermatis ex quo crea-
44
tus est homo que iam ceciderunt in
45
partibus ascellarum et penetrauerunt in poris
46
cutis: et hoc non est ex eis quibus oportet inni〈-〉
47
ti. ¶ Et vt proportionetur ad vaporem mate-
48
riei qui conuertitur in sperma in homine et ad
49
mouentem ipsam in eo est melius. ¶ Cura au〈-〉
50
tem eorum est quoniam oportet vt curentur post
51
mundificationem si ea indiget cum tutia et lithar〈-〉
52
girio condito et climijs et cum cinere myrthi. et
53
oleo myrthino. et cum aqua in qua soluitur alu-
54
men: et quandoque conficiuntur ista cum sanda-
55
lis et permiscentur cum camphora. ¶ Troci-
56
scus bonus. Recipe sandalorum et cassie et gal-
57
lie et spice et aluminis et myrrhe et folij et rosarum om-
1
nium ana partem .I. et tutie et lithargyrij albifica〈-〉
2
ti amborum ana partes .III. et camphore par-
3
tem .ß. fiant ex eis trocisci cum aqua rosacea et admi-
4
nistrentur post exiccationem. ¶ Et iterum su-
5
mantur rosarum rubearum libra .I. et galle et spice
6
et ciperi et myrrhe et aluminis omnium ana .ʒ.X.
7
fiant trocisci cum aqua rosacea et administretur de-
8
libutionem faciendo. ¶ Puluis bene faciens
9
redolere corpus et confert complexionibus ca〈-〉
10
lidis. ℞. spice et ciperi et foliorum et florum squi-
11
nanti et storacis assemine et est lubria romana om〈-〉
12
nium ana aureos .X. rosarum siccarum et extremita-
13
tum myrti omnium ana aureos .XX. spica et ciperum
14
et flos squinanti et folium: madefiant cum vino
15
odorifero et exiccentur et terantur: deinde proijcian〈-〉
16
tur super ea rose et extremitates myrti contrite.
17
et dissoluatur crocus cum aqua rosacea et permi-
18
sce ipsum cum medicinis reliquis et exicca eas
19
in vmbra: deinde tere ipsum et pulueriza super
20
corpus post balneationem. ita vt exicces sudorem
21
corporis in primis exiccatione vltima. deinde pul〈-〉
22
ueriza super ipsis medicinas. ¶ Aliud abscin〈-〉
23
dens odorem sudoris fetidi conueniens haben〈-〉
24
tibus complexiones frigidas. ℞. spice aromati〈-〉
25
ce et gariofilorum et amomi et xylobalsami et cas〈-〉
26
sie omnium ana aureos .III. costi et blacte bizantie et spi〈-〉
27
ce inde et cinamomi omnium ana aureos .II. extremi〈-〉
28
tatum sansuci et spice romane omnium ana aureos
29
.IIII. lubrie romane resoluantur ista cum vino et te〈-〉
30
re et reliqua cum aqua balsamite et administra
31
illud. ¶ Aliud secundum illud exemplum abscindens
32
odorem sudoris. ℞. cinamomi et spice inde et bla〈-〉
33
cte bizantie et costi omnium ana .℥.II. absinthij et
34
boli lacune et scorie plumbi et ceruse ablute om〈-〉
35
nium ana .℥.ß. sceha et spice romane omnium ana .℥.〈-〉
36
I. croci et rosarum siccarum amborum ana .ʒ.III.
37
tere sicca cum aqua myrti: et crocum cum aceto vi〈-〉
38
ni odoriferi et administretur.
39
¶ De cura vehementie fetoris stercoris et ven〈-〉
40
tositatis. Capitulum .XXIIII.
41
FIt illud causa putrefactionis humo-
42
rum. Et causa rerum de proprietate
43
quarum est illud sicut alastirgar et al-
44
lea et eruca et porri et alaniuden et alal〈-〉
45
thir et iterum oua eorum. ¶ Uerum fetorem de-
46
let bonitas digestionis et assumere ea que decli〈-〉
47
nare faciunt putrefactionem ad partem vrine si〈-〉
48
cut fenugrecum. ipsum enim facit fetere sudorem
49
et vrinam et delet fetorem egestionis. ¶ Et vinum
50
aromaticum aufert fetorem egestionis.
51
¶ De fetore vrine. Capitulum .XXV.
52
CAuse fetoris vrine sunt cause fetoris
53
egestionis. ¶ Et iterum diuretica si-
54
cut asparagus et similia. ipsa enim fa〈-〉
55
ciunt bonum corporis odorem: et fa〈-〉
56
ciunt fetere odorem vrine. Et iterum vlcera ve〈-〉
57
sice et cura eius est facilis ex eis que sciuisti.
1
¶ De pediculis et lendinibus. Capitulum .XXVI.
2
MAteria humiditatis in qua est calidi-
3
tas aliqua cum expellitur ad cutem for〈-〉
4
tasse est tante tenuitatis et subtilitatis
5
vt resoluatur et non sentiatur: et sequitur
6
eam illud quod resoluitur in sudorem: et sequi-
7
tur eam quod resoluitur et coagulatur in sordes:
8
et sequitur eam quod retinetur in suprema tuni〈-〉
9
carum cutis et generantur ex ea sicut furfures et
10
desudationes et que sunt ambabus similia: et se〈-〉
11
quitur eam quod retinetur profundius illo. ¶ Quod
12
si fuerit mala valde facit sicut alopitiam et simi〈-〉
13
lia illi et impetiginem et alsahafati. ¶ Et si fue-
14
rit minus mala et non fuerit virtus virulenta. et
15
non festinat ad eam putrefactio dominans vlti〈-〉
16
ma: et est conueniens vt sit materia recipiens vi〈-〉
17
tam influitur super ipsam vita ex creatore suo et
18
proueniunt pediculi et mouentur et egrediuntur.
19
¶ Et quandoque accidit de eis plurimum subi-
20
to. ¶ Et quandoque adiuuant ad generationem
21
pediculorum et mouent eos cibi boni chimi te〈-〉
22
nuis motus ad illud quod apparet sicut ficus: et
23
ad illud adiuuant motus mouentes eum ad il-
24
lud precipue cum associatur ei vapor spermatis
25
generantis sicut coitus. ¶ Et quandoque adiu-
26
uant ad illud dimissio mundificationis et ablu-
27
tionis et administratio eius quod aperit poros
28
cutis et mouet materias retentas in ea ad reso-
29
lutionem et facit ingredi ad eam flatum prohiben〈-〉
30
tem eam a conuersionibus putrefactionis et assi〈-〉
31
miliatione cum putrefactione. ¶ Et quandoque
32
superant pediculi adeo donec fluat sanguis ha-
33
bentis eos et citrinetur color eius et cadat appe〈-〉
34
titus eius et extenuetur corpus ipsius et resolua〈-〉
35
tur eius virtus.
36
¶ De cura. Capitulum .XXVII.
37
PEdiculi plures generati non abscissi
38
indigent in curatione sua in primis
39
mundificatione corporis et proprie eua-
40
cuatione cum flobotomia et rectificatio〈-〉
41
ne regiminis et dimissione eius quod mouet ma-
42
terias ad exteriora de eis que diximus: deinde
43
administra medicinas locales: et confert ad illud
44
assiduatio balneationis et mundificationis: et vt
45
assiduet balneationem cum aqua salsa: deinde cum
46
aqua dulci est melius. ¶ Et oportet vt assiduet permu-
47
tationem vestium et induatur serico et lino: et bibat
48
medicinas interficientes pediculos sicut allea de-
49
cocta et calamentum montanum. ¶ Medicine vero
50
oportet vt sint exiccatiue resolutiue attractiue ad ex〈-〉
51
teriora. Quod si fuerit res magna est necessarium
52
vt misceantur cum eis virtutes venenose. ¶ Et
53
de medicinis localibus sunt sumach et oleum et
54
acetosa etiam et folia eius et radix eius aut alumen cum
55
oleo aut folia azedaraet aut folia granatorum et se〈-〉
56
men lini et ealamus aromaticus et cinamomum: aut
57
folia colloquintide aut folia myrti aut folia cu〈-〉
1
pressi. et oleum cartami iuuatiuum est prohibitiuum:
2
et oleum de raphano est mirabile. ¶ Et cortices
3
cassie lignee et reubarbarum et piretrum et radix
4
altee et sisimbrium et polium et anisum et pulegium
5
et semen vrtice et alberengesif et cordumeni. ¶ Su〈-〉
6
mantur sief memithe .ʒ.III. costi .ʒ.ß. baurac .ʒ.I. ami〈-〉
7
li quantum omnia: soluantur et liniantur. ¶ Et de
8
ablutionibus est decoctio lupinorum: quoniam est bo-
9
na fortis. et decoctio sicle et decoctio tamarisci
10
et decoctio calamenti montani et decoctio folio〈-〉
11
rum cupressi et foliorum pini. ¶ Et genera fellis cum
12
ponuntur in ablutionibus sunt bona. Et de suffumi-
13
gationibus est suffumigatio cum condisi et staphisa-
14
gria et cum gumma pini et cum galia proprie et cum sul〈-〉
15
fure. ¶ Et de medicinis fortibus est vt sumantur
16
staphisagria et arsenicum rubeum et baurach teran〈-〉
17
tur omnia cum aceto et oleo et liniatur cum eo
18
caput. ¶ Aut elleborus albus et baurach: aut fo〈-〉
19
lia oleandri cum oleo aut folia colloquintide.
20
¶ Aut sumantur synapis et condisi trita et fun-
21
datur super ea parum aceti et extinguatur post
22
illud in eis argentum viuum terendo et est forte.
23
¶ Et similiter quod fit ex sulfure et arsenico et
24
aristologia et cinere ilicis et costo et myrrha. ¶ Aut
25
sumatur condisi et arsenicum rubeum et aristologia
26
longa et alkitran et fellis vaccini quantitas tanta de
27
vtrisque cum qua medicine conficiantur et est epi-
28
thima forte. ¶ Et iterum alkitran et gentiana et
29
arsenicum et oleum de lilio. ¶ Et iterum sta-
30
phisagria et folia oleandri et alumen iameni.
31
¶ Et iterum liniantur in balneo cum sief memi〈-〉
32
the parte .I. et baurach medietate partis costi sexta
33
partis: amili quantum omnia et liniatur cum eo
34
post psilotrum confecto cum aceto. et admini-
35
stra has medicinas post vaporationem cum eis
36
que sunt sicut condisi. ¶ Et staphisagria est me〈-〉
37
lior et proprie cum incipit ab ablutionibus de〈-〉
38
genere eius quod diximus.
39
¶ Tractatus quartus de dispositionibus que pen〈-〉
40
dent ex corpore et extremitatibus et est comple-
41
mentum libri decorationis.
42
¶ De extenuationis ablatione. Capitulum .I.
43
EXtenuatio fit aut propter priua〈-〉
44
tionem materiei pinguedinis ci〈-〉
45
bi: Aut fit propter multitudinem
46
vsus cibi subtiliantis: quare non
47
generatur in corpore sanguis plu〈-〉
48
rimus. ¶ Et ex regimine con-
49
tento de eo quod est preter illud quod non ge-
50
neratur in corpore sanguis bonus: aut propter
51
debilitatem virtutis operantis in cibo: aut di-
52
gestiue aut attractiue ad membra propter corru-
53
ptionem complexionis: cuius plurimum est fri-
54
gidum: aut propter quietem plurimam cum qua
55
sopitur virtus attractiua: proprie quando est post
56
exercitia quorum auxilio consueuit natura at-
57
trahere cibum. Cum ergo dimittuntur non at-
58
trahit neque nutrimentum temperatum etiam. aut
1
propterea quod sanguis conuertitur ad materiam
2
colericam vel melancolicam ex humida aquo-
3
sa: aut propterea quod splen comprimit epar quan-
4
do magnificatur quare attrahitur ad ipsum plus
5
sanguinis et debilitatur virtus epatis per contra〈-〉
6
rietatem que est inter vtraque: aut propterea quia
7
vermes coartant corpus: aut propter constrictio〈-〉
8
nem pororum: aut propter ipsorum coartatio-
9
nem ab humoribus: aut cooperturam eorum scien〈-〉
10
ter quam fecit frigus aut calor: aut nuda sicci-
11
tas quorum vnumquodque cognoscitur suo signo:
12
aut propter ligamenta assidua super ipsum qua-
13
re opilantur pori et meatus: quamobrem non at〈-〉
14
trahitur ad ipsum nutrimentum et proprie a cre〈-〉
15
ta comesta: aut propter multitudinem resolutionis
16
quare non figitur quod attrahit de nutrimento
17
ad membra: immo separatur sicut accidit in exer-
18
citijs velocibus et tristitia et angustia et egritudi〈-〉
19
nibus resoluentibus. ¶ Et corpora quidem que
20
extenuantur in tempore breui tolerant vt redeat
21
ad ea teneritas tempore breui. Et illa que exte-
22
nuantur in tempore longo non tolerant nisi blan-
23
dimentum debilitati virtutis ad hoc vt admini〈-〉
24
stret nutrimentum plurimum. ¶ Corpora igitur
25
susceptibiliora pinguedinis sunt que de eis mol〈-〉
26
liorem habent cutem et que de eis magis susce〈-〉
27
ptibilia sunt tensionis. ¶ Et de eis que faciunt
28
homini esse necessarium fugere ab extenuatione
29
sunt debilitas et vehementia passionum a calo-
30
re et frigore et a verberibus et a percussionibus
31
et a passionibus animalibus et onere et labore et
32
inquietudine et ab euacuatione et coitu: et reti-
33
netur nutrimentum eius in venis ipsius: et non
34
penetrat quare putrefit. ¶ Et pinguedini ite-
35
rum insunt nocumenta que ego dicam. Et non
36
est sicut equale. ¶ Dum ergo perseuerat pin-
37
guedo: ita quod non facit accidere nocumentum non
38
abhorreas eam: vita namque in humiditate existit.
39
Uerum oportet vt tu caueas et abhorreas eam
40
in via superfluitatis: licet non appareat eius no〈-〉
41
cumentum: quoniam eius nocumentum repen-
42
te aduenit et subito secundum quod dicitur in loco suo. ¶ Et
43
quando desiccantur corpora propter aerem est extenuatio.
44
¶ De cura. Capitulum .II.
45
OPortet vt consideretur que causa sit
46
in extenuatione de causis extenuatio〈-〉
47
nis quas diximus: et curetur et remo〈-〉
48
ueatur verbi gratia. ¶ Si fuerit ci-
49
bus non generans sanguinem grossum fortem
50
afferatur ille qui generat ipsum: et non sit conten〈-〉
51
tus eo qui generat sanguinem laudabilem tan-
52
tum: quoniam fortasse generabit subtilem et re-
53
solutiuum. ¶ Quod si fuerit virtus attractiua ad
54
membra pigra moueatur et confortetur et consi〈-〉
55
deretur ad malitiam complexionis si fuerit et per-
56
mutetur. ¶ Et fricatio in hora expergefactio-
57
nis a somno est ex eis que expergefaciunt vir-
58
tutem attractiuam. ¶ Et quandoque est necessa〈-〉
1
rium prohibere nutrimentum a latere altero et
2
attrahe[*]attrahe corrupt for attrahere ipsum ad latus extenuatum cum diuer〈-〉
3
sificantur duo latera: sicut si sit vna duarum ma〈-〉
4
nuum extenuata et altera pinguis: tunc enim ne-
5
cessarium est vt ligetur pinguis cum panno in-
6
cipiendo ab inferiore ligatura non vehementi
7
neque dolorosa cum mensura que constringat tan〈-〉
8
tum: et prohibeat nutrimentum ea penetratione
9
quare redeat ad locum digestionis et attrahatur
10
ad latus alterum. ¶ Et excita attractiuam cum
11
fricatione et proprie cum oleo aliquo: sicut oleo
12
oliue cum pauca cera calefacto fricatione non exic〈-〉
13
cante. Et quotiens inflatur membrum et calefit
14
dimittatur: deinde iteretur cum quiescit. Et si po〈-〉
15
ri fuerint opilati tunc oportebit si corpus fuerit
16
vehementis soliditatis quapropter opilentur po〈-〉
17
ri mollificare cum humectatione et calefactione
18
cum calefacientibus ex eis que assumuntur et mo〈-〉
19
tibus corporeis et animalibus si fuerit frigus il〈-〉
20
lud quod inspissauit ipsum: et infrigidatione et
21
humectatione si fuerit calor inspissans ipsum et
22
faciens ipsum compactum. ¶ Et melius quo
23
calefit membrum quod non recipit calefactionem
24
propter frigus suum est vt siccetur: deinde ponatur
25
super ipsum rubificatiuum. ¶ Et si fuerit causa
26
in extenuatione propter splenem curetur splen.
27
¶ Et si fuerit extenuatio propter vermes interfi〈-〉
28
ciantur extrahantur[*]extrahantur i.e. et extrahantur cum omnibus que dicta sunt in capitulo eo-
29
rum et adhibeantur ei delitie et amenitas et stra-
30
menta leuia et habitet in vmbra et dilatetur et aro〈-〉
31
matizetur et dentur in potu frigida. Ista enim con〈-〉
32
fortant virtutem naturalem valde. quare bona fuit
33
eius administratio in nutriendo et expellendo
34
superfluitates. Et illud quidem est principium cau〈-〉
35
sarum pinguedinis. ¶ Et de impinguantibus est
36
assumptio vini grossi et cibi boni chimi fortis
37
excitantis cum digeritur sicut frumentum sine cor〈-〉
38
tice coctum vt puls et aliudabeth et rizi cum la-
39
cte et assata de carnibus propter illud quod reti-
40
netur in eis de virtute carnis et generant carnem
41
duram. ¶ Decoctum autem ex carnibus generat
42
mollitiem et teneritudinem non firmam. ¶ Et ca-
43
ro anatis est impinguatiua et caro galline similiter et
44
caro alcubugi est vltima in eo. et similiter lub zuc-
45
cari et balneum post cibum est vehementer attra〈-〉
46
hens nutrimentum ad corpus impinguatiuum.
47
Uerum vtens eo exponitur opilationi acciden〈-〉
48
ti in epate suo proprie cum est cibus eius ci-
49
bus eorum qui sunt impinguandi et propter il-
50
lud multiplicatur lapis in eo qui querit hoc et
51
illi sunt aptiores ad hoc vt in eis multiplicentur
52
iste opilationes et lapis quorum vene sunt in crea〈-〉
53
tione stricte: et sunt non omnes ita. ¶ Et cum
54
isti sentiunt grauitatem in latere dextro: sumant
55
in potu aperitiua in opilationibus epatis no-
56
ta et sumant in potu ante cibum suum capparem
57
cum aceto et melle et oxymlle[*]oxymlle corrupt for oxymelle cum seminibus do-
1
nec auferatur grauitas. ¶ Et melius quidem
2
balneum est illud quod est post digestionm[*]digestionm corrupt for digestionem pri-
3
mam: et cum iam descenderit cibus: licet come〈-〉
4
dere cibum post egressionem a balneo absque su〈-〉
5
perfluitate est de causis impinguantibus. Et bal〈-〉
6
neum quidem est bonum impinguatiuum plu〈-〉
7
ribus hominibus et proprie illis qui sunt in dis〈-〉
8
positione que est sicut arefactio. et oportet vt sit
9
balneum post primam digestionem scilicet quan〈-〉
10
do descenderit cibus a stomaco nisi in rebus eis〈-〉
11
dem. Et calefactis quidem est ad hoc congruum
12
factum ex lacte de quo extractum est butyrum
13
non facto acetoso. ¶ Et de ingenio impinguan-
14
di est retentio sanguinis super membrum ligan-
15
do membrum quod ei eque distat in latere alte〈-〉
16
ro sicut diximus ante: et ligetur illud quod est sub
17
membro ex quo vadit nutrimentum ad ipsum
18
cum est pingue: aut non queratur eius impin-
19
guatio sicut cum aseid est extenuatum et planta
20
manus est sana et pinguis: tunc ligetur apud ra〈-〉
21
scetam aut cum adiutorium est extenuatum et
22
aseid non ligetur apud cubitum a superiore par〈-〉
23
te aseid. ¶ Et ex impinguantibus est illud quod
24
pendet ex exercitio et est omne exercitium leue tar〈-〉
25
dum et totum illud sit equale post fricationem
26
velocem bonam paruam temperatam in duritie
27
et lenitate: et proprie fricationem cum incipit ad
28
hoc peruenire: vt rubificet cutem post illud ex-
29
ercitetur cum equalitate et balneetur balneatio〈-〉
30
ne breui: deinde inungatur corpus eius et frice-
31
tur fricatione sicca. deinde administrentur lini-
32
menta impinguatiua. ¶ Et permutatio quidem
33
aeris et aque est ex vno eorum que oportet ob-
34
seruare. quoniam fortasse extenuatio est causa eo-
35
rum. ¶ Et de impinguatiuis sunt linimenta que
36
administrantur post motionem membrorum et
37
ipsorum rubificationem sicut est pix sola: ita vt
38
sit vehementer liquida aut soluta in oleo cum quan〈-〉
39
titate que faciat eam currere linimentum. ¶ Et
40
quandoque administratur sola super cutem ap-
41
proximata igni donec liquefiat: deinde inuisca〈-〉
42
tur et eleuatur quando congelatur. Ipsa enim at〈-〉
43
trahit nutrimentum ad membrum et retinet ipsum
44
in eo. et remouet frigus eius si fuerit causa eius
45
debilitas virtutis aut opilatio pororum in cu-
46
te: et dat ei viscositatem et asperitatem et stringit
47
super ipsum poros et excitat virtutem attracti-
48
uam: quare remanet mora tanta qua figitur et
49
fit pars membri et non resoluitur. ¶ Et opor-
50
tet vt administretur in estate semel in die in qua
51
administratur et in hyeme bis. ¶ Et considere〈-〉
52
tur in ablatione eius a membro et dimissione ipsi-
53
us super ipsum velocitas rubificationis eius et
54
inflationis quas facit ei tarditas ipsius. Cum
55
ipsa enim festinat in hoc non sit vltimatio in di-
56
missione eius super ipsum et dominatione ipsi-
57
us: immo remoueatur velociter. Et fortasse suffi-
1
cit vt auferatur quando inuiscatur calida et in-
2
frigidatur. ¶ Et quandoque confert vt precedat
3
super picem fricatio velox aspera dura: deinde
4
liniatur aut percutiatur cum virga brusci equa-
5
li non nodosa et proprie inuncta donec rubeat
6
et infletur: deinde abstineat. nam additis in frica〈-〉
7
tione et percussione resoluit: deinde inuiscetur pix
8
calefacta cum equalitate apud ignem. Cumque co〈-〉
9
agulatur et infrigidatur auferatur ab eo euellen-
10
do subito. ¶ Et melius quidem est vt effunda-
11
tur super ipsum ante picem aqua ad caliditatem
12
et mordicationem quandam decliuis deinde ap〈-〉
13
ponatur pix. et aque sulphuree et que sunt de aspal-
14
to sunt attractiue iterum nutrimenti ad illud quod
15
apparet. ¶ Inquit Galienus. Iam vidi venditorem
16
animalium impinguasse hoc regimine adolescen〈-〉
17
tem sine natibus et factus est lenis habens pin-
18
gues anchas in tempore breui. ¶ Qui vero ab〈-〉
19
horret picem vtatur loco eius oleo ex oleis opi〈-〉
20
lantibus cum caliditate quadam: et si vtatur aqua
21
frigida et tolerat eam super corpus totum aut su〈-〉
22
per membrum faciat. Et melior horarum ad il〈-〉
23
lud est hora qua operatur linimentum in attra〈-〉
24
cto: fortasse enim tunc virtus resoluit ipsum in
25
sanguine. et non oportet vt fugias acuta cum pro〈-〉
26
longatur et non confert: immo oportet vt assidues
27
fricationem cum pannis et effusionem aque cali〈-〉
28
de. deinde cum fricatione cum manu: deinde ad-
29
hibeas picem. ¶ Et fortasse est necessarium vt
30
attrahatur sanguis absque fricatione: immo cum
31
medicinis rubificantibus et cum eis que sunt si-
32
cut piretrum et sulphur et cum eis que sunt sicut
33
gumma ruthe agrestis. ¶ Et de membris sunt
34
quedam que egent ad impinguationem sui nu-
35
trimento pluri consueto: quoniam resoluitur ex
36
eo iam plus consueto et indiget impinguatio su〈-〉
37
perfluitate remanente precipue cum fricatio iam
38
resoluit. ¶ Et referamus nunc medicinas que
39
assumuntur et clysteria. In eis autem que sumun-
40
tur est intentio vt medicine confortent digestio〈-〉
41
nem et retineant cibum in stomaco et intestinis pa-
42
rum propter virtutem retentiuam: et faciunt ipsum
43
penetrare in venis et ad partes epatis: et faciunt
44
illud diuretica equalia et proprie cum bibuntur
45
in cibo et post ipsum spatio paruo. Et est neces-
46
sarium vt coaguletur in membro. ¶ Et faciunt
47
illud infrigidantia et stupefacientia sicut iusquia-
48
mum album et ei similia. ¶ Et de habentibus pro-
49
prietatem et que sunt nobiliorum virtutum ad
50
temperatos est illud quod. ℞. amigdalas et fisti〈-〉
51
cos excorticatos et grana viridia et sisamum et
52
grana pini maioris: conficiantur cum melle et
53
fiant inde plilule[*]plilule corrupt for pillule similes nucibus: et sumantur
54
de eis omni die quinque nuces vsque ad .X. et bibat
55
super eas vinum: hoc enim impinguat et bo-
56
num facit colorem: et confortat super voluntatem
57
coeundi. ¶ Medicamen bonum quod impin〈-〉
1
guat et colorem efficit bonum. ℞. mutuc farine
2
simile: et .℥.V. sarcocolle et inuoluantur cum bu-
3
tyro vaccino cocto inuolutione forti et fiant ex
4
eis trocisci et comedantur mane et vespere. Aut
5
sumantur amigdale et auellane excorticate et gra〈-〉
6
na viridi et sisamum et papauer cum equalita-
7
te kesile .ß. pars penidiorum quantum est totum::
8
sumatur in puluere omni mane et apud somnum
9
vsque ad .ʒ.XX. ¶ Et alkidi medicamen quod
10
℞. quartam keleiati de kerua excorticato: cuius
11
tritura fiat optima: fundantur super ipsum libre
12
.II. lactis dulcis et conficiatur bene cum farina tri〈-〉
13
tici quantum ipsum tolerat et fiant trocisci ex eo
14
quorum omnis sit .℥.I.ß. et fiant vt panis et sic-
15
centur et sumantur de eo omni die duo trocisci contriti.
16
¶ De regimine bono ad extenuationem factam
17
causa crete et opilationis partium epatis et si-
18
phac. Capitulum .III.
19
SUmantur passule bone et fundantur
20
super eas quatuor pondera ipsarum
21
de aqua et decoquantur vsque ad medie〈-〉
22
tatem et proijciatur super omne caficium
23
passularum pondus .II. librorum scorie ferri et pugillus
24
vnus ameos et pugillus .I. zuccari et pugillus .I.
25
origani et quando seruet dimittatur duobus die-
26
bus aut tribus: deinde coletur et bibat de eo in
27
ieiunio quantitatem libre .I. et post tres horas come〈-〉
28
dat panem cum kemich capparis et porrorum: et bi〈-〉
29
bat super ipsum vinum forte quantitatem libre .I. de-
30
inde quando pretereunt septem hore comedat
31
carnem pinguem et bibat vinum purum vsque ad .III.
32
libras hoc enim efficit in complexionibus fortibus
33
operationem mirabilem et colorem facit bonum.
34
¶ Aut sumantur dragaganti et seminis papauersi et nucis hen-
35
den et amborum been et capparis et zedoarie et al-
36
mugath omnium ana .ʒ.III.ß. terantur et frigantur in bu-
37
tyro et proijciantur super pondus duarum minarum sauich
38
tritici et sumatur omni die de toto vsque ad .ʒ.XXX. et
39
decoquatur de eo sorbitio cum lacte et butyro co〈-〉
40
cto et zuccaro: sorbeat: et balneetur post ipsum balnea〈-〉
41
tione leui. ¶ Aut sumantur almugath .ʒ.L. ellebori .ʒ.〈-〉
42
XX. dragaganti .ʒ.XL. zedoarie .ʒ.XXX. cribellentur et
43
sumantur quantum est tertia totius de pane simile et
44
quantum est tertia eius de amigdalis excorticatis
45
quantum est tertia eius de zuccaro sulimeni et suma〈-〉
46
tur de eo omni die pondus .ʒ.XX. in lacte ouino
47
et expressione vue: de vnoquoque quorum sit libra .I.
48
et fiat sorbitio et sorbeat ipsam. ¶ Et vtatur de me〈-〉
49
dicinis impinguatiuis temperatis ex medullis et nux
50
henden et alkesile proprie cum sauic: quoniam ipsum cum
51
hoc frangit inflationem sauic et grana impinguandi.
52
Uerum ipsa tardantur in stomaco. et almugath et
53
zedoaria et duo been: et omnia que mouent sper-
54
ma ex eis que sunt sicut bulbus et herbus et faseoli.
55
¶ Et ex eis que currunt cursu proprietatum est vt
56
sumatur vermis apis et exiccetur et teratur et mi〈-〉
57
sceatur de eo aliquid cum sauich et detur de eo in
1
potu aliquid. ¶ De regimine bono ad calefa-
2
ctos est vt sumatur dog lactis dulcis cuius non
3
vehemens sit coagulatio neque acetositas: immo
4
accepta est et ablata eius vnctuositas vt sit ma-
5
gis penetratiuum et leuius. Et detur de eo in
6
potu extenuato quantitas .ß. libre et moretur super
7
ipsum tribus horis donec digerat ipsum: dein-
8
de sumat de eo in potu tantundem vice altera. et ab〈-〉
9
stineatur a cibo vsque ad noctem: et sit cibus eius
10
pullus impinguatus: et si tolerat vt bibat vinum
11
subtile faciat. et si balneetur ante cenam super illud
12
cum iam biberit cadum vini tenuis puri: dein-
13
de egrediatur et cenet erit melius. ¶ Et suma-
14
tur cicer et infundatur in lacte vaccino die et no〈-〉
15
cte et si remouetur super ipsum lac et nutriatur
16
in eo plus illo licet. Et sumatur rizi abluti albi
17
et seminis papaueris triti et tritici et ordei trito〈-〉
18
rum omnium ana pondus .ʒ.XXX. et panis de si-
19
mila exiccati et zuccari albi amborum ana pondus .ʒ.〈-〉
20
XXX. amigdalarum excorticatarum .ʒ.I. aggregentur
21
omnia et decoquatur de eo omni die pondus .ʒ.〈-〉
22
XXX. cum lacte dulci aut oleo et butyro cocto et
23
bibat ipsum et balneetur in tina post ipsum quan〈-〉
24
titate qua resoluatur. ¶ Aut sumatur libra .I. lactis
25
dulcis et libra .I. aque ferueat cum facilitate donec
26
consumatur aqua et proijciatur super ipsum .℥.I.
27
penidiorum et .℥.I. butyri vaccini cocti et oleum
28
sisaminum et ferueat bullitione vna et sorbeatur
29
¶ Aut sumantur farine ciceris et fabarum et or-
30
dei et rizi partes equales: lentium excorticatarum
31
et papaueris albi et mes excorticati omnium ana
32
pars .ß. tritici triti sisami excorticati amborum
33
ana pars .ß. zuccari partes .II. fiat sorbitio cum la-
34
cte ouino et sorbeat in mane. ¶ Aut sumatur
35
iusquiamum album et decoquatur in aqua de-
36
coctione bona et coletur ab eo aqua fortiter: de〈-〉
37
inde exiccetur in vmbra et ponatur in modo masse
38
et fiat panis et coquatur in furno super laterem.
39
cumque massa rubeth ac si esset tosta: extrahatur et
40
teratur: et proijciantur .II. aurei in libram .I. pultis
41
facte ex sisamo et papauere: et sumantur de eo ma〈-〉
42
ne et vespere tres plante manus. ¶ Medicamen
43
mirabile. Sumatur iusquiamum album et ablua〈-〉
44
tur cum aqua postquam infusum est in ea die ac no〈-〉
45
cte. et exiccetur et inuoluatur butyro cocto inuo〈-〉
46
lutione facili et bulliat quantum meretur et proij〈-〉
47
ciatur super ipsum quadruplum sui de amigda〈-〉
48
lis excorticatis. et quantum ipsum est de nucibus
49
et quantum ipsum est de zuccaro. et sumat de eo
50
ad mansionem pondus .ʒ.V. ¶ Et isti quidem im〈-〉
51
pinguantur cum kekengi et solatro et lactuca et
52
moris et carne alcubugi. ¶ Et qui ad vltimum
53
perueniunt in extenuatione indigent ad curati〈-〉
54
nem sui humectatis que diximus in capitulo ethice. et
55
in capitulo siccitatis stomaci: quare redi ad ea. et isti ite〈-〉
56
rum oportet vt liniantur cum pice omnibus qua〈-〉
57
tuor diebus aut tribus secundum modum notum. ¶ Et
58
de illo regimine est ad infrigidatos. ¶ ℞. elle-
1
bori albi: seminis papaueris albi omnium ana pondus .ʒ.II.
2
baurach et granorum pini omnium ana .ʒ.III. granorum
3
impinguandi pondus .ʒ.IIII. hermodactilorum seminis iusquia〈-〉
4
mi piretri galange been albi omnium ana pondus .ʒ.I.
5
kesile pondus .ʒ.V. tritici albi mutuc .I. infundatur tri-
6
ticum in lacte donec nigrescat: deinde exiccetur
7
in vmbra et torrefiat et sumatur de eo in puluere
8
omni mane et sero pondus .ʒ.X. et super ipsum bibatur
9
lac. ¶ Aliud notum. ellebori albi farine ciceris
10
et ameos omnium ana pars .I. kesile partes .II.
11
cymini carmeni et piperis amborum ana pars .ß. te〈-〉
12
rantur et conficiantur et coquantur in furno vt panis et
13
exiccentur et commisceantur cum tanto pane de simila
14
exiccato quantum ipsum est. et fiat de eo omni die
15
sorbitio cum lacte et sumatur aut ponatur in iure
16
pulli pinguis et sorbeatur ante cibum. ¶ Uinum
17
ad eos. ℞. kesile pondus .ʒ.V. et dimittatur super .II. libras
18
vini boni cui non sit acetositas omnino: et bibat de
19
eo tres cados mane et vespere et ad mansionem
20
scilicet in omni dispositione cadum .I. et confert vt con〈-〉
21
sequenter adhibeatur sauich. ¶ Et napi barba〈-〉
22
rici in sauich sunt vehementis iuuamenti ad eos
23
calefaciendo et humectando eos. verum ipsi sunt
24
vehementis caliditatis. ¶ Et de illo est ad habentes
25
siccitatem qui curentur curationibus eorum cum hu-
26
mectantibus notis et regimine ethicorum: deinde re-
27
gatur ille: siccitatem cuius attrahit caliditas regimine
28
calefactorum. et ille siccitati cuius associatur frigus
29
cum regimine habentium ethicam senecte. ¶ Clysteria
30
vero sunt omne clystere impinguans renes sicut lac
31
ouinum et proprie quando soluitur in eo de albezard ali-
32
quid. ¶ Et de eis sunt composita que iam dicta
33
sunt in capitulis desiderij coeundi et dicam de eis
34
vnum. Sumatur caput ouis pinguis et mundificetur
35
deinde teratur valde et aggregentur illi .ß. libra illiati
36
et .II. libre factis[*]factis corrupt for lactis et sumatur tritici et rizi et ciceris tri-
37
torum omnium ana quarta libre .I. postquam fuerit iam ag-
38
gregatum totum illud et dissolutum in aqua et colatum
39
et fundatur ipsum et aqua eius iterum super comestionem
40
aliam et reducatur totum ad decoquendum in
41
furno donec discoctum sit caput iterum: et cole-
42
tur totum et sumantur de iure .℥.III. et de pingui
43
.℥.II. et de farina amigdalarum et nucum amba-
44
rum ana .℥.I. fiat clystere cum eo et dormiat super ipsum.
45
¶ De impinguando membrum aliquod sicut
46
manum aut pedem et labium et nasum aut pre-
47
putium aut virgam. Capitulum .IIII.
48
POssibile in hoc est illud quod appro-
49
priatur illi membro: et non est illud ex
50
parte eius quod comeditur et bibitur quo〈-〉
51
niam illud commune est corpori: immo ex
52
parte attractionis cibi ad ipsum et retentionis
53
eius super ipsum et conuersionis eius ad naturam
54
ipsius. ¶ Et illud quemadmodum sciuisti fit per fri〈-〉
55
cationem rubicantem cum asperitate et cum medi-
56
cinis rubificantibus: deinde cum fricatione que
57
est fortior et cum effusione aque calide: deinde
58
liniatur pice et quidam ponunt sanguisugas et campe-
1
stres et sunt vermes rubei in virtute picis. Et tu
2
quidem iam sciuisti in primis capitulis quali-
3
ter administretur pix et administratur secundum mo-
4
dum quem necessarium facit materia veniens
5
ad ipsum stringendo viam ab eo ad aliud et ap-
6
propriatur ei aliqua ex operationibus ferri sicut
7
labio et naso et auri. ¶ Et dictum est in capitulo alio
8
ab isto. Dixerunt: cum labium et nasus sunt di-
9
minuta oportet tunc vt aperiatur membrum et
10
discooperiatur cutis ab vtroque latere et incida-
11
tur caro que est in medio que indurata est ex ea
12
quare prolongabitur et auferetur ab eo callositas.
13
¶ De masculis[*]masculis corrupt for maculis [cf. index fol. 506r, as well as below fol. 502r] superflue pinguedinis. Capitulum .V.
14
PInguedo superflua est compos cor-
15
poris a motu et deambulatione et con〈-〉
16
uersione coartans venas coartatione
17
constringente eas: quare opilat spiri-
18
tui vias suas quamobrem extinguitur multotiens:
19
et similiter non peruenit ad eos spiraculum aeris:
20
quare corrumpitur propter illud complexio spi〈-〉
21
ritus eorum et sunt in timore quod expellatur san-
22
guis eorum iterum ad locum constrictum qua〈-〉
23
re fortasse findetur vena subito scissione perni-
24
tiosa. ¶ Et in huiusmodi quidem dispositione
25
que est ante eam accidunt eis constrictio anheli〈-〉
26
tus et pulsus cordis: quare succurratur tunc di-
27
spositioni eorum cum flobotomia: et isti quidem
28
penitus expositi sunt morti repentine. ¶ Et ad
29
summum mors super vltimatos in pinguedine
30
festinat et proprie illos qui impinguantur in pri-
31
ma etate. ipsi enim minutas habent venas et constri-
32
ctas et sunt expositi apoplexie et paralysi et pul-
33
sui cordis diarie propter humiditatem ipsorum:
34
et malitie anhelitus. et sincopi et febribus malis:
35
et non tolerant famem neque sitim causa constritionis[*]constritionis corrupt for constrictionis
36
meatuum spiritus et vehementie frigoris com-
37
plexionis et paucitatis sanguinis et multitudi-
38
nis flegmatis. ¶ Et homo quidem non perue〈-〉
39
nit ad vltimum magnitudinis impinguationis
40
nisi cum est frigide complexionis. ¶ Et simili-
41
ter isti sunt non generantes neque in semine suo
42
ad commodum peruenientes et sperma ipsorum
43
est paucum. Et similiter que de mulieribus sunt
44
pingues non concipiunt et cum concipiunt ab-
45
hortiuntur[*]ab-hortiuntur corrupt for abortiuntur et earum appetitus iterum est debi-
46
lis. ¶ Et cum isti quidem omnes curantur cum
47
medicinis non fortasse penetrant medicine in ve〈-〉
48
nas eorum vsque ad membra eorum lesa. ¶ Et
49
quando infirmantur non sentiunt nocumentum
50
velocirer[*]velocirer corrupt for velociter: quoniam sensus eorum sunt debiles.
51
¶ Et flobotomia eorum est difficilis: et in eorum
52
solutione ventris est timor. fortasse enim mouebit
53
humores eorum et non erit possibile vt penetrent
54
in venas redeundo propter coartationem ea-
55
rum quare fortasse ducet ad perditionem illud.
56
Si autem faciunt aliquid infirmat eos: quoniam
57
calor eorum innatus est debilis: quoniam eius
58
locus est strictus. ¶ Et nos quidem iam dixi-
1
mus quod laudandus est temperatus et proprie in
2
adolescentia. ¶ Et pinguia: quamuis laborent et
3
debilitentur a motu: tamen ipsa per id quod asso〈-〉
4
ciatur eis de significatione humiditatis signifi-
5
cant longitudinem vite.
6
¶ De extenuando. Capitulum .VI.
7
REgimen extuandi[*]extuandi corrupt for extenuandi est contrarium re〈-〉
8
gimini impinguandi: et est minoratio
9
cibi: et post ipsum balneum et exerci-
10
tium vehemens cum penetratione eius
11
et ponere ipsum de genere eius: qui non nutrit.
12
¶ Et de genere eius cuius nutrimentum est sic-
13
cum aut acre aut salsum: sicut sunt lentes et cau-
14
guamich et acetosa. ¶ Et sit panis eorum panis
15
de quo non est eiectus furfur et panis de ordeo:
16
et multiplicentur species calide que pro condi-
17
mento ponuntur in cibarijs suis. ¶ Et de eis
18
que adiuuant ad minorandum cibum eorum
19
predictum cum eo quod narratur est vt sit pin-
20
guis valde vt satiet velociter: quoniam appeti-
21
tus eorum debilitantur: et sint cibi et potus eo-
22
rum tales vt adiuuent ad resoluendam materiam
23
si aggregatur de ea et adiuuat ad illud vehemen〈-〉
24
tia raritatis corporis eorum per exercitia labo-
25
riosa et grossitudinem indumenti et lecti et permu〈-〉
26
tationem aque frigide ad calidam et aeris frigi-
27
di ad calidum: et detectio semper ad frigus vt con〈-〉
28
stringantur pori et opilentur et consolidetur cor〈-〉
29
pus propter horripilationem: quare non reci-
30
piat nutrimentum et prohibeat resolutionem equa〈-〉
31
lem que precedit attractionem eius quod est post
32
ipsam. Quod si fuerit constrictum detegatur ca-
33
lori donec multiplicetur eius resolutio: quare
34
resoluatur supra illud quod attrahitur ad mem-
35
brum. ¶ Et euacuationes et vominus[*]vominus corrupt for vomitus non equa〈-〉
36
les: nam vomitus cum est equalis ante cibum
37
et post ipsum impinguat: verum illud quod est
38
plurimum extenuat. ¶ Et alteratio complexio〈-〉
39
nis ad contrarium complexionis facientis pin〈-〉
40
guedinem si est frigus tunc calefactio. et si est ca-
41
liditas equalis tunc inclinatio eius ad frigus
42
aut calorem superfluum. ¶ Et secundum plurimum
43
de rebus magis iuuatiuis pluribus que super-
44
fluunt in pinguedine. et fit verbi gratia illud a
45
frigore est administratio medicinarum subti-
46
liantium. et hoc iterum ad calorem est iuuatiuum.
47
¶ Et oportet vt adhibeantur eis exercitia labo〈-〉
48
riosa et euacuationes. ipsa enim efficiunt in humori〈-〉
49
bus tres operationes: quarum vnaqueque est iu〈-〉
50
uatiua ad extenuandum. et de illis est subtiliatio
51
humoris in eo et elongatio eius a coagulatione
52
et exponere ipsum ad resolutionem: et de illis est
53
quod ipsa prouocant et moueut humores non ad
54
partem venarum: et de illis est quod ipsa faciunt san〈-〉
55
guinem lucrari qualitatem acutam non mali-
56
gnam ad virtutem attractiuam. ¶ Et medici-
57
ne administrate in doloribus iuncturarum sunt
58
valde fortes in prouocatione vrine non tempe-
1
rate que cum permiscentur vadunt cum cibo ad
2
venas et non possunt perducere materias ad su〈-〉
3
ctionem venarum neque ad partem vrine sumendo
4
a parie venarum nisi in potu sumantur cum iam
5
secunda aduenit digestio. tunc enim peruenit ad epar et illic
6
incipit prima operatio earum: immo fortes que re-
7
manent discernentes valde humores ad non par〈-〉
8
tem venarum: quare famem patiuntur vene et faciunt
9
reliquas operationes. ¶ Et iste medicine iterum
10
prouocant menstrua cum virtute quamobrem adiuuant
11
ad extenuandum in mulieribus. ¶ Et iste quidem
12
medicine sunt sicut gentiana et semen ruthe et ari〈-〉
13
stologia rotunda et petroselinum et polium et sandarace quidem
14
inest virtus extenuatiua valde contraria virtuti
15
karabe. et lacca habet in hoc virtutem propriam ite-
16
rum et similiter semen apij et dragantum forte est:
17
sed est timorosum et amaracum similiter. ¶ Com-
18
positum. ℞. aristologie rotunde pondus .ʒ.I. centauree minoris
19
.II. tertias .ʒ.I. gentiane romane et polij et petroseli〈-〉
20
ni et salis vipere omnium ana .ʒ.III. et est dosis .I.
21
¶ Medicamen forte. Sumantur radix cucumeris
22
asinini et radix altee et radix oppoponacis et sumatur in pulue〈-〉
23
re decoctio .ʒ.I. ¶ Et iterum sumantur seminis ameos et
24
seminis ruthe et cymini equales partes: sansuci et baurach
25
amborum ana quarta partis .I. et lacce pars .I. cuius dosis omni die
26
sit aureus .I. ¶ Et de medicinis subtiliantibus sunt ace〈-〉
27
tum et almuri: et proprie in ieiunio: verumtamen ille
28
qui habet debilitatem neruorum et que habent nocumen〈-〉
29
tum in matrice deuitent acetum. ¶ Et potare vi〈-〉
30
num in ieiunio quandoque extenuat iterum per hoc quod re〈-〉
31
soluit et per hoc quod replet venas vapore cum fue-
32
rit illud quod potatur plurimum: quare vene non reci-
33
piunt interius aliud super ipsum ex cibo. Et simi-
34
liter medicine lenientes naturam. ipse enim conuertunt
35
cibum a venis. ¶ Et quando administrantur multo-
36
tiens fit virtus attractiua pigra et consuescunt ve-
37
ne euacuari ab eo quod vadit ad eas apud quemlibet
38
motum humorum ad intestina. et quando apparent me〈-〉
39
dicine lenientes naturam et subtiliantes diuretice
40
non peruenit ad venas res magna. ¶ Et de me〈-〉
41
dicinis extenuantibus sunt tyriaca et vsus eius et
42
sal vipere et diacurcuma et diaciminum et diapipe-
43
reon et sagzenea et anacardinum. Et medicamen
44
de lacca et athanasia et homorusia et trifera mi-
45
nor. Epithima vero eorum oportet vt sit de genere eorum
46
que infrigidant et stupefaciunt virtutem attra-
47
ctiuam et sit in eis venenositas sicut iusquiamum
48
nigrum et album: aut de genere eorum que resol-
49
uunt resolutione vehementi sicut sunt olea et in-
50
unctiones fortis resolutionis. ¶ Et oportet vt sit eo〈-〉
51
rum balneatio in ieiunio et sit aerea sudare faciens
52
non aquosa et humectans. Et si fuerit aquosa reso〈-〉
53
lutiua sit assiduatio in ea vt non accidat ex ea at〈-〉
54
tractio superflua absque resolutione: deinde non
55
festinet ad comedendum super ipsam: immo ex-
56
pectet et dormiat post ipsam aut moueatur et ex〈-〉
57
ercitetur: deinde quiescat post comedat rem de〈-〉
58
bilem. et similiter oportet vt sit fricatio eius fri-
1
catio resolutiua continua.
2
¶ De extenuatione membri particularis sicut
3
mammille et testiculi et manus et pedis et simi-
4
lium illis. Capitulum .VII.
5
REdi in hoc regimine iterum ad dis-
6
positiones et conditiones quas di-
7
xi in extenuatione absoluta et iuuetur
8
cum iuuantibus quibus approprian〈-〉
9
tur et iuuat ad illud sicut facere ipsum quiescere
10
cum frigore suo et ligare vias cibi ad ipsum: et strin〈-〉
11
gere cum ligamento et assiduatio eius super illas
12
vias sub eo et attractio cibi ad oppositum eius.
13
¶ Et de epithimatibus que prohibent testicu〈-〉
14
lum fieri magnum et mammillam a magnificatio〈-〉
15
ne est vt sumatur chimolea et cerusa plumbi et mi〈-〉
16
sceantur cum expressione iusquiami albi et olei
17
myrtini et administretur inunctio et assiduetur epi-
18
thimatio eius ex fricatione lapidis in quo flo-
19
botomatores sua acuunt ferramenta cum vnus
20
fricatur super alium cum aceto aut succo iusquia-
21
mi albi. Et similiter multitudo epithimandi cum
22
alumine omni die. ¶ Aut sumatur crete pars
23
.I. et gallarum viridium que vtreque sint trite et linian〈-〉
24
tur cum melle in die: deinde abluatur cum aqua
25
frigida: fiat illud in mense tribus vicibus. ¶ Et
26
appropriatur mammille vt ligetur super eam cy-
27
minum contritum confectum cum aceto ex quo
28
emplastretur mammilla. Et dimittatur super eam
29
pannus infusus aceto tribus diebus. deinde sol〈-〉
30
tur[*]soltur corrupt for soluatur: et consequenter adhibeatur cepa lilij albi et strin-
31
gatur et non soluatur tribus diebus alijs fiat il-
32
lud in mense tribus vicibus.
33
¶ Loquemur nunc de egritudinibus vnguium
34
et de panaritio. Capitulum .VIII.
35
PAnaritium est apostema calidum exi-
36
turale accidens in latere vnguis et est
37
difficile vehementis doloris. et quandoque
38
vlceratur et perducit ad corrosionem.
39
et quandoque currit ex vlceratione eius sanies subtilis
40
fetida et est in hoc timor digiti.
41
¶ De cura. Capitulum .IX.
42
SI necessaria est flobotomia et ventris
43
solutio fiat et est necessarium subtilia-
44
re cibum et infrigidare ipsum. et oportet
45
vt currat in curatione cursu reliquorum
46
apostematum scilicet in obseruatione dispositionis prin-
47
cipij et augmenti et status et declinationis secundum quod
48
sciuisti. ¶ Medicine autem locales sunt quoniam
49
in principio oportet vt submergatur in aceto calido.
50
Galienus namque narrauit quod est vehementis iuuamenti
51
ad pannaritium. et non est dubium: quin in principio
52
sit magis iuuatiuum. et proprie cum furfure aut fari〈-〉
53
na ordei. ¶ Et emplastretur camphoratum factum
54
ex camphora. et quando conficitur opium cum mucil-
55
lagine psili[*]psili corrupt for psilij extracta cum aceto est iuuatiuum val-
56
de. et emplastratio cum gallis contritis pulueri-
57
zatis fortasse refrenat ipsum. et similiter sordes auris cum
58
litio qquandoque[*]qquandoque corrupt for quandoque prohibet ipsum collectione facere. et
1
licium iterum iuuatiuum est bonum. Et similiter
2
galle confecte cum melle. illud enim est ex eis que prohi〈-〉
3
bent eius confirmationem. et submergatur semper in
4
aqua frigida et sedetur dolor eius cum opio: quoniam
5
est mirabile et mucillago psilij tunc est iuuatiua.
6
¶ Aut sumantur galle et cortices granatorum aceto〈-〉
7
sorum et lapides calcis et ficus sicce cum equali
8
mensura: conficiantur cum melle aut cum rob vue aut
9
cum iulep et ligetur super ipsum et non approximet
10
oleo aliquo neque humiditati cum timetur vlcera〈-〉
11
tio. ¶ Et radix lilij et olibanum tritum solum et
12
cum alijs. ¶ Et grana myrthi decocta cum rob
13
vue fortasse refrenant ipsum. ¶ Medicamen
14
sanans panaritium. Sumantur aloes et balau-
15
stie et olibanum et galle et aggregentur cum mel〈-〉
16
le et administrentur. ¶ Et non oportet vt stetur super
17
infrigidantia: nam ipsa quando transit hora prima prin〈-〉
18
cipij inspissant cutem et obsident materiam et vehe-
19
mentior fit dolor. ¶ Et non attendatur tunc illud
20
quod sentitur de caliditate: quamuis sit sicut ignis: immo
21
resoluatur et exiccetur. ¶ Et fortasse confert submer〈-〉
22
sio in oleo calefacto. et tolerantia super ipsam et in
23
medio teratur olibanum et ponatur super ipsum: aut
24
flos ferri et nigelle iterum trita. ¶ Et mucilagi〈-〉
25
nes iterum lenientes: et adipes et similiter trocisci an-
26
daron et musces et sordes auris bona est ei ante
27
collectionem. et cum accidit maturatio: tunc po-
28
ne super ipsum semen almaru et psilium cum lacte.
29
Et cum est prope statum et collectionem: tunc per-
30
foretur perforatione subtili et parua vt egrediatur
31
quod est in ipso: et emplastretur cum egressum fuerit cum sti〈-〉
32
stipticis sicut sunt lentes et rose. et sicut sauich de
33
nabach et sauich malorum et sauich de zarur. et
34
post illud est farina lupinorum cum melle. ¶ Et
35
quando vlceratur tunc aloes est de melioribus curatio〈-〉
36
nibus eius. et similiter thus cum arsenico et emplastrum de
37
flore eris permixtum cum emplastro de cerusa et sar-
38
cocolla et cooperiatur illud cum panno imbibito
39
in vino. ¶ Et oportet tunc vt separetur caro ab vn〈-〉
40
gue ab omni parte et incidatur illud quod pungit
41
carnem ex vngue. ¶ Emplastrum bonum quod dixit
42
Paulus. ℞. draganti vsti thuris amborum ana par〈-〉
43
tem .I. floris eris partem .ß. teratur cum melle et ad-
44
ministretur. ¶ Et iterum emplastrum huiusmodi: cortices
45
granatorum acetosorum et galle scoria eris et flos
46
eius misceatur cum melle et liniatur et ligetur et non
47
tangat locum aqua neque oleum. ¶ Emplastrum bonum
48
draganti vsti et thuris amborum ana pars .I. aggre〈-〉
49
getur cum melle et ponatur super ipsum. et fortasse est
50
necessarium cum est timor corrosionis administratur
51
calcadicon ex arsenico et draganto et flore eris et
52
calce: quoniam exiccat ipsum et non est melius eo. ¶ Et
53
quando incipit currere ex panaritio vlcerato sanies:
54
tunc cauterizetur et incidatur vt non perambulet
55
malitia eius in digito toto et nos quasi iam lo-
56
cuti fuimus de panaritio vice alia.
57
¶ De aure muris et scissura vnguium et exco-
58
riatione earum et ipsarum scabie. Capitulum .X.
1
QUandoque accidunt hec accidentia cau〈-〉
2
sa siccitatis complexionis melancoli〈-〉
3
ce. et illa fissura vnguium: que est de-
4
cliuis ad partes acutas pendentes cum
5
carne et pungentes et que ledunt dicitur auris
6
muris. In curatione vero eius est necessaria mun〈-〉
7
dificatio corporis cum euacuatione humoris me-
8
lancolici si fuerit dominans: et medicine locales
9
sunt vt liniatur alastras cum sale masse et fece vi〈-〉
10
ni. ¶ Et emplastretur cum cepa muris assata et
11
proprie cum oleo sisamino aut semen lini aut na〈-〉
12
sturtium et emplastrum factum ligetur super ipsum
13
cum melle. ¶ Et nasturtium et sal trita conferunt
14
ad illud et eradicant frusta. ¶ Aut liniatur cum alas〈-〉
15
fras[*]alasfras cf. Venice 1564: alasras et sale et fece vini et hoc confert scabiei et exco-
16
riationi et similiter mastix dissolutum cum sale trito.
17
¶ Spasmi et curuitatis et leprositatis que acci-
18
dunt vngui. Capitulum .XI.
19
ISte passiones iterum accidunt vn-
20
gui secundum plurimum ex melancolia qua〈-〉
21
re conuertit eam et spasmat eam et cur〈-〉
22
uat ipsam et facit eam leprosam. ¶ Et
23
multotiens quidem est causa eius aliquid era-
24
dicantium accidens vngui. cum ergo vult ori-
25
ri origine bona non custoditur et tangitur multotiens
26
et non egreditur. et si egreditur: egreditur secundum formam
27
malam et vadit in generatione super illam sum-
28
mam: quia illud quod aduenit ei de nutrimento
29
aduenit ei et non inuenit in ea penetrationem et
30
de eo resolutionem secundum duos modos naturales:
31
quare componitur in radice vnguis tali composi〈-〉
32
tione quod fit ei difficilis extensio totius radicis.
33
¶ Et multotiens quidem curuatur curuatura
34
cum adipe septem diebus: deinde fricatur cum
35
nitro: deinde iteratur donec equetur. Et multo〈-〉
36
tiens eradicatur vnguis per casum: quare sit for〈-〉
37
tis dolor et facit currere febrem. ¶ Cura. Illa
38
cuius causa est melancolia indiget euacuatione
39
eius si fuerit corpori communis et fuerint omnes vngnes[*]vngnes corrupt for vngues
40
iam facte. similiter rectificatio cibi est de rebus
41
magis conuenientibus ad illud. Et qui bibit oleum
42
sisaminum et assiduat ipsum equantur vngues
43
eius. ¶ Et si fuerit melancolia propria vni vn〈-〉
44
gui: tunc oportet vt curetur curationibus loca〈-〉
45
libus. Et de curationibus quidem localibus ad
46
illud alie sunt que leniunt vnguem et preparant
47
ipsam ad excoriandum et equandum sicut admi-
48
nistratio calcis et arsenici super eam: quare fit ta-
49
lis vt radas cum cultello quam quantitatem vo-
50
lueris. et similiter multitudo emplastrationis cum
51
fece alfochaha quoniam facit eam facilem ad
52
equandum. ¶ Et similiter si tolerat manus ca〈-〉
53
lefac eam cum cera et equa eam. et gumma cu-
54
pressi est emplastrum bonum ad liniendum eam
55
et semen lini iterum est bonum ad spasmum. Et
56
adeps ouis quando ligatur super ipsam diebus ali-
57
quot et dimittitur lenit eam. si autem non suffi-
58
cit iteretur super ipsam multotiens vsquequo le〈-〉
1
niatur et preparetur ad equandum: e confert ad
2
scabiem vnguium iterum.
3
¶ Ingenium in incisione vnguis male in for〈-〉
4
ma sua et colore suo et reliquis maculis vt nasca〈-〉
5
tur loco eius vnguis bona. Capitulum .XII.
6
SUmatur gumma cupressi et empla-
7
stretur cum ea vnguis maligna dolo〈-〉
8
rosa diebus aliquot vt leniatur: de-
9
inde pungatur radix eius cum acu et
10
currat de ea sanguis plurimus. deinde ligentur
11
super eam allea contrita die et nocte deinde re-
12
nouentur super eam allea in die et nocte bis quo〈-〉
13
niam ipsa cadet. ¶ Et assiduatio emplastran-
14
di eam iterum cum oleo quandoque preparat eam
15
ad casum cum quolibet regimine proprie quan-
16
do miscetur cum eo oppoponacum et sulfur fra〈-〉
17
ctum contritum cum adipe. ¶ Et de medici-
18
nis fortibus ad eradicandum vnguem et est se-
19
rapinum. et iterum dabg[*]dabg cf. Venice 1564: dabag, and Canon 3 dabk glandis et gumma gi〈-〉
20
gani[*]gi gani corrupt for pigani et arsenicum et cantarides aggregentur cum
21
aceto et assiduetur emplastratio eius cum eis in
22
omnibus decem diebus. ¶ Et iterum vtrumque
23
arsenicum et sulfur citrinum et glutinum albotin:
24
fiat ex eis emplastrum cum aceto et resoluatur cum
25
omni hebdomada.
26
¶ De conseruatione eius que oritur. Capitulum .XIII.
27
OPortet vt ingenietur donec magni〈-〉
28
ficetur et tueatur a tactu cum manu et
29
aere et alijs et crescat. Et magis con-
30
ueniens quod scitur ad illud est vt fiat
31
aliquid super digitum sicut pileus de argento et
32
sit in eo connexio rhetis et ruptura vt non prohi〈-〉
33
beatur aer omnino. quod si oportuerit prohibere
34
aerem propter calorem aut frigus aut aliud co〈-〉
35
operiatur cum re alia. ¶ Et oportet vt figura hu〈-〉
36
ius pilei fit figura qua fiat securitas ab obuia-
37
tione digiti a parie vnguis cum ligatur super ipsum
38
et obuiet ex parte alia et obliuiscatur super digi-
39
tum spacio mensis vnius: tunc enim nascetur
40
vnguis melior que est.
41
¶ De baras que fit super vngues. Capitulum .XIIII.
1
SUmatur nux cupressi et teratur et mi〈-〉
2
sceatur cum aceto et farina et proprie
3
farna lupinorum et emplastretur cum
4
eo quoniam eradicat albaras et simi〈-〉
5
liter semen lini cum nasturtio et similiter fex adu〈-〉
6
sta permixia[*]permixia corrupt for permixta cum arsenico rubeo et gumma pini et pix
7
humida mirabiles sunt in hoc cum arsenico ru-
8
beo cum nuce cupressi. et glutinum piscium est mirabi-
9
le vltimum et radix acetose iterum linita cum aceto.
10
¶ De citrinitate que accidit vnguibus. Capitulum .XV.
11
SUmantur ex gallis et alumine cum adi〈-〉
12
pe anatis aut cum felle vaccino aut cum
13
semine eruce contrito bene confecto cum aceto.
14
¶ De attritione vnguium. Capitulum .XVI.
15
EMplastretur in primis cum folijs
16
myrti aut cum folijs granatorum le-
17
nibus. deinde adhibeantur lenientia:
18
Quod si accidit capitibus neruorum ea-
19
rum venientium ad eas dilatatio administra su〈-〉
20
per ea adipes notas et cerataria leuia.
21
¶ Mors sanguinis sub vngue ab attritione eue〈-〉
22
niens. Capitulum .XVII.
23
CUretur cum farina permixta cum pi〈-〉
24
ce et emplastretur cum ea. si autem non
25
excusat: immo indiget operatione ma-
26
nus: tunc oportet vt findatur vnguis
27
cum facilitate scissura obliqua cum instrumento
28
acuto: ita vt egrediatur sanguis qui est sub ea.
29
¶ Quod si accidit ex hoc vt eradicetur vnguis fac
30
vt currat sanguis et inuiscetur vnguis super il-
31
lud quod est sub ea cum facilitate vt sit iuuamen
32
eius et non doleat: deinde consideretur post dies
33
aliquot. et si fuerit illic virus prematur vnguis
34
aut finde eam cum facilitate et reducatur et lige〈-〉
35
tur et non diuidas carnem: quoniam commo-
36
uet dolorem magnum maiorem quam panaritium:
37
immo tege eam cum ipsa. Et embroca super vn〈-〉
38
guem aquam et oleum tepidum et pone super ipsam
39
post et in fine eius emplastrum basilicon.
40
¶ Finit liber quartus canonis.
1
LIber canonis
2
quartus inci〈-〉
3
cipit[*]incicipit corrupt for incipit de egri〈-〉
4
tudinibus par〈-〉
5
ticularibus que cum ac〈-〉
6
cidunt non approprian〈-〉
7
tur vni membro conti〈-〉
8
nens septem fen. que com〈-〉
9
prehendunt .XXIIII. tra-
10
ctatus et summas .II.
11
FEn prima est de
12
febribus et est qua-
13
tuor tractatus.
14
Tractatus primus est
15
de febre ephimera. et con〈-〉
16
tinet .44. capitula.
17
De difficultate febris et ge〈-〉
18
nerilus febris. capitulum 1
19
De preparatione ad fe〈-〉
20
bres. capitulum 2
21
De horis febrium. capitulum 3
22
De cognitione horarum
23
egritudinis et proprie sta〈-〉
24
tus. capitulum 4
25
De sermone vniuersa-
26
si de febribus ephime-
27
ris. capitulum 5
28
De signis proprijs fe-
29
brium ephimerarum di〈-〉
30
stinguentibus ea ab alijs.
31
capitulum capitulum[*]capitulum capitulum corrupt for capitulum 6
32
De permutatione febris
33
ephimere. capitulum 7
34
De signis permutatio〈-〉
35
nis febris ephimere ad febres
36
alias. capitulum 8
37
De curatione febris ephi〈-〉
38
mere secundum modum vni-
39
uersalem. capitulum 9
40
De speciebus febris ephime-
41
re. capitulum 10
42
De febre ephimera ex
43
angustia et signis eius.
44
capitulum 11
45
De cura. capitulum 12
46
De febre ephimera ex
47
tristitia. capitulum 13
48
De febre ephimera ex co-
49
gitatione. capitulum 14
50
De febre ephimera ex
51
ira. capitulum 15
52
De cura. capitulum 16
53
De febre ephimera ex
54
vigilijs. capitulum 17
55
De curatione. capitulum 18
56
De febre ephimera ex som-
57
no et quiete. capitulum 19
58
De curatione. capitulum 20
1
De febre ephimera ex
2
gaudio. capitulum 21
3
De febre ephimera ex
4
timore. capitulum 22
5
De febre ephimera ex
6
labore. capitulum 23
7
De cura. capitulum 24
8
De febre ephimera ex
9
euacuatione. capitulum 25
10
De curatione. capitulum 26
11
De febre ephimera ex do〈-〉
12
lore. capitulum 27
13
De cura. capitulum 28
14
De febre ephimera ex
15
sincopi capitulum 29
16
De cura. capitulum 30
17
De ephimera ex fame.
18
capitulum. capitulum[*]capitulum. capitulum corrupt for capitulum 31
19
De febre ephimera ex
20
siti. capitulum 32
21
De febre ephimera ex opi〈-〉
22
latione. capitulum 33
23
De febre ephimera ex
24
nauseatiua satietate et re〈-〉
25
pletione. capitulum 34
26
De cura. capitulum 35
27
De febre ephimera ex
28
apostemate. capitulum 36
29
De febre ephimera ex
30
terrestritate id est quan〈-〉
31
do cutis fit dura vt te-
32
sta. capitulum 37
33
De febre epbimera[*]epbimera corrupt for ephimera ex
34
calore. capitulum 38
35
De febre ephimera que
36
accidit ex frigore ex bal〈-〉
37
neatione. capitulum 39
38
De febre ephimera ex
39
soliditate ex aquis sti-
40
pticis. capitulum 40
41
Da[*]Da corrupt for De signis. capitulum 41
42
De febre ephimera ex
43
vino. capitulum 42
44
De febre ephimera ex
45
cibis calidis. capitulum 43
46
De cura. capitulum 44
47
De principio sermonis
48
et febribus putridis et
49
complementum sermo-
50
nis est in febribus san-
51
guineis et colericis.
52
TRactatus secun〈-〉
53
dus continet .72.
54
capitula.
55
De sermone vniuersa[*]vniuersa corrupt for vniuersali
56
et febribus putridis. capitulum 1
57
De sermone vniuersa〈-〉
58
li et signis febrium pu-
1
tredinis. capitulum 2
2
De signis inseparabili〈-〉
3
bus. capitulum 3
4
De rebus in quibus dif〈-〉
5
ferunt febres petredinis[*]petredinis corrupt for putredinis et
6
in quibus communicant.
7
capitulum 4
8
De significationibus ac-
9
cidentium febrium. ca-
10
pitulum 5
11
De sermone et rigore et
12
frigore et horripilatio-
13
ne et fractione. capitulum 6
14
De intentone[*]intentone corrupt for intentione ad cura〈-〉
15
tiones vniuersales febrium putredi-
16
nis. capitulum 7
17
De cibatione febricitan〈-〉
18
tium in generali. capitulum 8
19
De canone dando in
20
potu aquam ordei et sy-
21
rupum acetosum. capitulum 9
22
De curationibus febrium
23
acutarum. capitulum 10
24
De rememoratione ac〈-〉
25
cidentium que diffici-
26
lia sunt in febribus acutis.
27
capitulum. capitulum[*]capitulum. capitulum corrupt for capitulum 11
28
De regimine rigoris et
29
horripilationis quando super-
30
fluunt. capitulum 12
31
Confectio olei boni.
32
capitulum. 13
33
De regimine superflui
34
sudoris in febribus. ca〈-〉
35
pitulum 14
36
De regimine fluxus san〈-〉
37
guinis narium superflui.
38
capitulum 15
39
De regimine vomitus
40
qui accidit eis. capitulum 16
41
De regimine fluxus ven-
42
tris qui accidit eis. capitulum 17
43
De regimine sitis eorum su-
44
perflue. capitulum 18
45
De profunditate som〈-〉
46
ni que accidit eis. capitulum 19
47
De grauitate capiium[*]capiium corrupt for capitum
48
eorum. capitulum 20
49
De inquietudine haben〈-〉
50
tium febres et aliorum. capitulum 21
51
De dolore ventris qui
52
accidit eis. capitulum 22
53
De asperitate lingue eorum
54
capitulum. capitulum[*]capitulum. capitulum corrupt for capitulum 23
55
De sternutatione assi-
56
dua que accidit eis. capitulum 24
57
De dolore capitis qui
58
accidit eis. capitulum 25
1
De tussi eorum. capitulum 26
2
De destructione appe〈-〉
3
titus eorum. capitulum 27
4
De bolismo eorum.
5
capitulum 28
6
De nigredine lingue eo〈-〉
7
rum. capitulum 29
8
De appetitu eorum ca-
9
nino. capitulum 30
10
De sincopi que accidit
11
eis. capitulum 31
12
De constrictione anhe〈-〉
13
litus eorum. capitulum 32
14
De vehementia tristi-
15
tie eorum. capitulum 33
16
De difficultate deglu-
17
tiendi que accidit eis.
18
capitulum 34
19
De frigore extremita-
20
tum quod accidit eis. capitulum 35
21
De sermone febris coleri〈-〉
22
ce. capitulum 36
23
De tertiana pura et vo〈-〉
24
catur triteus. capitulum 37
25
De differentia inter ter〈-〉
26
tianam puram et non pu〈-〉
27
ram. capitulum 38
28
De tertiana continua.
29
capitulum 39
30
De cura tertiane pure.
31
capitulum 40
32
De cura tertiane non
33
pure. capitulum 41
34
De febre adusta et est illa
35
que nominatur faricos
36
id est causon. capitulum 42
37
De signis eius. capitulum 43
38
De curationibus ipsi-
39
us. capitulum 44
40
De febre sanguinis. capitulum 45
41
De signis eius. capitulum 46
42
De curationibus febris
43
sanguinis. capitulum 47
44
De sermone febris flegma〈-〉
45
tice. capitulum 48
46
De signis flegmatice
47
periodice et est illa que
48
nominatur antiamos. capitulum 49
49
De signis flegmatice
50
inseparabilis et est illa que
51
nominatur latica. capitulum 50
52
De febribus qui sunt
53
in pluribus dispositio-
54
nibus de genere fleg-
55
maticarum sunt ex co-
56
lera quandoque et non sunt
57
ex eis que fiunt ex me-
58
lancolia appropriate cum
1
nominibus.[*]nominibus. corrupt for nominibus [redundant period] et iudicijs
2
earum. capitulum 51
3
De febre in qua occultatur
4
frigus et apparet in ea
5
calor est[*]est corrupt for et est febris empialos. capitulum 52
6
De signa eius[*]De signa eius corrupt for Signa eius [or De signis eius, cf. fol. 408v: De signis]. capitulum 53
7
De febre in qua occultatur
8
calor et apparet in ea fri〈-〉
9
gus et est liparia. capitulum 54
10
De febre in qua est vna-
11
queque duarum rerum
12
in vnoquoque duorum
13
locorum. capitulum 55
14
De febre sincopali thumo〈-〉
15
rosa. capitulum 56
16
De febre sincopali minu〈-〉
17
ta subtilis[*]subtilis corrupt for subtili. capitulum 57
18
De febre diurna et noctur〈-〉
19
na ex flegmate. capitulum 58
20
De curatione flegma-
21
tice periodice. capitulum 59
22
De curatione flegma-
23
tice inseparabilis que
24
vocatur latica. capitulum 60
25
De cura empialos et li〈-〉
26
parie. capitulum 61
27
De curatione febris ex sin〈-〉
28
copi humerosa[*]humerosa corrupt for humorosa. capitulum 62
29
De curatione febris ex sin〈-〉
30
copi minuta. capitulum 63
31
De regimine noctur-
32
ne et diurne. capitulum 64
33
De quartana periodi〈-〉
34
ca. capitulum 65
35
De signis. capitulum 66
36
De cura. capitulum 67
37
De rememoratione so〈-〉
38
lutiuorum quibus in-
39
digent post digestionem.
40
capitulum 68
41
De cibatione haben-
42
tium quartanam. capitulum 69
43
De cura habentium quar〈-〉
44
tanam continuam. capitulum 70
45
De febre sextana et septe-
46
na et similibus et nomi〈-〉
47
natur fitanos[*]fitanos cf. fol. 413r phitanos et quidam
48
nominant huiusmodi
49
febris reuolubilis[*]febris reuolubilis corrupt for febres reuolubiles. capitulum 71
50
De cura harum febrium
51
capitulum 72
52
TRactatus ter-
53
tius continet .II.
54
capitula.
55
De febre ethica. capitulum 1
56
De signis ethice. capitulum 2
57
De signis adubul[*]adubul i.e. alduburen, cf. above fol. 414r. capitulum 3
58
De cura ethice. capitulum 4
1
De rememoratione me〈-〉
2
dicinarum infridantium[*]infridantium corrupt for infrigidantium
3
eos. capitulum 5
4
De rememoratione me-
5
dicinarum humectan-
6
tium eos. capitulum 6
7
De cibatione haben-
8
tium ethicam. capitulum 7
9
De succurrendo dispo〈-〉
10
sitionibus que sequun-
11
tur ethicam. capitulum 8
12
De ethica senili. capitulum 9
13
De signis. capitulum 10
14
De curatione ipsius.
15
capitulum 11
16
TRactatus quar〈-〉
17
tus de febribus pesti-
18
lentie que sunt
19
de genere earum et sunt
20
febres pestilentie vario〈-〉
21
le et morbili et continet
22
.20. capitula.
23
De febre pestilentie. capitulum 1
24
De signis eius. capitulum 2
25
De signis pestilentie.
26
capitulum 3
27
De curationibus febrium
28
pestilentialium. capitulum 4
29
De perseueratione a pe〈-〉
30
stilentia. capitulum 5
31
De variolis. capitulum 6
32
De signis apparitio-
33
nis variolarum et mor〈-〉
34
billorum. capitulum 7
35
De morbillo. capitulum 8
36
De signis saluis. capitulum 9
37
De cura. capitulum 10
38
De cautela membro-
39
rum et regimine ipso-
40
rum a nocumento va-
41
riolarum et morbillo-
42
rum. capitulum 11
43
De eradicatione vesti〈-〉
44
giorum variolarum.
45
capitulum 12
46
De febribus epatum[*]epatum corrupt for apostematum [cf. fol. 418v]. capitulum 13
47
De signis earum et iu-
48
dicijs ipsarum. capitulum 14
49
De cura. capitulum 15
50
De dispositionibus febrium
51
compositarum. capitulum 16
52
De hemitriteo. capitulum 17
53
De signis hemitritei.
54
capitulum 18
55
De curatione eius.
56
capitulum 19
57
De recidiuatione.
58
capitulum 20
1
FEn .2. de prono〈-〉
2
sticatione que est
3
duo tractatus.
4
De iudicijs crisis. capitulum 1
5
De crisi et de intentio〈-〉
6
nibus rerum significan-
7
tium super eam et super
8
bonitatem et malitiam
9
in crisi et quid est in di-
10
uisionibus eius et iudi〈-〉
11
cijs ipsius. capitulum 2
12
De sermone vniuersa-
13
li de signis crisis. capitulum 3
14
De signis motus ma-
15
teriei in crisi ad supe-
16
riora. capitulum 4
17
De signis distinguen-
18
tibus omnia illa. capitulum 5
19
De iudicijs in his si-
20
gnis communibus pre〈-〉
21
dictis et proprijs. capitulum 6
22
De signis declinatio-
23
nis materiei ad sudo-
24
rem. capitulum 7
25
De signis declinatio-
26
nis materiei ad mem-
27
bra vrine. capitulum 8
28
De signis declinatio-
29
nis materiei. ad viam ege〈-〉
30
stionis. capitulum 9
31
De signis quod crisis erit
32
ex via matricis. capitulum 10
33
De signis quod crisis erit
34
ex apertione venarum
35
ani. capitulum 11
36
De signis crisis que fit
37
cum permutatione.
38
capitulum 12
39
De signis quod illa per-
40
mutatio est ad inferio-
41
ra. capitulum 13
42
De signis quod illa per-
43
mutatio est ad superio〈-〉
44
ra. capitulum 14
45
De signis permutatio〈-〉
46
nis ad egritudinem aliam.
47
capitulum 15
48
De signis crisis cum exi〈-〉
49
turis. capitulum 16
50
De iudicijs in huius-
51
modi exituris. capitulum 17
52
De signis casus spasmi
53
in pueris. capitulum 18
54
De signis casus rigo-
55
ris. capitulum 19
56
De signis significanti〈-〉
57
bus crisim bonam. capitulum 20
58
De signis significanti-
1
bus crisim malam. capitulum 21
2
De iudicijs iudiciorum
3
signorum significantium
4
crisim malam. capitulum 22
5
De signis digestionis
6
et eius iudicia[*]iudicia corrupt for iudicijs. capitulum 23
7
De iudicijs signorum
8
absolute. capitulum 24
9
De rememoratione[*]rememoratione cf. fol. 424r narratione si〈-〉
10
gnorum bonorum. capitulum 25
11
De iudicijs signorum
12
malorum. capitulum 26
13
De rememoratione[*]rememoratione cf. fol. 424v narratione si〈-〉
14
gnorum malorum. capitulum 27
15
De signis malis pen-
16
dentibus ex forma et co〈-〉
17
lore. capitulum 28
18
De signis sumptis ex
19
dolore capitis. capitulum 29
20
De signis sumptis ex
21
parte stomaci. capitulum 30
22
De signis malis ex par-
23
te anhelitus. capitulum 31
24
De signis malis ex par-
25
te sensus. capitulum 32
26
De signis factis in ocu-
27
lo. capitulum 33
28
De signis proportio-
29
nalibus istis. capitulum 34
30
De signis sumptis ex
31
parte nasi. capitulum 25[*]25 corrupt for 35
32
De signis sumptis ex
33
parte auris. capitulum 36
34
De signis sumptis ex
35
parte dentium. capitulum 37
36
De signis sumptis ex
37
parte lingue et oris et que
38
sequuntur ea. capitulum 38
39
De signis sumptis ex
40
radice lingue et guttu-
41
ris. et meri. capitulum 39
42
De signis malis sum-
43
ptis ex parte venarum
44
capitulum 40
45
De signis malis sum-
46
ptis ex mollificatione
47
corporis et malitia re-
48
spirationis et debilita-
49
te. capitulum 41
50
De signis malis pro-
51
pter formam iacendi.
52
capitulum 42
53
De signis sumptis ex
54
cute. capitulum 43
55
De signis sumptis ex
56
ventre partibus hypo-
57
condriorum. capitulum 44
58
De signis sumptis ex
1
ano. capitulum 45
2
De signis sumptis ex
3
virga testiculis[*]testiculis i.e. et testiculis. capitulum 46
4
De signis sumptis ex
5
matrice. capitulum 47
6
De signis malis sum-
7
ptis ex parte extrimi-
8
tatum[*]extrimi-tatum corrupt for extremitatum. capitulum 48
9
De signis malis ex par-
10
te somni et vigilie sum-
11
ptis. capitulum 49
12
De signis malis sum-
13
ptis propter actionem
14
manus. capitulum 50
15
De signis acceptis ex
16
doloribus. capitulum 51
17
De signis sumptis ex
18
voce et locutione et ta-
19
citurnitate. capitulum 52
20
De signis sumptis ex
21
ratione. capitulum 53
22
De signis sumptis ex
23
extitibus[*]extitibus(?) corrupt for motionibus [cf. fol. 426r]. capitulum 54
24
De signis sumptis ex
25
monuatione[*]monuatione corrupt for estimatione [cf. fol. 426r]. capitulum 55
26
De signis sumptis ex
27
saltu et alicibus. capitulum 56
28
De signis sumptis ex
29
somnis. capitulum 57
30
De signis sumptis et[*]et corrupt for ex
31
appetitu et siti. capitulum 58
32
De iudicijs et significa〈-〉
33
tionibus icteritie. capitulum 59
34
De significationibus
35
sumptis ex apostemati〈-〉
36
bus. capitulum 60
37
De signis sumptis ex
38
parte bothor et que eis
39
similantur. capitulum 61
40
De signis sumptis ex
41
parte venarum. capitulum 62
42
De signis sumptis ex
43
rigore. capitulum 63
44
De iudicio euacuatio〈-〉
45
nis. capitulum 64
46
De iudicio sudoris.
47
capitulum 65
48
De causis multitudi-
49
nis sudoris. capitulum 66
50
De diuersitate mem-
51
brorum in sudando et
52
contrarium eius. capitulum 67
53
De diuersitate disposi〈-〉
54
tionum in sudatione et
55
alijs. capitulum 68
56
De diebus in quibus
57
multiplicatur sudor et
58
minoratur. capitulum 69
1
De modis significa-
2
tionum ex sudore.
3
capitulum 70
4
De signis sumptis ex
5
parte sudoris. capitulum 71
6
De signis sumptis ex
7
parte pulsus. capitulum 72
8
De iudicio fluxus sanguinis
9
ex naribus. capitulum 73
10
De significationibus
11
sumptis ex fluxu sanguinis
12
narium. capitulum 74
13
De significationibus
14
sumptis ex sternutatio〈-〉
15
ne. capitulum 75
16
De iudicio egestionis.
17
capitulum 76
18
De signis sumptis ex
19
egestione. capitulum 77
20
De iudicio vomitus.
21
capitulum 78
22
De signis sumptis ex
23
vomitu. capitulum 79
24
De iudicijs vrine.
25
capitulum 80
26
De signis malis sum-
27
ptis ex paruitate et mul〈-〉
28
titudine. capitulum 81
29
De signis sumptis ex
30
tenuitate vrine. capitulum 82
31
De signis sumptis ex
32
grossitudine vrine et con〈-〉
33
turbatione eius. capitulum 83
34
De signis sumptis ex
35
vrina alba. capitulum 84
36
De signis sumptis ex
37
colore in vrina nigra
38
in febribus acutis. capitulum 85
39
De signis sumptis ex
40
vrina rubea. capitulum 86
41
De signis sumptis ex
42
vrina flaua. capitulum 87
43
De signis sumptis ex
44
sedimine. capitulum 88
45
De signis sumptis ex
46
dispositionibus que ag-
47
gregantur propter si-
48
gnificationes plures ex
49
colore et substantia et
50
proprie earum que sunt
51
in vrinis oleaginibus.
52
capitulum 89
53
De signis malis sum-
54
ptis ex parte qualitatis
55
separationis vrine.
56
capitulum 90
57
De numeratione signo-
58
rum malorum in vri-
1
na. capitulum 91
2
De signis malis in egri〈-〉
3
tudinibus diuersorum
4
generum cum malitia
5
sua propter tolerantiam
6
in febricitantibus et alijs.
7
capitulum 92
8
De signis longitudinis
9
egritudinis. capitulum 93
10
De signis quod egritudo
11
consumetur cum crisi et
12
resolutione. capitulum 94
13
De iudicijs recidiua-
14
tionis. capitulum 95
15
De signis recidiuatio〈-〉
16
nis. capitulum 96
17
De causis mortis.
18
capitulum 97
19
De causis mortis que
20
accidit in horis febrium et si-
21
gnis qualitatis mortis
22
egri. capitulum 98
23
De significatione mor〈-〉
24
tis absque crisi. capitulum 99
25
De dispositionibus que
26
accidunt conualescen-
27
tibus. capitulum 100
28
De regimine conuale〈-〉
29
scentis. capitulum 101
30
De cibatione conuale-
31
scentis. capitulum 102
32
De motu egritudinum
33
capitulum 103
34
TRactatus secun〈-〉
35
dus de diebus
36
crisis et horis eius
37
continet .11. capitula.
38
¶ De principio egri-
39
tudinis et prima com-
40
putatione crisis. capitulum 1
41
De causa dierum cri-
42
sis et periodorum eius.
43
capitulum 2
44
De proportionalitate
45
dierum crisis ad inui-
46
cem et primum in forti〈-〉
47
tudine et debilitate et com〈-〉
48
paratione ipsarum ad
49
egritudines. capitulum 3
50
De diebus creticis.
51
capitulum 4
52
De diebus cadentibus
53
in medio. capitulum 5
54
De fortitudine dierum
55
cadentium in medio et
56
debilitate eorum. capitulum 6
57
De diebus bonis et ma〈-〉
58
lis et qui secundum ordinem
1
sunt cretici aut cadentes
2
in medio et diebus in-
3
dicationis. capitulum 7
4
De diebus qui non sunt
5
cretici neque per inten-
6
tionem primam neque
7
per intentionem secun〈-〉
8
dam. capitulum 8
9
De diebus indicatio-
10
nis. capitulum 9
11
De cognitione dierum
12
crisis quando dubita-
13
tur. capitulum 10
14
De declaratione pro-
15
portionis dierum cri-
16
sis ad plures egritudi-
17
nes. capitulum 11
18
FEn .III. de apo-
19
stematibus et bo-
20
thor et est tertius[*]tertius corrupt for tres
21
tractatus Tractatus pri〈-〉
22
mus de calidis eorum
23
et corruptis et continet
24
.35. capitula.
25
De sermone vniuersa〈-〉
26
li de apostematibus.
27
capitulum 1
28
De flegmone. capitulum 2
29
De curatione flegmo〈-〉
30
nis. capitulum 3
31
De herisipila et specie eius.
32
capitulum 4
33
De curatione herisipi〈-〉
34
le. capitulum 5
35
De formica miliari.
36
capitulum 6
37
De curatione formice
38
et que eius cursu cur-
39
runt. capitulum 7
40
De curatione milia-
41
ris. capitulum 8
42
De pruna et igni persi〈-〉
43
co. capitulum 9
44
De curatione prune et
45
ignis persici. capitulum 10
46
De vesicis et inflatio-
47
nibus. capitulum 11
48
De curatione inflatio〈-〉
49
num. capitulum 12
50
De essere. capitulum 13
51
De curatione essere.
52
capitulum 14
53
De herpete estiomeno
54
et corruptione membrorum[*]herpete and et corruptione membrorum are missing in the rubric of the chapter itself, cf. fol. 435v: De estiomeno et differentia inter cancrenas et aschachilos et
55
differentia inter cancrenas et
56
aschachilos. capitulum 15
57
De cura. capitulum 16
58
De althohin[*]althohin corrupt for althohoin. capitulum 17
1
De cura. capitulum 18
2
De apostematibus eue-
3
nientibus in locis glan〈-〉
4
dulosis. capitulum 19
5
De exituris calidis.
6
capitulum 20
7
De significationibus
8
quod apostema fit exitura. capitulum 21
9
De significationibus
10
maturationis et signis
11
eius. capitulum 22
12
De iudicijs saniei. ca-
13
pitulum 23
14
De significatione exi-
15
ture intrinsece. capitulum 24
16
De significatione matura-
17
tionis intrinsece. capitulum 25
18
De significationibus propinqui-
19
tatis eruptionis ex thu〈-〉
20
re intrinsece. capitulum 26
21
De curatione exitura-
22
rum apparentium. capitulum 27
23
De maturatione et in-
24
genio ad faciendum pus
25
in exituris apparenti-
26
bus. capitulum 28
27
De regimine exitura-
28
rum apparentium quan〈-〉
29
do maturescunt. capitulum 29
30
De eruptionibus exi-
31
turalibus. capitulum 30
32
De cura. capitulum 31
33
De regimine exiturarum in-
34
trinsecarum. capitulum 32
35
De aldemenul. capitulum 33
36
De cura. capitulum 34
37
De moro. capitulum 35
38
TRactatus secundus
39
continet .XXII. ca〈-〉
40
pitula.
41
De apostematibus fri〈-〉
42
gidis et que currunt cur〈-〉
43
su eorum. capitulum 1
44
De apostemate molli
45
flegmatico quod nominatur
46
vndimia. capitulum 2
47
De curatione aposte-
48
matis mollis. capitulum 3
49
De nodis. capitulum 4
50
De curatione eorum. capitulum 5
51
De glandusis[*]glandusis corrupt for glandulis. capitulum 6
52
De pustulis glandu-
53
losis. capitulum 7
54
De fugile. capitulum 8
55
De scrofulis. capitulum 9
56
De cura. capitulum 10
57
De apostematibus du〈-〉
58
ris. capitulum 11
1
De curatione eorum.
2
capitulum 12
3
De duritie iunctura-
4
rum. capitulum 13
5
De illis que nomina-
6
tur almismar. capitulum 14
7
De cancro. capitulum 15
8
De curatione. capitulum 16
9
De rememoratione re〈-〉
10
giminis soluendi ipsum.
11
capitulum 17
12
De rememoratione me〈-〉
13
dicinarum localium ad
14
cancrum. capitulum 18
15
De apostematibus ven-
16
tosis et inflationibus la〈-〉
17
certorum. capitulum 19
18
De curatione eorum. capitulum 20
19
De vena medema[*]medema corrupt for medena ci-
20
uili. capitulum 21
21
De cura. capitulum 22
22
TRactatus terti〈-〉
23
us de lepra. con〈-〉
24
tinet decem ca-
25
pitula.
26
De quiditate lepre[*]De quiditate lepre cf. fol.442r Quid sit lepra et
27
causa eius. capitulum 1
28
De signis. capitulum 2
29
De cura. capitulum 3
30
De modo medicina-
31
rum conferentium ex-
32
positarum. capitulum 4
33
¶ De modo confectio-
34
nis nominate bedera-
35
uilia maioris. capitulum 5
36
De modo confectionis
37
alsulendati. capitulum 6
38
De modo adustionis
39
alfelud. capitulum 7
40
De modo alsulenda-
41
ti minoris. capitulum 8
42
De modo epithima-
43
tis lepre. capitulum 9
44
De modo epithimatis
45
alterius. capitulum 10
46
FEn .4. de solu-
47
tione continui〈-〉
48
tatis. et est preter
49
illud quod pendet cum fra〈-〉
50
ctura et algebra. et est .4.
51
tractatus.
52
TRactatus .I. de
53
vulneribus in mem〈-〉
54
bris continet .12.
55
capitula.
56
De sermone vniuersali de solutio〈-〉
57
ne continuitatis. capitulum 1
58
Summa de vulneribus in
1
membris. capitulum 2
2
De sermone vniuersa〈-〉
3
li de intentione curatio-
4
nis vulnerum. capitulum 3
5
De cognitione differentie eius
6
quod facit nasci carnem et
7
quod incarnat et quod sigil-
8
lat et corrodit de medi〈-〉
9
cinis. capitulum 4
10
De perforatione vulne-
11
ris et aliorum cum necesse est
12
detegere ipsum. capitulum 5
13
De regimine vulnerum
14
habentium apostema-
15
ta et dolores. capitulum 6
16
De regimine vniuersa〈-〉
17
li in vulneribus viscerum
18
deintus. capitulum 7
19
De qualitate et ligatu-
20
ra vulnerum. capitulum 8
21
De medicinis incarnan〈-〉
22
tibus vulnera. capitulum 9
23
De medicinis consolidati〈-〉
24
uis et sigillatiuis. capitulum 10
25
De medicinis generanti〈-〉
26
bus carnem in vulneri〈-〉
27
bus et vlceribus. capitulum 11
28
De curatione vulnerum
29
existentium in cute capi〈-〉
30
tis. capitulum 12
31
TRactatus .2. de ex〈-〉
32
coriatione et attri〈-〉
33
tione et contusione
34
et torsione et casu et of-
35
fensione et disruptione
36
et fluxu sanguinis et similibus
37
illis et continet .XVIII. ca〈-〉
38
pitula.
39
De sermone vniuersali.
40
capitulum 1
41
De contusione et attri-
42
tione. capitulum 2
43
De cura. capitulum 3
44
De casu et offensione ad
45
lapidem et parietem aut
46
ad aliud. capitulum 4
47
De cura. capitulum 5
48
De offensione supra ven〈-〉
49
trem et viscera. capitulum 6
50
De dispositione verbe〈-〉
51
rati cum flagellis et si-
52
milibus et curatione eius.
53
capitulum 7
54
De torsinoe[*]torsinoe corrupt for torsione. capitulum 8
55
De excoriatione et est in
56
ea excoriatio calciamen〈-〉
57
torum. capitulum 9
58
De punctura et disru-
1
ptione et extractione eius quod
2
retinetur de spinis et sa-
3
gittis et ossibus. capitulum 10
4
De medicinis attracti〈-〉
5
uis. capitulum 11
6
De canone curationis
7
adustionis ignis. capitulum 12
8
De medicinis ad com〈-〉
9
bustionem que sunt secun〈-〉
10
dum intentionem plu〈-〉
11
rimam. capitulum 13
12
De medicinis ad adu〈-〉
13
stionem que sunt secundum in-
14
tentionem secundam. capitulum 14
15
De adustione aque ca〈-〉
16
lide. capitulum 15
17
De fluxu sanguinis et
18
retentione eius. capitulum 16
19
De canone curationis
20
fluxus sanguinis. capitulum 17
21
De narratione medici-
22
narum simplicium et com〈-〉
23
positarum specierum di〈-〉
24
uersarum fortium in pro〈-〉
25
hibendo fluxum san-
26
guinis. capitulum 18
27
TRactus .3. de vl〈-〉
28
ceribus et continet
29
.14. capitula.
30
De sermone vniuersa〈-〉
31
li vlcerum. capitulum 1
32
De canone curationis
33
vlcerum. capitulum 2
34
De curatione vlcerum
35
virulentorum. capitulum 3
36
De curatione vlcerum
37
sordidorum. capitulum 4
38
De curatione vlcerum
39
profundorum et oculto〈-〉
40
rum. capitulum 5
41
De curatione vermium
42
vlcerosorum. capitulum 6
43
De facientibus nasci car-
44
nem in vlceribus. capitulum 7
45
De curatione vlcerum
46
corrodentium se. capitulum 8
47
De curatione vlcerum pu-
48
trefactorum malorum. capitulum 9
49
De curatione eorum
50
que sunt difficilis con-
51
solidationis et aliorum
52
que sunt in vltimo ma〈-〉
53
litie. capitulum 10
54
De curatione fistula-
55
rum et corporum que
56
non conglutinantur.
57
capitulum 2[*]2 corrupt for 11
58
De carne addita super
1
vulnera. capitulum 12
2
De regimine vlcerum
3
disruptorum preter con〈-〉
4
solidationem. capitulum 13
5
De vestigijs vlcerum
6
et vulnerum. capitulum 14
7
TRactatus .4. de
8
solutione conti〈-〉
9
nuitatis neruorum
10
et eius quod pendet cum
11
restauratione et continet
12
.14. capitula.
13
De solutione continui〈-〉
14
tatis neruorum de vul〈-〉
15
neribus neruorum et que
16
currunt cursu eorum.
17
capitulum 1
18
De canone curationis
19
solutionis continuitatis
20
neruorum. capitulum 2
21
De medicinis vulnerum
22
membrorum et vlcerum
23
eorum. capitulum 3
24
De apostematibus que
25
accidunt neruis vulne〈-〉
26
ratis. capitulum 4
27
De attritione neruorum
28
et torsione eorum. capitulum 5
29
De iudicio neruorrm[*]neruorrm(?) corrupt for neruorum
30
corruptorum. capitulum 6
31
De iudicio neruorum et
32
eorum torsione. capitulum 7
33
De rememoratione egri〈-〉
34
tudinum ossium. capitulum 8
35
De ventositate spine et
36
corruptione ossis. capitulum 9
37
De signo coruptionis[*]coruptionis i.e. corruptionis
38
ossis. capitulum 10
39
De curatione. capitulum 11
40
De modis secandi os
41
corruptum. capitulum 12
42
De eo quod remanet
43
de frustis ossis et cortici〈-〉
44
bus eius in vlceribus
45
consolidatis. capitulum 13
46
De medicinis fractu-
47
re ossis. capitulum 14
48
FEn .5. incipit de
49
restauratione et
50
.3.[*].3. corrupt for est .3. tractatus.
51
Tractatus primus de
52
dislocatione et restaura〈-〉
53
tione et continet .XXXI.
54
capitula.
55
De sermone vniuersa-
56
li in dislocatione. capitulum 1
57
De signis dispositionum
58
vniuersalium. capitulum 2
1
De signis declinatio-
2
nis. capitulum 3
3
De signis additionis
4
longitudinis fracture
5
absque dislocatione. capi〈-〉
6
tulum 4
7
De curatione declina〈-〉
8
tionis et dislocationis.
9
capitulum 5
10
De curatione longitu-
11
dinis iuncture. capitulum 6
12
De dislocatione man-
13
dibule. capitulum 7
14
De dislocatione furcu〈-〉
15
le. capitulum 8
16
De dislocatione hume-
17
ri. capitulum 9
18
De signis dislocationis
19
adiutorij. capitulum 10
20
De cura eius. capitulum 11
21
De dislocatione spatu〈-〉
22
le. capitulum 12
23
De dislocatione ossis
24
parui apud humerum.
25
capitulum. capitulum[*]capitulum. capitulum corrupt for capitulum 14
26
De dislocatione cubiti.
27
capitulum 15
28
De cura. capitulum 16
29
De dislocatione iunctu〈-〉
30
re rasete. capitulum 17
31
De dislocatione digi-
32
torum. capitulum 18
33
De cura eius. capitulum 19
34
De separatione ossis ra〈-〉
35
sete. capitulum 20
36
De dislocatione spon-
37
dilium et separatione eo〈-〉
38
rum. capitulum 21
39
De cura. capitulum 22
40
De dislocatione alho〈-〉
41
sos. capitulum 23
42
De dislocatione anche.
43
capitulum 24
44
De signis. capitulum 25
45
De cura. capitulum 26
46
De dislocatione geni-
47
culi. capitulum 27
48
De cura. capitulum 28
49
De dislocatione arefa〈-〉
50
ctu et est rotula genu.
51
capitulum 29
52
De dislocatione iunctu-
53
re tali apud calcaneum
54
capitulum 30
55
De dislocatione ossis
56
pedis. capitulum 31
57
TRactatus secun
58
dus de radicibus
1
vniuersalibus in fractu〈-〉
2
ra et continet .9. capi-
3
tula.
4
De sermone vniuersa〈-〉
5
li in fractura. capitulum 1
6
De radicibus restaura〈-〉
7
tionis et ligature. capitulum 2
8
De ammonitione re-
9
staurationis. capitulum 3
10
De preparatione re-
11
staurandi. capitulum 4
12
De qualitate ligatura-
13
rum et arteriarum. ca-
14
pitulum 5
15
De qualitate ligature
16
cum expositione et di-
17
stinctione. capitulum 6
18
De qualitate astellarum
19
capitulum 7
20
De qualitate admini-
21
strationis astellarum cum
22
distinctione expositione[*]expositione i.e. et expositione.
23
capitulum 8
24
De fractura cum vul-
25
nere. capitulum 9
26
De fractura male re-
27
staurata. capitulum 10
28
De epithimatibus fra〈-〉
29
cture et que currunt cur〈-〉
30
su eorum. capitulum 11
31
De epithimatibus con-
32
ferentibus et que cur-
33
runt cursu eorum et con-
34
uenientibus pruritui.
35
capitulum 12
36
De epithimatibus ad
37
indurandum alrosboth.
38
capitulum 13
39
De regimine equatio-
40
nis alrosboth. capitulum 14
41
De medicinins lenifican〈-〉
42
tibus duritiem iunctu-
43
rarum. capitulum 15
44
De confortantibus mol-
45
lificationem. capitulum 16
46
De administratione aque
47
calide et olei. capitulum 17
48
De cibatione restaura〈-〉
49
ti et potione est[*]est corrupt for eius. capitulum 18
50
De immutatione ad res[*]De immutatione ad res que cf. fol. 466r De rebus que
51
que sequuntur ad fra-
52
cturam[*]sequuntur ad fracturam cf. fol. 466r consequuntur fracturam et restauratio-
53
nem et necesse est vt suc〈-〉
54
curratur eis. capitulum 19
55
TRactatus ter-
56
tius et continet
57
.19. capitula.
58
De fractura cranei. ca〈-〉
1
pitulum 1
2
De fractura mandibu〈-〉
3
le. capitulum 2
4
De fractura nas. capitulum 3
5
De fractura furcule.
6
capitulum 4
7
De fractura spatule.
8
capitulum. capitulum[*]capitulum. capitulum corrupt for capitulum 5
9
De fractura cassi. capi〈-〉
10
tulum 6
11
De fractura costarum.
12
capiculum.[*]capiculum. corrupt for capitulum [redundant period] 7
13
De eo quod accidit spon〈-〉
14
dilibus. capitulum 8
15
De fractura adiutorij.
16
capitulum 9
17
De fractura brachij.
18
capitulum 10
19
De fractura rascete. ca〈-〉
20
pitulum 11
21
De ossibus digitorum.
22
capitulum 12
23
De fractura ossis lati
24
anche[*]anche i.e. et anche. capitulum 13
25
De fractura coxe. capi〈-〉
26
tulum 14
27
De fractura anuli ge-
28
niculi. capitulum 15
29
De fractura cruris. ca〈-〉
30
pitulum 16
31
De calcaneo. capitulum 17
32
De fractura tali. capi-
33
tulum 18
34
De fractura digiti pe-
35
dis. capitulum 19
36
FEn quinta de
37
venenis et est .V.
38
tractatus et tres
39
summe.
40
Tractatus primus de
41
iudicijs eius quod sci-
42
tur de dispositionibus
43
venenorum ebibitorum
44
et distinctione sermonis
45
in curationibus veneno〈-〉
46
rum que non sunt ex
47
animalibus et continet
48
capitula quinque et tres
49
summas.
50
De sermone vniuersa-
51
li in cauendo a venenis
52
que in potu dantur et cu〈-〉
53
ratione eorum. capitulum 1
54
De sermone vniuersa〈-〉
55
li de venenis ebbitis.
56
capitulum 2
57
De significationibus spe〈-〉
58
cierum venenorum. capitulum 3
1
De canone curationis
2
eius qui in potu sumpsit
3
venenum. capitulum 4
4
De medicinis communibus in
5
venenis. capitulum 5
6
SUmma .I. de ve-
7
nenis congelato-
8
rum ex mineris et alijs et
9
continet .II.[*].II. corrupt for .11. capitula.
10
De lapide armeno et cu〈-〉
11
ra eius. capitulum 1
12
De argento viuo et cu〈-〉
13
ra eius. capitulum 2
14
De lithargyrio et lima〈-〉
15
tura plumbi et curatio-
16
ne amborum. capitulum 3
17
De potu ceruse et cura〈-〉
18
tione eius. capitulum 4
19
De gypso. capitulum 5
20
De vzifur et almagra.
21
et cura. capitulum 6
22
De alziniar. capitulum 7
23
De limatura ferri et
24
scoria ipsius. capitulum 8
25
De calce viua et arseni〈-〉
26
co et curatione eius. capitulum 9
27
De aqua saponis dragan〈-〉
28
to et alumine. capitulum 10
29
De potu aque frigide
30
in ieiunio et curatione
31
eius. capitulum 11
32
SUmma secunda
33
venenorum ex plan〈-〉
34
tis et continet .33.
35
capitula.
36
De napello. capitulum 1
37
De cornibus spice. capitulum 2
38
De murscon[*]murscon corrupt for murkion et curatione
39
eius. capitulum 3
40
¶ De numero medi-
41
cinarum calidarum ve〈-〉
42
nenosarum.
43
De euforbio et cura-
44
tione eius. capitulum 4
45
De lacte titimalorum
46
et curatione eius. capitulum 5
47
De scamonea et cura
48
eius. capitulum 6
49
De almezerion et came〈-〉
50
lea et cura. capitulum 7
51
De oleandro et cura eius
52
capitulum 8
53
De anacardis et cura
54
eorum. capitulum 9
55
De alkebikengi. capitulum 10
56
De staphisagria et cu-
57
ra eius. capitulum 11
58
De rutha agresti. capitulum 12
1
De tephesia et curatio〈-〉
2
ne eius. capitulum 13
3
De algelbenech[*]algelbenech cf. fol. 472v algilbehenech et cu-
4
ratione eius. capitulum 14
5
De adende asini. capitulum 15
6
De condisi et elleboro
7
alias[*]alias corrupt for albo et ciclamine et suc〈-〉
8
co cucumeris asinini et
9
speciebus nigelle male:
10
et agarico nigro et curatio-
11
ne eius..[*]eius.. corrupt for eorum. capitulum 16
12
De elleboro nigro et cura〈-〉
13
tione eius. capitulum 17
14
De almoras dauich[*]almoras dauich cf. fol. 472v amoras danici.
15
capitulum 18
16
De aldediu et curatio-
17
ne eius. capitulum 19
18
De kelbu[*]kelbu cf. fol. 473r kesbu et alkerua et
19
sisamo. capitulum 20
20
De castoreo et curatio-
21
ne eius. capitulum 21
22
De squilla agresti et cu〈-〉
23
ratione eius. capitulum 22
24
De strangulatore adib
25
et strangulatore leopar〈-〉
26
di. capitulum 23
27
De areddayot[*]areddayot cf. fol. 473r aredarot. capitu〈-〉
28
lum capitulum 24
29
De cortice rizi. et cura-
30
tione eius. capitulum 25
31
De semine vrtice et cu-
32
ratione eius. capitulum 26
33
De turbith malo citri〈-〉
34
no et nigro et curatione
35
eius. capitulum 27
36
De sabardion[*]sabardion cf. fol. 473r sebardion. capitulum 28
37
De tufom[*]tufom cf. fol. 473r tusum. capitulum 29
38
De medullis fructum[*]fructum corrupt for fructuum
39
raneidis[*]raneidis corrupt for rancidis et curatione eius[*]eius corrupt for earum.
40
capitulum 30
41
De vino puro in ieiu〈-〉
42
nio et curatione eius.
43
capitulum 31
44
De melle malo et cu-
45
ratione eius. capitulum 32
46
De albedic[*]albedic cf. fol. 473v aldibic et curatio-
47
ne eius. capitulum 33
48
NUmma[*]NUmma corrupt for SUmma tertia de
49
medicinis vene-
50
nosis frigidis que
51
sunt ex plantis veneno〈-〉
52
sis frigidis et continet
53
.11. capitula.
54
De opio et curatione
55
eius. capitulum 1
56
De nuce methel et cu-
57
ratione eius. capitulum 2
58
De aliabroce et cura-
1
tione eius. capitulum 3
2
De darfion[*]darfion cf. fol. 473v and Venice 1564 darsion et curatio〈-〉
3
ne eius. capitulum 4
4
De iusquiamo albo et
5
curatione eius. capitulum 5
6
De iusquiamo nigro
7
et curatione eius. capitulum 6
8
De vua vulpis stupe-
9
factiua mala et curatio〈-〉
10
ne eius. capitulum 7
11
De coriandro humi-
12
do et curatione eius. capitulum 8
13
De psilio et curatione
14
eius. capitulum 9
15
De fungis et tuberi-
16
bus malis et curatione
17
eius. capitulum 10
18
De sagittis armenis et
19
earum cura. capitulum 11
20
TRactatus secun〈-〉
21
dus continet .XXI.
22
capitula.
23
De venenis ebibitis que
24
sunt ex animalibus. ca〈-〉
25
pitulum 1
26
De animalibus que in-
27
terficiunt omnino cor-
28
poribus suis aut corrum〈-〉
29
punt. capitulum 2
30
De cantaridibus et cu〈-〉
31
ratione earum. capitulum 3
32
De lepore marino et
33
curatione eius. capitulum 4
34
De stellione et alharbe
35
et curatione eorum. capitulum 5
36
De lacertis. capitulum 6
37
De potu salamandre.
38
capitulum 7
39
De ranis lacunalibus
40
viridibus et marinis rubeis.
41
capitulum 8
42
De ranis citrinis. ca-
43
pitulum 9
44
¶ Diuisio alia huius
45
partis.
46
De piscibus frigidis
47
et curatione eorum. capitulum 10
48
De assaturis suffoca-
49
tis et carne corrupta.
50
capitulum 11
51
¶ Genus secundum de
52
animalibus et sunt sicut
53
fella interficientia: et ex〈-〉
54
tremitas caude cerui.
55
De felle viperere[*]viperere(?) corrupt for vipere et cura〈-〉
56
tione eius. capitulum 12
57
De felle leopardi et cu〈-〉
58
ratione eius. capitulum 13
1
De felle canis aque et
2
curatione eius. capitulum 14
3
De extremitatibus cau〈-〉
4
de cerui et curatione eius.
5
capitulum 15
6
¶ Genus tertium hu〈-〉
7
ius diuisionis.
8
De sanguine tauri re-
9
centis. et curatione eius.
10
capitulum 16
11
De sudore bestiarum et
12
curatione eius. capitulum 17
13
De ouis alherbe[*]alherbe cf. fol. 475v alharbe et cu〈-〉
14
ratione eius. capitulum 18
15
De lacte corrupto: et
16
curatione eius. capitulum 19
17
De sanguine congela〈-〉
18
to. capitulum 20
19
De congelatione lactis
20
in stomaco et curatione
21
eius. capitulum 21
22
TRactatus ter-
23
tius et continet
24
.57. capitula.
25
De regimine morsio-
26
nis vniuersalis[*]vniuersalis cf. fol. 476r vniversali et de effugatio-
27
ne venenorum et de cu〈-〉
28
ratione mordicationis
29
serpentum et speciebus
30
eorum. capitulum 1
31
De bibitis super mor〈-〉
32
sionem. capitulum 2
33
De epithimatibus su-
34
per puncturas. capitulum 3
35
De epithimatibus ex
36
quibus cum liniuntur
37
corpora non approxi〈-〉
38
mant eis venenosa ca-
39
pitulum. 4
40
De effugando veneno-
41
sa vniuersaliter. capitulum 5
42
De effugatione serpen〈-〉
43
tum et venenosorum ani〈-〉
44
malium. capitulum 6
45
De cautela mirabili a
46
venenosis animalibus. capitulum 7
47
De rebus quarum qui〈-〉
48
dam dixerunt in destru〈-〉
49
ctione rapacium. capitulum 8
50
De effugatione serpen〈-〉
51
tum. capitulum 9
52
De effugatione scorpio〈-〉
53
num et interfectione eo-
54
rum. capitulum 10
55
De effugatione puli-
56
cum. capitulum 11
57
De effugatione culicum
58
et cimicum. capitulum 12
1
De effugatione mustel-
2
le. capitulum 13
3
De effugatione mu-
4
ris et eius interfectione.
5
capitulum 14
6
De effugatione formi-
7
carum. capitulum 15
8
De effugatione mu-
9
scarum et eius interfe-
10
ctione. capitulum 16
11
De effugatione vespa〈-〉
12
rum. capitulum 17
13
De effugatione scara-
14
beorum. capitulum 18
15
De effugatione alba-
16
ratati[*]albaratati cf. fol. 477v alharathati. capitulum 19
17
De effugatione tinee.
18
capitulum 20
19
De speciebus serpen-
20
tum. capitulum 21
21
De morsu basilici[*]basilici corrupt for basilisci et
22
est primus surdorum et
23
harmene: et nescio an
24
est ipse an alius. capitulum 22
25
De harmene. capitulum 23
26
De signis morsus ser-
27
pentis nominati hirundo
28
et est de surdis. capitulum 24
29
De signis morsus aspi〈-〉
30
dis sicce et est de surdis.
31
capitulum 25
32
De morsu serpentis et asi〈-〉
33
lus. capitulum 26
34
De cornuta. capitulum 27
35
De signis morsus eius.
36
capitulum 28
37
De serpente qui nomi〈-〉
38
natur andrius kedusu[*]kedusu cf. fol. 478r: et kedusu durus〈-〉
39
rus. capitulum 29
40
De cura. capitulum 30
41
De hydra. capitulum 31
42
De sermone vniuersali de mor〈-〉
43
su viperarum et iudicio
44
earum. capitulum 32
45
De curatione morsus
46
viperarum et est sicut
47
canon. capitulum 33
48
De reliquis ebibitis
49
laudatis in morsu vipe〈-〉
50
rarum. capitulum 34
51
De emplastris defo-
52
ris. capitulum 35
53
De serpentibus qui egre〈-〉
54
di faciunt sanguinem ex
55
poris omnnibus[*]omnnibus corrupt for omnibus. capitulum 36
56
De cura. capitulum 37
57
De facientibus sitire.
58
capitulum 38
1
De curatione eorum.
2
capitulum 39
3
De cafezati et alterara〈-〉
4
ti[*]alterarati cf. fol. 479r altararati. capitulum 40
5
De saliente et inuaden〈-〉
6
te[*]et inuadente cf. fol. 479r ad duas partes. capitulum 41
7
De elicino[*]elicino cf. fol. 479r ilicino et est duris-
8
sos. capitulum 42
9
De curatione eorum.
10
capitulum. capitulum[*]capitulum. capitulum corrupt for capitulum 43
11
De miliaribus. capitulum 44
12
De serpente nomina-
13
to sciscetati[*]sciscetati cf. fol. 479v scisetati. capitulum 45
14
De serpente aracis vel
15
asipers[*]asipers cf. fol. 479v aspidis habens[*]habens corrupt for habente colores
16
diuersos. capitulum 46
17
De serpente triscalis.
18
capitulum 47
19
De famuso. capitulum 48
20
De amiudutus et cau-
21
charus et magaros[*]et magaros is missing on fol. 479v.
22
capitulum 49
23
De cura eorum. capitulum 50
24
De serpente nomina-
25
to selsir et est putrefa-
26
ciens. capitulum 51
27
De cura eorum. capitulum 52
28
De speciebus serpen-
29
tum qui nocent cum mor〈-〉
30
dent per vulnus non per
31
venenum de quo sit cu〈-〉
32
randum et sunt serpentes
33
magni corporis valde.
34
De dracone. capitulum 53
35
De albedismon persin.
36
capitulum 54
37
De morsu draconis ma〈-〉
38
gni. capitulum 55
39
De harane[*]harane cf. fol. 479r haren carmen.
40
capitulum 56
41
De halhatraf et auden[*]halhatraf et auden cf. fol. 480r and Venice 1564 alhatraf et hauden.
42
TRactatus quar-
43
tus continens .15.
44
capitula.
45
De morsu hominis et
46
quadrupedum. capitulum 1
47
De sermone vniuersa〈-〉
48
li de curatione morsus.
49
capitulum 2
50
De morsu hominis facto
51
in homine. capitulum 3
52
De morsu canis do-
53
mestici non rabiosi et
54
similiter morsus adib
55
et similium. capitulum 4
56
De morsu canis rabio〈-〉
57
si et adib rabiosi et mu〈-〉
58
stelle rabiose et aliorum
1
de illis que dicuntur.
2
capitulum 5
3
De rememoratione eo〈-〉
4
rum que rabiosa fiunt
5
preter ea que diximus
6
capitulum 6.
7
De dispositionibus eius
8
quem momordit canis
9
rabiosus. capitulum 7
10
De differentia inter il〈-〉
11
lum quem momordit ca〈-〉
12
nis rabiosus et non ra〈-〉
13
biosus. capitulum 8
14
De curatione eorum.
15
capitulum 9
16
De morsu leopardi et
17
lyncis et leonis et vul-
18
neribus vnguium eo-
19
rum et curatione eorum.
20
capitulum 10
21
De morsu cocodrilli.
22
capitulum 11
23
De morsu simij. capitulum 12
24
De morsu catti. capitulum 13
25
De morsu mustelle. ca〈-〉
26
pitulum 14
27
De morsu mugali et
28
est alcale et de cura eius.
29
capitulum 15
30
TRactatus quin-
31
tus continet. 26.
32
capitula.
33
De punctura paruorum
34
venenosorum et morsu
35
eorum. capitulum 1
36
De speciebus scorpio〈-〉
37
nis siluestris. capitulum 2
38
De eo quod accidit de
39
punctura eorum et cu〈-〉
40
ratione eorum. capitulum 3
41
De algerarat et cura-
42
tione eius. capitulum 4
43
De speciebus aranea-
44
rum et alsceiben et rute-
45
larum. capitulum 5
46
De eo quod accidit ei
47
quem momordit rute-
48
la. capitulum 6
49
De curatione eius. capitulum 7
50
De sciebi et curatione
51
eius. capitulum 8
52
De aranea et curatio-
53
ne et signis eius. capitulum 9
54
De duobus animali-
55
bus que dixerunt qui-
56
dam sapientum medi-
57
corum. capitulum 10
58
De animali alio quod no〈-〉
1
minatur turbase[*]turbase cf. fol. 484v and Venice 1564 tuharse. capitulum 11
2
De pediculo vulturis
3
nominato dehe persice
4
et menluce grece et ra-
5
garius indice et curatio〈-〉
6
ne eius. capitulum 12
7
De Altamula[*]Altamula cf. fol. 484v altamul et porco
8
luti[*]luti cf. fol. 484v lupi. capitulum 13
9
De vespa. capitulum 14
10
De curatione eius. ca-
11
pitulum 15
12
De aspide et curatio-
13
ne eius. capitulum 16
14
De formica volante et
15
re alia ei simili. capitulum 17
16
De stellione et lacerta.
17
capitulum. capitulum[*]capitulum. capitulum corrupt for capitulum 18
18
De animali habente .44.
19
pedes. capitulum 19
20
De morsu salamandre.
21
capitulum. capitulum[*]capitulum. capitulum corrupt for capitulum 20
22
De curatione eius. ca-
23
pitulum 21
24
De saculufudurno cam〈-〉
25
pestri et marino. capitulum 22
26
De scorpione marino.
27
capitulum 23
28
De aranea marina. ca〈-〉
29
pitulum 24
30
De morsu aranee ma-
31
rine rubee. capitulum 25
32
De summa curationis
33
reptilium marinorum
34
venenosorum. capitulum 26
35
FEn septima de
36
decoratione et est
37
.3. tractatus.
38
TRactatus .I. con-
39
tinet .25. capitula.
40
De dispositione capillo〈-〉
41
rum et in ipso sunt fur-
42
fures. capitulum 1
43
De causa destructionis
44
capillorum. capitulum 2
45
De pluribus embrocis
46
capillorum. capitulum 3
47
De facientibus nasci pi-
48
los fortibus. capitulum 4
49
De alopitia et tyria. ca〈-〉
50
pitulum 5
51
De cura. capitulum 6
52
De eis que abradunt
53
pilos. capitulum 7
54
De cura eius quem com〈-〉
55
bussit psilotrum. capitulum 8
56
De eis que prohibent
57
odorem psilotri. capitulum 9
58
De illis que prohibent ortum
1
pilorum. capitulum 10
2
De incrispantibus capitulum 11
3
De illis que planos fa〈-〉
4
ciunt capillos. capitulum 12
5
De scissione capillorum.
6
capitulum 13
7
De illis que subtiliant
8
capillos. capitulum 14
9
De sermone in adolescen〈-〉
10
tia et canitie. capitulum 15
11
De eis que canitiem tar〈-〉
12
dant. capitulum 16
13
De prohibentibus ca-
14
nitiem. capitulum 17
15
De rememoratione tin〈-〉
16
cturarum. capitulum 18
17
De denigranti. capitulum 19
18
De facientibus flauum
19
et que currunt cursu eo-
20
rum. capitulum 20
21
De rubificantibus for〈-〉
22
tibus. capitulum 21
23
De albificantibus capitulum 22
24
De succursu dispositio〈-〉
25
num sequentium tinctu〈-〉
26
ras. capitulum 23
27
De furfuribus. capitulum 24
28
De cura. capitulum 25
29
TRactatus secun〈-〉
30
dus continet .12.
31
capitula.
32
De dispositione cutis ex
33
parte cutis. capitulum 1
34
De rebus colorem fa-
35
cientibus bonum cum
36
splendore et rubificatio〈-〉
37
ne et abstersione subtili.
38
capitulum 2
39
De conseruatione cu-
40
tis a vento et sole et fri-
41
gore. capitulum 3
42
De vestigijs percussio〈-〉
1
nis et vestigijs nigris.
2
capitulum 4
3
De vestigijs vlcerum
4
et variolarum. capitulum 5
5
De sanguine mortuo
6
et lentiginibus magne[*]magne corrupt for magnis
7
et panno. capitulum 6
8
De alguasen[*]alguasen cf. fol. 492r alguassem. capitulum 7
9
De curatione albedsa〈-〉
10
nem[*]albedsanem cf. fol. 492r albedssanem et rubedine super〈-〉
11
flua. capitulum 8
12
De morphea et algua〈-〉
13
da et albaras alba et ni〈-〉
14
gra et signa eius. capitulum 9
15
De cura morphee ni-
16
gre. capitulum 10
17
De cura albaras et al-
18
guada. capitulum 11
19
De curatione albaras
20
nigre. capitulum 12
21
TRactatus .III.
22
de eis que acci-
23
dunt in cute non
24
in colore eius continet
25
.27. capitula.
26
De sahafati et refren-
27
gi: et balkiati et aluathim
28
capitulum 1
29
De cura. capitulum 2
30
De impetigine. capitulum 3
31
De curatione eius. capitulum 4
32
De bothor lenibus. capitulum 5
33
De scabie et pruritu.
34
capitulum 6
35
De cura. capitulum 7
36
De desudatione capitulum 8
37
De cura. capitulum 9
38
De planta noctis. capitulum 10
39
De curatione. capitulum 11
40
De uerrucis. capitulum 12
41
De curatione eius[*]eius corrupt for eorum. capitulum 13
42
De cornibus et cura-
1
tione. capitulum 14
2
De fissuris que appa-
3
rent super cutem et la-
4
bia et extremitates.
5
capitulum 15
6
De cura fissurarum com-
7
muni. capitulum 16
8
De fissura labiorum.
9
capitulum 17
10
De fissursi[*]fissursi corrupt for fissuris pedum. capitulum 18
11
De fissuris manuum.
12
capitulum 19
13
De vlceratione alcha〈-〉
14
ti. capitulum 20
15
De odore horribili in
16
cute et ascellis et vrina et
17
egestione. capitulum 21
18
De curatione corruptio〈-〉
19
nis odoris corporis com-
20
munis. capitulum 22
21
De cura fetoris ascel-
22
larum. capitulum 23
23
De cura fetoris ege-
24
stionis et ventositatis.
25
capitulum 24
26
De fetore vrine. capitulum 25
27
De pediculis et lendi-
28
nibus. capitulum 26
29
De cura. capitulum 27
30
TRactatus quar-
31
tus de dispositioni-
32
bus que pendent
33
ex corpore et extremita〈-〉
34
tibus et continet .17. ca-
35
pitula.
36
De ablatione extenua〈-〉
37
tionis. capitulum 1
38
De cura. capitulum 2
39
De regimine bono ad
40
extenuationem factam
41
causa crete et opilatio-
42
nis partium epatis et
1
siphac. capitulum 3
2
De impinguando mem-
3
brum quodlibet sicut ma〈-〉
4
num aut pedem aut la〈-〉
5
bium: aut nasum: aut
6
pectinem: aut virgam.
7
capitulum 4
8
De maculis superflue-
9
pinguedinis[*]superflue- pinguedinis corrupt for superflue pinguedinis [redundant hyphen]. capitulum 5
10
De extenuando. capitulum 6
11
De extenuatione mem〈-〉
12
brorum particularium:
13
sicut mammille testiculi et
14
manus et pedes et simi〈-〉
15
lium. capitulum 7
16
De sermone extenua-
17
tionis vngnium[*]vngnium corrupt for vngium.
18
De panaritio. capitulum 8
19
De curatione. capitulum 9
20
De auribus muris et
21
scissura vnguium et acui〈-〉
22
tate earum. capitulum 10
23
De spasmo et putrefa〈-〉
24
ctione et curuitate et le-
25
prositate que accidunt
26
vngui. capitulum 11
27
De ingenio incidendi
28
vnguem malum in for〈-〉
29
ma sua et in colore suo
30
et in reliquis maculis
31
vt nascatur loco eius
32
vnguis eius. capitulum 12
33
De conseruatione eius
34
quod oritur. capitulum 13
35
De baras qui accidit
36
super vngues. capitulum 14
37
De citrinitate que acci〈-〉
38
dit vnguibus. capitulum 15
39
De attritione vnguium.
40
capitulum 16
41
De sanguine mortuo
42
sub vngue. capitulum 17
43
¶ Laus Deo.