1
¶ Incipit liber canonis secundus Auicenne.
2
verba principis.[*]principis. corrupt for principis [redundant period] Aboali
3
LIbrorum quos
4
de medicina specifi-
5
cauimus: primus est
6
de iudicis[*]iudicis corrupt for iudicijs vniuersa-
7
libus in medicina: et
8
secundus eorum est
9
hic liber aggregatus
10
de medicinis singu-
11
laribus. Et nos quidem
12
hunc librum in duos
13
diuisimus tractatus. Quorum primus est de ca-
14
nonibus vniuersalibus quos te scire oportet in re medici-
15
narum: et est scientia virtutum medicinarum in medicina.
16
¶ Et secundus eorum est de cognitione virtutum
17
medicinarum particularium.
18
PRimum vero tractatum in .VI. di-
19
uisimus capitula.
20
¶ Capitulum primum est de complexioni〈-〉
21
bus medicinarum singularium.
22
¶ Capitulum secundum est de cognitione complexionum
23
medicinarum singularium per experimentum.
24
¶ Capitulum tertium est de cognitione comple〈-〉
25
xionum medicinarum singularium per rationem.
26
¶ Capitulum quartum est de cognitione operationum
27
virtutum medicinarum singularium.
28
¶ Capitulum quintum est de iudicijs accidentium me〈-〉
29
dicinarum extrinsecus.
30
¶ Capitulum sextum est de collectione medi〈-〉
31
cinarum et conseruatione ipsarum.
32
IN secundo autem tractatu posuimus
33
medicinas singulares in areolis.
34
¶ In prima namque areola posuimus
35
nomina medicinarum singularium
36
et cognitionem essentie ipsarum.
37
¶ In secunda areola electionem bonitatis ipsarum.
38
¶ In tertia areola rememorationem qualita〈-〉
39
tum et naturam ipsarum.
40
¶ In quarta areola proprietates operationum earum et
41
dispositiones ipsarum vniuersales sicut resolutio et digestio et conglu〈-〉
42
tinatio et stupefactio et que illis sunt similia ex operatio〈-〉
43
nibus: quas in tractatu primo diximus: et pro-
44
prietates alias si insunt eis: et fecimus earum de〈-〉
45
scriptionem cum calore vt sit facile ipsam colligere.
46
¶ In areola quinta operationes earum que pendent ex de〈-〉
47
coratione aut in cute. sicut remotio lentiginum et
48
albaras et remotio porrorum et verrucarum: aut
49
in capillis sicut conseruatio ipsorum et prolongatio
50
et coloratio: que in decorationem ingrediuntur et signa〈-〉
51
uimus id totum signis depictis: vt per illud faci〈-〉
52
lis eius inquisitio fiat in tabulis donec colligantur omnes
53
medicine singulares que in eis cadunt velociter.
54
¶ In areola sexta operationes earum in apostematibus
55
et bothor id est in paruis eminentijs que fiunt sicut
56
pustule: et terminauimus etiam omnem speciem
57
dictam in eis cum colore proprio vnicuique earum.
1
¶ In areola septima similiter vlcera et vulne-
2
ra et fracturas depictas coloribus suis.
3
¶ In areola .8. egritudines iuncturarum et ner〈-〉
4
uorum depictas similiter.
5
¶ In areola .9. egritudines membrorum ca-
6
pitis omnes depictas suis coloribus.
7
¶ In areola .10. egritudines membrorum oculi
8
depictas similiter suis coloribus.
9
¶ In areola .11. egritudines membrorum si-
10
militer depictas coloribus suis.
11
¶ In areola .12. egritudines membrorum nu-
12
trimenti depictas suis coloribus.
13
¶ In areola .13. egritudines membrorum ex-
14
pulsionis depictas etiam.
15
¶ Ia areola .14. febres et que eis conueniunt
16
depictas similiter.
17
¶ In areola .15. proportionem medicinarum
18
ad venena.
19
¶ In areola .16. permutationem earum: et quandoque communi-
20
cant in medicinam vnam omnes areole: et quandoque non
21
communicant: et forsitan non reperiuntur quedam nisi in qui-
22
busdam areolis. ¶ Cumque complendo ex tabulis
23
recessero et signis virtutum medicinarum particula〈-〉
24
rium sigillabo tractatum secundum: et illic sigillabo
25
hunc librum procedendo ab eo ad tertium librum.
26
¶ Tractatus primus.
¶ De complexioni〈-〉
27
bus medicinarum singularium. Capitulum .I.
28
IAm declarauimus in libro primo
29
intentionem sermonis nostri scilicet hec medicina
30
est calida: et hec medicina est frigida: et hec
31
medicina est humida: et hec medici〈-〉
32
na est sicca. Et ostendimus illic quod illud est per comparatio〈-〉
33
nem ad corpora nostra: et premisimus quod omnium composi-
34
torum mineralium et vegetabilium et viuentium elementa
35
sunt materie .IIII. et quod ipse commiscentur adinuicem: et
36
agunt in se donec consistant secundum equalitatem: aut
37
secundum dominium in eo quod est inter eas. Et cum consistunt
38
secundum illud est complexio vera: et quod complexio cum est contenta
39
in composito preparat ipsum receptioni virtutum qualitatum quarum
40
proprium est vt sint in ipso. ¶ Et ostendimus vniuersaliter secundum
41
quot diuisiones est complexio et quid queritur per complexio〈-〉
42
nem equalem in omnibus: et quid per comple-
43
xionem equalem in medicinis. ¶ Et ostendimus quod
44
per hoc non intelligitur nisi quod corpus hominis cum
45
obuiat ei et agit in ipsam calore innato non preualet:
46
ita vt in corpore hominis imprimat infrigidatio-
47
nem: aut calefactionem aut humectationem: aut
48
desiccationem vltra eam que est in homine. ¶ Nos
49
tamen per illud non significauimus quod comple〈-〉
50
xio eius sit similis complexioni hominis. Com-
51
plexio namque hominis non est nisi in homine.
52
¶ Et scias quod complexio est secundum duos modo scilicet
53
complexio prima et complexio secunda. Comple-
54
xio itaque prima est complexio proueniens ab elementis.
55
Et complexio secunda est complexio que prouenit
56
a rebus que in seipsis habent complexionem. sicut
57
verbi gratia complexio medicinarum compo〈-〉
58
sitarum: vt complexio tyriace: vnaqueque enim
1
medicinarum singularium tyriace complexionem habet sibi
2
propiam[*]propiam corrupt for propriam: deinde cum miscentur et componuntur
3
ita vt vniantur et adueniat eis commixtio aduenit
4
complexio secunda. ¶ Et hec quidem complexio secunda non
5
est ita quod non sit tota nisi ab arte: immo est quandoque etiam
6
a natura. lac enim commixtum in veritate est ex aqueitate et
7
caseitate et butyrositate. Et vnumquodque horum trium
8
est non simplex in natura: immo est commixtum et habet com〈-〉
9
plexionem sibi propriam. Et hec quidem complexio secunda est
10
ex operatione nature non ex operatione artis. ¶ Complexio autem
11
secunda est secundum duos modos: aut complexio fortis: aut
12
complexio debilis. ¶ Complexio vero fortis est verbi gratia
13
vt vnumquodque simplicium alij sit vnitum tali vnione vt
14
eius separatio calori nostro innato non solum sit dif-
15
ficilis: immo sit aliqua: cuius separatio calori
16
ignis sit difficilis: sicut corpus olei. Commixtio
17
inter humiditatem et siccitatem ipsius ad hoc perue〈-〉
18
nit vt igneitas deficiat in separando inter eas: immo
19
cum igneitas aqueitatem soluit vt eam subleuet tenen〈-〉
20
tur cum omnibus partibus eius partes terree: qua〈-〉
21
re non valet efficere earum subleuationem vt terree
22
subsistant: sicut potes illius simile videre in ligno
23
immo in plumbo et stanno. ¶ Cum ergo est complexio
24
cuius firmitudo est hec firmitudo tunc non est
25
longe quin sit complexio a separatione simplicium cu〈-〉
26
ius calor innatus qui est in nobis deficit: et que-
27
cunque ita est: est complexio firma. ¶ Si ergo fue〈-〉
28
rit equalis remanebit in corpore equalis vsque-
29
quo resoluat eius formam et corrumpat. Et si fuerit
30
decliuis ad dominium remanebit in corpore secundum
31
suum dominium vsquequo corrumpatur eius forma.
32
Et vniuersaliter quidem non prouenit ab ea nisi operatio vna.
33
¶ Cum autem complexio non est firma: sed debilis fa〈-〉
34
cilis ad disgregationem: tunc possibile est vt eius sim〈-〉
35
plicia separentur cum nostre nature operatio existit in ea et re〈-〉
36
moueatur vnum ab alio et sint diuersarum virtutum
37
et faciat vnum eorum operationem vnam et aliud contrarium
38
ipsius. ¶ Et cum medici dicunt quod medicine illius
39
virtus est composita ex virtutibus contrarijs non oportet: vt
40
ipsi intelligant a seipsis et tu ab eis. quod sit pars vna
41
ferens frigiditatem et caliditatem simul comparans vna〈-〉
42
quaque earum singulariter sicut ille que sunt diuise. nam illud
43
non est possibile: sed sunt in duabus partibus eius di-
44
uersis ex quibus ipsa est composita cum sua singula-
45
ritate. ¶ Et etiam non oportet vt existimes quod aliud ge〈-〉
46
nus medicinarum non sit compositum ex virtutibus contra〈-〉
47
rijs: quoniam omnes medicine sunt composite ex virtu-
48
tibus contrarijs: immo oportet vt intelligas ex hoc quod ipsi
49
significant per illud quod est actu habens virtutes contrarias: aut
50
potentia propinqua actui: quoniam in ipsa sunt partes diuerse:
51
quarum vna non efficit in aliam actum integrum facien〈-〉
52
tem totum similium virtutum similitudine completa: et non
53
adherent et vniuntur: ita vt cum earum vna in parte
54
membri continetur consequatur alteram cum ea contineri: quoniam
55
si ipsa fuerit similis virtutis non diuersificabitur eius
56
operatio in corpore penitus. ¶ Et si est adherentium
57
partium et diuersarum virtutum possibile est etiam
58
vt non diuersificetur eius impressio in corpore immo
1
sit vt cum pars simplicis in membro cotinetur con〈-〉
2
ueniat ei quod ei adheret ex simplici alio: et perue-
3
niat ex eis operatio et impressio quam ad ipsum ducunt
4
amborum operationes in omnibus partibus illius mem-
5
bri secundum equalitatem cum sit cum vnaquaque partium eius
6
impedimentum a complemento actionis eius fixum in ea nisi
7
sit pars membri recipiens ab vnoquoque duorum
8
simplicium absque alio et natura vtatur vno eorum et alterum
9
renuat: et hoc quidem est multotiens noster tamen ser〈-〉
10
mo non est in hoc. immo est in specie que est diuerse im〈-〉
11
pressionis propter rem in seipsa: non propter rem in alia. Et
12
illa quidem res est: quoniam simplicium eius commi-
13
xtio est debilis recipiens discretionem et simplicia
14
eius ipsam commiscentia sunt debilia vbi recipi〈-〉
15
unt impressionem ab impressione nostri caloris.
16
¶ Iste autem medicine simplices quibus dicimus
17
inesse virtutes contrarias sunt in quibus non est illa com〈-〉
18
mistio vniuersalis. ¶ De eis ergo alie sunt que sunt for〈-〉
19
tioris commestionis: et non possunt decoctio et ablu〈-〉
20
tio facere separationem inter virtutes earum: sicut
21
camomilla in qua est virtus resolutiua et virtus
22
stiptica: et cum coquitur in emplastris non separantur ab ea
23
vtreque virtutes: et alia sunt in quibus decoctio se〈-〉
24
parare potest inter eas sicut caules. substantia enim ip〈-〉
25
sorum commista est ex materia terrea stiptica et ex materia
26
subtili abstersiua nitrosa. Cum ergo coquitur in
27
aqua resoluitur substantia nitrosa abstersiua ab
28
ea in aqua: et substantia terrea stiptica remanet
29
et fit aqua eius solutiua et corpus eius stipticum
30
et similiter lens et fructus mandragore: et similiter alleum: in
31
ipso namque est virtus abstersiua et adustiua et hu〈-〉
32
miditas grauis: sed decoctio separat inter eas: et
33
similiter cepe et raffanus et reliqua. ¶ Et propter hoc di〈-〉
34
citur quod raffanus digerit et non digeritur. digerit.[*]digerit. corrupt for digerit [redundant period]
35
enim et non cum omnibus partibus suis: sed cum substantia
36
subtili tantum que est in ipso. cum ergo resoluitur ab eo
37
remanet substantia spissa que est in ipso inobedi-
38
ens virtuti digestiue viscosa. sed illa substantia
39
aliam incidit viscositatem. ¶ Et ex hoc com-
40
plexio sunt alia inter quorum simplicia ablutio
41
separare valet sicut endiuia et plurima olerum. eius
42
enim substantia est composita ex materia terrea frigida plu-
43
rima et ex materia subtili pauca. quare fit eius in〈-〉
44
frigidatio cum materia prima: et opilationum
45
apertio ab ea et penetratio ipsius plurima cum
46
materia altera et plurimum huius materiei sub〈-〉
47
tile est expansum super superficiem eius. Iam
48
enim eleuata est ad eam et aspersa super ipsam
49
cum ergo abluitur cum aqua resoluitur et non re〈-〉
50
manet ex ea aliquid vnde sit curandum. ergo
51
propter hanc causam preceperunt ne abluatur secundum
52
legem et medicinam. ¶ Et hac de causa plurime me〈-〉
53
dicinarum cum homo sumit eas infrigidant
54
vehementer: et cum ex eis fit emplastrum resol〈-〉
55
uunt verbi gratia sicut coriandrum cum enim sumitur
56
eius infrigidatio fortior fit. Et cum ex eo fit em-
57
plastrum quandoque resoluit verbi gratia scro〈-〉
58
fulas et proprie permixtum cum sauic: et illud ideo
1
quoniam est compositum ex substantia terrea aquo〈-〉
2
sa multe infrigidationis et ex substantia subtili re-
3
solutiua. Cum ergo sumitur aduenit calor innatus
4
et resoluit ab eo substantiam subtilem et non est pluri-
5
me quantitatis. ita vt in complexione impressionem faciat
6
immo deficit et remanet substantia eius singularis vltima
7
infrigidatione. Cum autem ex eo fit emplastrum videtur quod substantia ter〈-〉
8
rea non penetret in poris: neque efficit in eis impres-
9
sionem omnino. sed substantia subtilis secunda penetrat in eis
10
et digerit si ergo associatur aliquid ex substantia
11
frigida iuuat ad repellendum et vincit calorem innatum
12
et hoc quidem propinquum est ei quod ostendimus libro
13
primo de adustione cepe cum ex ea fit emplastrum et
14
de eius incolumitate cum comeditur. Et cum nos po〈-〉
15
suerimus vnam causam in ea propinquam huic opor-
16
tebit vt sit hec intentio nota certe. ¶ Et ex me〈-〉
17
dicinis quidem sunt in quibus videntur esse due sub-
18
stantie diuerse secundum naturam absque permestione[*]permestione i.e. permixtione omnino.
19
Et ex eis itaque sunt que sunt sensui apparentes
20
sicut paertes[*]paertes corrupt for partes citri. Et ex eis sunt que sunt ma-
21
gis occulte: videtur enim quod cortex persilij[*]persilij corrupt for psilij et quod est super
22
eius corticem sit fortis infrigidationis: et farina
23
medulle que est in ipso sit fortis calesactionis[*]calesactionis corrupt for calefactionis
24
ita vt forsitan sit medicina rubificans aut vice-
25
rans et cortex eius sit sicut velamen distinguens
26
inter ea. Si ergo bibitur non trium[*]trium corrupt for tritum. non dimittitur
27
durities sue corticis vt penetret virtus medulle
28
eius et quod est intra ipsum ad suum exterius. immo
29
operatur cum eo quod ex ipso apparet ex sua mucil-
30
lagine. Quod si conteratur forsitan illud quod dicitur de
31
ipso quod est venenum est propter apertionem medul〈-〉
32
le eius et sui interioris. Et videtur quod illud quod ex
33
eo est contritum disrumpat exituras. Et illud quod est
34
antegrum[*]antegrum corrupt for integrum ex eo faciat eas crudas et refrenet eas propter
35
hanc causam. Sufficiat quantitas hec in dando hanc radicem.
36
¶ De cognitione virtutum complexionum medi〈-〉
37
cinarum singularium per experimentum. Capitulum .II.
38
MEdicinarum cognoscuntur virtutes
39
ex duabus vijs vna earum est semita ex〈-〉
40
perimenti. Et altera est ratiocinationis
41
semita. ¶ Nos vero in experimento
42
sermonem premittamus. Dicemus ergo quod ex-
43
perimentum ad cognitionem virtutis medicine cum fi-
44
ducia non perducit nisi post obseruationem septem
45
conditionum. ¶ Una est vt sit medicina vacua a quali-
46
tate acquisita est caliditate accidentali aut frigidi-
47
tate accidentali: aut qualitate que accidat ei cum alte〈-〉
48
ratione in sua substantia aut vicinitate alterius.
49
Aqua enim quamuis frigida sit natura tamen cum calefit calefacit
50
dum permanet calida et euforbium: quamuis sit na-
51
tura calidum tamen cum infrigidatur infrigidat dum per-
52
manet frigidum et amigdala: quamuis sit equalis
53
subtilis. tamen cum fit rancida calefacit potentia. et caro
54
piscium quamuis sit frigida: tamen cum salitur calefacit potentia.
55
¶ Et secunda est vt illud in quo experitur egritudinem.
56
habeat singularem: nam si egritudo est composita et in ea
57
sunt due res significantes duas curationes contrarias et
58
experiatur in ambabus medicina et conferat nescimus
1
causam in illo vere verbi gratia cum homo habet febrem flegmaticam
2
et datur ei in potu agaricus et remouetur febris eius
3
non oportet vt iudicemus agaricum esse frigidum: quoniam confert
4
egritugini[*]egritugini corrupt for egritudini calide que est febris. immo forsitan non
5
confert nisi propterea quod resoluit materiam flegmaticam et euacuat ean-
6
dem. et cum deficit materia remouetur febris flegmatica: et hec
7
quidem vere est iuuamentum per se permixtum iuuamento
8
per accidens. per se quidem cum comparatione ad materiam. sed per ac〈-〉
9
cidens cum comparatione ad febrem. ¶ Et tertia est vt me〈-〉
10
dicina sit experta iam in duobus contrarijs ita vt eum vtrique
11
eorum simul conferat. non iudicetur quod sit contraria complexio〈-〉
12
ni alicuius eorum. et fortasse confert vni eorum per se et
13
alteri per accidens: sicut scamonea si experiamur ipsam
14
in egritudine frigida non est longinquum quin conferat
15
et calefaciat. Et cum experimur ipsam in egritudi〈-〉
16
ne calida sicut est febris tertiana non elongant[*]elongant corrupt for elongat
17
quin conferat in euacuando coleram. cum ergo ita sit non
18
acquirit nobis experimentum fiduciam caliditatis aut frigidi〈-〉
19
tatis: nisi postquam scimus quod vnam duarum rerum effi-
20
cit per se et efficit alteram per accidens. ¶ Et quarta
21
est vt sit virtus que est in medicina opposita et
22
quod equatur ei de potentia egritudinis. Sunt enim me-
23
dicine quedam quarum caliditas minoratur a frigiditate egritu〈-〉
24
dinis alicuius. quare penitus in eam non agit. et quandoque
25
cum administratur in infrigidatione aliqua leuiorem illa
26
facit calefactionem oportet ergo vt experiatur prius in de-
27
biliori. et secundum gradus fiat processio paulatim do-
28
nec sciatur virtus medicine et non dubitetur. ¶ Et quinta
29
est vt obseruetur tempus in quo apparet eius impressio
30
et operatio nam si in primis cum administratur apparet:
31
confidere facit quod efficit illud per se. et si fuerit opera-
32
tio que in primis apparet ex ea contraria ei que apparet
33
in fine: aut in principio rei non apparet ex ea opera〈-〉
34
tio: deinde in fine rei apparet ex ea operatio tunc erit
35
locus ambiguitatis et dubietatis. forsitan enim
36
efficit illud quod operetur per accidens quan〈-〉
37
do efficit in primis operationem occultam quam sequitur per
38
accidens hec operatio alia apparens. Et hec quidem
39
dubietas est et ambiguitas et hesitatio in virtute
40
medicine. Existimatio vero quod eius operatio non sit ni〈-〉
41
si per accidens quandoque vigoratur cum eius operatio non ap〈-〉
42
paret nisi post separationem obuiationis membri
43
nam si per se efficeret per se operaretur dum obuia〈-〉
44
ret. impossibile enim et vt destruat dum obuiat et
45
operetur dum non obuiat. Et hoc quidem est iudi〈-〉
46
cium plurimum sufficiens. ¶ Quandoque vero con-
47
ueniens est vt in quibusdam corporibus efficiat
48
suam operationem que est per se post operatio-
49
nem suam quem est per accidens. Et illud est cum iam
50
acquisierit virtutem extraneam vincentem virtu〈-〉
51
tem naturalem sicut aqua calida. in presenti enim cale〈-〉
52
facit: in die vero secundo aut in hora in qua remo〈-〉
53
uetur ab ea eius impressio accidentalis facit perue-
54
nire in corpore frigus proculdubio propter conuersio〈-〉
55
nem partium peruiarum ad dispositionem naturalem frigoris
56
quod debet habere. ¶ Et sexta est vt obseruetur
57
processus operationis eius secundum assiduationem: aut
58
secundum plurimum. nam si non fuerit ita tunc processio
1
operationis ab ea est per accidens: quoniam res naturales
2
procedunt a principijs suis aut semper aut secundum plurimum.
3
¶ Et septima quidem est vt experimentum sit in cor〈-〉
4
pore hominis. nam si experiatur in corpore non hominis pos-
5
sibile est vt fallat duobus modis. vnus eorum est
6
quoniam possibile est vt sit medicina comparata ad corpus hominis
7
calida et comparata ad corpus leonis et equi frigida cum
8
hec medicina est calidior homine et frigidior equo vel leo-
9
ne. et videtur secundum quod existimo quod sit reubarbarum frigidum com-
10
paratum ad equum et sit comparatum ad hominem calidum.
11
Et secundus quoniam quandoque comparata ad vnum duorum corporum
12
habet proprietatem quam non habet comparata ad corpus secundum
13
sicut napellus. corporatus[*]corporatus corrupt for comparatus enim ad corpus hominis habet
14
proprietatem venenosam quam non habet comparatus ad corpus tur〈-〉
15
di. isti ergo sunt canones quos obseruare oportet in
16
cognitione virtutum medicinarum ex via experimenti.
17
¶ De cognitione virtutum medicinarum sin〈-〉
18
gularium per ratiocinationem. Capitulum .III.
19
COgnitionis autem virtutum medicina-
20
rum singularium per ratiocinationem
21
canones. Alij sumuntur ex velocitate
22
conuersionis earum ad ignem et calefactionem.
23
et ex tarditate conuersionis ipsarum. ¶ Et ex velocita〈-〉
24
te congelationis earum tarditate congelationis ipsarum.
25
¶ Et alij summuntur[*]summuntur corrupt for sumuntur ex odoribus: et alij ex sapo-
26
ribus. ¶ Et quandoque sumuntur ex coloribus. et quandoque
27
sumuntur ex operationibus et virtutibus notis ex
28
quibus acquiruntur significationes sue manifeste
29
super virtutes ignoratas. ¶ Uia autem prima est
30
quoniam rerum similium in constitutione essentie scilicet in rari〈-〉
31
tate et spissitudine quecunque recipit calefactionem
32
velocius est calidior et quecunque recipit infrigidatio〈-〉
33
nem velocius est frigidior. Et vna causarum in hoc est: quoniam
34
res quandoque calefit velocius alia agente existente vno:
35
quoniam in seipsa est calidior altera et neque infrigidat ip〈-〉
36
sam nisi frigus accidens. Cumque aduenit caliditas
37
exterior et consentit ipsi virtus calida innata que
38
est ipsa equatur alij in causa exteriore et superfluit illi in
39
virtute que est in ipsa et fit calidior: et secundum hoc co-
40
gnosces dispositionem eius que infrigidatur
41
velocius. et post illud in danda causa eius est sermo
42
prolixus de quo intromittit se ille qui loquitur in
43
principijs naturalibus preter medicum. Cum autem vna
44
earum est maioris raritatis: et altera moioris[*]moioris corrupt for maioris spis〈-〉
45
situdinis: tunc illa que est maioris raritatis quamuis
46
sit similis alij in frigiditate et caliditate ipsius. tamen pa〈-〉
47
titur velocius propter debilitatem sui corporis. ¶ Res
48
autem quarum proprietas est vt congelentur et ille quarum
49
proprietas est vt inflammate igniantur possibile est
50
vt adinuicem comparentur ergo quecunque est velo-
51
cioris congelationis. et eius essentia est sicut essen〈-〉
52
tia alterius est frigidior et quecunque est velocioris in〈-〉
53
flammationis: et eius essentia est sicut essentia al-
54
terius est calidior propter illud quod diximus prius
55
Nos enim non dicimus quod res sit calidior et frigidior
56
nisi cum comparatione ad impressionem caliditatis
57
innate in ipsa que est in nobis. Et cum ipsa est lon〈-〉
58
ginquiora congelatione et velocior ad inflammatio〈-〉
1
nem. tunc iudicamus quam[*]quam corrupt for quod ipsa est in impressione
2
a caliditate nostra innata illo modo. Principia
3
vero ista demonstratione ostensa sunt sicut oportet in
4
scientia naturali. ¶ Cum autem due res diuersificantur in
5
raritate et spissitudine. deinde inuenitur spissior
6
ex eis inflammationis vehementioris et tardio-
7
ris congelationis. tunc iudica proculdubio quod est
8
calidioris substantie. et similiter cum inuenis raram tar-
9
dioris inflammationis tunc scias quod est fortioris
10
frigoris. ¶ Si autem inuenis raram ex eis velocio〈-〉
11
ris inflammationis non conuenit tibi vt iudicium
12
des et ponas ipsam propter hanc causam fortioris
13
caliditatis. Fortasse enim raritas est causa in velocita〈-〉
14
te inflammationis eius: sicut si tu inuenis raram
15
ex eis velocioris congelationis non conuenit ti-
16
bi omnino vt des iudicium et ponas eam propter hanc
17
causam velocioris frigoris. Forsitan enim raritas est
18
causa in velocitate congelationis eius propter debi〈-〉
19
litatem corporis ipsius et velocitatem passibi-
20
litatis eius sicut vinum. quamuis enim ipsum sit calidio〈-〉
21
ris complexionis quam oleum de cucurbita: tamen velo-
22
cius congelatur quam illud oleum. immo illud oleum den-
23
satur et non congelatur sed vinum congelatur. ¶ Re〈-〉
24
rum enim quedam sunt que congelantur absque
25
condensatione. Et sunt quedam earum que conden〈-〉
26
santur absque congelatione. huius autem cognitio
27
in scientia existit naturali. ¶ Rerum autem recipientium
28
condensationem cum equantur in constitutione
29
substantie que magis recipit condensationem ex fri〈-〉
30
gore est frigidior earum. Et plurime quidem res non congelan〈-〉
31
tur nisi in calore. et res quarum proprium est in calo〈-〉
32
re congelari omnes resoluuntur per frigus sicut res que
33
congelantur ex frigore omnes resoluuntur calore. Calor autem
34
congelat siccitate et frigus congelat spissitudine secundum
35
sententiam Galieni. Ueruntamen sententia philosophi primi diuer-
36
sa est ab ea in re modica sed illius perscrutatio in
37
alia continetur scientia. Et cum sint quedam earum
38
medicinarum calidiores. sed sunt grossiores pos-
39
sibile est vt ipse suscipiant congelationem sicut su〈-〉
40
scipiunt ille que sunt frigidiores eis propter grossitu-
41
dinem suam. Et cum sint quedam frigidiores: sed
42
sunt subtiliores possibile est vt suscipiant inflam-
43
mationem. sicut recipiunt ille que sunt calidiores
44
eis propter subtilitatem sui. ¶ Condensatio autem et
45
congelatio non significant augmentum in caliditate
46
neque augmentum in frigiditate. plerumque enim conden-
47
satur terreitas que est in eis. et res propter multi〈-〉
48
tudinem aqueitatis et aeritatis rarificantur. Et
49
multotiens accidit aeritati vt infrigidetur et con〈-〉
50
uertatur in aqueitatem et rarificetur composi-
51
tum et fiat frigidum. Et multotiens resoluitur
52
aqueitas frigida propter igneitatem feruentem in
53
eis et conuertit eam in aeritatem et condensat ipsam
54
quemadmodum accidit spermati ex condensatio-
55
ne cum ergo separatur ab eo calor igneus subti-
56
liatur et non prohibet terreitas quin sit cum ea
57
igneitas superflua: quare possibile est vt sit diui〈-〉
58
sio prima vehementis caliditatis: et non prohi-
1
betur aqueitas quin eam ingrediatur aeritas non
2
superans virtute eius: et sit diuisio secunda vehementis
3
frigiditatis aut igneitas vincat et sit vehementis calidi-
4
tatis valde. ¶ Ex alijs autem canonibus necesse est
5
modicos[*]modicos corrupt for medicos rem vnam scire: quoniam non est possibile vt sapore[*]sapore corrupt for sapores
6
dulcis et amarus et acutus sint nisi in substantia cali〈-〉
7
da: neque ponticus stipticus et acetosus nisi in substantia
8
frigida. ¶ Et similiter odores boni acuti non sunt nisi in
9
substantia calida et colores albi in corporibus congela-
10
tis in quibus est humiditas. Et colores nigri non
11
sunt nisi in substantia frigida. ¶ Et colores albi in quibus
12
est siccitas et puluerizatio non sunt nisi in substantia ca〈-〉
13
lida et nigri in vtrisque rebus sunt econtrario. Frigus
14
enim albificat humidam substantiam et denigrat siccam: et ca-
15
lor denigrat humidam et albificat siccam. Et hoc qui-
16
dem verum est et necessarium. ¶ Ueruntamen hic est causa alia propter
17
quam significationes iste quandoque diuersificantur et proprie
18
in odore et colore et proprie in colore.[*]colore. corrupt for colore [redundant period] suo. ¶ Et il〈-〉
19
lud est quod nos iam ostendimus quod corpora medicina〈-〉
20
lia commiscentur ex elementis contrarijs quandoque commixtione prima:
21
et quandoque commixtione non prima: immo magis digna
22
vt vocetur complexio secunda. et possibile est ergo in hac complexione secunda
23
vt vni duorum elementorum iam aduenerit complexio qua mereatur
24
colorem aut odorem aut saporem. et aduenerit ei il-
25
lud quod iam meretur: et vt alij elemento iam aduenerit
26
complexio diuersa illi complexioni: et sit possibile vt in ea me〈-〉
27
reatur colorem contrarium illi colori: aut odorem aut sa-
28
porem contrarios primis. Et sit possibile vt ea non mereatur
29
contrarium primo. ¶ Quod si iam meretur colorem contrarium illi:
30
deinde sint equalis quantitatis peruenit in commixto secundo
31
color compositus ex duobus coloribus. et si sunt
32
diuersa continetur in secundo commixtio[*]commixtio corrupt for commixto color magis de-
33
cliuis ad vnum duorum colorum. si autem secundum non meretur
34
colorem omnino: et similiter odorem aut saporem et sint equalia:
35
qui in eis reperitur: color est primus et odor est pri〈-〉
36
mus. Et si sint iam fracta propter commixtionem partium pri〈-〉
37
uatarum minutarum vel inimica alijs contrarijs et
38
colori secundo non fit impressio penitus: quoniam hoc etiam fran〈-〉
39
gitur fractione peruij permixti colorato: et quasi illud cor〈-〉
40
pus videtur verbi gratia album. Et est possibile vt sit vir-
41
tus eius non virtus albi per hoc quod est album. sed
42
est ei virtus alia opposita prime. Nam cum est cor-
43
pus permiscendum priuatum colore ita vt sicut est equa-
44
lis quantitatis sit equalis in potentia est virtus compre〈-〉
45
hensa inter duas virtutes equales. ¶ Si autem est
46
fortius plurimum colorato est impressio virtuti contrarie
47
virtuti corporis associati albedini: et est albedo
48
verbi gratia faciens necessarium vt sit frigidum et ipsum est
49
calidum subito hoc est quando est equalis quantitatis.
50
¶ Cum autem est verbi gratia hoc quod non habet co-
51
lorem contrarium pauce quantitatis comparatione ad illud scilicet plu-
52
rime qualitatis: et virtutis non imprimit penitus
53
impressionem in colore illius alterius et vin-
54
cit illud virtute victoria vehementi ita vt sit
55
color eius quasi non habeat virtutem innatam omnino.
56
Considera ambas dispositiones in libra lactis cui si
57
permisceas duos aureos euforbi[*]euforbi corrupt for euforbij ita permiscen-
58
do: vt sint quasi res vna est permixtum ex eis ca-
1
lefaciens in vltimo et sensus non discernit en-
2
forbium ex eis vtrisque: neque colorem eius neque
3
priuationem ipsius a colore si est priuatum colo〈-〉
4
re. et neque videt nisi albedinem puram: et nos qui〈-〉
5
dem veraces erimus quod hec albedo est substantie frigide
6
verbi gratia si posuerimus quod lac est frigidum et
7
mentiemur si dixerimus quod hec substantia confusa est
8
frigida. Et illud ideo quoniam hec albedo non est colo[*]colo corrupt for color
9
huius corporis confusi permixti ex parte vnde
10
est confusum et permixtum: sed est color vnius
11
simplicium eius vincentis quantitate victi virtu-
12
te que sensata est ex eo: et ita oportet vt tu formes
13
dispositionem in albo natura que est commixtioni que
14
est in vltimo caliditatis: et videtur quod sit frigidum
15
sicut piper album. quemadmodum enim hoc
16
est permixtum arte. similiter quandoque commisce-
17
tur natura et est forma existens hec forma.
18
¶ Harum quidem qualitatum sensatarum:
19
quedam sunt digniores vt efficiat in eas impres-
20
sionem manifestam illud quod eis permiscetur
21
ex contrario: et dum perseuerant qualitates ea〈-〉
22
rum vere sensate et non sentiuntur in eis contra〈-〉
23
rie earum sunt vincentium virtutum: et hoc qui-
24
dem est in saporibus non secundum quod sit necessarium:
25
sed secundum quod est plurimum. et post sapores est in odo〈-〉
26
ribus. et post vtrosque est in coloribus et in colo-
27
ribus quidem est sicut sine fiducia cum eo.
28
¶ Et ex causis quidem in quibus sapores vin〈-〉
29
cunt odores in hoc capitulo est aduentus eorum ad sen〈-〉
30
sum cum obuiatione. Sunt ergo digniores vt perducant
31
ex omnibus partibus medicine virtutem: sed odores et
32
colores imprimunt sine obuiatione partium suorum cor〈-〉
33
porum. quare possibile est vt perueniat ad sensum ex parti-
34
bus habentibus odorem vapor ex subtili partium eius
35
et inobediens fiat vapor spissus partium eius et non
36
vaporet et possibile est vt perueniat ad ipsum color
37
manifesti et est vincens sine victo occulto. ¶ Et
38
quoniam odores quandoque significant sapores sicut odor
39
dulcis et acetosi et acuti et amari: tunc sunt odo〈-〉
40
res sequentes sapores. ¶ Sapores ergo in si-
41
gnificatione sunt plus veri: deinde odores post
42
colores. ¶ Amplius si in saporibus non ca-
43
deret etiam hec compositio predicta non esset
44
opium in amaritudine sua cum frigiditate superflua.
45
¶ Hic autem error qui accidit in saporibus
46
cadit in parte frigoris plusquam in latere caloris.
47
scilicet vt insit medicine sapor significans caliditatem
48
cum sit frigida. hec enim plus est quam vt medici-
49
ne insit sapor significans frigus cum sit calida:
50
quoniam calor in pluribus dispositionibus est for-
51
tioris impressionis et manifestioris operatio-
52
nis et magis penetrans. ¶ Si ergo frigido sit
53
permixtum in complexione naturali calidum
54
summa virtutis cuius sit summa frangens frigus
55
quod ei opponitur: est dignus vt appareat ei sapor
56
frangens saporem ipsius: cum sit calidum in omnibus
57
dispositionibus magis penetrans et magis vin〈-〉
58
cens: et dignius vt ferat sapores et odores.
1
¶ Et propter hanc causam non inuenis acetosum: aut
2
ponticum in quo non est permixto sensu quod sit cali-
3
dum secundum plurimum sue complexionis: sicut inuenis amarum et
4
mordicatiuum frigidum secundum plurimum sue complexionis verumtamen
5
hoc est plurimum et multo pluris plurimitatis quam ali〈-〉
6
ud sed non est necessarium. ¶ Et postquam scis canonem
7
istum oportet nunc vt narremus tibi illud quod dicunt me〈-〉
8
dici de saporibus et odoribus et coloribus. Ip〈-〉
9
si enim ponunt sapores simplices nouem: quamuis sint
10
penitus octo sapores et vnus priuatus sapore:
11
et est insipidus vel almasch vel almase: cuius sa-
12
por penitus non comprehenditur: sicut aqua ipsi enim
13
nominant saporem omne quod gustu iudicatur tali iudicio
14
quod est actu. aut iudicio quod est potentia non effi-
15
ciens omnino et est illud quod non habet saporem. et est secundum
16
duos modos scilicet aut insipidum priuatum sapore secundum ve-
17
ritatem: aut insipidum priuatum eo apud sensum. ¶ In〈-〉
18
sipidum autem secundum veritatem est cui non inest sapor secundum
19
veritatem. Et insipidum apud sensum est illud quod
20
in seipso habet saporem. Uerum propter vehementiam sue
21
spissitudinis non resoluitur ex eo aliquid quod lingue
22
admisceatur et comprehendat ipsum: deinde cum inge-
23
niatur vt resoluantur partes eius et vt subtilientur sen-
24
tit saporem eius sicut es adustum et ferrum. lingua enim
25
non consequitur ex eis saporem: quoniam non resoluitur ex substantia
26
amborum aliquid perueniens ad humiditatem positam
27
in lingua que est media in sensu gustus. Et si in〈-〉
28
genietur vt in partes minimas conuertatur apparebit
29
eius sapor fortis. ¶ Sapores autem sunt octo quos
30
ipsi debent qui sunt vere sapores post insipidum. Et
31
sunt dulcedo amaritudo acuitas salsedo aceto〈-〉
32
sitas ponticitas stipticitas et vnctuositas. ¶ Et
33
dicunt quod substantia ferens saporem: aut est spissa ter-
34
rea. aut est subtilis aut media et eius virtus est
35
calida aut frigida aut equalis. ¶ Spissa igitur terrea
36
si est calida tunc est amara et si est frigida est pontica.
37
et si est equalis. tunc est dulcis. ¶ Et subtilis si est
38
calida tunc est acuta. et si est frigida tunc est acetosa. et si
39
est equalis tunc est vnctuosa. ¶ Et media in spissi〈-〉
40
tudine et subtilitate. si est calida tunc est salsa. et si
41
est frigida tunc est stiptica: et si est equalis. tunc dicunt
42
quidam quod est insipida: et insipida sunt verba.
43
¶ Acutum autem est calidus[*]calidus corrupt for calidius. deinde amarum. dein-
44
de salsum: quoniam acutum est fortius ad resoluen-
45
dum et ad incidendum et abstergendum quam
46
amarum: deinde salsum est sicut amarum con〈-〉
47
fractum cum humiditate frigida quod significat illud quod di-
48
ximus in modo generationis eius: et similiter cum salsum cale-
49
fit a sole aut igne: aut separatione aqueitatis frangen〈-〉
50
te virtutem caloris fit amarum: a[*]a corrupt for et similiter baurac[*]baurac i.e. baurach et sal
51
amarum calidius est sale quod comeditur. ¶ Ponticum
52
vero est frigidius: deinde stipticum postea acetosum: et
53
propter hoc in omnibus fructibus qui dulcescunt prius
54
est ponticitas vehementis infrigidationis. Cum ergo
55
currunt in eis aqueitas et acritas ita vt temperentur pa〈-〉
56
rumper cum aeritate et calefactione solis digestiua de-
57
clinant ad acetositate sicut acresta: et inter illud
58
trahunt ad stipticitatem parumper cum ponticitate. deinde
1
permutantur ad dulcedinem cum agit in eis caliditas di〈-〉
2
gestiua sicut vua. Et quandoque permutatur ex ponticita〈-〉
3
te ad dulcedinem absque acetositate sicut oliue.
4
¶ Acetosum vero quamuis sit minus frigidum quam sti-
5
pticum: tamen in pluribus est pluris infrigidationis eo propter sui
6
subtilitatem et penetrationem suam. ¶ Ponticum autem
7
et stipticum sunt in sapore propinqua: sed stipticum
8
non contrahit nisi quod de lingua manifestum est. ponticum
9
vero contrahit et exasperat quod manifestum est et occultum.
10
Et ex eis quidem que valent ad exasperationem eius scilicet pon〈-〉
11
tici est quod ipsum non diuiditur propter sui spissitudinem in
12
partes minimas velociter neque continuantur adinui〈-〉
13
cem velociter. Et propter has duas causas ipsarum casus
14
in lingua separatur sensibiliter quare diuersificatur propter
15
stipticitatem suam in partibus eius et diuersificatur si-
16
tus earum et exasperantur. Et ad illam diuersitatem iuuat
17
diuersitas partium membri in poris suis et suis conti-
18
nuationibus. ¶ Et ponticum quidem est subtilians et
19
magis intrans. Acutum vero et amarum sunt linguam
20
radentia rasione: sed amarum non radit nisi quod de
21
lingua apparet. Acuti autem abrasio et eius separatio
22
est profunda: quoniam est subtilis substantie profundans: sed
23
amarum est grauis substantie sicce. et propter illud ipsius pu〈-〉
24
rum non recipit putrefactionem ex qua animal generatur:
25
neque purum ipsius nutrit animal. et propter siccitatem suam
26
amarum quod abradit: abradit cum exasperatione aliqua.
27
¶ Ex eis autem que caliditatem acuti amari calidita-
28
tem fortiorem efficiunt est ipsius penetratio. qua〈-〉
29
re vehementer incidit et vehementer resoluit ita
30
vt corrodat et putrefaciat et perueniat ad hoc vt
31
interficiat. ¶ Dulce vero et vnctuosum ambo
32
dilatant linguam et leniunt eam faciendo currere
33
illud quod frigus lesit et congelauit absque resolutione:
34
et remouent ipsius asperitatem. verum vnctuo〈-〉
35
sum facit illud absque calefactione manifesta: et
36
dulce facit illud cum calefactione. Quapro-
37
pter digerit dulce plus: dicunt medici. Dulce
38
non factum est suaue vel delectabile: nisi quia
39
taliter abstergit grossitudinem quod eam aptat et
40
et[*]etet corrupt for et lenit eam et currere facit ipsam et remouet im〈-〉
41
pedimentum congelationis eius absque incisio〈-〉
42
ne et separatione continuitatis et obuiatione la〈-〉
43
boriosa et neque calefacit cum calefactione noci〈-〉
44
ua: immo delectabili sicut est delectatio aque
45
temperate calide cum effunditur super corpus.
46
¶ Sermo vero differentie distinguens in hoc
47
apud illum est: qui est altioris gradus quam medi〈-〉
48
ci. ¶ Et non oportet quidem vt sit illud quod
49
est dulcius nutribilius neque illud quod est sa-
50
uius[*]sa-uius corrupt for suauius est nutribilius: quamuis sit impossibile
51
quin in omni nutriente apud medicos sit dul-
52
cedo aliqua verumtamen nutrimentum alijs
53
indiget conditionibus preter dulcedinem hanc.
54
¶ Et vnctuosum comparatum est dulci.
55
Spissum vero quod ad vtrumque eorum con-
56
uertitur comparatione caliditatis proportio-
57
nalis conuertitur ad dulcedinem cum est in〈-〉
58
mixtio sue subtilitatis cum aqueitate et pauca
1
aeritate: et conuertitur ad vnctuositatem cum est in〈-〉
2
tensio[*]intensio cf. Venice 1564: intentio sue subtiliationis cum aqueitate delectabili
3
et permiscetur ei aeritas plurima cuius introitus ad
4
aqueitatem sit vehemens. ¶ Amarum autem et salsum lin-
5
guam abradunt: verumtamen salsum abradit leuiter et la〈-〉
6
uat et non exasperat et iuuat ipsum ad illud aduentus
7
obuiationis sue membro ad omnes partes eius cum equa-
8
litate propter sui subtilitatem: sed ipsum tamen ledit os stomaci.
9
amarum vero abradit ita vt exasperet et iuuat ipsum ad
10
illud diuersitas locorum suorum secundum quod diximus.
11
¶ Acutum vero et acetosum mordicat linguam: sed
12
acutum mordicat eam vehementer cum calefactione.
13
Et acetosum mordicat eam mediocriter absque ca-
14
lefactione. ¶ Et salsum quidem prouenit ex resolutione ama〈-〉
15
ri in insipido aquoso. cum ergo congelatur sicut aqua cineris fit
16
salsum. ¶ Et acetosum prouenit ex conuersione dulce〈-〉
17
dinis cum diminutione caliditatis: aut digestione pon〈-〉
18
ticitatis cum augmento humiditatis et caliditatis: et
19
eius substantia secundum summam rei est substantia humida: et similiter dul〈-〉
20
ce. substantia enim eius ad humiditatem pertinet: sed substantia ama-
21
ri: et pontici ad siccitatem. ¶ Operationes autem dulcis
22
sunt digestio et lenificatio et multiplicatio nutrimen〈-〉
23
ti et natura diligit ipsum et virtus attractiua attrahit
24
ipsum. ¶ Et operationes amaritudinis sunt abstersio
25
et exasperatio. et operatio ponticitatis est contractio si est debi-
26
lis et expressio si sit fortis. ¶ Et operationes stiptici-
27
tatis sunt contractio et inspissatio et induratio et reten〈-〉
28
tio. ¶ Et operationes vnctuositatis sunt lenificatio
29
et lubrificatio et coctio parua. ¶ Et operationes acui〈-〉
30
tatis sunt resolutio et incisio et putrefactio. ¶ Et
31
operationes salsedinis sunt abstersio: ablutio: et exicca〈-〉
32
tio: et prohibet putrefactionem. ¶ Et operationes ace〈-〉
33
tositatis sunt infrigidatio et incisio. ¶ Et quandoque ag-
34
gregantur duo sapores in substantia vna sicut est aggre〈-〉
35
gatio amaritudinis et stipticitatis in licio: et nomina〈-〉
36
tur horribilitas: et sicut aggregatio amaritudinis
37
et salsedinis in lacubus et nominatur turpitudo. et sicut
38
aggregatio acuitatis et dulcedinis in melle cocto.
39
et sicut aggregatio amaritudinis et acuitatis et sti〈-〉
40
pticitatis in melongena. et sicut aggregatio amari〈-〉
41
tudinis et insipiditatis in endiuia. ¶ Et quandoque ad〈-〉
42
iuuant se ea que proueniunt ex duobus saporibus: ad
43
confortandum illud quod prouenire debebat ex vno sa-
44
pore. ¶ Acuitas enim et mordicatio remanentis
45
in aceto ex vino faciunt ipsum vehementioris infri〈-〉
46
gidationis: quoniam acuitas et mordicatio aperiunt
47
transitus et adiuuant ad penetrandum et non perueniunt
48
in aceto ad hoc: vt ipsum calefaciant ita quod inde fit
49
curandum. ergo fit infrigidatio aceti magis profundans.
50
¶ Et quandoque iuuant se ea que proueniunt ex duobus
51
saporibus ad confringendum illud quod prouenit ex
52
vno sapore: sicut acetositas et ponticitas in acre〈-〉
53
sta. ponticitas enim acreste prohibet eius acetositatem
54
ab infrigidatione vltima. ¶ Et quandoque essentia iuuat
55
qualitatem et quandoque est contraria iuuans quidem est sicut
56
subtilitas que associatur acetositati: et ponit in-
57
frigidationem eius magis profundantem. contraria vero
58
est sicut spissitudo que associatur lacti in acetoso:
1
et ponit infrigidationem eius breuiori spacio.
2
¶ Et quandoque accidit vt sint quidam sapores non
3
puri: et deinde purificentur secundum tempus sicut aque acre-
4
ste. cum enim super ipsam prolongatur tempus purificatur eius
5
acetositas propter multitudinem eius quod residet ex
6
pontico et reliquis. ¶ Et quandoque accidit vt sint qui-
7
dam sapores puri et permiscet eos tempus cum alijs
8
sicut mel. tempus enim ipsum amarum efficit et acuit au〈-〉
9
gmentata acuitate et amaritudine: et sicut vigo〈-〉
10
rat amaritudo temporis et eius acuitas expressionem
11
vue. nam tempus in primis dat amaritudinem permi-
12
xta terra. deinde incipit in ipsa puritatem et clari-
13
ficationem facere. ¶ Cum ergo permiscentur ponticum
14
et amarum fit abstersio cum stipticitate et est conueni-
15
ens consolidationi exiturarum in quibus est laxitas
16
pauca: et conuenit omni solutioni cuius causa est opilatio: et
17
confert spleni vehementer si amaritudo non est in
18
eo debilis et omnia quidem que sunt huiusmodi conferunt
19
stomaco et epati. ¶ Amarum enim absolutum et acutum
20
absolutum nocent visceribus. Et si associatur eis
21
stipticum conferunt. nam ipsa sua amaritudine ra〈-〉
22
dunt: et cum eo quod est eis de stipticitate seruat vir〈-〉
23
tutem viscerum. ¶ Et quandoque est in stiptico amaro[*]amaro corrupt for amaritudo
24
immo in stiptico in quo non apparet multitudo
25
amaritudinis virtus soluens coleram citrinam et
26
aquositatem cum expressione. et non est in ipso virtus
27
soluens flegma viscosum et proprie stipticitas est for-
28
tior amaritudine: et hoc est sicut absinthium. ¶ Omne
29
autem dulce cum stipticitate visceribus est amicum: quoniam
30
est suaue et confortans etiam. Et prohibet exasperatio-
31
nem meri: quoniam est simile temperato. ¶ Et omne exiccatiuum
32
propter ponticitatem suam: aut stipticitatem cum
33
est in eo vnctuositas aut insipiditas: aut dulce〈-〉
34
dor: et vniuersaliter quod prohibet mordicationem est ge〈-〉
35
neratiuum carnis. ¶ Si autem est stipticum cum acui〈-〉
36
tate et amaritudine et est compositum ex substan〈-〉
37
tia ignea et terrea est conueniens vlceribus et exi〈-〉
38
turis in quibus est humiditas mala: et est conue-
39
niens valde ad consolidandum. ¶ Et quandoque fit com-
40
positio ex virtutibus istis secundum compositionem materierum
41
earum: et saporem secundum ratiocinationem quam condi〈-〉
42
tionauimus ante. ¶ Hec ergo sunt que diximus
43
de saporibus et que sequuntur secundum ipsarum prin〈-〉
44
cipia. ¶ Sermo autem verificans in his rebus
45
est sapientie naturali: sed medico quantitas hec
46
sufficit assumpta ex eis. ¶ Odores vero pro〈-〉
47
ueniunt a caliditate et proueniunt a frigidita-
48
te: sed eorum olfacio[*]olfacio corrupt for olfactio et ipsorum sternutatio est
49
caliditas secundum plurimum: quoniam causa plurima
50
in propinquitate odorum ad virtutem odorandi
51
est substantia subtilis vaporosa: quamuis sit iam conces-
52
sum: quod sit secundum semitam conuersionis aeris preter
53
resolutionem alicuius rei ex habente odorem:
54
verumtamen est primum si secundum[*]si secundum corrupt for secundum plurimum. ¶ Omnes ergo odo〈-〉
55
res ex quibus sentitur mordicatio declinat[*]declinat cf. Venice 1564: aut qui declinant ad la-
56
tus dulcedinis sunt calidi. et illi ex quibus sen〈-〉
57
titur acetositas et charagiati roralis omnes sunt
58
frigidi. Et bene redolentia secundum plurimum
1
sunt calida nisi illa quibus associatur roralitas: vt et
2
sedatio spiritus et anhelitus: vt camphora et nenu-
3
far. Corpora enim amborum non euacuantur ex substantia
4
infrigiditate associata odori vsque ad cerebrum.
5
¶ Omne ergo bene redolens est calidum: et
6
similiter omne alefeniati: quare propter illud.[*]illud. corrupt for illud [redundant period] sunt facientia do〈-〉
7
lorem capitis. ¶ De coloribus iam locuti fui-
8
mus et fecimus te scire quod ipsi diuersificantur secundum
9
plurimum: et non sunt sicut odores secundum plurimum: sed ipsi
10
demonstrant in intentione vna demonstratio-
11
nem plurimam. Et est quidem cum speciei vnius diuer-
12
sificantur modi: et quidam eorum sunt decliues ad al〈-〉
13
bedinem. et quidam eorum decliues ad nigredinem. et
14
quidam eorum sunt decliues ad tincturam rubeam
15
aut nigram: tunc ad albedinem declinantes si sunt
16
in specie frigidi natura sunt frigidiores: et declinantes
17
ad alia duo sunt minus frigidi. Et si natura trahit
18
ad caliditatem tunc.[*]tunc. corrupt for tunc [redundant period] res est econuerso. Et hoc qui-
19
dem quandoque diuersificatur in rebus. verumtamen illud quod
20
est secundum plurium[*]plurium corrupt for plurimum est quod dixi ante. Loquamur ergo
21
nunc de operationibus medicinarum singularium.
22
¶ De operationibus medicinarum singularium. Capitulum .IIII.
23
DIcemus quod medicine simplices habent
24
operationes vniuersales et operationes particula〈-〉
25
res: et operationes similes vniuersalibus. ¶ Opera〈-〉
26
tiones itaque vniuersales sunt sicut calefactio:
27
et infrigidatio et expulsio et attractio et vlcera-
28
tio et consolidatio: et que sunt similia illis. ¶ Et opera〈-〉
29
tiones particulares sunt sicut iuuamentum in can-
30
cro et iuuamentum in emorroydibus et iuuamen〈-〉
31
tum in ictericia et similia his. ¶ Et operationes que sunt
32
similes vniuersalibus sunt sicut prouocatio et solutio: et que sunt
33
similia illis. he enim quamuis sint particulares: quia sunt opera〈-〉
34
tionis in membris proprijs et cum instrumentis proprijs: tamen
35
sunt similes vniuersalibus. quoniam sunt operationes rerum: quarum
36
iuuamenta et nocumenta sunt communia cum hoc quod pa〈-〉
37
titur ab eis corpus totum non per accidens. ¶ Nos vero
38
non rememoramur hic nisi operationum earum vniuersalium:
39
et similium vniuersalibus. ¶ Uniuersalium itaque operationum alie sunt
40
que sunt prime. Et alie sunt que sunt secunde. Et pri〈-〉
41
me quidem sunt operationes quattuor que sunt infrigi-
42
datio calefactio humectatio et exiccatio. Secunda〈-〉
43
rum vero alie sunt que sunt iste eedem operationes. sed
44
sunt mensurate: aut comparate cum termino addi-
45
tionis. aut diminutionis sicut adustio et putre-
46
fatio[*]putre-fatio corrupt for putrefactio. et sicut congelatio nam iste eedem sunt calefacien〈-〉
47
tes et infrigidantes sed sunt mensurate et comparate.
48
¶ Et alie sunt que sunt operationes alie sed sunt
49
procedentes ab istis. sicut stupefactio et sigillatio et
50
attractio et lubrificatio et operatio et conglutinatio
51
et que sunt similia illis. ¶ Uniuersalibus vero similes sunt sicut
52
ventris solutio et prouocatio et sudoris eductio.
53
¶ Et ante quidem quam loquamur de operationibus earum
54
loquamur de proprietatibus quas in seipsis habent.
55
¶ Dicimus ergo quod proprietas quas medicine in
56
seipsis habent. alie sunt ipse qualitates quattuor note et
57
alie sunt odores et colores. et alie sunt proprieta-
58
tes famose: quarum sunt iste subtilitas et spissitudo
1
et puluerizandi proprietas et viscositas et congelatio
2
et cursus. et mucillaginositas. et oleaginositas
3
et spongiositas. et leuitas et grauitas. ¶ Medici-
4
na autem subtilis est cuius proprietas est vt cum a virtu〈-〉
5
te patitur naturali que in nobis est diuidatur in corpori-
6
bus nostris in partes minimas: sicut crocus et cina-
7
momum. et hec quidem medicina magis confert in omni-
8
bus suis impressionibus quam omnes medicine. ita vt
9
licet in eius desiccatione non sit mordicatio.[*]mordicatio. corrupt for mordicatio [redundant period] tamen
10
consequitur desiccationem rei fortis mordicantis.
11
¶ Et intelligo per spissam cuius non est illud de
12
suis proprietatibus sicut cucurbita et gypsum.
13
¶ Per viscosam vero lubricam significamus
14
omnem medicinam cuius proprietas est actu aut potentia que
15
est eius operatio cum caliditas innata in eam impres-
16
sionem efficit vt recipiat extensionem suspendendo
17
et non abscindatur propterea quando extenditur. Et est illa cu〈-〉
18
ius duabus extremitatibus cum duo adherent
19
corpora et mouentur ad elongationem possibilie est vt cum
20
eis moueatur preter quod illud quod est inter eas abscin〈-〉
21
datur sicut mel. ¶ Et puluerizabilis quidem est que
22
in partes diuiditur paruas propter compressionem paruam cum
23
siccitate aut congelatione: sicut aloes bonum. ¶ Et
24
congelatiua est illa cuius proprietas est vt perueniat
25
taliter quod mouentur partes eius ad dilatationem a quo〈-〉
26
cunque loco ponitur verumtamen actu est fixa secundum suam fi-
27
guram et suum situm propter causam frigidam valde sicut
28
cera. et vniuersaliter est cuius proprietas est vt fluat: non tamen
29
actu fluit. ¶ Et medicina quidem decurrens est
30
medicina: que non firmatur secundum suam figuram et situm
31
suum cum sistitur super corpus durum sed mouentur
32
partes eius superiores ad inferiores in partibus ad
33
quas earum processus est possibilis: sicut fluxibilia omnia.
34
¶ Et medicina mucilaginosa est illa cuius proprie〈-〉
35
tas est vt cum infunditur in aqua aut in corpore aquoso
36
separentur ex ea partes permixte illi humiditati: et perueni〈-〉
37
at substantia aggregata ex eis ad lubricitatem: sicut
38
psilium et altea: et semina mucilaginosa soluunt cum
39
libricitate[*]libricitate corrupt for lubricitate nisi assentur. et fiat eorum mucilaginosi-
40
tas conglutinositas et retineat. ¶ Et oleagina est
41
medicina in cuius substantia est aliquid vnctuositatis
42
sicut grana. ¶ Et spongiosa est medicina que est
43
sicca in actu terra[*]terra corrupt for terrea cuius proprietas est vt cum ob-
44
uiat ei aqua: aut humiditas liquida profundetur aqua in
45
ipsa et penetret aqua in meatibus eius occultis:
46
ita vt non videatur: sicut calx non extincta. In le〈-〉
47
ui autem et graui res est manifesta. ¶ Medici-
48
narum autem operationes famosas oportet nos numerare
49
secundum conditiones predictas: deinde cosequenter ponamus
50
descriptiones et expositiones nominum earum secundum ordinem
51
vnum. ¶ Dicitur ergo medicina calefactiua sub-
52
tiliatiua resolutiua abstersiua carminatiua vel
53
exiccatiua exasperatiua aperitiua mollificatiua ma〈-〉
54
turatiua digestiua incisiua. disrumpens: frangiti〈-〉
55
ua ventositacis[*]ventositacis corrupt for ventositatis: attractiua mordicatiua rubrifi〈-〉
56
catiua[*]rubrificatiua corrupt for rubificatiua pruritum faciens vlceratiua corrosiua adu〈-〉
57
stiua: frangens disrumpens: putrefactiua cau-
58
terizatiua excoriatiua. Iste ergo sunt .XXII. operationes.
1
¶ Et est ordo alius. infrigitatiua confortatiua
2
repercussiua ingrossatiua: crudum faciens stu-
3
pefactiua. et iste sunt sex operationes. ¶ Et est
4
ordo alius. humefactiua inflatiua lauatiua sor〈-〉
5
didatiua lubrificatiua planatiua. Iste itaque sunt
6
sex operationes. ¶ Et est ordo alius desiccati-
7
ua expressiua contractiua opilatiua glutinatiua
8
consolidatiua generatiua carnis sigillatiua iste ergo
9
sunt octo operationes. ¶ Et est aliud genus
10
proprietatum secundum operationes earum perniciosa veneno-
11
sa tyriaca bezahar. et etiam est solutiua prouocatiua
12
sudoris eductiua. ¶ Omnes ergo iste sunt .XLIX.
13
operationes: quas elegimus de summa operationum pro〈-〉
14
portionatarum vel pertinentium. et nos quidem narra-
15
bimus vnamquamque harum operationum sua descriptione.
16
¶ Calefactiua est nota. ¶ Subtiliatiua ergo
17
est medicina cuius proprietas est vt ponat essentiam
18
humoris subtiliorem cum caliditate temperata sicut ysopus
19
et alhasce et camomilla. ¶ Resolutiua vero est
20
medicina: cuius proprietas est vt separet humorem
21
faciendo ipsum vaporem: et extrahendo ipsum a loco
22
in quo fuit detentus scilicet partem post partem donec assidua〈-〉
23
tione illius operationis finiat illud quod ex eo re-
24
manet fortitudine sue caliditatis: sicut castoreum.
25
¶ Et abstersiua quidem est medicina cuius proprie-
26
tas est: vt moueat humiditates viscosas et congela-
27
tas ab orificijs pororum in superficie membri: ita vt
28
elonget eas a loco sicut aqua mellis. Omnis autem
29
medicina abstersiua essentialiter lenit naturam licet in ea
30
non sit virtus solutiua. et omne amarum est abstersiuum.
31
¶ Exasperatiua vero est medicina que ponit
32
superficiem membri diuersarum partium in altitudine et
33
profunditante[*]profunditante corrupt for profunditate: aut propter fortitudinem contractionis sue cum
34
spissitudine substantie sue secundum quod premissum est: aut propter
35
vehementiam sue acuitatis cum subtiliatione substantie
36
et secat eam et destruitur equalitas: aut propter suam abster〈-〉
37
sionem a superficie aspera: in principio vel in radice
38
plana per accidens: quoniam cum abstergit a membro
39
grosse essentie cuius superficies est aspera. et partium si〈-〉
40
tus diuersus humiditatem viscosam currentem
41
super eam et facientem prouenire superficiem extraneam
42
planam egreditur asperitas plurima et procedit: et hec me-
43
dicina est sicut corona regia. et magis manife-
44
sta operatio ipsius in exasperando non est nisi in omnibus
45
ossibus et cartilaginibus et minus manifasta[*]manifasta corrupt for manifesta in
46
cute. ¶ Aperitiua autem est medicina cuius
47
proprietas est: vt moueat materiam existentem intra
48
concauitatem.[*]concauitatem. corrupt for concauitatem [redundant period] meatuum ad exteriora vt remanere
49
faciat concauitatem meatuum apertam. et hec quidem est for-
50
tior abstersiua: sicut petroselinum. et ipsa quidem
51
non efficit hoc nisi quia est subtilis et resolutiua: aut
52
quia est subtilis et incisiua: et tu scies intentio-
53
nem incisiue iam: aut quia est subtilis et lauatiua: et
54
scies intentionem lauatiue post. Omne autem acutum
55
est aperitiuum: et omne amarum subtile est aperitiuum:
56
et omne subtile liquidem[*]liquidem corrupt for liquidum est aperitiuum cum ad calidi-
57
tatem: aut ad equalitatem declinat: et omne subti-
58
le acetosum est aperitiuum. ¶ Mollificatiua
1
vero medicina est cuius proprietas est vt ponat
2
essentiam membrorum habentium spissos poros leniorem
3
caliditate et humiditate sua. Et accidit ex hoc vt
4
pori fiant latiores et expulsio superfluitatum: que
5
in eis continentur facilior sicut emplastum[*]emplastum corrupt for emplastrum de ane〈-〉
6
to et semine lini. ¶ Maturatiua vero est medi〈-〉
7
cina cuius proprietas est vt acquirat humori di〈-〉
8
gestionem: quoniam calefacit cum equalitate et in ipsa est
9
virtus contractiua retinens humorem vsquequo di-
10
geratur et non resoluatur laboriose: et separetur humi-
11
dum ipsius ab eius sicco et est adustio. quia facit
12
adustio vt separetur. ¶ Et digestiua est cuius
13
proprietas est vt acqurat[*]acqurat corrupt for acquirat cibo digestionem: et
14
tu iam sciuisti illud in his que preterierunt.
15
¶ Frangens autem ventositates est illa cuius
16
proprietas est vt essentiam efficiat ventositatis
17
subtilem aeream propter calidatem et desiccationem
18
suam: quare resoluitur et fugatur ab eo in quo
19
retenta erat: sicut semen rute. ¶ Et incisiua est
20
medicina cuius proprietas est vt penetret sub-
21
tilitate sua in id quod est inter duas superficies scilicet
22
humoris viscosi et superficiem in qua est inuisca-
23
tus: et remouet ipsum ab ea: et propter hoc adueniunt
24
partibus eius superficies diuerse operationis
25
propterea quod ipsa separat eas. quare fit facilis ex〈-〉
26
pulsio earum a loco in quo fixe erant: sicut sina-
27
pis et oxymel. ¶ Et incisiua quidem opposita
28
est viscose facienti adherere. sicut resolutiua est
29
opposita ingrossatiuo. et subtiliatiua opposita est in〈-〉
30
spissatiue. Et numerant vnamquamque earum et diffi〈-〉
31
niunt ex ea que compar est eis in rememora-
32
tione: et non est quidem conditionis incisiue vt ef-
33
ficiat in essentiam humoris alquid[*]alquid corrupt for aliquid: sed in continuatione
34
eius et fortasse separat ipsum in partes: et vnaqueque
35
ipsarum est secundum similitudinem essentie prime. ¶ At-
36
tractiua vero est illa cuius proprietas est vt moue-
37
at humiditates ad locum cui obuiat. et illud est propter
38
subtilitatem sui et caliditatem suam sicut castoreum.
39
Et medicina vehementis attractionis est ea cu〈-〉
40
ius proprietas est vt moueat humiditates et extra-
41
hat eas ex profundo: et est conferens valde sciatice
42
passioni et doloribus iuncturarum profundarum
43
emplestrata[*]emplestrata corrupt for emplastrata post purgationem et per eam euel〈-〉
44
luntur spine et sagitte ex locis in quibus retinen〈-〉
45
tur. ¶ Mordicatiua vero medicina est in qua est
46
qualitas penetratiua valde subtilis faciens pro〈-〉
47
uenire in continuitate separationem plurimi nu-
48
meri inordinati situs parue quantitatis quare vna-
49
queque earum non sentitur singulariter sed sen-
50
titur totum quasi dolor vnus: sicut emplastrum
51
sinapis cum aceto et acetum ipsum. ¶ Sed ru〈-〉
52
bificatiua est medicina cuius proprietas est vt
53
calefaciat membrum cui obuiat fortiter: ita vt
54
ad ipsum vehementi attractione sanguinem
55
attrahat peruenientem ad eius exteriora. et ru-
56
befaciat ipsum et hoc est sicut sinapis et napellus
57
et calamentum. et medicine rubificantes effi-
58
ciunt operationem cauterizationi propinquam.
1
¶ Pruritum autem faciens est medicina cuius
2
proprietas est propter acuitatem et calefactionem sui vt attra〈-〉
3
hat ad poros humorem mordicatiuum pruritum faci〈-〉
4
entem et non peruenientem ad hoc vt exulceret: et quandoque ad-
5
iuuant ipsum spine pilose durorum corporum non sensate sicut
6
kebikengi. ¶ Et vlceratiua quidem medicina est cuius pro〈-〉
7
prietas et vt consumat et resoluat humiditates continu〈-〉
8
antes inter partes cutis et attrahat materiam malam ad
9
eam: ita vt perueniat vlcus sicut anacardus. ¶ Sed
10
adustiua est medicina cuius proprietas est vt resoluat sub〈-〉
11
tile quod est in humoribus et membris et faciat remane〈-〉
12
re cineritatem eorum sicut euforbium. ¶ Et corrofiua est
13
medicina cuius proprietas est vt resoluat et consequatur ex
14
eius resolutione et vlceratione quatenus de substantia carnis
15
minuatur sicut flos eris. ¶ Rumpitiua autem medicina est
16
cuius proprietas est vt cu humorem inuenit lapideum
17
minoret partes eius et conterat eas fuit[*]fuit corrupt for sicut saxifragia sicut[*]sicut cf. Venice 1564: et sicut
18
lapis iudaicus: et reliqua. ¶ Putrefactiua vero
19
est illa cuius proprietas est vt corrumpat complexionem
20
spiritus peruenientis ad membrum et complexionem humiditatis
21
membri eius cum resolutione: ita quod non est conueniens vt
22
sint pars illius membri et non peruenit ad hoc vt adu〈-〉
23
rat ipsum et corrodat: et resoluat humiditatem eius:
24
immo dimittit in ipso humiditatem eius corruptam
25
in qua agit non calor innatus et putrefit: et huiusmodi quidem
26
exemplum est arsenicum et gumma ruthe agrestis.
27
¶ Cauterizatiua autem est medicina que carnem corrodit
28
et cuti adurit. ita quod indurat et exiccat eam et ponit
29
ipsam quasi adustam. et sit substantia illius cutis obstaculum
30
meatus humoris currentis: aut eiectio in facie ip〈-〉
31
sius et nominatur escara. et administratur in retentione san-
32
guis ex arterijs capitis fluentis et his similibus. sicut
33
dragantum et colcatar. ¶ Excoriatiua autem est medicina
34
cuius proprietas est propter nimietatem sue abstersionis:
35
vt abstergat partes cutis corruptas sicut costus et
36
aristologia et omne quod confert morphee et panno et simili〈-〉
37
bus. ¶ Infrigidatiua vero nota est. ¶ Confortatiua
38
est medicina cuius proprietas est vt temporet essentiam membri
39
et complexionem eius donec prohibeatur accipere superflui-
40
tates ad ipsum effusas et impedimenta aut propter proprietatem que
41
est in ea sicut terra sigillata et tyriaca. aut propter equa〈-〉
42
litatem complexionis sue quare infrigidat illud quod est calidius
43
et calefacit quod est frigidius secundum quod visum est Galieno de
44
oleo rosaceo. ¶ Repercussiua vero medicina est contraria
45
attractiue. et est medicina cuius proprietas est propter
46
frigiditatem suam vt in membro faciat prouenire frigus
47
et inspissetur ea et constringantur pori ipsius et frangatur
48
caliditas eius attractiua: et congeletur illud quod ad ip〈-〉
49
sum currit et inspisset ipsum et prohibeat ipsum ne ad
50
membrum currat et prohibeat membrum a receptione ipsi〈-〉
51
us sicut solatrum in apostematibus. ¶ Et ingrossatiua
52
est contraria subtiliatiue: et est medicina cuius pro-
53
prietas est vt faciat essentiam humiditatis gros-
54
siorem: aut congelando ipsam: aut inspissando:
55
aut permiscendo. Crudum vero faciens contraria est
56
digestiue et maturatiue: et est medicina cuius pro〈-〉
57
prietas est vt sua frigiditate destruat operatio-
58
nem caloris innati et etiam extranei in cibo et
1
humores ita vt remaneat indigestus et non co〈-〉
2
ctus. ¶ Et stupefactiua est medicina frigida ex infrigida-
3
tione eius quam in membro facit prouenit vt ponat
4
substantiam spiritus deferentis ad ipsum virtutem
5
motus et sensus frigidam in complexione sua et gros-
6
sam in substantia sui: quare non vtuntur eo virtutes
7
animales: et resoluitur complexio membri propter illud
8
et non recipit impressionem virtutum animalium
9
sicut opium et iusquiamum et lactuca et papauer
10
nigrum et mandragora et similia eis. ¶ Humecta-
11
tiua autem est nota. ¶ Et inflatiua est medicina in
12
cunius substantia est humiditas extranea grossa in
13
qua cum calor innatus operatur non velociter resol〈-〉
14
uitur: sed conuertitur in ventositatem sicut sunt
15
faseoli. Et omnia in quibus est inflatio sunt facien〈-〉
16
tia soda nocentia oculis. ¶ Ex medicinis vero
17
et cibis sunt corum[*]corum corrupt for quorum humiditatem.[*]humiditatem. corrupt for humiditatem [redundant period] prima resoluit digestio
18
ad ventositatem: quare fit inflatio eorum in stomaco et
19
resolutio inflationis eorum in ipso et in intestinis.
20
¶ Et ex eis sunt quorum humiditas superflua que
21
est in eis. et est materia inflationis non patitur in
22
stomaco aliquid donec ad venas vadat: aut non pati-
23
untur in stomaco totaliter: sed pars eorum. et remanet
24
ex eis que patitur in venis. ¶ Et ex eis sunt que pa〈-〉
25
tiuntur totaliter in stomaco et conuertuntur in ventositatem:
26
sed non resoluitur per seipsam sua ventositas in sto-
27
maco immo penetrat ad venas: et ventositas eius
28
remanet in stomaco. ¶ Et vniuersaliter quidem cum omni medicina
29
in qua est humiditas superflua extranea propter illud quod
30
ei permiscetur est inflatio sicut zinziber et semen eruce.
31
¶ Et omnis medicina cuius est inflationem facere
32
in venis est virilis membri inflatiua. ¶ Laua-
33
tiua vero est omnis medicina cuius proprietas est
34
vt abstergat non virtute agente in ipsa: sed virtu〈-〉
35
te patientie quam iuuat motus. Et significo per
36
virtutem patientem humiditatem: et per motum si〈-〉
37
gnifico cursum: currens enim subtile cum vadit super ori〈-〉
38
ficia venarum lenit humiditate sua superfluitates. et re〈-〉
39
mouet eas suo cursu: sicut aqua ordei et aqua
40
cucurbite. ¶ Sordidans vero vlcera est medi〈-〉
41
cina humectatiua que permiscetur humiditatibus
42
vlcerum et facit eas perlures[*]perlures corrupt for plures: et prohibet desiccatio〈-〉
43
nem et consolidationem. ¶ Lubrificatiua autem est cu〈-〉
44
ius proprietas est vt humectet superficiem corporis
45
obuiantis meatui et retenti in ipso. ita vt remo〈-〉
46
ueat ipsum ab ea et faciat partes eius suscepti-
47
biliores cursus propter lenitatem earum acquisitam
48
per admixtionem eius. deinde moueatur a loco
49
suo grauitate sua naturali et virtute expulsiua sicut
50
prima in solutione sua. ¶ Applanatiua vero est
51
medicina viscosa cuius proprietas est vt dilatetur
52
superficiem membri asperi dilatatione plane su〈-〉
53
perficiei: et fiat manifestum illius corporis per eam
54
planum recte asperitatis: aut currat ad ipsum
55
humiditas dilatata hac extensione. ¶ Et desicca〈-〉
56
tiua quidem medicina est que consumit humiditates
57
sua resolutione et subtiliatione. ¶ Contractiua vero
58
medicina est que facit euenire in membri partibus super-
1
fluum motum currentem ad aggregationem vt inspissentur
2
in suo situ. et opilentur meatus. ¶Sed expressiua
3
est medicina ex qua prouenitur propterea quod contrahit et ag-
4
gregat partes: ad hoc vt necessario faciat peruenire hu〈-〉
5
miditates subtiles stantes in vacuitatibus earum
6
ad compressionem et separationem. ¶ Opilatiua autem
7
est medicina sicca que retinetur propter sui spissitudinem
8
et siccitatem: aut propter suam glutinationem in transitu.
9
et facit euenire in ipso opilationem. ¶ Congluti〈-〉
10
natiua est medicina sicca in qua est humiditas
11
pauca viscosa que adheret super orificia et opilat ea
12
et tenet materiam currentem. Omne autem currens lubricum
13
cum in ipso operatur ignis fit conglutinatiuum opilatiuum
14
retentiuum. ¶ Consolidatiua est medicina que exic-
15
cat et inspissat humiditatem stantem inter duas superfi〈-〉
16
cies vulneris propinquas: ita vt conuertantur ad con〈-〉
17
glutinationem et viscositatem et adhereat vna earum
18
alteri sicut sanguis draconis et aloes. ¶ Car-
19
nis vero generatiua est medicina cuius proprietas est
20
vt permutet sanguinem peruenientem vulneri in carne
21
propterea quod equat complexionem eius et coagulat ipsum cum
22
exiccatione. ¶ Et sigillatiua est medicina exiccatiua que
23
exiccat superficiem vulneris ita vt fiat cortex super
24
ipsam custodiens ipsam ex nocumentis vsquequo generetur cu〈-〉
25
tis naturalis. Et est omnis medicina equalis in duabus actiuis exic〈-〉
26
cans absque mordicationem. ¶ Medicina vero perniciosa est
27
medicina que conuertit complexionem ad corruptionem superfluam cor-
28
rumpentem sicut euforbium et opium. ¶ Et venenum est medicina
29
que corrumpit complexionem ad corruptionem non cum contrarietate
30
tantum sed cum proprietate que est in ipso sicut napellus. ¶ Albe-
31
zahar autem et tyriacha sunt omnes medicine quarum proprietas est vt
32
conseruent sanitatem et virtutem in spiritu. vt ex eis appellat
33
nocumentum veneni a se et quasi nomen tyriace artificiali〈-〉
34
bus dignius conuenit: et nomen albezahar singularibus ca〈-〉
35
dentibus secundum naturam dignius. ¶ Et videtur quod vegetabilia
36
et mineralia ex artificialibus dignius nomen tyriace
37
sumant. mineralia nomen albezahar. et videtur etiam quod non sit in〈-〉
38
ter ea magna differentia. ¶ Solutiua autem et prouocatiua et
39
sudoris edutiua[*]edutiua i.e. eductiua sunt note. ¶ Omnis vero medicina in qua
40
solutio coniungitur cum contractione sicut hermodactilus est conferens
41
in doloribus iuncturarum quoniam virtus solutiua incipit et at〈-〉
42
trahit materiam et virtus contractiua incipit et contra-
43
hit meatum materie quare non redit ad ipsum materia neque succe〈-〉
44
dit ei alia. ¶ Omnis medicina resolutiua in qua est contractio est
45
equalis et confert mollificationi iuncturarum et spasmo ea〈-〉
46
rum et apostematibus flegmaticis. et contractio et resolutio in vnaquaque
47
earum confert in exiccando. Cum ergo aggregantur contractio et re〈-〉
48
solutio fit fortior siccitas. ¶ Medicine vero solutiue et pro〈-〉
49
uocatiue secundum plurimum sunt prohibentium operationum nam prouocati〈-〉
50
ue secundum plurimum exiccant fecem. ¶ Et medicine quibus aggregantur
51
virtus calefactiua et virtus infrigidatiua sunt iuuatiue val-
52
de in apostematibus calidis quando ad statum suum perueniunt quoniam
53
ipse propterea quod contrahunt repercutiunt: et propterea quod calefaci-
54
unt resoluunt. ¶ Et medicine in quibus aggregatur virtus tyria〈-〉
55
ce cum frigiditate sunt iuuatiue ethice vehementer. ¶ Et
56
ille in quibus aggregatur virtus tyriace cum caliditate conferunt
57
frigiditati cordis plusquam alie. ¶ Uirtus autem que diuidit et
58
ponit vnamquamque complexionem ad partem quam meretur. ita
1
vt non ponat virtutem resolutiuam in partem
2
materiei que effunditur ad membrum neque infrigidatiuam in
3
latere materiei effuse ab eo est natura docta obedi〈-〉
4
re creatori sublimi et glorioso.
5
¶ De iudicijs quarundam medecinarum ex-
6
trinsecis. Capitulum .V.
7
MEdicinis accidunt iudicia secundum dispositio〈-〉
8
nes que eis eueniunt per artem et ille
9
quidem sunt sicut decoctio et contritio et adu-
10
stio cum igne et ablutio: et congelatio in
11
frigore: et positio in propinquitate aliarum medici〈-〉
12
narum. ¶ Sunt enim medicine quarum iudicia alteran〈-〉
13
tur per illud quod eis accidit ex istis dispositionibus
14
et quandoque alterantur earum iudicia propterea quod alijs permi-
15
scentur medicinis quamuis de hoc loqui sit conuenien-
16
tius in compositione medicinarum. ¶ Dicemus
17
ergo quod medicinarum sunt quedam spissa habentes corpo〈-〉
18
ra quare suas virtutes in decoctione non amittunt
19
nisi nimium in decoquendo eas laboretur sicut radix
20
capparis et aristolis. et zedoaria: et que sunt illis
21
similia. ¶ Et earum sunt quedam medicine equales quibus
22
mediocris sufficit decoctio. et si in eis violenter
23
laboretur resoluentur earum virtutes: et recedent sicut
24
semina vrinam prouocantia vt sticados et sibi similia.
25
¶ Et ex eis sunt medicine in quarum decoctione non
26
peruenit ad decoctionem equalem. Immo modica eis
27
sufficit decoctio: quare si addatur vltra feruorem pri〈-〉
28
mum ebullitio vna resoluuntur earum virtutes: et separan〈-〉
29
tur cum decoctione et non remanet eis impressio
30
sicut epithimum: nam cum eius decoctio fit multa de-
31
struitur eius virtus omnino. ¶ Et ex medicinis sunt
32
quedam quarum virtus propter contrictionem[*]contrictionem i.e. contritionem destruitur sicut sca〈-〉
33
monea: quare oportet vt vltima facilitate conteratur ne ex
34
contrictione[*]contrictione i.e. contritione caliditas eam consequatur corrumpens eius vir〈-〉
35
tutem. Plurime preterea gummarum sunt huiusmodi et ip〈-〉
36
sarum quidem resolutio in humiditate conuenientior est quam
37
contrictio. Et omnium medicinarum in quarum contrictione[*]contrictio, contrictione i.e. contritio, contritione
38
superflue elaboratur operationes destruuntur. non enim quo〈-〉
39
tienscunque minoratur corpus virtutem suam secundum qualita〈-〉
40
tem[*]qualitatem cf. Venice 1564: quantitatem suam et secundum proportionem minorationis eius ser-
41
uat. immo possibile est vt diminutio corporis perue-
42
niat vsque ad terminum: ne post ipsum corpus ali〈-〉
43
quid sue operationis que sibi propria est agat. quoniam non
44
est necessarium quando virtus alicuius corporis facit mo〈-〉
45
tum aliquem: vt medietas illius corporis moueat il-
46
lud quod est motum ab eo omnino. sicut decem homines mo〈-〉
47
uent onus aliquid in die vno per miliare vnum.
48
Non ergo est necessarium vt quinque moueant illud aliquantu-
49
lum. nedum quod ipsum moueant per medietatem milia〈-〉
50
ris neque medietas illius oneris: ita iam sit sin-
51
gularis vt quinque singularem eam assumant et valeant
52
ipsius facere permutationem. Immo possibile est vt
53
suscipiens permutationem non patiatur a medie-
54
tate virtutis penitus cum ipsum est cum singularita〈-〉
55
te id quod est cum totalitate: et medietas eius non est
56
recipiens a medietate illius quod recipit in singu-
57
laritatis dispositione: quoniam est continua cum medietate
58
altera non preparata ad hoc vt moueatur ab ea
1
singulariter. et propter hoc non quantumcunque minora-
2
tur corpus medicine et minoratur virtus inue-
3
nit patientem in minore sibi simili. neque etiam oportet vt
4
hoc cum quantitate proportionis sue minorationis effi〈-〉
5
ciat in patiente a toto omnino operationem: licet quibus-
6
dam videatur quod propter minorationem non destruatur
7
forma et virtus. sed eorum verba in compositis sunt vi〈-〉
8
cinora ad hoc vt eorum ingredulitas[*]ingredulitas corrupt for incredulitas vires non su〈-〉
9
mat. ¶ Et medicine quidem cum aliquam operationem
10
habent si in earum contrictione[*]contrictione i.e. contritione superflue elaboretur. possi〈-〉
11
bile est vt ad speciem alteram operationis permuten〈-〉
12
tur. nam verbi gratia si potentes sunt in euacuando humorem
13
aut fecem deficiunt ab hoc et fiunt euacuantes aquo〈-〉
14
sitatem propter casum virtutis earum et quoniam ipse propter par-
15
uitatem suam fiunt magis penetrantes: quare velo-
16
citer perueniunt ad membrum aliud a membro in quo
17
stant cum sunt magne et procedit operatio ab eis. et in
18
ipso sicut narrat Galienus sibi accidisse Inquit enim
19
superflue contriui cyminum: quare permutatum est et fa-
20
ctum est vrine prouocatiuum cum prius fuerit in natura
21
sui solutiuum necessarie. ¶ Oportet ergo ne ad summum
22
perueniatur in conterendo medicinas subtilis sub-
23
stantie. immo non oportet vt ad summum.[*]summum. corrupt for summum [redundant period] perueniatur nisi
24
in conterendo medicinas spisse substantie et pro-
25
prie cum est voluntas vt earum penetractio[*]penetractio i.e. penetratio perueniat
26
ad finem elongationis: et sunt spisse difficilis mo〈-〉
27
tus sicut medicine pulmonis cum sunt facta ex co〈-〉
28
rallo et margaritis et lapide scedenigi. et que illis
29
sunt similia. ¶ Iudicia vero adustionis sunt ista: nam
30
ex medicinis sunt quedam que aduruntur vt virtus
31
earum minoretur et quedam sunt que non aduruntur vt virtus
32
earum augmentetur. Et omnes quidem medicine acute sub〈-〉
33
tilis substantie aut equalis cum aduruntur. minuitur
34
earum caliditas et ipsarum acuitas propter illud quod ex sub-
35
stantia ignea resoluitur infixa in eis sicut attrimen〈-〉
36
ta et colcotar. ¶ Medicinis vero quarum substan〈-〉
37
tia est spissa et ipsarum virtus est non acuta neque ca〈-〉
38
lida adustio aquirit virtutem calidam sicut calx. Ista
39
enim fuit apis in quo non fuit acuitas cum ergo aduritur
40
conuertitur in acuitatem. ¶ Medicina vero propter vnum quinque ac〈-〉
41
cidentium aduritur: aut vt frangatur de eius acuitate
42
aut vt aquirat acuitatem. aut subtilietur substantia eius
43
spissa. aut preparetur ad conterendum: aut vt destruatur
44
malitia que est in eius substantia. ¶ Exemplum primi est
45
attrimentum et colcotar. Exemplum secundi est calx. Exem-
46
plum tertij est cancer et cornu ceruinum quod aduritur.
47
Exemplum quarti est sericum. nam ipsum administratur in confortan〈-〉
48
do cor. et si administretur: cisum[*]administretur: cisum corrupt for administretur incisum est etiam conuenientius quam si
49
administretur adustum. sed quoniam incisum non sequitur minora-
50
tionem partium sufficientem nisi cum labore aduritur. Exem-
51
plum quinti est adustio scorpionis in intentionem administra〈-〉
52
tionis eius ad lapidem. ¶ Ablutionis autem iudicia sunt:
53
quoniam remouet ab omni medicina illud quod ei permixtum
54
est de substantia acuta subtili. et sedat illud in ea et
55
temperat ipsam. Et sunt ex eis quas infrigidat post caliditatem
56
superfluam. Et propter hoc ablutio ab omni medicina terrea
57
remouet igneitatem quam ab adustione acquisiuit sicut
58
calx abluta. remanet enim temparata et aufertur eius adu〈-〉
1
stio. Et sunt ex eis in quibus non est intentio eius in
2
infrigidatione tantum. immo intentio eius est possibilitas minoran〈-〉
3
di partes earum. ita vt ad vltimum finem perueniant: sicut
4
ablutio thutie in aqua. ¶ Et ex eis sunt que abluuntur vt
5
remoueatur ab eis virtus que non placet: sicut summum stu〈-〉
6
dium in abluendo lapidem armenum et azuli: ita vt se〈-〉
7
paretur ab eis virtus nauseatiua. ¶ Congelationis
8
autem iudicia sunt quoniam in omni medicina congelata virtus
9
subtilis destruitur et additur frigus: sicut est frigide sub-
10
stantie. ¶ Uicinitatis vero iudicia sunt quoniam medicine
11
aliquando acquirunt per vicinitatem qualitates extraneas. ita vt
12
resoluantur earum operationes. Nam multe medecinarum frigida〈-〉
13
rum fiunt calide impressionis propterea quod acquirunt ex vicini-
14
tate asse fetide et euforbij et castorei et musci quali〈-〉
15
tatem calidam. ¶ Et plurime medecinarum calidarum facte sunt
16
frigide impressionis: propterea quia adepte sunt ex vicinitate cam〈-〉
17
fore et sandali qualitatem frigidam. oportet ergo vt scias hoc de esse
18
medicinarum: et aliena genera diuersa quarundam a vicinitate
19
aliarum. ¶ Iudicia vero permixtionis sunt quoniam medi-
20
cinarum operationes: quandoque fiunt fortes propter mixtionem: et
21
quandoque destruuntur ipsarum operationes propter admixtionem:
22
et quandoque rectificantur et remouetur ipsorum[*]ipsorum corrupt for ipsarum malitia. ¶ Exem〈-〉
23
plum primi est: quoniam quedam medicine sunt in quibus est virtus
24
solutiua: sed tamen indigent virtute adiuuatiua: cum in ip〈-〉
25
sarum natura non sit adiutorium forte. Cum ergo eis adiuto〈-〉
26
rium associatur operantur.[*]operantur. corrupt for operantur [redundant period] fortiter sicut turbith. inest enim
27
virtus solutiua: sed ipsa est debilis quare resoluere
28
non potest. Euacuat ergo quod presens est ex subtili flegmate. Cum ergo ei
29
associatur zinziber soluit cum adiutorio sue acuitatis hu〈-〉
30
morem viscosum plurimum vitreum: et fit velocior eius so〈-〉
31
lutio. et similiter epithimum tarde solutionis est. cum ergo asso〈-〉
32
ciatur ei piper et medicine subtiles soluit velociter:
33
quoniam ipse adiuuant ipsum in soluendo: et similiter in reu-
34
barbaro est virtus contractionis fortis: sed tamen cum ea est
35
virtus aperitiua minuens eius operationem. Si ergo permiscea〈-〉
36
tur cum boloarmeno aut cum acatia contrahit vehemen-
37
ter. ¶ Et quandoque permiscentur vt penetrare faciant et re〈-〉
38
pellant sicut crocus permiscetur cum rosa et camfora et coral〈-〉
39
lo: vt faciat ea penetrare ad cor. ¶ Et quandoque permi〈-〉
40
scent eas propter contrarium illius sicut semen raphani permiscetur cum
41
subtiliatiuis et penetratiuis vt retineat ea in epate
42
tanto spacio quo compleatur in ipso operatio que intenditur: quoniam
43
ipse cum in epate subtilitate sua penetrant pertranseunt
44
velociter ante complementum operationis: semen ergo raphani
45
conuenit ad vomitum: quare figitur ad illud quod ad ve-
46
nas mouetur per contrarium. ¶ Ille autem que destruuntur propter com〈-〉
47
mixtionem sunt sicut si sint due medicine vnam effi-
48
cientes operationem: sed duabus potentijs contrarijs: aut quasi
49
contrarijs. tunc quando aggregantur si contingat quod vna earum antece〈-〉
50
dat ad operationem suam efficiet operationem. et si non antecedit
51
vna earum ad aliam prohibent se. sicut viola. et enim[*]se. sicut viola. et enim cf. Venice 1564: se sicut uiola et myrobolani: uiola enim
52
soluit leniendo. mirabolani soluunt exprimen〈-〉
53
do et inspissando. Cum ergo superueniunt
54
materiei amborum operationes destruntur vel
55
destrunt se: si mirabolani antecedunt: deinde su-
56
peruenit viola non inest alicui ipsorum operatio.
57
Et si antecedat viola et leniat. deinde superue-
58
niant mirabolani et exprimant erit operatio for-
1
tior. ¶ Tertij vero exemplum sunt aloes et bdel-
2
lium et dragagantum. Aloes enim soluit et mundat
3
intestina: sed tamen excoriat et aperit venarum orificia.
4
Cum ergo associatur ei dragagantum et bdellium
5
conglutinat dragagantum quod abrasit aloe et con〈-〉
6
fortat bdellium venarum orificia et est incolume.
7
Isti vero sunt canones et exempla iuuantia ad co〈-〉
8
gnoscendas naturas medicinarum et earum administra-
9
tionem.
¶ De collectione medicinarum
10
et ipsarum conseruatione. Capitulum .VI.
11
Edicinarum[*]Edicinarum corrupt for MEdicinarum [initial is missing] alie sunt de plantis: alie
12
de mineris alie de animalibus. ¶ Earum
13
vero que sunt de mineris meliores
14
sunt que sunt de mineris quibus cogno〈-〉
15
scuntur sicut calcadis cubrusi. et atrimentum car〈-〉
16
meni. deinde sunt munde a permixtione extranea.
17
immo sit illud quod collectum est in ipsa pura substantia de
18
suo genere non fractum in suo colore et gustu qui sunt
19
ei proprie. ¶ Earum vero que sunt de plantis. alie
20
sunt folia. alie femina[*]femina corrupt for semina. alie radices. alie virge. alie
21
flores. alie fructus. alie gumme. alie tota planta: si-
22
cut est. ¶ Folia autem colligere oportet postquam integre
23
incipiunt habere quantitatem quam debent et rema〈-〉
24
nent secundum suam formam antequam ipsorum color alteretur
25
et frigidatur. nedum quod cadant. et attrita sint. Sed
26
semina sunt colligenda postquam ipsorum terminus
27
figitur et exiccatur ab eis cruditas et aquositas.
28
¶ Et radices sumende sunt cum casus foliorum tempus est.
29
¶ Flores vero colligere oportet post apertionem
30
integram ante extenuationem et casum. ¶ Sed vir〈-〉
31
ge sunt colligende cum iam ad integritatem perue〈-〉
32
nerint et non inceperint extenuari et contrahi. ¶ Et
33
fructus quidem sunt colligendi postquam finitur com〈-〉
34
plementum eorum et antequam sint preparati ad
35
cadendum. ¶ Illud vero quod sumitur totum:
36
oportet vt sumatur secundum vigorem suum et cum ipsius
37
semina terminum suum sunt consecuta. et quo〈-〉
38
tienscunque radices fuerint minus contracte et vir〈-〉
39
ge minus extenuate. et semina pinguiora et plus
40
plena. et fructus solidiores et ponderosiores: erunt
41
meliores. et non excusat magnitudo cum exte-
42
nuatione et arefactione: sed si est cum pondere est
43
valde melior. ¶ Ille preterea que in claro aere
44
colliguntur sunt meliores collectis in dispositione
45
humiditatis aeris et vicinitatis temporis pluuie.
46
¶ Siluestres quoque omnes domesticis sunt for〈-〉
47
tiores et minoris quantitatis secundum plurimum. et de silue-
48
stribus montane sunt fortiores. ¶ Et ille quarum
49
collectionis loca sunt ventosa sublimia funt for〈-〉
50
tiores alijs. et ille hore collectionis: quarum pluuia non
51
defuit sunt fortiores eis quibus defuit pluuia in tempore
52
quo debuit. et totum hoc secundum plurimum. et quotienscunque fuerit earum
53
color magis tinctus et sapor magis apparens et
54
odor fortior erunt fortiores in genere suo. ¶ Am-
55
plius herbe debilitantur post duos aut tres an〈-〉
56
nos. nisi medicine numerate que excipiuntur
57
sicut duo ellebori: ipsi enim ambo longiori tempo〈-〉
58
re permanent. ¶ Gumme vero colligende sunt
1
post congelationem et post exiccationem preparatam
2
puluerizationi. et virtus plurimarum earum non re-
3
manet post tres annos et proprie euforbij. ve-
4
runtamen fortiorum cuiuscunque ordinus spacium duratio〈-〉
5
nis prolongatur secundum ipsarum bonitatem. Cum autem recens
6
fuerit deficit fortis proculdubio stat duplum vete-
7
ris debilis loco eius in omni re. Illas vero que suntt
8
ex animalibus assumere oportet ex animalibus viuentibus
9
tempore veris et eligantur animalia saniora corpora habentia
10
et integriora membra et oportet vt quicquid de eis tol-
11
litur tollatur cum decollata sunt. et caueatur ne illud quod
12
assumitur sit ex animalibus mortuis ab egritudinibus
13
eis accidentibus. ¶ Isti ergo sunt canones vniuersales
14
quos apud medicum preparatos esse oportet in esse
15
medicinarum singularium. ¶ Nunc vero in secundo tra〈-〉
16
ctatu incipere volo. ¶ Loquamur ergo de natu〈-〉
17
ris medicinarum singularium a nobis cognitarum: et
18
earum quarum cognitio nobis possibilis erit conseque-
19
mur earum impressiones attendendo signa in eis
20
vera. et dimittemus narrare medicinas de quibus
21
nihil nominauimus nisi nomina tantum et ordinabi-
22
mus areolas predictas cum suis coloribus. Et
23
significabimus in primis numerum egritudinum
24
cuiusque tabule et secundum tincturam cuiuscunque egritudi〈-〉
25
nis cum voluntate dei excelsi et bonitate ipsius
26
auxilij.
¶ Tractatus secundus. libri secun-
27
di: verba principis.[*]principis. corrupt for principis [redundant period] Aboali.
28
IAm significauimus in tractatu
29
primo ordinem areolarum: quas ordi〈-〉
30
nauimus. Et nos etiam volumus
31
hic afferre illud quod significant
32
res cadentes in omni areola et tin〈-〉
33
cturas que sunt eis proprie. Areo〈-〉
34
larum autem trium primarum res apparentes sunt. In illis
35
vero que sunt post eas scilicet que indigent distinctio〈-〉
36
ne capitulorum et tincturarum non existimes nos voluis-
37
se studere in inuestigatione numeri eius quod nume-
38
rauimus. nos enim non fecimus illud: sed attulimus
39
quod inuenimus in capitulis medicinarium singu〈-〉
40
larium: quas narrabimus de iuuamentis et iudi〈-〉
41
cijs sibi proprijs.
¶ Et areola prima huius sum〈-〉
42
me quam ingrediuntur tincture est areola ope-
43
rationum et proprietatum.
44
SUbtilis spissa viscosa exiccatiua: sub〈-〉
45
tiliatiua inspissatiua: conglutinatiua:
46
exasperatiua: inuiscatiua. et resolutiua
47
abstersiua: applanatina[*]applanatina corrupt for applanatiua: aperitiua orifi-
48
ciorum venarum: laxum faciens: incisiua: disrumpens ven〈-〉
49
tositates: attratiua[*]attratiua i.e. attractiua: mordicatiua: repercussiua: mun〈-〉
50
dificatiua: sedatiua dolorum. et est prohibens effusio〈-〉
51
nem materierum: rubificatiua: pruritum faciens: vlcera-
52
tiua: corrosiua: adustiua: rectificatina[*]rectificatina corrupt for rectificatiua putredinis:
53
putrefactiua: cauterizatiua: roboratiua: digesti〈-〉
54
ua: crudum faciens: stupefactiua: opilatiua laxi et
55
rari: inflatiua: lauatiua: lubrificatiua: expressi-
56
ua: contractiua: extinctiua: clarificatiua sanguinis
57
sudoris prouocatiua: retentiua sanguinis: retentiua
58
sudoris laudabilis chimi. vituperabilis chimi
1
expulsiua: nocumenti cibi vel membrorum multi nu〈-〉
2
trimenti: pauci nutrimenti confortans membra. confortans
3
vlcera mali humoris: conuertitur ad malum vel omnem
4
humorem: confert egritudinibus melancolie generat melancoliam ge〈-〉
5
nerat coleram citrinam generat flegma expellit nocumentum
6
flegmatis: confert senibus operationes extranee: operatio eius in aere:
7
facit penetrare solutiua.
¶ Areola decorationis.
8
MUndat: conturbat: remouet sahafat: confert
9
morphee et sordibus: et albaras: facit pro〈-〉
10
uenire albaras: impetigini panno lentigini-
11
bus: facit euenire pannum et lentigines vestigijs vl〈-〉
12
cerum vestigijs variolarum fissuris labij fissuris fa-
13
ciei et capillorum rubificat colorem confert fissuris pe〈-〉
14
dum. Eradicat barulos verrucas: odori ascellarum
15
et corporis: lepre: facit possidere lepram extrahit furcu-
16
los et sagittas et spinas: abluit dentes: eradicat
17
dentes et odori narium fetoris[*]fetoris cf. Venice 1564: foetori oris facit possidere fetorem
18
anhelitus: impinguatiua facit macrescere pediculus[*]pediculus corrupt for pediculis
19
facit pediculos: confert panaritio: dentibus maturis
20
vel muris vnguibus tortis vnguibus corrosis
21
punctis albis in eis custodit mammillam et testicu〈-〉
22
lum. facit bonum colorem. anhelitum efficit bonum. de〈-〉
23
nigrat capillos. dealbat capillos. prolongat ma〈-〉
24
gnificat rubificat confortat incrispat applanat
25
findit prohibet fissuram. tyrie alopitie. prostractioni[*]prostractioni i.e. prostrationi
26
prohibet caluitium: facit caluitium: abradit facit na〈-〉
27
sci capilos.
¶ Areola apostematum et botbor.
28
APostematibus calidis: apostematibus frigidis: apostema-
29
tibus intrinsecis fluxionis et apostematibus fluxis
30
inflationi cancro apostematibus duris scro-
31
fulis assudh. adubeleti interioribus herisipille:
32
formice esse re[*]esse re corrupt for essere [cf. the variant in Venice 1564: esserae] desudationibus. vesicis. igni persico
33
pustule ambulatiue. apostematibus vlcerosis. alaseph.
34
bothorlacteo[*]bothorlacteo corrupt for bothor lacteo [cf. Venice 1564: pustulis et lacteo] apostematibus neruorum apostematibus lacer-
35
torum apostematibus que sunt sub auribus apostematibus sub
36
asccellis[*]asccellis corrupt for ascellis. ramici aquose: ramici ex intestinis: ra-
37
mici ventose: apostematibus epatis: apostematibus splenis.
38
apostematibus stomaci: apostematibus veretri: apostematibus matri-
39
cis: apostematibus vesice. apostematibus mamillarum. apostemati〈-〉
40
bus testiculorum: apostematibus renum. apostematibus ficteris
41
generat apostemata calida. generat apostemata fluxa. generat apostemata
42
dura generat cancrum.
¶ Areola vulnerum et vlcerum.
43
VLceribus ambulatiuis. vlceribus mali-
44
gnis: vlceribus vetustis. vlceribus sor-
45
didis sordidat vlcera fistulis confert co〈-〉
46
lubrese:[*]co lubrese: corrupt for colubrese [redundant colon] consolidat generat carnem: destruit carnem au〈-〉
47
gmentatam[*]augmentatam cf. Venice 1564: augmentat: sigillat confert scabiei et pruritui. scabiei
48
vlcerose: scabiei melancolice: adustioni ignis. estiome〈-〉
49
no. vlceribus lacteis. pustulis oris putrefactio〈-〉
50
ni membrorum. igni persico. ossibus infixis: lenit esca-
51
ras: in membris[*]in membris cf. Venice 1564: infixis in membris.
¶ Areola instrumentorum iuncturarum.
52
DOlori iuncturarum: duritiei lacertorum al-
53
fase alheik contorsioni. contustioni[*]contustioni corrupt for contusioni laxitati do-
54
lori neruorum duritiei iuncturarum. Egritu〈-〉
55
dini iuncturarum frigide: desiccat neruos: confortat ner〈-〉
56
uos: apostemati neruorum: corrosioni neruorum: vlceri-
57
bus neruorum: nocet neruis doloribus dorsi: scia〈-〉
58
ice[*]sciaice corrupt for sciatice casui percussioni spasmo tetano alcuzez pa〈-〉
1
ralysi tremori dislocationi ramicibus: rupturis
2
dolori dislocationis: dolori pedis: podagre facit
3
egredi corticis ossium.
¶ Areola membrorum capitis.
4
SOda calide: soda frigide: emigranee: ga-
5
lee: nocet cerebro debili: facit sodam
6
confortat caput. augmentum facit in
7
cerebro: purgat cerebrum resoluit ven〈-〉
8
tositates in capite: aperit opilationes cerebri: tor〈-〉
9
ture: apoplexie grauat caput facit subeth facit
10
somnum: facit scotomiam tardat ebrietatem con〈-〉
11
fert vertigini et scotomie confert subeth confert
12
melancolie et timori. confert manie confert epilepsie:
13
mouet epilepsiam: timori puerorum in somno et
14
aliorum: confert tremori: confert frenesi calide subeth
15
asahari. congelationi. confortat conseruationem facit possidere
16
obliuionem confert ebrietati prohibet ebrietatem: confert
17
dolori auris. confert somnitui[*]somnitui corrupt for sonitui et tinitui: confert
18
surditati forti et debili: confert catarro et corrize
19
confert fluxui sanguinis ex naribus facit fluere san-
20
guinem ex naribus: facit sternutare remouet
21
sternutationem: confert bothor oris et cola confert egri〈-〉
22
tudinis oris confert fluxui saliue confortat dentes. confert
23
dolori dentium. facilem efficit eradicationem den〈-〉
24
tium. confert natiuitati dentium infantium. fa〈-〉
25
cit cadere dentes. confert stupori. confert apo-
26
stematibus lingue. confert ranule. confert vlce〈-〉
27
ribus gingiuarum confert gingiuis sangnineis[*]sangnineis corrupt for sanguineis:
28
confert furfuribus.
¶ Areola membrorum oculi.
29
OBthalmia calida. obthalmia vetu〈-〉
30
sta. sebel: vlcera: lappitudini[*]lappitudini corrupt for lippitudini albe.
31
altarfati: vestigia virida: varietati:
32
albugini. Exiture grossitudini cor-
33
nee: lachrymis: attrahit lachrymas: confortat
34
visum prohibet catarrum. apertioni. constrictio〈-〉
35
ni aque: fistule: vngule lippitudini: conseruat
36
sanitatem oculi. scabiei et pruritui. filac. pilis im〈-〉
37
pedientibus. almusaraz. vlceribus oculi.
38
¶ Areola membrorum pectoris et anhelitus.
39
COnfortat membra anhelitus nocet
40
membris anhelitus. confert apostema〈-〉
41
tibus vtrarumque amigdalarum et vu-
42
ule: sinantie: et squinantie: sanguisuge
43
impedimentis anhelitus: asmati dilatationi:[*]dilatationi: corrupt for dilatationi [redundant colon]
44
anhelitus: asperitati pectoris: destructioni vo〈-〉
45
cis: clarificat vocem: facit bonam vocem tussi:
46
tussi sicce: tussi antique: pleuresi: peripleumo-
47
nie: saniei sputo saniei: ethice mundificat vlce-
48
ra velaminis: sputo sanguinis: dolori lateris:
49
sanguini congelato in pulmone: confortat cor:
50
rectificat intellectum. malitie complexionis cor〈-〉
51
dis calide. malitie complexionis cordis frigi-
52
de: sincopi tremori cordis frigido: tremori cor〈-〉
53
dis calido apostematibus mamille: facit abundare lac.
54
¶ Areola membrorum nutrimenti.
55
COnfortat stomacum: debilitat stomacum
56
digerit malam efficit digestionem: dis-
57
rumpit desiderium deijcit desiderium.
58
desiderio corrupto: mala[*]mala corrupt for malo stomaco: confert
1
singultui: nausee: facit nauseam: facit angustiam
2
eructuationi: facit eructuare: mollificat stomacum
3
aperit opilationes epatis et stomaci: preparat stomacum:
4
mordicat stomacum: lubricitati stomaci: cancro in stomaco: fa〈-〉
5
cit sitim sedat sitim inflat stomacum: sedat inflationem
6
stomaci: confert dolori stomaci apostemati stomaci: confortat epar
7
nocet epati: siccitati epatis. dolori epatis opila-
8
tioni epatis: facit epar:[*]epar: corrupt for epar [redundant colon] possidere opilationem:
9
apostemati epatis calido apostemati epatis frigido: duritiei epa〈-〉
10
tis: indurat epar debilitat epar icteritie citrine:
11
icteritie nigre facit possidere icteritiam: hydro〈-〉
12
pisi ascliti hydropisi hiposarce hydropisi tym-
13
paniti: facit possidere hydropisim dolori splenis
14
apostemati splenis inflationi splenis.
15
¶ Areola membrorum expulsionis.
16
SOluit coleras: soluit humiditatem
17
et humores grossos: soluit melancoliam:
18
soluit aquositatem: soluit ventositatem
19
soluit sanguinem stringit: confert solutioni
20
fluxui sanguinis cum egestione: facit excoriationem.
21
colerice passioni: facit possidere colericam passio〈-〉
22
nem: lubricitati viscerum tardatur in intestinis: dis-
23
sinterie et vlceribus intestinorum pungitiuo do〈-〉
24
lori: facit pungitiuum dolorem: tenasmon colice frigide
25
colice calide colice ventose colice apostemose apostemati in〈-〉
26
testinorum ileos vermibus doloribus viscerum feto〈-〉
27
ri stercoris: facit fetere stercus. prouocat vrinam. pro〈-〉
28
uocat menstrua: prouocat vtrunque retentioni vrine ardo〈-〉
29
ri vrine distillationi vrine. lenitati vrine. mictui sanguinis
30
mictui puris. confortat renes nocet renibus diabeti
31
lapidi renum lapidi vesice: apostemati vesice: apostemati re-
32
num dolori renum: vlceribus renum: vlceribus vesice
33
scabiei vesice et pruritiui[*]pruritiui corrupt for pruritui eius: dolori vesice mol〈-〉
34
lificationi vesice confortat vesicam nocet vesice: do〈-〉
35
lori matricis: retinet fluxum matricis: mundifi〈-〉
36
cat matricem: retinet menstrua confert apostematibus
37
matricis duritiei matricis coartationi oris ma〈-〉
38
tricis: prefocationi orificij matricis: calefacit
39
matricem: constringit matricem: confert ventosi-
40
tatibus matricis. vlceribus matricis eminen-
41
tie matricis: prohibet impregnationem facit
42
hereditare sterilitatem: confortat embryonem: edu-
43
cit fetum: et deijcit ipsum: et interficit eum: iuuat
44
ad impregnandum facit egredi secundinam: facilem
45
efficit partum: mundificat parturientem prouocat men〈-〉
46
strua retinet menstrua: incitat appetitum coeun-
47
di: multiplicat sperma: minorat sperma: mino〈-〉
48
rat pollutionem. pollutioni plurime multipli-
49
cat pollutionem: erigit confert satyri. si[*]satyri. si corrupt for satyriasi aposte-
50
matibus veretri egressioni ani: confortat anum con〈-〉
51
fert apostematibus ani: vlceribus ani ragadijs
52
ani fluxui sanguinis ani mollificationi ani emor〈-〉
53
roydibus ani.
¶ Areola febrium.
54
FEbribus calidis: febribus antiquis
55
temporalibus frigidis: febribus permixtis: ter〈-〉
56
tiane causonidi sinocho: quartane: quotti〈-〉
57
diane: pestilentiali: ethice febribus
58
ephimeris: febri diei opilatiue: febri diei labo〈-〉
1
riose: febri diei apostemose: febri antique: medie tertiane: per〈-〉
2
mixte tremori febri sincopi.
¶ Areola venenorum:
3
TYriaca: bezahar interficit venenosa:
4
expellit venenosa: venenum: medicina
5
perniciosa: napello extremitati caude
6
cerui: felli: vipere iusquiamo nigro
7
opio. beriz lithargirio fungis cantaridibus stran〈-〉
8
gulatori leopardi: et adthib lepori marino inter〈-〉
9
ficit mures: morsui serpentis. vipere scorpioni
10
rutele aranee altararati: interfectori vulturis:
11
morsui canis morsui hominis. cani rabioso. dra〈-〉
12
coni marino. danule mugali. sagittis venifica-
13
tis alheleil sagitte armene. felli leopardi.
14
¶ De aniso. Capitulum .I.
15
ANisum quid est. Est semen feniculi ro-
16
mani et est minoris acuitatis quam naba〈-〉
17
thi: et in ipso est dulcedo et est acutius
18
quam nubathi[*]nubathi corrupt for nabathi. Electio.)[*]All rubrics are normalized to end with .) Romanum
19
ponderosius est. Natura.) Inquit Galienus est calidum
20
in secundo siccum in tertio. dixit Diascorides est vtrunque in ter〈-〉
21
tio. Operationes et proprietates.) Est aper-
22
tiuum cum stipticitate pauca et est sedatiuum dolorum
23
et resolutiuum ventositatum. et proprie si assetur. et in ip-
24
so quidem est acuitas que medicinis adurentibus fit
25
vicinum. Ulnera[*]Ulnera corrupt for Uulnera et vlcera.) Confert inflationi
26
faciei et apostematibus extremitatum. Membra ca-
27
pitis.) Si ex eo fiat euaporatio. et naribus va-
28
por eius attrahatur sedat soda et vertiginem. et si te-
29
ratur et misceatur cum oleo rosaceo et distilietur[*]distilietur corrupt for distilletur in aure sa〈-〉
30
nat quod accidit in interiori parte eius: et soda a compres〈-〉
31
sione aut percussione et dolores etiam eius. Egritudi〈-〉
32
nes oculi.) Confert sebel antique. Membra anhe〈-〉
33
litus et pectoris.) Prouocat lac. Membra nu〈-〉
34
trimenti.) Abscindit sitim factam ex humiditatibus
35
baurachijs. et confert opilationi epatis et splenis
36
generate ex humiditatibus. Membra expulsionis.)
37
Prouocat vrinam et menstrua et mundat matricem a
38
fluxu humiditatum albarum et est motiuum vel nociuum coi〈-〉
39
tus. et quandoque constringit ventrem. et iuuat ipsum ad illud eius
40
prouocatio: et aperit opilationes renum et vesice et
41
matricis. Febres.) Confert febris antique. Uene-
42
na.) Expellit nocumentum venenorum. et veneno〈-〉
43
sorum. Permutatio.) Loco eius carni quantum
44
est ipsum.
¶ De absinthio Capitulum .II.
45
ABsinthium quid est. Est herba similis fo〈-〉
46
lij origani. Et in ipso est amaritudo
47
et stipticitas et acuitas. Inquit huna-
48
in.)[*]huna-in.) corrupt for hunain. [redundant bracket] Absinthium est plurium specierum. Ex
49
eo enim est corascenum. et ex eo est orientale et allatum
50
de monte lukeni et susin et nabathi. et tarsene.
51
¶ Et dixerunt alij antiquorum species eius quinque sunt
52
tarsene et susin. et nabati. et corasceni. et romanum.
53
¶ Et in nabathi quidem est bonus odor: et ad
54
vltimum in ipso est substantia terrea qua contrahit: et substantia
55
subtilis qua soluit et aperit et est etiam ex speciebus
56
sceha. et propter hoc vocauerunt ipsum quidem
57
sapientes sceha romanum et eius succus est for〈-〉
58
tior folijs ipsius. et ipsum est in comparatione
1
succi prasij. Electio.) Quod ex eo est melius
2
est susin et tarsense. et est mirabilis coloris et odo〈-〉
3
ris aloes cum conteritur. et quod ex ipso est recens et
4
siluestre. Rectificatio potionis fit cum corasce-
5
ni .ʒ.III. Natura.) Est calidum in primo: siccum
6
in secundo. et eius succus est calidior: et dicunt qui〈-〉
7
dam: est siccum in tertio et est quasi verius.
8
Operationes et propietates[*]propietates corrupt for proprietates.) Est aperitiuum et
9
stipticum et eius stipticitas est fortior ipsius ama〈-〉
10
ritudine: sed nabathicum est fortioris stipticitatis
11
et minoris caliditatis. quapropter non soluit
12
flegma etiam ex stomaco: neque per ipsum fit iuua〈-〉
13
mentum in hoc: et eius operatio in flegmate et
14
melancolia: et in ipso etiam est resolutio. et ex proprietati-
15
bus eius est vt prohibeat pannos a tineis et cor〈-〉
16
ruptione vermium: et prohibet enclaustrum ab alte-
17
ratione et charitas a corrosione. In decoratio〈-〉
18
ne.) Facit bonum colorem. Confert tyrie et alopi-
19
tie: et remouet vestigia sub oculo et in alijs lo-
20
cis. et confert grossitiei palpebrarum. Uulnera et
21
vlcera.) Confert duritijs intrinsecis in emplastro
22
positum aut bibitum. Egritudines membrorum capi〈-〉
23
tis.) Exiccat caput: et ipsius succus facit so-
24
dam. et existimo quod illud est propter suum nocumentum
25
quod in stomaco facit. et vapor decoctionis eius
26
confert dolori auris. Et quando bibitur ante vinum confert
27
ebrietati: et quando ex eo fit emplastrum interius in pa-
28
lato confert prefocationi intrinsece: et confert apostemati-
29
bus que sunt post ambas aures. et confert dolori
30
auris et fluxui humiditatum. et confert apoplexie bi-
31
bitum cum melle. Egritudines oculi.) Confert
32
obthalmie antique et proprie anabathicum cum ex
33
eo fit emplastrum sub oculo et panno. Et si ex
34
eo fiat emplastrum cum careno sedat pulsationem ocu〈-〉
35
li et apostemata eius: et confert percussioni in eo. Egritu〈-〉
36
dines membrorum anhelitus et pectoris.) Siru-
37
pus eius: confert tetano qui est sub hypocundrijs
38
Egritudines membrorum nutrimenti.) Reducit
39
appetitum. et est medicina mirabilis ad illud cum
40
bibitur decoctionis eius aut succi ipsius decem
41
diebus scilicet quaque die tres anulasat. et syrupus eius
42
confortat stomacum et afficit operationes altas. et
43
confert ictericie et proprie si bibantur succi eius de-
44
cem diebus scilicet quaque die tres .℥. et confert hydropisi.
45
et similiter emplastrum factum ex eo cum ficubus
46
et nitro et farina lolij. et est emplastrum splenis
47
etiam: et quandoque fit emplastrum ambabus ex eo cum fi〈-〉
48
cubus et farina lolij: et nitro: et interficit vermes
49
proprie cum decoquitur cum lentibus aut rizi et come〈-〉
50
ditur. Succus eius est malus stomaco: et se-
51
mina eius etiam nocumentum faciunt ori stomaci
52
proprie propter eius salsedinem preter nabathi. et quando per-
53
miscetur cum spica vtile est dolori stomaci: et si empla-
54
strum fiat ex eo epati et stomaco et illijs confert dolo〈-〉
55
ribus eorum. Epati quidem et illis cum oleo de alcanna facto
56
cerato et stomaco quidem cum oleo rosaceo aut permixtum
57
cum rosis: et confert duritijs ipsorum. Egritudines
58
membrorum expulsionis.) Est prouocatiuum vrine et
1
menstruorum fortiter. etiam suppositum cum hydromel
2
le. et soluit coleram. et neque per ipsum fit iuuamen
3
in flegmate: nec etiam in illo quod est stans in inte-
4
stinis. Sit quoque potio eius infusi aut decocti
5
a quinque .ʒ. vsque ad septem. et pulueris eius ab vna
6
.ʒ. vsque ad .2.ß. Et potus syrupi eius etiam confert
7
emorroydibus et ragadijs in ano: et quando coquitur
8
solum aut cum rizi: et bibitur cum pelle interficit vermes
9
cum solutione ventris leui. et similiter quando coquitur
10
cum lentibus. et eius quidem syrupus confert omnibus
11
illis: et mundificat venas ab humore colerico
12
et aquoso: et prouocat ipsum. Febres.) Confert
13
antique et proprie eius succus: sicut succus eu-
14
patorij. Uenena.) Confert morsui draconis
15
marini et scorpionis et torsui mugali: et ius-
16
quiamo cum vino et suffocationi fungorum: et pro-
17
prie cum bibitur cum aceto et eius oleum confert cimici-
18
bus et cum infunditur proprie in aqua enclaustri non
19
corrodunt mures librum. Permutatio.) Loco
20
eius ponitur pollium: aut sceha armenum et
21
in confortando stomacum ex assaro quantum ipsum est
22
cum medio pondere mirabolanorum.
23
¶ De acatia. Capitulum .III.
24
ACatia quid est. Est succus alcharisti[*]alcharisti cf. Canon 4: alcharis
25
vel eletarthi[*]alcharisti vel eletarthi cf. the variants in Venice 1564: alcharad, vel alchard, alcharthi exiccatus: deinde in tro〈-〉
26
ciscos mutatus. et in ipsa est mordi-
27
catio que ablutione remouetur. quoniam est
28
composita ex substantia terra[*]terra corrupt for terrea stiptica: et ex substantia sub〈-〉
29
tili ex qua est eius mordicatio que destruitur ab-
30
lutione: et propter suam acuitatem mordicat et infrigidat.
31
Electio.) Melior ex ea est que est melioris odo〈-〉
32
ris: viridis: declinans ad nigredinem pondero-
33
sior durior. Natura.) Que ex ea abluta est: frigida
34
est et desiccata in secundo. et non abluta frigida est in primo.
35
et eius siccitas est in termino secundi. Opera-
36
tiones et proprietates.) Est stiptica prohibens cur〈-〉
37
sum sanguinis. In decoratione.) Denigrat
38
capillos et colorem efficit nigrum bonum et confert fis〈-〉
39
suris accidentibus ex frigore. Apostemata et bothor.)
40
Confert omnibus que diximus in myrto: et confert
41
panaritio et cum albumine oui: confert adustioni
42
ignis et apostematibus calidis. Instrumenta iuncturarum.)
43
Prohibet mollificationem iuncturarum. Egri〈-〉
44
tudines capitis.) Confert vlceribus oris.
45
Egritudines membrorum oculi.) Confortat visum et
46
subtiliat ipsum: et non est conueniens oculo ex ea
47
nisi albassari et sedat obthalmiam et rubedinem que
48
accidunt in eis. et ingreditur in medicinis vngule.
49
Egritudines membrorum expulsionis.) Constrin-
50
git naturam bibita et clysterizata et pro emplastro
51
posita. Et confert dissinterie et solutioni sanguinee et
52
abscindit fluxum matricis. et remouet eminentiam
53
ani. et eminentiam matricis. et confert mollifi-
54
cationibus ambrorum[*]ambrorum corrupt for amborum.
55
¶ De assaro. Capitulum .IIII.
56
ASsarum quid est. Est herba habens folia
57
et semina plurimarum radicum cuius no-
58
dus est tortus: et similantur piperi boni
1
odoris mordicantis linguam. et habet florem inter fo〈-〉
2
lia apud radicem suam cuius color est purpureus
3
similis flori iusquiami: et radix quidem ipsius est ma〈-〉
4
gis iuuans quam aliquid quod sit in ipso et eius virtus
5
est virtus acori aut est eo fortior. Electio.) Ex
6
eo melius est quod est subtilis fortis odoris.
7
Natura.) Calidum est et siccum in tertio et dicitur quod eius
8
siccitas est maior ipsius caliditate. Operationes et
9
proprietates.) Aperit et sedat dolores intrinsecos
10
omnes: et proprie eius infusio quam dicturi sumus in
11
capitulo hydropisis. et subtiliat et resoluit et cale-
12
facit membra frigida et abstergit. Instrumenta iuncturarum.)
13
Confert sciatice et dolori ancharum antiquo: et proprie
14
eius infusio predicta in capitulo hydropisis. Egritu〈-〉
15
dines oculi.) Confert grossitudini cornee. Et
16
proprie eius infusio predicta in capitulo hydropisis.
17
Membra nutrimenti.) Confert opilationi epatis et
18
duritiei ipsius et conferunt ictericie et hydropisi
19
infusionis eius tres aurei.[*]aurei. corrupt for aurei [redundant period] in .XII cotilis musti
20
que post duos menses coletur et iuuamentum in febri〈-〉
21
bus est maius et confert duritiei splenis valde.
22
Membra expulsionis.) Prouocat vtrunque et con〈-〉
23
fortat vesicam et renes: et soluit sicut elleborus al〈-〉
24
bus in purgatione ventris et eius quidem potio
25
sit septem aut nouem aureorum cum aqua mellis:
26
et in spermate augmentum efficit. Permutatio.) Lo〈-〉
27
co ipsius ponitur pondus ipsius et medium aco〈-〉
28
ri. et sexta ponderis eius amomi.
29
¶ De abheel. Capitulum .V.
30
ABheel quid est. Est fructus iuniperi
31
similis zarur sed tamen est vehementius ni-
32
ger. et est boni odoris et acuti. Arbo-
33
ris vero eius due sunt species. vna species
34
cuius folia sunt sicut folia cupressi. multas habens
35
spinas. que dilatatur et non elongatur. et alia est cuius
36
folia sunt sicut tamarisci. et sapor eius est sicut cu〈-〉
37
pressi: sed est siccior et minus calida et cum de ea assu〈-〉
38
mitur duplum cinamomi ponitur loco eius. Natura.)
39
Dixerunt quidam quod est calidus et siccus in tertia[*]tertia corrupt for tertio.
40
Operationes et proprietates.) Uehementis est reso-
41
lutionis et inest ei desiccatio cum mordicatione. et
42
in ipso est stipticitas leuis. et ponatur in oleis cale-
43
factiuis: et in oleis aromaticis. Et plurimum ponitur in
44
oleo quod fit exprimendo. In vulneribus et vlceri〈-〉
45
bus.) Confert ei puluerizatio in herpete estio-
46
meno et vlceribus putridis cum melle et prohibet
47
ambulationem ambulatiue et vlcera denigrata:
48
et quandoque fit ex eo emplastrum: quare non consolidat propter sui
49
mordicationem: et propter vehementiam caliditatis et sicci〈-〉
50
tatis sue: immo exiccat. Egritudines membrorum ca〈-〉
51
pitis.) ¶ Cum bullitur nux abheel in oleo sisamino in
52
cochliari ferreo donec nux nigra fiat et distillatur
53
in aurem confert surditati valde. Membra expulsio〈-〉
54
nis.) Prouocat vrinam et menstrua: et eijcit fetum
55
et educit sanguinem. Permutatio.) Loco eius
56
ponitur cassia lignea: et dicitur quod pondus eius.[*]eius. corrupt for eius [redundant period] de nuce
57
cupressi. Et dicitur quod pondus eius de folijs cupressi.
58
¶ De adruma[*]adruma cf. Venice 1564: adrimia. Capitulum .VI.
1
ADruna[*]ADruna i.e. ADruma (cf. above and the index fol. 162v). Natura.) Est calidum et siccum
2
in tertio. Decoratio.) Confert alopi〈-〉
3
tie tritum cum aceto. Instrumenta iuncturarum.)
4
Cinis eius cum aceto superpositus con〈-〉
5
fert siccitate. Membra expulsionis.) Inquit Diascorides.
6
Cum mulier tangit montanum et sibi superponit
7
ilico facit abortum. Uenena.) Confert vene-
8
nis omnibus et proprie morsui.
¶ De antimonio. Capitulum .VII.
9
ANtimonium quid est. Est substantia plumbi
10
mortui et eius virtus est similis virtuti plum〈-〉
11
bi adusti. Electio.) Quod ex eo bonum
12
est: est laminosum frustis: confractis cui
13
est splendor et cui non admiscetur aliquid extraneum
14
et neque est sordidum et valde velociter frangitur.
15
Natura.) Est frigidum in primo siccum in secundo et est vehemen〈-〉
16
tioris desiccationis quam attrimentum rubeum et est
17
syrum. Operationes et proprietates.) Constringit
18
exiccat sine mordicatione et abscindit fluxum san〈-〉
19
guinis. Uulnera et vlcera.) Confert vlceribus
20
et destruit carnes additas et consolidat. et ponitur
21
cum adipe recente super adustionem quare non vlcerat.
22
et si vlcerat consolidat ipsam cum permiscetur cum adipe
23
et cerusa. Membra capitis.) Prohibet fluxum
24
sanguinis ex naribus qui est ex velaminibus cere〈-〉
25
bri. Membra oculi.) Conseruat sanitatem oculi
26
et remouet sordes vlcerum suorum. Membra ex〈-〉
27
pulsionis.) Cum superponitur confert fluxui san〈-〉
28
guinis matricis. Permutatio.) Loco eius
29
ponitur stannum adustum.
¶ De ammoniaco. Capitulum .VIII.
30
AMoniacum[*]AMoniacum i.e. AMmoniacum (cf. above and the index fol. 162v) quid est. Est gumma atorthut
31
et nominatur quandoque id quo aurum adheret:
32
quoniam pergamena et membrana et libri eo
33
deaurantur. Est calidum in fine tertij: et sic〈-〉
34
cum in primo. Operationes et proprietates.) Eius
35
resolutio et exiccatio est fortis: et non est mordica-
36
tio eius fortis et ex ipsius quidem apertione et peruenitur
37
ad hoc vt faciat currere sanguinem ex orificijs
38
venarum: et ingreditur in rectificatione salutiuorum et in
39
ipso lenificatio et attractio. Apostemata et bothor.)
40
Linitur et fit ex eo emplastrum et confert scrofulis. et du〈-〉
41
ritiebus et apostematibus in principio paruis: et postea ma-
42
gnis sine capite. Uulnera et vlcera.) Confert
43
vulneribus malis et corrodit carnem malam: et fa〈-〉
44
cit nasci carnem bona[*]bona corrupt for bonam. Instrumenta iuncturarum.) Con〈-〉
45
fert dolori sciatice et iliorum: et iuncturarum bibitum
46
cum melle aut aqua ordei. Et cum ex eo fit emplastrum
47
cum melle et oleo resoluit duritiem iuncturarum. Et
48
quandoque permiscetur cum aceto et baurach et rosis et oleo
49
de alcanna confert lassitudini. Membra oculi.)
50
Lenit asperitatem palpebrarum et scabiem et abstergit
51
albuginem: et confert humiditatibus oculi. Membra
52
anhelitus et pectoris.) Confert disnie et difficul-
53
tati anhelitus et eius dilatationi cum tranglutitur[*]tranglutitur corrupt for transglutitur cum
54
melle aut aqua ordei: et mundat vlcera velaminis
55
et confert prefocationi que ex[*]que ex corrupt for que est ex flegmate et cole-
56
ra nigra. Membra nutrimenti.) Cum bibitur
57
ex eo aureus confert duritiei plenis: et duritiei
58
epatis: et similiter cum linitur cum aceto. et confert hy-
1
dropisi. Membra expulsionis.) Prouocat
2
vrinam: ita vt sanguinem mingere faciat: et inter〈-〉
3
ficit ascarides et solutione educit: et facit exire
4
embryonem siue vinum[*]vinum corrupt for viuum siue mortuum. et prouocat
5
menstrua. Et linitur super duritiem testiculorum
6
cum aceto et lenit eos. Permutatio.) Loco
7
eius ponitur sordities aluearij apum.
8
¶ De aniudem. Capitulum .IX.
9
ANiudem quid est. Ex ea est alba et ni〈-〉
10
gra que fortior: et hec nigra non ingre〈-〉
11
ditur in cibis et ipsius radix est pro〈-〉
12
pinqua sapori astirgar: et eius natura est
13
aerea: sed astirgar est tarde digestionis et non est hoc
14
in ordine eius: quamuis sit etiam digestionis valde tar〈-〉
15
de. Asse vero que est eius gumma capitulum singulare
16
faciam aliud. et melius quidem est vt administre〈-〉
17
tur eius decoctio: aut ipsius actum quam corpus
18
eius. Natura.) Calida est et sicca intertio[*]intertio corrupt for in tertio. Operationes
19
et proprietates.) Est subtiliatiua valde: et radix
20
eius inflat: et cum corpus ex ea fricatur et proprie cum
21
lacte eius trahit materias ad exteriora virtuose.
22
¶ Decoratio.) Alterat ventositatem corporis et
23
si ex ea fiat emplastrum cum oleo sanat aggregationes
24
sanguinis sub oculo. Apostemata et bothor.) Con〈-〉
25
fert dubellet intrinsecis. et quando permiscetur ipsa et
26
radix cum emplastris confert scrofulis. Instrumenta iun〈-〉
27
cturarum.) Quando permiscetur cum oleo irino
28
aut oleo de alcanna confert doloribus iuncturarum
29
proprie. Membra nutrimenti.) Radix eius facit
30
eructuare et stringit ventrem: et est tarde digestionis
31
et digerit et calefacit stomacum et confortat eum et
32
disrumpit appetitum. Membra expulsionis.)
33
Quando decoquitur cum corticibus granato-
34
rum in aceto sanat in emorroydas ani. et prouo〈-〉
35
cat. et facit fetere odorem stercoris. et ventosita〈-〉
36
tem exeuntem per anum et est nociua vesice.
37
Uenena.) Est bezahar venenis.
38
¶ De astirgar. Capitulum .X.
39
AStirgar quid est. Rectius est vt eius
40
acetum administretur: et est propinqua an-
41
iudem in natura sua: sed est calidior ea.
42
Natura.) Calida est et sicca in fine tertij.
43
Membra nutrimenti.) Eius acetum est bonum sto〈-〉
44
maco. et purgat ipsum et confortat eum et disrumpit
45
appetitum. Sed corpus ipsius facit nauseam
46
mordicatione sua. et tardatur mora ipsius in sto〈-〉
47
maco. et eius digestio in ipso. Febres.) Proprie-
48
tas eius est iuuamentum febris quartane.
49
¶ De amirberis. Capitulum .XI.
50
AMirberis quid est. Est azatarasch. et
51
ex eo est rotundum rubeum campestre. et
52
nigrum longum arenosum. aut monta-
53
num et est fortius. Natura.) Frigidum
54
est et siccum in fine tertij. Operationes et proprieta〈-〉
55
tes.) Est vincens coleram valde. Apostemata et bo〈-〉
56
thor.) Ex proprietatibus eius est suum iuuamen-
57
tum et confert apostematibus calidis: sicut em-
58
plastrum superpositum. Membra nutrimen〈-〉
1
ti.) Confortat stomacum et epar et abscindit si-
2
tim valde. Membra expulsionis.) Constringit
3
et confert rasure etiam[*]etiam cf. Venice 1564: etiam et fluxui sanguinis inferius.
4
¶ De alaunoch et alahabar. Capitulum .XII.
5
ALaunoch et alahabar quid est. Utrum〈-〉
6
que est plumbum nigrum in quo est substantia
7
aquosa multa quam congelauit frigus
8
et in ipso sunt aereitas et terreitas non ve〈-〉
9
hementis multitudinis. Signum autem humidita〈-〉
10
tis eius sicut existimat Galienus est velocitas lique〈-〉
11
factionis eius et aereitatis ipsius est vehemen〈-〉
12
tia raritatis eius: et quod ipsum crescit cum dimittitur
13
in humorositate terre et inflatur: et est vehemen〈-〉
14
ter infrigidans apostemata. Natura.) Est frigidum et humi〈-〉
15
dum in secundo. Apostemata et bothor.) Fiant ex eo pi〈-〉
16
stillum et tabula et fricetur vnum eorum super aliud cum ali〈-〉
17
quo ex oleis: et tunc illud quod ex ipso resoluitur confert
18
apostematibus calidis et infrigidat ea: et saniosa ex ipsis: ita
19
quod cancrum[*]cancrum corrupt for curantur: et ligatur ex eo lamina super scrofulas
20
et glandulas et vlcera iuncturarum et ipsarum glan-
21
dulas destruuntur. Uulnera et vlcera.) Ipsius
22
fricatio predicta et eius adustum proprie ablutum confert vul〈-〉
23
neribus malignis vlceribus cancrosis et vlceri〈-〉
24
bus iuncturarum. Instrumenta iuncturarum.) Conferunt ipsius fri〈-〉
25
catio et adustio predicte vlceribus iuncturarum et si
26
stricte ligetur super torsionem iuncturarum et
27
suas glandulas liquefacit eas. Membra ocu〈-〉
28
li.) Ouod ex ipso adustum est. est iuuatiuum
29
in vlceribus proprie cum abluitur. et similiter obthal〈-〉
30
mie sicce. Membra anhelitus et pectoris.) Quod
31
ex eo adustum est iuuatiuum est vlceribus mam〈-〉
32
mille[*]mammille cf. Venice 1564: proprie. et similiter eius fricatio et adustio predi〈-〉
33
cte. Membra expulsionis.) Confert emorroy-
34
dibus: et ligatur lamina super locum renum. et prohi〈-〉
35
bet pollutionem frequentem et sedat desiderium coi〈-〉
36
tus. et vtrunque eorum confert vlceribus veretri
37
et testiculorum et apostematibus ipsorum.
38
¶ De aumeli. Capitulum .XIII.
39
AUmeli quid est. Est oleum dulce
40
valde spissum: sicut mel: et spissus eo
41
extrahitur ex crure arboris que est
42
in terra murzie dulcis et fit ex eo oleum
43
si cum eo admiscetur etiam oleum de flore eius
44
et nominatur aumel et oleum mellis. Electio.)
45
Ex eo est melius quod est magis clarum: et spis〈-〉
46
sus[*]spissus corrupt for spissius: et antiquius. Natura.) Calidum est et hu〈-〉
47
midum et ipsius caliditas plurima est humidi-
48
tate eius. Uulnera et vlcera.) Confert vulne-
49
ribus vlcerosis illinitum. Instrumenta iun-
50
cturarum.) Confert doloribus iuncturarum.
51
Membra capitis.) In ipso est virtus faciendi su〈-〉
52
beth. et facit pigritiam. Membra oculi.) Con-
53
ueniens est tenebrosi[*]tenebrosi corrupt for tenebrositati oculorum cum ex eo fit
54
colirium. Membra expulsionis.) Tres .℥. ipsi-
55
us cum nouem .℥. aque solutione educunt co-
56
leram et humores crudos: et faciunt pigritiam
57
et mollificant: et verumtamen non est sollicitudo
58
habenda neque timendum est ex eo quod ipsum
1
soluit: quoniam est iuuatiuum cum eo quod ex ipso
2
apparet incolume. oportet tamen ne super ipsum
3
dormiant omnino.
4
¶ De agalugin. Capitulum .XIIII.
5
AGalugin quid est. Lignum indum
6
aut rabicum.[*]rabicum. corrupt for arabicum boni odoris: habens
7
cutem coopertem[*]coopertem corrupt for coopertam intrans in nume-
8
ro specierum que venduntur. et in ip〈-〉
9
so est stipticitas cum amaritudine pauca. Mem〈-〉
10
bra capitis.) Collutio oris facta ex ipsius de-
11
coctione odorem oris efficit bonum. Membra
12
anhelitus et pectoris.) Confert dolori pecto-
13
ris et lateris. Membra nutrimenti.) Confert do〈-〉
14
lori epatis. et aureus vnus ex eo confert viscosi〈-〉
15
tati stomachi et debilitatis ipsius. Membra expul〈-〉
16
sionis.) Cum bibitur cum aqua confert vlceri〈-〉
17
bus intestinorum et dolori pungitiuo calido.
18
¶ De amgailem[*]amgailem cf. index fol. 162v amgailen. Capitulum .XV.
19
AMgailem quid est. Est arbor locorum
20
rusticorum nota. Natura.) Est fri〈-〉
21
gida et sicca. Operationes et proprie〈-〉
22
tates.) Est stipticita prohibens sangui〈-〉
23
nem et species fluxus. Membra anhelitus et
24
pectoris.) Prohibet sputum sanguinis. Mem-
25
bra expulsionis.) Prohibet fluxum matricis.
26
¶ De atharakie[*]atharakie cf. index fol. 162v and Venice 1564: atharachic with the variants adarachi uel adaraca. Capitulum .XVI.
27
ATharakie quid est. Hec est medici〈-〉
28
na acuta que non bibitur propter
29
suam acuitatem: sed in epithimatibus
30
administratur post fractionem sue
31
acuitatis. Natura.) Est calida et sicca valde.
32
Operationes et proprietates.) Permutat com-
33
plexionem malam frigidam ad complexionem
34
malam calidam. Et ne que sit audax aliquis
35
super ipsum nisi epithimando. In decoratio〈-〉
36
ne.) Confert panno. In apostematibus et bo〈-〉
37
thor.) Confert bothor lenibus. In vulneri-
38
bus et vlceribus.) Confert scabiei vlcerose et
39
impetigini. Instrumenta iuncturarum.) Em〈-〉
40
plastrum factum ex ea confert sciatice.
41
¶ De azedaraeth. Capitulum .XVII.
42
AZedaraeth quid est. Arbor nota ha〈-〉
43
bens fructum similem nabach. et no〈-〉
44
minant eam in rechi mirabolanum:
45
et in tabrasten: et kien: et thabich[*]thabich cf. Venice 1564: thahich: et
46
est arbor magna et est ex magnis arboribus. Na〈-〉
47
tura.) Quod est supra ipsam est calidum in pri-
48
mo. siccum in fine primi. Operationes et pro〈-〉
49
prietates.) Eius focha aperit opilationes. In
50
decoratione.) Aqua foliorum eius interficit pedi〈-〉
51
culos et prolongat capillos et proprie radices
52
eius cum administratur cum vino. Membra ca〈-〉
53
pitis.) Eius flos aperit opilationes epatis et
54
cerebri. Membra anhelitus et pectoris.) Eius
55
fructus nociuus est pectori valde et est perni-
56
ciosus. Membra nutrimenti.) Eius fructus est
57
malus stomaco conturbans. Febres.) Dici-
58
tur quod decoctio corticum eius cum fumo terre
1
et mirabolanis deseccat[*]deseccat corrupt for desecata confert febribus flegma〈-〉
2
ticis. Uenena.) Succus extremitatum eius
3
cum melle resistit venenis omnibus: et eius fru〈-〉
4
ctus interficit fortasse. Permutatio.) Lo-
5
eo eius in elongatione capillorum ponuntur fo〈-〉
6
lia canabis.
¶ De auricula muris. Capitulum .XVIII.
7
AUricula muris quid est. Est herba
8
cuius virtus secundum Galienum est propinqua
9
virtuti herbe qua vitrum abstergitur
10
et hoc nomen absolutum vel con-
11
cessum est duabus herbis: quarum vna est quam
12
nominiat Galienus et odoratur ex ea odor malus: et
13
non habet duritiem: et altera quam nominauit Diascorides
14
et existimauit quod sit similis volubi[*]volubi cf. Venice 1564: volubili: nisi quia mi〈-〉
15
nora habet folia comparata ad ipsam: et est herba ex-
16
pansa super faciem terre paruos habens stipi-
17
tes domestica bona sine odore: et non habens
18
saporem fortem azulinos habens flores. cuius
19
semen semini coriandi[*]coriandi corrupt for coriandri similatur et hirundines ex
20
ipso comedunt et est calida et proprie cuius ori-
21
go non est iuxta aquam. ¶ Inquit musaihach
22
iuuamentum eius est iuuamentum absinthij:
23
et est res que non est inuenta in duabus plantis
24
simul. Natura.) Que ex eis nota est secundum Galienum
25
est frigida et humida in gradu primo et altera
26
est ex summa medicinarum calidarum. Opera〈-〉
27
tiones et proprietates.) In prima non est stipti〈-〉
28
citas et altera est desiccatiua rubificatiua. Uul-
29
nera et vlcera.) Illa quam nominauit Diascorides extrahit
30
spinas et surculos: et facit adherere plagas.
31
Membra capitis.) Confert epilepsie bibita: et tor-
32
ture sternutationem facta ex ea vehementer. et eius
33
sternutatio mundificat cerebrum.
34
¶ De albugilise. Capitulum .XIX.
35
ALbugilise quid est. Est lactuca asini et
36
nominatur etiam simarem et sincarem. et est pilosa
37
spinosa: aspera nigra plurima habens
38
folia super radicem annexa ei. et eius ra〈-〉
39
dix in grossitudine est digiti: coloris rubei val-
40
de qui tingit cum tangitur in estate: et ex ea est species alia
41
citrina folia habens coloris rubei et eius species sunt
42
quattuor. Albugilise: intisanius: amelenius: ansu〈-〉
43
befin. Electio.) Fortiores omnibus sunt due pri〈-〉
44
me species. Natura.) Dixit Galienus quod ex albugilise est
45
que est calida et sicca. Operationes et proprietates.) Que
46
ex ea nominatur albugilise est subtiliatiua cum stiptici〈-〉
47
tate: et propter hoc est pontica amara: sed ponticitas est
48
in reliquis magis apparens. Relique vero due species
49
sunt acutiores primis et fortioris caliditatis et
50
radix eius fortioris est caliditatis:[*]caliditatis: corrupt for caliditatis [redundant colon] quam folia. In
51
decoratione.) Quando linitur cum aceto con-
52
fert morphee. et ipsa excoriat cutim. et eius fo-
53
lia sunt debiliora radice eius. In apostemati-
54
bus et bothor.) Prohibet radix albugilise:
55
que est ex eis: cum farina ordei fracti herisipil〈-〉
56
lam: et similiter radix amelenius. et ipsa resol-
57
uit scrofulas cum superponitur eis cum adipe.
58
¶ In vulneribus et vlceribus.) Ponitur
1
cum cera super vlcera omnia et adustionem
2
ignis proprie. Membra nutrimenti.) Ra-
3
dix abugilise aptat stomacum et eius decoctio cum aqua
4
alkarari[*]alkarari cf. below alkararin, and Venice 1564: chartami and variant alkaratin valet ictericie et dolori splenis. Mem〈-〉
5
bra expulsionis.) Decoctio eius cum aqua alkara〈-〉
6
ri: aut aqua chartami confert dolori renum et lapidi in
7
renibus. Cumque mulier sibi supponit radicem
8
eius ab ortum[*]ab ortum corrupt for abortum facit et eius folia frixa cum vino strin〈-〉
9
gunt ventrem: sed abugilise resoluit humores coleri-
10
cos et radix habentis citrina folia ex ea cum yso〈-〉
11
po et sinapi interficit vermes: et educit eos: et similiter
12
alsimaren absolute que ex ea citrina est et reliqua:
13
sed citrina est fortior in hoc. Febre.) Deco-
14
ctio radicum abugilise cum aqua alkararin[*]alkararin cf. above alkarari, and Venice 1564: cartami with the variants alkaratan, aut aqua chartami; alkaratin confert
15
febribus antiquis. Uenena.) Quando masticatur
16
ex citrina habente folia citrina rubei coloris et proij〈-〉
17
citur super venenosa interficit ea. et due alie species
18
conferunt morsure vipere bibite et lenite et sputate.
19
¶ De almensuus[*]almensuus cf. index fol. 162v almesuus, and Venice 1564: almesu, cf. Canon 3: almesus. Capitulum .XX.
20
ALmensuus quid est. Dicitur quod rectius
21
esset vt de eo loqueremur in capitulo de mi-
22
ni: verumtamen nos attulimus narratio-
23
nem eius in hoc capitulo: vt sit magis no-
24
ta: et magis famosa. Natura.) Dixerunt quidam
25
quod est frigida et sicca: et dixerunt alij quod est calida et
26
sicca cum virtute. Operationes et proprietates.) Est
27
vehementis abstersionis. et apud Diascorides est adu〈-〉
28
stiua et putrefactiua. In decoratione.) Abster〈-〉
29
git dentes fricando. Membra capitis.) Di-
30
xerunt quidam quod quando tenetur in ore frangit dentes et
31
dixerunt aut proprietate sua: aut propter venenum
32
vipere qui multiplicatur in locis in quibus ipsa est.
33
Et hec quidem verba sunt eius qui multa fabulose
34
narrat. et non cognoscunt de operatione veneni
35
vipere quod quando positum est ad aliquid membrum non efficit
36
hanc operatiouem[*]operatiouem corrupt for operationem. et proprie cum tempus supra ipsum pro〈-〉
37
longatum fuerit. Membra expulsionis.) Dicunt
38
quod cum ex ipsa aderet granum vnum in extre-
39
mitate stringe annexum glutini romano: et in〈-〉
40
tromittitur in vesicam frangit lapidem. Sed
41
hoc est ex eis que a me elongantur. Uenena.)
42
Est venenum mortale.
43
¶ De armech. Capitulum .XXI.
44
ARmech quid est. Est herba iameni bo〈-〉
45
n: odoris similis cinamomo grosso. In
46
decoration.) efficit odorem eius bo-
47
num. Apostemata et bothor.) Con-
48
sert apostematibus calidis proprie sicut emplastrum super〈-〉
49
posita. In vulneribus et vlceribus.) Prohi-
50
bet dilatationem vlcerum: et consolidat ea siccando propter
51
desiccationem que est in ea sine mordicatione. Et
52
prohibet putrefactionem membrorum. Membra ca-
53
pitis.) Confortat cerebrum et stringit gingiuas
54
et conuenit egritudinibus oris. Membra oculi.)
55
Ex ea comestum confert obthalmie. Membra anhe〈-〉
56
litus.[*]anhelitus. corrupt for anhelitus [redundant period] et pectoris.) Confortat cor et omnia viscera.
57
Membra expulsionis.) Stringit naturam.
58
¶ De allabuch. Capitulum .XXII.
1
ALabuch quid est. Dicunt quo est asa〈-〉
2
dar. Dico autem quod siue non sit hoc al-
3
labuch aut fit de veritate pertinet ei vt
4
dicemus in capitulo de lem. Et est ex magnis
5
arboribus: et forsitan permutant ad egyptum et alte〈-〉
6
ratur illic natura eius. Operationes et proprietates.)
7
Confert fluxui sanguinis etiam si super membrum pona〈-〉
8
tur. et abscindit cursum.
9
¶ De athamaraet. Capitulum .XXIII.
10
AThamaret quid est. Est medicina inda
11
efficiens peonie operationem. Membra
12
capitis.) Ex folijs eius fiat epithi-
13
ma illi ad cuius caput eleuatur vapor:
14
et prohibetur epilepsia.
15
¶ De alblage. Capitulum .XXIIII.
16
ALblage quid est. Est medicina mari-
17
na similis alcot que oritur in vere. et est similis
18
etiam andachoche plurimos habens sti-
19
pites. et eius semen est sicut semen bau-
20
cie. Membra nutrimenti.) Confert spleni val〈-〉
21
de. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam.
22
¶ De asefeni. Capitulum .XXV.
23
ASefeni quid est. Existimo quod est pastu〈-〉
24
ra camelorum. Membra expulsionis.)
25
Mundificat renes. Uenena.) Plu〈-〉
26
rimum confert iuuamentum morsure ca〈-〉
27
nis rabiosi.
¶ De alguasen. Capitulum .XXVI.
28
ALguasen quid est. Est herba similis li〈-〉
29
lio. et nominatur propter illud lilialis. Natura.)
30
Est calida et sicca in primo. Ope-
31
rationes et proprietates.) Desiccat
32
cum equalitate et abstergit. In decoratione.)
33
Confert panno et resoluit totum illud cum equalitate.
34
Uenena.) Galienus dixit quod est iuuatiua proprie mor〈-〉
35
sure canis rabiosi et iam sanati sunt multi et propter
36
illud nominatur grece alguasen.
37
¶ De Atratisus. Capitulum .XXVII.
38
ATratisus quid est. Est medicina cogni-
39
ta cum chali. Natura.) In ipsa est parum
40
infrigidationis et non est in ea stipticitas.
41
Operationes et proprietates.) De-
42
siccat cum equalitate et eius est virtus resolutiua
43
cum infrigidatione. Apostemata et bothor.) Con-
44
fert apostematibus emunctuoriorum more emplastri
45
superposita et suspensa.
46
¶ De Ardifrigi. Capitulum .XXVIII.
47
ARdifrigi quid est. Est herba similis cap〈-〉
48
pari acuti odoris valde et grauis.
49
Habens fructum in tecis[*]in tecis corrupt for inferius: Natura.) Di〈-〉
50
xit alkanzi et arahib quod est fortior in
51
natura sua quam solatrum et alkekengi. Apostemata et
52
bothor.) Confert apostematibus intrinsecis
53
secundum verba arahib. et potio ipsius fit vsque ad .II.℥.
54
et liniatur super apostemata calida extrinseca et erit
55
mirabilis valde vbicunque apposita. Uenena.)
56
Cum linitur super puncturam vespe sanat ili-
57
co. ¶ Asrorasicon[*]Asrorasicon or perhaps Afroraficon, cf. also index fol. 162v quid est? medicina persica que
58
seruationi dicitur esse bona.[*]Asrorasicon [...] bona the sentence is missing in Venice 1564
1
¶ De abutilon. Capitulum .XXIX.
2
AButilon quid est. Est planta similis
3
cucurbite et dixit alchanzi quod hoc no〈-〉
4
mine est nota. Uulnera et vlcera.)
5
Dicitur quod est res magis iuuatiua
6
vulneribus recentibus et conglutinat et conso-
7
lidat ea statim.
¶ De asio. Capitulum .XXX.
8
ASius quid est. Est lapis super quem na-
9
scitur sal cuius flos nominatur asius.
10
et videtur quod sit eius generatio ex rore
11
maris et imbre qui cadit super eum. Opera〈-〉
12
tiones et proprietates.) Uirtus eius et virtus
13
floris eius est aperitiua: carnis generatiua putrefacti〈-〉
14
ua parum cum liquefactione carnis putrefactiue
15
absque mordicatione. Apostemata et bothor.) Re-
16
soluit exituras more emplastri superposita cum
17
terbinthina aut pice. In vulneribus et vlceribus.)
18
Ualet vlceribus difficilibus et antiquis et ma-
19
gnis et profundis. Instrumenta iuncturarum.) Cum fari〈-〉
20
na ordei superposita valet podagre: et quando ponun〈-〉
21
tur extrema ipsius in decoctione eius iuuantur.
22
Membra anhelitus et pectoris.) Si transglutia〈-〉
23
tur cum melle confert vlceribus pulmonis. Mem〈-〉
24
bra nutrimenti.) Cum linitur cum calce et aceto
25
super splenem confert.
¶ De atuit Capitulum .XXXI.
26
AThuit[*]AThuit cf. above and index fol. 162v atuit, cf. Venice 1564: athiuth. Natura.) Calidum est in secundo. hu〈-〉
27
midum in primo. Operationes et pro〈-〉
28
prietates.) Inest ei abstersio vltima.
29
In decoratione.) Abstergit morpheam
30
fortiter.
¶ De absio. Capitulum .XXXII.
31
ABsius vel albesius quid est: est medicina
32
charmeni[*]charmeni cf. Venice 1564: karmeni et persica. Natura.) Calida subtilis.
33
¶ De Anagale[*]Anagale cf. Venice 1564: Anagallide. Capitulum .XXXIII.
34
ANagalis quid est. Est duobus mo-
35
dis: vnus eorum est cuius flos est citri〈-〉
36
nus. et alius cuius flos est celestis.
37
In vlneribus et vlceribus.) Conue-
38
niunt ambo vulneribus et prohibent ipsorum apostema〈-〉
39
tionem et extrahunt surculos[*]surculos corrupt for furculos et similia: et prohibent vl-
40
cerum ampliationem. Membra capitis.) Si ex aquis
41
amborum fiat gargarismus: et fiat caputpurgium
42
cum eis prouocant flegma plurimum a capita[*]capita corrupt for capite
43
et sedant dolorem molle que est in parte illa vel mo〈-〉
44
lem. Membra expulsionis.) Quando bibitur cum vino
45
confert dolori renum. et existimauerunt quidam quod va-
46
ria declinans ad colorem cineris reducit anum
47
prominentem exterius et rubeum habens florem augmen-
48
tat ei eminentiam. Uenena.) Quando bibitur cum vino
49
confert veneno vipere.
¶ De Abric[*]Abric cf. index fol. 162v and Venice 1564: abrich. Capitulum .XXXIIII.
50
ABric quid est. Est medicina persica. Mem〈-〉
51
bra capitis.) Est bona seruationi et
52
rationi.
¶ De ausid. Capitulum .XXXV.
53
AUsid quid est. Est species nenufaris indi.
54
Natura.) Dixit filius mesiriothe. Est
55
calida et sicca.
56
¶ De ardiud. Capitulum .XXXVI.
57
ARdiud quid est: Est medicina sicut cepe
58
scissum.
¶ De aribut. Capitulum .XXXVII.
1
ARibut vel anakibet quid est. Est medi〈-〉
2
cina cabrusia que assumpta est ex re
3
que assimilatur ostraco. Natura.) Dixit
4
Galienus. Est frigidum in secundon siccum in
5
primo: et eius fructus est calidus et contractiuus in
6
principio primi: exiccatiuus in secundo. Operationes et
7
proprietates.) Conseruat femur puerorum vt non
8
oriantur pili in ipso spacio longo. Membra nu-
9
trimenti: Fructus eius confert ictericie.
10
¶ De adrumilon. Capitulum .XXXVIII.
11
ADrumilon quid est. Est medicina que
12
nominatur bipennis: habet enim duas acies
13
sicut bipennis. Natura.) Est calida: et
14
in ipsa sunt amaritudo et ponticitas.
15
Operationes et proprietates.) Aperit opilatio-
16
nes viscerum. Instrumenta iuncturarum.) Confert do〈-〉
17
loribus iuncturarum et tali.
18
¶ De atinat. Capitulum .XXXIX.
19
ATinat quid est. Est medicina inda in
20
virtute testiculorum vulpis. Et oportet vt con〈-〉
21
sideretur: ita vt non sit atuit vel acu-
22
um[*]vel acutum is missing in Venice 1564. Natura.) Calida est et humida. Membra ex〈-〉
23
pulsionis.) Augmentat coitum.
24
¶ De ata. Capitulum .XL.
25
ATa quid est. Est arbor algarab dicta
26
in capitulo de gaim.
27
¶ De anacardo. Capitulum .XLI.
28
ANacardus quid est. Est fructus similis
29
ossi dactali et medulla eius est similis
30
medulle nucis dulcis in quo non est
31
nocumentum: et cortex ipsius est ra-
32
rus frangibilis in cuius raritate est mel viscosam
33
habens odorem: et sunt hominem[*]hominem corrupt for homines qui ipsum ma〈-〉
34
sticant: et non nocet eis et proprie cum nuce. Natura.)
35
calidus est et siccus in quarto. Operationes et
36
proprietates.) Eius mel est vlceratiuum apostemati-
37
uum et adustiuum sanguinis et humorum. Deco-
38
ritio[*]Deco-ritio corrupt for Decoratio.) Eradicat verucas: et aufert albaras et
39
eradicat barulos: et sanat alopiam flegmaticam
40
Apostemata et bothor.) Commouet calida apostemata in
41
interioribus: Instrumenta iuncturarum.) Confert
42
frigori neruorum et eorum mollificationi et paraly〈-〉
43
si et torture. Membra capitis.) Confert corru〈-〉
44
ptioni memorie cum eius confectio nota anacardi〈-〉
45
num sumitur. Sed tamen commouet alienationem et melancoliam
46
Membra expulsionis.) Suffumigantur cum eo
47
emorroydes et exiccantur. Uenena.) Et[*]Et corrupt for Est ex sum〈-〉
48
ma venenorum: et adurit humores et interficit et eius
49
quidem tyriaca est lac vacinum butyro inde extracto.
50
et oleum nucis eius frangit virtutem. Permuta-
51
tio.) Loco eius ponitur quintuplum ponderis eius
52
de bondacha: et quarta ponderis ipsius de oleo
53
balsami: et tertia ponderis ipsius de napta alba.
54
¶ De anate. Capitulum .XLII.
55
ANas. Natura.) Calidior est omnibus aui-
56
bus domesticis: et dicunt quidam quod ipsa
57
calefacit infrigidatum. et facit calefactum
58
possidere febrem. Operationes et pro-
1
prietates.) Eius pinguedo est maxima in sedando do〈-〉
2
lorem et sedando mordicationem in profundo cor-
3
poris: et est melior pinguedinibus auium et eius
4
caro ventositatem dissoluit ipsius stomaci. et est plurimi nu〈-〉
5
trimenti. In decoratione.) Eius pinguedo
6
clarificat colorem. et caro ipsius impinguat. Mem〈-〉
7
bra anhelitus et pectoris.) Clarificat vocem. Mem〈-〉
8
bra nutrimenti.) Eius caro tardatur in stomaco et est
9
grauis: et proprie caro anseris: Sed leuius quod
10
est in ipsa et melius sunt ale. Cum autem digeritur ca-
11
ro harum auium est nutribilior omnibus carnibus auium.
12
Membra expulsionis.) Augmentum efficit in coi〈-〉
13
tu: et multiplicat sperma.
14
¶ De Auellana. Capitulum .XLIII.
15
Uellana[*]Uellana corrupt for AUellana [initial is missing] quid est. Est nota: et eius quidem
16
terreitas maior est terreitate nucis.
17
et est nutribilior nuce quoniam est magis
18
solida: et minus vnctuosa et tardio-
19
ris degestionis[*]degestionis corrupt for digestionis. Natura.) Decliuis est ad calidita〈-〉
20
tem quandam et siccitatem paruam. Operationes et proprieta〈-〉
21
tes.) Generatur ex ea colera. et in ipsa est stiptici-
22
tas maior quam in nuce. et in ipsa est inflatio. et ge〈-〉
23
nerat ventositates in ventre inferiori. Decora-
24
tio.) Quod ex ea adustum est tingit capillos. Mem〈-〉
25
bra capitis.) Facit sodam et assatur et comeditur cum
26
pauco pipere. et maturat corrizam. Hypocrates inquit auel〈-〉
27
lana in cerebro facit augmentum. Membra ocu-
28
li.) Existimauerunt quidam quod ipsa linita super verti-
29
cer puerorum varios habentium oculos delet varietatem
30
Membra anhelitus et pectoris.) Comeditur cum
31
aqua melius et confert tussi antique et adiuuat ad spuen-
32
dum. Membra nutrimenti.) Est tarde dige-
33
stionis et excitat vomitum et est tardioris di-
34
gestionis quam nux. Membra expulsionis.)
35
Eius cortex est stipticus et stringit ventrem.
36
Uenena.) Confert venenis et morsibus et preci〈-〉
37
pue cum ficubus et ruta et puncture scor-
38
pionis.
¶ De agno casto. Capitulum .XLIIII.
39
AGnus castus quid est. Est planta et est
40
fortasse propter sui magnitudinem arbor et
41
nascitur in locis propinquis aquis et eius
42
quidem rami sunt duri: et folia ipsius sunt
43
sicut folia oliue: sed sunt leniora. et eius lignum non
44
ingreditur in medicinam. sed flos eius et folia et fru〈-〉
45
ctus. et in fructu quidem eius et in reliquis que ex eo ad〈-〉
46
ministrantur est subtilitas et acuitas et ponticitas
47
et est infra rutam siccam. Natura.) Calidius in primo
48
siccus in secundo. Operationes et proprietates.) Est
49
resolutiuus et disgregatiuus ventositatum et in
50
ipso est apertio cum stipticitate. Decoratio.) Est
51
mundificatiuus coloris. Instrumenta iuncturarum.) Fit ex
52
eo emplastrum cum folijs suis torsioni neruorum et remo〈-〉
53
uet lassitudinem. Membra capitis.) Facit soda et
54
subeth bibitus et quando fit ex eo emplastrum confert soda.
55
et cum illud quod ex eo est fraxum[*]fraxum corrupt for frixum comeditur minus effi〈-〉
56
cit sodam. Membra anhelitus et pectoris.) Est
57
ex eis que multiplicant lac minorando sperma sitque
58
euis potitio .ʒ.I. vsque ad .ʒ.II. Membra nutrimen〈-〉
1
ti.) Aperit opilationes epatis et opilationes splenis: et val〈-〉
2
de iuuat duritiem. et cum bibitur ex eo cum oxymelle
3
quantitas .ʒ.II. confert hidropisi. Membra expulsionis.)
4
Sedetur in eius decoctione propter dolorem matricis:
5
et apostema eius et bibitus cum mentastro: et vaporatus
6
desiccat sperma. et quando aliquid ex stipitibus eius ster-
7
nitur sub dorso prohibet pollutionem et virge erectio〈-〉
8
nem. et suffumigantur mulieres cum vehemens desi-
9
derium adest. et est prouocatiuus. et confert precipue se〈-〉
10
men eius fissuris ani. et fit ex eo emplastrum cum buty〈-〉
11
ro duritiei testiculi precipue cum semine eius. Ue-
12
nena.) Confert morsui serpentis eum[*]eum corrupt for cum bibitur ex eo
13
.ʒ.I. et similiter morsui canis et lupi supposito emplastro
14
et suffumigatione facta ex eo et eius folia fugant
15
venenosa.
¶ De alis. Capitulum .XLV.
16
ALe. Electio.) Meliores earum sunt ale
17
gallinarum. et ale anserum sunt bone dige〈-〉
18
stionis et nutrimenti. et non sunt leues nisi
19
propter multitudinem motus et exercitij sui.
20
et earum nutrimentum non multiplicatur nisi propter multi〈-〉
21
tudinem carnis que est in eis. Apostemata et bothor.) Di〈-〉
22
citur quod quando penne alarum alguarascen miscentur cum
23
equalitate sui die[*]die corrupt for de iusquiamo et aduruntur et teruntur
24
et ponutur in pane sicut sal resoluunt scrofuls[*]scrofuls corrupt for scrofulas in co-
25
lo absque ferro. et similiter quando puluerizantur super panem
26
et comeditur. Membra expulsionis.) Dicitur quod pa〈-〉
27
nis factus cum eo quod dictum est soluit valde.
28
¶ De Acoro. Capitulum .XLVI.
29
ACorus quid est. Est radix plante que est si〈-〉
30
cut papyrus et oritur plurimum eius in locis
31
aquosis et in aquis. et super hanc radicem sunt
32
nodi ad albedinem declinantes in qua
33
est odor horribilis. et parum boni odoris et est ca〈-〉
34
lidus acutus. Galienus autem dixit quod non administratur nisi ra-
35
dix eius: et virtus eius est propinqua virtuti aristolo〈-〉
36
gie et ireos. Electio.) Melior ex eo est ille qui
37
est spissior et magis solidus. et dulcior. et melio〈-〉
38
ris odoris. Natura.) Calidus est et siccus in principio
39
secundi vsque ad medium. Operationes et proprietates.) Est
40
aperitiuus resolutiuus inflationis et ventositatum subti-
41
liatiuus. abstergit sine mordicatione: aperitiuus
42
et apud Galienum eius odor non est nisi bonus. et secundum
43
quod nos sentimus non bonus. Decoratio.) Clari〈-〉
44
ficat colorem et confert morphee et albaras. Instrumenta
45
iuncturarum.) Confert spasmo et constructioni lacertorum
46
et decoctio eius etiam embrocata et bibita. Membra
47
capitis.) Confert dolori dentis valde et grauitati
48
lingue. Membra oculi.) Attenuat grossitudinem
49
cornee: et confert albugini: et proprie in vtrisque succus
50
eius. Membra anhelitus et pectoris.) Eius de-
51
coctio est bona dolori lateris et pectoris. Mem〈-〉
52
bra nutrimenti.) Confert dolori epatis frigido et confor-
53
tat ipsum: et confert stomaco. confert duritiei splenis: immo ex-
54
tenuat splenem multum et mundifica[*]mundifica corrupt for mundificat stomacum. Membra
55
expulsiois.) Confert dolori pungitiuo ventris et
56
rupture. et eius decoctio valet ad dolorem matri〈-〉
57
cis: et prouocat vrinam fortiter et menstrua: et confert
58
dolori et distilationi vrine secundum quod dixerunt quidam. et in
1
coitu augmentum efficit et exiccat desiderium ipsius.
2
¶ Et confert dolori intestinorum et rasure eorum frigidis.
3
Uenena.) Confert puncture vermium venenosorum.
4
¶ Permutatio.) Loco eius ponitur in de pel-
5
lendis[*]de pel-lendis corrupt for depellendis ventositatibus et iuuamento quod facit epati
6
et spleni equale pondus de cymino cum tertio ponderis
7
sui de aristologia.
¶ De argento viuo. Capitulum .XLVII.
8
ARgentum viuum quid est. Argentum viuum
9
aliud est purgatum ex mineras ua[*]mineras ua corrupt for minera sua: et
10
aliud extrahitur ex lapidibus minere sue
11
sicut cum igne fit aurum et argentum. La〈-〉
12
pis vero minere ipsius cum est purus et non permiscen〈-〉
13
tur ei terra et lapides habet colorem vzifur: immo
14
vzifur habet colorem eius et non consequitur eum. ¶ Et Galienus
15
quidem et alij existimauerunt quod ipsum fit arte factam[*]factam corrupt for factum sicut
16
lithargyrium[*]lithargyrium cf. Venice 1564: lithargyrum: quoniam est extractum cum igne: oportet ergo vt
17
aurum sit arte factum sicut lithargirium quoniam est extractum cum
18
igne. et quoniam substantia eius est similis substantie vzifur. in vase
19
linito luto accenditur ignis super ipsum et sublimatur:
20
sed non est ita: immo vzifur fit ex eo cum sulfure: deinde
21
possibile est vt extrahatur ex eo sicut extrahitur ex vzifur. Exi〈-〉
22
stimauit itaque quod ipsum non fit et non fit nisi ex vzi-
23
fur minerali quod est de substantia argenti viui. Natura.)
24
Est frigidum et humidum in secundo. Operationes et proprieta-
25
tes.) Sublimatum est stipticum. Decoratio.) Quod
26
ex eo extinctum est: est medicamen pediculorum et len〈-〉
27
dinum cum oleo rosaceo. Uulnera et vlcera.) Extinctum
28
valet scabiei: cum oleo rosaceo aut cum medicinis scabiei
29
et vlceribus malis. Instrumenta iuncturarum.) Eius
30
vapor facit acccidere paralysim et tremorem et re-
31
ctat membra. Membra capitis.) Fumus eius de〈-〉
32
struit auditum et fumus eius facit accidere feto-
33
rem oris cum transit per ipsum. Membra oculi.) Fu-
34
mus eius destruiz visum. Membra expulsionis.)
35
Dixit Paulus ex hominibus fuerunt qui biberunt
36
extinctum in ileon. Uenena.) Argentum viuum sublima〈-〉
37
tum est interficiens propter vehementem incisionem: et eius cura for〈-〉
38
tis est bibere lac et vomere. Et Galienus quidem dixit quod non ex〈-〉
39
pertus est illud in ipso. et dicunt quidam quod extinctum interfi〈-〉
40
cit grauitate sua. ipsum enim corrodit quod sibi obuiat graui〈-〉
41
tate sua. hoc autem verbum non est comprehensum. et ipsum interficit
42
mures. et ex fumo eius fugiunt vermes venenosi
43
et serpentes.
¶ De attramento. Capitulum .XLVIII.
44
ATtramentum quid est. Differentia
45
inter attramenta alba et rubea et ci-
46
trina et virida et inter colcotar et cal〈-〉
47
cadis et calcantum et alsurie est quam[*]quam corrupt for quod at〈-〉
48
tramenta sunt substantie recipientes solutionem
49
permixte lapidibus non suscipientibus solutio〈-〉
50
nem. et iste sunt ipsemet substantie recipientes solutionem que
51
iam fuerunt liquide et congelauerunt se alcolcotar vero est
52
citrinum. et alcalcadis est album et alcalcantum est viri-
53
de. et alsurie est rubeum. ¶ Et omnia hec soluuntur in aqua
54
et decoctione preter alsurie. ipsum enim est vehementis cor〈-〉
55
poreitatis et congelationis et viride est vehementis
56
congelatum quam citrinum et vehementiores habet tunicas.
57
et omne quidem attramentum in natura est simile vni eorum colori cu〈-〉
58
ius assimilatur. Galieno vero iam premissum est ad intellectum quod
1
attramentum rubeum generatur ex colcotar e vidit super
2
colcotar vna vice coopertum attramento rubeo
3
puluerizato: sed in hoc est consideratio. Electio.)
4
Uiride egyptium est fortius quam alkabrusi[*]alkabrusi cf. Venice 1564: Ciprium: sed in
5
egritudinibus oculi alkabrusi est fortius non[*]non cf. Venice 1564: et non adu-
6
stum est fortius et adustum est subtilius. et subtiliora
7
eis sunt alcacaldis et viride et equalius eorum est alcol〈-〉
8
cotar. et grossius eorum est alsurie. et propter hoc non re-
9
soluitur in aqua. et virtus quidem attramenti in quo sunt splendo〈-〉
10
res aurei propinqua est virtuti alcolcotar. et melius al〈-〉
11
colcotar est illud quod velociter frangitur aureum mundum
12
non antiquum. Ex attramento vero quod in encaustro po〈-〉
13
nitur quod nominatur sahira melius est durum habens quasi aureum
14
splendorem: et virtus eius est sicut alcolcotar. et melius
15
alsurie est quod affertur de egypto. et frangitur a nigredi〈-〉
16
ne: et est habens venas plurimas rancidi gustus stipticum
17
et similiter eius odoratus. Natura.) Est calidum et siccum in
18
tertio. Operationes et proprietates.) Omnia sunt adurentia
19
facientia prouenire crustam stipticam. Attramentum vero ru〈-〉
20
beum minus est mordicatiuum quam alcolcotar: et attra〈-〉
21
mentum ad coria stipticius est omnium: et alcolcotar est
22
equalis stipticitatis. Apostemata et bothor.) Alcolcotar
23
prohibet herisipillam et apostemata ambulatiua. Uulne-
24
ra et vlcera.) Omnia conferunt scabiei humide et saha〈-〉
25
fat. et ex colcotar quidem et alijs quandoque: fiunt licinia et po〈-〉
26
nuntur in fistulis et extirpant ventositatem. Instrumenta iun-
27
cturarum.) Alfurie[*]Alfurie corrupt for Alsurie clysterizatur cum vino et confert scia-
28
tice. ¶ Membra capitis.) Sufflatur in naribus propter
29
fluxum sanguinis narium. proprie alcolcotar. et conferunt
30
omnia herpeti estiomeno et apostematibus malis in gingi〈-〉
31
uis et quando licinium cum melle inuoluitur ipso et ponitur in
32
aurem confert vlceribus auris et saniei in ipsa. et similiter
33
quando cum sufflatorio in ea sufflatur et prohibet corrosio〈-〉
34
nem dentium: rubeum vero cognitum affurie[*]affurie corrupt for alsurie [cf. Venice 1564: assurie] confirmat
35
dentes et molares motos: et attramentum adustum quando
36
coniungitur cum hermodactilis: et ponitur sub lingua
37
confert ranule et cerotum factum ex eo et proprie ex rubeo
38
confert herpeti estiomeno in ore et nare et vlceribus
39
eorum. Membra oculi.) Alcolcotar proprie et reliqua
40
communiter conferunt duritiei palpebrarum et asperitati earum.
41
Membra anhelitus et pectoris.) Desiccat pulmonem
42
ita quod fortasse interficit. Uenena.) In ipso est virtus
43
venenosa desiccans pulmonem.
44
¶ De arsenico. Capitulum .XLIX.
45
ARsenicum quid et. Aliud est album
46
et aliud citrinum et aliud est rubeum.
47
Electio.) Melius ex rubeo est ru-
48
beum imbibitum rubedine habens
49
albaras quod est aptum teri et suo odore simila〈-〉
50
tur odori sulfuris. et melius ex citrino est quod est
51
puluerizabile armenum aureum laminosum subti〈-〉
52
le quasi ipsum esset talk citrinum. Natura.)
53
Calidum est in tertio siccum in secundo. Operationes
54
et proprietates.) Omnia sunt putrefactiua mordica〈-〉
55
tiua. et quod ex eo rubeum est: melius est quam alcalcadis.
56
Mecoratio[*]Mecoratio corrupt for Decoratio.) Abradit pilos: et est cum gumma pi〈-〉
57
ni conueniens alopitie. Uulnera et vlcera.) Fit
58
ex eo emplastrum cum adipe super vulnera. Apostema-
1
ta et bothor.) Cum adipe et oleo confert scabiei et
2
saphati humide et putredini et abstergit et adu〈-〉
3
rit cutem: et permiscetur cum myrrha ad pediculos: et
4
vestigia sanguinis: et cum pice vestigijs vnguini:
5
et quandoque administratur cum oleo ad pediculos.
6
Membra capitis.) Cerotum factum ex eo confert et pro〈-〉
7
prie ex rubeo herpeti estiomeno in ore et aure
8
et vlceribus eorum. Membra anhelitus et pecto-
9
ris.) Datur ad potandum inflatis cum aumeli et hy-
10
dromelle et assumitur cum gumma pini ad tussim an〈-〉
11
tiquam: et sputum saniei et sanguinis. et quandoque ponitur
12
in pupillis que sunt ad asma. Membra expul〈-〉
13
sionis.) Commiscetur cum oleo rosaceo ad bothor
14
et emorroydas in ano. Uenena.) Quod ex eo
15
sublimatum ex[*]ex corrupt for est interficit. et album ex eo interficit.
16
¶ De aristologia. Capitulum .L.
17
ARistologia quid est. Inquit Diascorides
18
ex ea quedam est rotunda et quedam lon〈-〉
19
ga rotunda que dicitur semina[*]semina cf. Venice 1564: foemina cuius folia
20
sunt similia folijs plante que dicitur cussus
21
que est maneries volubilis. et est boni odoris
22
cum acuitate et ad rotunditatem declinans: tene-
23
ra et habens ramos plurimos ex vna radice lon-
24
gos. Et inter florem eius est quodam[*]quodam corrupt for quiddam rubeum fe〈-〉
25
tidi odoris pileatam habens formam: longe vero
26
et est masculus folia sunt longiora: et vnusquisque
27
thyrsus habet longitudinem vnius palmi purpu-
28
reum habens florem fetidum super quem apparet
29
simile quodam[*]quodam probably corrupt for quoddam [cf. Venice 1564: quid] flori piri: et radix eius in longi-
30
tudine est vnius palmi: et grossitudinem digiti
31
habens: et eius que vitis palmiti similis est longe: thyrsi
32
sunt parui et folia sunt sicut folia semperuiue. et
33
eius flos est sicut flos ruthe. ipsius radix est su〈-〉
34
perflue longitudinis: et grossum habens corticem
35
quo venditores medicinarum vtuntur in creatione
36
oleorum. Natura.) Omnes species eius sunt calide
37
ad tertium peruenientes sicce in secundo. Operationes et
38
proprietates.) Est abstersiua: aperitiua: subtiliati〈-〉
39
ua: attenuatiua: attractiua. extrahit spinas et
40
surculos: et longa est dignior in nascentijs et
41
vlceribus: quoniam est magis abstersiua et calidior:
42
sed in reliquis operationibus rotunda: quoniam est for-
43
tioris apertionis et subtiliationis: et virtus longe
44
similis est virtuti rotunde in calefactione: immo forsitan
45
superfluit ei nisi in subtiliatione. Rotunda enim est sub〈-〉
46
tilior. et propter hoc sedat dolores ventositatum for-
47
tius. et tertia est debilior ex eis. Decoratio.)
48
Confert morphee et abstergit dentes et confert
49
sordibus eorum et proprie rotunda. et clarificat co-
50
lorem. Uulnera et vlcera.) Est mundificati-
51
ua vlcerum sordidorum et malignorum: et confert
52
excoriationi: et generat carnem et proprie lon〈-〉
53
ga et prohibet fraudem vlcerum putridorum
54
profundorum et quando est cum ireos replet
55
ea carne. Instrumenta iuncturarum.) Con-
56
fert contritioni lacertorum et est conueniens
57
epithima super podagram et proprie rotunda.
58
et ipsam quidem bibit habens podagram et iuuatur
1
ab ea. Membra capitis.) Mundificat sor-
2
des auris et confortat auditum quando ponitur in
3
ipsa cum melle et prohibet saniem si generatur in
4
ea: et quando administratur cum pipere mundificat
5
superfluitates cerebri. et ipsa confert epilepsie et
6
constringit gingiuam. Membra anhelitus et pe〈-〉
7
ctoris.) Est bona asmati et proprie rotunda et mun〈-〉
8
dificat pectus et pulmonem et confert dolori la-
9
teris bibita cum aqua et rotunda in omnibus illis
10
est fortior. Membra nutrimenti.) Bona est
11
singultui. et similiter spleni cum oxymelle. quandoque
12
linitur super splenem cum aceto et confert etiam
13
valde. et rotunda in omnibus illis est fortior. Mem-
14
bra expulsionis.) Quando sumitur ex ea aureus et teritur
15
et bibitur soluendo educit humores flegmaticos
16
et colericos: et confert stomaco: et quando bibuntur
17
longa et rotunda cum myrrha et pipere purgat
18
superfluitates matricis parturientium et prouocant
19
menstrua et extrahit fetum. Febres.) Est bona
20
rigori. Uenena.) Confert puncture vermium
21
venenosorum scorpionis et proprie longa. ¶ Qui〈-〉
22
dam autem dixerunt quod quando ex longa bibuntur .ʒ.II.
23
cum vino: aut emplastrum fit ex ea. confert punctu〈-〉
24
re vermium venenosorum et venenis. Permu〈-〉
25
tatio.) Loco rotunde ponitur pondus equale zu〈-〉
26
rumbet[*]zurumbet cf. Venice 1564: zedoariae et tertia ponderis de macis et medietas
27
sui ponderis de costo. et loco longe ponitur pondus
28
equale zurumbet et medietas ponderis sui de pipere.
29
¶ De alcanna. Capitulum .LI.
30
ALcanna quid est. Nota est. Natura.)
31
Frigida est in primo sicca in secundo. Operatio〈-〉
32
nes et proprietates.) In ipsa est resolutio
33
et stipticitas et exiccatio sine nocu-
34
mento et est resolutiua et carminatiua et aperiti-
35
ua orificiorum venarum et eius oleum habet virtutem ca-
36
lefactiuam et lenitiuam. Apostemata et bothor.) Eius
37
decoctio confert apostematibus calidis flegmaticis propter
38
suam exiccationem. et apostematibus inguinum. Uulne〈-〉
39
ra et vlcera.) Eius decoctio confert adustioni ignis
40
embrocata. et dicitur quod efficit in vulneribus operationem
41
sanguinis draconis. et super fracturam ossium sola cum
42
ceroto. Instrumenta iuncturarum.) Eius supremum con〈-〉
43
fert doloribus neruorum et ingreditur in emplastris pa〈-〉
44
ralysis et tetani: et ipsius oleum resoluit lassitudi-
45
nem et lenit neruos et confert fracture ossium. Mem〈-〉
46
bra capitis.) Linitur cum aceto supra frontem ad so〈-〉
47
da: et similiter etiam confert vlceribus oris. Membra an-
48
helitus et pectoris.) Conueniens est pleuresi et
49
ingreditur in emplastris squinantie. Membra expul〈-〉
50
sionis.) Conueniens est doloribus matricis.
51
¶ De amomo. Capitulum .LII.
52
AMomum quid est. Est arbor siue botrus
53
ligni sicut rete inuoluti: et habet florem similem
54
hematiti in colore: et eius folia sunt
55
sicut folia vitis albe quorum color est
56
sicut aurum. et color ligni eius est sicut hiacynthi
57
boni odoris. et est eius species viridis et grossa na〈-〉
58
scens in locis humidis et eius odor est sicut odor
1
rute. et species egyptiaca est que non est longa neque
2
lata: neque debilis: neque grauis ad frangendum.
3
immo vue eius vel lene et eius odor exuberat su〈-〉
4
per transitum vie. Electio.) Melius est primum
5
aureum recens armenum amarum boni odoris. et
6
secundm quod habet viride lignum est malum debilis odo-
7
ris nascens in locis humefactis et petrosis. et
8
illo melius est tertium illud quod est recens decli-
9
nans ad albedinem et rubedinem. et spissum planum
10
extensum absque tortuositate. solidum mordica〈-〉
11
tiuum acutum: puluerizabile vero alienetur: et eli-
12
gatur illud cuius virgulta sunt ex radice vna nec
13
sit adulteratum. Inquit Diascorides ex eo melius est al〈-〉
14
bum. aut ad rubedinem declinans plenum semine
15
sicut botrus grauis odoris absque fetore: vnius
16
coloris non diuersum mordicans linguam in
17
quo non est contractio. Natura.) Calidum est et siccum
18
in secundo. Operationes et proprietates.) Subtiliat et
19
maturat: et in ipso est stipticitas. et virtus que
20
est sicut virtus acori: immo est vehementioris di〈-〉
21
gestionis et maturationis. Et in ipso est stipticitas
22
sed acorus est vehementius exiccatiuum quam ipsum.
23
Apostemata et bothor.) Maturat apostemata calida. In-
24
strumenta iuncturarum.) Eius decoctio bibitur
25
ad podragam[*]podragam corrupt for podagram: et sedetur in ea etiam ad illud. Membra
26
capitis.) Grauat caput et facit sodam et facit som〈-〉
27
num. Et quidam dixerunt quod quando ex eo linitur frons
28
remouet sodam. et est ex inebriantibus et dormi〈-〉
29
re facientibus. Membra oculi.) Fit embroca ex
30
decoctione eius obthalmie calide. Membra an-
31
helitus et pectoris.) Confert pleuresi frigide.
32
Membra nutrimenti.) Aperit opilationes epatis et
33
bibitur eius decoctio ad egritudines epatis et est
34
plurime digestionis quam acorus. Membra expulsio〈-〉
35
nis.) Facit in eis prouocationem menstruorum et con〈-〉
36
fert doloribus matricis et intrat in pessarijs ma〈-〉
37
tricis: et sedetur in decoctione eius ad dolorem renum:
38
et bibitur ex eo ad dolorem renum et ad dolores
39
matricis omnes. Uenena.) Emplastrum factum
40
ex eo cum bedarongi valet puncture scorpionis.
41
¶ De assa. Capitulum .LIII.
42
ASsa quid est. Duarum est specierum: quarum vna
43
est fetida: et alia est odorifera. non for〈-〉
44
tem habens odorem: sed calidior est fetida. et
45
est herba vehementis igneitatis in se
46
tota. et plurimum quidem huius speciei est carmense. et est gum〈-〉
47
ma althit: et radix eius almaroth. Natura.) Est calida
48
in principio quarti sicca in secundo. Operationes et proprietates.)
49
Frangit ventositates et effugat eas propter suam resolutio〈-〉
50
nem: et est cum hoc inflatiua. incidit et resoluit san〈-〉
51
guinem congelatum in ventre. Decoratio.) Confert
52
alopitie illinita cum aceto et pipere: et quando admini-
53
stratur in cibarijs facit bonum colorem: et abscindit
54
verucas que sunt vt claui. Apostemata et bothor.)
55
Quando inciduntur recte apostemata fraudulentia mortifi〈-〉
56
cantia membrum: et ponitur assa super ea confert: et est bo-
57
na in cura dubellet apparentium et occultarum.
58
Uuluera et vlcera.) Confert impetigini. Instrumenta
1
iuncturarum.) Quando bibitur cum aqua granatorum confert con-
2
tritioni lacertorum: et confert doloribus neruorum sicut
3
tetano et paralysi. si accipiatur ex ea cumulus secundum quod
4
dicitur. et misceatur cum cera: et deglutiatur aut si bibatur
5
cum vino et pipere et ruta. Membra capitis.) Im〈-〉
6
plentur ea mole mote. et permiscetur cum thure et ponitur
7
super dentem et efficit operationem peonie in epilepsia. et quando
8
ex ea fit gargarismus eradicat sanguisugam gut〈-〉
9
turi annexam. Membra oculi.) Est bona initio
10
aque alcofol[*]alcofol cf. Venice 1564: collirio facta ex ea cum melle. Membra an-
11
helitus et pectoris.) Quando dissoluitur in aqua et fit ex
12
ea gargarismus et sorbetur clarificat vocem statim.
13
et confert asperitati gutturis antique et si sorbeatur cum
14
ouis confert tussi antique et pleuresi frigide. et efficit
15
operationem.[*]operationem. corrupt for operationem [redundant period] fenugreci in apostemate vuule. Membra nutri〈-〉
16
menti.) Si administratur cum ficubus siccis confert icte〈-〉
17
ritie et ipsa quidem est ex eis que nocent stomaco et epati. Mem〈-〉
18
bra expulsionis.) Confert emorroydibus. et in coi〈-〉
19
tu fortitudinem prebet. et prouocat menstrua et vrinam.
20
et confert dolori ventris pungitiuo. et vlceribus inte〈-〉
21
stinorum. et Galienus quidem existimauit in ipsa esse
22
virtutem solutiuam parumper cum stipticitate sua. sed sci〈-〉
23
tum est apud omnes quod ipsa confert solutioni antique frigide.
24
Febres.) Est bona febri quartane. Uenena.) Po〈-〉
25
nitur super morsuram canis rabiosi et vermium veneno〈-〉
26
sorum: et proprie scorpionis et rutele et confert omnibus
27
illis bibita et linita cum oleo. et expellit nocumen-
28
tum sagitte venenose. Permutatio.) Loco feti〈-〉
29
de equale pondus ipsius de odorifera ponitur et
30
pondus semis de serapino et tantundem de ma〈-〉
31
roth. et medietas ponderis eius de gumma rute.
32
¶ De acetosa. Capitulum .LIIII.
33
ACcetosa[*]ACcetosa corrupt for ACetosa quid est. Alia est domestica.
34
et alia est siluestris. et siluestris quidem
35
dicitur sicla siluestris et non est in siluestri
36
etiam sicut dicunt acetositas. immo forsitan
37
est in quadam ex ea acetositas: et siluestris est fortior in
38
omni re. Natura.) Frigida est in primo sicca in secundo. et eius
39
semen est frigidum in primo siccum in secundo. Operationes et
40
proprietates.) In ipsa est stipticitas: et in insipida ex
41
ea est resolutio parua: et acetosum est magis stipticum:
42
et illa que non est vehementis rubedinis plus nutrit:
43
et hec quidem est similis endiuie: et omnis superat coleram:
44
et eius humor est laudabilis. Decoratio.) Ra〈-〉
45
dix eius cum aceto confert scabiei vlcerose et exco-
46
riationi vnguis et cum coquitur cum vino confert emplastrum
47
eius albaras et impetigini. Apostemata et bothor.)
48
Ex ea fit emplastrum scrofulis ita quod dicitur quod si eius ra〈-〉
49
dix suspendatur in collo habentis scrofulas iuuatur
50
ea. Uulnera et vlcera.) Eius radix cum aceto con〈-〉
51
fert scabiei vlcerose et impetigini et eius decoctio
52
cum aqua calida pruritini[*]pruritini corrupt for pruritui: et similiter ipsamet
53
in balneo est vltima. Membra capitis.) Co〈-〉
54
luitur cum succo eius ad dentem dolorosum:
55
et similiter cum decoctione eius in vino: et con-
56
fert apostematibus que sunt sub auribus.
57
Membra nutrimenti.) Confert icteritie ni-
58
grecum[*]ni-grecum corrupt for nigre cum vino et sedeat[*]sedeat corrupt for sedat naseam: et comeditur propter
1
desiderium luti. Membra expulsionis.) Ipsa et
2
semen eius stringunt et proprie eius que ex ea ma〈-〉
3
gna est dicitur quod in eius folijs est lenitas quedam et in
4
semine ipsius est constrictio. ¶ Et dixerunt quidam
5
quod in semine acetose non frixo est lubricitas et le〈-〉
6
nificatio et radix eius trita confert fluxui matricis.
7
et frangit lapidem in renibus quando bibitur in vino et
8
viscositas que est in ipsa confert rasure intestinorum
9
que accidit ex siccitate superfluitatis. ipsa enim cum iuua-
10
mento quod confert rasure lubrificat. Uenena.)
11
Confert puncture scorpionis et proprie siluestris: et
12
si administretur semen eius ante puncturam scorpionis non
13
nocebit eius punctura.
¶ De asino. Capitulum .LV.
14
ASinus. Decoratio.) Cinis carnis
15
asini et epatis eius cum oleo valet super〈-〉
16
positus fixuris frigoris. Apostemata et
17
bothor.) Cinis epatis asini cum oleo
18
valet super scrofulas. Uulnera et vlcera.) Sa〈-〉
19
nat lepram. Instrumenta iuncturarum.) Contracti et sic-
20
cati.[*]sic-cati. corrupt for siccati [redundant period][*]Contracti et siccati cf. Venice 1564: Contracti ex siccitate sedeant in iure carnis eius et fit iuuamentum: et etiam
21
caro eius est iuuatiua. Membra capitis.) Epar
22
eius assatum et a ieiuno comestum confert epilepsie
23
et similiter eius vngula adusta et sit eius potio omni
24
die duo coclearia. Membra expulsionis.) Dicitur
25
quod eius vrina confert dolori renum: et vrina siluestris
26
frangit lapidem in vesica secundum quod dicit Galienus.
27
¶ De apio. Capitulum . LXVI[*]LXVI corrupt for LVI.
28
APium. aliud est montanum: et aliud
29
siluestre et aliud domesticum: et aliud est
30
quod oritur in aqua maius domestico: cu〈-〉
31
ius virtus est sicut virtus domestici. et
32
eus species est alia que nominatur sumurion minus[*]minus cf. Venice 1564: maius do-
33
mestico habens crus concauum ad albedinem decliue:
34
diuersificatur etiam in regionibus: eius enim aliud est ro〈-〉
35
manum: et aliud est aliud. et neque est omnino monta〈-〉
36
num petroselinum: immo est aliud petrosum. Ele-
37
ctio.) Fortius est romanum montanum. Natura.) Est
38
calidum in primo et siccum in secundo. Ruffus vero dixit
39
quo domesticum est humidum verumtamen radix eius est
40
sicca cum conuenientia. Operationes et proprietates.) Est
41
resolutiuum inflationis: aperitudo pilationis[*]aperitudo pilationis corrupt for aperitiuum opilationis. faciens
42
sudare: sedatiuum dolorum: et siluestre est impediens
43
vlceratiuum. et quod ex eo nutritum est: est magis con〈-〉
44
ueniens calefactis. Decoratio.) Siluestre con〈-〉
45
fert habenti alopitiam et fissuris vnguis et verucis
46
et fissuris:[*]fissuris: corrupt for fissuris [redundant colon] frigoris et domesticum oris odorem effi〈-〉
47
cit bonum valde. Apostemata et bothor.) Resoluit
48
apostemata flegmatico[*]flegmatico corrupt for flegmatica in principio et dura et calida proprie quod no〈-〉
49
minatur sumurion. Uulnera et vlcera.) Siluestre
50
vlcerat quando ex eo fit emplastrum: et similiter confert scabiei et in〈-〉
51
petigini et vulneribus vsque ad sigillationem et pro〈-〉
52
prie sumurion. Instrumenta iuncturarum.) Sumurion
53
conuenientes sunt omnes partes eius sciatice. Mem〈-〉
54
bra capitis.) Est malum epilepsie excitans epile-
55
psiam epilepticorum. et dicitur quod si suspenditur radix eius
56
in collo confert dolori dentis: verumtamen frangit ipsum.
57
Membra oculi.) Apium domesticum ingreditur in
58
emplastris oculi. Membra anhelitus et pe-
1
ctoris.) Confert tussi et proprie sumurion et asma〈-〉
2
ti et stricture anhelitus et difficultati eius. et apium
3
quidem est ex empastris apostematum mammille calidorum. Mem〈-〉
4
bra nutrimenti.) confert epati et spleni: mouet eructua〈-〉
5
tionem propter resolutionem suam: et non est velocis digestionis et
6
descensionis: et in semine quidem apij est aliquid quod facit
7
nauseam et vomitum nisi assetur. Quidam autem
8
dixerunt quod omnes species eius conferunt stomaco. Et ruffus di〈-〉
9
xit: non. immo quandoque trahit ad ipsum humiditates ma〈-〉
10
las acutas. et crudum de eo in stomaco.[*]stomaco. corrupt for stomaco [redundant period] prolongatur: et facit
11
nauseam. verumtamen romanum stomaco melius est. Et Galienus quidem
12
dixit quod ipsum est ex eis que conueniens est comedere
13
cum lactuca. Ipsum temperat frigiditatem lactuce et conueni〈-〉
14
ens est vt eius acceptio sit post cibum. et semen eius
15
confert hydropisi et mundificat epar et calefacit
16
ipsum. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam et
17
menstrua et est malum pregnantibus: et purgat renes:
18
et vesicam et matricem et omnes species eius et partes ipsius
19
conferunt in his et semen eius et folia non soluunt: sed in
20
radice eius est solutio: et montanum frangit lapidem et
21
apium quidem confert difficultati vrine et extrahit secundinam pro〈-〉
22
prie sumurion et replet humiditate acri matricem cum
23
commestio eius est in consuetudine. ¶ Quidam autem
24
dixerunt quod apium excitat coitum ita donec dixerunt oportet
25
vt ablactans prohibeatur ab acceptione eius vt non cor〈-〉
26
rumpatur lac eius propter excitationem desiderij coitus et ro〈-〉
27
manum quidem est bonum colon et vesice et renibus. Uene〈-〉
28
na.) Eius decoctione cum lentibus fit vomitus post po〈-〉
29
tum veneni: et sumurion est ex eis magis conueniens
30
et quando scorpio pungit commedentem ipsum fortior fit res
31
propter id.
¶ De azulo. Capitulum .LVII.
32
AZul quid est. Uirtus eius est sicut vir〈-〉
33
tus eius quo adheret aurum debilior
34
parum est. Natura.) Est calidum in secundo siccum.[*]siccum. corrupt for siccum [redundant period]
35
in tertio. Operationes et proprietates.)
36
Inest ei virtus eradicatiua putrefactiua et ab-
37
stersio eius est cum acuitate et stipticitate pauca:
38
et in ipso est adustio et vlceratio. Decoratio.)
39
Deijcit verucas: Membra oculi.) Bonos effi〈-〉
40
cit pilos palpebrarum et prolongat eos: et est vltimum
41
sicut dicitur in illo propter proprietatem que est in ipso:
42
et dicitur preterea quod ipsum euacuat humores malos
43
prohibentes oriri pilos bene: Membra anhelitus
44
et pectoris.) Confert asmati. Membra expulsio〈-〉
45
nis.) Prouocat menstrua sufficienter bibitum
46
et in matrice suppositum et in solutione educit
47
melancoliam: et quicquid sanguini est commixtum in
48
quo est grossitudo: et confert dolori renum. et
49
eius potio est vsque ad .IIII. kirmet[*]kirmet corrupt for kermet: et vsque ad .ʒ.I.
50
et mediam permixtum medicinis.
51
¶ De amigdalis. Capitulum .LVIII.
52
AMigdale quid sunt. Note sunt. ea-
53
rum vnctuositas minor est vnctuo-
54
sitate nucis cum:[*]nucis cum: corrupt for nucis: cum tamen in eis sit vn〈-〉
55
ctuositas plurima cuius causa rancidan〈-〉
56
tur. Nux vero velocioris est digestionis quam ipse et
57
velocioris conuersionis ad coleram: et gumma quidem
58
eius que dulcis est secundum quod quidam existimant est
1
proxima dispositionibus gummi arabici. Natura.)
2
Que dulcis est equalis est ad humiditatem parum
3
declinans: et amara est sicca in secundo. Operationes
4
et proprietates.) Gummi amigdale amare constrin-
5
git et calefacit: et in omnibus speciebus amigdale
6
est mundificatio et abstersio et aperitio: sed dulcis est
7
plurimum debilior quam amara in apertione sua: quoniam est
8
subtiliatiua abstersiua et est per accidens inflatiua.
9
et dicitur quod in ipsa omnino non est stipticitas: et eius nu〈-〉
10
trimentum est paruum. sed proprietas amare est quod ipsa non
11
stringit omnino: et quod ipsa interficit vulpem. et ama-
12
ra est medicina absque nutrimento. Dulcis vero
13
bonum prebet nutrimentum: licet paruum. et oleum quidem amig-
14
dalarum leuius est corpore ipsius. Decoratio.)
15
Amara confert posita super pannum et lentigines et
16
cicatrices: et percussiones: et applanat contractionem fa-
17
ciei. et cum radix amare coquitur et linitur super pannum
18
est medicina fortis et comedere amigdalas dul〈-〉
19
ces impinguat. Apostema et bothor.) Amara cum vino
20
est bona ad essere. Uulnera et vlcera.) Liniun〈-〉
21
tur cum melle super abulatiuam et est formica[*]abulatiuam et est formica cf. Venice 1564: ambulatiuam et formicam et cum
22
aceto et vino super impetiginem. et amara est magis
23
vltima in omnibus illis. Membra capitis.) Sunt
24
bone valde dolori auris et sonitui in ea: et proprie oleum
25
amare: et contrita cum sua dispositione: et cum caput
26
abluitur cum eis et cum vino purgat humiditatem et
27
furfures et faciunt somnum: et cum amigdale amare bi〈-〉
28
buntur ante vinum prohibent ebrietatem: et proprie .L. nu〈-〉
29
mero. et arbor quidem amigdalarum amararum quando
30
optime territur et permiscetur cum aceto et oleo rosaceo
31
et fit inde emplastrum fronti confert soda: et similiter oleum
32
amigdalarum amararum confert ei. Membra oculi.) Con〈-〉
33
fert visui. Membra anhelitus et pectoris.) Amig〈-〉
34
dale amare cum amilo tritici sunt bone sputo san〈-〉
35
guinis et conferunt tussi antique et asmati et pleure〈-〉
36
si: et proprie oleum amigdalarum dulcium et sauich de
37
amigdalis confert tussi et sputo sanguinis. Mem〈-〉
38
bra nutrimenti.) Aperiunt opilationes epatis et
39
splenis et proprie amare. Ipse namque aperiunt opi〈-〉
40
lationes accidentes in extremitatibus venarum: et
41
cum comeduntur recentes cum corticibus mundificant
42
humiditates stomaci: sunt difficilis digestionis et bo-
43
ni humoris et pauci nutrimenti: et quando comedun〈-〉
44
tur cum zuccaro descendunt velociter et earum
45
sauich est commouens coleram sua dulcedine. Mem〈-〉
46
bra expulsionis.) Que amare sunt aperiunt opi〈-〉
47
lationes renum: et oleum amarum mundificat
48
renes et vesicam et frangit lapidem et proprie cum
49
ireos bibitum. et quandoque confert facto emplastro cum
50
eo et oleo rosaceo. et confert doloribus matri-
51
cis et apostematibus eius calidis et duritiebus
52
eius: et prefactioni[*]prefactioni corrupt for prefocationi ipsius et difficultati vri-
53
ne et dolori renum. Et supponitur et prouocat
54
menstrua: et dulces conferunt colice propter suam
55
abstersionem: et amare sunt magis iuuatiue et
56
earum oleum est leuius corpore earum. Ue-
57
nena.) Conferunt morsui canis arabiosi[*]arabiosi corrupt for rabiosi.
58
¶ De aqua. Capitulum .LIX.
1
AQua. Electio.) Auqas bonas et lau〈-〉
2
dabiles iam dixi in primo libro. Iltic[*]Iltic corrupt for Illic
3
igitur sciantur. male autem aque sunt stan-
4
tes: et que sunt in lacunis et super quas
5
dominatur sapor extraneus et conturbate spisse gra〈-〉
6
uis ponderis: et que cito in lapidem conuertun-
7
tur: et ille super quas natat spuma alba mala: et
8
in quarum supremo congelatur res extranea mala.
9
¶ Et scias quod nitrositatis nocumento in aquis
10
succurritur cum lacte et vino grosso et amilo et me〈-〉
11
lius est cum vino subtili odorifero et antiquo cru-
12
do. et cucumeribus immaturis et oleribus soluti〈-〉
13
uis et cum prouocatiuis. ¶ Aquas vero grossas
14
conturbatas rectificant subtiliatiua sicut alleum ce〈-〉
15
pe porri. et bibere vinum post ea remouet mali-
16
tiam earum et proprie permixtum eis. ¶ Et aqua quidem aspera
17
non est nisi aut grossa: aut acuta abstersiua. et di-
18
citur quandoque aqua aspera illa que vehementer mun〈-〉
19
dificat illum qui ea abluitur. amaram autem rectificant
20
dulcia: et aquam salsam rectificant xilocaracte sy〈-〉
21
re et genera myrti et poma que dicuntur zaror et lu〈-〉
22
tum calidum et sauich. ¶ Et aquas malas: vniuersaliter
23
rectificat acetum. Natura.) Aqua maris est acris
24
calida. aqua nitrosa est calefactiua exiccatiua.
25
aqua enea et ferrea conferunt visceribus. Opera〈-〉
26
tiones et proprietates.) Aqua frigida nocet ha-
27
bentibus opilationes: verum ipsa confert habenti〈-〉
28
bus raritatem et cursum quicunque cursus fuerit: et ex quocunque
29
membro fuerit et eis qui habent egritudines causa eius: et con〈-〉
30
fortat omnes virtutes in operationibus suis quando sunt cum equali〈-〉
31
tat scilicet digestiuam: attractiuam: retentiuam: et expulsi〈-〉
32
uam. Decoratio.) Aqua marina confert fissuris ac〈-〉
33
cidentibus ex frigore antequam vlcerentur et necat pe-
34
diculos et resoluit sanguinem congelatum sub cute.
35
et aque sulfuree sunt bone morphee et baras.
36
Apostemata et bothor.) Aque sulfuree conferunt apostemati〈-〉
37
bus iuncturarum et duritiebus et verucis penden〈-〉
38
tibus. Uulnera et vlcera.) Aqua dulcis ad bi-
39
bendum est mala vlceribus propterea quod humectat
40
et est diuersa ei quod conuenit regimini vicerum. Aque
41
marine vsus confert pruritui et scabiei et impetigi-
42
ni. et aque sulfuree etiam sunt bone impetigini et sca-
43
biei si ex eis fiat balneatio: et similiter sahafati. Instrumenta
44
iuncturarum.) Aqua marina et similes conferunt egri-
45
tudinibus neruorum et proprie quando balneatio fit cum
46
eis: sicut tremor et paralysis et stupor et similes. et
47
aque sulfuree etiam similiter et conferunt omnibus doloribus
48
iuncturaruml[*]iuncturaruml corrupt for iuncturarum et neruorum frigidis. Membra capitis.)
49
Epileptici iuuantur ab aqua tepida et leduntur
50
ab aqua calida. Uapor aque marine confert epi〈-〉
51
lepsie vel sode frigide et aqua erea confert ori et auri.
52
Membra oculi.) Aqua aspalti est mala oculo. Mem〈-〉
53
bra anhelitus et pectoris.) Aqua frigida valde
54
est mala pectori quamuis aqua est nociua canne
55
pulmonis propter humectationem que est ip-
56
sa[*]ip-sa corrupt for in ipsa. cum ipsa indigeat exicccatione[*]exicccatione corrupt for exiccatione. aqua tepi-
57
da est bona apostematibus gutturis et vue et
58
pectoris: ex aqua marina fit embroca apostema〈-〉
1
tibus mammille. aqua nitrosa quandoque confert pulmo〈-〉
2
ni aqua aluminosa confert sputo sanguinis. aqua
3
ferri confert spleni et stomaco: et aqua aerea proxima est
4
illi. Membra nutrimenti.) Aqua frigida valde pro-
5
prie nocet habentibus opilationes. aqua marina et similes
6
male sunt stomaco. Uapor aque marine confert hydro〈-〉
7
pisi. aqua nitrosa quandoque confert propter nitrositatem stomaco hu〈-〉
8
mido. aqua luminosa confert vomitui et prohibet ip〈-〉
9
sum: et similiter aque termarum stiptice. aque sulfuree conferunt
10
apostematibus splenis et doloribus eius et similiter epatis.
11
Membra expulsionis.) Ex aqua marina fit cly-
12
stere ad dolorem pungitiuum ventris: et quandoque bibi〈-〉
13
tur et soluit. deinde post ipsam bibitur ius galine
14
et sedatur mordicatio eius: aqua aluminosa pro-
15
hibet abortum et fluxum sanguinis menstrui: aque sul-
16
furee conferunt doloribus matricis: aqua frigida valde
17
mala est coitui et stringit ventrem et sedat motum
18
spermatis et eius cursum. aqua salsa soluit: de-
19
inde stringit exiccatione sua. et omnes aque minerales
20
faciunt vrine difficultatem et parturiendi et menstruo〈-〉
21
rum et plurimum earum soluit et exiccat. et quedam earum
22
sicut aluminosa stringit: et quandoque faciunt euenire
23
lapidem in renibus et vesica et colicam etiam. aque vero
24
ferree et eree sunt bone renibus et colice. et aque
25
turbate faciunt euenire lapidem in renibus et vesi〈-〉
26
ca. et aqua quidem in qua extinguitur ferrum confert sputo san-
27
guinis. Febres.) Aque sulfuree. et lutuose et tur-
28
bide: et fetide faciunt accidere febres. et grosse fa〈-〉
29
ciunt euenire quartanas. Uenena.) Ad morsum
30
vipere sedetur in aqua marina et iuuatur ab ea: et similiter fit in
31
reliquis vermibus perniciosis.
¶ De amilo. Capitulum .LX.
32
AMilum. Natura.) Frigidum est et siccum in primo.
33
Operationes et proprietates.) In ipso sunt
34
mundificatio et lenificatio. et oportet quidem vt
35
vna pars amili coquatur cum triplo sui de
36
aqua. Decoratio.) Cum croco superpositum panno de〈-〉
37
let ipsum. Uulnera et vlcera.) Consolidat vlcera et
38
sanat ea. Membra oculi.) Prohibet cursum ma〈-〉
39
terierum ad oculum. Membra anhelitus et pectoris.)
40
Lenit pectus et sorbitionem facta ex eo prohibet fluxum
41
a pectore. Membra expulsionis.) Amilum solum
42
et cum lentibus stringit naturam et prohibet fluxum co〈-〉
43
lere.
¶ De ameos. Capitulum .LXI.
44
AMeos quid est. In ipso est amaritudo
45
pauca et acuitas. Electio.) Magis
46
iuuatiuum quod est in ipso est semen eius.
47
Natura.) Calidum est et siccum in tertio.
48
Operationes et proprietates.) Aperit opilationes. et in ip〈-〉
49
so est cum exiccatione lenificatio. Decoratio.)
50
Eius potus et linimentum cum eo factum conuertunt co〈-〉
51
lorem ad citrinitatem et ponitur in medicinis que sunt
52
ad morpheam et albaras: et conficitur cum melle: et po〈-〉
53
nitur ex eo emplastrum super conculcationem sanguinis
54
vbi est. Membra anhelitus et pectoris.) Confert
55
saniei pectoris. Membra nutrimenti.) Confert
56
madefactioni stomaci et sedat nauseam stomaci. Et sub〈-〉
57
uersioni anime et est bonum epati et stomaco frigidis. Mem-
58
bra expulsionis.) Datur ad bibendum cum
1
vino. et prouocat cum comeditur e remouet diffi-
2
cultatem vrine et extrahit lapidem fractum et vniuersaliter
3
mundificat renes et vesicam: et confert ventositati-
4
bus et dolori ventris pungitiuo et suffumigatur
5
cum eo matrix cum gumma pini et mundificat eam.
6
Febres.) Confert febribus antiquis. Uenena.)
7
Decoctio ameos effunditur super mordicationem
8
scorpionis et sedat. Et bibitur ad puncturam vermium
9
venenosorum.
¶ De hartanita[*]hartanita cf. index fol. 162v artanita, and Venice 1564: arthanita. Capitulum .LXII.
10
HArtanita quid est. Illud quod de eo ad〈-〉
11
ministratur est radix eius: et est buchor-
12
marien et nos quidem in ipso locuti fui-
13
mus secundum verba Diascoridi et habet capita sicut
14
capita ciceris: et folia eius sunt sicut folia caulis
15
et eius radix est nigra similis radici rape: sed hec
16
species non est species que cognoscitur in nostro tempore: nam que
17
nunc hartanita cognoscitur est spine spisse breuis
18
que habet radicem que lana lauatur. et proprietates quas nar-
19
rauimus sunt iste. et videtur quod sit error translatoris.
20
Operationes et proprietates.) Est incisiuum resolutiuum
21
Instrumenta iuncturarum.) Est bonum doloribus iun-
22
cturarum et vtriusque anche. Membra capitis.)
23
Facit sternutationem et vehementer aperit constrictionem
24
narium et opilationem colatorij. Membra nutrimen〈-〉
25
ti.) Confert singultui. Membra expulsionis.)
26
Eijcit fetum. Uenena.) Eius decoctio valeat
27
puncturis venenosis: et similiter sirupus eius. Per〈-〉
28
mutatio.) Loco eius ponitur in abortu et in iuua〈-〉
29
mento quod efficit in venis pondus equale de ari〈-〉
30
stologia longa et semine citrini et mentastro.
31
¶ De ambra. Capitulum .LXIII.
32
AMbra quid est. Ambra secundum quod existimo est
33
manatio fontis in mari. Illud vero quod
34
dicitur quod est de spuma maris aut sterco-
35
re animalis maris longinquum est. Ele〈-〉
36
ctio.) Melior est grissia fortis aseheliti. deinde va〈-〉
37
ria post eam citrina. et deterior est nigra mala
38
et adulteratur cum gipso et cera et laudano et almo〈-〉
39
deli[*]almodeli cf. Venice 1564: {almendeli} est species nigra mala moltotiens[*]moltotiens corrupt for multotiens assumitur ex
40
ventre piscis qui eam comedit et moritur. Natura.) Est
41
calida et sicca. et videtur quod sit caliditas eius in secundo et
42
siccitas ipsius in primo. Operationes et proprietates.)
43
Confert decrepitis subtiliati sue calefactionis:
44
Decoratio.) De almendi est species que lituris de〈-〉
45
nigrat corpus. et conuenit ad consequendum princi〈-〉
46
pia declinationis. Membra capitis.) Confert ce〈-〉
47
rebro et sensibus. Membra anhelitus et pecto-
48
ris.) Confert cordi.
¶ De aranea. Capitulum .LXIIII.
49
ARanea. Apostemata et bothor.) Tela eius
50
stringit fluxum sanguinis quando ponitur super vul〈-〉
51
nera. Uulnera et vlcera.) Quando ponitur
52
tela eius super vulnera. prohibet ea apostema〈-〉
53
ri: et super vlcera. Membra capitis.) Quando co〈-〉
54
quitur aranea tele grosse albe cum oleo rosaceo et di-
55
stillatur in aurem sedat dolorem eius. Febres.)
56
Dixerunt quidam quod tela aranee cum miscetur qui〈-〉
57
busdam emplastris. et ponitur super fontem et tempora
58
sanat febrem tertianam: et existimauerunt quidam
1
quod tela aranee speciei cuius tela est spissa alba quando
2
stringitur in cute eius et suspenditur super collum aut
3
adiutorium sanat febrem tertianam.
4
¶ De argento. Capitulum .LXV.
5
ARgentum. Natura.) Est infrigidatiuum
6
exiccatiuum. Operationes et proprie〈-〉
7
tates.) Scoria eius est stiptica val-
8
de: et in ipsa est attractio et exiccatio
9
et quando permiscetur confricatio eius medicinis alijs:
10
confert humiditatibus viscosis. Uulnera et vlcera.)
11
Est bonum valde scabiei et pruritui. Membra ca〈-〉
12
pitis.) Confricatio eius confert fetori oris cum permi-
13
scetur permixtionibus alijs. Membra anhelitus et pe〈-〉
14
ctoris.) Confricatio eius cum commixtionibus alijs
15
confert tremori cordis.
¶ De aloe. Capitulum .LXVI.
16
ALoes quid est. Est succus congelatus inter
17
rubedinem et citrinitatem existens. et eius
18
aliud est succutrinum[*]succutrinum cf. Venice 1564: succotrinum aliud arabicum: et
19
aliud est semegemum[*]semegemum corrupt for semegenium. et dixerunt quidam
20
quod planta eius est sicut planta enule: sed non est ita. Ele〈-〉
21
ctio.) Illud quod melius est: est succutrinum. cuius
22
aqua est sicut aque croci. et odor eius est sicut odor myr〈-〉
23
rhe. splendidum frangibile mundum a gypso: et arabi〈-〉
24
cum est minus eo in citrinitate et ponderositate et
25
in splendore et viscosum eius est illud quod dure〈-〉
26
scit. et alsemegenium est fetidi odoris coopertum parue
27
citrinitatis cui non inest splendor. Cumque aloes
28
antiquatur fit negrior. Natura.) Est calidum vsque ad
29
tertium siccum in ipso: et dicitur quod est calidum et siccum in ter〈-〉
30
tio sed non est ita. Operationes et proprietates.) Uir〈-〉
31
tus euis est stiptica exiccatiua corporis: faciens somnum
32
et indum quidem plurimi est iuuamenti. est enim exiccatiuum
33
sine mordicatione. et in ipso est stipticitas parua.
34
et de paucitate eius est quod ipsum non mordicat
35
vlcera mala. Decoratio.) Cum melle super vesti-
36
gia percussionis confert. et solidat panaricium vlcera〈-〉
37
tum. Et cum in vino ponitur super capillos cadentes pro〈-〉
38
hibet casum eorum. Apostemata et bothor.) Confert apostema〈-〉
39
tibus ani et testiculorum. et proprie apostematibus lacerto〈-〉
40
rum qui sunt ab vtroque latere lingue cum est cum mel-
41
le aut cum vino. Uulnera et vlcera.) Est conueniens
42
vlceribus difficilis consolidationis: et proprie in
43
ano: et virga: et naso: et ore: et fistulis. Instrumen〈-〉
44
ta iuncturarum.) Confert doloribus iuncturarum. Mem〈-〉
45
bra capitis.) Mundificat superfluitates coleri-
46
cas que sunt in capite. et quando linitur super frontem cum
47
oleo rosaceo confert soda et sanat eam: et confert vlce〈-〉
48
ribus nasi et oris: et est ex medicinis conferentibus
49
contusioni nasi et auris: et apostematibus lacertorum qui
50
sunt in vtroque latere lingue linitus cum vino et mel〈-〉
51
le. Et in medicina antiqua aloes solutione edu-
52
cit coleram nigram. et confert melancolie. et aloes quidem persi-
53
cum acuit rationem. et acuit os stomaci. Membra oculi.)
54
Confert vlceribus oculi et apostematibus eius: et do-
55
loribus eius: et cursui lachrymalis anguli. et exic〈-〉
56
cat humiditatem eius. ¶ Membra nutrimenti.) Mun〈-〉
57
dificat superfluitates colericas et flegmaticas que sunt
58
in stomaco. et quando bibuntur ex eo duo coclearia cum aqua
1
frigida aut tepida infringit appetitum falsum et corru〈-〉
2
ptum et est conueniens adustioni et inflammationi fa-
3
ctis in vna ex caliditate colere in stomaco. et quando assu〈-〉
4
muntur de eo in mane et sero pillule permixte cum re〈-〉
5
ctificantibus ipsum soluunt ventrem et non corrum〈-〉
6
pit cibum. et quandoque confert doloribus stomaci in die vna
7
et aperit opilationes epatis. sed ipse ledit epar. et au-
8
fert icteritiam soluendo ipsam. Membra expulsio〈-〉
9
nis.) Aureus et .ß. de eo cum aque calida soluunt.
10
et tres aurei mundificant complete et temperate: duo au〈-〉
11
rei cum aqua mellis educunt flegma et coleram so-
12
lutione. et cum ponitur in medicinis solutiuis ex-
13
pellit nocumentum earum a stomaco et ipsum est conuenien〈-〉
14
tius solutiuis alijs stomaco: et ille qui est ablutus debi〈-〉
15
lioris est solutionis: sed est magis conferens stomaco et per〈-〉
16
mixtio ipsius cum melle minuit virtutem eius: adeo
17
vt forsitan non soluat attrahendo. sed extrahat
18
quod ei obuiat. cum tamen virtus eius quod purum est non
19
penetret ad illa que in corpore sunt longinqua: immo
20
non pertranseat epar. et quando arabicus in potu sumi〈-〉
21
tur conturbat et facit dolorem ventris pungitiuum et
22
soluit et remanent virtus eius in tunicis stomaci in die
23
vno et duobus diebus. ¶ Dare autem aloe in po-
24
tu in diebus frigoris est timorosum. quandoque enim
25
educit sanguinem solutione qualiscunque sit aloes: et
26
quicunque aloes. et quandoque ponitur cum vino dulci super
27
emorroydas eminentes et fissuras in ano. et ab〈-〉
28
scindit sanguinem currentem ex eis et sanat apostemata
29
ani et virge linitus cum vino. Quando datur ad potan〈-〉
30
dum in diebus frigoris timetur quod faciat solutio〈-〉
31
ne exire sanguinem. Permutatio.) Loco eius
32
ponitur duplum ipsius de litio.
33
¶ De arundine. Capitulum .LXVIII.[*].LXVIII. corrupt for .LXVII. [cf. also Venice 1564, p. 263. Because of this mistake, from this chapter onwards until fol. 99r (ch. De bedarungi), the chapter numbering disagrees in the two prints (see fol. 95r-99r, and Venice 1564, pp. 263-272). The index fol. 162v follows the chapter numbering of the text and also omits no. LXVII.]
34
ARundo. Natura.) Est vehemen〈-〉
35
tis infrigidationis et cinis eius est cali-
36
dus. Operationes et proprietates.)
37
In radice eius est abstersio pauca si〈-〉
38
ne acuitate. et in folijs ipsius etiam. Decoratio.)
39
Cortices ipsius et radix eius conferunt alopitie. et
40
cortices ipsius et radix abstergunt sordex et ra〈-〉
41
dix eius cum cepa siluestri extrahit carni infixa.
42
Apostemata et bothor.) Ponuntur folia eius super he-
43
risipilam et conferunt. Instrumenta iuncturarum.) Sedat
44
torsionem neruorum. Membra capitis.) Lanugo
45
que est flos eius quando cadit in aurem facit euenire
46
surditatem. quoniam inuiscatur et non egreditur. Mem-
47
bra expulsionis.) Prouocat vrinam et menstrua.
48
Uenena.) Confert mordicationi scorpionis.
49
¶ De abrotano. Capitulum .LXIX[*]LXIX cf. Venice 1564: 68.
50
ABrotanum. Natura.) Est calidum in pri〈-〉
51
mo siccum in secundo. Operationes et pro〈-〉
52
prietas.) Est subtile amarum: et in ipso
53
sunt terreitas et subtiliatio. Inquit
54
Galienus flos eius est magis ad finem deueniens quam ab〈-〉
55
sinthium et in ipso est apertio. Decoratio.) Illud
56
quod est adustum confert alopitie proprie et cum alkerua.
57
aut oleo de raphano. et abrothanum quidem confert ad
58
hoc vt nascatur barba que est tarde natiuitatis quando
1
decoquitur cum quibusdam oleis propter suam apertio-
2
nem et constringit sanguinem gingiue. ¶ Apostemata
3
et bothor.) Resoluit apostemata flegmatica et cum
4
decoquitur cum cydonijs confert apostematibus diffici〈-〉
5
lis resolutionis. Uulnera et vlcera.) Non est
6
conueniens vlceribus recentibus: immo mordicat
7
ea. Instrumenta iuncturarum.) Eius decoctio confert
8
contusioni neruorum et sciatice antique et difficili.
9
Membra capitis.) Quando coquitur cum oleo ca〈-〉
10
lefacit caput et remouet frigiditatem eius. Membra
11
anhelitus et pectoris.) Eius decoctio confert dif〈-〉
12
ficultati anhelitatus et dilatationi. et quod de eo
13
melius est: est decoctio eius quod est in ipso supe〈-〉
14
rius. Membra nutrimenti.) Quando decoqui-
15
tur cum oleo calefacit stomacum et remouet frigiditatem
16
eius. Membra expulsionis.) Prouocat men〈-〉
17
strua et extrahit fetum: et frangit lapidem vesice et
18
renum et oleum eius confert coartationi matricis et
19
difficultati vrine. Febres.) Confert rigori si com〈-〉
20
primendo ex eo cum oleo sit inunctio. Uene〈-〉
21
na.) Quando bibitur cum vino confert vene〈-〉
22
nis. et quando sternitur interficit vermes vene〈-〉
23
nosos immo fugat eos.
24
¶ De arbore marie. Capitulum .LXX[*]LXX cf. Venice 1564: 69.
25
ARbor marie quid est. Est buchorma〈-〉
26
rien: et iam dictum est de ea. et est trium
27
specierum. vna species eius est sine fructu: et
28
due cum fructu. Operationes et pro-
29
prietates.) Confert corrize frigide. Membra oculi.)
30
Confert descensui aque in oculum.
31
¶ De alumine. Capitulum .LXXI[*]LXXI cf. Venice 1564: 70.
32
AEumen quid est. Inqut Diascorides species aluminis
33
sunt plurime. sed ille que ex eis in curam
34
medicine ingrediuntur sunt tres scissum
35
humidum: et rotundum. Scissum vera est
36
aliameni: et est album ad citrinitatem declinans.
37
et stipticum in quo est acetositas: et est quasi sit flos
38
aluminis. et inuenitur species petrosa in qua non in-
39
uenitur stipticitas apud gustum et ipsum quidem non
40
est de genere aluminis. Natura.) Est calidum et sic-
41
cum ad tertium. ¶ Operationes et proprietates.)
42
In ipso est prohibitio et exiccatio: et prohibet flu〈-〉
43
xionis sanguinis. et prohibet cursum superfluita-
44
tum et effusionem earum: et eius stipticitas maior est
45
stipticitate bedeoard et proprie corticis et radicis
46
eius. et similiter est fortius omni re eius. Decora-
47
tio.) Cum aqua interficit alcarab[*]alcarab cf. Venice 1564: alcharab et pediculos et
48
fetorem oris. Uulnera et vlcera.) Cum fece vini
49
tantundem aluminis desiccat vulnera difficilia et
50
herpetem estiomenum: et cum simili pondere sui de sale〈-〉
51
gemma confert corrosioni et adustioni ignis. Mem〈-〉
52
bra capitis.) Eius decoctio confert quando ex eo
53
colluitur os dolori dentium.
54
¶ De aneto. Capitulum .LXXII[*]LXXII cf. Venice 1564: 71.
55
ANetum. Natura.) Eius calefactio est in77
56
ter secundum et tertium. et eius exiccatio inter
57
primum et secundum. et quando aduritur fit eius exic-
58
catio in secundo. Operationes et proprie-
1
tates.) Est maturatiuum frigidorum humorum. et sedatiuum
2
dolorum et carminatiuum ventositatum. et similiter eius oleum
3
et in ipso est lenificatio vltima. Et eius complexio est pro-
4
pinqua maturatio aperitiuo. Et quod siccum est vehe-
5
mentionis est resolutionis. Apostemata et bothor.)
6
Est maturatiuum apostematum. Uulnera et vlcera.)
7
Eius cinis confert vlceribus tremulis. Istrumenta
8
iuncturarum.) Oleum eius confert doloribus neruo〈-〉
9
rum et similium. Membra capitis.) Facit somnum proprie. Et
10
eius succus confert dolori auris melancolico et exiccat
11
humiditatem auris: Membra oculi.) Assiduatio
12
commestionis eius debilitat visum: Membra an-
13
helitus et pectoris.) Anetum et semen eius lac abun-
14
dare facit et proprie in sorbitionibus lenibus que
15
multiplicant lac. Membra nutrimenti.) Confert
16
singultui facto ex replectione cibi. Inquit Galienus
17
et nocet stomaco: et in semine eius et flore est vomita〈-〉
18
tio. Membra expulsionis.) Confert dolori ven-
19
tris pungitiuo: et intersecat sperma quando fit clystere
20
ex eo: aut sedetur in ipso. et eius semen abscin-
21
dit emorroidas ortas. et eius cinis est bonus
22
ano et verge et testiculis.
23
¶ De adipe. Capitulum .LXXIII[*]LXXIII cf. Venice 1564: 72.
24
ADeps. Natura.) Adeps anatis est ca〈-〉
25
lidior et siccior: deinde adeps castra〈-〉
26
ti. et adeps castrati decrepiti est le-
27
uior. Operationes et proprietates.) Adeps
28
anatis est subtilis valde. et est calidior adipe gal〈-〉
29
line et adeps galli et adeps cerui sunt vehemen-
30
tioris calefactionis et adeps vacce est media inter
31
adipem leoninam et caprinam: et adeps adib est subti〈-〉
32
lis. et adeps masculi in omnibus eis est fortior: et
33
adeps decrepiti est melior vel leuior: et adeps
34
caprina est magis stiptica omnibus et adeps hirci〈-〉
35
na est vehementioris resolutionis. Decoratio.)
36
Adeps vrsi et adeps anseris conferunt alopitie: et
37
ades[*]ades corrupt for adeps asini valet ad vestigia cutis et adeps anse-
38
ris valet ad fissuras faciei et labij. Apostemata et bo〈-〉
39
thor.) Adeps porci valet ad apostemata et adeps leo〈-〉
40
nis resoluit durities apostematum. Uulnera et vlcera.)
41
Adeps porcina valet ad adustionem ignis. Mem〈-〉
42
bra capitis.) Adeps anseris sedat dolorem auris
43
et similiter adeps vulpis. ipsa enim est iuuatiua ad illud
44
valde adeps galline confert apostemati lingue. Membra
45
oculi.) Adeps piscis confert aque oculi. et acuit
46
visum cummelle[*]cummelle corrupt for cum melle. et adeps vipere recens confert panno et
47
aque et vt non nascantur pili euulsi ex palpebris.
48
Instrumenta iuncturarum.) Adeps cerui confert
49
spasmo. Membra expulsionis.) Adeps caprina
50
confert mordicationi intestinorum quando ad-
51
ministratur et confert vlceribus eorum. et adeps
52
quidem caprina fortior est in cura vlcerum in-
53
testinorum quam adeps porcina. et illud est pro-
54
pter velocitatem congelationis eius. sed adeps
55
porcina vehementius sedat mordicationem.
56
et adeps que est in gibbo cameli suffumigata
57
confert emorroydibus et omnes adipes leues:
58
sicut adipes galline et aliorum conferunt dolo〈-〉
1
ribus matricis. et antique sunt eis male. et similiter
2
adeps anseris confert matrici. Uenena.) Adeps
3
porcina confert puncture vermium venenosorum: et
4
adeps elephantis et cerui quando fit ex eis linimen-
5
tum fugant veuenosa. et adeps caprina vel porcina
6
confert cantaridibus. Et caro cerui confert spasmo.
7
¶ De arbore cimicum. Capitulum .LXXIIII[*]LXXIIII cf. Venice 1564: 73.
8
ARbor cimicum. Natura.) est frigida in primo
9
et sicca in ipso. Decoratio.) Linitur
10
super excoriationem cum aceto vulnera et
11
vlcera: Consolidat vulnera recentia et
12
linitur super excoriationem cum aceto et sanat eam et inuol-
13
uitur cortex eius super vulnera vel vlcera et consoli-
14
dat ea.
¶ De alleo. Capitulum .LXXV[*]LXXV cf. Venice 1564: 74.
15
ALleum quid est. Alleum aliud est dome〈-〉
16
sticum et est notum aliud est alleum por〈-〉
17
rinum. et aliud siluestre. et in siluestri qui〈-〉
18
dem sunt amaritudo et stipticitas. et est
19
illud[*]illud corrected from Alud(?) quod nominatur alleum serpentis: porrinum autem est
20
composite virtutis ex alleo et porro. Natura.) Est ca〈-〉
21
lefactiuum exiccatiuum in tertio vsque ad quartum. et sil〈-〉
22
uestre plus illo. Operationes et proprietates.) Resol〈-〉
23
uit inflationem.[*]inflationem. corrupt for inflationem [redundant period] valde et est vlceratiuum adustiuum cutis
24
et confert ad mutationem.[*]mutationem. corrupt for mutationem [redundant period] aquarum vel alterationem Decoratio.)
25
Bibitur decoctio montani et interficit lendes
26
et pediculos et inungitur super eos: et eius cinis quando
27
linitur cum melle super morpheam et occultationem oculi
28
confert. et confert alopitie facte ex materijs putridis.
29
Apostemata et bothor.) Aperit dubellet intrinsecas et ci〈-〉
30
nis eius est conueniens super bothor. Uulnera et
31
vlcera.) Exulcerat cutem cinis eius et cum melle su〈-〉
32
per impetiginem et scabiem vlcerosam: et alleum quidem
33
siluestre facit coherere vulnera fraudulenta quando
34
ponitur super ipsa recens. Instrumenta iuncturarum.)
35
Quando ex eo fit clystere confert sciatice: quoniam so-
36
lutione educit sanguinem et humorem colericum.
37
Membra capitis.) Alleum facit soda. et decoquitur
38
alleum et assatur et sedat dolores dentium: et collutio
39
oris ex decoctione eius confert etiam dolori dentium:
40
et proprie quando permiscetur ei olibanum. Membra ocu-
41
li.) Debilitat visum et attrahit bothor et oculum.
42
Membra anhelitus et pectoris.) clarificat vocem
43
et guttur decoctum et confert tussi antique et doloribus
44
pectoris ex frigore et extrahit sanguisugas ex gut〈-〉
45
ture. Membra nutrimenti.) Confert tumori et
46
proprie decoctio qua christiani vtuntur que fit cum oliuis
47
et nuce. Membra expulsionis.) Quando sedetur in de〈-〉
48
coctione foliorum allei et crucrium eius prouocat
49
vrinam et menstrua et extrahit secundinam. et similiter quan〈-〉
50
do supponitur et bibitur. et similiter cibus christianorum predi-
51
ctus factus ex eo confert valde: et quando teritur de eo
52
quantitas aurei cum aqua mellis extrahit flegma. et ipsum extra〈-〉
53
hit vermes. Et in ipso est solutio nature: eius autem operatio
54
in coitu est: quoniam ipsum propter vehementiam sue exicca〈-〉
55
tionis et resolutionis quandoque nocet. quod si decoquatur in
56
aqua donec eius acuitas resoluatur non elongatur
57
quin sit illud quod de eo remanet in elixatura eius
58
pauce caliditatis quod non exiccat. Et generatur ex
1
eo materia spermatis: ita vt ponat materias
2
flegmaticas in complexionibus flegmaticis cinerem
3
et non possit eas carminare et quando in venis conuer-
4
titur in ventositates non elongantur quin adiuuet
5
ad desiderium coitus. Uenena.) Confert pun-
6
cture vermium venenosorum et morsui serpentum quando
7
bibitur cum vino: et nos quidem iam experti su〈-〉
8
mus illud in hoc: et similiter morsui canis rabiosi:
9
et quando fit emplastrum ex alleo et folijs ficus et ci〈-〉
10
mino super morsum mugali confert.
11
¶ De altea. Capitulum .LXXVI[*]LXXVI cf. Venice 1564: 75.
12
ATtea quid est. Nomen eius in greco de〈-〉
13
riuatum est ex nomine plurium iuuamen〈-〉
14
torum Natura.) Calidum est cum equa-
15
litate. Operationes et proprietates.) In
16
ipsa sunt lenificatio: et maturatio et mollificatio
17
et resolutio: et semen et radix ipsius sunt in virtute eius
18
et fortiora plurimum et magis exiccatiua subtiliatina[*]subtiliatina corrupt for subtiliatiua.
19
Decoratio.) Linitur super morpheam cum aceto. et se〈-〉
20
detur in sole et semen eius est fortius in illo. Apostemata et
21
bothor.) Mollificat apostemata et prohibet ea et resol-
22
uit sanguinea et maturat vulnera et confert apostematibus
23
inflatis et scrofulis. et superponitur cum gumma albo-
24
tim ad duritiem matricis. et ponitur cum caulibus su〈-〉
25
per scrofulas. Instrumenta iuncturarum.) Sedat dolo-
26
rem iuncturarum. et proprie cum adipe anseris: et con-
27
fert sciatice et tremori et attritioni medij lacerto〈-〉
28
rum. et extensioni neruorum. Membra capitis.) Quando
29
fit ex ea emplastrum confert apostematibus que sunt in glandi-
30
bus aurium. Membra oculi.) Resoluit tumorem
31
et inflationem que fiunt in palpebris. Membra anhelitus
32
et pectoris.) Confert semen eius tussi calide antique et
33
facile efficit sputum. et prohibet sputum sanguinis cum
34
virtute sue stipticitatis que est in ipso. et conferunt fo-
35
lia eius apostematibus mammille et ponitur in emplastris ple〈-〉
36
uresis et peripleumonie. Membra nutrimenti.) Eius
37
gumma sedat sitim. Membra expulsionis.) Deco-
38
ctio radicis eius confert quando bibitur ardori vrine et ar〈-〉
39
dori intestinorum et etiam apostematibus ani. et similiter folia eius
40
et similiter solutioni male. et supponitur semen eius cum gum〈-〉
41
ma albotin ad duritiem matricis et coartationem eius
42
et similiter decoctio eius solummodo: et mundificat superflui〈-〉
43
tates feminarum et decoctio radicis eius quando datur
44
in potu cum vino confert difficultati vrine et lapidi: et
45
proprie semen eius. et gumma eius retinet ventrem.
46
Uenena.) Quando linitur cum aceto et oleo prohibet no〈-〉
47
cumentum venenosorum vermium et confert deco-
48
ctio eius cum aceto commixto aut cum vino pun-
49
cture apis: et illud fit leuiendo si cut[*]si cut corrupt for sicut existimo.
50
¶ De aphodilo[*]aphodilo cf. Venice 1564: asphodelo. Capitulum .LXXVII.[*]LXXVII cf. Venice 1564: 76
51
APhodilus[*]APhodilus cf. Venice 1564: asphodelus quid est. Folia eius sunt
52
sicut folia porri de sceni: et habet crus
53
planum super cuius caput est flos et
54
habet radices longas rotundas sicut glans et est
55
acris. Natura.) Est calidius et siccus. Qui〈-〉
56
dam vero dixerunt quod est frigidus et humidus
57
et elongati sunt. Operationes et proprietates.)
58
Est abstersiuus resolutiuus et proprie radix eius:
1
et quando teritur fit calefactiuus et exiccatiuus. et plus
2
eo radix eius et virtus eius est sicut virtus dra〈-〉
3
conee crispe. Decoratio.) Confert alopitie et
4
serpigini et proprie cinis radicis eius: et quando linitur
5
ad augmentum morphee albe et sedetur in sole con〈-〉
6
fert. Apostemata et bothor.) Radix eius cum
7
fece vini ponitur super apostemata glandinosa omnia: et su〈-〉
8
per carbunculos et quando ex ea fit emplastrum cum fari-
9
na ordei confert in inceptione apostematum calidorum.
10
Uulnera et vlcera.) Cum ponitur radix eius cum
11
fece vini super vlcera fraudulenta sordida con〈-〉
12
fert eis. Instrumenta iuncturarum.) Confert contritioni
13
lacertorum et contorsioni. Membra capitis.) Quando
14
distillatur succus eius solus: aut cum ture et melle et
15
myrrha et vino confert saniei in aure. et quando distil-
16
latur in aurem aduersam dolori molaris confert
17
dolori molaris. Membra oculi.) In succo ra-
18
dicis eius est iuuamentum ad oculum. Membra
19
anhelitus et pectoris.) Cum sumitur in potu de
20
eo pondus aurei cum vino confert dolori vtriusque
21
lateris et tussi eius radix cum fece vini est bona apostema〈-〉
22
tibus mammille. Membra nutrimenti.) Confert
23
ictericie. Membra expulsionis.) Prouocat vri〈-〉
24
nam et menstrua: et eius fructus et flos quando in po〈-〉
25
tu dantur cum vino soluunt: et ex radice eius cum
26
fece vini fit emplastrum apostemati testiculorum. Uenena.)
27
Dantur de eo tres aurei ad morsum vermium ve〈-〉
28
nenosorum: et quando dantur ad bibendum fructus et flos
29
eius in vino confert magnifice mordicationi scor-
30
pionis: et habentis quadragintaquatuor pedes cum
31
hoc quod soluit.
¶ De aceto. Capitulum .LXXVIII[*]LXXVIII cf. Venice 1564: 77.
32
ACetum. Natura.) Est compositum ex
33
caliditate et frigiditate: et ambe substantie sunt sub〈-〉
34
tiles: et frigida quidem est magis dominans
35
et illud in quo est acredo est calidius si
36
vero non est: est frigidus et humidius et decoctio mi〈-〉
37
nuit de eius frigiditate aliquid. Operationes et pro〈-〉
38
prietates.) Est fortis exiccationis et prohibet
39
effusiones materierum ad interiora: et subtiliant
40
et incidit: et quando bibitur aut effunditur superfluxum san〈-〉
41
guinis si est exterius prohibet ipsum et prohibet apostema
42
vbi est preparatio vt accidat: et adiuuat ad di-
43
gestionem: et diuersatur flegmati: et ipsum est conferens co〈-〉
44
lericis et nocens melancolicis. Decoratio.) Linitur
45
cum melle super vestigia sanguinis et confert verum
46
ipsius multitudo citrinat. Apostemata et bothor.)
47
Prohibet aduentum: et ambulationem cancrena〈-〉
48
rum et sanat herisipillam commestum et bibitum
49
et linitum. et prohibet ambulationem apostematis omnis: et
50
confert panaritio et formice et herisipille. quan-
51
do ex eo liniuntur et prohibet vt non eueniat apostema.
52
Uulnera et vlcera.) Quando ponitur super vulnera la〈-〉
53
na infusa in aceto prohibet ea apostemari et confert vl〈-〉
54
ceribus ambulatiuis. et scabiei et impetigini et
55
confert adustioni ignis velocius omni re.
56
Instrumenta iuncturarum.) Est nociuum neruis et quando
57
embrocatur super podagra cum sulfure confert.
58
Membra capitis.) Quando miscetur cum vncto olei
1
ut oleo rosaceo: et conquassatur et effundatur in eo
2
lana non abluta et ponitur super caput confert sode
3
calide et fortitudini eius: et similiter embrocatio ex
4
eo et oris collutio et proprie cum alumine confert
5
motui dentium. et vaporatio aceti calidi confert
6
difficultati auditus et acuit ipsum. et aperit opila-
7
tionem colatorij fortiter: et resoluit sonitum. Mem〈-〉
8
bra oculi.) Linitur cum melle super ocultationem
9
sanguinis que est sub oculo: sed eius assiduatio
10
debilitat visum. Membra anhelitus et pectoris.)
11
Minora[*]Minora corrupt for Minorat vuam et abscindit gargarismus ex eo
12
fluxum humoris ad guttur: et sanat vuam que
13
cecidit et sorbetur ad sanguisugas et ad tussim an〈-〉
14
tiquam: aut difficultatem dilatationis calefactum.
15
Membra nutrimenti.) Et conueniens stomaco calido et
16
humido disrumpens appetitum: et adiuuans ad
17
digerendum: et totum illud est: quia preparat stomacum et
18
vaporatio aceti resoluit hydropisim. sed eius
19
assiduatio quandoque adducit ad hydropisim. Mem〈-〉
20
bra expulsionis.) Infrigidat matricem et sit clyste-
21
re ex eo calefacto et sale ad vlcera intestinorum
22
ambulatiua post clystere lenitiuum. Uenena.)
23
Effunditur super morsus venenosorum et confert ei
24
qui in potu sumpsit opium et iusquiamum: et ace〈-〉
25
tum assumptum de vna agresticum sale confert
26
morsui canis rabiosi et reliquis: et quandoque bibitur
27
calefactum post medicinas mortales et confert.
28
¶ De auro. Capitulum .LXXIX[*]LXXIX cf. Venice 1564: 78.
29
AUrum. Natura.) Est equale subtile.
30
Operationes et proprietates.) Lima〈-〉
31
tura eius ingreditur in medicinis melancolie
32
et melius cauterium: et velocius sana-
33
bile est quod fit cum cauterio auri. Decoratio.)
34
Retentio ipsius in ore remouetur fetorem oris et
35
ingreditur limatura eius in medicinis alopitie et
36
serpiginis liniendis et in eis que bibuntur. Membra
37
oculi.) Confortat oculum in alcocol positum.
38
Membra anhelitus et pectoris.) Confert dolori-
39
bus cordis et tremori et ipsius et malitie anime et
40
ei qui solus loquitur.
¶ De aromatico. Capitulum .CLXXX[*]LXXX cf. Venice 1564: 79.
41
ARomaticum quid est. Dicimus in capitulo
42
calami aromatici. Membra nutri-
43
menti.) Dicitur quod non est res melior eo
44
ad adustionem ignis cum oleo rosaceo et ace-
45
to et confert apostematibus stomaci et epatis et hydropisi.
46
¶ De agarico. Capitulum .LXXXI[*]LXXXI cf. Venice 1564: 80.
47
AGaricum quid est. Inquit filius mesan〈-〉
48
gue est masculus et femina. et est aga〈-〉
49
ricum quod est simile radici aniudem. sed
50
exterior pars eius non est rara sicut ex-
51
terior pars radicis aniudem. et dixerunt quidam quod
52
generatur in arbore corrosa secundum semitem putrefa〈-〉
53
ctionis et corruptionis. et in sapore eius sunt
54
acredo et stipticitas et eius substantia est aerea terrea
55
subtilis. Electio.) Illud quod est melius est album
56
velociter frangibile porosum valde plenas habens
57
extremitates in cuius amaritudine inuenitur dul〈-〉
58
cedo: et fractum habens frusta superposita et est femina.
1
Illud vero quod est masculum non est bonum. et
2
durum et nigrum ambo sunt mala valde. Natura.) Ca〈-〉
3
lidum in primo siccum in secundo. Operationes et pro〈-〉
4
prietates.) Est resolutiuum incisiuum grossorum humo〈-〉
5
rum aperitiuum omnium opilationum subtiliatiuum. Et
6
dixerunt quidam in ipso est virtus stiptica et in principio
7
gustus sui est quasi dulcedo. deinde amaritudo.
8
Apostemata et bothor.) Confert apostematibus omnibus.
9
Instrumenta iuncturarum.) Datur in potu cum syrupo ace-
10
toso ad sciaticam: et est ex eis que mundificant super〈-〉
11
fluitates neruorum proprietate que est in ipso: et con〈-〉
12
fert egritudinibus lacertorum et casui: et potio ex
13
illo sit tres krirates: et cum adest febris tunc datur
14
cum mellicrato aut iuleb. Membra capitis.) Con-
15
fert patientibus epilepsiam et mundificat superflui-
16
tates cerebri proprietate que est in ipso. Mem-
17
bra anhelitus et pectoris.) Confert asmati et vl〈-〉
18
ceri pulmonis quando in potu datur cum rob et sit po-
19
tio eius vsque ad aureum .I. et quando ex eo in potu dantur
20
tres anulusat cum aqua confert sputo sanguinis ex
21
pectore. Membra nutrimenti.) Confert icteri-
22
tie et datur ad bibendum cum oximelle ad apostema sple〈-〉
23
nis. et quando solum masticatur et deglutitur confert dolori
24
stomaci: et eructuation acetose: et datur in potu de eo
25
ad dolorem epatis aureus. Membra expulsionis.)
26
Solutione educit humores grossos diuersos me-
27
lancolie. et flegmatis et colere rubee cum sumitur ex eo
28
ab aureo .I. vsque ad .2. proprie cum melicrato. et quando〈-〉
29
que iuuat medicinas solutiuas: et facit eas perue〈-〉
30
nire vsque ad extrema corporis: et prouocat vrinam et
31
menstrua et sedat dolorem renum: et eius potio ad
32
illud est aureus: et confert prefocationi matricis.
33
Febres.) Confert tremori et febribus antiquis gros〈-〉
34
sis quando bibitur ex eo aureus cum vino: et vsque ad drag〈-〉
35
mam[*]dragmam cf. Venice 1564: gluticem drachmae. Uenena.) Quando ex eo in potu datur cum vi-
36
no vsque ad aureum est magni iuuamenti ad illud:
37
et fit ex eo emplastrum ad puncturam vermium veneni
38
frigidi.
¶ Capitulum de litera .b.
39
¶ De blacte bizantie[*]blacte bizantie cf. Venice 1564: blatta bizantia. Capitulum .LXXXII.[*]LXXXII cf. Venice 1564: 81
40
BLacte bizantie quid est. Sunt frusta
41
similia vnguibus boni odoris aroma〈-〉
42
tica que administrantur in suffumiga〈-〉
43
tionibus. Inquit Diascorides est de genere ostra-
44
corum. Assumuntur ex insula que est in mari indie
45
in loco eius vbi est spica: et sunt ex eis que sunt ex
46
mari rubro. et alie sunt babylonice nigriores parue
47
et ambe sunt boni odoris. et existimo quod ille que
48
sunt de mari rubro sunt ille que nominantur curascie.
49
et dicitur quod ipse sunt adherentis carnis et cutis. et quandoque
50
cadit aliquid de albedine: et plurime earum sunt mechie
51
et extrahuntur ex gedde: et iste quidem medicantur et pur〈-〉
52
gantur et fiunt bone. Electio.) Ex eis meliores
53
sunt ille que ad albedinem declinant inuente in ma〈-〉
54
ri rubro: et in aliemen. et duobus maribus. sed
55
babylonice sunt nigre parue valde: venditiores[*]venditiores corrupt for venditores ve〈-〉
56
ro medicinarum dicunt quod bone ex eis sunt duorum
57
marium. deinde mechie. deinde algeddin. et for-
58
tasse aliqud cadit ex eis ad albedinem. Natura.) Calida
1
sunt et sicca in secundo. et earum siccitas fortasse vici-
2
na est tertio. Operationes et proprietates.) Sunt
3
subtiliatiue. Membra capitis.) Earum suffumiga〈-〉
4
tio confert epilepsie. Membra expulsionis.) Ip-
5
sarum suffumigatio exiccat illam que habet prefocationem
6
matricis et cum bibuntur cum aceto mouent ventrem
7
quodcunque genus earum fuerit.
8
¶ De ben. Capitulum .LXXXIII[*]LXXXIII cf. Venice 1564: 82.
9
BEn quid est. Est semen magnum maius
10
cicere declinans ad albedinem quandam: et
11
habet medullam lenem vnctuosam. Natura.)
12
Calidum in tertio: siccum in secundo. Opera〈-〉
13
tiones proprietates[*]proprietates corrupt for et proprietates.) Est mundificatiuum et proprie
14
ipsius medulla et incisiuum humiditatum grossarum
15
et aperit cum aceto et aqua opilationes viscerum. et in arbo〈-〉
16
re ipsius est amaritudo plus et stipticitas: et propter
17
illud est in ipso virtus cauterizatiua: et eius cor〈-〉
18
tex est stipticus plus: et oleum ipsius non euacuatur
19
a stipticitate. et in ipso toto est abstersio et inci〈-〉
20
sio. Decoratio.) Semen eius confert lentiginibus
21
magnis et paruis. et panno et morphee. et vesti-
22
gijs vlcerum et similiter eius oleum. Apostemata et bothor.)
23
Confert apostematibus duris omnibus cum ponitur in em-
24
plastris et verrucis. Uulnera et vlcera.) Con-
25
fert cum aceto vlcerationi et scabiei vlcerate et ex〈-〉
26
coriationi. et confert bothor lacteis et sahafati.
27
Instrumenta iuncturarum.) Calefacit neruos et lenifi-
28
cat spasmum et duritiem neruorum et proprie oleum eius.
29
Membra capitis.) Abscindit fluxum sanguinis sti-
30
pticitate sua et conuenit oleum eius dolori auris et
31
sonitui qui est in ipsa proprie cum adipe anatis et de-
32
coctio eius confert dolori dentium cum os ex ea col-
33
luitur. Membra nutrimenti.) Confert duritiei epatis
34
et splenis quando bibitur cum aceto mixtum ex eo pondus
35
duarum .ʒ. et quando coniungitur frumento aut farina lolij.
36
et aqua alkaratim aut farina herbi. aut lupini.
37
et fit ex eo emplastrum spleni. et ipsum quidem est malum
38
stomaco faciens nauseam. et si bibitur ex eo aureus .I.
39
cum melle facit vomere fortiter. et soluendo edu〈-〉
40
cit: et similiter eius fructus. Membra expulsionis.)
41
Aureus .ß. eius soluendo educit flegma crudum
42
cum bibitur cum melle: et similiter eius oleum et similiter
43
cum supponitur licinum infusum in ipso. Permuta〈-〉
44
tio.) Loco eius ponitur quantum ipsum est de ru〈-〉
45
bea: et medietas sui de cortice cassie linguee et
46
decima ponderis eius de mace.
47
¶ De bedeoard[*]bedeoard cf. index fol. 162v and Venice 1564: bedoard. Capitulum .LXXXIIII.[*]LXXXIIII cf. Venice 1564: 83
48
BEdeoard quid est. Est spina alba. et est
49
similis alhaseketi. verumtamen est vehemen-
50
tius alba et habet longiores spinas: et si〈-〉
51
milantur spine eius folijs amomi. ve〈-〉
52
runtamen sunt subtiliores et vehementius albe et eius
53
quidem stipes quandoque peruenit ad duos cubitos. et eius
54
flos est purpureus et semen ipsius est sicut semen
55
cartami. verumtamen est vehementioris rotunditatis.
56
Natura.) In radice eius est infrigidatio et exiccatio cum
57
resolutione quadam. Semen vero eius est calidum et sub〈-〉
58
tile: et dixerunt quidam quod tota est calida valde.
1
Operationes et proprietates.) In ipsa est virtus
2
resolutiua et aperitiua: et proprie in semine eius
3
et in ipsa est retentio fluxus sanguinis et eius re〈-〉
4
tentio est equalis. Apostema et bothor.) Confert apostematibus
5
flegmaticis propter illud quod est in ipso de resolutione et con〈-〉
6
tractione quare fiat ex ea emplastrum et ex radice eius
7
proprie. Instrumenta iuncturarum.) Confert spasmo propter illud
8
quod est de contractione equali cum resolutione: et semen eius
9
confert infantibus quando bibunt ipsum propter corruptionem in
10
motibus lacertorum. Membra capitis.) Collutio
11
oris facta ex succo eius sedat dolorem dentium. Mem〈-〉
12
bra pectoris.) Confert sputo saguinis[*]saguinis corrupt for sanguinis et proprie eius
13
radix. Membra nutrimenti.) Confert debilitati
14
stomaci et aperit opilationes. Membra expulsionis.) Con〈-〉
15
fert solutioni antique et precipue stomatice. et proprie ra-
16
dix eius: et est prouocatiua. Febres.) Ualet febri〈-〉
17
bus flegmaticis longis. et eius causa est debilitas
18
stomaci et omnibus febribus antiquis. Uenena.) Confert
19
si masticetur: et postea superponatur puncture scorpio〈-〉
20
nis. Attrahit enim venenum: et si bibitur semen eius con〈-〉
21
fert morsure venenosorum reptilium. Permutatio.)
22
Loco eius in febribus ponitur fumus terre.
23
¶ De balsamo. Capitulum .LXXXV[*]LXXXV cf. Venice 1564: 84.
24
BAlsamus quid est. Est arbor egypti na〈-〉
25
scens in loco qui dicitur oculus solis tan〈-〉
26
tum: cuius folia et odor ruthe similantur
27
sed tamen ipsa declinat ad albedinem et eius
28
statura est statura arboris euisci. et eius quidem oleum
29
est melius femine ipsius et semen fortius ligno
30
ipsius in omnibus modis eius. Eius vero oleum su-
31
mitur ita vtincidatur[*]vtincidatur corrupt for vt incidatur cum ferro post ortum ascerahe. et
32
aggregatur quod de eis resudat cum cotto. et neque per〈-〉
33
transit in anno quod est inter quinquaginta vsque ad sexa-
34
ginta libras. Electio.) Experientia olei ipsius est con〈-〉
35
gelatio lactis statum cum super ipsum destillatur: et permixtio
36
eius cum aqua: et inspissatio ipsius et conseruatio sue
37
soliditatis in aqua: et ablutio ipsius a cotto et subti-
38
litas odoris eius. Adulteratur autem cum oleo de pino:
39
et oleo de mastice: et cera dissolutis in oleo de al〈-〉
40
canna[*]alcanna cf. Venice 1564: ligustro. Et quod ex eo melius est: est recens grossum
41
autem et vetus non habet virtutem. Natura.) Eius lignum est
42
calidum et siccum in secundo et ipsius semen est calidius
43
eo parum: et oleum eius est calidius vtrisque: et est in
44
principio tertij calidum: et non est in ipso de calefactione
45
quod existimant. Operationes et proprietates.) Aperit
46
opilationes. et confert visceribus grossis. Uulnera
47
et vlcera.) Mundificat vlcera proprie cum ireos. et
48
extrahit fracturas ossium. Instrumenta iuncturarum.) Con-
49
fert sciatice bibitum et propter spasmum bibitur eius deco〈-〉
50
ctio. Membra capitis.) Confert vlceribus capi-[*]capi- corrupt for capitis [the second part of the word is missing]
51
et mundificat ipsum et confert epilepsie et vertigini.
52
Membra oculi.) Abstergit pannum eius ipsum et
53
eius oleum. Membra anhelitus et pectoris.) Li-
54
gnum eius et ipsius semen conferunt dolori vtrorunque
55
laterum et confert asmati grosso et stricture anhelitus
56
et dolori pulmonis: et confert semen eius peripleu-
57
monie frigide et tussi: et similiter ipsius oleum. et ad summum
58
est iuuatiuum viscerum que sunt super myrach[*]myrach cf. Venice 1564: abdomen. Membra
1
nutrimenti.) Confert debilitati digestionis et ipsius
2
decoctio dissoluit malitiam digestionis et mundificat
3
stomacum et confortat epar. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
4
uocat vrinam et confert dolori pungitiuo. et confert do-
5
loribus matricis. et exiccat humiditates eius vapo〈-〉
6
ratum et bibitum: et confert frigori ipsius: et extrahit em〈-〉
7
bryonem et ecundinam et confert cum ex eo fit suffumi-
8
gatio omnibus doloribus matricis: et ipsius decoctio
9
aperit os matricis. et ceratum ex ipso cum oleo rosa〈-〉
10
ceo et cera confert frigori matricis. et est iuuatiuum
11
difficultati vrine. Febres.) Eius oleum aufert ri〈-〉
12
gores. Uenena.) Resistit venenis et confert mor-
13
sure vipere: et eius oleum confert iusquiamo cum bibi-
14
tur cum lacte: et venenosis et proprie scorpionibus.
15
¶ De been. Capitulum .LXXXVI[*]LXXXVI cf. Venice 1564: 85.
16
BEen quid est. Frusta aspera que sunt ra-
17
dices ex siccitate contracte et sunt duarum
18
specierum quarum vna est alba. et altera est ru〈-〉
19
bea. Natura.) Calidum est et siccum in secundo.
20
Decoratio.) Est impinguatuum[*]impinguatuum corrupt for impinguatiuum. Membra anheli〈-〉
21
tus et pectoris.) Confortat cor valde et confert tre〈-〉
22
mori cordis. Membra expulsionis.) Manifeste
23
augmentat sperma. Permutatio.) Loco eius
24
ponitur quantum est ipsum tuderi: et medietas pon〈-〉
25
deris eius lingue auis.
26
¶ De berengesif. Capitulum .LXXXVII[*]LXXXVII cf. Venice 1564: 86.
27
BErengesif est abrotanum: et est planta similis
28
absinthio cui inest humiditas viscosa:
29
et eius quidem est vna species: thyrsos habens
30
breuiores et minora folia etiam sunt ei
31
folia minuta parua subtilia alba citrina et appa-
32
ret in estate. Inquit Galienus sunt due herbe vicini sa〈-〉
33
poris nominate hoc nomine. Natura.) Calida et humida
34
est in primo. Operationes et proprietates.) Est
35
subtiliatiua aperitiua valde: cuius emplastrum prohi-
36
bet attractionem materierum ad membra. Membra capi〈-〉
37
tis.) Confert soda frigide loco emplastri superposita et
38
embroca. et in aqua cocta fit magis secura et confert
39
opilationi narium et corrize. Membra expulsionis.)
40
Frangit lapidem in renibus: et prouocat menstrua
41
sedendo in eius decoctione: et confert vlceribus
42
eius et eijcit secundinam et fetum: et confert coaduna〈-〉
43
tioni oris matricis et aperit ipsum et duritiei eius
44
bibita: et more emplastri superposita et potatur ex ea
45
vsque ad .ʒ.V.
¶ De baurach. Capitulum .LXXXVIII[*]LXXXVIII cf. Venice 1564: 87.
46
BAurach quid est. Est fortius sale. et est
47
ex genere virtutis eius: sed stipticitas non
48
inest ei. et quandoque aduritur in ostraco super
49
carbones inflammatos donec assetur. Ele-
50
ctio.) Ex eo melius est armenum. leue laminosum fran〈-〉
51
gibile spongiosum album: aut purpureum. aut roseum
52
mordicatiuum. et comparatio quidem affricani ad reliqua bau〈-〉
53
rach est comparatio baurach ad salem: sed baurach non
54
comeditur nisi propter magnam causam. et spuma baurach est
55
subtilior quam baurach. et in eius virtute. et ex ea me〈-〉
56
lior est spuma marmorea facile frangibilis. Natura.)
57
Calidum et siccum in fine secundi. et eius siccitas fortasse
58
declinat ad tertium. Operationes et proprietates.)
1
Abstergit fortiter lauat et proprie affricanum et mun-
2
dificat et excoriat. et incidit humores grossos: et in
3
baurach quidem est stipticitas pauca cum abstersione
4
bona propter sui salsedinem. nisi iu[*]iu corrupt for in affricano. In eo enim non
5
est stipticitas. sed abstersio pura multa. et in sale est
6
stipticitas. et non est in ipso nisi resolutio parua. De-
7
coratio.) Attenuat capillos puluerizatum su-
8
per eos. et quando ex eo fit emplastrum attra-
9
hit sanguinem ad illud quod apparet de cor-
10
pore et facit vt color sit bonus et confert sed for-
11
tasse denigrat eius plurima comestio colorem.
12
Uulnera et vlcera.) Confert pruritui propterea
13
quod resoluit virus et proprie affricanum cum aceto: et
14
confert etiam scabiei. Instrumenta iuncturarum.) Fit ex eo ce〈-〉
15
ratum paralysi proprie postreme: et precipue cum iam de-
16
clinat: et confert corrosioni neruorum. Membra capi〈-〉
17
tis.) Confert furfuribus et cum spuma eius cum
18
melle distillatur in aurem mundificat et aperit et con〈-〉
19
fert surditati et cum vino aut cum sirupo de ysopo
20
confert sonitui. Membra nutrimenti.) Est malum
21
stomaco corrumpens ipsum: et affricanum commouet vomitum:
22
et si non faceret vomere esset plus incisiuum humorum stomaci quam
23
reliqua baurach. Et ex eo quidem cum ficubus sit emplastrum
24
hydropsi[*]hydropsi corrupt for hydropisi et extenuat eam. Membra expulsionis.)
25
Soluit cum supponitur. et quando comeditur cum rutha et cy〈-〉
26
mino: aut decoctione ruthe et aneti sedat dolorem
27
ventris pungitiuum. et cum hoc et similibus vincit salem: et
28
bibitum cum quibusdam medicinis interficientibus vermes
29
et educit eos et similiter cum linitur ex eo venter et sumen:
30
et sedet qui linitus est iuxta ignem interficit eos. et per hec et
31
similia distinguitur inter ipsum et salem. Uenena.) Confert omne
32
baurach et precipue affricanum prefocationi fungorum
33
valde siue sit adustum aut non adustum: et similiter eius spuma.
34
et ponitur cum adipe asini aut suis super morsum canis: et
35
bibitur cum aqua frigida propter potum cantaridarum. et quod ex eo
36
nominatur baurachium nitrum bibitur cum aniudem propter no-
37
cumentum sanguinis tauri.
38
¶ De bulbo. Capitulum .XXXIX.[*].XXXIX. corrupt for .LXXXIX. [cf. Venice 1564: 88]
39
bUlbus quid est. Est cepe quod comeditur paruum
40
simile cepe narcisci: et eius folia sunt similia
41
folijs porri: et ipsius rosa est similis viole:
42
et est quedam eius species que commouet vomitum.
43
Quidam vero dixerunt quod ipse est cepe azir: et dixerunt
44
quidam alij non: sed est de genere porri: et videtur quod sit anaga〈-〉
45
lis. permutemus ergo intentiones ab hoc vel eius ad hoc.
46
Natura.) Propinquus est nature cepe. et fortasse est siccus in
47
primo cum humiditate superflua. Operationes proprietates[*]proprietates corrupt for et proprietates.)
48
Est inflatiuus et sedatiuus et exasperat linguam. Deco〈-〉
49
ratio.) Linitur super pannum proprie in sole et confert: et similiter
50
confert vestigijs vlcerum: et est exasperans palatum et linguam
51
et linitur cum vitello oui super verucas: et cum oxymelle
52
super vlcera leuia. Uulnera et vlcera.) Quando assatur
53
cum capite piscis et aloe: et ponitur super vlcus menti era〈-〉
54
dicat ipsum. Instrumenta iuncturarum.) Cum ex eo fit
55
emplastrum aceto est conueniens attritioni me〈-〉
56
dij lacertorum et fit ex eo emplastrum podagre
57
et doloribus puncturarum: et fit ex ipso solo
58
emplastrum tortioni neruorum: et est emplastrum vnguis et
1
auris et similium: et sit ex eo emplastrum cum sauich. Mem〈-〉
2
bra capttis[*]capttis corrupt for capitis.) Est medicamen furfuribus et vlce〈-〉
3
ribus capttis[*]capttis corrupt for capitis. et linitur super plagas capitis que non
4
sunt fracte: et permiscetur cum vitello oui et linitur.
5
Membra oculi.) Solus administretur et cum vitel-
6
lo oui. et cum adiungitur ei acetum est medicamen bo〈-〉
7
num ad garab[*]garab cf. Venice 1564: fistulam et apostematibus lachrymalium. Membra
8
nutrimenti.) Qui ex eo est dulcis et rubeus est bo〈-〉
9
nus stomaco: et sit ex eo emplastrum cum melle doloribus
10
stomaci: et amarus est melior et digerit cibum et mul〈-〉
11
tiplicatur eius nutrimentum in ipso: licet non sit nutrimentum suum
12
laudabile et precipue eius quod est crudum et quando non di〈-〉
13
geritu.i[*]digeritu.i corrupt for digeritur pungit et inflat. Membra expulsio-
14
nis.) Excitat coitum.
15
¶ De bugenis. Capitulum .XC.[*]XC cf. Venice 1564: 89
16
Ugenis[*]Ugenis corrupt for BUgenis [initial is missing] quid est. magis quod ex ea admini-
17
stratur est radix eius. et ipsa quidem habet gummam et
18
succum et eius gumma est fortior succo ipsius
19
et quandoque permiscetur cum oleo et muri et pau〈-〉
20
co vino et concutitur donec grossum fiat. et secundum quantitatem
21
equalitatis quam habet in grossitie est eius bonitas. Natura.)
22
Est calida in tertio sicca in ipso. Operationes et proprieta〈-〉
23
tes.) Est resolutiua. Uulnera et vlcera.) Abra-
24
dit ossa corrupta propter vehementiam desiccationis:
25
et mundificat vlcera. Instrumenta iuncturarum.) Conueni〈-〉
26
ens est neruis. Membra anhelitus et pectoris.) Con〈-〉
27
fert superfluitatibus grossis in pectore et conuenit pul〈-〉
28
moni et vlceribus eius bibita et suffumigata.
29
Membra nutrimenti.) Confert duritiei splenis.
30
¶ De busuro. Capitulum .XCI[*]XCI cf. Venice 1564: 90.
31
BUsurum et baluum quid sunt. Nota sunt.
32
Natura.) Frigida sunt et sicca in secundo et albusu-
33
rum magis est stipticus quam cassab. Operatio〈-〉
34
nes et proprietates.) Inflant et proprie cum
35
post ipsa bibitur aqua: et cum sint dulcia faciunt euenire
36
rugitum plurimum et faciunt euenire opilationes in visceribus
37
et decoctio albusuri sedat inflationem cum conseruatione
38
caloris innati: et plurimus vsus amborum generat in cor-
39
pore humores grossos. Membra capitis.) Albusu〈-〉
40
rum facit soda et inebriat plurimum et ambo sunt bona carni
41
que est inter dentes et gingiuas. Membra anhelitus et
42
pectoris.) Ambo sunt mala pectori et pulmoni.
43
Membra nutrimenti.) Preparant stomacum et faciunt contin〈-〉
44
gere opilationes epatis et ipsorum digestio est tarda: et fran〈-〉
45
gibile est minoris digestionis: et nutrimentum ipsorum est paruum
46
et algesaguerui est minoris tarditatis. Membra
47
expulsionis.) Unumquodque eorum stringit ventrem proprie
48
cum miscetur cum vino pontico: aut cum aceto et albala
49
facit abundare lac: et quando bibitur cum aceto pontico
50
prohibet fluxum matricis. et prohibet fluxum sanguinis
51
emorroydarum. Febres.) Usus eorum plurimus fa-
52
cit cadere in tremorem et horripilationem.
53
¶ De buncho. Capitulum .XCII[*]XCII cf. Venice 1564: 91.
54
Unchum[*]Unchum corrupt for BUnchum [initial is missing] quid est. Est res delata de iamen.
55
Quidam autem dixerunt quod est ex radicibus
56
anigalen[*]anigalen cf. Venice 1564: anigailen cum mouetur et cadit. Electio.)
57
Melius est citrinum et leue boni odoris.
58
Album vero et graue est malum. Natura.) Est calidum et
1
siccum in primo secundum quosdam est frigidum in primo. Opera〈-〉
2
tiones et proprietates.) Confortat membra. Deco〈-〉
3
ratio.) Mundificat cutem et exiccat humiditates que
4
sunt sub ea: facit odorem corporis bonum et abscindit
5
odorem psilotri. Membra nutrimenti.) Est bonum
6
stomaco.
¶ De batecha. Capitulum .XCIII[*]XCIII cf. Venice 1564: 92.
7
BAtecha quid est: notum est. Natura.) Frigida est
8
in principio secundi: et humida in fine eius et cum
9
eius semen desiccatur non est humectatiuum:
10
immo desiccat in primo: et eius radix est de-
11
siccatiua. Operationes et proprietates.). Que matu〈-〉
12
ra est: est subtilis: et immatura est spissa. Batecha
13
preterea cineritia matura in natura existit cucumeris: et in
14
ipsa est apertio quocunque modo sit. Melo autem melio〈-〉
15
ris est humoris quam reliqua: et eius caro est digestiua
16
abstersiua et proprie eius semen: matura vero et imma〈-〉
17
tura ambe sunt abstersiue: et semen eius est fortioris
18
abstersionis: et ipsa quidem conuertitur ad quemcunque humo〈-〉
19
rem quem in stomaco inuenit: et est ad flegma vehementius decli〈-〉
20
uis quam sit ad coleram: qualiter ergo ad melancoliam. melo vero
21
non conuertitur velociter. Decoratio.) Mundificat
22
cutem et proprie semen eius et illud quod est in interio-
23
ri parte ipsius etiam confert panno et morphee et furfu-
24
ribus: et proprie quando conficitur quod est eius interius sicut
25
est cum oleo de frumento et exiccatur in sole. Mem〈-〉
26
bra oculi.) Fiat vt cortex eius fronti adhereat: et
27
prohibet fluxum ad oculum fieri. Membra nutrimen〈-〉
28
ti.) Est vomitiua et proprie radix eius. Nam due .ʒ.
29
eius cum vino mouent vomitum sine labore cum bi〈-〉
30
bitur ex eis obolus. Cumque batecha non digeritur
31
bene generat colericam passionem: melo autem est tarde
32
digestionis nisi quando comeditur cum eo quod est interius
33
eius et ipsius quidem nutrimentum est rectius et eius hu〈-〉
34
mor est conuenientior: oportet preterea vt cibum sequatur
35
alium: batecha enim si non sequitur aliquid aliud facit nau〈-〉
36
seam et vomitum post autem ipsum calefactus bibat
37
oxymel: et humectatus olibanum aut zinziber nu-
38
tritum et vinum. Membra expulsionis.) Prouo-
39
cat vrinam quod ex eo maturum est et crudum ipsius et con〈-〉
40
fert lapidi in renibus et vesice cum est paruus et preci-
41
pue lapidi renum. et melo quidem est minoris prouo〈-〉
42
cationis et est magis abstersiuus et velocioris
43
descensionis precipue qui est mollis. Uenena.) Cum
44
corrumpitur in stomaco conuertitur ad naturam venenosam.
45
oportet ergo vt cum grauat extrahatur velociter.
46
¶ De bule. Capitulum .XCIIII[*]XCIIII cf. Venice 1564: 93.
47
BUle quid est. Dixit alkanzi quod est cu〈-〉
48
cumer indus. et est similis cucumeri cap〈-〉
49
paris et est amarus et similis zinziberi.
50
Natura.) Calidum est et siccum in secundo. et apud
51
quosdam in tertio. Operationes et proprietates.) Est
52
stipticus confortans viscera. Instrumenta iuncturarum.)
53
Confert duritiei neruorum et humiditati eorum et egri〈-〉
54
tudinibus ipsorum frigidis sicut paralysi et torture. Mem〈-〉
55
bra nutrimenti.) Accendit ignem stomaci et confert vo〈-〉
56
mitui et intrat in algeguarset. Membra expul〈-〉
57
sionis.) Constringit ventrem et siccat ventositatem.
58
¶ De belliricis. Capitulum .XCV[*]XCV cf. Venice 1564: 94.
1
BEllirici quid sunt. Sunt propinqui nature
2
emblicorum. et eorum medulla est dulcis
3
propinqua alabuch. Natura.) Fri〈-〉
4
gidi sunt in primo sicci in secundo.
5
Operationes et propietates.) In ipsis est virtus
6
subtiliatiua. et virtus contractiua. Membra nutrimen〈-〉
7
ti.) Confortant stomacum cum aptatione et aggre-
8
gatione et prohibent mollificationem eius et humidita〈-〉
9
tem ipsius et nihil est quod ita preparet stomacum sicut ipsi.
10
Membra expulsionis.) Foriasse[*]Foriasse corrupt for Fortasse stringunt ventrem et
11
apud quosdam leniunt ventrem tantum: et est manifestum
12
et ipsi quidem conferunt intestino recto et ano.
13
¶ De bederenzego. Capitulum .XCVI[*]XCVI cf. Venice 1564: 95.
14
BEderenzegun quid est. Natura.) Est ca〈-〉
15
lida et sicca in secundo. Operationes et pro〈-〉
16
prietates.) Confert omnibus egritudinibus
17
flegmaticis et melancolicis. .) efficit
18
odorem oris bonum. Uulnera et vlcera.) Confert
19
scabiei melancolice. Membra capitis.) Confert opi-
20
lationibus cerebri et remouet fetorem oris. Mem〈-〉
21
bra anhelitus et pectoris.) Lenificatiua est et confor〈-〉
22
tatiua cordis aufert tremorem cordis. Membra
23
nutrimenti.) Iuuat digestionem et confert singultui.
24
Permutatio.) Loco eius ponitur in lenificando
25
pondus ipsius de seta et due tertie ponderis ipsius
26
de cortice citri.
¶ De baurach kebuli. capitulum .XCVII[*]XCVII cf. Venice 1564: 96.
27
BAurach kebuli quid est. Est semen fen〈-〉
28
dium[*]fendium cf. Venice 1564: sendium: aut indum: et habet duas species quarum
29
vna est parua absque rugis: et alia magna
30
cum rugis et earum melior est parua. Instrumenta
31
iuncturarum.) Eradicat flegma ex iuncturis.
32
Membra expulsionis.) Soluit ex intestinis
33
vermes et ascarides et est in hoc valde bona.
34
¶ De beheremigi. Capitulum .XCVIII[*]XCVIII cf. Venice 1564: 97.
35
BEheremigi quid est. Est ex aromaticis
36
Operationes et proprietates.) Resoluit in〈-〉
37
flationem in omni loco eius embrocatio.
38
Membra capitis.) Eius flos est bonus
39
ventositatibus grossis in capite: et cum eius folia
40
odorantur similiter. Membra expulsionis.) Soluit ven〈-〉
41
trem.
¶ De buzeiden. Capitulum .XCIX[*]XCIX cf. Venice 1564: 98.
42
BUzeiden quid est. Est medicina lignea
43
inda in qua est virtus similis virtuti been.
44
Electio.) Illa que ex ea bona est: est al〈-〉
45
ba grossa multarum linearum aspera. lenis
46
vero et tenuis ligni: et pauce albedinis est mala: et
47
adulterant eam cum laubati[*]laubati cf. Venice 1564: luabati barbarica. Natura.)
48
Calida est in secundo: sicca in primo. Operationes
49
et proprietates.) Est subtiliatiua. Instrumenta iun-
50
cturarum.) Confert dolori iuncturarum et po〈-〉
51
dagre Membra expulsionis.) Augmentat coi〈-〉
52
tum. Uenena.) Confert venenis.
53
¶ De bukida. Capitulum .C.[*]C cf. Venice 1564: 99
54
BUkida. Natura.) Frigida est. Operationes et
55
proprietates.) Et abstersiua et est in
56
ipsa stipticitas et in tecis[*]tecis cf. Venice 1564: techis with the variant vaginis et in fructibus
57
eius est humiditas. Decoratio.) Ab-
58
stergit faciem. Uulnera et vlcera.) Ponitur trita
1
super vlcera et scabiem et conglutinat plagas propter stipti-
2
citatem et abstersionem suam et proprie cortex arboris
3
eius et aspergitur cum aqua sua: et fit embroca cum decoctio〈-〉
4
ne radicis eius et foliorum etiam ipsius super ossa fracta.
5
Membra expulsionis.) Cortex eius grossus
6
soluit flegma quando bibitur ex aure cum aqua frigida et vino.
7
¶ De bithar[*]bithar cf. Venice 1564: bihar. Capitulum .CI.[*]CI cf. Venice 1564: 100
8
BIthar[*]BIthar cf. Venice 1564: bihar quid est. Est illa que vocatur keu〈-〉
9
sem[*]keusem cf. the variant in Venice 1564: chiauasem scilicet oculus vacce. rosa eius citrini co〈-〉
10
loris: rubea in medio grossior rosa
11
camomille. Natura.) Calida in secundo: sicca
12
in primo. Membra capitis.) Eius odor confert
13
ventositatibus grossis in capite.
14
¶ De busiri. Capitulum .CII[*]CII cf. Venice 1564: 101.
15
BUsiri. Operationes et proprietates.) Re〈-〉
16
soluit propre[*]propre corrupt for proprie cuius flos est bene apparens
17
et abstergit cum equalitate. Decoratio.)
18
Siluestris habens florem bene apparentem ru〈-〉
19
bificat capillos. Apostemata et bothor.) Decoctio fo〈-〉
20
liorum illius confert apostematibus. Uulnera et vlcera.) Cum
21
melle more emplastri ponitur super vulnera et vlcera.
22
Instrumenta iuncturarum.) Eius decoctio confert attritio〈-〉
23
ni lacertorum. Membra capitis.) Coluitur os cum
24
decoctione eius propter dolorem dentium. Membra ocu-
25
li.) Eius decoctio confert obthalmie calide. Mem〈-〉
26
bra anhelitus et pectoris.) Decoctio ipsius confert tus〈-〉
27
si antique. Membra expulsionis.) Habens folia alba:
28
et habens folia nigra conferunt solutioni vetuste.
29
¶ De baheche[*]baheche cf. index fol. 162v and Venice 1564: baheke. Capitulum .CIII.[*]CIII cf. Venice 1564: 102
30
BAheche quid est. Silis[*]Silis corrupt for Similis est virtuti lentium
31
et est difficilioris digestionis. Natura.) Est
32
equalis declinans ad siccitatem. Operatio-
33
nes et proprietates.) Est stiptica sicut lens.
34
et generat melancoliam. Apostemata et bothor.) Est bona vtrisque
35
et fit ex ea emplastrum hernie et rupture infantium.
36
Membra expulsionis.) stringit ventrem.
37
¶ De besceguascen[*]besceguascen cf. index fol. 162v beseguascen. Capitulum .CIIII.[*]CIIII cf. Venice 1564: 103
38
BEsceguascen quid est. Est coriandrum
39
putei et perfice[*]perfice corrupt for persice est bescegualcen et syria〈-〉
40
ce est capillus porcinus: et arabice est
41
capillus algul. et est herba parua cuius
42
ortus est in saltibus: et cursibus aquarum et fluminum
43
et intus in puteis et est similis coriadro[*]coriadro corrupt for coriandro humido: sed
44
eius thryrsi[*]thryrsi corrupt for thyrsi ad rubedinem et nigredinem declinant
45
sine stipite existentes: neque habent florem neque semen
46
cuius virtus cito tollitur. Natura.) Galieno est equalis. Ego
47
autem dico quod fortasse declinat ad caliditatem valde pa-
48
rum et siccitatem. Operationes et proprietates.) Est resolu〈-〉
49
tiuus subtiliatiuus aperitiuus: et in ipso est stipti〈-〉
50
citas prohibens cursum: et quando permiscetur cibo gallo〈-〉
51
rum et coturnicum facit eos fortes et ad dimicandum
52
et ad interficiendum. Decoratio.) Eius cinis cum ace-
53
to et oleo confert alopitie et tyrie: et ipse cum oleo
54
myrtimo et vino prolongat capillos: et prohibet eorum ca〈-〉
55
sum. Apostemata et bothor.) Confert aldubellet et delet
56
scrofulas. Uulnera et vlcera.) Confert fistulis et
57
vlceribus fraudulentis et humidis. Membra capi-
58
tis.) Eius cinis confert furfuribus. Membra ocu-
1
li.) Confert algarab[*]algarab cf. Venice 1564: aegylopis. Membra anhelitus et pectoris.) Con〈-〉
2
fert pulmoni purgando ipsum valde. Membra nutri-
3
menti.) Confert cum vino fluxui superfluitatum ad ven〈-〉
4
trem et stomacum et confert dolori splenis: et confert icteri-
5
tie. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam: fran〈-〉
6
git lapidem. prouocat menstrua. et extrahit secundinam. et
7
purgat mulierem fetam. et abscindit fluxum sanguinis
8
et apud plures stringit ventrem. et secundum filium.[*]filium. corrupt for filium [redundant period] Mensuargue[*]Mensuargue cf. Venice 1564: Mesaugue
9
soluit venena. Ipse cum vino confert morsibus ser〈-〉
10
pentum et canis rarbiosi et venenosis alijs. Per-
11
mutatio.) Loco eius in asmate ponitur pondus ip〈-〉
12
sius de flore viole cum medietate ponderis ipsius
13
de succo liquiritie.
¶ De bedarungi. Capitulum .CV.[*]CV Because of an erroneous numbering in Venice 1564 (where no. 104 is omitted, see p. 272), the chapter numbering in the two prints agrees again from this chapter onwards.
14
BEdarungi quid est. Est oximum[*]oximum cf. Venice 1564: ocimum fluuiale
15
et dicunt homines quidam quod est bedaranbina
16
et est aluch et est notum. et oleum eius in
17
potentia est oleum alcheiri[*]alcheiri i.e alkeiri: verumtamen est de〈-〉
18
billius eo: et in ipso quidem sunt virtutes contrarie. Natura.)
19
Calida est in primo declinans ad secundum siccum
20
in primo. et in ipso est humiditas superflua: cuius for〈-〉
21
tassis humiditatis summa ad secundum declinat non in
22
substantia. Operationes et proprietates.) In ipso est stiptici〈-〉
23
tas et solutio. contrahit enim nisi inueniat superfluitatem pre-
24
paratam. Si autem inuenit humorem soluit: et in ipso sunt
25
resolutio. et digestio. et inflatio. et velocitas ad pu-
26
trefactionem. et generat humorem malum melancolicum et eius
27
semen confert ei in quo generatur melancolia. Apostemata et bo-
28
thor.) Confert quando cum aceto et oleo rosaceo linitur super
29
apostemata calida. Membra capitis.) Eius succus di〈-〉
30
stillatus confert fluxui sanguinis ex naribus preci〈-〉
31
pue cum aceto vini et camphora facto licinio et in-
32
tincto in ipso et remouet stuporem dentium. et est ex
33
eis que sedant sternutationem in complexione vna et
34
mouet eam in complexione alia. Membra oculi.) Confert
35
pulsationi oculi more emplastri suppositum: et facit
36
prouenire tenebrositatem visus comestum: propterea quia
37
commouet humiditatem eius. et conturbat eam et eius suc〈-〉
38
cus confortat visum facto collyrio ex ea. Membra
39
anhelitus et pectoris.) Confortat cor valde et desiccat
40
pulmonem et pectus et sacraiati et aqua eius confert stri〈-〉
41
cture anhelitus et eius aqua est bona sputo sanguinis
42
et facit abundare lac. Membra nutrimenti.) Diffi〈-〉
43
cilis est digestionis et putrefactionis velocis et est
44
malum stomaco proprie folia eius. Membra expulsionis.)
45
Constringit. Quod si inuenerit humorem preparatum sol〈-〉
46
uit et prouocat et nocet ano et eius semen confert dif-
47
ficultati vrine. Ueuena.) Ponitur super puncturam
48
vespe et scorpionum et draconis marini.
49
¶ De bertanich[*]bertanich cf. index fol. 162v berthanik, cf. Venice 1564 bertaniki and bertanichi. Capitulum .CVI.[*]CVI cf. Venice 1564: CV
50
BErtanich quid est. Dicitur quod est arbor
51
et dicitur quod est folium eius quod assimilatur fo-
52
lijs acetose siluestris verumtamen est vici-
53
nior nigredini et est grossior. Operationes
54
et proprietates.) Eius folia sunt stiptica. Uulnera
55
et vlcera.) Consolidat vulnera et vlcera. Membra
56
capitis.) Eius succus est melior res vlceribus
57
antiquis que sunt in ore et alcola. et oportet vt fiat ex eo
58
rob et confert alcola.
¶ De bilomon. Capitulum .CVII[*]CVII cf. Venice 1564: CVI.
1
BIlomon quid est. Est alfarfague[*]alfarfague cf. Venice 1564: alfarfac silue-
2
stris. et est ex titimalis et eius semen est
3
igneum sicut sunt titimala. Membra expul〈-〉
4
sionis.) Soluit.
¶ De beblisi[*]beblisi cf. Venice 1564: bebilisi. Capitulum .CVIII.
5
BEblisi quid est. Est illud quod dicitur papa-
6
uer cordosum et spumosum et ipsum effi〈-〉
7
cit operationem titimali in solutione sua.
8
Natura.) Calidum est multum. Membra expul-
9
sionis. Soluit sicut titimalium.
10
¶ De benec guariden. Capitulum .CIX.
11
Enec guariden. Membra expulsionis.)
12
BConfert doloribus matricum et renum postquam
13
eius frangitur resolutio cum oleo et cera
14
et vitello oui quare non induratur et prouo-
15
cat vrinam et menstrua et facit abortum et cum cordu-
16
meni valet emorroydibus. Febres.) Confert rigo〈-〉
17
iri. Uenena.) Confert venenis que sunt ex veneno-
18
sis minoribus. Permutatio.) Loco eius poni〈-〉
19
tur cossore.
¶ De barasican. Capitulum .CX.
20
BArasican quid est. Est beldekesis[*]beldekesis cf. Venice 1564: beldekeser ex cu〈-〉
21
ius semine nigri armillas faciunt et est
22
herba. Galienus dixit calida in principio primi:
23
sicca in secundo.
¶ De bithar. Capitulum .CXI.
24
BIthar quid est. Est virga pastoris. et nos
25
quidem narrabimus proprietates virge pa〈-〉
26
storis in capitulo de hain.
27
¶ De beusberdendio[*]beusberdendio cf. Venice 1564: beusderbendio. Capitulum .CXII.
28
BEusberdendium quid est. Est collyrium
29
album allatum de armenia. Apostemata et bo〈-〉
30
thor.) Administratur in apostematibus cali-
31
dis et bothor calidis. Instrumenta iunctu-
32
rarum.) Fit emplastrum ex eo super podagram calidam.
33
¶ De balaustia. Capitulum .CXIII.
34
BAlaustia quid est. Est flos granati silue〈-〉
35
stris perfici[*]perfici corrupt for persici aut egyptij. et ipsa quidem quandoquam[*]quandoquam corrupt for quandoque
36
est rubea et quandoque est alba et quandoque rufea[*]rufea corrupt for rufa [cf. Venice 1564: rosea].
37
et succi eius natura est sicut succi barbehyr-
38
ci[*]barbehyr-ci i.e. barbe hyrcine. Inquit paulus. virtus eius est sicut virtus pulpe
39
granati. Natura.) Frigida est in fine primi scilicet[*]scilicet corrupt for sicca in secundo. Opera〈-〉
40
tiones et proprietates.) Glutinatiua est et retinet flu〈-〉
41
xum omnem sanguinis et generat melancoliam. Mecoratio[*]Mecoratio corrupt for Decoratio.)
42
Bona est gingiue sanguinee. Uulnera et vlce〈-〉
43
ra.) Consolidat plagas et vlcera antiqua et alhocor
44
et percussionem puluerizata. Apostemata et botor.) Fit ex
45
ea emplastrum quod adheret rupture. Membra capitis.)
46
Fortes efficit dentes motos. Membra anhelitus
47
et pectoris.) Prohibet fluxum sanguinis. Membra
48
expulsionis.) Stringit et confert vlceribus intesti〈-〉
49
norum et fluxui matricis: et fluxui sanguinis eius. Per〈-〉
50
mutatio.) Loco eius ponitur cortex glandis et ca〈-〉
51
put granati.
¶ De butyro. Capitulum .CXIIII.
52
BUtirum. Natura.) Calidum est et humidum in primo
53
et eius gradus in humiditate est altior.
54
Operationes et proprietates.) Est ma-
55
turatiuum resolutiuum molificatiuum et
56
eius resolutio est in corporibus medijs non duris et in cor-
57
poribus teneris est cum facilitate: et eius fumus exic-
58
catiuus est et stringit facile et est sedatiuus dolor inte-
1
riorum et materierum effusarum ad membra. Decora-
2
tio.) Linitur ex eo corpus et venter et nutrit et impin〈-〉
3
guat. Uulnera et vlcera.) Confert vlceribus ner〈-〉
4
uorum et implet vlcera et purgat ea. Membra capitis.)
5
Bibuntur cum eo medicine que sunt ad exituras velaminum
6
cerebri et ad apostemata radicum aurium et narium et oris
7
et ad apostemata gingiue et ad cola: et linitur ex eo caro
8
gingiuarum infantium et fit facilis ortus dentium. Membra
9
.) Confert tussi sicce et frigide et proprie cum
10
amigdalis et zuccaro: et similiter in pleuresi et peripleumo〈-〉
11
nia et sputum facit facile et maturat et similiter cum oleo
12
amigdalino. est eius maturatio plurima. Solum autem cum est eius
13
mundificatio est minor maturatione eius: et cum zuc〈-〉
14
caro est econuerso: et prohibet sputum sanguinis: et confert
15
vomitui sanguinis et saniei cum ex eo lambitur quantitas
16
.℥.I.ß. cum melle. Membra expulsionis.) Lenificatiuum
17
est et plurimus vsus eius soluit: et fit ex eo clystere
18
ad apostemata calida et dura in intestinis: et matrice: et testicu-
19
lis: et ponitur in medicinis vulnerum orificij vesice.
20
Uenena.) Resistit venenis precipue cum ex eo li-
21
nitur morsus vipere.
¶ De barba hyrcina. Capitulum .CXV.
22
BArba hyrcina quid est. In ipsa est parum
23
caliditatis et frigiditatis: et ita quod tepefacit
24
caliditatem eius: et quasi non fit vehementis
25
frigiditatis immo frigiditas eius est in fine pri〈-〉
26
mi: et siccitas eius est vehemens perueniens ad ter-
27
tium. Operationes et proprietates.) Est stiptica vsque ad ter〈-〉
28
minum: et radix eius est fortioris stipticitatis: et
29
ponitur in tyriaca ad constringenda membra et succus
30
eius est in stipticitate seminis rosarum. Uulnera et vl-
31
cera.) Folia eius cum exiccantur consolidant et conferunt
32
vlceribus antiquis: et eius flos in omnibus illis est
33
fortior. Membra capitis.) Radix eius est ex me〈-〉
34
dinis[*]medinis corrupt for medicinis abstergentibus sorditiem auris et exiccatibus
35
vlcera eius et conferentibus odoratui. Membra an〈-〉
36
helitus et pectoris.) Flos et folia et radix eius quodcunque
37
fuerit cum bibitur cum aqua ordei vlceribus pulmonis con〈-〉
38
fert et succus eius sputo sanguinis. Membra nutrimen〈-〉
39
ti.) Confortat stomacum et prohibet effusiones materierum
40
ad ipsum et proprie succus eius. Membra expulsionis.)
41
Est fortior medicina ad vlcera intestinorum quando bi-
42
bitur aut flos eius proprie: aut succus eius cum vino et ad flu〈-〉
43
xum sanguinis ex matrice in modum emplastri superpositus
44
aut bibitus.
¶ De bdellio. Capitulum .CXVI.
45
BDellium iudaicum et bdellium mechium quid
46
est. Bdellium iudaicum aliud est siculum[*]siculum cf. Venice 1564: Siclum: et ali-
47
ud rabicum[*]rabicum corrupt for arabicum quod est aliud a bdellio palmarum
48
siluestrium et ambo sunt ex palmis siluestribus. Me-
49
chium autem est ex fructu arboris palmarum siluestrium.
50
Electio.) Melior duarum gemmarum est illa que est varia
51
clara: et amari saporis: et est munda a lignis. et est
52
facilis resolutionis boni odoris: cuius fumus habet odorem
53
picis et cum antiquatur bdellium iudaicum egreditur a leni〈-〉
54
ficatione ad exiccationem. Natura.) Mechium est frigidum et sic-
55
cum: et aliud est calidum in fine primi lenitiuum et proprie
56
siculum[*]siculum cf. Venice 1564: Siclum: et arabicum exiccat tempus. Operatio〈-〉
57
nes et proprietates.) Resoluit ita quod sangui-
58
nem[*]Resoluit ita quod sanguinem cf. Venice 1564: Resolutiuum ita quod resoluit sanguinem congelatum: et est lenficatiuum maturatiuum
1
disrumpit ventositates. Et siculum[*]siculum cf. Venice 1564: Siclum est vehementis
2
lenificationis. et arabicum est siccius eo nisi recens.
3
Apostemata et bothor.) Resoluit apostemata dura. et proprie
4
dissolutum cum saliua ieiuni. et similiter resoluit reliqua
5
frigida. et mechium quod non est ex fructu palmarum silue〈-〉
6
strium et est bdellium iudaicum aufert scrofulas et bi〈-〉
7
bitur decoctum ad apostemata intrinseca et dura. Uulne〈-〉
8
ra et vlcera.) Linitur cum aceto super suhafat[*]suhafat cf. Venice 1564: tineam with the variant sahafat. Instrumenta
9
iuncturarum.) Confert contusioni lacertorum: et spasmo
10
et duritiei neruorum congelationi ipsorum. Membra
11
anhelitus et pectoris.) Confert doloribus canne
12
pulmonis. et apostematibus eius: et confert tussi antique et
13
doloribus lateris et arabicum confert apostematibus epi-
14
glotis et gutturi. Membra expulsionis.) Confert
15
emorroydibus bibitum et superpositum et suffumiga〈-〉
16
tum et retinet sanguinem earum et confert lapidi renum
17
et quando ponitur in solutiuis prohibet abrasionem inte〈-〉
18
stinorum et prouocat vrinam et menstrua: et de mechio
19
etiam existimatur quod ipsum prouocet: sed non dubitatur quin ipsum
20
stringat et frangat lapidem. Bdellium vero arabicum
21
clarum rubeum quando teritur ex eo quantitas duorum aureorum et
22
bibitur cum aqua mellis minuit flegma. et bdellium vtrunque
23
resoluit ramicem aque. et aperit os matricis clausum et
24
educit fetum. et mundificat matricem et resoluit apostemata
25
ani et testiculorum. Uenena.) Confert morsibus ve〈-〉
26
uenosorum.
¶ De butyro[*]butyro cf. index fol. 162v butyrum non recens. Capitulum .CXVII.
27
BUtyrum non recens quid est. Est faciens operatio〈-〉
28
nes butyri crudi et est fortius immatura〈-〉
29
tione et mollificatione et lenificatione et ca〈-〉
30
lefactione: permutemus ergo quod de ipso dictum
31
est in capitulo de butyro crudo in littera ze. et adiunga-
32
mus ad hoc. Natura.) Calidum est in primo humidum
33
in ipso. Operationes et proprietates.) Est matura〈-〉
34
tiuum resolutiuum et ipsum quidem non operatur nisi in corpo-
35
ribus teneris medijs non in duris. Apostemata et bo〈-〉
36
thor.) Matura apostemata proprie illa que sunt in radice
37
auris. et proprie infantium et mulierum. et neque potest tale
38
aliquid in corporibus duris. Membra capitis.)
39
Maturat apostemata que sunt post aures in corporibus te〈-〉
40
neris humidis. Membra anhelitus et pectoris.)
41
Lenit pectus et maturat superfluitates in ipso pro〈-〉
42
prie cum melle et zuccaro et amigdalis amaris.
43
Membra expulsionis.) Ipsum cum amigdalis quando〈-〉
44
que stringit ventrem propter stipticitatem que est in ipso vel ip〈-〉
45
sis et quandoque soluit. Uenena.) Est tyriaca venenis
46
in potu sumptis.
¶ De bitumine iudaico. Capitulum .CXVIII.
47
BItumen iudaicum quid est. Dixerut quod bi-
48
tumen aliud est quod manat de quibusdam
49
montibus et aliud est quod natat in quibus〈-〉
50
dam meatibus aque. et nigrum quidem est malum
51
simile pici: et est frustrum nigrum leue ex quo cum mastica〈-〉
52
tur egreditur sapor picis: sed ipsum est frangibile.
53
Electio.) Illud quod melius est: est purpureum clarum
54
cum splendore forte ponderosum. Nigrum vero sordi〈-〉
55
dum est malum. Natura.) Calidum est in tertio siccum
56
ad ipsum. Operationes et proprietates.) Uirtus eius
57
est propinqua virtuti picis: et ipsum confortat membra
58
et liquefacit sanguinem congelatum in ventre quando bi-
1
bitur. Decoratio.) Confert albedini vnguis
2
linitum. Apostemata et bothor.) Confert scro〈-〉
3
fulis. Uulnera et vlcera.) Linitur super impetigi〈-〉
4
nem et super apostemationem vlcerum et non permittit ea apo〈-〉
5
stemari. Instrumenta iuncturarum.) est emplastrum poda〈-〉
6
gre et bibitur et linitur ad sciaticam. Membra an-
7
helitus et pectoris.) Confert tussi et vlceribus
8
pulmonis et iuuat ad spuendum et extrahit saniem
9
ex pectore. et confert apostematibus ambarum amigda〈-〉
10
larum et squinantie. Membra expulsionis.) Con〈-〉
11
fert duritiei matricis et quando supponitur fumus
12
eius confert exitui matricis et doloribus eius: et
13
quando fit clystere ex eo cum aqua ordei confert dissintire[*]dissintire corrupt for dissinterie.
14
¶ Capitulum de littera .C.
15
¶ De coagulo. Capitulum .CXIX.
16
COagulum quid est. Coagula sunt plu〈-〉
17
rima et nos dicturi sumus vnumquod〈-〉
18
que coagulum in capitulo rememo-
19
rationis animalis cuius est. Ele-
20
ctio.) Ex eis melius est in specie coagulum le-
21
poris. Natura.) Omnia sunt calida: et sicca ignea.
22
Operationes et propritates.) Resoluit omne congelatum
23
sanguinis et lactis caseati. et humoris grossi et coa〈-〉
24
gulat omne liquidum et omne incisiuum et prohibet omnem flu〈-〉
25
xum sanguinis: et cursum sanguinis mulierum: et omne est
26
subtiliatiuum: et non est dubium quin cum hoc sit desicca〈-〉
27
tiuum. Inquit Galienus non administretur quod ex coagulis
28
acutum est in loco vbi necessaria est constrictio. Membra
29
capitis.) Conferunt omnia cum bibuntur epilepsie et proprie
30
camellinum. Membra anhelitus et pectoris.) Re〈-〉
31
soluit sanguinem congelatum in pulmonem. Membra
32
nutrimenti.) Resoluit lac caseatum in stomaco cum bibitur
33
cum vino. et resoluit sanguinem congelatum in stomaco et est
34
malum stomaco. Membra expulsionis.) Cum superponitur
35
post purgationem menstruorum iuuat ad impregnandum
36
et confert prefocationi matricis et proprie coagulum ca-
37
mellinum et confert vlceri intestinorum et proprie coa-
38
gulum pulli equini. Uenena.) Omnia sunt bezahar et
39
conferunt iusquiamo nigro et magis iuuatiua ad il〈-〉
40
lud sunt coagula hedi et muli: et ceruorum et vi-
41
tuli et agni et sanant a venenis: et morsibus omni-
42
bus tres anulaset[*]anulaset corrupt for anulusat [cf. Venice 1564: anuloset]. Sitque potio ipsorum .X. kirat cum
43
linimento: et coagulum hedi est bezahar euforbij.
44
¶ De citro. Capitulum .CXX.
45
BItrum[*]BItrum corrupt for CItrum quid est. Est notum. et oleum
46
ipsius factum ex eo: et ex cortice eius
47
est forte et factum ex flore ipsius est
48
debilis in omni capitulo. Natura.) Cortex
49
citri est calidus in primo siccus in fine secundi: et
50
eius caro est calida in primo et humida in ipso.
51
¶ Quidam autem dixerunt quod est frigida et humida in
52
primo: et eius frigiditas magis est. et ipsius ace〈-〉
53
tositas frigida est et sicca in tertio. et eius semen est calidum
54
in primo et siccum in secundo. Operationes et proprieta〈-〉
55
tes.) Caro.[*]Caro. corrupt for Caro [redundant period] eius inflat et folia ipsius sedant infla〈-〉
56
tionem: et eius flos est subtilior eis et eius acetositas
57
est stiptica frangens coleram rubeam. et eius semen et cor〈-〉
58
tex ipsius sunt resolutiua. et cum ponitur eius cortex in
1
pannis prohibet timeas[*]timeas corrupt for tineas. et eius odor rectificat cor〈-〉
2
ruptionem aeris. et pestilentiam. Decoratio.) Eius
3
acetositas abstergit colorem et aufert pannum: et quod
4
ex cortice eius adustum est bonum est albaras linitum: et
5
decoctio eius bonum efficit odorem oris. et est impin〈-〉
6
guatiua corporis. et cortex eius retentus odorem
7
oris bonum efficit et eius decoctio etiam similiter cum tenetur in
8
ore. Apostemata et bothor.) Acetositas eius valet
9
impetigini illinita. Instrumenta iuncturarum.) Eius oleum
10
vatet mollificationi neruorum et non fiat nisi ex cor-
11
tice eius et confert paralysi et ipsius acetositas est mala
12
neruis. Membra capitis.) Confert torture oris.
13
Membra oculi.) Fit collirium cum acetositate eius. et
14
remouetur ictericia oculi. Membra anhelitus et
15
pectoris.) Eius acetositas sedat tremorem cordis
16
calidum. et nutrimentum est bonum gutturi et pulmoni. et eius
17
acetositas est mala pectori. et medulla citri cum co〈-〉
18
quitur cum aceto et ponitur ex ea medietas alsacraita〈-〉
19
ti[*]alsacraitati corrupt for alsacraiati interficit sanguisugas transglutitas et eas edu〈-〉
20
cit. Membra nutrimenti.) Caro ipsius est mala
21
stomaco inflatiua tarde digestionis quam oportet vt comedant cum
22
almuri. et similiter mixta cum melle est sanior. et magis
23
recipiens digestionem nisi sit plurima: et eius quidem folia con-
24
fortant stomacum et viscera. et postea flos ipsius et cor〈-〉
25
tex ipsius cum ponitur in cibarijs: sicut semina que pro
26
condimento ponuntur adiuuant digestionem. Ipse tamen cor-
27
tex non digeritur propter duritiem sui. et ipsius decoctio
28
sedat vomitum. et rob eius et rob acetositatis eius pre〈-〉
29
parat stomacum et aqua acetositatis eius valet icteritie et se〈-〉
30
dat vomitum colericum et facit appetitum: et oportet quid vt
31
citrum comedatur singulare quod non commisceatur cibo ante
32
se neque post se. Membra expulsionis.) Eius caro
33
facit ventrem se possidere colicam. et ipsius aceto〈-〉
34
sitas retinet ventrem et confert solutioni colice. et eius se-
35
men confert emorroydibus: et in eius semine est virtus so〈-〉
36
lutiua. et succus acetositatis eius sedat infirmitatem
37
mulieris vel sciatice. Uenena seminis eius pondus
38
.ʒ.II. cum vino melle et aqua calida illinitum resistit vene〈-〉
39
nis omnibus et proprie veneno scorpionis bibitum aut li-
40
nitum: et eius cortex est vicinus illi. et succus corticis con〈-〉
41
fert morsioni vipere bibitus: et cortex eius pro emplastro
42
superpositus est vicinus illi.
¶ De cerusa. Capitulum .CXXI.
43
CErusa quid est. Est cinis plumbi aut ala-
44
unoch et cum ea que fit ex alaunoch mul〈-〉
45
tum elaboratur in adurendo. Fit asreng[*]asreng corrupt for alasreng [cf. below and Venice 1564]. et
46
acquirit superfluam subtiliationem. Quandoque vero
47
fiunt omnes ceruse cum aceto: et quandoque cum salibus: et quando〈-〉
48
que fiunt pluribus modis secundum quod scitur in libris huius artis.
49
Natura.) Frigida et sicca est in secundo. Operationes et proprietates.)
50
Que sit cum aceto est vehementis subtilionis et ma〈-〉
51
gis profundans. et in alia non est vehemens subtiliatio.
52
et est glutinatiua et proprie alafreng[*]alafreng corrupt for alasreng. Apostemata et bo〈-〉
53
thor.) Lenificat apostemata dura et frigida. Uulnera et vl〈-〉
54
cera.) Ponitur in emplastris et implet vlcera et generat in
55
eis carnem et corrodit et proprie alasreng. carnem
56
malam. et alasreng.[*]alasreng. corrupt for alasreng [redundant period] etiam fortior est in generatione car-
57
nis. Membra oculi.) Confert bothor oculi.
58
Membra expulsionis.) Est ex medicinis que conferunt
1
fissuris ani. Uenena.) Est ex venenis. et expo〈-〉
2
sitio rememorationis eius est in capitulo de venenis.
3
¶ De camomilla. Capitulum .CXXII.
4
CAmomilla quid est. Ex ea est alia cuius
5
flos est citrinus: et alia cuius flos est
6
purpureus. et alia cuius flos est albus:
7
et nota est. et folia quidem ipsius et flos re〈-〉
8
seruantur si fiant ex eis trocisci. et eius radix desic〈-〉
9
cat: et ipsa quidem est secundum Galienum propinqua virtuti rose in sub〈-〉
10
tiliatione sua. sed est calida et eius caliditas est sicut
11
caliditas olei scilicet conueniens. Natura.) Calida et sicca in primo.
12
Operationes et propritates[*]propritates corrupt for proprietates.) Est aperitiua subtiliatiua
13
spissitudinis mollificatiua resolutiua cum pauca at〈-〉
14
tractione: immo absque attractione et est hec eius pro〈-〉
15
pritas[*]propritas corrupt for proprietas inter medicinas. Apostemata et bothor.)
16
Sedat apostemata calida mollificando et resoluendo
17
ipsa lenificat duraque[*]duraque corrupt for dura que non sunt stricta valde: et bi〈-〉
18
bitur propter apostemata viscerum spissa. Instrumenta iunctu-
19
rarum.) mollificat tetanum et confortat membra ner-
20
uosa omnia. et est ex medicinis plus conferentibus laxi〈-〉
21
tudini quam relique quoniam caliditas eius est similis caliditati
22
animalis. Membra capitis.) Est confortatiua cere-
23
bri: conferens soda frigide: et ad euacuandas materias ca-
24
pitis: quoniam resoluit absque attractione: et hec est eius
25
proprietas: et confert pustulis oris. Membra ocu-
26
li.) Sanat algarab disruptum more emplastri superpo〈-〉
27
sita. Membra anhelitus et pectoris.) Alleuiat
28
sputum. Membra nutrimenti.) Aufert icteritiam.
29
Membra expulsionis.) Prouocat vrinam et egre-
30
di facit lapidem et proprie que ex ea est purpurei flo〈-〉
31
ris: et cum camomilla quidem vaporatur vesica propter do-
32
lores frigidos: et prouocat menstrua bibita et sedendo
33
in aqua ipsius et educit embrionem et secundinam et con〈-〉
34
fert iliace. Febres.) Fit inunctio ex oleo eius in
35
febribus periodicis et bibitur propter febres antiquas in
36
fine earum et confert omni febri absque forti acuitate. cum
37
apostema calidum non est in visceribus existens in ea: et quandoque
38
confert apostemose cum non est calidum. et est eius maturatio
39
etiam cum iam firmata est digestio. Permutatio.) Lo〈-〉
40
co ipsius ponitur in confortatione cerebri et iuuamento quod
41
confert in soda berengesis et est abortanum.
42
¶ De cepe. Capitulum .CXXIII.
43
CEpe quid est. Notum est: immo in ipso est
44
acuitas incisiua amaritudo stipticitas
45
Comestum vero ex eo quod est longius est acu〈-〉
46
tius. Ex[*]Ex corrupt for Et rubeum est acutius albo et
47
siccum humido et crudum assato. Natura.) Est calidum
48
in tertio. et est in ipso humiditas superflua. Operationes
49
et propritates[*]propritates corrupt for proprietates.) Est subtiliatiuum incisiuum proprie
50
quod comeditur et in ipso cum stipticitate quam habet est
51
abstersio et aperit fortiter et in ipso est inflatio et in
52
ipso est attractio sanguinis ad exteriora. quare est
53
rubificatiuum cutis: et in non cocto quidem non generatur nu〈-〉
54
trimentum de quo sit curandum et zinribeza cum ce-
55
pe minus est inflatiuum eo quod est fine cepe: et nu〈-〉
56
trimentum eius quod decoquitur etiam est humor gros-
57
sus. Cepe preterea quod comeditur proprie confert no-
58
cumento aquarum: et ex eis que delent serpiginem est
1
ipsum cum proijcitur ex scopha. Decoratio.) Ru〈-〉
2
bificat faciem et semen eius delet morpheam et cum
3
fricatur ex eo in circuitu loci alopitie confert val〈-〉
4
de: et ipsum cum melle eradicat verucas. Uul-
5
nera et vlcera.) Aqua eius valet vlceribus sordi-
6
dis: et confert cum adipe galine excoriationi que
7
fit ex calciamentis. Membra capitis.) Qandoque
8
fit caput purgium cum aqua ipsius et confert capiti et
9
mundificat ipsum. et distillatur in aurem propter grauedi〈-〉
10
nem capitis et tinitum et putredinem in auribus: et
11
aquam: et est ex eis que faciunt soda. Et plurimus eius
12
vsus facit subeth et est ex eis que nocent intelle〈-〉
13
ctui propterea quod generat humorem malum et ipsum mul〈-〉
14
tiplicat saliuam. Membra oculi.) Succus eius
15
quod comeditur confert aque descendenti in oculum et
16
abstergit visum: et ex semine eius fit alcofol cum
17
melle ad albulam oculi. Membra anhelitus et
18
pectoris.) Aqua cepe cum melle confert prefo〈-〉
19
cationi. Membra nutrimenti.) Siluestre est dif〈-〉
20
ficilis digestionis: et quedam species eius mouet vo〈-〉
21
mitum: et quod ex eo comeditur propter suam caliditatem
22
confortat stomacum debilem et facit appetitum: et quod
23
bis decoctum est. est multi nutrimenti faciens si〈-〉
24
tim: et confert ictericie. Membra expulsionis.)
25
Aperit orificia emorroydarum et omnes species cepe
26
excitant coitum. et aqua quidem cepe prouocat
27
menstrua et lenit naturam. Uenena.) Confert
28
morsui canis rabiosi cum linitur super ipsum aqua
29
eius: aut emplastrantur[*]emplastrantur cf. Venice 1564: emplastratur ex eo cum sale et ruta. et cepe
30
quod comeditur expellit uocumentum ventositatis
31
venenosorum: et dixerunt quod ipsum generat in sto〈-〉
32
maco humorem humidum plurimum fran-
33
gentem nocumentum venenosorum.
34
De corallo. Capitulum .CXXIIII.
35
COrallus. Nascitur in maribus que sunt
36
in aphrica: et de quod si teratur et impleantur
37
eo concauitates dentium infirmorum eradi-
38
cat eos: et confortat gingiuas: et est sum-
39
mus in confortatione gingiue et Galienus quidem existima〈-〉
40
uit quod cum ex corallo adusto et abluto sumit pon-
41
dus .ʒ.I. cum qua teritur pondus dauich gumme ara-
42
bice: et conficitur cum albumine oui. et bibitur cum aqua
43
frigida confert sputo sanguinis et eius eleuationi: et suo
44
fluxui bene et proprie corallus rubeus: et confert
45
omnibus egritudinibus stomaci. ita vt suspendatur super ipsum
46
directe. ¶ Et dixit Galienus ego expartus sum et su-
47
spendi in collo eius qui habebat dolorem stomaci: ita vt esset
48
corallus super os stomaci et remotus fuit dolor. Cum
49
ergo accepi ipsum redit: sicut expertus fui lignum
50
crucis in habente epilepsiam: et qui suspenderit in collo
51
suo diebus.[*]diebus. corrupt for diebus [redundant period] sanitatis sue corallum rubeum securus
52
erit a dolore stomaci: et propterea suspenduntur in collis pue〈-〉
53
rorum. Quid est. Notus est. Et corallus quidem alius
54
est albus: et alius est rubeus. et alius niger. Natura.)
55
Frigidum est in primo siccum in secundo. Operationes et pro〈-〉
56
prietates.) Stipticus est et prohibet fluxum sanguinis
57
et eius exiccatio maior est quam ipsius contritio. nam
58
eius exiccatio est vehemens. Uulnera et vlcera.)
1
Abscindit carnem additam. Membra oculi.)
2
Confortat oculum abstergendo et exiccando hu-
3
miditates infixas in eo. et proprie quod est adustum
4
ex eo quod est ablutum: et abstergit vestigia vlcerum
5
et est conueniens lachrymis. Membra anhelitus et
6
pectoris. Retinet fluxum sanguinis et adiuuat
7
ad expuendum. et similiter niger precipue quod ex eo adu〈-〉
8
stum est et ablutum: et est ex medicinis confortanti-
9
bus cor et conferentibus tremori cordis. Mem-
10
bra nutrimenti.) Bibitur cum melle propter apostema
11
splenis et est iuuatiuum eius. Membra expulsio〈-〉
12
nis.) Confert apostematibus intestinorum.
13
¶ De cepe azir. Capitulum .CXXV.
14
CEpe azir quid est. Est similis cepe muris
15
in virtute et sapore suo: et administratur
16
loco eius sed est debilior eo. Membra
17
expulsionis.) Sedat dolores matricis
18
frigidos. Uenena.) Confert venenis et pun〈-〉
19
cture scorpionis et rutele bibitum et more em-
20
plastri superpositum cum miscetur cum ficubus.
21
Permutatio.) Loco eius ponitur quantum ipsum est
22
de zedoaria et due tertie ipsius de gariofilis.
23
¶ De castoreo. Capitulum .CXXVI.
24
CAstoreum quid est. Est testiculus animalis
25
marini quod submergitur et inuenitur par
26
suspensum ex radice vna sicut duo fel〈-〉
27
la vaccina exiccata: et habet corticem sub-
28
tilem qui quolibet actu frangitur. Electio.) Electum ex eo
29
est quid est duo testiculi simul adherentes pares. illud enim
30
non adulteratum est et eius quidem adulteratio fit ex op〈-〉
31
poponaco et gummi confectis cum oleo et pauco ca-
32
storeo: et desiccatur in vesica. Qui autem laborat ac〈-〉
33
cipere hoc membrum huius animalis oportet vt cum findit
34
cutem que est supra ipsum extrahat humiditatem cum eo quod in
35
ipso continetur. et est humiditas sicut mel. et exiccet eam
36
simul. Natura.) Est subtilius et fortius omni quod calefacit
37
et exiccat. et oportet vt sit calidum in fine tertij vsque ad
38
quartum: siccum in secundo. Operationes et proprietates.)
39
Resoluit inflationem: et quando ex eo illinitur calefacit
40
corpus et res gummosa que est in medio eius mor〈-〉
41
dicatiua est vehementis calefactionis. Apostemata et
42
bothor.) Confert apostematibus calidis. Uulnera et
43
vlcera.) Confert vlceribus perniciosis. Instrumenta
44
iuncturarum.) Confert neruis et calefacit et con-
45
fert tremori et spasmo humido: et alcuzez humido
46
et stupori et paralysi. Membra capitis.) Confert ob〈-〉
47
liuioni et lethargie cum aceto et oleo rosaceo:
48
et subeth etiam. et si sit cum febre tunc si bibatur cum mel〈-〉
49
le et pipere confert et non nocet: et sit eius potio co〈-〉
50
clearium et resoluit species ode[*]ode corrupt for sode frigide et ventose mo〈-〉
51
re emplastri superpositum euaporatum. et confert surditati
52
frigide. et neque est aliquid magis iuuatiuum ventositati in
53
aure quam ipsum cu ex castoreo accipitur quantum est lens
54
vna. et dissoluitur in oleo nardino et distillatur in eam.
55
Membra anhelitus et pectoris.) Attractio per na〈-〉
56
res ex suffumigatione eius confert apostematibus pul〈-〉
57
monis et infirmitatibus eius. Membra nutri-
58
menti.) Bibitur cum aceto propter singultum et facit
1
sitim. Membra expulsionis.) Delet dolorem
2
ventris pungitiuum bibitum cum aceto. et resoluit
3
ventositatem et prouocat menstrua et extrahit secundinam
4
cum bibuntur ex eo .ʒ.II. cum mentastro et melle post
5
flobotomiam saphene. quoniam tunc prouocat sine nocumen〈-〉
6
to. et extrahit fetum et remouet frigus matricis et
7
eius ventositatem: et frigus testiculi. Uenena.)
8
Confert morsui venenosorum paruorum. et est tyria〈-〉
9
ca prefocationi ellebori et quod ex eo est varium decli-
10
nans ad nigredinem est venenum. Et quandoque interfi-
11
cit in die vna: et cadit qui ab eo euadit in birsen.
12
Eius vero bezahar est acetositas citri: et etiam
13
acetum de vino: et etiam lac asine. Permutatio.)
14
Ponitur loco eius quantum ipsum est de acoro et
15
quantum medietas ipsius de pipere.
16
¶ De caseo. Capitulum .CXXVII.
17
CAseus quid est. Caseus quandoque fit ex la-
18
cte quandoque ex sero: et est ille qui nominatur
19
recocta. Natura.) Recens est frigidus
20
et humidus in tertio et salitus antiquus
21
est calidus et siccus in eo. In aqua vero casei propte〈-〉
22
rea quod in ipsa sunt nitrositas acquisita ex sanguine
23
primum et pars colerica est caliditas quedam. Electio.)
24
Melior est qui medius est inter illum qui extenditur
25
vt viscus et frangibilem. ambo enim sunt mali: et qui
26
est priuatus sapore et decliuis ad dulcedinem et
27
suauitatem equalis in sale qui non remanet in visce〈-〉
28
ribus plurimum: et factus ex acetoso melior est eis.
29
Et subtiliantia quidem augmentant malitiam eius
30
quoniam faciunt ipsum penetrare et impellunt eum et caseus
31
caprarum que vescuntur subtiliatiuis melior est caseo
32
caprarum que vescuntur nil et robelijs. Operationes
33
et proprietates.) In ipso est abstersio: et recens est
34
nutritiuus et impinguatiuus: si comeditur post ipsum
35
mel: et vetus est calidus abstersiuus mundifica-
36
tiuus: et comestus facit colericum humorem et salitus
37
non vetus est inter vtrunque. Aqua vero casei impinguat
38
canes et nutrit eos: et in recocta ex summa caseorum
39
est virtus resolutiua. Decoratio.) Bibere aquam
40
casei cum medicinis mundificatiuis melancolie confert pan-
41
no. et recens cocta cum tanto vino quantum ipsa est in
42
cortice granati donec consumatur prohibet spasmum
43
faciei et caseus quidem salitus vetus extenuat.
44
Apostemata et bothor.) Recens non salitus prohibet
45
apostemari plagas. Uulnera et vlcera.) Uetus bo-
46
nus:[*]bo-nus: corrupt for bonus [redundant colon] est vlceribus malis et vulneribus: et recens
47
vulneribus lenibus recentibus. Recens enim
48
fortior est in hoc et prohibet apostemationem eorum preci〈-〉
49
pue cum folijs dulb. et acetose siluestris. et bibitur
50
eius aqua propter scabiem. Instrumenta iuncturarum.) Teri〈-〉
51
tur vetus cum oleo aut cum aqua pedum porcorum salito〈-〉
52
rum et fit emplastrum super duritiem iuncturarum. et extra〈-〉
53
hit ab eis sicut gypsum sine impedimento: et est
54
valde magni iuuamenti. Membra oculi.) Ex
55
non salito et salito fit emplastrum obthalmie et extre〈-〉
56
mitati palpebre percusse. Membra anhelitus et
57
pectoris.) Quando coquitur in aqua et datur in potu
58
ablactantibus multiplicatur lac earum. Membra
1
nutrimenti.) Salitus est malus stomaco et si-
2
militer non salitus. In salito vero est aliquantula
3
expulsio et Diascorides quidem dixit quod recens est bonus
4
stomaco: et illud est ex eis in quibus est ambigui〈-〉
5
tas. Salitus autem non vetus est intra eos: et est ve〈-〉
6
locior in digestione quam ille et velocius descendit
7
recocta vero est minus nociua stomaco quam caseus no-
8
uus. Membra expulsionis.) Generat lapidem
9
in renibus et vesica et proprie humidus et proprie
10
qui comeditur cum seminibus penetrare facienti-
11
bus. Non salitus vero lenit naturam: et eius aqua sol〈-〉
12
uendo educit coleram et adiuuat ipsam abstersio
13
eius propter nitrositatem que est in ipsa. et miscetur
14
cum melle et fit magis iuuatiua. Et medicina
15
quidem que ex eo administratur fit ex illo qui fit
16
ex lacte caprarum et ouium. et caseus quidem confert
17
vlceribus que sunt in intestinis et proprie assatus
18
et prohibet solutionem. Et quandoque teritur ille qui est assa-
19
tus: et fit ex eo clystere cum oleo rosaceo et oleo
20
et confert surgenti ad ascellandum cum sangui-
21
ne. Uenena.) Dicitur quod cum calamento
22
montano epithimatur super venena.
23
¶ De cinamomo. Capitulum .CXXVIII.
24
CInamomum quid est. Notum est et eius qui〈-〉
25
dem est vna species bona ad aliquantu-
26
lam declinans nigredinem montana
27
grossa breuis. et ex eo est album lassum
28
inflatum frangibilem habens radicem declinatam ad molli〈-〉
29
tiem: et species nigra est plana parum nodosa. et est ex eo
30
species odorem habens sicut cassia lignea ad veriditatem
31
declinans cuius cortex est sicut cortex eius rubeus. Et
32
est ex eis quorum virtus longo durat tempore. et proprie
33
si teratur: et fiant ex eo trocisci cum vino cinamomi
34
preterea est species que nominatur cinamomum mendosum: et
35
habet odorem quendam et est asperum et ipsius virtus est
36
debilis et fit ex eo oleum. Electio.) Melius est
37
illud quod est boni odoris et acutum habet saporem sine
38
mordicatione. et color eius est purus non commixtus.
39
Inquit Diascorides. Melius est nigrum ad igneitatem et ru〈-〉
40
bedinem declinans planum ramos habens propinquos
41
subtiles in quo sunt dulcedo et salsedo et mor-
42
dicatio parua. et non est valde frangibile. Et ex bo〈-〉
43
nitate quidem ipsius vt vincat omnem odorem preter
44
suum. et non sentiatur cum eo. Malum vero est in quo est
45
odor myrti: aut turis: aut salsedo: aut aliquantu〈-〉
46
lum maliodoris[*]maliodoris corrupt for mali odoris et album frangibile. et etiam contractum
47
et planum grosse radicis est malum. ¶ Eius autem
48
virtus conseruatur si ex ipso fiant trocisci post contri〈-〉
49
tionem. et si non: debilitatur post spatium .XV. annorum
50
et infra. Et oportet vt ex illo assumatur quod super vnam exi〈-〉
51
stit radicem. et fractum cius[*]cius corrupt for eius est falsificari aptum.
52
Natura.) Calidum est et siccum in tertio. Opera〈-〉
53
tiones et proprietates.) Ultimum est in subtiliatio〈-〉
54
ne attractiuum aperitiuum et rectificans putrefactio〈-〉
55
nem et omnem virtutem corruptam. et omnem saniosi-
56
tatem humorum corruptorum. Oleum vero eius
57
est calidum valde resolutiuum liquefactiuum. De〈-〉
58
coratio.) Ponitur super panum et maculas lenti-
1
ginosas. et cum aceto est conueniens bothor leni.
2
Uulnera et vlcera.) Est conueniens impetigini et vlce〈-〉
3
ribus. Instrumenta iuncturarum.) Oleum cinamomi est
4
mirabile in tremore. Membra capitis.) Confert
5
corize et eius oleum grauat caput. et ipsum mun〈-〉
6
dat caput attrahendo humiditates ex eo: et est ex
7
summa eorum que sedant dolorem auris et ponitur in medicinis
8
eius. Membra oculi.) Confert panno et tenebrosi-
9
tati comestum et collirio ex eo facto: et liquefacit
10
humiditatem grossam oculi. Membra anhelitus et
11
pectoris.) Est lenificatiuum et confert tussi et mundi-
12
ficat quod est in pectore. Membra nutrimenti.) Ape〈-〉
13
rit opilationes epatis et confortat ipsum. et confortat
14
stomacum et desiccat humiditatem eius et confert hydro〈-〉
15
pisi. Membra expulsionis.) Confert doloribus
16
matricum et renum. et apostematibus eorum postquam frangitur
17
eius resolutio: cum pauco oleo et cera et vitello
18
oui et non superfluat et induret. et ipsum prouocat
19
vrinam et menstrua. et facit abortum et cum cordume〈-〉
20
ni confert emorroydibus. Eius vero oleum confert do〈-〉
21
loribus matricis quando frangitur cum oleo et cera et si non
22
indurat vehementia sue resolutionis vltra hoc
23
quod eo indigetur. Febres.) Confert rigori proprie cu-
24
ius oleum linitum. Uenena.) Confert morsui vermium
25
venenosorum. et sit ex eo emplastrum cum myrrha pun-
26
cture scorpionis. Permutatio.) Loco eius po〈-〉
27
nitur cortex cassie lignee stipticus: aut duplum
28
ipsius de cubebe aut duplum eius ex heabel.
29
¶ De cerebro. Capitulum .CXXIX.
30
CErebrum. Electio.) Meliora eorum sunt
31
cerebra volatilium: et proprie montano〈-〉
32
rum. et ex cerebris quadrupedum cerebrum
33
arietis: deinde vituli. Natura.) Frigidum est
34
et humidum. Operationes et proprietates.) Generat
35
flegma et humores grossos. Membra capitis.) Ce〈-〉
36
rebrum gallinarum confert fluxui sanguinis narium ex
37
velamine et cerebrum camellicum exiccatur et bibitur
38
cum aceto vini confert epilepsie. Membra nutrimen〈-〉
39
ti.) Ipsum facit nauseam apud digestionem suam et de-
40
let appetitum. et oportet quidem vt comedatur cum seminibus.
41
qui autem post cibum vomere vult sumat ipsum super
42
cibum suum: et est tarde digestionis inuolutum faciens
43
stomacum. Membra expulsionis.) Lenit ventrem et ce〈-〉
44
rebrum anatis est ex medicinis apostematum ani. Ue-
45
nena.) Cerebella salubria sunt in haustu vene-
46
norum et morsibus animalium cum comeduntur.
47
¶ De croco. Capitulum .CXXX.
48
CRocus. Electio.) Melior est recens
49
boni coloris subtilis odoris super cu〈-〉
50
ius pilos est paululum albedinis non
51
plurimum. crocus sanus non velociter in-
52
gens non inuiscatur: neque frangitur. Natura.) Calidus
53
est in secundo: siccus in primo. Operationes et pro〈-〉
54
prietates.) Est stipticus resolutiuus maturati-
55
uus et propter illud quod in eo est de stipticitate ipsius:
56
glutinatiuus: et eius caliditas est temperata: et est aperi〈-〉
57
tiuus. ¶ Galienus vero dixit quod eius caliditas est for-
58
tior stipticitate ipsius. et eius oleum est calefactiuum.
1
¶ Alkanzi inquit ipse nunquam alterat humorem. Im-
2
mo conseruat eum secundum equalitatem et rectificat putrefa-
3
ctum et conseruat viscera. Decoratio.) Potus
4
ipsius colorem efficit bonum. Apostemata et bothor.) re〈-〉
5
soluit apostemata et linitur ex eo herisipilla. Membra
6
capitis.) Facit soda et ipse nocet capiti et bibitur
7
cum rob ad ebrietatem: et est faciens somnum et obte〈-〉
8
nebrans sensus. Cum enim bibitur in vino inebriat ita
9
vt ad roona perducat et confert apostemati calido in au-
10
re. Membra oculi.) Abstergit visum: et prohibet
11
fluxum ad ipsum: et valet ad pannum. et fit ex eo al-
12
cofol ad varietatem acquisitam in egritudinibus.
13
Membra anhelitus et pectoris.) Confortat cor et est
14
lenificatiuus. et odorat ipsum habens pleuresim et pa-
15
tiens birsen vt dormiat: et proprie ipsius oleum et
16
facit anhelitum facilem et confortat instrumenta anhelitus.
17
Membra nutrimenti.) Ipse facit nauseam et deijcit
18
appetitum propterea quod oppositus est acetositati que est in
19
stomaco ex qua est appetitus: sed ipse confortat stomacum propter illud
20
quod in ipso est ex caliditate et preparatione et stiptici〈-〉
21
tate: et dixerunt quidam quod crocus est bonus sple-
22
ni. Membra expulsionis.) Excitat coitum et prouo〈-〉
23
cat vrinam et confert duritiei matricis: et eius constri〈-〉
24
ctioni: et vlceribus fraudulentis in ipsa cum admini〈-〉
25
stratur cum fauo: aut cum medulla cum duplo ipsius de
26
oleo. Quidam autem dixerunt quod ipsum in potu dederunt
27
ad prolixum partum: et factus est partus statim. Uenena.)
28
Dicitur quod tres aurei de ipso interficiunt letifican-
29
do. Permutatio.) Simile pondus ipsius de co〈-〉
30
sto: et quarta ponderis eius de spica: et pondus ip-
31
sius de corticibus cassie lignee ponitur loco eius.
32
¶ De colloquintida. Capitulum .CXXXI.
33
COlloquintida quid est. Colloquintida
34
alia est masculus et alia est femina. ma〈-〉
35
sculus vero est villosus: et femina la-
36
xa alba facilis. Electio.) Que ex ea
37
eligenda est: est alba vehementis albedinis le-
38
nis. que enim ex ea est nigra: est mala. et dura mala est.
39
Et oportet quidem vt non extrahatur cum colligitur eius pul-
40
pa ex ventre ipsius. immo dimittatur in ipso sicut est.
41
ipsa enim debilitatur si fiat illud: et neque colligatur dum
42
non incipit in citrinitatem mutari. et non expolia〈-〉
43
tur ab ea viriditas integre et si non tunc ipsa est no-
44
cens et mala. ¶ Et dixerunt quidam oportet vt alienentur
45
cortex et semen eius. Et cum non est super arborem ni〈-〉
46
si colloquintida vna est mala perniciosa. et masculus
47
quod villosus fortior est femina laxa. oportet vt in eius contrictio[*]contrictio i.e. contritio〈-〉
48
ne ad summum perueniatur et neque sit aliquis contentus quod ipsa
49
fit valde trita. pars enim minima eius in sensu cum inue-
50
nit humiditatem inflatur et adheret partibus stomaci et inuolu〈-〉
51
tionibus intestinorum et apostemat: quare oportet vt cum teritur hydro〈-〉
52
melle infundatur: deinde siccetur et conteratur. ¶ Et re〈-〉
53
ctificatio quidem eius et expulsio sue malitie est cum
54
dragaganto melior quam cum gummi: quoniam gummi ma-
55
gis vincit fortitudinem medicine. Natura.) Calida est in
56
tertio sicca in ipso. Alchindus vero existimauit
57
quod ipsa sit frigida et humida: et elongatus est a
58
veritate vehementer. Operationes et proprieta-
1
tes.) Est resolutiua incisiua attractiua ex longin〈-〉
2
quo. Et eius quidem folia virida abscindunt fluxum
3
sanguinis. Decoratio.) Fricatur super lepram et elephan〈-〉
4
tiam. Apostemata et bothor.) Eius folia viridia resoluunt
5
apostemata et maturant ea. Instrumenta iuncturarum.) Confe-
6
runt doloribus neruorum et iuncturarum et sciatice et
7
podagre frigide. Membra capitis.) Purgat cerebrum
8
et decoquitur radix eius cum aceto et coluitur ex ea
9
os ad dolorem dentium: aut aperitur et proijcitur quod est in ip〈-〉
10
sa et coquitur acetum in ipsa cum cinere calido. et cum
11
coquitur in oleo est illud oleum distillatum conferens so〈-〉
12
nitui in aure. et facit eradicationem dentium facilem: et
13
cum extrahitur illud quam[*]quam corrupt for quod est in colloquintida et impletur ace-
14
to: et decoquitur super cinerem et colluitur ex eo os con〈-〉
15
fert dolori dentium. Membra anhelitus et pectoris.) Confert
16
euacuatio facta per eam dilationi anhelitus vehementer.
17
Membra nutrimenti.) Radix eius confert hydro〈-〉
18
pisi et est mala stomaco. Membra expulsionis.) Solu〈-〉
19
tione educit flegma grossum ex iuncturis et ner〈-〉
20
uis proprie. et soluit etiam coleram: et confert colice humi-
21
de et ventose valde: et fortasse soluit sanguinem.
22
et supponitur et interficit fetum: et velocitate sui exi-
23
tus ex intestinis non peruenit in impressionibus que
24
timentur ex amaritudine sua: et confert egritudinibus
25
renum et vesice. et ipsius quidem potio fit duo ker-
26
met scilicet .XII. kirat. et oportet vt conteratur et quandoque extrahitur quod
27
est in eius concauitate a superiori parte et impletur rob de
28
vuis: aut vino veteri dulci et dimittitur die ac no〈-〉
29
cte. et quandoque ponitur super cinerem ignis: vsquequo ca-
30
lefiat satis et datur in potu. Uenena.) Que colli〈-〉
31
gitur viridis soluit superflue: et facit vomere super〈-〉
32
flue: et conturbat ita vt fortasse interficiat: et datur
33
ad potandum cum equali pondere sui de dragaganto
34
et ex singalari[*]singalari corrupt for singulari nascente super radicem suam solam for〈-〉
35
tasse interficiunt duo dauic et ex semine suo et ex
36
cortice ipsius dauic vnus. et radix eius confert
37
morsui vipere et est ex medicinis magnis iuuanti〈-〉
38
bus ad puncturam scorpionis. ¶ Et quidam iam nar〈-〉
39
rauit quod vni arabum dedit in potu quem scorpiones
40
in quattuor locis pupugerant .ʒ.I. ex ea et sanatus
41
est statim. et simile confert epithima factum ex ea. Per〈-〉
42
mutatio.) Loco eius ponuntur grana alkeerua. et
43
dixerunt triplum eius de cucumere asinino.
44
¶ De cicere. Capitulum .CXXXII.
45
CIcer quid est. Aliud est album: aliud ru〈-〉
46
beum: aliud nigrum vt herbum. Et harum
47
specierum: aliud est domesticum: aliud sil〈-〉
48
uestre. et siluestre quidem est melius et di/〈-〉
49
gestibilius et vehementioris calefactionis. et effi-
50
cit operationem domestici in potentia. Uerum
51
nutrimentum domestici est melius nutrimento sil〈-〉
52
uestris. Natura.) Album est calidum et siccum in pri〈-〉
53
mo. et nigrum est fortius. Operationes et proprieta〈-〉
54
tes.) Ambo sunt inflatiua et lenitiua et in ipso est
55
incisio. et nutrimentum quod prebet ex[*]ex corrupt for est fortius
56
nutrimento fabarum et magis solidum et neque
57
est aliquid in suis figuris quod magis ipso nu〈-〉
58
triat pulmonem. et quod ex ipso est humidum
1
plus est generatiuum superfluitatum quam quod ex eo
2
siccum est. Decoratio.) Abstergit lentigines et co〈-〉
3
lorem facit bonum linitum et comestum. Apostemata et bo-
4
thor.) Confert apostematibus calidis et duris et reliquis
5
apostematibus que sunt ex eis in glandulis. Uulnera et vlce〈-〉
6
ra.) Eius oleum confert impetigini et ipsius farina vlce-
7
ribus fraudulentis et cancerosis et pruritui. Instrumenta
8
iuncturarum.) Confert dolori dorsi. Membra capi-
9
tis.) Confert bothor humido in capite. et confert eius
10
infusio dolori molarium: et confert apostematibus gingiue
11
calidis et duris: et apostematibus que sunt sub auribus.
12
Membra anhelitus et pectoris.) Clarificat vocem
13
et nutrit pulmonem melius quam res aliqua: et propter hoc
14
fiunt ex eo sorbitiones scilicet ex farina ciceris. Membra
15
expulsionis.) Eius decoctio vtilis est hydropisi et
16
icteritie et aperit et proprie quod est vt herbum: et nigrum
17
opilationes epatis et splenis. et oportet vt cicer comedatur nque[*]nque corrupt for neque in
18
principio cibi neque in fine ipsius: immo in medio eius. Mem〈-〉
19
bra expulsionis.) Decoctio nigri frangit lapidem
20
in vesica et renibus cum oleo amigdalino et raphano
21
et apio: et totum quod ex ipso est extrahit fetum: et est malum
22
vlceribus vesice et vehementer addit in coitu: et propter
23
hoc nutrit masculina animalia et camelos. et eius in〈-〉
24
fusio facit erigere membrum fortiter: quando bibitur cum vino
25
a ieiunio: et totum lenit naturam et aperit opilationes renum et
26
proprie nigrum et quod est vt herbum. Et dixerunt quidam quod
27
quando infunditur in aceto et aliquis ex eo comedit ieiunus
28
et moratur super ipsum per medium diem interficit vermes.
29
Hypocrates dixit quod in cicere sunt due substantie que separantur cum de〈-〉
30
coctione: quarum vna est salsa et lenit naturam: et altera est dul-
31
cis et prouocat vrinam et dulcedo in ipso est inflatiua et
32
exiccat coitum.
¶ De columbis. Capitulum .CXXXIII.
33
COlumbe quid sunt. In pullis qui volare
34
non possunt est caliditas et humiditas superflua.
35
sed ille que volant sunt leuiores. et oua earum
36
sunt calida valde. Operationes et proprietates.)
37
In pullis est grossitudo propter humiditatem superfluam.
38
Membra capitis.) Sanguis columbe abscidit flu〈-〉
39
xum sanguinis narium qui est ex velamine cerebri. Mem〈-〉
40
bra nutrimenti.) Uolantes sunt leuioris digestionis et
41
melioris humoris quam pulli: et oportet quidem vt calefacti
42
comedant eos cum acresta et coriandro: et me〈-〉
43
dulla citroli: et eius oua sunt mali saporis.
44
¶ De camphora. Capitulum .CXXXIIII.
45
CAmphora quid est. Camphore species sunt
46
alkansuri et ariage[*]ariage cf. Venice 1564: ariagie: deinde aelzei[*]aelzei cf. Venice 1564: alczeid et ale-
47
scekuaria[*]alescekuaria cf. Venice 1564: alescek. et est illa que est permixta ex li-
48
gno suo et ex eo quod sublimatum est ex li〈-〉
49
gno eius. ¶ Quidam autem dixerunt quod est ar-
50
bor magna faciens vmbram hominibus cui
51
leopardi adherent. non ergo peruenitur ad eam
52
nisi in tempore noto anni: et est spongiosa mari〈-〉
53
na hoc est secundum quod existimauerunt quidam. ¶ Li-
54
gnum vero eius iam multotiens vidimus: et
55
est lignum album frangibile leue: in cuius ra-
56
mis quandoque continetur aliquid de vestigijs
57
camphore. Natura.) Est frigida et sicca in ter〈-〉
58
tio. Decoratio.) Accelerare facit caniciem vsus
1
eius. Apostemata et bothor.) Prohibet apostemata ca-
2
lida. Membra capitis.) Prohibet cum aceto
3
fluxum sanguinis ex naribus: aut cum expressione da-
4
ctilorum immaturorum: aut cum aqua myrti. aut cum aqua al-
5
bedarungi et confert soda calide. Febres.) Facit
6
vigilias et confortat sensus calefactorum et confert al〈-〉
7
cola vehementer. Membra oculi.) Confert in me〈-〉
8
dicinis obthalmie calide. Membra expulsio-
9
nis.) Abscindit coitum et generat lapidem renum et
10
vesice. et constringit fluxum ventris colericum.
11
¶ De camepitheos. Capitulum .CXXXXV.
12
CAmepitheos quid est. Stipites et flo〈-〉
13
res rubei decliues ad nigredinem: et
14
virides subtiles: et eius flos est ama-
15
ri saporis cum stipticitate pauca: et eius
16
acrimonia[*]acrimonia cf. Venice 1564: acuitas est minor amaritudine: et eius folia
17
sunt herbalia subtilia incedentia super terram et sunt
18
similia folijs asbehar[*]asbehar cf. Venice 1564: albehar verumtamen sunt subtiliora et mol〈-〉
19
liora et maiorum florum quam ipsa: et eius flores sunt ci〈-〉
20
trini. Natura.) Calidus est in secundo siccus in tertio.
21
Operationes et proprietates.) Est aperitiuus abster-
22
siuus: et eius abstersio in membris interioribus est
23
maior calefactione ipsius et in ipso est virtus solu-
24
tiua. Apostemata et bothor.) Ponitur super durities
25
et proprie duritiem mammillarum et prohibet incisionem
26
formice. ¶ Uulnera et vlcera.) Consolidat vul〈-〉
27
nera cum melle facto emplastro ex eo et vlcera pu-
28
trida. Instrumenta iuncturarum.) Confert sciatice et pro〈-〉
29
prie quando bibitur cum aqua mellis. Et dixerunt quidam quod
30
quando bibitur cum hydromelle .XI. diebus sanat sciati-
31
cam et resoluit duritiem podagre. Membra nutri〈-〉
32
menti.) Aperit opilationes epatis et eius egritudi-
33
nes et splenis et confert icteritie nigre cum bibitur .VII.
34
diebus continuis. Membra expulsionis.) Aperit
35
opilationes matricis et prouocat vrinam et menstrua:
36
et remouet difficultatem eius et prohibet dolores
37
renum et supponitur cum melle. et mundificat matricem
38
et quando ex duobus aureis de eo cum ficubus aut mel〈-〉
39
le fiunt colliria deponit flegma sufficienter. Uenena.) Con〈-〉
40
fert nocumento veneni nominati osiston. Permutatio.)
41
Loco eius ponitur medietas ponderis de sise-
42
leos et quarta ponderis ipsius de cassia lignea.
43
¶ De camedreos[*]camedreos cf. Venice 1564 chamaedrys. Capitulum .CXXXVI.
44
CAmedreos quid est. Stipites et folia
45
frangibilia in grossitudine myrti: et
46
maiores ad viriditatem decliues. Et
47
herba eius nominatur apud grecos quer〈-〉
48
cus terre: quoniam habet folia parua similia folijs quercus
49
amara: et eius radix declinat ad purpureitatem.
50
Electio.) Oportet vt colligatur dum habet semen. Natura.)
51
Inquit Galienus est calidus et siccus in tertio. eius tamen
52
calefactio fortior est desiccatione ipsius. Operatio〈-〉
53
nes et proprietates.) Est aperitiuus incisiuus sub〈-〉
54
tiliatiuus. et in ipso est calefactio corporum. Uul〈-〉
55
nera et vlcera.) Confert cum melle vlceribus an-
56
tiquis. Instrumenta iuncturarum.) Quando quod ex eo recens
57
est bibitur: aut eius decoctio confert contritioni lacer-
58
torum et eius sirupus confert spasmo: et quanto
1
plus antiquatur est melior. Membra oculi.)
2
Fiunt ex eo pillule et exiccantur et administrantur
3
in vlceribus oculi. et similiter eius decoctio in oleo:
4
aut quod ex eo tritum est confert fistulis lachrymalium.
5
Membra anhelitus et pectoris.) Confert tussi
6
antique. Membra nutrimenti.) Detumescere fa〈-〉
7
cit grossitiem splenis: et confert icteritie nigre et habet
8
sirupum qui confert malitie digestionis valde: et quanto-
9
magis antiquatur est melior et confert principio hydropi〈-〉
10
lis. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam et
11
menstrua et extrahit fetum. Uenena.) Fit ex eo emplastrum
12
morsibus vermium venenosorum. Permutatio.)
13
Loco eius ponuntur folia eupatorij et scolopendrie.
14
¶ De cundes. Capitulum .CXXXXVII.
15
CUndes quid est. De hoc quidem plurimum
16
administratur radix et est notum. Natura.)
17
Est calidum et siccum in tertio perueniens ad
18
quartum. Operationes et proprietates.)
19
Est abstersiuum mundificatiuum vlceratiuum: acre
20
mordicatiuum excitans vomitum incidit flegma et co-
21
leram nigram. Decoratio.) Abstergit albaras
22
et morpheam et proprie nigram. Apostemata et bothor.)
23
Confert scabiei. Membra capitis.) Facit ster〈-〉
24
nutationem et est ex summa medicinarum mundifican〈-〉
25
tium aurem et abstergentium sordes que sunt in ea. et
26
de proprietatibus eius est resolutio ventositatum ex na-
27
ribus et confert alchasem aperiendo opilationes cola-
28
torij fortiter. Membra nutrimenti.) Facit vo〈-〉
29
mere fortiter et soluit duritiem splenis. Membra
30
expulsionis.) Est solutiuum prouocatiuum vri〈-〉
31
ne: et supponitur et prouocat menstrua et extrahit
32
fetum et frangit lapidem. Permutatio.) Lo〈-〉
33
co eius in vomitu ponitur nux vomica eiusdem
34
ponderis cum tertia sui ponderis de pipere.
35
¶ De cubebis. Capitulum .CXXXVIII.
36
CUbebe quid est. Eius virtus est similis ru〈-〉
37
bee. Ueruntamen est subtilior. Natura.) Di〈-〉
38
xerunt quidam in ipsa est cum caliditate virtus
39
infrigidatiua et est vere calida et sicca perueni〈-〉
40
ens vsque ad secundum. Operationes et proprietates.)
41
Est aperitiua subtilis ad acuitatem decliuis et neque
42
peruenit ad hoc vt loco cinamomi ponatur. Uul〈-〉
43
nera et vlcera.) Est bona vlceribus putridis in mem〈-〉
44
bris et gingiuis. Membra capitis.) Est bona al〈-〉
45
cola putridis in ore. Membra anhelitus et pe-
46
ctoris. Quando tenetur in ore clarificat vocem.
47
Membra nutrimenti.) Est fortis in aperiendo
48
opilationes in epate. Membra expulsionis.)
49
Mundificat vrine vias et prouocat arenulas: et
50
extrahit lapidem renum et vesice. et sputum masti-
51
cantis eam delectat eum qui eo vtitur.
52
¶ De cuscute. Capitulum .CXXXIX.
53
CUscute quid est. Res inuoluta super
54
spinas et arborem similis vilis mechijs:
55
et non habet folia sed habet florem paruum album
56
in quo sunt amaritudo et stipticitas
57
sed quod in ipso magis vicit est substantia amara.
58
Natura.) Est calidum parumper in principio primi: siccum in
1
fine secundi quamuis ipsum sit habens virtutes contrarias.
2
Operationes et proprietates.) Est mundifica-
3
tiuum. et extrahit superfluitates subtiles ex venis
4
et grauat in stomaco propter suam stipticitatem et mundificat
5
venas: et extrahit superfluitates que sunt in eis cum faci-
6
litate lubrificans superfluitates subtiles. Membra
7
nutrimenti.) Confortat stomacum proprie quod ex eo
8
fixum est. et quando bibitur cum aceto sedat singultum et
9
aperit opilationes epatis et stomaci et confortat ea: et eius
10
aqua est mirabilis ad icteritiam: et succus eius quod
11
de eo est siluestre cum tenetur et proijcitur super vinum for〈-〉
12
tem efficit stomacum debilem. Membra expulsionis.)
13
Et ipsum quod mundificat sordes ventris fetus: propterea
14
quia mundificat venas et prouocat vrinam et menstrua
15
et confert dolori pungitiuo ventris: et supponitur et re〈-〉
16
tinet fluxum sanguinis: et quod ex eo frixum est constringit
17
et retinet fluxum matricis. Febres.) Confert val〈-〉
18
de febribus antiquis semen eius et aqua ipsius.
19
¶ De cymino. Capitulum .CXL.
20
CYminum quid est. Eius aliud est Kar-
21
menium et aliud persicum et aliud enium[*]enium cf. Venice 1564: Emium
22
et aliud nabathium. Karmenium vero est
23
nigri coloris et persicum est citrini coloris
24
et persicum est fortius emino[*]emino i.e. emio(?), cf. above and Venice 1564. nabathium vero est illud quod in〈-〉
25
uenitur in alijs locis. Et ex omnibus aliud est siluestre. et
26
aliud domesticum. Siluestris itaque acrimonia fortior
27
est. Et de siluestri quidem est species quedam cuius semen est simile
28
semini lini. Electio.) Karminium est fortius quam
29
persicum: et persicum fortius alijs. Natura.) Est calidum in tertio
30
siccum in secundo. Operationes et proprietates.) Expellit ven〈-〉
31
tositates et resoluit et in ipso est incisio et exic-
32
catio in ipso est stipticitas. Decoratio.) Quando
33
lauatur facies ex aqua ipsius clarificat eam et similiter eius
34
visus et acceptio eius cum mensura. Eius namque ni〈-〉
35
mius vsus faciem citrina[*]citrina corrupt for citrinat. ¶ Apostemata et bothor.)
36
Administratur cum ceroto aut oleo et farina fabarum
37
super apostemata et in testiculis: immo cum oleo aut oleo et
38
melle. Uulnera et vlcera.) Consolidat vulne-
39
ra proprie siluestre cuius semen est simile semini lini
40
cum ex eo emplastretur super vulnera. Membra capitis.)
41
Quando teritur cyminum cum aceto: et fit odoramentum
42
ex eo abscindit fluxum sanguinis narium. Et similiter cum
43
ex eo intromittitur licinium in nares. Membra ocu〈-〉
44
li.) Quandoque masticatur et miscetur cum oleo et distilla〈-〉
45
tur super vngulam. et super coagulatum sanguinem sub
46
oculo et confert. Et quandoque masticatur cum sale et di-
47
stillatur sputum super scabiem et iebel[*]iebel corrupt for sebel et vngulam absci〈-〉
48
sam et prohibet adherentiam: et succus siluestris ab〈-〉
49
stergit visum et extrahit lachrymas. et nominatur grece
50
fumus. et ipsum etiam ponit in cauterijs euulsionis pi-
51
lorum in oculo et non nascuntur. Membra anhelitus et
52
pectoris.) Quando bibitur cum aceto mixto cum aqua con〈-〉
53
fert difficultati anhelitus ita dixit Galienus et anhe〈-〉
54
litus dilationi et tremori cordis frigido. Membra ex〈-〉
55
pulsionis.) Administratur cum oleo super apostemata testi-
56
culi. et quandoque administratur cum ceroto. et quandoque admi〈-〉
57
nistratur cum oleo et farina fabarum. et frangit lapidem
58
et proprie siluestre. et confert distillationi vrine et mi〈-〉
1
ctui sanguinis et dolori pungitiuo ventris et inflatio-
2
ni. et succus siluestris triti cum aqua mellis.[*]mellis. corrupt for mellis [redundant period] soluit
3
ventrem. ¶ Inquit Ruffus Cyminum nabathium
4
soluit ventrem. Karminium vero non soluit. immo strin〈-〉
5
git et herba siluestris prouocat coleram in vrina.
6
Uenena.) Datur in potu cum vino ad morsum vermium
7
venenosorum. et proprie siluestre cuius semen est simile se〈-〉
8
mini lini.
¶ De charui[*]charui i.e. carui. Capitulum .CXLI.
9
CHarui quid est. Est proximum dispositionibus
10
anisi. Natura.) Calidum et siccum in secundo.
11
Operationes et proprietates.) Expellit
12
ventositates et exiccat et in subtilia-
13
tione cymini. Membra anhelitus et pectoris.)
14
Confert tremori cordis. Membra expulsionis.)
15
Est bonum vermibus: interficit enim eos.
16
¶ De cappare. Capitulum .CXLII.
17
CApparis quid est. Est fructus: et habet ra〈-〉
18
dicem et habet fructum alium qui est sicut cu-
19
cumeris non capparis. et est acris cali〈-〉
20
da que ponitur in musto et conseruat ipsum
21
ab ebullitione sicut sinapis: et eius radix est ama〈-〉
22
ra acris: et quedam species eius est culzumia faciens
23
in ore bothor vsque ad terminum quo vesicetur et
24
apostemat gingiuam. Electio.) Iuuatiuum quod in ipsa
25
est sunt cortices radices eius. Natura.) Gene〈-〉
26
rata in terra calida est calidior. et calor totius et
27
eius siccitas est in secundo. Operationes et pro-
28
prietates.) Est resolutiua et aperitiua abstersiua.
29
et ipsius radix est incisiua subtiliatiua mundifi〈-〉
30
catiua aperitiua in cuius cortice sunt amaritudo
31
et acrimonia et stipticitas et nutrimentum. fructus
32
eius est paruus: precipue cum salitur et quod ex ea est
33
humidum est magis nutritiuum quam quod siccum est.
34
Apostemata et bothor.) Eius radix resoluit scrofu-
35
las et durities: et admisceatur ei quod frangit vir〈-〉
36
tutem eius et folia eius iam experta sunt ad il-
37
lud. Uulnera et vlcera.) Cortices radicis
38
eius ponuntur super fraudulenta vlcera et sordi〈-〉
39
da. Instrumenta iuncturarum.) Cortices ra〈-〉
40
dicis eius conferunt sciatice et doloribus an-
41
che: et quandoque fit clystere ex succo eius. et con〈-〉
42
fert ei valde. Et confert paralysi et stupori: et
43
stringit membra propter stipticitatem que est
44
in ipsa: et similiter confert attritioni accidenti in
45
capitibus lacertorum et in medio eorum. Mem〈-〉
46
bra capitis.) Cortices radicis eius mastica-
47
te extrahunt humiditatem a capite. et sedant do〈-〉
48
lorem frigidum in eo: et eius succus distillatur
49
in aurem propter vermes ipsius. Et quando〈-〉
50
que stringitur cortex radicis eius cum dente le〈-〉
51
so et confert proprie cum est humida: aut folia
52
eius: et similiter colutio oris cum aceto in quo
53
decoquitur: aut vino aut quandoque cum aceto
54
quandoque cum vino. Membra anhelitus et
55
pectoris.) Confert quod ex eo salitum est patien〈-〉
56
tibus asma. Membra nutrimenti.) Ipsa est res
57
magis conferens spleni et duritiei eius bibita
58
et more emplastri superposita cum farina ordei
1
et similibus: et proprie cortex radicis eius. Et
2
multotiens euacuat ex splene materiam grossam me〈-〉
3
lancolicam et succedit eis sanitas. Membra expul〈-〉
4
sionis.) Solutione educit humorem crudum grossum
5
et prouocat menstrua. et interficit serpentes et ver-
6
mes in intestinis et confert emorroydibus et aug〈-〉
7
mentat coitum. Et quod ex ea salitum est ante cibum
8
sumptum soluit. Uenena.) Est tyriaca.
9
¶ De caule. Capitulum .CXLVIII.
10
CAulis. Natura.) Corpus humidus est
11
folijs et siluestris calidior est et siccior.
12
et ipse totus est calidus in primo sic-
13
cus in secundo. Et caulis quidem alius est
14
domesticus: et alius siluestris: et alius marinus:
15
et alius caulis aque. Siluestris vero est amarior
16
acutior remotior ab hoc vt sit cibus. Et deco-
17
ctio quidem radicis caulis cun[*]cun corrupt for cum aqua granatorum est
18
bona. Canabit preterea est grossi nutrimenti ingros〈-〉
19
sans sanguinem cum non dissoluitur: et inflat vsque
20
ad partes furcule et lateris. facit dolorosum cor-
21
pus et non est mutabilis sicut ventosus. Operatio〈-〉
22
nes et proprietates.) Est maturatiuus lenificatiuus
23
desiccatiuus proprie quando decoquitur et effunditur ab
24
eo aqua prima. Et cinis quidem stipitum eius est for〈-〉
25
tioris exiccationis habet proprietatem in sedatio-
26
ne dolorum: et eius nutrimentum est paruum et humidius
27
nutrimento lentium et sanguis eius est malus. Cum ergo
28
coquitur cum carne pingui et gallinis fit bonus pa〈-〉
29
rum. Apostemata et bothor.) Siluestris et marinus et
30
domesticus maturant flegmones[*]flegmones cf. Venice 1564: phlebothomationes et durities. Uul〈-〉
31
nera et vlcera.) Consolidat et prohibet ambulatio〈-〉
32
nem vlceribus fraudulentis. et ponitur cum albumine
33
oui super adustionem. Instrumenta iuncturarum.) Confert tre〈-〉
34
mori. et quandoque ponitur cum fenugreco super podagram
35
et embrocatur decoctio eius super dolores iunctura〈-〉
36
rum. Membra capitis.) Eius decoctio et eius se-
37
men retardant ebrietatem: et confert furfuribus: et
38
quando cum succo eius fit caput purgium purgat caput
39
et ex proprietatibus eius est exiccatio lingue et
40
facit somnum. Membra oculi.) Obtenebrat vi-
41
sum: cum hoc tamen ponitur in alcofol. Membra anhe〈-〉
42
litus et pectoris.) Fit gargarismus cum succo eius aut
43
decoctione eius cum oleo sisamino. et confert
44
prefocationi et comestio eius clarificat vocem. Mem〈-〉
45
bra nutrimenti.) Est malus stomaco: et eius succus cum
46
vino de passis confert spleni et icteritie: et eius can〈-〉
47
na est tarde digestionis. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
48
uocat vrinam et menstrua. et eius semen cum aqua lupi〈-〉
49
norum interficit vermes: et eius flos prouocat men-
50
strua. Cum superponitur et etiam ipse et succus eius cum
51
farina sceilem interficit fetum: et quando supponitur eius
52
semen post coitum corrumpit sperma: et cinis radi-
53
cis eius frangit lapidem. Et caulis qui est marinus
54
declinat ad salsedinem et amaritudinem. propter illud ergo
55
lenit naturam et soluit proprie cum carne pingui et fo-
56
lia eius sunt sicut folia aristologie que ex vna radice ori〈-〉
57
tur. Uenena.) Eius succus cum vino confert mor-
58
sibus: et est conferens morsui canis rabiosi.
1
¶ De coriandro. Capitulum .CXLIIII.
2
COriandrum quid est. Aliud est humidum et aliud
3
siccum. Dixit Galienus quod virtus eius est com〈-〉
4
posita et quod in eo dominatur est terreitas et
5
quandoque aqueitas tepida: et in ipso est pon-
6
ticitas parua a[*]a cf. the variant in Venice 1564: cum stipticitate vel plus stipticitatem[*]vel plus stipticitatem is missing in Venice 1564. Apud
7
me vero aqueitas in ipso frigida est non tepida omnino ni-
8
si sit propter substantiam subtilem calidam permixtam ei cuius
9
separatio ab eo fit velox. Et hunaim quidem dixit etiam
10
quod Galienus remouet frigus a coriandro contradicendo
11
Diascoridi. Ego autem dico quod testificati sunt iam frigus
12
eius Ruffus et Archigenes et alij ab eis. Natura.)
13
Frigidum est in fine primi vsque ad secundum siccum in secundo
14
et apud filium viregi in tertio. Apud me vero siccum
15
est declinans ad caliditatem paruam. Sed Galienus in to〈-〉
16
to facit declinationem ad caliditate: et forsitan illud
17
est propter substantiam in ipso subtilem qua resoluitur et non re-
18
manet cum bibitur. et propter hoc oportet vt sit multitudo suc〈-〉
19
ci eius interficiens cum infrigidatione. Operationes
20
et proprietates.) In ipso est stipticitas et stupor et
21
succus eius cum lacte sedat omnem fortem pulsationem.
22
Apostemata et bothor.) Confert apostematibus calidis cum
23
aceto et cerusa et oleo rosaceo et cum melle et oleo sce-
24
re et vestigijs ignis persici. Et cum farina fabarum aut:[*]fabarum aut: corrupt for fabarum: aut
25
sauich: aut farina ciceris scrofulis: quando permiscetur
26
cum eis succus eius. ¶ Inquit Galienus cum resoluat
27
scrofulas: quomodo ergo est frigidum. Et possibile quidem est vt di〈-〉
28
catur ei propter ipsius proprietatem: et quoniam in ipso est substantia
29
subtilis profundans penetrans et profundatur: et
30
non profundatur substantia frigida. sed quando bibitur resol〈-〉
31
uitur calidum velociter et remanet agens fri-
32
gidum: et dixit non sanat ex herisipilla nisi quod
33
infrigidatum est. aut permixtum humori melancolico aut
34
flegmatico. Membra capitis.) Confert vertigi〈-〉
35
ni facte a vapore colerico aut flegmatico et epi-
36
lepsie facte ei hoc: et eius proprietas est prohi-
37
bere vaporem a capite et propter hoc ponitur
38
in cibo patientis epilepsiam ex vapore stoma〈-〉
39
chi. et multitudo eius humidi: et sicci permi-
40
scet sensum. Et quod humidum est facit somnum
41
et prohibet fluxum sanguinis et puluerizatio sic〈-〉
42
ci et collutio oris ex succo humidi confert ad cola.
43
Membra oculi.) Generat tenebrositatem visus et suc〈-〉
44
cus eius distillatus sedat pulsationem in oculo:
45
et proprie cum lacte mulieris. et quando ex folijs eius
46
fit emplastrum prohibet fluxum materierum ad oculum. Mem〈-〉
47
bra anhelitus et pectoris.) Confert tremori cordis ca〈-〉
48
lido: et potantur ex eo .ʒ.II. cum aqua lingue arietis
49
et retinet sputum sanguinis. Membra nutrimenti.)
50
Est tarde digestionis et confortat stomacum calefactum: et quod
51
de eo torrefactum est prohibet vomitum. Et dici〈-〉
52
tur quod ipsum sedat eructuationem accidam[*]accidam corrupt for acidam post
53
cibum. et si ita est tunc facit illud propterea quod
54
prohibet vaporem et motum eius. Membra ex〈-〉
55
pulsionis.) Constringit semen eius torrefactum.
56
et dicitur quod semen eius cum rob solutione edu〈-〉
57
cit serpentes. Et coriandrum quidem humidum
58
cum melle et oleo confert apostematibus calidis testiculo-
1
rum. Et quod ex eo humidum est. et quod siccum fran-
2
git virtutem coitus et erectionem virge desiccando
3
sperma. Uenena.) Cum ex succo bibitur circi-
4
ter .℥.IIII. interficit: quoniam facit hominem possidere tristi〈-〉
5
tiam et sincopim: et non oportet vniuersaliter vt de eo multum sumatur.
6
¶ De cane. Capitulum .CXLV.
7
CAnis. Decoratio.) Urina canis ad〈-〉
8
ministratur super verucas et quod dicitur de la〈-〉
9
cte eius quod ipsum abradit pilos: et pro〈-〉
10
hibet ortum pilorum euulsorum est vanum
11
secundum existimauit Galienus in locis pluribus. et Galienus
12
quidem scripsit canones in quibus dixit quod sanguis
13
canis prohibet ortum pilorum euulsorum. Membra
14
expulsionis.) Inquit Galienus. Destructus est ser〈-〉
15
mo eius qui existimauit quod sanguis canis extra-
16
hat fetum. Uenena.) Sanguis canis rabiosi
17
conuenit morsui ipsius. et veneno sagitte armene.
18
¶ De carne. Capitulum .CXLVI.
19
CAro quid est. Carnes bone sunt caro
20
ouina que cum caliditate est subtilis. et
21
iuuenum taurorum et caprarum et carnes
22
illorum qui de eis sunt parui sunt magis
23
susceptibiles digestionis et subtibilioris nutrimen〈-〉
24
ti. ¶ Et hedina quidem est minorum superfluitatum
25
quam arietina. ¶ Caro autem lactantis a lacte lau-
26
dabilis est bona. A lacte vero non laudabili est
27
mala. ¶ Et caro decrepiti quod est ex ouibus est
28
mala: et similiter caro extenuati. et caro nigri est le-
29
nior et suauior. et similiter caro masculi. et rubea diui〈-〉
30
sa ex animalibus plurime pinguedinis: et alba sunt
31
leuiores: et varia est minoris nutrimenti: et na〈-〉
32
tat in stomaco. Electio.) Melior caro et digestibi-
33
lior est illa que est circa os. Et dextra quidem le-
34
uior est: et melior est sinistra: et que est in medio la〈-〉
35
certorum mundior est carne neruorum. Caro autem
36
laxa super quam non est neruus fortasse est suauis
37
et proprie que est propter generationem lactis sicut caro mam-
38
mille: aut propter generationem saliue sicut caro radicis
39
lingue. Et eius quidem nutrimentum quando digeritur
40
est bonum: et in quibusdam horis est flegmaticum. Mul-
41
titudo vero nutrimenti eius non est nisi mul-
42
titudo nutrimenti reliquarum carnium. Et caro la〈-〉
43
certorum nisi carne mammille: et caro testiculorum
44
gallorum. ¶ Minus vero bona est que creata est
45
ad hoc vt sit sustentaculum sicut que teritur inter ve〈-〉
46
nas epatis et reliqua et caro cordis et radicis eius
47
similis moro. ¶ Et mamille quidem nutrimentum
48
est bonum. Quod si in ea est lac est grossum. ¶ Te〈-〉
49
sticulorum vero caro est melior alijs. Et volucris
50
vero caro melior non est quam alduragi et gallina〈-〉
51
rum et subtilior earum: et non sunt cum nutrimento
52
carnium alcubegi et atheiz et alderariz. ¶ Omnis
53
preterea animalis sicce complexionis caro parui est melior
54
sicut caro hedi. Ipsa enim est bona. ¶ Caprina ve〈-〉
55
ro non est bona multum et eius humor fortasse
56
est malus valde. ¶ Hircina autem caro est mala
57
absolute. et caro luporum est mala. ¶ Et omnes vo〈-〉
58
lucres magne aquatice et habentes colla longa:
1
et pauo et miluus. et palumbus dure et alca-
2
ta. et quorum plurima generatio est melancolia: et que
3
eis sunt similia. et passeres omnes male sunt. ¶ Ale
4
vero auium grossarum magnarum exercitantium sunt
5
boni chimi. ¶ Caro autem siluestris melior est
6
carne gazel cum sua declinatione ad melancoliam. ¶ Christia〈-〉
7
ni vero dicunt et qui eos imitantur quod melior ca〈-〉
8
ro siluestris est caro porci siluestris. Nam cum
9
hoc quod est leuior carnibus domestici est fortis
10
nutrimenti et plurimi: et est velocius digestionis
11
et est melior quam esse potest in hyeme. ¶ Oportet preterea
12
vt consideretur in dispositionibus animalium etiam in etate et in
13
loco sui pastus. et sui exercitij et reliquorum que
14
dicta sunt in lacte. Natura.) Caro auis omnino
15
siccior est carne quadrupedis: et caro vaccina
16
siccior est carne caprina. Caro autem caprina est
17
sicca et difficilioris digestionis carne ouina. Et ca〈-〉
18
ro veterum est grossi nutrimenti et vehementis
19
calefactionis. Leporis vero caro est calida et sic〈-〉
20
ca. Carnes[*]Carnes corrupt for Caro magnarum auium et anserum et miluorum
21
est grossa. Anatis vero caro et aquaticarum est ve〈-〉
22
hementis humiditatis: et est propinqua in hoc
23
carni ouine. Et existimauerunt quidam quod caro eri〈-〉
24
cij est humectatiua et caro pinguis: et natium ca〈-〉
25
ro vel illiorum est calida et humida. Operationes et
26
proprietates.) Caro est cibus confortans corpus
27
et est cibus magis propinque conuersionis ad san〈-〉
28
guinem: et nutrimentum quidem eius que in patella co〈-〉
29
cta est: et eius que assata est: est siccius: et nutrimen〈-〉
30
tum eius que elixata: est:[*]elixata: est: corrupt for elixata est: [redundant colon] est humidius. Et eius
31
quidem que cocta est cum senibus et muri et similibus
32
virtus est virtus seminum eius. ¶ Pinguedo
33
autem et adeps sunt mali nutrimenti et pauci: et
34
subleuant cibum et non est conueniens ex eis nisi quan〈-〉
35
titas parua secundum mensuram que delectet. ¶ Salita
36
vero caro quamuis in principio fuerit humida.
37
tamen facta est desiccatiua: vehementiorem habens de-
38
siccationem quam omnis caro. et eius nutrimentum est
39
paruum. ¶ Et caro quidem pinguis lenit ventrem
40
cum paucitate sui nutrimenti et velocitate sue
41
conuersionis ad fumositatem et coleram et digeritur ve〈-〉
42
lociter. Et caro illorum natium deterior est carne
43
pingui. et est mala in digestione et nutrimento et
44
est calidior et grossior pinguedine. ¶ Caro vac〈-〉
45
cina plurimi est nutrimenti grossa melancolica generans
46
egritudines melancolicas: et que melior est eius est
47
caro vitulorum. ¶ Carnem preterea vaccinam dissoluunt
48
cortices melonum. et melior quidem hora in qua co〈-〉
49
meditur est ver et principia estatis. Christiani autem
50
et qui eos imitantur dicunt quod non habent cum grossi〈-〉
51
tudine sua viscositatem nutrimenti porci: neque
52
eius spissitudinem. ¶ Porcellorum autem caro parui
53
est nutrimenti propter fortitudinem sue resolutionis et
54
vehementiam sue humiditatis. ¶ Et caro quidem
55
anatis est plurimi nutrimenti: non tamen existit in
56
bonitate nutrimenti gallinarum et similium: et ven〈-〉
57
tres earum sunt suaues: et epata earum sunt bona
58
suauia in cibo: et boni humoris. Caro ascecrach
1
est frangitiua ventositatum. Et de carnibus lon〈-〉
2
ginquior ab hoc vt putrefiat est que parum est
3
pinguis est cuius substantia est siccior. Decoratio.)
4
Caro vaccina generat morpheam. Adeps asini sil-
5
uestris est bona panno linita: et similiter adeps anatis
6
impinguate: et illud quod est adustum de carne arietum
7
linitum super morpheam est vtile: et quod adustum est
8
de carne ranarum alopitie. Apostemata et bothor.)
9
Caro vaccina generat cancrum: et similiter carnes grosse
10
et resoluuntur apostemata dura eis. Uulnera et vlce-
11
ra.) Caro vaccina generat scabiem et impetiginem ma-
12
las: et similiter carnes grosse et caro arietis adusta
13
linitur super impetiginem conuenienter. Instrumenta iunctu-
14
rarum.) Caro vaccina generat lepram et elephan〈-〉
15
tiam et varices: et similiter carnes grosse et pingues
16
et alleliati more emplastri superposita est bona neruis
17
inflatis. ¶ In iure carnis leporis sedent poda〈-〉
18
grici et habentes dolores iuncturarum et eius opera〈-〉
19
tio est proxima operationi iuris vulpis. ¶ Caro dan〈-〉
20
nule administratur more emplastri super dolores iun〈-〉
21
cturarum posita. ¶ Caro dorsi asini siluestris cum
22
oleo costino emplastratur ad dolores iuncturarum.
23
Adeps asini siluestris cum oleo costino mollifica〈-〉
24
ta more emplastri ponitur super dolores dorsi et vento〈-〉
25
sitatibus grossis. Et caro vipere confert lepre secundum
26
quod dictum est in capitulo eius: et caro ericij est bona
27
lepre. Membra capitis.) Caro vaccina et relique
28
carnes grosse male faciunt euenire alienationem
29
propter exiccationem et caro dannule miscetur cum vino
30
et bibitur propter sodam. Membra oculi.) Cinis car〈-〉
31
nis arietum confert albugini oculi. carnes luporum
32
et habentium rostra et vngues conferunt oculo et con-
33
fortant ipsum. Membra anhelitus et pectoris.) Can〈-〉
34
cer fluuialis confert extenuatis valde: et carnes
35
pullorum excitant prefocationem nisi acetose. Mem〈-〉
36
bra nutrimenti.) Carnes grosse predicte ingross-
37
sant splenem verum accetosum[*]accetosum corrupt for acetosum vaccinum cum corian-
38
dro sicco et croco prohibent cursum materierum
39
ad stomacum: et caro alcata rememoratur in summa eo〈-〉
40
rum que conferunt corruptioni complexionis et hy-
41
dropisi et opilationi splenis et epatis et melius
42
est vt in hydropisi et congelata sumatur vt non
43
commoueat sitim. ¶ Quidam autem hominum
44
sunt qui laudant carnes luporum ad frigus stomaci: et
45
humiditatem et debilitatem eius. et velocitas quidem
46
digestionis. et descensionis et ambarum tarditas non
47
sunt secundum grossitudinem cibi et subtilitatem eius.
48
Caro enim porci siluestris et domestici secundum quod dicitur
49
est velocis digestionis et descensionis et est fortis
50
nutrimenti viscosi et grossi. et carnes ceruorum
51
cum grossitudine sua sunt velocis descensionis
52
et caro quidem ericij cum oxymelle confert hydropi〈-〉
53
si: et caro calcata confert opilationi epatis. et de-
54
bilitati eius. et corruptioni complexionis et hydro〈-〉
55
pisi: et carnes luporum et habentium rostra et vngues
56
abhorret stomacus. Membra expulsionis.) Carnes
57
vaccine prohibent attractionem colere ad stomacum.
58
Caro leporis assata est bona vlceribus intestino〈-〉
1
rum. Caro ericij exiccata cum oxymelle est bona
2
dolori renum ius galli decrepiti est bonum colice
3
et egritudinibus melancolicis: et adeps asini
4
siluestris cum oleo costino est bona dolori renum
5
et ventositatibus grossis. et caro luporum et ha-
6
bentium rostra et vngues emorroydibus. Ius
7
carnis vaccine acetosum est bonum solutioni coleri〈-〉
8
ce. abscindit enim ipsam et similiter congelatio carnis eius
9
cum coriandro et aceto: et acetositatibus. et simili-
10
bus: et coriandro sicco et pauco croco. ¶ Et similiter
11
carnes auium assate: aut non assate constringunt
12
ventrem et proprie alcubegi et ateiugi[*]ateiugi corrupt for alteiugi: et eis fortior
13
est alcata et alcanebiri: et proprie cum elixatur et au-
14
fertur ab ea aqua. Caro autem camelli prouocat
15
vrinam: et carnes pingues vehementius leniunt
16
naturam quam alie. Febres.) Caro vaccina et ceruorum
17
et hircorum siluestrium. et magnarum auium facit euenire
18
febres quartanas. Uenena.) Caro dannule exic-
19
cata cum vino in potu accepta confert venenis. Ca〈-〉
20
ro arietum adusta confert morsibus serpentum et scor〈-〉
21
pionum et algerarat: et cum vino confert inci-
22
sibus canis rabiosi. et caro rane puncture ver-
23
mium venenosorum.
24
¶ De chrysomillis. Capitulum .CXLVII.
25
CHrysomilla. Electio.) Meliora sunt
26
armenia non enim cito aduenit eis cor-
27
ruptio et acetositas: et cum sumuntur
28
chrysomilla oportet vt accipiatur masticis
29
et anisi equaliter pondus .ʒ.I. vsque ad .ʒ.II. in vino pu〈-〉
30
ro aut vino de passis. aut parum mellis. Natura.)
31
Sunt frigida et humida in secundo. et oleum nucleorum
32
est calidum et siccum in secundo. Operationes et pro-
33
prietates.) Eorum humor est velocis putrefactio〈-〉
34
nis. Membra nutrimenti.) Eorum infusio sedat
35
sitim. Et chrysomilla quidem conuenientiora sunt
36
stomaco quam persica: et armena[*]armena corrupt for armenia non corrumpuntur
37
in stomaco: neque acescunt velociter. ¶ Ex eis vero
38
que eorum expellunt nocumentum est vt postea su-
39
mantur anisum et mastix in miua: aut vino de
40
passis: et infrigidaticum melle puro. Membra ex〈-〉
41
pulsionis.) Oleum nuclei ipsorum confert emor〈-〉
42
roydibus. Febres.) Generant febres propter
43
velocitatem sue putrefactionis: verum infusio
44
siccorum confert febribus acutis.
45
¶ De calce. Capitulum .CXLVIII.
46
CAlx quid est. Per calcem significamus
47
cinereitatem corporum lapidosorum et ostra〈-〉
48
corum. Natura.) Illa quidem quam non teti-
49
git aqua et illa quam aqua tetigit cum
50
remanet extincta duobus diebus: aut tribus tunc
51
non adurit. Immo calefacit tantum. et abluta
52
quidem est sicca. Operationes et proprieta-
53
tes.) Abscindit sanguinis fluxum et abluta est
54
exiccatiua sine mordicatione. et calx quidem quando ab〈-〉
55
luitur cum oleis fit maturatiua. Uulnera et
56
vlcera.) Corrodit carnem additam: et abluta
57
consolidat et confert adustioni ignis valde.
58
¶ De cipero. Capitulum .CXLIX.
1
CIperum quid est. Est radix plante si〈-〉
2
milis porro et segeti etiam nisi quia est sub〈-〉
3
tilior et longior in pluribus regionibus. Ue〈-〉
4
runtamen melius est alcufi[*]alcufi cf. Venice 1564: alcusi. Et dicitur quod ci〈-〉
5
perum indum cum croco abradit pilos. Electio.)
6
Melius est illud quod est spissum graue difficile
7
ad frangendum. aromaticum. cuius herba est bre-
8
uis. et cuius acredo est vehemens. Operationes
9
et proprietates.) In ipso est stipticitas parua et exi〈-〉
10
cat sine mordicatione. et aperit orificia venarum: et
11
extenuat ventositates. et adurit sanguinem et poni〈-〉
12
tur in emplastris. Decoratio.) Colorem efficit bonum
13
et facit bonum odorem oris. et indum sicut dicitur abra-
14
dit pilos. Apostemata et bothor.) Consolidat ea que sunt
15
difficilis consolidationis: et fissa et putrida. et cor〈-〉
16
rosa cum oleo de grano alchadra. Instrumenta iunctu〈-〉
17
rarum.) Ualet ad dolorem in illis et stringit dorsum
18
et neruos. et ipsius multitudo acquirit lepram.
19
Membra capitis.) Confert putredini narium et
20
oris. et alcola et mollificationi gingiue. et augmen〈-〉
21
tum efficit in seruatione. Membra nutrimenti.)
22
Calefacit stomacum et epar. Membra expulsionis.)
23
Extrahit lapidem et fragit ipsum. et confert distilla〈-〉
24
tioni vrine et debilitati vesice valde. et frigori eius
25
vehementer. et similiter operatur in renibus: et confert
26
frigori matricis valde et confert emorroydibus.
27
Febres.) Confert febribus antiquis.
28
¶ De cypresso. Capitulum .CL.
29
CIpressus quid est. Nominatur in syria ar〈-〉
30
bor alheret et romane cypressus: et in
31
sapore eius sunt acredo. et stipticitas
32
pauca. et amaritudo plurima et pontici-
33
tas eius est plus quam amaritudo. et caliditas eius
34
et acuitas est secundum quantitatem qua eius virtus in membris
35
profundatur. et facit prouenire stipticitatem siue mor-
36
dicatione: et diuersificatur a reliquis calefactiuis:
37
quoniam non attrahit. Natura.) Calida est in primo sicca in
38
secundo. quidam tamen extimauerunt[*]extimauerunt i.e. existimauerunt quod est frigida valde et iu〈-〉
39
dicauerunt quod virtus eius est composita. et caliditas
40
eius est secundum quantitatem que facit penetrare stipticita〈-〉
41
tem. et qua stipticitas eius profundatur et proueniat in
42
membris. Operationes et proprietates.) Folia et nux eius
43
sunt stiptica. et in ipsa est resolutio et resoluit humi-
44
ditates: et nux quidem eius fortior est omni re quam folia
45
ipsius. et in ipsa est vis faciendi adherere: et ab-
46
scindit sanguinem ita quod remouet putredinem. De〈-〉
47
coratio.) Quando decoquitur cum aceto. et lupinis: et li〈-〉
48
nitur super vnguem remouet eius vestigia. et eius fo〈-〉
49
lia delent pannum et morpheam. Uulnera et vlcera.)
50
Folia eius recentia et nux eius consolidant vulnera
51
que sunt in membris duris cum fuerint recenter col-
52
lecta. et conferunt formice. et herisipille et proprie cum
53
farina ordei. Instrumenta iuncturarum.) Nux et folia ipsius
54
bona sunt collo cum ex eis fit ipsi emplastrum. et confert
55
cum farina ordei superposita herisipille et similibus:
56
et confortant neruos et extenuant ramicem more em-
57
plastri superposita. et roborant capillos auferunt
58
mollificationem et stringunt etiam[*]etiam corrupt for eam. Membra capitis.)
1
Quando teritur nux cypressi multum cum ficubus et po-
2
nitur licinium de eis in narem sanat carnem additam. et
3
decoctio eius cum aceto sedat dolorem dentium.
4
Membra anhelitus et pectoris.) Datur ad biben〈-〉
5
dum cum vino nux eius ad sputum sanguinis. et ad
6
difficultatem anhelitus et ad dilatationem anheli-
7
tus et ad tussim antiquam et similiter eius decoctio.
8
Membra expulsionis.) Bibuntur folia eius cum
9
vino et conferunt difficultati mingendi et cursui
10
superfluitatum ad vesicam. et conferunt etiam vlceribus que
11
sunt in intestinis. Permutatio.) Loco eius
12
ponitur medietas ponderis ipsius de cortice gra-
13
nati. et pondus ipsius de sarcocolla rubea.
14
¶ De cancro. Capitulum .CLI.
15
CAncer fluuialis quid est. Notus est.
16
Operationes et proprietates.) Est diffici〈-〉
17
lis digestionis et plurimi nutrimenti. et ipsum
18
quidem rectificat decoctio cum mes: et extra-
19
hit res acutas infixas carni et spinas: sed mari-
20
nus est subtilior. Decoratio.) Cinis eius est bo〈-〉
21
nus fixuris pedum ex frigore. et quod de eo adustum
22
est ponitur in medicamentis morphee et panni et
23
confert. Apostemata et bothor.) Cancer fluuialis resol〈-〉
24
uit apostemata magna quando ponitur super ea. Membra an〈-〉
25
helitus et pectoris.) Caro eius confert ptisi. et proprie cum
26
lacte asine et ius ipsius etiam. Membra expulsionis.)
27
Cinis eius est bonus fixuris ani. Uenena.) Con〈-〉
28
fert morsui scorpionum et rutele more emplastri
29
superpositus aut comestus. et cinis eius cum melle
30
confert ad morsum canis rabiosi bibitus: et quandoque
31
sumitur ex eo cum frumento ad morsum canis ra-
32
biosi. et est notum. Et scies modum cure in capitulo
33
de venenis. Et existimauerunt etiam quod quando cum be-
34
darungi approximat scorpioni moritur scorpio.
35
¶ De cancro. Capitulum .CLII.
36
CAncer marinus quid est. Cum dicitur cancer
37
marinus nolumus intelligere per hoc
38
omnem cancrum maris. Immo speciem can〈-〉
39
cri qui proprie habet omnia membra dura vt la〈-〉
40
pis. Operationes et proprietates.) Quod de eo adu〈-〉
41
stum est subtilius est reliquis adustis. Decoratio.)
42
Quod de eo adustum est abstergit dentes. et delet
43
pannum et lentigines. Uulnera et vlcera.) Quod
44
de eo adustum est desiccat vlcera et confert scabiei.
45
Membra oculi.) Prohibet lachrimas et resol-
46
uit cum sale vngulam et fit ex eo collirium et fricatur
47
cum eo scabies palpebrarum. Febres.) Prehibet[*]Prehibet corrupt for Prohibet
48
quartanam.
¶ De chrysolocanna. Capitulum .CLIII.
49
CHrysolocanna quid est. Est atriplex que
50
plurimum inuenitur in scemi. Natura.) Frigidus et
51
humidus est in primo. et apud quos〈-〉
52
dam paratus.
¶ De coturnicibus. Capitulum .CLIIII.
53
COturnices quid sunt. Ex comestione car〈-〉
54
nis earum timetur tetanus et spasmus. non
55
quia comedant elleborum tantum. immo quia in
56
substantia earum est hec virtus. et existimo quod
57
nutrimentum earum ab elleboro est proper similitudinem com-
58
plexionis.
¶ De cassia. Capitulum .CLV.
1
CAssia quid est. Dicitur quod est cortex ra〈-〉
2
dicis mori alceni[*]alceni i.e. alsceni. et est specierum plurium.
3
quarum vna est rubea boni saporis et
4
odoris. ¶ Et altera species eius est cu〈-〉
5
ius sapor est sapor spice: et est species nigra ad pur〈-〉
6
pureitatem declinans cuius odor est similis sandalo.
7
¶ Et est species altera nigra horribilis odoris
8
subtilis corticis fissa et est altera species ad albedi-
9
nem declinans porri in odoris et est spiecies nigra subti〈-〉
10
lis canne concaua. ¶ Et dixerunt quidam quod inueni〈-〉
11
tur simile cassie quod conuertitur ad cinamomum. et dixerunt
12
alij quod inuenitur super arborem cinamomi cassia
13
huiusmodi: et quandoque est coniuncta ipsi cinamomo et cas〈-〉
14
sia existit in virtute cinamomi. sed est debilior:
15
et bona est illa que consequitur cinamomum. Electio.)
16
Melior est illa que est rubei coloris: pura: pla〈-〉
17
na: longi ligni. grosse canne subtilis foraminis:
18
solida grossa boni odoris que mordicat linguam
19
et stringit eam. Nigra vero est mala. et quod de ea
20
administratur est cortex ipsius: et in ligno eius non
21
est bonitas. Natura.) Calida est et sicca in secundo. Operatio-
22
nes et proprietats[*]proprietats corrupt for proprietates.) Est resolutiua. ventositatum
23
grossarum et in ipsa quidem sunt stipticitas et reso-
24
lutio cum acredine plurima subtiliatio multa: et in〈-〉
25
cisio propter acredinem que est in ipsa et adiuuat stipti-
26
ca. et sua resolutione adiuuat solutiua: et ipsa cum
27
eo quod est in ipsa de resolutione et stipticitate et sub〈-〉
28
tiliatione confortat membra. Apostemata et bothor.)
29
Resoluit apostemata calida et frigida in visceribus. Uul-
30
nera et vlcera.) Linitur cum melle super lactea. Mem〈-〉
31
bra oculi.) Ponitur in medicinis oculi propter illud
32
quod in ea est de stipticitate et resolutione. Membra
33
anhelitus et pectoris.) Confert pectori. Membra
34
nutrimenti.) Sirupus eius confert epati: et vinum
35
in quo cassia infunditur confert stomaco. Membra expul〈-〉
36
sionis.) Prouocat vtrunque proprie in quocunque
37
eorum amborum fuerit causa humoris grossi: et confert do-
38
loribus renum et vesice: et quando fit encatisma in de-
39
coctione eius valet dilatationi matricis. et eius lu〈-〉
40
brificationi: et similiter fumus eius et syrupus eius et
41
vinum in quo ipsa infunditur est bonum difficultati
42
vrine. et existimauerunt quidam quod ipsa facit abortum.
43
Uenena.) Datur in potu ad venenum tyrie.
44
¶ De cydonio. Capitulum .CLVI.
45
CYdonium quid est. Quando abluitur cinis ra-
46
morum et foliorum eius est sicut tutia.
47
et folia ipsius remanent propter puritatem
48
stipticitatis eius: et rob pomorum ace-
49
scit propter illud quod in ipso est de humiditate aquea frigida.
50
Electio.) Assatum est melius et magis conferens. et
51
eius quidem assatio fit quoniam concauatur et deijciuntur
52
grana eius et ponitur in ipso mel. et linitur luto cor〈-〉
53
pus eius et ponitur in cinere. Natura.) Frigidum est in fine
54
primi. siccum in principio secundi. Operationes et proprietates.) Est
55
stipticum confortatiuum fortiter et flos eius est[*]est corrupt for etiam [cf. Venice 1564] stipti-
56
cus est: et similiter oleum eius. Et dulce est minus sti-
57
pticum et semen eius est linitiuum sine stipticitate. et
58
prohibet ipsum cursum superfluitatum ad viscera. De〈-〉
1
coratio.) Retinet sudorem et confert oleum eius fixu〈-〉
2
re frigoris. Apostemata et bothor.) Confert oleum
3
eius formice. Uulnera et vlcera.) Oleum eius
4
est vtile vlceribus scabiosis. Instrumenta iunctura-
5
rum.) Multitudo comestionis generat dolorem
6
neruorum. Membra oculi.) Assatum ponitur super
7
apostemata oculi calida. Membra anhelitus et pecto〈-〉
8
ris.) Eius succus confert dilationi anhelitus
9
et asmati. et prohibet sputum sanguinis et semen eius
10
confert asperitati gutturis. et lenit cannam pulmo〈-〉
11
nis et mucillago eius etiam humectat ipsam cannam.
12
Membra nutrimenti.) Confert vomitui et ebrietati et sedat
13
sitim. et confortat stomacum recipientem superfluitates sy-
14
rupus eius et ipsius infusio: et quod de ipso elixa〈-〉
15
tum est. et ipso vtuntur in secunda mensa super vinum et pro〈-〉
16
hibet ebrietatem. et fit ex eo syrupus confortans ap-
17
petitum deiectum valde et mortuum et confortat stomacum
18
et prohibet vomitum flegmaticum. Membra expul-
19
sionis.) Est prouocatiuum et iam dictum est quod illud
20
est per accidens continens constrictionem eius: et illud quod
21
cum melle elixatum ex[*]ex corrupt for est. et est vehementius prouocati-
22
uum. verumtamen quandoque soluit ventrem et non constringit
23
et generat colicam et dolorem ventris pungitiuum
24
et confert dissinterie et retinet fluxum menstruorum:
25
et confert arsure vrine quando distillatur succus eius
26
aut oleum ipsius in virgam. et confert oleum eius
27
renibus et vesice. et quando assumitur post cibum soluit
28
adeo quod quando plurimum ex eo sumitur extrahit ci〈-〉
29
bum ante digestionem et clysterizatur decoctio
30
eius ad eminentiam ani et matricis.
31
¶ De croco hortulano. Capitulum .CLVII.
32
CRocus hortulanus. Natura.) Est ca-
33
lidus in primo siccus in secundo. Operatio-
34
nes et proprietates.) In ipso est stiptici〈-〉
35
tas equalis cum maturatione. Decora〈-〉
36
tio.) Mundificat pannum et morpheam. Uulnera et
37
vlcera.) Ponitur cum aceto super impetiginem. Mem-
38
bra capitis.) Ex croco hortulano et siluestri cum
39
sit linimentum cum melle confert colla puerorum.
40
¶ De calamento. Capitulum .CLVIII.
41
CAlamentum quid est. Eius aliud est
42
fluuiale. et aliud montanum simile ysopo
43
in sapore et similiter folia eius sunt ei simi-
44
lia. Et est alia species eius que nominatur
45
alhauium. Et est quedam species eius que vocatur
46
calamentum hirci. et virtus eius est sicut virtus
47
aliorum aeris. et virtus sirupi ipsius est similis vir〈-〉
48
tuti syrupi alhahase: et calamentum quidem est
49
substantie subtilis et montanum fortius est flu〈-〉
50
uiali. Operationes et propritates.) Subtiliat
51
fortiter sua acuitate et amaritudine sui: et pro-
52
prie siluestre. et propter illud est rubificatiuum et
53
vlceratiuum cum bibitur solum prouocat sudo〈-〉
54
rem. et calefacit vehementer per id quod extrahit
55
ex profundo corporis. et incidit et exiccat et calefacit
56
valde. Decoratio.) Quando decoquitur et pro-
57
prie quod recens est cum vino: et fit emplastrum remo-
58
uet vestigia nigra a corpore. et occultationem que
1
accidit sub oculo. Uulnera et vlcera.) Monta〈-〉
2
num confert rasure intestinorum et rupture: et fit
3
balneatio ex decoctione montani ad pruritum
4
et scabiem. Instrumenta iuncturarum.) Potus deco〈-〉
5
ctionis eius confert contractioni lacertorum in carnibus
6
et extremitatibus suis: et quandoque fit ex eo emplastrum
7
ad sciaticam et adurit et permutat complexionem et extrahit
8
ex profundo: et quando comeditur et bibitur post ipsum aqua
9
casei diebus continuis confert elephantie et varici-
10
bus. ¶ Et illud quod nominatur fel alhauium: et quando bi-
11
bitur confert spasmo et linitur ex eo podagra et confert:
12
et suffumigatur cum eo: et confert potus calamenti le〈-〉
13
pre non resolutione sua tamen. sed sua incisione et sub-
14
tiliatione etiam. Membra capitis.) Succus eius in〈-〉
15
terficit vermes in aure et in ipso est virtus facien〈-〉
16
di soda. Et montanum quidem confert vlceribus oris
17
et extrahit:[*]extrahit: corrupt for extrahit [redundant colon] superfluitates ex vtrisque naribus: et illud
18
quod est adustum de alhauium stringit gingiuas.
19
Membra anhelitus et pectoris.) Eius decoctio
20
confert dilationi anhelitus et est fortis in extractione
21
humorum viscosorum et grossorum ex pectore proprie
22
cum comeditur cum ficubus. et confert dolori laterum.
23
¶ Et montanum quidem est fortius illo: et alhauium
24
facit illud totum. super alhauium vero roratur acetum:
25
et sumitur acetosum ex eo quod est vicini temporis cum
26
acetositate. et odorat ipsum sincopizatus et sanatur:
27
et calamentum hirci confert tremori cordis. Men〈-〉
28
bra nutrimenti.) Confert paucitati appetitus et
29
debilitati stomaci: et proprie siluestre confert singultui.
30
et confert patientibus icteritiam cum abstersione et aper〈-〉
31
tione sua. et subtiliatione sua melancolicam et colericam. et similiter
32
decoctio eius. et quandoque sit balneatio ex decoctione mon〈-〉
33
tani ad illud et separatur icteritia et confert hydropisi
34
quando comeditur cum ficubus: et in montano quidem est vir〈-〉
35
tus faciendi appetitum cibi. et succus eius est con〈-〉
36
ferens hydropisi etiam: et alhauium sedat nauseam et
37
fit ex eo emplastrum cum croco super splenem et extenuat
38
eum et similiter calamentum hirci fit ex eo emplastrum et est
39
vehementer conferens tremori cordis stomaci et con-
40
turbationi et nausee. Membra expulsioni.) Eius
41
decoctio prouocat vrinam: et confert dolori pungiti-
42
uo ventris et colice passioni. et quando teritur cum dispositio〈-〉
43
ne sua aut decoquitur. et bibitur cum melle interficit
44
fetum et prouocat menstrua: et quandoque facit vomere
45
flegma: et dixerunt quidam montanum abscindit coi〈-〉
46
tum et proprie siluestre. et prohibet pollutionem. Et
47
siluestre quidem soluit ventrem sufficienter. et confert
48
matrici. et interficit vermes precipue siluestre. ¶ Et
49
montanum solutione educit coleram nigram et sit quod de eo
50
sumitur in potu .XX. kirat cum iuleb: et illud quandoque
51
operatur species calamenti siluestris. omnia illa confortantur
52
quando permiscentur cum aceto et rob pauco: et rectius
53
quidem est vt teratur et spargatur super acetum commixtum
54
cum aqua et sale et bibatur: et illud quod nominatur alhauium
55
extrahit superfluitates melancolicas ex via vrine. et cala〈-〉
56
mentum siluestre quandoque operatur omnia illa. Febres.) Bi〈-〉
57
bitur decoctio eius et confert rigori. et similiter innun-
58
ctio[*]innun-ctio corrupt for inunctio ex oleo in quo ipsum est decoctum. Uenena.)
1
Quando bibitur aut ex eo fit emplastrum confert puncture
2
vermium venenosorum et approximatur liniri ex eo
3
in illo:[*]illo: corrupt for illo [redundant colon] opere cauterij: et quando premittitur et bibitur cum
4
vino expellit venena mortalia. Et suffumiga-
5
tio ex folijs eius fugat vermes venenosos: et quando
6
sternitur etiam siluestre est bonum puncture scor〈-〉
7
pionis. Et montanum. quando bibitur succus
8
eius cum decoctio[*]decoctio corrupt for decocto [(cf. Venice 1564) or decoction]: confert morsui luporum.
9
¶ De cardamomo. Capitulum .CLIX.
10
CArdamomum quid est. Aliud est ma〈-〉
11
gnum sicut cicer nigrum. Quod cum fran-
12
gitur interius habet granum album mor〈-〉
13
dicans linguam sicut cubebe in quo
14
est aromaticitas: et aliud est paruum sicut lens aro-
15
maticum etiam. Natura.) Calidum est et siccum in tertio.
16
Operationes et proprietates.) In ipso cum calefactio〈-〉
17
ne est stipticitas et proprie in illo quod habet caput et
18
proprie in capite ipso. Membra nutrimenti.) Confert vomi〈-〉
19
tui et nausee cum aque masticis et vtriusque granati.
20
¶ De cordumeni. Capitulum .CLX.
21
COrdumeni. Natura.) Calidum est et
22
siccum in tertio. Operationes et proprieta〈-〉
23
te[*]proprietate corrupt for proprietates.) Est ex rubificantibus. et in ipso
24
est virtus liquefactiua et proprietas
25
eius est confortare membra intrinseca. Uulne-
26
ra et vlcera.) Confert scabiei et impetigini lini-
27
tum cum aceto. Instrumenta iuncturarum.) Confert
28
egritudinibus neruorum et dolori anche ex fleg〈-〉
29
mate. et confert paralysi et contusioni lacertorum.
30
Membra capitis.) Confert epilepsie bibitum
31
in aqua. Membra anhelitus et pectoris.) Cor〈-〉
32
dumeni est mundificatiuum pectoris sedatiuum
33
tussis. Membra expulsionis.) Confert dolori
34
pungitiuo ventris et vermibus et ascaridibus.
35
et cum vino dolori renum et difficultati vrine.
36
et datur in potu de eo drakimet[*]drakimet i.e. darkimet vnum cum cor-
37
tice radicis lauri ad lapidem. et eius fumus inter〈-〉
38
ficit fetum. Uenena.) Confert mordicationi
39
scorpionis et reliquis puncturis. Permuta〈-〉
40
tio.) Loco eius ponitur harmel et squinantum.
41
¶ De calamo aromatico. Capitulum .CLXI.
42
CAlamus aromaticus. Electio.) Me〈-〉
43
lior est ille qui est iacynthini coloris
44
propinquos habens modos qui in plurima
45
frangitur frusta. et cuius canna est ple-
46
na re simile tele aranee. et in administratione eius est
47
acuitas. et eius contritum est boni odoris et est decli〈-〉
48
nans ad citrinitatem et albedinem. Natura.) Calidus est
49
et siccus vsque ad secundum. Operationes et proprietates.)
50
Est subtiliatiuus et in ipso est stipticitas pau-
51
ca cum acredine: et in substantia eius sunt terreitas et
52
aereitas et est bone commixtionis ad equalitatem
53
pertinens. sed eius exiccatio est maior et in ipso
54
est substantia subtilis sicut in reliquis speciebus que sunt
55
vt piper et cinamomum. Decoratio.) Confert
56
occultationi sanguinis mortui. Apostemata et bo-
57
thor.) Resoluit apostemata. Instrumenta iuncturarum.)
58
Confert contritioni lacertorum. Membra oculi.)
1
Abstergit visum. Membra ahelitus et pecto-
2
ris.) Fit cum eo euaporatio intraiectorio[*]intraiectorio corrupt for in traiectorio in gut-
3
ture. et confert tussi solus. aut cum gumma albotin.
4
Membra nutrimenti.) Confert apostemati epatis et stomaci
5
cum melle et semine apij. et est valens ad timorem.
6
Membra expulsionis.) Prouocat ambo. et ipse
7
cum semine apij confert renibus et distillationi vri-
8
ne et confert eius decoctio dolori matricis bibita
9
ei sedendo in ea et bibitur cum melle et semine
10
apij ad apostemata matricis.
11
¶ De centaurea. Capitulum .CLXII.
12
CEntaurea quid est. Duarum est specierum
13
scilicet maior et minor que nascuntur
14
in fine veris et folia sunt sicut alhetil.
15
Et grossa duas habet species albam et citri〈-〉
16
nam in quorum capitibus est viriditas. et planta eius
17
est magna sicut almekenefati[*]almekenefati cf. Venice 1564: almekenesati. et ipsius potio ad〈-〉
18
febricitantes est vsque ad .ʒ.2. herba vero eius est
19
similis alhanusegi[*]alhanusegi cf. Venice 1564: alhausegi montano et est farecon. et eius
20
folia sunt sicut folia ruthe. et assumitur quandoque succus
21
ex ea que est viridis. et quandoque ex ea que est sicca.
22
decoquitur enim in aqua donec aqua eius virtutem
23
assumat. deinde aqua illa rectificatur. Natura.)
24
Calida est et sicca in tertio. Operationes et pro〈-〉
25
prietates.) In ipsa sunt abstersio et stipticitas et
26
acredo. parum dulcedinis et exiccatio. et est sine
27
mordicatione. et dicitur quod si coquatur cum carne
28
incisa coniungit eam Uulnera et vlcera.) Que re〈-〉
29
cens est mundificat vulnera et sigillat vlcera an〈-〉
30
tiqua. et que sicca est ponitur in emplastris et con〈-〉
31
solidat fistulas et vlcera profunda. et vulnera ma-
32
la. et quando replentur fistule de centaurea et ligatur
33
rectificatur earum dispositio. Instrumenta iuncturarum.) Confert
34
attritioni in lacertis et saniei in eis et minor pro〈-〉
35
prie. Et quandoque confert clystere factum ex ea sciati-
36
ce et doloribus neruorum et contusioni eorum. sed mi〈-〉
37
nor est magis iuuatiua ad omnia illa. Cum ergo il〈-〉
38
la soluit solutione educit aliquid sanguinis subi-
39
to et quandoque fit clystere ex cinere eius cum aque ad
40
illud. Membra anhelitus et pectoris.) Prohi-
41
bet sputum sanguinis propter suam stipticitatem: et con-
42
fert que grossa est: et que minuta difficultati an〈-〉
43
helitus: et datur in potu de ea pondus .ʒ.II. cum
44
vino in pleuresi frigida et sputo sanguinis. Mem〈-〉
45
bra nutrimenti.) Confert opilationi epatis et duri〈-〉
46
tiei splenis. Membra expulsionis.) Prouocat
47
menstrua et extrahit fetum et interficit vermes et pro〈-〉
48
uocat vrinam. et datur in potu de ea pondus .ʒ.II.
49
ad dolorem ventris pungitiuum. et dolorem matri〈-〉
50
cis et confert colice. Et minoris qiudem deco-
51
ctio quandoque soluendo educit cum flegmate
52
et crudo humore coleram. Et potus duarum
53
specierum eius quando superfluit educit san-
54
guinem solutione et proprie minoris.
55
¶ De cartamo. Capitulum .CLXIII.
56
CArtamus quid est. Alius est domesti-
57
eus. et alius siluestris. Natura.) Qui sil〈-〉
58
uestris est calidus est in secundo. siccus
1
in tertio. et notus est calidus in primo siccus in
2
secundo. Operationes et proprietates.) Oleum eius
3
est propiuquum oleo vrtice. verumtamen est debilius et est
4
ex eis que faciunt carnem bonam et separant eius
5
aquositatem. Et existimauit musata quod ipse resol〈-〉
6
uit lac coagulatum et desiccat lac solutum. et est ex
7
eis que caseant lac currens et nutrimentum eius est multe
8
prauitatis. Membra anhelitus et pectoris.) Mundifi〈-〉
9
cat pectus et clarificat vocem. Membra nutrimenti.) Est
10
malus stomaco et ipse caseat lac in stomaco. Membra expulsionis.)
11
Confert colice et solutione educit flegma adustum
12
quando miscetur cum ficubus aut melle. et confert coitui.
13
Et oleum eius qui domesticus est soluit ventrem et
14
quandoque sit solutio per ipsum si ponatur medulla granorum
15
eius in iure: aut fiant ex eo et ex amigdalis et melle
16
pillule. et sit quod de eis in potu sumitur pondus aureorum
17
.IIII. et quando sumuntur de medulla eius et costo et amigdalis
18
amaris tres anulusat: et alisi[*]alisi corrupt for anisi [cf. Venice 1564] et nitri cuiusque eorum
19
aureus cum ficubus siccis et melle et recipitur de eo
20
nux: aut nuces due soluendo educit aquositatem
21
et quandoque fit ex eo natis[*]natis corrupt for natif [cf. Venice 1564] ad illud: et eius confectio est
22
vt sumatur et permisceatur cum amigdalis excortica-
23
tis et aniso. et melle decocto natiem[*]natiem cf. Venice 1564: natifem et sumatur de
24
eo sparsim. et quandoque bibuntur de medulla eius re-
25
cente .ʒ.XX. Infuse[*]Infuse corrupt for infuse [the sentence continues] in libra aque calide cum .ʒ.X. pe〈-〉
26
nidiarum albarum tritarum et solutione educit flegma.
27
Uenena.) Conferunt folia siluestris aut fructus
28
eius aut amborum commixtio quando in potu tribuun-
29
tur cum vino ad puncturam scorpionis. Qui-
30
dam autem homines dixerunt quod si morsus tenuerit in
31
ore suo folia siluestris et fructus eius non sentiet
32
dolorem. et quando ea a se proiecerit redibit dolor.
33
¶ De chitran. Capitulum .CLXIIII.
34
CHitran quid est. Est arbor que nominatur
35
alscerbin et virtus fumi eius est sicut
36
virtus fumi picis: et fit ex eo oleum cu〈-〉
37
ius separatio est cum lana sicut separatur
38
ex pice. Natura.) Est calida et sicca in quarto. Opera〈-〉
39
tiones et proprietates.) Conseruat lcorpus[*]lcorpus corrupt for corpus mor〈-〉
40
tuum et rubificat et cauterizat. Decoratio.) Con-
41
fert lendinibus et pediculis. et interficit vtrunque
42
adeo quod etiam in animalibus. Uulnera et vlcera.) For〈-〉
43
tem efficit carnem laxam. et confert scabiei vsque
44
ad scabiem animalium et proprie eius oleum habentibus
45
quattuor et canibus et camellis. Instrumenta iunctu〈-〉
46
rarum.) Confert contussioni lacertorum et aggregationi
47
puris et sanguinis in eis et est medicamen in ele-
48
phantie et varicibus deglutitum et linitum. Mem〈-〉
49
bra capitis.) Est res maxima in sedando sodam
50
frigidam linitum capiti. et distillatur in aurem et inter〈-〉
51
ficit vermes auris. et distillatur cum aqua ysopi eam ad ti〈-〉
52
nitum et sonitum. et distillatur de ipso cum aqua ysopi in den〈-〉
53
tem dolorosum et sedat dolorem eius. et confert dentibus
54
corrosis. Membra oculi.) Acuit visum et abster-
55
git vestigia vlcerum in oculo. Membra anhelitus et pectoris.)
56
Linitur super guttur ad ambas amigdalas et dolo〈-〉
57
res earum et confert deglutire ex eo .℥.ß. vlceribus pul〈-〉
58
monis et sanat ea et confert tussi antique. Membra nutrimenti.)
1
Fructus arboris eius est stomaco malus. Membra
2
expulsionis.) Interficit vermes in visceribus et proprie
3
clysteri facto cum eo. et interficit vermes omnes et pro-
4
uocat menstrua et interficit fetum. et corrumpit sper〈-〉
5
ma. et quando linitur ex eo virga ante coitum prohibet im〈-〉
6
pregnationem. et fructus eius que nominatur scerbin
7
est malus stomaco et confert distillationi vrine. Uene〈-〉
8
na.) Fit ex eo emplastrum super morsum serpentis habentis
9
cornua et datur cum vino ad potum leporis mari〈-〉
10
ni et soluitur in adipe cerui et liniutur ex eo mem〈-〉
11
bra et non approximant eis venenosi vermes.
12
¶ De costo. Capitulum .CLXV.
13
COstus quid est. Eius species sunt tres.
14
vna earum est arabicus. et est albus lenis
15
aromaticus. Et secunda est indus qui est
16
magis lenis. Et amarus est species gra〈-〉
17
nis odoris qui nominatur gariofilatus. et istarum specie-
18
rum minor est illa cuius odor est odor pini: et est
19
ad nigredinem tendens. Et qui de istis speciebus est
20
romanus est similis aseunir. et habet odorem latum. bo〈-〉
21
nus autem costus quandoque falsificatur cum radicibus enu-
22
le duris. et propter illud non mordicat linguam: neque
23
habet odorem fortem. Electio.) Melior est ille qui est
24
albus recens plenus non corrosus. neque fetidi odo-
25
ris mordicans et linguam ledens deinde indus
26
niger leuis et niger ascemnius[*]ascemnius cf. Venice 1564: ascemius. et melior est ma〈-〉
27
rinus subtiles habens cortices. Natura.) Est calidus
28
in tertio siccus in secundo. Operationes et proprietates.) In ipso
29
est qualitas amara et acris valde et caliditas et acre-
30
do adeo quod ipse vlcerat et confert omni membro quod indi〈-〉
31
get calefactione. et vt ex eo extrahatur humor ex
32
profundo. Decoratio.) Abstergit pannum cutis li〈-〉
33
nitus cum aqua et melle. Uulnera et vlcera.) In
34
ipso est vlceratio. et ille qui est amarus exiccat
35
vlcera humida. Instrumenta iuncturarum.) Confert mollifi〈-〉
36
cationi neruorum et contrictio[*]contrictio i.e. contritioni lacertorum. et est bo-
37
nus sciatice superpositus vt emplastrum. Membra ca〈-〉
38
pitis.) Confert lethargie. Membra anhelitus et pectoris.)
39
Confert doloribus puctoris[*]puctoris corrupt for pectoris. Membra expulsionis.)
40
Prouocat menstrua bibitus et suffumigatus
41
in traiectorio. et interficit fetum. et prouocat vrinam.
42
et extrahit ascarides et vermes et dat vires ad coi〈-〉
43
tum. et ipse supponitur ad dolores matricis et con-
44
fert dolori matricis frigido bibitus et sedendo in
45
decoctione eius: et mouet naturam quando bibitur cum
46
vino. et ipse non dat vires ad coitum: nisi propter
47
humiditatem superfluam inflatiuam que est in ipso.
48
Febres.) Confert rigori linitus cum oleo. Ue〈-〉
49
nena.) Confert morsibus omnibus scilicet morsui vipe〈-〉
50
re et alijs quando bibitur cum vino aut absinthio.
51
Permutatio.) Loco eius ponitur piretri me-
52
dietas ponderis ipsius.
53
¶ De crocoma. Capitulum .CLXVI.
54
CRocoma quid est. Dicitur quod est fex olei
55
de croco. Electio.) Melior croco-
56
ma est illa que est boni odoris pon-
57
derosa nigra in qua non sunt ligna:
58
et quando soluitur tingit aquam colore croci: et
1
quando masticatur tingit dentes tinctura vehe〈-〉
2
menti remanente. Operationes et proprietates.)
3
Est calefactiua maturatiua. Membra oculi.)
4
Uirtus eius est abstersiua oculi: et oleum eius
5
confert tenebrositati eius. Membra expulsionis.)
6
Prouocat vrinam.
7
¶ De cambil. Capitulum .CLXVII.
8
CAmbil quid est. Semen est arenosum
9
quod cooperit rubedo que est minor
10
rubedine lapidis in felle bouis reper-
11
ti. Natura.) Calidum et siccum est in tertio.
12
Operationes et proprietates.) Filius mesangue
13
inquit in ipso est stipticitas vehemens. Mem〈-〉
14
bra expulsionis.) Interficit vermes et ascarides
15
et expellit eos.
16
¶ De climia auri. Capitulum .CLXVIII.
17
Limia[*]Limia corrupt for CLimia [initial is missing] auri. Electio.) Melior est il〈-〉
18
la que aurea est vt cincinus vel race-
19
mus glaciei cinericij coloris recens
20
et laminosa grossior. Natura.) Est
21
equalis ad siccitatem declinans in tertio. Ope-
22
rationes et proprietates.) Ipsa et quod ablutum
23
est de ea sunt subtiliora climia argenti. et in ipsa
24
sit exiccatio et abstersio. Uulnera et vlcera.)
25
Implet vulnera et mundificat sordities eorum: et
26
corrodit carnes eorum additas et incarnat vulne-
27
ra fraudulenta. Membra oculi.) Confert albu-
28
gini oculi et initio aquue et confortat oculum.
29
¶ De climia argenti. Capitulum .CLXIX.
30
CLimia argenti quid est. Quandoque
31
assumitur climia ex auro et argento.
32
et quandoque assumitur ex ere et ex mar-
33
chasita. et est fex que eleuatur super lo-
34
cum in quo funditur aut fumus: et illud quod
35
subtrahitur est laminosum. Natura.) Est pro〈-〉
36
xima climie auri. sed est frigidior. Operationes
37
et proprietates.) In ipsa sunt exiccatio et abster〈-〉
38
sio cum equalitate absque mordicatione et pro-
39
prie quod ablutum est de ea: et est conuenientior
40
in emplastris. et eius exiccatio et abstersio in corpo〈-〉
41
ribus temperatis sunt minus quam in duras habenti〈-〉
42
bus carnes vulnera et vlcera.)[*]vulnera et vlcera erroneously not marked as a rubric. Confert vulneri〈-〉
43
bus et vlceribus difficilibus et humidis pulueriza〈-〉
44
ta in emplastris.
¶ De calcanto. Capitulum .CLXX.
45
CAlcantum. Natura.) Calidum est et
46
siccum ad quartum. Operationes
47
et proprietates.) Est exiccatiuum in-
48
duratiuum inspissatiuum corporis et
49
in ipso sunt constrictio et adustio. Uulnera et vl-
50
cera.) Confert sistulis nasi. Membra capitis.) Pro〈-〉
51
hibet fluxum sanguinis narium. et quando de eo di〈-〉
52
stillatur vna stilla dissoluto in aqua in nares mun〈-〉
53
dificat caput. et radix eius est de summa medici〈-〉
54
narum mundificatium[*]mundificatium corrupt for mundificantium aurem: conferens do-
55
loribus eius frigidis et interficit vermes. Mem〈-〉
56
bra expulsionis.) Datur in potu .ʒ.I. de eo cum
57
melle ad vermes et ascaraiades[*]ascaraiades i.e. ascarides. Uenena.) Ex〈-〉
58
pellit nocumentum fungorum.
1
¶ De colcotar. Capitulum .CLXXI.
2
COlcotar quid est. Inquit Galienus alcalca〈-〉
3
dis quandoque conuertitur et fit colcotar.
4
Natura.) Est calidum et siccum in ter〈-〉
5
tio. Operationes et proprietates.)
6
In ipso sunt adustio vehemens et constrictio cur〈-〉
7
suum sanguineorum et exiccatio et adustum est
8
plurime exiccationis et minoris mordicationis:
9
et in ipso est cum stipticitate plurima caliditas pluri-
10
ma. Apostemata et bothor.) Confert formice et hersi〈-〉
11
pille quando linitur cum aqua coriandiri. et pulueriza〈-〉
12
tur super fraudulentum et ambulatiuum. et adu-
13
rit carnem additam et facit euenire escaram. Mem〈-〉
14
bra capitis.) Confert fluxui sanguinis narium
15
et apostematibus gingiue. Membra anhelitus et pectoris.)
16
Confert apostemati gauonis. Membra oculi.) Po-
17
nitur in alcocol ad abstergendum et subtiliandum
18
grossitudinem palpebrarum. Membra expulsionis.)
19
Prohibet fluxum matricis.
20
¶ De canebiri. .CLXXII.
21
CAnebiri. Natura.) Est calidum in pri〈-〉
22
mo. Operationes et proprietates.)
23
Est subtile abstersiuum incisiuum. In
24
quit paulus. generat melancoliam et proprie
25
illud quod coquitur cum sale. Decoratio.) Abstergit
26
pannum et morpheam et secundum veritatem est res magis
27
iuuatiua ad sorditiem. comestum enim et suppositum vt
28
emplastrum remouet ipsum in diebus paucis: et hoc
29
sciunt arabes. Uulnera et vlcera.) Quando ex folijs
30
eius fit emplastrum confert vlceribus fraudulentis in
31
mammilla. Membra capitis.) Quando ex eis[*]eis corrupt for eius radice
32
fit caputpurgium confert humiditatibus grossis
33
in cerebro. Membra anhelitus et pectoris.) Aperit opila-
34
tiones pulmonis et mundificat ipsum. Membra
35
nutrimenti.) Aperit opilationes epatis et sple〈-〉
36
nis. Membra expulsionis.) Aqua eius soluit ven〈-〉
37
trem et est emplastrum ad emorroydas. et remouet do〈-〉
38
lorem ventris pungitiuum et resoluit duritiem
39
matricis et extrahit chimos grossos malos. et
40
aperit opilationes epatis et splenis. Uenena.) Al-
41
canebiri est emplastrum conueniens vermibus veneno〈-〉
42
sis omnibus.
¶ De cuso. Capitulum .CLXXIII.
43
CUsus quid est. Eius species sunt tres. ni-
44
gram[*]ni-gram corrupt for nigra. alba et rubea. et omnes sunt acres et
45
stiptice. et vna quidem specierum eius est que
46
nominatur laudanum. et cusus quidem in radi〈-〉
47
ce est laudanum: aut aliud. ambo enim sunt propin〈-〉
48
quarum dispositionum. Natura.) Natura eius ad ca〈-〉
49
liditatem declinat. et fortasse in quibusdam generibus
50
eius est frigus sed laudanum ipsum est calidum in
51
fine tertij. Operationes et proprietates.) Est no〈-〉
52
ciuus neruis et in ipso est stipticitas. et proprie in
53
folijs eius et in floribus ipsius est constrictio. Il/
54
le vero qui ex tota eius summa nominatur lauda〈-〉
55
num est calefactiuus aperitiuus orificiorum venarum
56
et lenificatiuus. Decoratio.) Lachryma eius est
57
interficiens pediculos abstersiua. Laudanum
58
autem cum vino et oximelle abstergit vestigia vlce〈-〉
1
rum et asperitatem eorum et quando miscetur cum vino et
2
myrrha et oleo de myrto prohibet casum capillo〈-〉
3
rum: verumtamen non peruenit ad hoc vt conferat eis que
4
sunt sicut alopitia: quoniam eius resolutio est pauca.
5
Uulnera et vlcera.) Decoctio eius cum vino con-
6
fert plurimum vlceribus. et fit ex eo emplastrum: et confert
7
ambulationi fraudulente: et fit ex eo cerotum
8
ad adustionem ignis. Instrumenta iuncturarum.) Nocet
9
neruis. Membra capitis.) Quando administratur suc〈-〉
10
cus eius cum oleo irino et melle et nitro soluit so〈-〉
11
dam antiquam. Et quando accipitur succus eius qui ni〈-〉
12
gex est et calefit in cortice granati et distillatur in
13
aurem diuersam parti dentis dolorosi confert. Et ca-
14
putpurgium factum ex aqua eius est bonum ad
15
purgandum caput et sanat cursum antiquum ad au〈-〉
16
rem et exiccat vlcera eius. Membra nutrimen〈-〉
17
ti.) Quando ex recenti fit emplastrum spleni cum aceto con〈-〉
18
fert. Membra expulsionis.) Quando bibuntur tres
19
anulsat[*]anulsat corrupt for anulusat de flore albi cum vino confert dissinterie.
20
et bibatur in die bis et quando fit ex eo quod recens est
21
emplastrum. et ex capitibus eius prouocat menstrua.
22
Et quando fit ex eo suffumigatio post purgationem
23
menstruorum prohibet impregnationem. Et ille qui
24
paruus est cum supponitur ex parte capitis eius
25
prouocat menstrua et extrahit fetum. Et ex lau〈-〉
26
dano quidem fit suffumigatio ad secundinam.
27
et vt abhortum faciat. et flos eius stringit natu-
28
ram. Uenena.) Quando bibitur radix eius
29
cum aceto et vino confert morsui rutele.
30
¶ De canabe. Capitulum .CLXXIIII.
31
CAnabs[*]Canabs i.e. Canabis (cf. index fol. 162v). Operationes et proprieta〈-〉
32
tes.) Semen eius fugat ventositates
33
et exiccat. et est difficilis digestionis:
34
et mali humoris: et fortis calefactio-
35
nis et quod frixum est: est minoris nocumenti
36
sed sirupus acetosus de zuccaro expellit eius
37
nocumentum. Apostemata et bothor.) Ex de-
38
coctione radicis eius qui est siluestris fit em-
39
plastrum apostematibus calidis et herisipille.
40
Membra capitis.) Conferunt succus eius et oleum
41
ipsius dolori auris. et lauatur cum succo folio-
42
rum eius caput et confet[*]confet corrupt for confert furfuribus: et semen
43
eius facit sodam propter vehementiam calefa〈-〉
44
ctionis et vaporationem ipsius. Membra nutri-
45
menti.) Grana eius sunt difficilis digestionis
46
et sunt mala stomaco. Membra expulsionis.)
47
Ex corticibus eius quando plurimum sumi-
48
tur ipse intersecat sperma.
49
¶ De chimolea. Capitulum .CLXXV.
50
CHimolea quid est. Est laminosa sicut
51
marmor alba splendida bona in sapo〈-〉
52
re suo est camphoreitas: et de ipsa est
53
quedam que splendorem non habet: omnis
54
velociter est frangibilis. Uulnera et vlcera.) Con〈-〉
55
fert adustioni ignis proprie cum aqua et aceto
56
et quod est ex ea adustum et lotum confert vlceri-
57
bus difficilibus ad incarnandum.
58
¶ De culcasia. Capitulum .CLXXVI.
1
CUlcasia quid est. Est planta in qua est
2
assimilatio de alusnem. Natura.) Calida
3
est et sicca in primo. Operationes et pro-
4
prietates.) In ipsa est salsedo cum stipti-
5
citate: et partes eius non sunt similes et est cum inflatione
6
pauca. Membra anhelitus.) Fit ex ea gargarismus cum
7
lacte et sale ipsius. et in egypto decoquitur cum ea caro
8
et frigitur cum oleo et est cibus illic. Membra nutrimenti.)
9
Solutione educit aquam citrinam. et proprie semen eius et
10
succus ipsius et minoretur ex ea id est non multum comen〈-〉
11
datur[*]comendatur corrupt for comedatur vt non debilitet. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
12
uocat vrinam et generat sperma. et expellit coleram et
13
aquositatem cum facilitate. et potus ipsius sit ab
14
vna tertia libre vnius vsque ad duas tertias libre.
15
¶ De charta. Capitulum .CLXXVII.
16
CHarta. Natura.) Calida est in primo sicca in secundo.
17
Operationes et proprietates.) Prohibet quod adustum
18
est de ea fluxum sanguinis. Apostemata et bo-
19
thor.) Quod de ea adustum est prohibet sahafat.
20
Membra capitis.) Quod de ea adustum est prohibet
21
fluxum sanguinis narium.
¶ De cataf. Capitulum .CLXXVIII.
22
CAtaf quid est. Et[*]Et corrupt for Est illud quod dicitur chrysolo〈-〉
23
canna. Natura.) Est calida ad secundum humida
24
in ipso. Operationes et proprietates.) In
25
semine eius est virtus lauatiua habentium coleram.
26
¶ De cucurbita. Capitulum .CLXXIX.
27
CUcurbita. Natura.) Est frigida et humida in
28
secundo. Operationes et proprietates.) Illa que est eli-
29
xata nutrit aliquantulum et est velocis de〈-〉
30
scensionis si non corrumpitur ante digestionem
31
propter causam aliquam: et non generatur ex ea humor malus.
32
aut si corumpitur in stomaco et miscetur ei humor malus. est
33
tarde consistentie: sicut reliqui fructus et humor qui ex ea
34
generatur est insipidus nisi dominetur ei aliquid quod sibi fit com〈-〉
35
mixtum. Nam si cum cydonijs commiscetur humor eius est
36
laudabilis colericis et similiter si aque agreste et aque gra-
37
nati. verum nocumentum quod ipsa affert colon duplicatur de
38
proprietate quidem eius est quod generatur ex ea nutrimentum
39
homogeneum ei quod ei associatur. Nam si comedatur cum si-
40
napi generatur ex ea humor malus stipticus acris aut
41
cum sale generatur ex ea humor salsus. aut cum stipticis
42
generatur ex ea humor stipticus. et est omnino nocitiua quibus
43
dominatur melancolia et flegma et bona colericis: et illa quidem que est
44
romana non ingreditur in medicinis neque aliquid im-
45
primit infrigidationis. neque calefactionis: sed quandoque ad〈-〉
46
ministratur propter delectationem. Membra capitis.) Suc〈-〉
47
cus eius sedat dolorem auris calidum et proprie cum oleo
48
rosaceo. et confert apostematibus cerebri et sirsen: et est conferens
49
dolori gutturis. Membra anhelitus et pectoris.) Sauich
50
cucurbite confert tussi et dolori pectoris factis ex
51
caliditate. Membra nutrimenti.) Eius decoctio confert su〈-〉
52
perfluitatibus calidis in stomaco. et remouet eas: et smiliter vi〈-〉
53
num effusum in vacuitatem eius deinde administratum: et fit
54
ex succo eius caputpurgium ad dolorem dentium et
55
confert valde et abscindit sitim. et est ex eis que generant
56
egritudinem stomaci valde: ita vt stomacis puerorum et ado〈-〉
57
lescentium: et non est medicamen nocumenti stomaci nisi
58
vomitus et nocumentum quod affert colon maximum est.
1
Membra expulsionis.) Quando eius aqua coquitur cum mel〈-〉
2
le et ponitur in ipsa nitrum lenit ventrem: et similiter quando se〈-〉
3
pelitur in prunis et decoquitur sicut est et bibitur eius aqua cum
4
zuccaro ipsa vehementer nocet intestinis et colon
5
proprie. Febres.) Confert febribus coleris.
6
¶ De cucumere. Capitulum .CLXXX.
7
CUcumer quid est. Semen eius est melius
8
semine citroli. et ille qui est melior et sub〈-〉
9
tilior est maturus. Natura.) Frigidus est et humi〈-〉
10
dus ad secundum. Operationes et proprietates.) Sedat caliditatem et
11
coleram: sed eius chimus est malus preparatus ad putrefa〈-〉
12
ctionem et excitans putrefactionem et febres prauas. ba〈-〉
13
heca vero est velocioris corruptionis quam ipse. et in
14
eo quidem qui maturus est. est abstersio et semen eius est
15
melius semine citroli. Citrolus vero velocioris
16
est digestionis et discurrit in venis crudus et generat
17
febres cronicas cuius quidem nocumentum expel-
18
lit ameos et vehementia[*]et vehementia cf. Venice 1564: a vehementia inflationis stomaci. Apostemata et
19
bothor.) Ponuntur folia eius cum melle super sce-
20
re flegmaticum. Et confert ei. Membra capitis.) Quando
21
habentes sincopim calidam ipsum odorant reuiuiscunt.
22
Membra nutrimenti.) Quando administratur sedat sitim
23
et est bonus stomaco. verumtamen ipse raro digeritur bene et
24
quando bibuntur de radice eius duo anulusat cum hy-
25
dromelle facit vomere humorem subtilem. Mem-
26
bra expulsionis.) In ipso sunt prouocatio et lenifi〈-〉
27
catio. et confert doloribus testiculorum et est conueniens
28
vesice: sed est minor batheca in prouocatione.
29
Uenena.) Folia eius conferunt morsui canis rabiosi.
30
¶ De cucumere asinino. Capitulum .CLXXXI.
31
CUcumer asininus quid est. Est arbor
32
cuius colligitur succus hoc modo accipi〈-〉
33
tur eius fructus in fine estatis post-
34
quam est citrinus et suspenditur in panno vt
35
currat eius aque et coletur et exiccatur in scutella super
36
cinerem: et ponitur super tabula in vmbra. Electio.)
37
Bonus est ille qui est citrinus rectus sicut cucumer
38
vere amaritudinis. Et bonus succus est ille qui
39
est albus planus lenis qui est similis cepe: et super quem
40
iam preterijt annus. Natura.) Est calidus et siccus in
41
tertio. Operationes et proprietates.) Est subtilis resolu〈-〉
42
tiuus et radix et folia eius et fructus ipsius ab-
43
stergunt et resoluunt et exiccant: et siccat cortex eius
44
magis. et virtus succi radicis et foliorum ipsius est
45
vna. Decoractio.) Sucus eius aut succus radi〈-〉
46
cis et foliorum ipsius confert ictericie. Et pulueriza〈-〉
47
tio eius quod de ipso siccum est delet vestigia in consol〈-〉
48
dationibus[*]consoldationibus corrupt for consolidationibus nigra et mundificat sorditiem faciei. i[*]faciei. i corrupt for faciei. [redundant letter at the end of the sentence]
49
Apostemata et bothor.) Cum fit ex radice ipsius em-
50
plastrum cum farina ordei resoluit omne apostema flegmaticum
51
antiquum. et est disruptiuum exiturarum proprie cum gum〈-〉
52
ma albotim et proprie succus eius. Uulnera et
53
vlcera.) Quando puluerizatur quod de eo siccum est super
54
scabiem et impetiginem confert eis. Instrumenta iunctura〈-〉
55
rum.) Confert doloribus iuncturarum. et eius de〈-〉
56
coctio clysterizata confert sciatice. et fit ex eo em〈-〉
57
plastrum cum aceto super podagram. Membra ca-
58
pitis.) succus eius resoluit emigraneam grossam
1
caputpurgio facto ex eo cum lacte. Et si liniantur
2
cum eo nares cum lacte euacuabit superfluitates
3
plurimas. Et confert galeate passioni et soda anti〈-〉
4
que et succus quidem foliorum eius est debilior cum-
5
que distillatur succus in aurem sedat eius dolorem.
6
Membra anhelitus et pectoris.) Solon cum succo eius
7
facta vehementis est iuuamenti ei qui anhelitus ma〈-〉
8
litiam habet. et linitur palatum ad prefocationem flegmaticam
9
ex succo eius cum melle et oleo. Membra nutrimenti.)
10
Confert hydropisi extrahendo aquositatem mi-
11
rabiliter sine nocumento quando in potu datur de ra-
12
dice eius anulufat[*]anulufat corrupt for anulusat vnus et scemis[*]scemis corrupt for semis. ¶ Et quando de〈-〉
13
coquitur media libra eius cum duobus kist vini et datur
14
in potu omni die tres anulusat vsque ad .V. et quando assu〈-〉
15
mitur de radice eius anulusat .ß. aut de cortice
16
eius quarta omni die facit vomere flegma et coleram rubeam.
17
et quando bibitur cum aqua mellis. confert vehementer et
18
manifeste. et prouocat ambo facile sine lesione. et non
19
est stomaco nociuus. ¶ Ex eis autem que faciunt solutionem que eo[*]eo corrupt for ex eo fit
20
bonam est vt succo eius duplum salis admisceatur
21
deinde fiant inde pillule sicut herbus et bibantur
22
cum aqua. in vomitu autem sumitur aliquid de eo disso〈-〉
23
lutum aqua et linitur ex eo radix lingue et quod sequi〈-〉
24
tur ipsam. Et si vis vt velocius fiat et fortius fiat
25
illud ex eo cum oleo et oleo de lilio. ¶ Et si super〈-〉
26
fluit detur in potu ei qui bibit vinum cum oleo quoniam
27
quiescere facit statim. Si autem non confert detur sauich de
28
ordeo cum aqua frigida et aceto. Membra expulsionis.)
29
Solutione educit flegma et sanguinem et succus eius prouo〈-〉
30
cat vrinam et menstrua et corrumpit fetum suppositus.
31
¶ De cornu. Capitulum .CLXXXII.
32
COrnu quid est. Membra capitis.)
33
Cornu cerui et capre adustum abster〈-〉
34
git dentes fortiter stringit gingiuam
35
et sedat dolorem gingiue inflate: et
36
oportet vt aduratur donec albescat. Membra
37
oculi.) Cornu cerui adustum albificatum sicut
38
sal ablutum prohibet materias ab oculo. Mem〈-〉
39
bra anhelitus et pectoris.) Cornu cerui adu-
40
stum ablutum sputo sanguinis confert. Mem〈-〉
41
bra nutrimenti.) Metumescere[*]Metumescere corrupt for Detumescere facit latus et
42
non nocet stomaco et confert icteritie. Membra expulsionis.)
43
Cornu cerui adustum ablutum confert dissinterie.
44
¶ De curace. Capitulum .CLXXXIII.
45
CUracis quid est. Est vrtica.
46
¶ De catatu[*]catatu cf. Venice 1564: catatul. Capitulum .CLXXXIIII.
47
CAtatu. Natura.) Est debilis cali〈-〉
48
ditatis et vehementis siccitatis. Ope〈-〉
49
rationes et proprietates.) Generat
50
melancoliam. Membra nutrimen〈-〉
51
ti.) Confert hydropisi. Membra expulsionis.) Con〈-〉
52
fert solutioni ventris et addit in coitu.
53
¶ De cokio. Capitulum .CLXXXV.
54
COkium quid est. Est animal marinum: cuius
55
virtus est propinqua virtuti animalis
56
castorei. Membra capitis.) Caro
57
eius confert epilepsie. Membra ex〈-〉
58
pulsionis.) Confert prefocationi matricis.
1
¶ De cubugi. Capitulum .CLXXXVI.
2
CUbugi quid est. Attaugi[*]Attaugi cf. Venice 1564: Attuiugi communicat ei in
3
formis suis. Natura.) Caro eius est de
4
subtilioribus carnibus. Decoratio.)
5
Caro eius impinguat. Membra anhe〈-〉
6
litus et pectoris.) Caro eius abstergit cor. vel
7
os stomaci. Membra nutrimenti.) Confert caro al〈-〉
8
cubugi hydropisi et confert stomaco. Membra expulsionis.)
9
Caro eius est leuis et stringit et augmentum facit in coitu.
10
¶ De cambura. Capitulum .CLXXXVII.
11
CAmbura. Membra nutrimenti.)
12
Quando digeritur nutrit plurimum: sed
13
est tarde digestionis.
14
¶ De catimunkunreis[*]catimunkunreis i.e. catimunkureis (see below) or cathimunkureis (see index fol. 162v). Capitum .CLXXXVIII.
15
CAtimunkureis. Dictum est in capi-
16
tulo de nun. Membra expulsionis.) Est bo〈-〉
17
num vlceribus renum et vesice.
18
¶ De calab. Capitulum .CLXXXIX.
19
CAlab quid est. Est almes indum et est
20
simile semini lini et maius aliquantulum
21
ad cinereitatem declinans. Natura.) Est
22
frigidum in secundo humidum in primo. Mem〈-〉
23
bra nutrimenti.) Delet singultum. Membra ex〈-〉
24
pulsionis.) Frangit lapidem renum et vesice. et
25
est bonum solutioni ventris.
26
De caisur. Capitulum .CXC.
27
CAisur quid est. Est alased. et iam dictum
28
est de eo in capitulo spume maris.
29
¶ De cot. Capitulum .CXCI.
30
COt quid est. Est alistiscat: et nominatur
31
etiam alfas asat[*]alfas asat cf. Venice 1564: alfasfasat scilicet viridis: et est cibus
32
animalium omnium. Instrumentum.)
33
Oleum alcot est res magis conferens
34
tremori. et remouet eum secundum omnes.
35
¶ De cinere. Capitulum .CXCII.
36
CInis. Operationes et proprietates.) Omnis cinis
37
est abstersiuus exiccatiuus quamuis di-
38
uersificetur. et ablutio minuit eius ab-
39
stersionem: et aquirit ei glutinationem et exic〈-〉
40
cationem sine mordicatione. Aqua vero cineris
41
ingreditur in medicinis putrefacientibus. et fortior
42
earum est cinis fici et lacticinij. et abstersio reliqua〈-〉
43
rum aquarum cineris et siccitas sunt minores quam
44
istarum durum: et cinis almezerion est abstersiuus
45
et putrefactiuus. et cinis lignorum stipticorum sicut
46
quercus et reliquorum retinet sanguinem. Apo〈-〉
47
stemata et bothor.) Cinis althahagi[*]althahagi cf. Venice 1564: alathahagi vel repu-
48
le super scabiem et impetiginem linitur et confert.
49
Membra oculi.) Cinis almezerion acuit visum.
50
Membra anhelitus et pectoris.) Cinis almeze-
51
rion confert squinantie et proprie cum diahirundis[*]diahirundis cf. Venice 1564: diahirundinis.
52
¶ De cera. Capitulum .CXCIII.
53
CEra quid est. Dicta est in capitulo de mi.
54
Membra expulsionis.) Adit in coitu. et prouocat.
55
¶ De capillo algul. Capitulum .CXCIIII.
56
CApillus agul quid est. Est planta que
57
cum suis eradicatur venis et color ip-
58
sius est inter rubedinem et nigredinem:
1
et vene eius suprema eius sunt plana curuata.
2
Natura.) Est calidus et siccus. Membra anhelitus et
3
pectoris.) Mundificat pectus et pulmonem.
4
¶ De capillis. Capitulum .CXCV.
5
CApilli. Natura.) Capilli adusti sunt ca〈-〉
6
lefactiui et exiccatiui fortiter. Deco〈-〉
7
ratio.) Adusti abstergunt dentes: et aqua
8
eorum facit nasci capillos. Uulnera et
9
vlcera.) Exiccant capilli adusti vlcera humida
10
et sordida et tremula fortiter. Membra capilli[*]capilli corrupt for capitis.)
11
Capilli adusti abstergunt dentes. Uenena.)
12
Capilli hominis cum aceto in modum empla-
13
stri ponuntur super morsum canis rabiosi.
14
¶ De casurudra[*]casurudra corrupt for casurudar [cf. below, and index fol. 162v]. Capitulum .CXCVI.
15
CAsurudar quid est. Mesangue inquit
16
est galange. Natura.) Est calidum et siccum.
17
Operationes et proprietates.) Est resolutiuum et li-
18
quefactiuum. Membra expulsionis.) Confert
19
colice et dolori renum. et augmentum efficit in coitu.
20
et plurimum proprietatis eius est in dolore renum.
21
¶ De cassiafistula. Capitulum .CXCVII.
22
CAssiafistula quid est. Alia est kebulia:
23
alia egyptia. Electio.) Melior est
24
illa que sumitur a canna et que est splendi〈-〉
25
dior et pinguior. et melior canna ipsius
26
est illa que splendida est et plana. Natura.) Est equa〈-〉
27
lis in caliditate et frigiditate est et humida. Operationes et
28
proprietates.) Est resolutiua lenitiua. Apostemata et bothor.)
29
Confert apostematibus calidis in visceribus: proprie in
30
gutture quando ex ea fit gargarismus cum aqua solatri.
31
et linitur super apostemata dura. et confert eis. Instrumenta iunctu〈-〉
32
rarum.) Liniuntur ex ea podagra et iuncture do〈-〉
33
lorose. Membra anhelitus et pectoris.) Quando dis〈-〉
34
soluitur manibus in aqua coriandri humidi cum spuma
35
psilij. et deinde sit ex ea gargarismus confert prefoca〈-〉
36
tioni. Membra nutrimenti.) Mundificat epar et confert
37
ictericie et dolori epatis. Membra expulsionis.) Est
38
lenificatiua ventris et educit coleram adustam et flegma
39
et soluit sine nocumento et absque mordicatione:
40
adeo quod ipsa est conueniens pregnantibus et soluit eas.
41
Permutatio.) Loco eius ponitur pondus .ß. ipsius
42
de tereniabin. et triplum ponderis ipsius de carne
43
passe. et octaua ponderis ipsius de turbith. et quando〈-〉
44
que ponitur loco passe liquiritia vel succus eius.
45
¶ De carnub. Capitulum .CXCVIII.
46
CArnub. Electio.) Melior est illa que
47
est de scemi alnabathia. Natura.) Na-
48
bathia est vehementioris siccitatis et
49
frigiditatis. Operationes et proprietates.) Illa que est de scemi
50
est exiccatiua et stiptica et similiter fructus eius. ve-
51
runtamen in ipsa est dulcedo et cum hoc stringit. Et na〈-〉
52
bathia quidem est vehementioris siccitatis et exicca-
53
tionis et non mordicat. Et nabathia comeditur hu-
54
mida et humor eius est grauis malus. Deco〈-〉
55
ratio.) Quando fricantur veruce carnub nabathia in-
56
matura vehementer delet eas omnino. Membra ca〈-〉
57
pitis.) Collutio oris ex decoctione eius est bo〈-〉
58
na dolori dentium. Membra nutrimenti.) Illa
1
que est de scemi humida stomaco mala est et
2
non digeritur. et sicca est tardioris digestionis
3
et descensionis. Inquit Galienus medulla huius
4
fructus non defertur ad regionem aliam et aliem-
5
but est bona icteritie. Membra expulsionis.)
6
Encatisma in decoctione eius factum confor〈-〉
7
tat anum: et in ipsa est prouocatio et proprie que
8
nutrita est cum congelato vue: et illa de scemi que
9
humida est soluit et sicca stringit. et confert so-
10
lutioni ventris. ¶ Et nabathia confert fluxui
11
menstruorum superfluo comesta et supposita: et aliem-
12
but est bona dolori ventris pungitiuo et solutioni.
13
¶ De cubeze. Capitulum .CXCIX.
14
CUbeze quid est. Est species malue.
15
et dicunt quidam quod cubeze est silue-
16
stris et muluchia est domestica: et cu〈-〉
17
beze quidem est species quedam que
18
dicitur muluchia arborea: et ipsa est altea: et est
19
olus iudaicum et non est longum quin sit spe-
20
cies eius: et est melior que fit in ipsa. Electio.)
21
Siluestris est subtilior et siccior et fortitudo
22
aqueitatis domestice minoratur ex virtute eius.
23
Natura.) Est frigida et humida in primo. di〈-〉
24
citur quod domestica est calida et sicca: et huius qui〈-〉
25
dem verbi dictor fuit Paulus. et videtur quod
26
fuit eius intentio ad olus iudaicum: quoniam
27
ipsum nominatur almuluchia. Operationes
28
et proprietates.) In ipsa est lenificatio et est sub〈-〉
29
tilior quam atriplex et grossior sicla siluestri. et sub〈-〉
30
tilior et siccior: et dicitur quod domestica calefacit
31
parumper et descendit velociter propter humi-
32
ditatem et viscositatem suam: et proprie cum al〈-〉
33
muri. et oleo: et est equalis digestionis: et eius
34
humiditas secundum quod dicitur est grossior humidi-
35
tate lactuce. Inquit Paulus. et ipsa constrin〈-〉
36
git et carminatur et resoluit sine mordicatione: et
37
videtur quod ipse voluit per illud olus iudaicum.
38
Apostemata et bothor.) Ipsa confert formice et
39
herisipille. et folia siluestris cum oliuis conferunt
40
adustioni ignis et similiter eius decoctio embrocata.
41
et domestica quidem confert inceptioni apostematis calidi et
42
aditioni eius. Uulnera et vlcera.) Quando mastica〈-〉
43
tur cum sale cruda et ponitur super fistulas con〈-〉
44
fert eis et proprie paruis et in oculo. Membra
45
capitis.) fit ex ea emplastrum vlceribus capitis
46
cum vrina et confert eis valde et masticatur ad
47
cola. Membra oculi.) Quando masticantur folia
48
eius et administrantur ex eis cum pauco sale
49
mundificat fistulas oculi et facit nasci carnem.
50
Membra anhelitus et pectoris.) Folia et flos
51
eius leniunt pectus. et faciunt exuberare lac et
52
sedant tussim euenientem a caliditate et siccita〈-〉
53
te: et semen est illud quod de ea est melius in remo〈-〉
54
uendo asperitatem pectoris. in alio gutturis.
55
Membra nutrimenti.) Domestica est mala sto〈-〉
56
maco. et in ipsa est apertio epatis. Membra
57
expulsionis.) Flos eius confert vlceribus re-
58
num et vesice bibitum cum oleo et linitum. Et
1
semen mulunchie[*]mulunchie i.e. muluchie confert rasure et vlceribus in-
2
testinorum et rami alcubeze domestice confe-
3
runt intestinis et vesice leniendo naturam et do〈-〉
4
loribus eorum: et illud quando bibitur aqua eo〈-〉
5
rum: et fit ex ea syrupus: et eius decoctio con-
6
fert duritiebus matricis sedendo in ea. et facien〈-〉
7
do cum ea enema: et in ipsa est virtus prouocans
8
vrinam: et de alcubeze quidem filuestri que cum
9
sole reuertitur est que soluit humorem crudum
10
et coleram. et quandoque superfluit et solutione
11
educit sanguinem. Uenena.) Folia eius sedant
12
puncturam vespe more emplastri superposita: et
13
proprie cum oleo: et similiter bibitur semen eius
14
et vomitur semper et confert morsui rutele.
15
¶ De chaucho. Capitulum .CC.
16
CHauchum quid est. Dixerunt qui-
17
dam quod in vene. Et ipsa quidem dici〈-〉
18
tur memirem. et dixerunt alij que de es[*]de es corrupt for est [cf. Venice 1564]
19
parua memirem. et que magna est al-
20
guardaione id est celidonia. Operationes et pro〈-〉
21
prietates.) Est quoddam eius genus paruum
22
calidum vlceratiuum. Apostemata et bothor.)
23
Ponitur cum vino super formicam et confert.
24
Uulnera et vlcera.) Que parua[*]parua i.e. parua est (cf. Venice 1564) eradicat sca-
25
biem. Membra capitis.) Masticatur eius ra〈-〉
26
dix et sedat dolorem dentis. Membra oculi.)
27
Quando bullitur succus eius super prunas
28
donec ad medietatem deueniat acuit visum: et
29
quando execatur pullus hirundinis affert ei ma〈-〉
30
ter hanc plantam et reddit ad ipsum visus: et ad〈-〉
31
ditur visus eius et propter hoc nominatur hirundina.
32
¶ De canderos. Capitulum .CCI.
33
CAnderos quid est. Est triticum ro-
34
manum. Natura.) Eius nutrimen-
35
tum est frigidius nutrimento tritici: et
36
minoris nutrimenti. et est cum hoc bo〈-〉
37
ne digestionis plurimi nutrimenti fortis grossi.
38
¶ De cameleon. Capitulum .CCII.
39
CAmeleon. Operationes et proprie
40
tates.) Non bibitur in aliquo: sed
41
administratur exterius: et est in summa
42
abstergentium exterius: et in empla〈-〉
43
stris lenificantium et resoluentium. Decora〈-〉
44
tio.) Linitur super morpheam. Uulnera et vl〈-〉
45
cera.) Linitur super scabiem et impetiginem: et fit
46
ex eo emplastrum vlceribus corrosiuis. Membra
47
nutrimenti.) Datur in potu de radicibus albi et su-
48
thesin in vino: et iuuatur inde habens hydropisim.
49
Membra expulsionis.) Radices albi interficiunt
50
vermes. Uenena.) Quod nigrum est interficit.
51
¶ De charatin. Capitulum .CCIII.
52
CHaratin. Natura.) Oportet secundum quod exi〈-〉
53
stimo quod sit calidum. Uulnera et vl〈-〉
54
cera.) Ex eo quod contritum est fit
55
emplastrum.[*]emplastrum. corrupt for emplastrum [redundant period] vulneribus neruorum
56
et non dissoluitur ab eis per tres dies et est iuua〈-〉
57
tiuum valde. Membra capitis.) Eius decoctio
58
cum adipe anseris confert dolori auris: et quandoque
1
distillatur cum oleo super latus diuersum a den-
2
te doloroso. Membra nutrimenti.) Sanat
3
quando bibitur cum vino ab icteritia. Mem〈-〉
4
bra expulsionis.) Teritur multum et datur ad
5
bibendum cum vino et prouocat vrinam et con〈-〉
6
fert lapidi illud etiam.
7
¶ De cobzbague. Capitulum .CCIIII.
8
CObzbague quid est. Est granum par-
9
uum simile cardamomo quod affertur de
10
sclauonia. Natura.) Est calidum et siccum
11
in tertio. Operationes et proprietates.)
12
Eius virtus est virtus gariofili. et abstergit et
13
subtiliat: et est subtilius cardomomo. Membra
14
nutrimenti.) Est bonum stomaco et epati frigidis et est
15
melius stomaco quam cardamomum et retinet vomitum.
16
¶ De cauda equi. Capitulum .CCV.
17
CAuda equi quid est. Est planta na-
18
scens in locis concauis. et in valibus
19
habens stipites concauos ad rube-
20
dinem declinantes asperos duros
21
nodosos cum nodis intrantibus et apud no-
22
dos sunt sicut folia squinanti minuta spissa: et
23
adheret arbori cui appropinquat: deinde ge-
24
nerantur ex ea extremitates plures sicut cauda
25
equi et habet radicem duram. Natura.) Est
26
frigida in primo sicca in secundo. Operatio〈-〉
27
nes et proprietates.) Est stiptica et proprie suc〈-〉
28
cus eius. et est vehementis exiccationis sine mor〈-〉
29
dicatione: et est valde iuuatiua ad fluxum san〈-〉
30
guinis. Uulnera et vlcera.) Consolidat vlce〈-〉
31
ra et vulnera mirabiliter et si in eis sunt nerui con〈-〉
32
solidat etiam. Instrumenta iuncturarum.)
33
Confortat quando linitur: aut fit ex ea empla-
34
strum attritioni medij lacertorum. et sit ex ea
35
emplastrum intestinis. Membra nutrimen-
36
ti.) Confert apostematibus stomachi et epatis
37
et hydropisi.
38
¶ De cantaridibus. Capitulum .CCVI.
39
CAntaris. Natura.) Dixerunt qui〈-〉
40
dam quod est superflue caliditatis: et di〈-〉
41
xerunt alij quod est calida et sicca in ter〈-〉
42
tio sed primum est verius. Opera〈-〉
43
tiones et proprietates.) Est acris acuta putre-
44
factiua adustiua. Decoratio.) Eradicat ve-
45
rucas linita. et fit ex ea ceratum et linitur ex eo
46
albedo vnguis et confert ei: et eradicat vnguem
47
mollificatam velociter quando fit ex ea empla〈-〉
48
strum. et remouet morpheam: et albaras lini-
49
ta cum aceto: et quando ex ea trita cum sinapi
50
fit linimentum facit nasci capillos: et similiter
51
quando coquitur cum oleo donec inspissetur.
52
Apostemata et bothor.) Linitur super apo-
53
stemata cancerosa et resoluit ea. Uulnera et
54
vlcera.) Linitur super scabiem et impetigi-
55
nem. Membra oculi.) Inquit filius Me〈-〉
56
saugue. Ipsa incidit vngulam valde. Mem〈-〉
57
bra nutrimenti.) Parum de ea prouocat vri〈-〉
58
nam valde adeo quod valet etiam hydropisi.
1
Membra expulsionis.) Parum de ea prouo〈-〉
2
cat vrinam valde. et parum de ea etiam adiuuat
3
medicinas prouocatiuas ad prouocandum absque nocu〈-〉
4
mento et prouocat menstrua et facit abortum. ¶ Di-
5
xerunt quidam datur in potu vna earum ei qui conqueritur
6
de vesica sua et non confert in ea cura et confert: et dan〈-〉
7
tur in potu tres tasanagi de ea et exulcerant ve-
8
scicam[*]ve-scicam corrupt for vesicam. ¶ Inquit Galienus quod ipsa exulcerat vesicam propterea
9
quia facit materias acutas declinare ad eam a quibus cor〈-〉
10
pus non euacuatur: cum proprietate. que est in ipsa.
11
¶ De cola. Capitulum .CCVII.
12
COla. Natura.) Cola cutium.[*]cutium. corrupt for cutium [redundant period] calida est et
13
sicca in primo. et cola piscium minoris est
14
caliditatis verum est sicca. Operationes et proprietates.)
15
Omni cole inest virtus glutinatiua
16
exiccatiua. Decoratio.) Cola de piscibus po-
17
nitur in sispasmatibus[*]sispasmatibus cf. Venice 1564: symplasmatibus: et ponitur in medicinis alba-
18
ras. et quando aduritur cola de corijs et cola corij vac-
19
cini et lauatur stat loco tucie in curatione lendinum
20
Apostemata et bothor.) Cola de corijs linitur super sahafat:
21
et confert vesicis adustionis: et similiter cola de piscibus
22
et cola de corijs vaccinis quando linitur cum aceto super
23
impetiginem et scabiem excoriabilem. cum non est vehemen-
24
tis profunditatis confert: et quando linitur cum melle et ace〈-〉
25
to super vulnera confert eis et ponitur cola de piscibus
26
in emplastris scabiei vlcerose et confert. Membra capitis.)
27
Cola de piscibus ponitur in emplastris vlcerum capitis
28
et confert. Membra anhelitus et pectoris.) Cola.[*]Cola. corrupt for Cola [redundant period] depiscibus datur
29
in potu cum aceto ad sputum sanguinis et ingreditur
30
in sorbitionibus que fiunt ad sputum sanguinis.
¶ Capitulum de
31
littera .d.
¶ De digitis et citrinis[*]digitis et citrinis corrupt for digitis citrinis Capitulum .CCVIII.
32
DIgiti citrini quid est. Eius figura est si〈-〉
33
cut vola manus comista ex citrinita〈-〉
34
te et albedine. et est dura in qua est parum dulcedinis. et
35
ex ea est citrina cum parua alteratione absque albe-
36
dine. Natura.) Est calida et sicca in secundo fere. Operationes
37
et proprietates.) Resoluit superfluitates grossas valde.
38
Decoratio.) Inest proprietas mundificandi cutem. In〈-〉
39
strumenta iuncturarum.) Confert membris neruosis et impedimen-
40
tis suis. Membra capitis.) Confert manie proprie. Per〈-〉
41
mutatio.) Loco eius in inuamento manie ponni-
42
tur[*]ponni-tur corrupt for ponitur quantum ipsa est et medietas eius ex hezeria-
43
scen cum duabus tertijs ipsius de sod.
44
¶ De digitis hermetis. Capitulum .CCIX.
45
DIgiti armetis[*]armetis i.e. hermetis quid est: est flos hermo〈-〉
46
dactili: et eius virtus est virtus hermodactili.
47
¶ De durungi. Capitulum .CCX.
48
DUrungi quid est. Herba lignea radica〈-〉
49
lis. cuius quantitas est nodus pollicis
50
vsque ad extremum vnguis et minus: habens
51
quod est interius album: et quod est exterius
52
cinericium declinans ad duritiem et grauitatem. Natura.)
53
Est calida et sicca in tertio. Operationes et proprietates.) Exte〈-〉
54
nuat ventositates. Membra anhelitus et pectoris.) Confor〈-〉
55
tat cor et confert tremori eius valde. Membra ex〈-〉
56
pulsionis.) Dissoluit ventositates que sunt in ma〈-〉
57
trice. Uenena.) Confert venenis et puncture ver〈-〉
58
mium venenosorum et scorpionum. et rutele bibita. et
1
emplastro facto ex ea cum ficubus. Permutatio.)
2
Loco eius ponitur zurumbet equale pondus: aut due
3
tertie ponderis ipsius de gariofilis.
4
¶ De darsciscahan. Capitulum .CCXI.
5
DArsciscahan quid est. Est arbor grossa
6
habens spinam grandem qua venditores medi〈-〉
7
cinarum sua vnguenta experiuntur et est com〈-〉
8
posita ex partibus dissimilibus. Cor-
9
tex namque est acutus et eius flos est calidus: et li-
10
gnum eius est ponticum in quo est frigiditas que-
11
dam: in ipso etiam est virtus composita: et in ipso est acui〈-〉
12
tas et stipticitas. Acuitate ergor sua calefacit et
13
sua stipticitate infrigidat. ¶ Sunt autem quidam
14
qui dicunt quod ipsa est radix spice indice. sed non
15
affirmatur. Electio.) Illa que est bona est grauis
16
sub cuius cortice egreditur rubeum ad purpureita〈-〉
17
tem tendens boni odoris et saporis. sed alba pri〈-〉
18
uata odore est mala. Natura.) Calida est in primo
19
sicca in fine secundi vsque ad tertium. et dicitur in primo
20
sed ipsa est fortioris siccitatis quam illud quidam vero
21
dicunt quod est frigida. Operationes et proprieta-
22
tes.) In ipsa est resolutio et stipticitas. resoluit
23
enim ventositates et retinet cursus et fluxus san-
24
guinis et rectificat putrefactionem. Uulnera et
25
vlcera.) Confert vlceribus ambulatiuis et pu-
26
trefactiuis. Instrumenta iuncturarum.) Confert proprie
27
mollificationi neruorum. Membra capitis.) Aldar-
28
sciscahan est bona fetori narium et fit ex ea licinium.
29
et ex decoctione eius colluitur os propter cola: et con-
30
seruat dentes et confert valde. Membra anhelitus
31
et pectoris.) Aqua decoctionis eius prohibet sputum
32
sanguinis ex pectore. Membra nutrimenti.) Confert inflatio〈-〉
33
ni stomaci. Membra expulsionis.) Eius decoctio constrin-
34
git ventrem et confert inflationi et difficultati vrine et su〈-〉
35
perponitur et extrahit fetum: et puluerizatur super vlcera
36
caude et testiculorum: et confert duritiei ipsorum: et am-
37
bulationi eorum. Permutatio.) Loco eius ponuntur
38
fructus aliembut due tertie ponderis ipsius et in
39
uuamento[*]uuamento corrupt for iuuamento neruorum pondus eius de assaro et me〈-〉
40
dietas eius ponderis de durungi.
41
¶ De dethiu[*]De dethiu. This chapter is preceded by the chapter De darirhe. 212 in Venice 1564, p. 296, which is omitted here. Due to this omission, from this chapter onwards until fol. 111r (ch. De demest), the chapter numbering disagrees in the two prints. The index fol. 162v below follows the text.. Capitulum .CCXII.
42
DEthiu quid est. Est granum simile ordeo
43
et longius et strictius et magis solidum
44
amarum. Natura.) Inquit filius Mesaugue
45
quod est frigidum et sanius est quod ipsum decli〈-〉
46
net ad caliditatem: et est siccum in tertio. Operationes
47
et proprietates.) Est stipticum constringens ventrem: et
48
cum eo quod est in ipso de stipticitate conseruat vi-
49
num de dactilis ab acetositate. Apostemata et bothor.)
50
In ipso est lenificatio bona duritiebus. Membra
51
capitis.) Est faciens scotomiam. Membra ex-
52
pulsionis.) Constringit et valde confert doloribus
53
ani. et mollificationi eius sedendo in eius decoctio〈-〉
54
ne. Et quando ex eo conficitur pondus .ʒ.II. cum oleo
55
et transglutitur confert emorroydibus. Uene-
56
na.) Confert venenis. Permutatio.) Loco
57
eius ponuntur in resolutione duritierum due tertie
58
ponderis sui de kur et medietas ponderis ipsius
1
de abhel. Ueruntamen in impugnatione non admi〈-〉
2
nistretur abhel.
¶ De dulb. Capitulum .CCXIII[*]CCXIII cf. Venice 1564: 214.
3
DUlb. Natura.) Cortex et nux eius sunt
4
vehementis siccitatis et est frigidus
5
in primo. Operationes et proprietates.) Cortex et abra〈-〉
6
sio ipsius sunt vehementis abstersio〈-〉
7
nis et desiccationis: et senibus est desiccatiuus:
8
scarabei moriuntur ex folijs eius et abrasione eius
9
et cortex eius est vehementis exiccationis. Pul-
10
uis vero foliorum eius est senibus et reliquis desicca〈-〉
11
tiuus valde et malus eis. Decoratio.) In cor〈-〉
12
tice est virtus abstersionis et exiccationis: et quandoque
13
confert albaras. Apostemata et bothor.) Conferunt folia
14
eius apostematibus flegmaticis: et apostematibus iuncturarum et
15
genuum. Uulnera et vlcera.) Cinis ipsius ponitur
16
super excoriationem et super vulnera putrida et sanan〈-〉
17
tur: et cortex eius coctus cum aceto confert adustio〈-〉
18
ni ignis. Instrumenta iuncturarum.) Eius folia doloribus
19
iuncturarum sunt vtilia et apostematibus calidis in eis
20
et proprie genicolorum[*]genicolorum corrupt for geniculorum. Membra capitis.) Eius cortex de〈-〉
21
coctus cum aceto est bonus dolori dentium et pul-
22
uis eius est malus auditui et auri. Membra ocu〈-〉
23
li.) Puluis foliorum eius nocet oculo. Uerum ipsius
24
folia humida cum lauantur et decoquuntur: et fit ex eis
25
emplastrum retinent fluxum ab oculo et conferunt inflationi
26
et obthalmie. Membra anhelitus et pectoris.) Puluis eius
27
nociuus est pulmoni et voci. Uenena.) Fructus
28
eius recens cum vino confert puncture vermium vene〈-〉
29
nosorum. Et ex nuce eius cum adipe fit emplastrum pun-
30
cture et morsui. et iam quidem diximus quod ipse est ve-
31
nenum scarabeis. et scarabei moriuntur ex folijs eius
32
et ex corticibus eius.
¶ De demest. Capitulum .CCXIIII.[*]CCXIIII Due to an erroneous chapter numbering in Venice 1564 (where no. 214 occurs twice, see p. 296), from this chapter onwards until fol. 121r the chapter numbering agrees again in the two prints
33
DEmest quid est. Est arbor lauri et eius
34
grana administrantur et folia. sed grana
35
sunt meliora et fortiora eis que sunt in
36
ipsa. Deinde cortex radicis de cuius
37
operibus aliquid dicemus hic: sed complementum eorum erit
38
in capitulo de gara[*]gara cf. Venice 1564: gain: vbi loquemur de lauro. Natura.) Est
39
calida in tertio sicca.[*]sicca. corrupt for sicca [redundant period] in secundo. Instrumenta iuncturarum.) Est bo〈-〉
40
na mollificationi neruorum et paralysi et torture. Mem〈-〉
41
bra capitis.) Quod ex ea tritum est bonum est sternuta-
42
tioni. Membra nutrimenti.) Confert apostematibus epatis et
43
splenis. Membra expulsionis.) Confert colicis.
44
¶ De deuser. Capitulum .CCXV.
45
DEuser vel deumdser quid est. Est her-
46
ba cuius folia sunt similia folijs tritici:
47
sed sunt leniora: et fructus eius habent ve〈-〉
48
lamina duo aut tria: et super ipsa sunt
49
quedam similia pilis. et sumitur succus eius et seruatur et est
50
melior herba. Natura.) Calida est in primo sicca in secundo.
51
Operationes et proprietates.) In ea sunt exiccatio et resolutio. Apostema-
52
ta et bothor.) Lenit apostemata que indurari incipiunt et prohi-
53
bet ipsorum duritiem. Decoratio.) De proprietatibus est vt
54
deleat alopitiam. Membra oculi.) Confert algarab.
55
¶ De dirdar. Capitulum .CCXVI.
56
DIrdar quid est. Est arbor cimicum ex qua
57
egrediuntur capita inflata sicut granata
58
in quibus est humiditas qua fiunt cimices.
1
Cum enim aperiuntur egrediuntur cimices. et eius fo-
2
lia comeduntur viridia sicut olera. Operationes et proprietates.)
3
In ipsa sunt stipticitas et abstersio et cortex est
4
stipticus. et radix est ei propinqua. Decoratio.) Hu〈-〉
5
miditas capitum eius abstergit faciem. et cortex
6
eius cum aceto cum adhuc est humidum abstergit al〈-〉
7
baras. Uulnera et vlcera.) Inuoluitur cortex eius
8
sicut ligamentum super percussiones: et vulnera: et con〈-〉
9
solidat ea: et similiter folia eius et cortex et flos ipsius
10
conueniunt vulneribus: et similiter illud quod cadit de cor〈-〉
11
tice eius et res que ex ea cadit sicut farina prohibet
12
ambulationem vlceris fraudulenti et proprie cum
13
equali pondere sui de aniso confecta cum decocto.
14
Instrumenta iuncturarum.) Ex decoctione radicis et foliorum
15
ipsius embrocantur ossa fracta. Membra expulsionis.)
16
Quando ex eius cortice grosso bibitur aureus cum
17
decocto: aut aqua frigida expellit flegma.
18
¶ De deindar. Capitulum .CCXVII.
19
DEindar quid est. Est ex genere abhel que
20
dicitur pinus inda. et eius lignum similatur li〈-〉
21
gno zurumbet. In quo est acuitas parua
22
et sirupus deindar est eius lac quod est cali〈-〉
23
dum acutum faciens sitim. Natura.) Eius siccitas
24
est in tertio maior caliditate eius. Operationes
25
et proprietates.) In eius lacte est acuitas aderens[*]aderens corrupt for adurens et in
26
substantia eius est stipticitas. Instrumenta iuncturarum.) Bo〈-〉
27
na est mollificationi neruorum et paralysi et torture
28
vltime: et neque est aliquid melius ea. Membra ca〈-〉
29
pitis.) Confert apostematibus frigidis in cerebro et apo〈-〉
30
plesie et epilepsie. Membra nutrimenti.) Lac eius
31
facit sitim. Membra expulsionis.) Frangit lapidem
32
renum et vesice et retinet ventrem et remouet molli〈-〉
33
ficationem ani sedendo in eius decoctione.
34
¶ De dauco. Capitulum .CCXVIII.
35
DAucus quid est. Est semen baucie silue-
36
stris distinctio vero esse eius dicetur
37
in capitulo baucie siluestris. Natu-
38
ra.) Calidus in tertio siccus in princi〈-〉
39
pio eius. Operationes et proprietates.) Est aperi〈-〉
40
tiuus valde. Membra expulsionis.) Prouo-
41
cat vrinam et menstrua.
42
¶ De dende. Capitulum .CCXVIIII.
43
DEnde quid est. Que est sceni ex ea est
44
sicut fistici et alscetrie est similis alker〈-〉
45
ua: rubeo habens puncta nigra. et
46
inda est minor alsceni et maior alse-
47
trie[*]alsetrie i.e. alscetrie (see above). eius medulla est cineritia declinans ad ci-
48
trinitatem: et de proprietate eius est quod ipsius
49
medulla minoratur cum tempore donec consumatur.
50
In terra vero sua magis remanet. Electio.) A〈-〉
51
sceni[*]Asceni i.e. Alsceni (see above) melior est et fortior inda et alsetrie[*]alsetrie i.e. alscetrie (see above) est ma-
52
la tarde operationis faciens turbationem et do-
53
lorem pungitiuum: et oportet vt excorticetur sce〈-〉
54
nia cum ferro et non tangat labia quoniam ipsa de-
55
let eorum colorem et facit quasi albaras: et cum exorti-
56
catur egreditur ex cortice eius linigua parua pro〈-〉
57
xima medietati grani. oportet ergo vt relinqua-
58
tur illa lingua et accipiatur medulla. Natura.)
1
Natura.[*]Natura. corrupt for [double rubric] Est calida valde. Decoratio.) Eua〈-〉
2
cuatio facta cum deinde mixta cum eo quod
3
ipsi pertinet conseruat nigredinem capillorum
4
Membra expulsionis.) Soluit.[*]Soluit. corrupt for Soluit [redundant period] cum superfluitate: et
5
potio quidem eius est granum .I.ß. et ipsa soluendo
6
non educit nisi humiditates et melancoliam et flegma que sunt
7
in iuncturis: neque bibitur nisi in regione frigida: et
8
neque bibitur sola: quandoque vero presumit aliquis dans ad
9
bibendum de ea que preparata est duo dauich scilicet ei
10
qui est fortis complexionis tolerans fluxum. Oportet er〈-〉
11
go vt teratur et permisceatur cum scescenegi et aliquan-
12
to croco. ¶ Et si misceatur cum medicinis solutiuis
13
non oportet vt cum eis misceatur opium: neque quelibet medicina immo
14
oportet vt misceatur cum tali qualis est tur-
15
bith et lac ficus et succus absinthij et semen nil
16
et keriken quintis diebus.
17
¶ De dinalaguadi[*]dinalaguadi cf. Venice 1564: dinaraguadi. Capitulum .CCXX.
18
DInalaguadi quid est. Est planta alhasce
19
et zufure[*]zufure i.e. zufere (cf. Venice 1564, and Canon 4 and 5): et dicemus ipsum in capitulo de .z.
20
¶ De duragi. Capitulum .CCXXI.
21
DUragi quid est. Nota est. caro eius
22
est melior carne pullorum et alsaguakit[*]alsaguakit cf. Venice 1564: alfaguakit
23
et magis temparata et subtilior et siccior
24
carne atadrogi et minoris caliditatis
25
quam ipsa. Membra capitis.) Caro duragi in cere〈-〉
26
bro et intellectu augmentum efficit. Membra ex〈-〉
27
pulsionis.) Caro alduragi auget sperma et coitum.
28
¶ De chichisa[*]De chichisa corrupt for Dechichisa [see below, and index fol. 162v]. Capitulum .CCXXII.
29
DEchichisa quid est. Cortex indus stipti〈-〉
30
cus valde. Operationes et proprietates.) Est stipticus.
31
Membra anhelitus et pectoris.) Bonus est sputo
32
sanguinis ex pectore et pleuresi et clari〈-〉
33
ficat vocem. Membra expulsionis.) Confert
34
vlceribus intestinorum.
35
¶ De durusataris. Capitulum. CCXXIII.
36
DUrusataris quid est. Res que voluitur su〈-〉
37
per arborem antiquam que fert glandes. et
38
similis est asarach: minor tamen ea et minus
39
frustulosa: et habet radicem intextam vt re-
40
te in qua est dulcedo cum acuitate et amaritudo
41
et stipticitas cum virtute putrefactiua. Natura.)
42
Est calida fortem habens caliditatem et siccitatem. De-
43
coratio.) Subtiliat capillos et abradit eos: et
44
delet eos propter suam putrefactionem et acuitatem.
45
Instrumenta iuncturarum.) Confert paralysi et torture.
46
¶ De draganto. Capitulum .CCXXIIII.
47
DRagantum quid est. Est gumma alcused.
48
Natura.) Est frigidum ad siccitatem
49
declinans. Operationes et proprietates.)
50
Eius virtus est sicut virtus gummi: et
51
in ipso est exiccatio pauca que est sicut illa que
52
est in gummi. Membra oculi.) Ponitur in al〈-〉
53
cofol eo modo quo ponitur gummi.
54
¶ De dracone marino. Capitulum .CCXXV.
55
DRaco marinus. Operationes et
56
proprietates.) Inquit Galienus scinditur et
57
ponitur super morsum suum et confert.
58
¶ De dhab. Capitulum .CCXXVI.
1
DHab vel daham quid est. dhab aliud
2
est a lacerto inuento in regione nostra:
3
quamuis sit ei similis: et habeat dispositiones et
4
virtutes ei proximas et aldhab quidem
5
raro est nisi in regionibus arabum. Decoratio.)
6
Linitur stercus eius super pannum et lentigines
7
et confert. Membra oculi.) Stercus eius confert
8
albugini oculi: et confert descensioni aque.
9
¶ De dhoboha. Capitulum .CCXXVII.
10
DHoboha. iam diximus in capitulo de
11
.k. summa[*]summa corrupt for summam iuuamenti. ipsius quod facit est
12
in podagra et dolore iuncturarum.
13
¶ De littera .E.
14
¶ De embulico[*]embulico cf. index fol. 162v and Venice 1564: emblico. Capitulum .CCXXVIII.
15
EMbulicus[*]EMbulicus cf. index fol. 162v and Venice 1564: emblicus quid est. Est notus. et est
16
debilior mirabo[*]mirabo i.e. mirabolanis (cf. Venice 1564) nutritis: et est in eo〈-〉
17
rum semita. cumque in lacte infunditur
18
nominatur siremblen[*]siremblen cf. Venice 1564: siremblez. Natura.) Apud iudeum
19
est calidus et apud plures aliorum est frigidus in
20
tertio. et apud scirek indum in ipso est calefactio
21
et forsitan veritas est quod ipse siccus est parum habens
22
frigiditatis. Operationes et proprietates.) Extinguit caliditatem san〈-〉
23
guinis. Decoratio.) Fortes efficit radices ca〈-〉
24
pillorum et denigrat capillos. Instrumenta iuncturarum.)
25
Confert neruis valde. Membra oculi.) Confor-
26
tat oculum. Mebra anhelitus et pectoris.)
27
Confortat cor et subtiliat ipsum et intellectui prebet
28
augmentum. Membra nutrimenti.) Confortat stomacum
29
et preparat ipsum. sedat sitim et vomitum: et facit appe〈-〉
30
titum cibi. Membra expulsionis.) Confortat annum[*]annum corrupt for anum et
31
excitat coitum: et apud quosdam stringit ventrem.
32
Uerum quod ex ipso nutritum est lenit ven-
33
trem absque labore et confert emorroydibus et
34
soluit flegma et melancoliam.
35
¶ De epithimo. Capitulum .CCXXIX.
36
EPithimuum[*]EPithimuum i.e. EPithimum quid est. Est semem et flos
37
et stipites parui confracti. et est acutum
38
calidum pungitiui saporis: semina habens
39
rubea cuius plante virtus est sicut vir〈-〉
40
tus ahasce vel alhasce. verum tamen ahasce est debi〈-〉
41
lior eo: et dicitur quod est de genere alhasce. Electio.) Quod
42
ex eo bonum est: est cretense et hierosolymitanum
43
et est decliue ad rubedinem. et quod est vehementius
44
rubeum et acutioris odoris est melius. Et melius
45
est illud quod affertur de insula crete. et affertur etiam
46
ex hortis domus sancte hierusalem et ex alijs vicinis sibi
47
sed rubedo primi est fortior et similatur semini cuscute.
48
Natura.) Est calidum et siccum in tertio.[*]tertio. corrupt for tertio [redundant period] secundum Galienum. et dixit
49
humain quod est calidum in tertio siccum in fine primi. Operationes
50
et proprietates.) Sedat inflationem et conuenit consistentibus et
51
senibus et remouet egritudines opilationum.
52
Instrumenta iuncturarum.) Confert spasmo. Membra ca〈-〉
53
pitis.) Confert melancolie et epilepsie. Membra nutrimenti.)
54
Conturbat eos in quorum complexionibus colera
55
rubea vincit et facit eis nauseam et est ex eis que
56
sitire faciunt. Membra expulsionis.) Potio epithimi
57
sit .IIII. aureorum bibatur cum melle et sale et soluendo
58
educit melancoliam fortiter et educit etiam flegma.
1
¶ Quidam vero dixerunt quod ex eo bibitur sit
2
vsque ad .ʒ.II. et decoctum sit vsque ad .IIII. aureorum et oportet
3
vt voluatur quod ex eo bibitur cum oleo amigda〈-〉
4
lino. et non oportet vt in decoquendo ipsum
5
multum elaboretur.
6
¶ De ebeno. Capitulum .CCXXX.
7
EBenus quid est. Est nota. Electio.)
8
Que ex ea melior est: est nigra equalis
9
in qua non sunt linee. et similatur in suo tactu
10
cornu tornatili: et est valde compacta et
11
solida in cuius sapore est mordicatio: et cum po-
12
nitur super carbonem odoratur ex eo odor bonus acu〈-〉
13
tus. Natura.) Calida est et sicca in secundo. Et existi〈-〉
14
mant quidam quod ipsa cum caliditate extinguit caliditatem
15
sanguinis. Operationes et proprietates.) Fricatur in aqua sicut plu〈-〉
16
res lapidum et est subtiliatiua et abstersiua. Mem〈-〉
17
bra oculi.) Abstergit pannum oculi et albuginem: et ex
18
ipsius fricatione fiunt collyria: et fit ex ea alco-
19
fol ad medicinas oculi propter vehementiam conuenien〈-〉
20
tie eius. et cum aduritur eius serratura super sartagi-
21
nem: deinde abluitur confert vlceribus antiquis et ob〈-〉
22
thalmie sicce et scabiei oculi. Membra expulsionis.)
23
Dixit alcanzi quod ipsa frangit lapidem in reni-
24
bus et dicitur quod in ipsa est resolutio inflatio-
25
nis.[*]inflatio-nis. corrupt for inflationis [redundant period] ventris.
26
¶ De eruca. Capitulum .CCXXXI.
27
ERuca quid est. Ex ea alia est siluestris:
28
et alia hortulana. Semen autem cruce[*]cruce corrupt for eruce est
29
illud quod in decoctione ponitur loco si〈-〉
30
napis. Natura.) Calida est in secundo sicca
31
in primo: et in humida quidem est humiditas in primo.
32
Operationes et proprietates.) Est aperitiua lenitiua. De-
33
coratio.) Aqua eruce cum felle vaccino vestigijs
34
vlcerum confert et semen eius aut aqua ipsius cum
35
melle lentiginibus. Membra capitis.) Facit soda et
36
proprie si comedatur sola. lactuca vero remouet no〈-〉
37
cumentum ab eo. et similiter endiuia et portulaca.
38
Membra anhelitus et pectoris.) Facit lac abundare. Mem〈-〉
39
bra nutrimenti.) In ipsa est digestio cibi. Mem-
40
bra expulsionis.) Siluestris facit abundare vri〈-〉
41
nam virge mouens coitu: et faciens erectione[*]erectione corrupt for erectionem
42
et proprie semen eius. Uenena.) Quando co〈-〉
43
meditur et bibitur post eam vinum odoriferum
44
est tyriacha morsui mustelle.
45
¶ De elbue. Capitulum .CCXXXII.
46
ELbue quid est. Est vizbue: et est sub〈-〉
47
tilior quam kacula[*]kacula cf. Venice 1564: kacule. Natura.) Calida est
48
in primo sicca in secundo. Opera〈-〉
49
perationes[*]Operaperationes corrupt for Operationes et proprietates.) Est sub-
50
tilis. Membra nutrimenti.) Confortat epar
51
et stomacum frigida: et digerit cibum.
52
¶ De endiuia. Capitulum .CCXXXIII.
53
ENdiuia quid est. Alia est siluestris: et alia
54
hortulana: et est duarum specierum habens lata
55
folia et habens stricta folia. et ipsa proce〈-〉
56
dit cursu lactuce. verumtamen sicut dixe-
57
runt est minor ea in suis operationibus: apud me
58
vero ambe vincunt eam in operando et in prestan〈-〉
1
do iuuamentum opilationi epatis. quamuis minoren〈-〉
2
tur ab ea in extinguendo et confortando. Electio.)
3
Magis iuuatiua ex eis epati est que est magis
4
amara. Natura.) Endiuia frigida est in primo. et siccitas
5
sicce est in primo: et humiditas humide est in fine
6
primi. et hortulana quidem est frigidior et humidior. et eius
7
quidem amaritudo in estate fit fortis et declinat ad
8
paruam caliditatem que non efficit impressionem. Siluestris
9
vero est minoris humiditatis: et est taraxacon.
10
Operationes et proprietates.) Aperit opilationes visce-
11
rum et venarum. et in ipsa quidem est stipticitas aliquan〈-〉
12
tula: sed non est vehemens: et eius aqua cum cerusa et
13
aceto est mirabile epithima in infrigidando illud
14
cuius infrigidatio queritur. Istrumenta iuncturarum.) Fit ex ea em〈-〉
15
plastrum podagre. Membra oculi.) Confert obthal-
16
mie calide. et lac quidem endiuie siluestris abstergit al〈-〉
17
buginem oculi. Membra anhelitus et pectoris.) Fit ex ea
18
cum farina ordei emplastrum tremori cordis et confor-
19
tat cor. Et quondam dissoluitur cassia fistula in aqua
20
eius et ex ea fit gargarismus confert apostematibus gut〈-〉
21
turis. Membra nutrimenti.) Sedat nauseam et excita〈-〉
22
tionem colere: et confortat stomacum et est de melioribus
23
medicinis stomaci cuius complexio est calida. et sil〈-〉
24
uestis[*]siluestis corrupt for siluestris quidem est melior stomaco quam hortulana: et di〈-〉
25
citur quod est conueniens emplastrum opilationi epa〈-〉
26
tis quocunque modo sit. Calide quidem est ve-
27
hementer conueniens et non est nocumentum
28
ipsius: frigide nocumentum reliquarum specierum olerum
29
frigidorum. Membra expulsionis.) Quando co〈-〉
30
meditur cum aceto stringit ventrem proprie silue-
31
stris. Febres.) Confert quartane et febribus fri〈-〉
32
gidis. Uenena.) Quando ponitur emplastrum cum
33
radice sua super puncturam scorpionis et vermium
34
paruorum venenosorum: et vespe et serpentis guas〈-〉
35
se vabras[*]guasse vabras cf. Venice 1564: guassevabras confert. et similiter cum sauich.
36
¶ De epate. Capitulum .CCXXXIIII.
37
EPar. Operationes et proprieta-
38
tes.) Humor generatus a epatibus
39
est grossus. Et sanius ex eis est epar
40
anatus pinguinis et gallinarum pin-
41
guinum. Membra capitis.) Epar caprarum et
42
proprie hircorum detegit esse epileptici et quan〈-〉
43
do epilepticus ipsum comedit incurrit epilep-
44
siam. Epar stellionis super molares corrosos
45
positum sedat dolores eorum. Membra oculi.)
46
Aqua epatis caprini confert panno comesta et
47
in alcofol posita. et inclinatio super vaporem
48
eius. Membra nutrimenti.) Epar adhib con〈-〉
49
fert doloribus epatis omnibus. Inquit Galienus.
50
Ego quidem posui ipsum in medicamento eu〈-〉
51
patorij. et non reperi ipsum augere iuuamen-
52
tum vltra illud quod ex eo solet prouenire.
53
¶ Amplius epar est tardi incessus in vinis ni〈-〉
54
si epar anatis pinguis. Uenena.) Epar canis
55
rabiosi si detur in potu morso ab ipso confert.
56
et iam dictum est quod ipsum prohibet metum
57
aque. et iam vixerunt per illud quidam eorum
58
fuerunt curati etiam curationibus alijs.
1
¶ De ere. Capitulum .CCXXXV.
2
ES quid est. Es aliud est rubeum ad ci〈-〉
3
trinitatem declinans: et est alcabrusi quod
4
est melius: et aliud est rubeum clarum: et
5
aliud rubeum ad nigredinem declinans
6
et est genus eris quod dicitur talacon. Et es quidem adu〈-〉
7
stum est acre in quo etiam est stipticitas. Cumque ab-
8
luitur est medicamen bonum ad sigillandum
9
in corporibus lenibus et sine ablutione est me〈-〉
10
lius. Electio.) Flos eris subtilius est ipso. Natura.)
11
Calidus est et siccus est tertio[*]est tertio corrupt for in tertio. Operationes et pro〈-〉
12
prietates.) In ere adusto est stipticitas et acuitas
13
et consolidatio. et ex eis que de ipso dicuntur est quod
14
si cum forpicibus de talacon fiat pillorum euulsio pro〈-〉
15
hibet ortum eorum. Decoratio.) Denigrat capil〈-〉
16
los. Uulnera et vlcera.) Ipsum consolidat vlcera
17
maligna ambulatiua: et prohibet ea ab ambula-
18
tione. et corrodit carnem augmentatam. et ablutum
19
cosolidat vulnera. et dicitur quod si linitur cum melle conue〈-〉
20
niens est vlceribus duris adustis in corporibus
21
duris. Membra oculi.) Acuit visum et confert
22
duritiei palpebrarum. Membra expulsionis.)
23
Soluit aquam citrinam quando bibitur cum melle. et si ex
24
eo liniatur palatum excitat vomitum: et potio quidem
25
eius sit aureus .I.ß. et extrahit aquositatem absque no-
26
cumento. Uenena.) Oportet quidem vt caueatur
27
vsus dimittendi in eo illud in quo est salsedo.
28
et amaritudo aut pinguedo sicut sunt olea et car〈-〉
29
nes: aut acetositas aut dulcedo in vasibus eris
30
et bibendi ex eis. ipsa enim transmittunt procul-
31
dubio ziniari et ziniar est venenum.
32
¶ De euforbio. Capitulum .CCXXXVI.
33
EUforbium quid est. Est gummi calidum
34
cuius virtus alteratur post tres: aut qua-
35
tuor annos. et quod antiquatur tendit ad
36
palliditatem et citrinitatem et non dissol-
37
uitur in oleo nisi cum difficultate: et recens est econ〈-〉
38
trario illius: sed dixerunt quidam seruat virtutem
39
suam quando ponitur cum fabis excorticatis in vase.
40
Electio.) Quod de eo bonum est recens est cla〈-〉
41
rum citrinum ad pallorem declinans actui[*]actui corrupt for acuti odoris
42
vehementis acredinis. Aliud vero ab hoc est ad〈-〉
43
ulteratum cum sarcocolla et gummi. Operationes et pro〈-〉
44
prietates.) Est abstersiuum et habet virtutem subtilem
45
adustiuam abstersiuam. et quod est recens est vehemen〈-〉
46
tioris calefactionis quam assa. cum tamen non sit gumma si-
47
cut assa in calefactione sua. Instrumenta iunctu〈-〉
48
rarum.) Miscetur cum quibusdam potionibus fa-
49
ctis cum speciebus que sunt sicut piper et cinamomum
50
et similia et confert sciatice et eijcit cortices ossium in
51
die vna verum oportet vt muniat caro que est in cir-
52
cuitu ossium cum cerato tepefacto in vnguento: et
53
comprimendo iungitur ex eo paralysis et stupor:
54
et confert valde. Membra oculi.) Quando ex eo fit
55
collirium est abstersiuum: sed perdurat eius mordi〈-〉
56
catio tota die et propter hoc miscetur cum melle et reliquis
57
collirijs. Membra nutrimenti.) Confert aque
58
citrine et frigori renum et confert habentibus colicam
1
et potio de eo cum quibusdam seminibus boni
2
odoris: et aqua melius trium anulusat: dixit alcan〈-〉
3
zi quod coarctat os matricis vehementer: adeo vt
4
prohibeat medicinas abortum facientes eijcere fe-
5
tum. Membra expulsionis.) Soluendo edu-
6
cit flegma viscosum retentum in vtrisque anchis et dor-
7
so et intestinis secundum quod dixerunt. Uenena.) Di-
8
xerunt quidam quod si illius quem aliquis vermium ve-
9
nenosorum pupugit cutis capitis scindatur: et quod eam
10
sequitur vsquequo craneum appareat et ponatur in
11
ea hoc gummi tritum et suatur non aduenit ei nocumen〈-〉
12
tum illius. et etiam interficiunt tres .ʒ. eius in die〈-〉
13
bus tribus exulcerando stomacum et intestina.
14
¶ De equo. Capitulum .CCXXXVII.
15
EQuus. Operationes et proprietates.)
16
Facit stercus eius operationem stercoris
17
asini. Apostemata et bothor.) Corium pulli
18
si aduratur et liniatur ex eo cum aqua super
19
bothor infrigidat ea. Membra capitis.) Dicitur quod ad-
20
ditiones ille que sunt in genu equi quando teruntur et bibun〈-〉
21
tur cum aceto sanat soda. Membra expulsionis.)
22
Coagulum equi proprie conueniens est fluxu
23
antiquo et vlceribus viscerum et fluxui proprie.
24
¶ De erugine ferri. Capitulum .CCXXXVIII.
25
ERugo ferri. Operationes et pro-
26
prietates.) In ipsa est infrigidatio
27
et stipticitas. Membra expulsio-
28
nis.) Confert fluxui parturientium.
29
¶ De ericio. Capitulum .CCXXXIX.
30
ERicius quid est. Siluestris.[*]Siluestris. corrupt for Siluestris [redundant period] est notus
31
et montanus est aduldul habens spinas
32
sagittales propinquus nature siluestris
33
vel terreni. Ille vero qui est marinus
34
est species piscium habentium ostraca. Operationes et pro〈-〉
35
prietates.) Eius adeps prohibet effusiones materierum
36
ad viscera. et similiter eius epar. et in cinere quidem ter〈-〉
37
reni et marini sunt abstersio et resolutio et acuitas
38
et exiccatio. Decoratio.) Quod de ericio terreno
39
salitum est confert elephantie: et caro eius qui terre〈-〉
40
nus est confert lepre et illud propter vehementiam reso-
41
lutionis et exiccatiois. et quod adustum est de cute
42
ericij confert alopitie mixtum cum pice in alio cum oleo
43
Apostemata et bothor.) Cutis ericij marini ponitur in
44
medicinis scabie: et caro eius confert valde scro-
45
fulis. Uulnera et vlcera.) Cinis cutis eius con〈-〉
46
fert vlceribus sordidis: et mundificat carnem ad-
47
ditam: et caro eius confert scrofulis valde et no-
48
dis prauis duris. Instrumenta iuncturarum.) Caro
49
terreni salita confert paralysi et sapsmo[*]sapsmo corrupt for spasmo egritudi-
50
nibus nernorum[*]nernorum corrupt for neruorum omnibus et elephantie. Membra
51
anhelitus et pectoris.) Caro ericij confert extenuationi.
52
Membra nutrimenti.) Confert malitie complexionis
53
et quod de eo salitum est cum oxymelle confert dolori re〈-〉
54
num et est bonum hydropisi: et similiter eius epar exic-
55
catum in sole super pannum. Membra expulsionis.)
56
Ericius terrenus est bonus stomaco et lenit ventres
57
et prouocat. Et caro ericij terreni saliti cum oxy〈-〉
58
melle confert dolori renum. Et caro ericij terreni
1
confert ei qui mingit in lecto de pueris adeo quod
2
assiduatio comestionis eius fortasse faciet vt vri〈-〉
3
na cum difficultate egrediatur. Febres.) Confert ca〈-〉
4
ro eius qui terrenus est febribus antiquis. Ue-
5
nena.) Ericij caro confert morsui vermium vene-
6
nosorum.
¶ De enula. Capitulum .CCXL.
7
ENula quid est. Eius quedam est hortu〈-〉
8
lana: et est quedam non hortulana et
9
est species eius cuius folia sunt ab vno
10
palmo vsque ad cubitum vnum expansa
11
super terram sicut serpillum et folia lentis. Et quod in
12
ipsa magis est iuuatiuum est radix eius. Electio.)
13
Uirtus sirupi eius est fortis in operationibus suis.
14
et melior nutritura eius est cum aceto fracte cali-
15
ditatis. Natura.) Est calida et sicca in secundo. et in ip〈-〉
16
sa est humiditas superflua et propter illud non calefacit
17
corpus statim cum ei occurrit. Operationes et
18
proprietates.) Confert omnibus lesionibus et do-
19
loribus frigidis et commotionibus ventositatum
20
et inflationi. Et in ipsa est virtus rubificatiua: et est
21
in ea abstersio vltima. Instrumenta iuncturarum.) Con〈-〉
22
fert sciatice et dolori iuncturarum et emplastrum factum
23
ex radice eius et ex folijs ipsius confert doloribus
24
frigidis et contusioni lacertorum. Membra capitis.)
25
Facit sodam. verumtamen soluit emigraneam flegma〈-〉
26
ticam et proprie embrocata. Membra anhelitus et pectoris.)
27
Adiuuat ad expuendum deglutita cum melle. et est
28
bone operationis quando admiscetur cum electuarijs
29
mundificantibus pectus. Et est ex eis que leti-
30
ficant et confortant cor: et quandoque fit ex ea vinum
31
hoc modo. Sumuntur de ea aurei .L. et ponuntur
32
in .VI. anulusat musti et bibitur post tres menses:
33
et mundificat pectus et pulmonem. Membra ex-
34
pulsionis.) Decoctio radicis eius prouocat vtrunque
35
et proprie sirupus eius. Et qui assuete vtitur enu〈-〉
36
la non indiget vt mingat omni hora. Uenena.) Con〈-〉
37
fert morsui venenosorum vermium et proprie egyptia.
38
¶ De ematite. Capitulum .CCXLI.
39
EMatites quid est quandoque inuenitur in mi〈-〉
40
neris. et quandoque subtiliantur aliqui in adu〈-〉
41
rendo magnetem. et quod prouenit inde est
42
ematites in operationibus suis. Ele〈-〉
43
ctio.) Melior alscedenigi est ille qui est veloci〈-〉
44
ter frangibilis equalis duritiei cui non admisce〈-〉
45
tur sordes et in quo sunt vene. Natura.) Non ablu〈-〉
46
tus est calidus in primo siccus in secundo: et ablutus
47
est frigidus ad secundum propter ablutionem siccus in ter〈-〉
48
tio. Operationes et proprietates.) In ipso est stipti〈-〉
49
citas vehemens et apparet quando fricatur in aqua
50
donec in ipsa resoluatur eius sordities. Et eius virtus
51
est prohibens. et in ipso est calefactio quedam et sub-
52
tiliatio et exiccatio vltima: et dixerunt quidam quod ipse
53
est in virtute marchasite. sed est siccior et minoris
54
caliditatis propter subtiliationem et abstersionem. Uul〈-〉
55
nera et vlcera.) Administratur sic[*]sic corrupt for sicut [cf. Venice 1564] puluerizatur et
56
aspergitur super carnem additam et extenuat eam.
57
Membra oculi.) Abstergit vlcera oculi et consoli-
58
dat ea quando administratur cum albugine oui. Et quandoque
1
confert solus esperitati palpebrarum: et si fuerit illic
2
apostema calidum abluatur prius cum aqua: deinde inspisse〈-〉
3
tur gradatim: aut spargatur sicut puluis super car-
4
nem additam. et quandoque confert vlceribus oculi solus.
5
Membra expulsionis.) Datur in potu cum vino
6
ad difficultatem vrine et ad fluxum.[*]fluxum. corrupt for fluxum. [redundant period] menstruorum.
7
Et in ematite est proprietas rectificandi gonoream.
8
¶ De eleboro. Capitulum .CCXLII.
9
ELeborus quid est. Ille qui niger est.
10
est frustra[*]frustra cf. Venice 1564: frusta. alias habet folia incisa: et eius
11
acuitas est fortior acuitate albi et illi
12
qui ipsum colligunt seruantur ab eius
13
nocumento commedendo allea et bibendo vinum:
14
et folia quidem plante eius sunt similia plus folijs al〈-〉
15
dulb: sed sunt vehementioris nigredinis quam ipsa
16
et habet crus breue ad purpureitatem declinans et eius
17
figura est sicut figura raceni[*]raceni corrupt for racemi: et in ipsa est fructus
18
et habet venas subtiles nigras ex cuiusque: quarum radi〈-〉
19
ce sicut duo capita ceparum egrediuntur: et quod de
20
ea administratur sunt vene iste et oritur in siccis.
21
Electio.) Melior est ille qui est medius inter ve〈-〉
22
terem et nouum et grossum et extenuatum habens colorem
23
cineritium velociter frangibilis: non ponderosus
24
in cuius vacuitate est quidam simile tele aranee
25
saporem habens acutum et mordicans linguam: et bo-
26
num quod de eo administratur est vt assumatur lignum
27
paruum quod est apud radicem eius et infundatur in
28
parua aqua et excorticetur et assumantur cortices illi
29
et exiccentur in vmbra et administrentur triti et cri-
30
bellati. et potio eius sit tres kermet: et melius est
31
vt in potu detur cum petrofelino et dauco: et quandoque
32
datur ex eo vsque ad aureos .II. Natura.) Calidus est et sic〈-〉
33
cus vsque ad secundum. Operationes et proprietates.)
34
Est resolutiuus subtiliatiuus: et est fortis abster〈-〉
35
sionis adeo quod corrodit carnem mortuam: et quando na〈-〉
36
scitur apud radicem vitis fit virtus vini eius so-
37
lutiua. Et de proprietatibus quidem ellebori est quod ip〈-〉
38
se permutat corpus a sua complexione et facit ipsum complexionem
39
bonam iuuenilem acquirere: et multi sunt qui elleborum al〈-〉
40
bum sumunt ad vomendum et non facit vome〈-〉
41
re et non soluit: sed facit illud quod facit vomitus et
42
solutio: et conuenientia eius ad viros et viragines
43
mulieres et fortiores et adolescentes et eos qui
44
habent carnes teneras in corpore. et multitudi〈-〉
45
nem sanguinis est plurima: et non est conueniens
46
castratis neque mollibus: et ipse quidem est conueniens
47
in martio. deinde in septembri. verumtamen oportet vt ante
48
ipsum precedant tres dies penitus in quibus absti-
49
neatur a comestione et potatione grossorum: et vt ad〈-〉
50
ministrentur ea que gaudere faciant et delecta-
51
ri et vt euomat. et vt eijciat post cenam duabus
52
vicibus aut tribus. deinde assumatur. Deco-
53
ratio.) Linitur super morpheam cum aceto. et
54
similiter super loca in quibus sunt sordes: et simi-
55
liter super albam morpheam: et eradicat verucas: et
56
euacuatio que fit cum eo confert albaras. et simili〈-〉
57
ter albus. Uulnera et vlcera.) Linitur niger et
58
albus cum lacte super scabiem et impetiginem
1
cum aceto: et ad excoriationem linitus valet: et
2
fit cum eo confricatio cum aceto ad excoriationem
3
et ad fistulas duras et confert duritiei earum et fiunt
4
ex eo sicut licinia et immittuntur fistulis et dimit〈-〉
5
tuntur per diem. et quando extrahuntur ex eis eradi-
6
cant corpora earum. Instrumenta iuncturarum.) Con-
7
fert paralysi et dolori iuncturarum et euacuatio facta per ipsum
8
est medicamen eorum omnium forte. Membra capi-
9
tis.) Quando decoquitur cum aceto et distillatur in aurem
10
sedat sonitum. et quando os colluitur ex illo aceto se〈-〉
11
dat dolorem dentium. et quando distillatur decoctio eius
12
in aurem debilis auditus confortat ipsum: et con〈-〉
13
fert melancolie que est cum aliquis solus aliena lo〈-〉
14
quitur: et emigranee antique et egritudinibus ca-
15
pitis scilicet epilepsie et melancolie. Membra oculi.) Con〈-〉
16
fortat visum quando ponitur in alcofol. Membra ex-
17
pulsionis.) Confert melancolie et dominio eius: et soluendo educit
18
ex toto corpore absque horribilitate: et extrahit co-
19
leram etiam et flegma. et extrahit omnem superfluitatem mixtam
20
sanguini ita quod ab extremitatibus corporis et acu〈-〉
21
te: et oportet vt fiat velocis solutionis cum scamonea
22
et misceatur ei petrosilinum et daucus. Et quandoque
23
datur in potu hoc modo. infunditur in oxymelle
24
aut vino dulci. et dimittitur in ipso aliquo spa-
25
cio deinde coquitur vinum illud cum lentibus aut
26
cum ordeo: aut gallina. et ad sorbendum datur ius eius
27
et quandoque admiscetur duobus aureis de eo quantitas
28
trium anulusat de scamonea: et quandoque decoquitur
29
cum lentibus. Et iam quidem dictum est in tabulis pro-
30
prietatum de regimine eius quod oportet fieri in hoc lo〈-〉
31
co etiam. Et ipse valde confert apostematibus in intestinis
32
et vesica et prouocat vrinam et menstrua. Permu〈-〉
33
tatio.) Loco nigri ponitur medium pondus ip-
34
sius de mezerion et due tertie ponderis eius de
35
agarico. Filius autem Mesaugue dixit quod lo-
36
co eius ponitur condes.
37
¶ De elleboro albo. Capitulum .CCXLIII.
38
ELleborus albus quid est. Cortex cor〈-〉
39
ticum ramorum diuerse figure similis
40
rei veteri albe in quo non est grauitas
41
asimilatur autem radicibus altee cuius
42
amaritudo est vehementior amaritudine nigri.
43
Et eius planta est sicut arnoglossa. aut sicla sil-
44
uestris. sed est breuior ea rubei coloris et longi-
45
tudo cruris eius est vsque ad .IIII. digitos coniunctos
46
in latitudine concauum et habet venas plurimas a
47
radice vna procedentes sicut cepe et nascitur in lo〈-〉
48
cis montuosis: et colligitur in tempore messis et exicca〈-〉
49
tur. Electio.) Ille qui est electus. est planam habens
50
superficiem cum equalitate albus velociter frangibi〈-〉
51
lis: plurima habens grana minuta: non mordicans
52
linguam statim vehementer: et attrahit saliuam. Qui autem
53
vehementer mordicat statim est prefocatiuus. sed opera-
54
tiones regiminum in ipso predicte sunt in capitulo pro〈-〉
55
prietatum. Natura.) Calidus est et siccus in medio
56
secundi. Operationes et proprietates.) Albus est vehe-
57
mentioris amaritudinis. et niger est vehemen-
58
tioris caliditatis: et cum mus comedit ipsum mo〈-〉
1
ritur: et ex industris probatur illud et comedi[*]comedi corrupt for comedit de ip〈-〉
2
so mus in sauich et melle: et quando coquitur cum carne
3
dissoluit eam et debilitat eam: de ipso vero inciso su〈-〉
4
muntur quinque aurei et ponuntur in nouem .℥. aque pluuia〈-〉
5
lis et dimittuntur in ea tribus diebus et colatur et
6
fit tepida et bibitur: et hic est infusus: deinde est ille qui est
7
decoctus: qui hoc modo preparatur libra vna de eo
8
inciso in duobus kist aque pluuialis posita tribus
9
diebus infundatur et decoquitur donec eius tertia
10
pars remaneat: deinde extrahitur ab ea elleborus:
11
et proijcitur super aque mellis boni collati quantitas dua〈-〉
12
rum librarum et inspissatur. et sumitur ex eo coclearium ma-
13
gnum sicut est. aut cum aqua calida. et hoc est sanum et
14
tutum: deinde est cortex incisus post confractus in eo
15
positus quod sit sicut aqua ordei vt nihil remaneat
16
in gutture et stomaco: deinde est ille qui est pulueriza〈-〉
17
tus preparatus cum aqua mellis. et iste est ille qui plurimum
18
nocet propterea quod remanet in meatibus: quare oportet bi-
19
bentem ipsum preparare res quibus medicatur ille qui for-
20
sitan incidit in spasmum: sicut ius galline. et sirupum
21
de ysopo cum mentastro et ruta: et lentes et oleum
22
boni odoris: sicut factum est de ciparis et lilio et nar〈-〉
23
cisco: et vt sint apud eum acetum acuti odoris et po〈-〉
24
ma cydonia et panis calidus et vinum odoriferum
25
et medicamen sternutatorium. et penna et condisi et
26
anetum: et lentus stratus et ventose diuerse: et quando ascel〈-〉
27
lat cum facilitate sorbeat aquam frigidam et odoret odo〈-〉
28
res bonos. cibetur ex eis quorum chimus bonus est.
29
Et si iam accidit ei spasmus et debilitas tunc detur
30
ei panis fractus in vino aut aqua mellis: et quandoque oportet
31
vt reiteretur et cibetur pane infuso in aqua frigida: et si acci〈-〉
32
dat ei singultus in medio operationis detur ei aqua
33
mellis in qua decoctus sit raphanus: et si medi-
34
cina in ipso non mouetur post aliquantulum spacium bi〈-〉
35
bat aquam mellis cum aqua calida in qua decocta sit ru-
36
ta: aut detur ei in potu aqua et oleum et vomat cum pen-
37
na intincta in oleo de ciperis et de lilio et eleuetur
38
in suspensorio: quod si acciderit ei sicut prefocatio
39
sumat in potu de decoctione ellebori quantitatem
40
trium .℥. illud enim adiuuat medicinam et remouet ac-
41
cidens. Si vero non iuuerit faciat clystere acu-
42
tum et in potu dentur tres anulusat de eo: non vt euo〈-〉
43
mere faciat: sed vt expellat prefocationem et fiat vt
44
sternutet cum sternutatorijs quod si singultus vomi-
45
tu non remouetur administremus tunc ventosas su〈-〉
46
per spondiles magnas que sunt inter spatulas. et su〈-〉
47
per reliquas dorsi spondiles. ¶ Uentose enim equant
48
contorsionem accidentem post singultum. et inunge membra
49
spasmata cum oleo vehementis calefactionis et cum
50
aqua balnei et tina operatur enim in isto capitulo operationem
51
nigri. Membra capitis.) Quando odoratur ille qui pulue-
52
rizatus est exiccat sternutationem. Membra oculi.)
53
Acuit visum. Membra nutrimenti.) Elleborus albus
54
confortat fortiter: sed in ipso est timor quoniam prefocat
55
quandoque vero ponitur in pane vt vomere faciat. et oportet vt
56
illi in quo timetur prefocatio non in potu tri-
57
buatur stomaco existente vacuo. huiusmodi enim
58
debilis est. Uenena.) Interficit quod de eo su〈-〉
1
perfluum est homines: et est venenum canibus t por〈-〉
2
cis et stercus bibentis ipsum interficit gallinas.
3
¶ De eupatorio. Capitulum .CCXLIIII.
4
EUpatorium quid est. Est ex herbis aro〈-〉
5
maticis et habet folia sicut folia canabis
6
et flos eius sicut nenufar. et est illud
7
quod administratur et succus eius. Natura.)
8
Est calidum in primo siccum in secundo. Operationes et pro〈-〉
9
prietates.) Est subtiliatiuum incisiuum valde: et ab〈-〉
10
stersiuum sine attractione: et sine caliditate manifesta. in
11
ipso est stipticitas pauca et ponticitas et amari-
12
tudo fortis sicut est amaritudo aloes. Deco-
13
ratio.) Est bonum initio alopitie et tyrie. Uulne〈-〉
14
ra et vlcera.) Linitur cum adipe veteri super vlcera
15
difficilis consolidationis: et eius succus confert sca-
16
biei et pruritui quando bibitur cum aqua fumiterre et oxy〈-〉
17
melle. et similiter flos eius et succus ipsius est fortior.
18
Membra nutrimenti.) Confert doloribus epatis et opi-
19
lationibus eius et confortat ipsum: et confert duritiei
20
splenis et apostematibus epatis: et apostematibus stomaci: et eius
21
herba et succus conferunt malitiei forme: et accidenti〈-〉
22
bus hydropisis. Membra expulsionis.) Datur in potu cum
23
vino et confert vlceribus intestinorum. Febres.) Con〈-〉
24
fert febribus chronicis et antiquis proprie succus
25
eius: et proprie cum succo absinthij. Permutationes.) Lo〈-〉
26
co eius ponitur pondus de assaro et medietas pon〈-〉
27
deris ipsius de absinthio.
¶ Capitulum de littera .F.
28
¶ De fabis. Capitulum .CCXLV.
29
FAbe quid sunt. Note sunt: et alie sunt
30
egyptiace: et alie nabathie: et naba-
31
thie quidem sunt vehementius stiptice: et
32
egyptie sunt humidiores et minoris nu〈-〉
33
trimenti. virides vero sunt plurime superfluitatis:
34
et si non esset tarditas sue digestionis: et multitudo infla〈-〉
35
tionis earum non essent minores in nutriendo bene quam pul〈-〉
36
tes ordei: sed sanguis earum est grossior et fortior. Ele〈-〉
37
ctio.) Meliores ex eis sunt grosse albe que a gur〈-〉
38
gulionibus non perforantur: et deteriores earum sunt re〈-〉
39
centes. et earum quidem rectificatio est prolongatio infusio〈-〉
40
nis earum et bonitas decoctionis: et comedere eas cum
41
pipere sale et hasce et origano et similibus cum oleis.
42
Natura.) Proxime sunt equalitati sed sunt decliues ad
43
frigiditatem et siccitatem plus et in ipsis est humiditas super〈-〉
44
flua et proprie in viridibus. De veritate vero vi-
45
ridium est vt iudicentur frigide et humide. ¶ Quidam autem
46
qui ponunt frigiditatem fabarum in gradu secundo. modum ex-
47
cedunt. Operationes et proprietates.) Abstergunt parumper et in-
48
flant valde et si earum decoctio bene fiat et liniantur si〈-〉
49
cut pultes ordei tunc decoctio vehementer itera〈-〉
50
ta cum aqua remouet earum inflationem: verum cum fabe ex〈-〉
51
corticantur et moluntur: et decoquuntur in vase sine
52
motu minoratur earum inflatio: et que ex eis frixe sunt
53
pauce sunt inflationis: sed sunt tardioris digestionis: et
54
cocte cum suis corticibus sunt plus inflatiue for-
55
tasse earum farina est minoris inflationis: sed earum que
56
sunt nabathie est virtus stiptica et earum cortex est
57
fortioris stipticitatis. et non abstergit: et egyptiaca
58
est stipticior omnibus. et in ipsa est abstersio et genera〈-〉
1
tur ex ea caro mollis: et generant humores gros〈-〉
2
sos. ¶ Hypocrates quoque testificatus est bonitatem nu〈-〉
3
trimenti earum. et conseruationem sanitatis ab eis: et
4
quando scinduntur in duo media et ponuntur super fluxum
5
sanguinis incisionis valent. ¶ Et de proprieta〈-〉
6
tibus quidem earum est quod abscindunt oua gallinarum
7
cum nutriuntur ex eis et quod faciunt videre somnia cum
8
alienatione perturbata: et quod faciunt accidere
9
pruritum proprie recentes. Decoratio.) Qando ex
10
corticibus earum fit emplastrum capillis subtiliat
11
eos: et quando fit ex eis emplastrum super femur infantis
12
prohibet ortum pilorum: et similiter quando sepe iteratur super
13
locum rasum. et abstergunt morpheam infacie[*]infacie corrupt for in facie pre〈-〉
14
cipue cum cortice: et pannum et lentigines: et fa〈-〉
15
ciunt colorem bonum. Apostemata et bothor.) Fit ex
16
eis emplastrum cum vino super apostemata testiculi. Uulne〈-〉
17
ra et vlcera.) Confert vlceribus lacertorum.
18
Instrumenta iuncturarum.) Conferunt spasmo lacerto〈-〉
19
rum et more emplastri superponuntur cum decoctione
20
sua podagre cum adipe porci. Mebra capitis.)
21
Faciunt soda et nocent omnibus quibus accidit soda:
22
et res viridis que est in concauitate earum que sunt egyptia〈-〉
23
ce: cuius sapor est amarus cum teritur et miscetur cum
24
oleo rosaceo et distillatur in aurem confert dolori eius.
25
Membra oculi.) Ipse cum melle et fenugreco mo〈-〉
26
re emplastri supposite conferunt obfuscationi oculi et
27
palpitationi. et ex eis cum ture et rosis et albugine
28
oui fit emplastrum exitui oculi proprie qui est pupille.
29
Membra anhelitus et pectoris.) Bone sunt pe-
30
ctori et sputo sanguinis: conferunt etiam tussi. et si misce〈-〉
31
antur cum melle et farina fenugreci conferunt apostema〈-〉
32
tibus gutturis calidis et duarum amigdalarum: et earum
33
emplastrum est bonum apostematibus mammille et caseitati
34
lactis in ea. Membra nutrimenti.) Sunt diffi-
35
cilis digestionis: et tarde descensionis: et non sunt genera〈-〉
36
tiue opilationum et decocte cum corticibus suis in
37
aceto prohibent vomitum. Membra expulsionis.)
38
Que ex eis decocte sunt in aceto et aqua confe-
39
runt solutioni antique. et proprie cum fuerint cum corti〈-〉
40
cibus suis et conferunt dissintherie et proprie naba〈-〉
41
thie. et earum sauich confert ad illud sicut etiam earum
42
sorbitio: et earum sorbitio confert apostemati testiculo-
43
rum proprie decoctarum cum vino.
44
¶ De fece. Capitulum .CCXLVI.
45
FEx. Electio.) Melior fex et sanior
46
est fex vini veteris: deinde que simi-
47
lis est ei: et fex quidem aceti est vehe〈-〉
48
mentis virtutis. Et oportet vt aduratur
49
post ipsius exiccationem bene sicut aduritur spu〈-〉
50
ma maris inuitreata linita ex luto aut olla: et fi〈-〉
51
nis adustionis eius est vt albescat et puluerizetur
52
et similiter omnis fex. ¶ Et oportet quidem vt
53
omnis fex administretur dum est recens: et fiat
54
quod necessarium est de adustione eius: et tunc ad〈-〉
55
ministretur: que enim ex ea vetus est: est debilis vir〈-〉
56
tutis. Et oportet quidem vt cooperiatur vase et non
57
appareat aeri: et quandoque abluitur sicut lauatur tucia.
58
Operationes et proprietates.) Fex aceti fortior est
1
alijs fecibus. et virtus abstersionis eius est stiptica
2
et adustiua et putrefactiua virtute alia. Decora〈-〉
3
tio.) Que adusta est administretur in vngue albifica〈-〉
4
to cum gumma pini et rectificat ipsum. Apostemata et bo〈-〉
5
thor.) Fex non adusta est bona inflationi sola. et cum
6
myrto etiam et exiccat bothor cum quo sunt vlcera.
7
Membra anhelitus et pectoris.) Fex non adusta extinguit
8
inflationem capitis mamilarum[*]mamilarum is missing in Venice 1564, but cf. ibidem the variant for inflationem capitis in quo: inflationem mammilae in qua in quo constrictus est
9
sanguis. Membra nutrimenti.) Fex non adusta
10
prohibet fluxum materierum ad stomacum. Membra expulsionis.)
11
Quando exterius apponitur matrici emplastrum ex fece
12
non adusta confert fluxui sanguinis menstrui.
13
¶ De fumo. Capitulum .CCXLVII.
14
FUmus quid est. Est terreus subtilis.
15
et diuersificatur eius substantia. et omnes eius
16
species sunt exiccantes substantia sua terrea:
17
et est in eis igneitas parua. Electio.)
18
Fortior eorum est fumus alchitran: deinde fumus
19
picis humide: deinde fumus storacis: postea myr-
20
rhe: deinde thuris: postea terbinthine. et videtur quod fu〈-〉
21
mus napte sit fortior omnibus. Operationes et proprietates.)
22
Fumus est substantia terrea subtilis digestiuus re-
23
solutiuus. Membra oculi.) Fumus thuris et fu-
24
mus terbinthine etiam ponuntur in medicamentis
25
vlcerum oculi. et prohibent ortum pilorum additorum et
26
cursum et corrosionem et humiditates cum quibus
27
non est obthalmia: et vlcera lachrymalium.
28
¶ De flore eris. Capitulum .CCXLVIII.
29
FLos eris. Operationes et proprietates.) Est stipticus
30
corrosiuus mordicatiuus. Uulnera
31
et vlcera.) Corrodit carnem additam.
32
Membra capitis.) Ponitur in desiccatiuis
33
vlcerum auris et quando illud quod ex eo album est teritur et
34
sufflatur in aure delet surditatem antiquam. et ex eo
35
tangitur palatum cum melle propter apostemata gule et vue.
36
Membra expulsionis.) Quattuor anulusat eius sol-
37
uunt humorem grossum et soluunt aquam citrinam. et po〈-〉
38
nitur in exiccatiuis emorroydarum et exiturarum ani.
39
¶ De fistula pastoris. Capitulum .CCXLIX.
40
FIstula pastoris. Natura.) Calida est et sic〈-〉
41
ca et forsitan in principio secundi et dicitur quoniam re-
42
soluit augmentationem. Membra expulsionis.)
43
Expertus est Galienus quod succus eius frangit
44
lapidem in renibus: et dixerunt quidam quod confert vlceri〈-〉
45
bus intestinorum et pungitiuo dolori et infirmitati〈-〉
46
tibus matricis et facit prouocationem vtriusque. et
47
confert.[*]confert. corrupt for confert [redundant period] fixuris. Uenena.) Et aureus vnus aut
48
duo aurei in potu accepti conferunt ei qui bibit
49
leporem marinum et opium et reliqua.
50
¶ De frumento. Capitulum .CCL.
51
FRumentum. Electio.) Melius est
52
illud quod est medium inter duritiem et rari〈-〉
53
tatem: magnum pingue recens planum quod
54
est inter rubedinem et albedinem. Fru〈-〉
55
mentum vero nigrum est mali nutrimenti. Natura.)
56
Est calidum et temperatum in humiditate et siccitate: et
57
ipsius sauich declinat ad siccitatem. Operationes et
58
proprietates.) Triticum plurimi est nutrienti. Et fru-
1
mentum elixatum est tarde digestionis inflatiuum
2
verum eius nutrimentum quando digeritur est plurimum.
3
¶ Et adarmacha quidem est proxima amilo: sed
4
est calidior: et farina viscosa per naturam est non visco〈-〉
5
sa arte. Et neque est viscosum natura sicut viscosum
6
arte. ¶ Sauich preterea tritici est tarde descen-
7
sionis et plurimum inflatiuum: indigens dulcedine fa-
8
ciente ipsum descendere velociter: et ablutione cum
9
aqua calida. ita vt remoueatur inflatio eius: et hu-
10
mor sauich est paruus. Amilum vero est frigidum et hu-
11
midum viscosum. et frumentum est magis nutriti〈-〉
12
num[*]nutritinum corrupt for nutritiuum corporis omnibus granis. Decoratio.) Tri〈-〉
13
ticum mundificat faciem et eius farina et amilum pro-
14
prie cum croco est medicamen panni. Membra nutrimenti.)
15
Sauich tritici et ordei grauat. Membra expulsionis.)
16
Triticum crudum et etiam decoctum elixatum non molli〈-〉
17
tum. neque fractum neque coctum ita vt sit puls: et fra〈-〉
18
ctum etiam similiter quando comeditur generat vermes. Uenena.)
19
Triticum tritum puluerizatum super morsum canis
20
rabiosi est iuuatiuum.
21
¶ De fenugreco. Capitulum .CCLI.
22
FEnugrecum quid est. Notum est. Natura.)
23
Calidum est in fine primi siccum in primo.
24
Et non euacuatur ex humiditate extranea.
25
Operationes et proprietates.) Eius virtus est di-
26
gestiua lenitiua. et illud propter illud quod in ipso ag-
27
gregatur de caliditate cum viscositate: et ipsius visco〈-〉
28
sitas prohibet dominium nocumenti caliditatis eius: et
29
eius caliditas operatur cum facilitate. et eius humor est
30
malus licet non sit paucus. Decoratio.) Eius oleum
31
quod sit cum myrto confert capillis et vestigijs vlcerum
32
et confert sissuris[*]sissuris corrupt for fissuris frigoris per mucilaginositatem suam
33
proprie cum oleo rosaceo: et ingreditur in medicinis
34
panni: et facit colorem bonum: et alterat odorem oris
35
et facit fetere odorem corporis et sudoris. Apostemata
36
et bothor.) Resoluit apostemata flegmatica et dura: et eius
37
farina valet ad apostemata calida apparentia et occulta cum
38
non sunt inflammata: sed sunt declinantia ad duritiem
39
quandam: et lenit dubellet et maturat ea. Uulnera
40
et vlcera.) Confert cum oleo rosaceo adustioni ignis.
41
Membra capitis.) Mundat furfures ablutione ca〈-〉
42
pitis facta ex eo. facit soda capiti et proprie cum
43
comeditur cum muri quamuis sit cum almuri minus no〈-〉
44
ciuum stomaco. Membra oculi.) Decoratio fenugreci
45
sanat atarafa. Membra anhelitus et pectoris.) Clarificat
46
vocem et pulmoni tribuit aliquod nutrimentum et le-
47
nit pectus et guttur et sedat tussim et disniam et
48
proprie quando coquitur cum melle aut dactilis: aut ficu〈-〉
49
bus: et melius est: vt coniungatur cum dactilis carno〈-〉
50
sis et sumatur succus amborum: et misceatur cum melle
51
plurimo et super prunas temperate calefiat et assu-
52
matur ante cibum tempore longo. Membra nutrimen-
53
ti.) Cum nitro emplastrum factum ex eo confert spleni.
54
et eius decoctio cum aceto debilitati stomaci. et proprie
55
quod ex eo recens est: et eius electuarium facit nau〈-〉
56
seam. sed acetum et muri expellunt nocumentum
57
commixtionis eius. Membra expulsionis.) Fit
58
encatisma in decoctione eius ad apostemata matricis
1
et dolorem eius et coartationem ipsius: et eius de-
2
coctio cum aceto conuenit vlceribus intestinorum: et similiter
3
recens cum aceto quando comeditur fractum: et decoctio
4
eius cum aqua calida est bona tenasmoni et solutioni:
5
et eius oleum est bonum apostematibus ani et clysteriza-
6
tur etiam ad tenasmon et dolorem ventris pungitiuum
7
proprie cum almuri ante cibum: et non mouet ad ex-
8
pellendam fecem nisi propter suam acrimoniam et proprie
9
cum melle non plurimo vt non mordicet fortiter: et
10
eius decoctio cum melle facit descendere humi-
11
ditates grossas ab intestinis. et prouocat vrinam.
12
Et menstrua: et supponitur cum adipe anatis et con-
13
fert duritiei matricis. et facit generationem matricis fa〈-〉
14
cilem ei cuius generatio est difficilis propter desiccatio〈-〉
15
nem. et est bonum habentibus emorroydas. facit stercus
16
boni odori: et facit fetere vrinam et sudorem et
17
non est sicut lupini in difficultate sui exitus.
18
¶ De ferro. Capitulum .CCLII.
19
FErrum quid est. Est tres species seneburu-
20
cam: et lieremehen[*]lieremehen cf. Venice 1564: lieremehem et suludeth[*]suludeth cf. Venice 1564: fuludeth. Sene〈-〉
21
burucam ergo est alfuledh naturale et alfu-
22
ledh artificiale est purum ex lieremehen et scoria.
23
Seneburucam propinqua est scorie eris. Et ego quidem
24
scorie singulare faciam capitulum in capitulo de .S.
25
Operationes et proprietates.) Eius ziniar stipticum est
26
corrosiuum et est scoria[*]et est scoria corrupt for et scoria [double est in the sentence] ipsius est debilior ziniar
27
eius et ipsa est fortioris exiccationis omni scoria.
28
Decoratio.) Erugo eius supposita panaritio
29
cum vino est bona. Apostemata et bothor.) Erugo fer〈-〉
30
ri cum vino super herisipillam et bothor vtilis est.
31
Instrumenta iuncturarum.) Erugo eius cum vino super poda〈-〉
32
gram confert ei. Membra capitis.) Quando teritur cum
33
aceto forti et coquitur in ipsa est illud acetum me-
34
dicamem saniei antique currenti ex aure. Mem〈-〉
35
bra oculi.) Est bona asperitati palpebrarum et vn〈-〉
36
gule. Membra nutrimenti.) Uinum et aqua in quibus
37
extinguitur ferrum confert apostemati splenis et mollifi〈-〉
38
cationi stomaci et debilitati eius. Membra expulsionis.)
39
In eius scoria est virtus soluens aliqua: debilior
40
ea que est in scoria eris et eius erugo est stiptica:
41
quare supposita abscindit fluxum sanguinis ex ma-
42
trice: et eius erugo stiptica exiccat emorroydas:
43
et vinum in quo extinguitur ferrum retinet solutionem
44
antiquam et dissinteriam et confert mollifica-
45
tioni ani et in sensibilitati vrine et fluxui men-
46
struorum. confortat coitum.
47
¶ De faseolis. Capitulum .CCLIII.
48
FAseoli. Natura.) Rubei calidiores
49
sunt eorum. Filius Mesaugue et Ar〈-〉
50
saianis dixerunt quod sunt frigidi et sicci:
51
et apud me substantia eorum est sicca in
52
qua est humiditas superflua et ipsi ad caliditatem decli-
53
nant. sed rubei sunt calidiores. Operationes et proprietates.)
54
Sunt velocioris digestionis et egressionis quam mes
55
et non sunt minus nutritiui eis. Et dixerunt quod
56
sunt minoris inflationis et est in eo consideratio.
57
et verius est quod ipsi sunt magis inflatiui quam est
58
mes verum fabe sunt magis inflatiue eis: et hu-
1
mor faseolorum est humidus flegmaticus et faciunt
2
videre somnia mala. Membra anhelitus et pectoris.)
3
Sunt boni pectori et pulmoni. Membra nutri〈-〉
4
menti.) Generant humorem grossum: sed sinapis pro-
5
hibet nocumentum eorum. et similiter acetum cum sale et pi-
6
pere et origano: et vt bibatur super eos vinum passum
7
purum. et qui cum aceto sunt nutriti pauce sunt humi〈-〉
8
ditatis. Membra expulsionis.) Prouocant men〈-〉
9
strua proprie rubei et proprie cum oleo de nereiden.
10
¶ De fistula pastoris. Capitulum .CCLIIII.
11
FIstula pastoris. Operationes et proprie〈-〉
12
tates.) Uirtus eius est virtus abstersiua.
13
Apostemata et bothor.) Resoluit apostemata flu〈-〉
14
xa et bothor grauia in visceribus.
15
Membra expulsionis.) Confert lapidi renum et
16
frangit ipsum decoctio eius et radix ipsius confert vlce〈-〉
17
ribus intestinorum.
¶ De felle. Capitulum .CCLV.
18
FEl. Electio.) Fortiora fella quadrupe-
19
dum sunt fel vaccinum. deinde fel aduba
20
et vrsi: deinde caprinum post ouinum: et
21
magis incolume fellium auium est fel gal-
22
li et duragi et cubugi. Reliqua autem fella auium sunt
23
fortiora fellibus quadrupedum quando comparantur rapaces
24
earum cum pascentibus et venantes cum feris siluestri-
25
bus: et fel quidem forte valde viscosum est fel rapacium
26
et proprie magnorum. et de eis electum est illud cuius color
27
est citrinus naturaliter. Illud vero quod est vt ziniar et quod est
28
vt azul sunt mala: et similiter quod est pure rubeum.
29
¶ Debilius autem fellium est fel porcinum. et fel quidem
30
asabut et piscis qui nominatur scorpio et testudinis est
31
fortius fellibus quadrupedum. ¶ Inquit Diascorides strin-
32
gatur extremitas fellis et bulliat in aque secundum quantita〈-〉
33
tem quam homo tres eius feruores computet: deinde extra〈-〉
34
hatur et exiccetur in vmbra in qua non sit ros et reseruetur.
35
Natura.) Omnia calida sunt et sicca in quarto. Operationes
36
et proprietates.) Fel omne est calidum abstersiuum et di〈-〉
37
uersificatur secundum masculum et feminam: et secundum dispositionem
38
sitis et famis: et dispositionem saturitatis et dispositionem
39
quietis et exercitij. Decoratio.) Fel asini silue〈-〉
40
stris eradicat morum: et confert linitum super vestigia
41
apostematum et ponitur in emplastris herisipille et prohibet
42
ipsam. Uulnera et vlcera.) Quando fel miscetur cum
43
nitro et gumma pini et chimolea confert scabiei vl-
44
cerose. et fel vaccinum ponitur in emplastris conferenti-
45
bus vulneribus que sunt ab herisipilla et dolori-
46
bus vehementibus: et fel hyrcinum eradicat car-
47
nem malam et necessitas quidem vlcerum vt eis adhi-
48
beatur fel forte et debile diuersificatur secundum suas ho〈-〉
49
ras et secundum mundificationem et sordidationem eorum.
50
et fel quidem adib est bonum vulneribus neruosis.
51
et in tempore frigoris prohibet spasmum et alcuzez qui
52
timetur in similibus eorum. Membra iuncturarum.) Fel
53
hyrcinum super elephantiam et varices confert et similiter
54
fel asini siluestris proprie et fel adib prohibet spas-
55
mum et alcuzez qui sequuntur vuluera[*]vuluera corrupt for vulnera neruorum proprie
56
ex frigore. Membra capitis.) Fel hyrcinum et
57
taurinum conferunt vlceribus recentibus in aure.
58
Fel arachan[*]arachan cf. Venice 1564: aracham cum oleo distillatur in aurem grauei[*]grauei(?) corrupt for grauem:
1
et cum qua est surditas: et cum succo porri naba-
2
thi et ad tinnitum et ad grauitatem auditus. et fel bo-
3
uinum cum nitro et chimolea ad furfures valet cum
4
lauatur ipso caput. Et dictum est iam quod quando fel adib
5
lambendo sumitur prohibet epilepsiam: et fel testudinis
6
confert alcola fraudulento in oribus puerorum secundum quo-
7
dicitur. Et confert attractio odoris eius cum naribus
8
epileptico. ¶ Et omne quidem fel confert stricture nari〈-〉
9
um aperiendo valde opilationes que sunt in colato〈-〉
10
rio. Membra oculi.) Omne fel confert obscuritati
11
visus. Et fel quidem rapacium proprie siccum confert initio
12
aque et dilatationi pupille et neque conceditur vt admi-
13
nistretur nisi post mundificationem corporis et capi〈-〉
14
tis. Et fel magis conferens oculo ex quadrupedibus
15
quidem est fel gazel. et auium quidem fel alcubugi. et ex pi〈-〉
16
scibus fel asabut. et fel caprinum confert cecitati et
17
proprie montani. Membra. anhelitus et pectoris.) Ex felle bo-
18
uis linitur palatum cum melle ad prefocationem et similiter
19
ex felle testudinis. Membra expulsionis.) Fel
20
bouis vel tauri aperit orificia emorroydarum. et omne
21
quidem fel est solutiuum ita etiam quod fel porcinum. et quando[*]porcinum. et quando corrupt for porcinum quando [cf. Venice 1564] cum
22
eo linitur sumen et supponitur. et fel tauri cum melle
23
linitur ad vlcera que sunt in ano: et fit ex eo linimen〈-〉
24
tum ad dolorem matricis et testiculorum: et ponitur super
25
apostemata osei. Uenena.) Fel hyrci siluestris est ty-
26
riaca morsibus venenosis: et similiter fel tauri.
27
¶ De fuligine. Capitulum .CCLVI.
28
FUligo. Electio.) Melior est illa que est
29
leuioris ponderis et magis intense ni〈-〉
30
gredinis. Natura.) Omnis est calida exiccati〈-〉
31
ua nisi inda quoniam indi et Paulus numerant eam inter
32
infrigidantia. Operationes et proprietates.) Omnis est exic-
33
catiua. Apostemata et bothor.) Existimant quidam quod
34
inda ponitur super apostemata calida et confert eis. Uul〈-〉
35
nera et vlcera.) Illa que assumitur ex fumo li-
36
gni pini cum gumma et bdellio ponitur super adu〈-〉
37
stionem ignis et dimittitur donec cadat.
38
¶ De fistula. Capitulum .CCLVII.
39
FIstula quid est. Stipites albi pilosi
40
similes polio: sed sunt plus pilosi: immo sunt
41
toti quasi pili: et odor eius sicut odor
42
myrrhe. Natura.) Est calida declinans
43
ad aliquantulum aromaticitatis.
44
¶ De furfure. Capitulum .CCLVIII.
45
FUrfur. Natura.) Calidus est et siccus in
46
primo. Operationes et proprietates.) In ipso
47
est abstersio et lenificatio et mundifi-
48
catio plurima: et herbus quidem ipsius fi-
49
nem non consequitur et resoluit ventositates et flegma.
50
Apostemata et bothor.) Est bonus cum aceto forti in initio
51
apostematis calidi: et madefit cum vino: et fit ex eo emplastrum
52
ad apostema quod est in mammilla calidum et rarificat materiam
53
apostematis et flegmatis et ventositatis. Uulnera et vl〈-〉
54
cera.) Cum aceto forti ponitur super vlcerationem sca〈-〉
55
biei facto emplastro ex eo calido. Membra anhelitus et pectoris.)
56
Lenit pectus sua abstersione et proprie sorbitio
57
aqueitatis eius cum zuccaro et oleo amigdalino et in-
58
funditur cum vino et confert apostematibus mammille.
1
Membra expulsionis.) Mouet intestina ad expellen-
2
dum quod in eis est: et eius sorbitio cum sorbetur le〈-〉
3
nit ventrem. Uenena.) Confert puncture scor〈-〉
4
pionis et serpentis more emplastri superpositus.
5
¶ De folio. Capitulum .CCLIX.
6
FOlium quid est. Est proximum virtuti spi-
7
ce. est tamen leuius et eius folia et rami
8
sunt sicut sehesabram et habet florem frangi-
9
bilem quod nascitur in terra indie: et sunt
10
ei aque infuse in terris lacualibus et erigitur su-
11
per faciem aque sicut planta que nominatur lenticula aque
12
absque suspensione radicis et quandoque ligatur in lo〈-〉
13
co cum filo et exiccatur: et fortasse existimauerunt
14
quidam quod est folia nereidem inde propter similitudi〈-〉
15
nem quam cum ea habet in virtute sua. oleum vero eius
16
virtutem habet olei alachuen[*]alachuen cf. Venice 1564: alacuhen et olei de croco: sed est
17
fortius. Electio.) Melius est recens ad albedi〈-〉
18
nem declinans quod non frangitur in minima: et est eius
19
odor manifestus vt nereiden odor et non est li-
20
mosum neque salitum neque mollificatum. Natura.)
21
Calidum est et siccum in secundo. Operationes et proprietates.)
22
Quando in pannis spargitur conseruat eos a tineis.
23
Decoratio.). Odorem oris efficit bonum retentum sub
24
lingua. Apostemata et bothor.) Decoquitur in aqua rosacea et fit
25
ex eo emplastrum super apostema calidum post contritionem
26
et est medicamen bonum apostematibus oculi calidis.
27
Membra nutrimenti.) Est magis conferens stomaco et epati quam
28
nereiden. Membra expulsionis.). Ipsum vehemen〈-〉
29
tius prouocat vrinam quam nereiden. Permu-
30
tatio. Loco eius ponitur pondus ipsius de ma〈-〉
31
ce aut etiam spica.
32
¶ De falamamiski. Capitulum .CCLX.
33
FAlamamiski quid est. Dicitur quod fala-
34
mamiski est ozinium gariofilatum: nam
35
ipsum est odoris similis gariofilo et est ma〈-〉
36
gis temperatum quam maiorana et sisim-
37
brium et minus siccum. Membra capitis.) Aperit opi〈-〉
38
lationes accidentes in cerebro et ambabus nari-
39
bus comestum et odoratum. Membra anheli-
40
tus et pectoris.) Confert tremori cordis accidenti ex
41
flegmate et melancolia in corde comestum. Mem-
42
bra expulsionis.) Est bonum emorroydibus.
43
¶ De fu. Capitulum .CCLXI.
44
FU quid est. Folia eius sunt sicut fo-
45
lia apij magna habentis folia et stipi〈-〉
46
tes: et eius crus est vnius cubiti aut
47
parum plus: planum tenerum cuius su〈-〉
48
premum est grossum proximum grossitudini digiti
49
purpureum habens nodos et habet florem sicut nar-
50
ciscus: aut maiorem narcisco. et in albo ipsius est
51
quasi purpureum: et inferius in radice sua emittit ra〈-〉
52
mos. Et in radice sua est aromaticus odor et
53
virtus eius est similis spice in rebus plurimis. Natura.)
54
Uirtus radicis eius est aromatica: et virtus eius
55
est similis spice calefaciens. Membra anhelitus
56
et pectoris.) Confert dolori lateris. .)
57
Prouocat vrinam si bibatur sicca: et eius decoctio
58
prouocat menstrua. Et eius prouocatio maior est
1
prouocatione spice inde et romane. et est sicut
2
almentasina in illo.
3
¶ De fufel. Capitulum .CCLXII.
4
FUfel quid est. Uirtus eius est propinqua
5
virtuti sandali. Operationes et pro〈-〉
6
prietates.) Est infrigidatiuum cum virtute
7
stiptica. Apostemata et bothor.) Est bonum
8
apostematibus calidis grossis. Membra oculi.) Est
9
conueniens ei qui habet inflationem in oculo suo.
10
¶ De fangenkest. Capitulum .CCLXIII.
11
FAngenkest quid est. Dictum est de
12
eo in capitulo de be.
13
¶ De fael. Capitulum .CCLXIIII.
14
FAel quid est. Est fructus super quem est cor〈-〉
15
tex similis in colore corticibus auella-
16
narum. et figura eius est sicut fistici.
17
et intra ipsum est granum pingue simile gra〈-〉
18
no pini quod nominatur granum regum eius color est in〈-〉
19
ter album et nigrum et citrinum. Et est illud quod admi〈-〉
20
nistratur et asportatur de terra indie. et albel et al〈-〉
21
fel omnes calidi sunt et conferunt mollificationi neruo〈-〉
22
rum et ventositatibus emorroydarum et sanat eas.
23
et est medicina inda nota cuius virtus est sicut
24
virtus mandragore et pomorum eius. Membra
25
capitis.) Si fiat emplastrum ex ea confert soda.
26
¶ De fal. Capitulum .CCLXV.
27
FAl. Natura.) Calidus est in secun〈-〉
28
do. et siccus.
29
¶ De fagara. Capitulum .CCLXVI.
30
FAgara quid est. Granum simile ciceri habens
31
granum sicut mahaleb: et in concauitate
32
eius est granum nigrum sicut scehedeni〈-〉
33
gi et asportatur de assekelati. Natura.) Ca〈-〉
34
lidum est et siccum in tertio. Operationes et proprietates.) In eis
35
est resolutio et stipticitas. Membra nutrimenti.) Ponitur
36
in medicinis rectificantibus stomacum et epar frigida et ex〈-〉
37
pellit in eis malitiam digestionis frigidam. Membra expulsionis.)
38
Confert solutioni frigide et constringit ventrem.
39
¶ De fulfulminue. Capitulum .CCLXVII.
40
FUlfuminue quid est. Est radix pipe〈-〉
41
ris. Operationes et proprietates.)
42
Dicitur quod proprietas eius est con-
43
ferre doloribus frigidis vt spasmo
44
valde. Instrumenta iuncturarum.) Confert
45
podagre. Membra expulsionis.) Et ei proprietas vt
46
iuuamen afferat colice et ventositatibus frigidis.
47
¶ De fesurigo. Capitulum .CCLXVIII.
48
Esurigum[*]Esurigum corrupt for FEsurigum [initial is missing]. Operationes et pro〈-〉
49
prietates.) Est vehementioris exic〈-〉
50
cationis quam alcolcotar: cum hoc quod
51
est minoris mordicationis et est sub〈-〉
52
tilius. Uulnera et vlcera.) Remouet scabiem.
53
¶ De fesire. Capitulum .CCLXIX.
54
FEsire quid est. Est alhazarasen et est
55
vitis alba. Natura.) Est calida et
56
sicca in tertio. Operationes et pro-
57
prietates.) Est acris mordicatiua
58
abstergit et exiccat et subtiliat et calefacit tempe〈-〉
1
rate. Decoratio.) Radix eius cum herbo
2
et fenugreco abstergit pannum et vestigia nigra
3
remanentia post vlcera: et similiter quando coquitur
4
cum oleo donec dissoluatur et auferat occulta〈-〉
5
tionem sanguinis ab oculo. Apostemata et
6
bothor.) Eius radix abscindit verrucas et bo〈-〉
7
thor leuia: et cum vino sedat panaritium et re-
8
soluit apostemata dura disrumpit aldubellet:
9
et si vnaquaque et triginta dierum bibantur ex ea
10
tres anulusat cum aceto resoluit apostemata
11
splenis et emplastrum factum de ea cum ficubus
12
etiam est conueniens spleni et sedat panaritium
13
quando ex ea fit emplastrum cum vino. Uulnera et
14
vlcera.) Ex radice eius fit emplastrum cum sale super
15
vlcera mala et ponitur in emplastris corrosiuis car〈-〉
16
nis: et ex fructu eius delinitur scabies vlcerosa. et
17
non vlcerosa. Instrumenta iuncturarum.) Emplastrum factum ex ra〈-〉
18
dice eius cum vino extrahit ossa. et bibitur de
19
ea quaque die aureus .I. ad paralysim: et iad[*]iad corrupt for ad attritio〈-〉
20
nem lacertorum valet linita et bibita. Membra
21
capitis.) Bibitur de ea omni die aureus et con-
22
fert epilepsie et vertigini: et facit quandoque in ra〈-〉
23
tione accidere permixtionem. Membra an〈-〉
24
helitus et pectoris.) Quandoque assumitur de
25
ea cum melle deglutienda ad prefocatos et ad
26
corruptionem anhelitus et ad tussim et ad do-
27
lorem lateris: et quando bibitur succus eius cum
28
frumento decocto facit exuberare lac. Mem〈-〉
29
bra nutrimenti.) Inquit Galienus comestio ex-
30
tremitatum eius in primis cum eleuatur con-
31
fert stomaco cum sua stipticitate: et gustus eius
32
est inter paucam amaritudinem et acredinem.
33
Membra expulsionis.) Cor huius plante in
34
primis quando eleuatur comeditur et prouocat vri〈-〉
35
nam et soluit ventrem: et de radice eius aureus in〈-〉
36
terficit fetum. Cum ergo supponitur extrahit
37
fetum et mundificat matricem sedendo in de-
38
coctione eius: et succus eius solutione educit
39
flegma: et est ex medicinis bonis spleni. Ue-
40
nena.) De radice eius aureus .I. confert morsui
41
vipere. et similiter puncture omnium vermium
42
venenosorum. Permutatio.) Loco eius
43
ponitur pondus ipsius de durungi et due ter-
44
tie ponderis ipsius de macis.
45
¶ De fesiresin. Capitulum .CCLXX.
46
FEsiresin quid est. Est de genere alfe-
47
sire habens folia: sicut volubilis ma〈-〉
48
ior et radix eius est nigra exterius et
49
citrina interius. Operationes et
50
proprietates.) Est similis alfesire in operatio〈-〉
51
nibus suis: sed est debilioris resolutionis pa-
52
rumper. Instrumenta iuncturarum.) Con〈-〉
53
fert paralysi etiam. Membra capitis.) Cor
54
eius in primis cum eleuatur comeditur et con〈-〉
55
fert epilepsie. Membra anhelitus et pecto-
56
ris.) Mundificat pectus. Membra expul-
57
sionis.) Cor alfesiresin si comeditur cum ele〈-〉
58
uatur prouocat vrinam.
1
¶ De fagama. Capitulum .CCLXXI.
2
FAgama dictum est in capitulo ha.
3
¶ De feluzeharagi. Capitulum .CCLXXII.
4
FEluzeharagi quid est. Est arbor licij
5
que habet fructum sicut piper. et litium quandoque
6
sumitur ex eo et quandoque sumitur ex adere-
7
sceh. et arabicum est species altera. et vir〈-〉
8
tus alfesuzeharagi[*]alfesuzeharagi corrupt for alfeluzeharagi [resp. alfeluzaharagi] propinqua est virtuti licij quod
9
ex ea fit sed est debilior parum. Decoratio.) Con〈-〉
10
fortat capillos linitum. Membra nutrimen〈-〉
11
ti.) Decoquuntur rami eius cum aceto et bibitur
12
ad splenem: et confert vltime. et similiter icteri-
13
cie. Membra expulsionis.) Decoctio ra-
14
morum eius prouocat menstrua et similiter ipsa
15
et si de fructu eius bibatur pondus matulem sol〈-〉
16
uendo educit humorem flegmaticum plurimum.
17
¶ De fath. Capitulum .CCLXXIII.
18
FAth quid est. Est medicina turchia.
19
Uenena.) Est bona ad potum iusquia-
20
mi: et puncturam vermium venenoso〈-〉
21
rum data in potu cum aqua frigida
22
et similiter nuci methel confert. et omnibus venenis.
23
¶ De farfag. Capitulum .CCLXXIIII.
24
FArfag quid est. Est portulaca.
25
¶ De fungis. Capitulum .CCLXXV.
26
FUngi. Electio.) Melior species est no〈-〉
27
ta que nominatur alchalahie. neminem
28
enim interficit: sed aduenit ex ea co-
29
lerica passio: et illi quidem qui sunt
30
sicci minus sunt mali. Natura.) Frigidi sunt in fine ter〈-〉
31
tij: humidi in principio eius. Operationes et proprietates.) Generant
32
humorem grossum malum. Eorum autem rectificatio est
33
vt elixentur et ponantur cum eis pira humida et sicca:
34
et ozimum montanum et bibatur super ipsos vinum pu〈-〉
35
rum. Membra capitis.) Generant stuporem et apo-
36
plexiam. Membra anhelitus et pectoris.) Accidit ex illis
37
qui non interficiunt prefocatio. et proprie ex inter-
38
ficientibus. Membra nutrimenti.) Accidit ex illis qui
39
non interficiunt colerica passio quando multiplicantur:
40
et sunt difficilis digestionis et multi nutrimenti: et
41
accidit ex mortiferis sincopis et sudor frigidus. Mem〈-〉
42
bra expulsionis.) Faciunt possidere difficultatem vrine.
43
Uenena.) De eis sunt qui sunt mortiferi et sunt il〈-〉
44
li qui nascuntur in vicinitate ferri eruginosi et re〈-〉
45
rum putridarum aliarum: aut in propinquitate mansio-
46
nis reptilium venenosorum: aut apud aliquam arborum
47
quarum proprium est: vt corrumpant fungos qui apud
48
eas nascuntur sicut oliue. Et de signis quidem eorum
49
est quod super eas humiditas est viscosa putrefactiua
50
et cito aduenit eis alteratio et putrefactio: et pro-
51
uenit ex ipsis constrictio anhelitus et sincopis
52
et cura eorum est cum incisiuis vt oxymelle cum ca-
53
lamento: et quandoque interficiunt statim.
54
¶ De fistico. Capitulum .CCLXXVI.
55
FIsticum. Natura.) Dictur quod est ve〈-〉
56
hementioris caliditatis quam nux et
57
amigdala. et est calidum in fine secundi: et
58
est in ipso humiditas et existimauerunt quidam
1
quod est frigidum: sed errauerunt. Operationes et pro〈-〉
2
prietates.) Aperit opilationes epatis propter suam
3
amaritudinem et aromaticam virtutem sui et in
4
ipso est ponticitas: et nutrimentum eius est parum
5
valde. Membra nutrimenti.) Est bonum stomaco proprie
6
ascemium simile grano pini propter illud quod est in ipso
7
de amaritudine cum punticitate: et aperit opila-
8
tiones epatis propter amaritudinem et aromaticitatem
9
suam cum punticitate[*]punticitate i.e. puncticitate: et mundificat ipsum proprie et
10
aperit meatus nutrimenti et oleum eius confert dolo〈-〉
11
ri epatis euenienti ex humiditate grossa. ¶ In-
12
quit quidam. Non inueni ipsum faciens in stomaco no-
13
cumentum multum: neque iuuamentum. Ego autem di-
14
co. immo prohibet nauseam et subuersionem stomaci et con-
15
fortat os eius. Membra expulsionis.) Non lenit ventrem
16
neque constringit. Uenena.) Confert morsui vermium
17
venenosorum proprie decoctum cum vino forti.
18
¶ De fesefisis. Capitulum .CCLXXVII.
19
FEsefisis quid est. Est animal sicut alcorat
20
notum in scemi existens in lectis: et videtur sit[*]sit corrupt for quod sit
21
illud quod dicitur apud nos igil. Membra
22
capitis.) Qando bibitur cum aceto aut cum
23
vino extrahit sanguisugam ex gutture. Membra
24
expulsionis.) Quando odoratur valet prefocationi matricis. et
25
facit parere: et cum teritur et ponitur in foramine vir〈-〉
26
ge sanat difficultatem vrine. Febres.) Quando de
27
eis assumuntur .VII. numero et ponuntur in faba et
28
deglutiuntur antequam inuadat febris quartana con〈-〉
29
ferunt. Uenena.) Quando deglutiuntur absque faba
30
valent ad puncturam vermium venenosorum.
31
¶ De facaileso. Capitulum .CCLXXVIII.
32
FAcailesus quid est. Dicitur quod est species bu〈-〉
33
chormarien: et est genus hartanite.
34
Operationes et proprietates.) Uirtus eius est
35
mundificatiua cum abstersione et inci-
36
sione: et est calefactiuum resolutiuum: et est sudorem fa-
37
ciens valde: quando bibitur eius radix et vigoratur. De〈-〉
38
coratio.) Si bibantur de eo tres aurei non pertranse-
39
untes illud cum vino aut mellicrato permixto aqua
40
sanat icteritiam: et oportet tunc vt iaceat et cooperiatur
41
pannis pluribus vt sudet vehementer et sit sudor
42
coloris colere: et eius radix mundificat cutem et de-
43
let pannum et confert eius decoctio scissure accidenti
44
ex frigore: et similiter oleum quod calefit in eius radi-
45
ce tepefactum super cinerem calidum. Apostemata et bothor.)
46
Radix eius delet bothor. et succus eius resol-
47
uit durities et apostemata splenis et scrofulas et vul-
48
nera recentia: aut siccus et aufertur sahafati etiam.
49
Uulnera et vlcera.) Quando permiscetur radix eius cum
50
aceto aut melle aut sola et administratur sanat.
51
Uulnera[*]sanat.Uulnera corrupt for sanat uulnera antequam antiqueatur[*]antiqueatur corrupt for antiqueantur. et quando effunditur deco〈-〉
52
ctio eius super caput est conueniens vlceribus que
53
sunt in ipso. Instrumenta iuncturarum.) Confert torsioni
54
neruorum et podagre: et totum illud operatur superposi-
55
tum vt emplastrum. Membra capitis.) Quando
56
permiscetur cum vino inebriat magnifice. et
57
quandoque fit ex aqua eius caputpurgium ad caput confor-
58
tandum: et quando effunditur decoctio eius super ca-
1
put est conueniens vlceribus que sunt in ipso
2
et sedat soda frigidam. Membra oculi.) Aqua
3
eius cum melle est conueniens aque accidenti
4
in oculo et debilitati visus. et similiter caput-
5
purgium ex ea factum. Membra anhelitus et
6
pectoris.) Sunt quidam hominum qui in potu dant
7
radicem.[*]radicem. corrupt for radicem [redundant period] eius patientibus asma. Membra nu〈-〉
8
trimenti.) Fit emplastrum ex eo spleni cum aceto.
9
Membra expulsionis.) Quando bibitur cum hy-
10
dromelle soluendo educit flegma aquosum et
11
prouocat menstrua bibitum et suppositum: et exi〈-〉
12
stimauerunt quidam quod ambulatio per ipsum facit
13
abortum et quando ligatur in collo aut in adiutorio
14
prohibet impregnationem. et supponitur cum lana
15
vt soluat ventrem. et similiter quando liniuntur ex eo sumen
16
et mirach et ilia lenit ventrem. et eijcit fetum: et
17
interficit fetum fortiter. et eius succus est fortior
18
in hoc. et si misceatur eius aqua cum aceto et li〈-〉
19
niatur super anum extra egredientem reducit
20
ipsum ad interiora. et succus est: aperit orificia ve〈-〉
21
narum que sunt in ipso ano. et radix eius prouo〈-〉
22
cat menstrua bibita et supposita: et si de radice
23
eius bibantur .ʒ.V. cum melle soluunt fortiter.
24
Sitque potio eius vsque ad .IIII. aureos. Uenena.)
25
Bibitur cum vino ad medicinas mortiferas: et
26
venena proprie ad lepus marinum.
27
¶ De fuca. Capitulum .CCLXXIX.
28
FUca. Electio.) conuenientius est illud
29
quod sit de pane adarmachino et menta
30
et apio: non enim est sicut illud quod fit de
31
pane cocto et sicut illud quod fit de mas〈-〉
32
sa azima. Operationes et proprietates.) Alfuca ge〈-〉
33
nerat humorem malum et est mali nutrimenti: et no〈-〉
34
cumentum eius membris animalis est ita quod si in ip〈-〉
35
so infunditur os elephantis lenit ipsum et fit facile
36
operari in ipsa. et illud quod fit ex pane adaramache et
37
apio et menta est boni chimi et est conueniens ca-
38
lefactis. Instrumenta iuncturarum.) Nocet neruis valde.
39
Membra capitis.) Nocet velamini cerebri.
40
Membra nutrimenti.) Illud quod factum est ex adarma〈-〉
41
cha est bonum stomaco calido. Membra expulsionis.) Factum
42
cum ordeo prouocat vrinam et nocet renibus et vesice.
43
¶ De fasuricon. Capitulum .CCLXXX.
44
FAsuricon quid est. Est medicamen ad
45
scabiem factum ex merdasengi et duplo
46
ipsius de calcadis tritis cum aceto ve〈-〉
47
hementer forti: et ponitur in vase nouo
48
linito ex luto et sepelitur in fimo .XL. die. in tempore estiuo.
49
¶ De feniculo. Capitulum .CCLXXXI.
50
FEniculum et est persice baraline quid
51
est. Illius virtus cuius semen similatur
52
semini coriandri est propinqua silue-
53
stris: sed est debilius: verumtamen est sor-
54
tius[*]sor-tius corrupt for fortius siluestri magno. Natura.) Siluestre est ve〈-〉
55
hementioris caliditatis et siccitatis: et est digni〈-〉
56
us tertio. Hortulani autem caliditas est in secundo.
57
Operationes et proprietates.) Aperit opilationes.
58
Membra oculi.) Acuit visum et proprie gumma
1
eius et confert in initio aque et apud ipsius de〈-〉
2
scensum. et democritus quidem existimauit quod ve〈-〉
3
nenosi vermes pascunt feniculi recentis semen
4
vt eorum visus confortetur et vipere et serpentes fri〈-〉
5
cant oculos suos cum egrediuntur de cauernis
6
suis post hyemen super ipsum vt illuminentur ocu〈-〉
7
li. Membra anhelitus et pectoris.) Quod humi〈-〉
8
dum lac exuberare facit et proprie hortalanum[*]hortalanum corrupt for hortulanum.
9
Membra nutrimenti.) Quando bibitur cum aqua frigida
10
confert nausee et inflationi stomaci: et eius digestio est
11
tarda. et eius nutrimentum est malum. Membra ex〈-〉
12
pulsionis.) Prouocat vrinam et menstrua et sil-
13
uestre proprie frangit lapidem: et in terreno qui〈-〉
14
dem et fluuiali est iuuamentum ad renes et vesicam
15
et confert proprie illud quod est siluestre distillationi
16
vrine et mundificat fetas et quando comeditur eius ra〈-〉
17
dix cum semine suo stringit. Febres.) Confert
18
febribus antiquis et datur in potu cum aqua frigida
19
et confert nausee in febribus et inflationi stomaci ex eis.
20
Uenena.) Confert eius decoctio cum vino morsui
21
vermium venenosorum: et cum aqua teritur eius radix et
22
ponitur super morsum canis rabiosi et confert.
23
¶ De fumo terre. Capitulum .CCLXXXII.
24
FUmus terre. Electio.) Melior est
25
ille qui est viridis recens acutus ama〈-〉
26
rus. Natura.) Dicitur quod est frigidus in pri〈-〉
27
mo siccus in secundo. Operationes et pro〈-〉
28
prietates.) Purificat sanguinem et aperit: et in ip〈-〉
29
so est frigus propter illud quod in ipso est de sapore sti〈-〉
30
pticitatis: et calor propter illud quod in ipso est de sapo〈-〉
31
re amaritudinis: sed quasi frigus eius est for-
32
tius. Uulnera et vlcera.) Bibitur ad pruritum et
33
scabiem. Membra capitis.) Stringit linguam.
34
Membra nutrimenti.) Confortat stomacum et aperit
35
opilationes epatis. Membra expulsionis.) Le〈-〉
36
nit naturam et prouocat vrinam: et potio eius sit a pon〈-〉
37
dere .ʒ.X. vsque ad libram .ß. et vsque ad duas tertias li〈-〉
38
bre cum zuccaro: et de eo qui succus est cum me-
39
dicinis in decoctione vsque ad .ʒ.X. et de trito si-
40
cut est a tribus vsque ad .VII. Permutatio.) In sca-
41
bie et febribus antiquis quantum est medium pon-
42
deris ipsius de sene de mecha.
43
¶ De ficubus. Capitulum .CCLXXXIII.
44
FIcus quid est. Ficus in seipsa naturam habet:
45
et folijs et lacti eius inest virtus lacti〈-〉
46
cinij: et cum non reperiuntur folia eius rami
47
eius que siluestris est decoquuntur confracti
48
et contriti: et assumitur eorum aqua: et de ea accipitur suc〈-〉
49
cus sicut accipitur in reliquis herbis et gumme[*]gumme cf. Venice 1564: geminę quidem
50
ficus nulli similes existunt in operationibus suis. Electio.)
51
Melior est alba: deinde rubea: deinde nigra. et que
52
vehementer matura est: est melior et proxima ad
53
hoc vt non noceat. Et sicca quidem in suis operationi〈-〉
54
bus est laudabilis. verumtamen sanguis ex ea generatus
55
non est bonus: et propter hoc facit pediculos: verum
56
si sit cum nuce: tunc eius chimus fit bonus. et
57
post nucem cum amigdala et leuior omnibus est
58
alba. Natura.) Illaque est humida est calida
1
parumper: et que est humida plurime est aqueitatis
2
et parum est medicinalis. Que vero immatura est: est
3
abstersiua ad frigiditatem aliquantulum declinans nisi
4
lac eius et que est sicca est calida in primo et in fine ip〈-〉
5
sius et est subtilis. Operationes et proprietates.) Que est sicca et
6
proprie acris fortis est abstersionis maturatiua
7
resolutiua et carnosa est plurime maturationis: et
8
in ipsa sunt glutinato[*]glutinato corrupt for glutinatio et incisio et subtiliatio: et
9
siluestris est acutior et fortior in hoc. et ficus qui〈-〉
10
dem nutribilior est reliquis fructibus: et que vehe-
11
mentis est maturationis propinqua est ad hoc vt non no〈-〉
12
ceat et in ipsa est inflatio. ¶ Et quandoque egreditur que
13
acris est et sicca de abstersione ad vlcerationem: et
14
adeo vt sicca et folia eius cum decoquuntur cum ra-
15
dice almezerion nigri fit cura scabiei animalium et
16
succus foliorum eius vehementis est calefactionis et
17
abstersionis. ¶ Et in ipsa quidem est lenificatio vltima
18
et expellit superfluitates ad cutem et facit sudare: et
19
in eius acceptione est sedatio caliditatis: et similiter secundum quod
20
ego existimo sicca etiam expellit ad exteriora et facit
21
sudare. ¶ Et lac quidem eius coagulat liquefactionem san〈-〉
22
guinis et lactis et liquefacit congelatum. ¶ Et illa qui-
23
dem que humida est velocis est nutrimenti et penetra〈-〉
24
tionis in stomaco et corpore toto. ¶ Nutrimentum vero
25
ficus licet non existat in arbore nutrimenti carnis et
26
granorum. est tamen vehementioris roboris quam nutri-
27
mentum omnium fructuum. Et virtus ramorum ficus
28
antequam frondescant propinqua est virtuti lacti eius.
29
¶ Et aqua quidem cineris ligni eius iterata in potu datur
30
ad coagulationem lactis in ventre et aqua cineris li-
31
gni quercus propinqua est ei in intentione. Uinum vero fi-
32
cus est subtile mali humoris: et ramis quidem fici inest
33
tantum subtiliationis quod quando caro coquitur cum eis dissol〈-〉
34
uitur: et in iumeiz quidem est virtus attractiua ex profundo
35
corporis et resoluendi illud quod attractum est. Decoratio.)
36
Illa que est immatura linitur et fit ex ea emplastrum super
37
hailem et verucas et species ipsarum: et morpheam: et similiter
38
folia eius. Et acceptio eius rectificat colorem
39
corruptum causa egritudinum et apostematum calidorum mollium:
40
et maturat carbunculos et proprie cum ireos et nitro
41
aut calce. ¶ Et cum cortice granati ponitur super pa〈-〉
42
naritium. et lac quidem aliumeiz confert apostematibus diffi-
43
cilis resolutionis et scrofulis et lacertis. et similiter deco〈-〉
44
ctis aliumeiz: et confert moro et proprie aliumeiz.
45
¶ Et succus foliorum eius abscindit vestigia al-
46
gaussen[*]al-gaussen corrupt for alguassen [(cf. Venice 1564) resp. alguasen] et cum cerato ponitur super fissuram frigoris
47
et similiter lac eius in omnibus illis: et est impinguatiua.
48
Eius tamen impinguatio facile resoluitur et est faci〈-〉
49
ens pediculos. et illud quidem contingit ab ea propter cor〈-〉
50
ruptionem humoris eius. et dicitur quod ipsa est velocis ex〈-〉
51
pulsionis ad exteriora. et est conuenientis humoris animali〈-〉
52
bus. Apostemata et bothor.) Fit ex ea emplastrum apostemati〈-〉
53
bus duris et herisipille decocta cum farina ordei.
54
Et que immatura est ponitur super morpheam. Et ip〈-〉
55
sa maturat carbunculos et facit accidere que hu〈-〉
56
mida est alhasaf quando administratur. et confert eius
57
decoctio apostematibus gutturis et apostematibus radicum
58
aurium gargarizata ad illud cum cortice grana-
1
ti et panaritio cum penitho. ¶ Et sicca quidem
2
nocet apostematibus epatis et splenis propter suam dul-
3
cedinem. et quando apostema est durum non nocet neque con-
4
fert. verumtamen si coniungatur cum subtiliatiuis et resol〈-〉
5
uentibus confert valde. Et aliumeiz quidem vehe〈-〉
6
menter resoluit apostemata difficilia. Uulnera et vl〈-〉
7
cera.) Succus foliorum eius exulcerat. et linitur
8
decoctio eius cum spuma sinapis super scabiem: et
9
folia eius conferunt impetigini. et folia eius po-
10
nuntur super essere. et super vlcera grossarum hu〈-〉
11
miditatum. Et aque quidem in qua iteratur cinis ligni
12
eius est corrosiua mundificatiua vlcerum pu-
13
tridorum antiquorum. et si administretur cum cortice gra-
14
nati sanat panaritium. et cum calcanto valet ad vl-
15
cera crurium fraudulenta. et lac aliumeiz facit
16
adherere vulnera. Instrumenta iuncturarum.) Po〈-〉
17
nuntur cum immaturo ex eis et folijs folia papa〈-〉
18
ueris: et ponuntur super cortices ossium et aqua ci〈-〉
19
neris ligni eius iterata effunditur super neruos
20
dolorosos. et quandoque datur de ea in potu quantitas
21
vnius .℥. et .ß. Membra capitis.) Confert que humi-
22
da est: et que sicca epilepsie. et distillatur eius deco-
23
ctio cum spuma sinapis in durum[*]durum corrupt for aurem [cf. Venice 1564] in qua est tinnitus. et con〈-〉
24
ferunt lac eius et succus ramorum ipsius antequam
25
frondescant cum ponuntur in dente coroso: et con〈-〉
26
fert eius administratio super apostemata que sunt sub
27
aure quando fit ex ea emplastrum: et illa que est immatura sa-
28
nat vlcera capitis puluerizata. Membra ocu-
29
li.) Lac eius cum melle confert panno humido et ince〈-〉
30
ptioni aque descendentis et grossitudini palpebrarum
31
et scabiei cum folijs eius fricatur asperitas palpebrarum et
32
scabies earum. Membra anhelitus et pectoris.) Confert que humida
33
est et que sicca asperitatis gutturis. et est conueniens
34
pectori et canne pulmonis. et vinum ficus prouo〈-〉
35
cat menstrua et vrinam et similiter vinum eius
36
confert tussi antique et doloribus pectoris: et
37
confert apostematibus canne pulmonis. Mem〈-〉
38
bra nutrimenti.) Aperit opilationes epatis et
39
splenis. Inquit Galienus. Que humida est mala
40
est stomaco que sicca est non est mala. Et quando co〈-〉
41
meditur cum almuri mundificat superfluitates
42
stomachi: et est ex eis que intersecant sitim que
43
est ex flegmate salso: et excitat sitim que est ex
44
hydropisi proprie cum absinthio. et similiter bi〈-〉
45
bere vinum eius confert stomaco et incidit appetitum
46
cibi. Et ficus quidem est velocis descensionis et velocis
47
penetrationis propter suam abstersionem. et sicca nocet
48
epati et spleni apostematis propter suam dulcedinem: sed si
49
apostema est durum non nocet neque iuuat: et adminstra〈-〉
50
tio ipsius cum ieiunium adest est mirabilis iuua〈-〉
51
menti in aperiendo vias cibi et proprie cum nuce et
52
amigdala. cum tamen eius nutrimentum cum nuce fit
53
plusquam cum amigdala. Si autem comedatur
54
cum ingrossatiuis fit tunc nocumentum eius ma〈-〉
55
ximum. ¶ Et aliumeiz est mala stomaco parui nutri-
56
menti: sed est conferens duritiei in splene facto
57
emplastro ex ea cum ammoniaco. et omnes quidem species fi〈-〉
58
cus sunt inconuenientes cursui materierum ad
1
stomacum. Membra expulsionis.) Confert renibus et vesice
2
que humida est et que sicca. et iuuat ad toleran〈-〉
3
dum retentionem vrine: et non est conueniens cursui
4
materierum ad intestina: et succus foliorum eius ape〈-〉
5
rit orificia venarum ani: et que humida est lenit
6
et soluit parumper: et proprie quando assumitur de ea
7
cum amigdala contrita: et similiter duritiei matricis: et si〈-〉
8
militer si misceatur cum nitro et cartamo et assuma〈-〉
9
tur ante cibum. et supponitur lac eius cum vitello oui:
10
et mundificat matricem: et prouocat menstrua. et
11
sit ex ea emplastrum ad matrices cum fenugreco: et
12
in clysteri ad dolorem ventris pungitiuum po〈-〉
13
nitur cum rutha. et ficus quidem et proprie lac ipsi〈-〉
14
us trahit a renibus arenam quando administratur cum
15
aqua casei: et quando assumitur cum lacte eius distil-
16
lata super lac motum cum ramo eius parumper erit
17
fortior in soluendo ventrem: et in mundificando re〈-〉
18
nes: et datur in potu de aqua cineris ligni eius ite-
19
rata ei qui habet solutionem et dissinteriam .℥.I.ß. et cli〈-〉
20
sterizatur ex ea. et in vtrisque dispositionibus miscetur
21
cum oleo: vinum autem ficus prouocat et lenit: et est propter
22
suam abstersionem velocis descensionis ex ventre
23
et velocis penetrationis. Uenena.) Lac eius con〈-〉
24
fert puncture scorpionis inunctum: et similiter rutele: et
25
similiter ponitur illa que est immatura aut folia re〈-〉
26
centia super morsum canis rabiosi et confert: et fit ex
27
ea emplastrum cum herbo super morsum mustelle et
28
confert: et aqua cineris eius iterata confert mor-
29
sui rutele in potu data et facta inunctione ex ea:
30
et aliumeiz confert puncturis venenosis bibita et
31
linita.
¶ De fece. Capitulum .CCLXXXIIII.
32
FEx. Electio.) Melior est fex olei de
33
croco granis. Natura.) Fex expressio〈-〉
34
nis olei est in primo caliditatis. Opera-
35
tiones et proprietates.) Iam diximus quod fex olei
36
de croco tingit linguam et dentes taliter quod perdu〈-〉
37
rat sic tinctura sex horis. Uulnera et vlcera.)
38
Fex expressionis olei est ex consolidatiuis vlce〈-〉
39
rum accidentium in corporibus siccis.
40
¶ De fermento. Capitulum .CCLXXXV.
41
FErmentum. Natura.) In ipso est cali〈-〉
42
ditas humiditas vero eius et siccitas
43
sunt secundum quantitatem multitudinis salse-
44
dinis et nitrositatis eius et paucitatis
45
eorum. Operationes et proprietates.) In ipso est virtus abstersiua
46
propter salem et nitrositatem et frumentitatem: et in ipso est
47
virtus infrigidatiua propter suam acetositatem attrahen〈-〉
48
tem materias profundas ad exteriora corporis et resol〈-〉
49
uit. Instrumenta iuncturarum.) Fit ex ea emplastrum ad dolorem qui est
50
in inferiore parte pedis.
¶ Capitulum de littera .G.
51
¶ De glande. Capitulum .CCLXXXVI.
52
GLans quid est. Nota est: et est stipti-
53
ca: sed castanea minus ea est stiptica.
54
Quod vero in glande vehementius est sti-
55
pticum est cortex eius qui est cortex eius in〈-〉
56
terior. Natura.) Glans frigida est et sicca et siccitas ipsius
57
est in secundo. frigiditas vero in primo. In castanea
58
autem est parum caliditatis propter sui dulcedinem: et
1
folia quidem glandis sunt vehementioris stipticita-
2
tis et minoris exiccationis. Operationes et proprietates.)
3
In castanea est abstersio: et in eis omnibus est in-
4
flatio in ventre inferiore: et stipticitas: et prohi〈-〉
5
bet fluxum sanguinis et proprie cortex eius in〈-〉
6
terior: et omnes confortant membra: et castanea quidem
7
est tarde digestionis. sed est boni nutrimenti. Si er〈-〉
8
go cum zuccaro misceatur eius nutrimentum fit bo〈-〉
9
num. ¶ Galienus quoque dixit quod est nutribilior omni〈-〉
10
bus granis adeo quod est proxima granis panis: ve〈-〉
11
runtamen castanea propter illud quod in ipsa est ex dul-
12
cedine nutribilior est ea: cum tamen nutrimentum omnium
13
sit hominibus illaudabile: sed fortasse earum nutrimen〈-〉
14
tum porcis laudatur. Apostemata et bothor.) Ipsa cum
15
adipe hedi et porci salita confert duriciebus: et fru-
16
ctus quidem glandis confert in principio apostematibus
17
calidis. Uulnera et vlcera.) Prohibet ambulationem
18
alcula[*]alcula cf. the variant in Venice 1564: alcola (cf. also Canon 1) et vlcera ambulatiua quando aduritur et admi〈-〉
19
nistratur. Folia preterea glandis coherere faciunt
20
plagas cum teruntur et puluerizantur desuper. Mem〈-〉
21
bra capitis.) Facit soda propterea quod coartat va〈-〉
22
porem constringendo materiam. Membra anhelitus et pectoris.)
23
Confert sputo sanguinis. Membra nutrimenti.) Confert
24
humiditati stomaci. Membra expulsionis.) Constrin-
25
git et confert dissinterie et vlceribus intestinorum et
26
fluxui sanguinis et multiplicat vrinam. Uenena.)
27
Confert venenis venenosorum. Et decoctio quidem
28
corticum eius cum lacte vaccino confert veneno sa-
29
gittarum armeniarum et caro quidem castanee est bona
30
venenis.
¶ De geloum. Capitulum .CCLXXXVII.
31
GEloum quid est. Notum est: et est gra-
32
num pini maioris. Et est melioris nu-
33
trimenti quam nux: sed est tardioris di-
34
gestionis. Et est compositum ex substan〈-〉
35
tia aquea et terrea: et aeritas in ipso est pauca. et
36
oportet quidem vt complementum sermonis in ipso re〈-〉
37
quiratur in capitulo de pino. Natura.) Est temperatum cum
38
ipso tamen est caliditas parua. Operationes et proprietates.)
39
Nutrimentum prebet forte non malum et rectifi-
40
cat humiditates corruptas in intestinis et est
41
tarde digestionis. Eius vero digestio rectificatur in
42
infrigiditatis quidem cum mele et in calefactis cum ta〈-〉
43
barzeth ex zuccaro: et propter hoc augetur bonitas
44
nutrimenti eius. Eius vero quod in aqua infusum
45
est deletur acuitas et acrimonia et mordicatio:
46
et fit in vltima virtute nutriendi: ita vt paruum
47
in quo non est nutrimentum perueniat ad nutri〈-〉
48
mentum a mediatione. hoc autem paruum est
49
granum pini parue reperte in omni regione.
50
Instrumenta iuncturarum.) Sanat dolores neruorum
51
et dorsi et sciatice et valet mollificationi. Mem-
52
bra anhelitus et pectoris.) Magnum mundi-
53
ficat pulmonem valde et extrahit quod in ipso
54
est de sanie et humoribus grossis. Membra
55
expulsionis.) Excitat coitum et proprie quod ex
56
eo nutritum est et confert saniei et lapidi in vesi〈-〉
57
ca. Uenena.) Cum ficubus et dactilis confert
58
puncture scorpionis.
1
¶ De gentiana. Capitulum .CCLXXXVIII.
2
GEntiana quid est. Eius folia que sunt iu〈-〉
3
xta radicem ipsius sunt similia folijs nu-
4
cis: et folijs arnoglosse et eius color
5
est rubeus: et ipsius medium et extrema
6
sunt imbibita. Et eius crus est concauum planum in gros〈-〉
7
situdine digiti et longitudine duorum cubitorum: et ip〈-〉
8
sius folia adinuicem sunt elongata: et fructus eius
9
est in suis capitibus: et radix ipsius est longa similis
10
radici aristologie que oritur in montibus et vmbra: et in lo〈-〉
11
cis humidis eorum: et dicitur quod non nominatur gentiana nisi
12
quia primus qui eam agnouit fuit gentianus rex: et ipsa
13
quidem crescit in montibus altis. Ex ea vero assumitur
14
succus: quoniam ipsa infunditur in aqua vsque ad quinque di〈-〉
15
es. deinde coquitur postea transmutando desiccatur.
16
deinde congelatur postea inspissatur sicut mel. Ele〈-〉
17
ctio.) Melior est romana. et ipsa est vehementius
18
rubea et durior et est lignum: et vene sicut grossitu-
19
do digiti. et est maius et minus: et eius color est
20
citrinus declinans ad nigredinem. et quod ex ea fra-
21
ctum est est vehementius citrinum propinquum reubar-
22
baro. Natura.) Calida est in tertio sicca in secundo. Opera〈-〉
23
tiones et proprietates.) Est aperitiua et in ipsa est stipticitas.
24
et eius radix vltima est in apertione et subtiliatione
25
et abstersione. Decoratio.) Radix eius abster〈-〉
26
git morpheam precipue succus eius predictus. Uul〈-〉
27
nera et vlcera.) Sanat plagas et vlcera corrosi-
28
ua et precipue succus eius predictus. Instrumenta iuncturarum.)
29
Bibuntur ex eo .ʒ.II. cum vino propter torsionem neruo-
30
rum: et est iuuatiua ei qui cadit ex loco alto. Mem〈-〉
31
bra oculi.) Fit ex ea linimentum obthalmie. Mem〈-〉
32
bra anhelitus et pectoris.) Due .ʒ. succi eius sunt
33
bone pleuresi. Membra nutrimenti.) Aperitiua est
34
opilationum epatis et splenis et pondus .ʒ.II. ex ea
35
cum vinovalet dolori epatis et splenis et frigiditati
36
amborum et apostematibus eorum et sirupus radicum eius
37
conueniens est stomaco infirmo ex frigore. Membra expulsionis.)
38
Prouocat vrinam et menstrua et supponitur ra-
39
dix eius sicut collirium et extrahit fetum et facit ipsum
40
abortiri. Uenena.) Est vltima medicina punctu〈-〉
41
re scorpionis. Et pondus .ʒ.II. ex ea cum vino con-
42
fert puncture omnium vermium venenosorum: et mor-
43
sui canis rabiosi: et morsui omnium luporum. Per〈-〉
44
mutatio.) Quantum ipsum est medietas eius ex as〈-〉
45
saro: et quantum medietas eius de radice capparis.
46
¶ De gilbenec. Capitulum .CCLXXXIX.
47
GIlbenec quid est. Eius operatio est proxima
48
operationi ellebori. quidam autem dixerunt est
49
semen turbit nigri: et cortex radicis
50
eius est turbit citrinum et oritur in said:
51
verumtamen quod ex eo bonum est: est indum et est simile
52
papyro. Instrumenta iuncturarum.) Quidam iam dederunt
53
ex eo in potu paralytico vsque ad pondus .ʒ.I. et vo〈-〉
54
muit et sanatus est. Membra nutrimenti.) Est vomiti-
55
uum et quandoque est mordificatiuum propter fortitudinem
56
vomitus. Membra expulsionis.) Soluit et potio ex
57
ipso est medietas .ʒ. sed .ʒ. est timorosa. Uenena.)
58
In ipso est virtus venenosa.
1
¶ De geferefrend. Capitulum .CCXC.
2
GEferefrend quid est. Res pinealis fi-
3
gure in cuius capite sunt sicut due spi〈-〉
4
ne: et dicitur etiam quod est similis amigdale: et
5
quandoque finditur et aperitur. Mem〈-〉
6
bra expulsionis.) Facit augmentum in coitu valde.
7
¶ De gepsin. Capitulum .CCXCI.
8
GEpsin quid est. Est lapis gypsi lamino〈-〉
9
sus albus paruus cuius subtilitas aug〈-〉
10
mentatur cum aduritur. Natura.) Frigidus est
11
et siccus. Operationes et proprietates.) Est glutina-
12
tiuus et ponitur super partem fluxuum sanguinis et stringit
13
secundum quod in suo dicitur capitulo: quoniam in ipso est stipticitas
14
cum glutinatione et virtus faciens adherere. et in ipso
15
est stipticitas cum viscositate. et quando aduritur subtiliatur
16
et additur eius exiccatio. Membra capitis.) Lini〈-〉
17
tur ex eo frons aut cooperitur ex eo caput vt pileo
18
et retinet fluxum sanguinis ex naribus. et quod ex eo
19
gypsatum est etiam precipue cum bolo armeno frixo et len〈-〉
20
tibus mixtum. et ipsum distillatur cum aqua myrti et pau〈-〉
21
co aceto. Membra oculi.) Miscetur cum albugine
22
oui vt non fiat lapis. et ponitur super obthalmiam
23
sanguineum. Uenena.) Est ex summa venenorum.[*]venenorum. corrupt for venenorum [redundant period]
24
prefocantium.
25
¶ De gyps. Capitulum .CCXCII.
26
GYps quid est. Est sicut gypsum.
27
¶ De gemsfefimi[*]gemsfefimi cf. Venice 1564: gemssefimi. Capitulum .CCXCIII.
28
GEmsfefimi[*]GEmsfefimi cf. Venice 1564: gemssefimi quid est. Eius virtus est similis
29
virtuti sceha cum vua lupina. Operatio〈-〉
30
nes et proprietates.) Est mundificatiuum aperi〈-〉
31
tiuum sedatiuum inflationis et ventositatum proprie. Mem〈-〉
32
bra nutrimenti.) Resoluti[*]Resoluti corrupt for Resoluit humiditates viscosas in
33
stomaco et confert stomacis infantium. Membra expulsio-
34
nis.) Confert ventositatibus matricum.
35
¶ De gezar. Capitulum .CCXCIIII.
36
GEzar quid est. Nota est. Fortius semen
37
eius est semen siluestris. Inquit Diascorides
38
est vna species eius cuius folia sunt
39
minora folijs feniculi. et est in eius
40
forma: et eius crus peruenit vsque ad quantitatem pal-
41
mi. Et quod est superius eius est citrina. et habet summi-
42
tatem sicut coriandrum et anetum: et habet fructum acutum
43
album boni odoris et masticationis: et nascitur in lo〈-〉
44
cis spatiosis solitarijs lapidosis: et que ex ea est
45
hortulana similatur apio romano acuta adustiua
46
et boni odoris. Eius folia sunt sicut folia co-
47
riandri cuius superius est album. et aneto similes sunt
48
sumitas et fructus eius: et habet sicut capita nucis
49
plena semine quod est sicut cyminum in forma et
50
acuitate sua. Natura.) Calida est in fine secundi humida
51
in primo. Uulnera et vlcera.) Semen et folia ipsi〈-〉
52
us cum teruntur et ponuntur super vlcera corrosi〈-〉
53
ua conferunt. Membra anhelitus et pectoris.) Confert pleuresi
54
et tussi antique. Membra nutrimenti.) Est diffici〈-〉
55
lis digestionis et nutrita facilioris est digestionis
56
et confert hydropisi. Membra expulsionis.) Sedat
57
dolorem ventris pungitiuum et proprie daucus. et pro-
58
uocat vehementer et proprie siluestris et proprie se-
1
men eius: et similiter eius folia: et excitat coitum et pro-
2
prie semen domestice. est enim vehementis inflatio-
3
nis: et semen siluestris non est illius operationis. Si
4
autem secakul et baucia siluestris numerentur in bau-
5
cia tunc ipsa magis excitat coitum quam hortula〈-〉
6
na: et prouocat menstrua et vrinam proprie siluestris
7
bibita et supposita. et conferunt semen eius et ra-
8
dix eius difficultati impregnationis.
9
¶ De geguers. Capitulum .CCXCV.
10
GEguers quid est. Tres habet species et similatur
11
rizi in virtute sua. verumtamen rizi nutri-
12
bilius est. et panicum melius est in omni-
13
bus dispositionibus suis quam milium: sed tamen
14
est fortius constrictiuum. Electio.) Coquitur cum lacte
15
aut aqua furfuris simile. et oleo amigdalino et pre〈-〉
16
bet nutrimentum bonum. Natura.) Frigidum est et siccum
17
in fine secundi quidam autem dicunt ipsum calidum in primo. et
18
primum sanius est. Operationes et proprietates.) In ipso
19
est stipticitas et excitat sine mordicatione. et eius
20
vaporatio est sedans dolores. Cum vero non dige〈-〉
21
ritur generat sanguinem malum et nutrit minus quam
22
grana reliqua ex quibus fit panis: et eius nutri-
23
mentum est paruum viscosum. et in ipso est subtilitas
24
quedam sicut existimant quidam. Ueruntamen cum coquitur
25
cum lacte: aut furfure simile fit eius nutrimentum bonum
26
precipue cum butyro et oleo amigdalino. Membra
27
nutrimenti.) Est tarde digestionis in stomaco in sua substantia et in
28
suo pane. Membra expulsionis.) Cum eo vaporatur do〈-〉
29
lor ventris pungitiuus et est prouocatiuus.
30
¶ De gallinis et gallo. Capitulum .CCXCVI.
31
GAlline et gallus quid est. Ius gallorum
32
veterum proprietatem habet quam dicemus. Mo〈-〉
33
dus vero quem Galienus narrauit in deco-
34
ctione eorum est. decolentur postquam ciban〈-〉
35
tur et nutriuntur: fatigentur enim faciendo eos curre〈-〉
36
re et cadant et decolentur. deinde extrahatur quod in ven〈-〉
37
tribus eorum est. et impleantur ventres eorum sale et su-
38
mantur et coquantur cum .XX. kist aque vsquequo per〈-〉
39
ueniat ad tres cotilas: et bibatur totum in loco vno
40
postea addatur illud quod dicturi sumus in omni loco.
41
Electio.) Ruffus gallorum melior est ille qui non
42
cantat adhuc: et gallinarum melior est que nondum pa-
43
rit oua. antiqui vero sunt mali. Natura.) adeps gal-
44
lorum calidior est adipe gallinarum magnarum. Operatio〈-〉
45
nes et proprietates.) Testiculi gallorum laudabiles
46
sunt velocis digestionis. Instrumenta iuncturarum.) Ius
47
gallorum predictum conuenit tremori et dolori iunctu〈-〉
48
rarum: sed oportet vt coquatur cum polypodio et ane〈-〉
49
to et sale.[*]sale. corrupt for sale [redundant period] in .XX. cotilis. aque donec remaneant tres
50
aut quattuor. Membra capitis.) Caro gallina〈-〉
51
rum que sunt pulle in intellectu augmentum effi〈-〉
52
cit. cerebrum gallinarum prohibet fluxum sanguinis na〈-〉
53
rium accidentem ex velaminibus cerebri. Mem〈-〉
54
bra anhelitus et pectoris.) Ius gallorum predictum
55
confert asmati. Caro gallinarum clarificat vocem
56
ius galli vetustissimi cum aneto et cartamo confert
57
omnibus illis et safatbegi pullorum sedat inflationem
58
stomaci. Membra nutrimenti.) Ius gallorum confert dolori
1
stomaci ex ventositate. Membra expulsionis.) Ius galli
2
veteris cum polypodio et aneto confert colice val-
3
de. Caro gallinarum que pulle sunt augmentat sperma.
4
Et ius predictum cum polypodio soluit melancoliam:
5
et cum cartamo soluit flegma. Quandoque vero decoquitur
6
cum medicinis stipticis ad dissinteriam et cum lacte ad
7
vlcera vesice. Uenena.) Galline scisse super cor
8
suum aut gallus ponuntur super locum lesum a vermi〈-〉
9
bus venenosis et permutatur per horam et prohibet no-
10
cumentum venenorum. et in venis bibitis etiam sorbetur
11
eorum decoctio cum aneto et sale et euomitur.
12
¶ De guasmen[*]guasmen cf. Venice 1564: guasmeim[*]cf. below ch. CCCXXIII De guasmeo.. Capitulum .CCXCVII.
13
GUasmen quid est. Est folium nil. Natura.)
14
Est in fine primi calidum et in secundo siccum.
15
Operationes et proprietates.) In ipso sunt stipticitas
16
et abstersio. Decoratio.) Tingit capillos.
17
¶ De guers[*]guers cf. Venice 1564: gures. Capitulum .CCXCVIII.
18
GUers quid est. Res rubea declinans
19
ad pallorem similis tincture croci et
20
asportatur de iamen: et dicitur quod ab〈-〉
21
raditur de arbore sua. Natura.)
22
Calida est et sicca in secundo. Operationes
23
et proprietates.) Est stiptica. Decoratio.)
24
Confert panno et lentiginibus. Cum ergo bibi〈-〉
25
tur confert sorditiei. Apostemata et bothor.) Con〈-〉
26
fert bothor. Uulnera et vlcera.) Confert sca-
27
biei et pruritui et sahafati et impetigini.
28
¶ De guarescen. Capitulum .CCXCIX.
29
GUarescen. Membra oculi.) San〈-〉
30
guis alguarescenem bonus vlceribus
31
oculi. Membra nutrimenti.) Caro eius
32
difficilis est digestionis. Membra ex〈-〉
33
pulsionis.) Caro eius constringit ventrem.
34
¶ De guaril. Capitulum .CCC.
35
GUaril quid est. Est stelio[*]Est stelio is missing in Venice 1564 est maxi-
36
ma figurarum algasgon[*]algasgon cf. Venice 1564: alguasgon et samambras
37
longam habens caudam: et paruum
38
caput et non est lacertus. lacertus enim
39
non est aut raro est nisi in ruribus: et caput et cor〈-〉
40
pus ipsius diuersa sunt alguaril: sed fortasse pro〈-〉
41
ximus est ei in naturis suis. Natura.) Caro
42
eius calida est multum. Decoratio.) Confert
43
stercus eius panno et lentiginibus: et impinguant
44
fortiter adeps et caro eius: et proprie quasdam
45
mulieres. Operationes et proprietates.) In
46
ipso est virtus extrahens furculos et spinas.
47
Apostemata et bothor.) Tritum stercus eius
48
eradicat verrucas. Membra oculi.) Ster-
49
cus eius simile est stercori lacerti. valet enim
50
ad albuginem oculi.
¶ De guadai. Capitulum .CCCI.
51
GUadai quid es. Est ostracum. Operationes et
52
proprietates.) Extrahit furculos et spinas.
53
Decoratio.) Quod ex eo tritum est ab〈-〉
54
scindit verrucas infusas et pendentes
55
contritum.
¶ De grano ben. Capitulum .CCCII.
56
Ranum[*]Ranum corrupt for GRanum [initial is missing] ben. Iam diximus operationes
57
eius in capitulo ben. cum diximus ben.
58
¶ De grano lauri. Capitulum .CCCIII.
1
GRanum lauri. Ipsum est granum ademest
2
et est sicut auellana parua: et cortex eius ad
3
nigredinem tendit subtilis quod cum premitur
4
in duas separatur partes duas decliues[*]duas decliues corrupt for duras decliues ad
5
citrinitatem in quibus est parum boni odoris et nos
6
dicemus operationes eius in capitulo de gain.
7
¶ De grano azelem. Capitulum .CCCIIII.
8
GRanum azelem quid est. Dicitur piper nigrum
9
et est granum boni odoris et saporis val〈-〉
10
de: et oritur in partibus sceberazura[*]sceberazura cf. Venice 1564: sceherazura. Natura.)
11
Est calidum in secundo. humidum in primo.
12
Decoratio.) Est impinguatiuum. Membra expul〈-〉
13
sionis.) Augmentat sperma.
14
¶ De grano anescen[*]anescen cf. index fol. 163r and Venice 1564: anescem. Capitulum .CCCV.
15
GRanum anescen quid est. Est granum existens
16
in quantitate piperis et in colore eius verun〈-〉
17
tamen est facilius frangibile. scinditur a me〈-〉
18
dulla vehementis albedinis cuius odor
19
est bonus. Natura.) Est calidum et siccum in secundo. Membra
20
nutrimenti.) Est bonum stomaco frigido valde.
21
¶ De grano nil. Capitulum .CCCVI.
22
GRanum nil quid est. Est cartamum indum.
23
Electio.) Melius est eius pondero〈-〉
24
sum planum recens Natura.) dixerunt qui〈-〉
25
dam. Est calidum et si.ccum[*]si.ccum corrupt for siccum perueniens
26
ad tertium. Decoratio.) Confert albaras et mor-
27
phee albe. Membra nutrimenti.) Est conturba〈-〉
28
tiuum faciens nauseam. Membra expulsionis.) Solutio〈-〉
29
ne educit humores grossos scilicet melancoliam et flegma
30
fortiter et vermes et ascarides. Permutatio.)
31
Loco eius in solutione et iuuamento in melancolia po〈-〉
32
nitur medietas ponderis de pulpa colloquintide cum
33
sexta ponderis sui de lapide armeno.
34
¶ De grano asumme[*]asumme cf. Venice 1564: asumne. Capitulum .CCCVII.
35
GRanum asumme quid est. Est arbor sil〈-〉
36
uestris secundum quantitatem brachij habens alba
37
folia non tamen vehementis albedinis cuius
38
fructus est sicut piper vnctuosus lacteus
39
et dixerunt quidam. Est semen sameriona[*]sameriona cf. Venice 1564: samenona with the variant sameriuma. Natura.) Est
40
calidum parum habens humiditatis. Decoratio.)
41
Est impinguatiuum. Membra nutrimenti.) Tar〈-〉
42
datur eius digestio in stomaco et cum digeritur
43
multiplicatur eius nutrimentum. Membra ex〈-〉
44
pulsionis.) Augmentat sperma et excitat coitum.
45
¶ De grano pini. Capitulum .CCCVIII.
46
GRanum pini quid est. Granum pini est mi〈-〉
47
nus fistico corticem habens minutum fran〈-〉
48
gibilem rubeum finditur a medulla alba
49
vnctuosa suaui: et hec sunt magna que
50
sunt pini que nominantur bisus: paruum vero est granum
51
triangulatum durioris corticis et acutioris me-
52
dulle. et in ipso est acrimonia et ponticitas: par〈-〉
53
uum est melius ad medicinam quam ad cibum. Natura.)
54
Magnum est sicut equale ad caliditatem declinans et aug-
55
mentatur humiditas ipsius. Et paruum est calidum et humi-
56
dum in tertio. Operationes et proprietates.) In ipso est maturatio
57
et lenificatio et resolutio et mordicatio et proprie in
58
recente: sed eius mordicatio deletur si infundatur
1
in aqua et completur tunc eius applanatio et gluti〈-〉
2
natio: quamuis sint ante illud ambo reperta in ip〈-〉
3
so integre: et eius substantia est terrea aquea in qua
4
est paruum aeritatis. Decoratio.) est impinguatiuum
5
Instrumenta iuncturarum.) Granum pini magnum confert mol〈-〉
6
lificationi et debilitati corporis comestum: et exiccat
7
humiditatem corruptam que est in eo. Membra anheli〈-〉
8
tus et pectoris.) Paruum et magnum confert mollifica〈-〉
9
tioni humiditatibus pulmonis putrefactis: et flu-
10
xui puri sanguinis et tussi: et proprie cum rob recente propter
11
amaritudinem paucam que est in ipso. Et quando coquitur cum vino
12
dulci est ad mundandum pus pulmonis bonum valde:
13
et similiter eius cortex et lignum quando ponuntur in electuarijs. Mem〈-〉
14
bra nutrimenti.) Quando ex eo fit emplastrum cum absinthio super
15
stomacum confortat ipsum. Et est difficilis digestionis liniens
16
cibum. virtus eius mordicat stomacum nisi infundatur
17
in aqua calida. Comedant ergo ipsum calefacti cum ta-
18
barzet et infrigidati cum melle: et tunc digeritur et fit
19
bonum stomaco. Inquit Diascorides est malum stomaco: sed videtur quod non
20
sit ita nisi quando aduritur aut rancidatur. et quod sit infusum
21
bonum: quoniam rectificatur eius corruptio. et frangitur
22
eius ventositas. et quando bibitur cum portulaca sedatur
23
eius mordicatio omnino. ita vt non sit mordicans.
24
Membra expulsionis.) Augmentum facit in coitu
25
plurimum cum comeditur cum sisamo et tabarzet et melle
26
et penidijs: et saturati ex eo paruum faciunt dolo-
27
rem ventris pungitiuum: sed eius tyriaca est gra〈-〉
28
num granati amarum: quod sugitur post ipsum: et ipsum
29
vehementer abstergit humiditates renum et vesice
30
et confortat eos ad retentionem vrine et sanat distilla〈-〉
31
tionem et prohibet vlcera vesice et frangit lapidem: et
32
prouocat et confert ex eo cum absinthio facto emplastro.
33
¶ De grano alkikil[*]alkikil cf. Venice 1564: alkilkil. Capitulum .CCCIX.
34
GRanum alkikil quid est. Est sicut pi-
35
per album maius cartamo non pure
36
rotundum et frangitur a medulla vn-
37
ctuosa boni saporis. Quidam autem di-
38
xerunt est semen granati siluestris. et dixerunt isti
39
eius radix est almuga[*]almuga corrupt for almugat. Instrumenta iuncturarum.)
40
confortat corpora mollificata. Operationes et proprietates.)
41
Quod ex eo frixum est. est siccius. Decoratio.)
42
Est impinguatiuum. Membra capitis.) Facit soda.
43
et proprie quando in secunda mensa comeditur super vinum. Mem〈-〉
44
bra nutrimenti.) Plurimus vsus eius facit fastidium
45
et colericam passionem. et cum comeditur cum ta-
46
barzet et zuccaro et melle digeritur: et quod ex eo
47
frixum est: est melius et non est eius humor malus
48
et paruum vehementer mollificat stomacum.
49
¶ De grano viridi. Capitulum .CCCX.
50
GRanum viride quid est. In fructu
51
eius est stipticitas et ipsius iuuamen〈-〉
52
tum simile est iuuamento masticis: et eius
53
gumma est melior gummis post masticem
54
et que ei ea magna est dicitur artharo[*]artharo cf. Venice 1564: atharo: et eius quidem
55
arbor nominatur albotin. Natura.) Dixe〈-〉
56
runt quidam quod in eius oleo est lenificatio et sti〈-〉
57
pticitas sicut est in oleo rosaceo et veritas est cale-
58
facio grani viridis est calefactio non minor: eius
1
vero exiccatio dum perseuerat humida est parua
2
et cum exiccatur est in tertio: et eius gumma est calida in
3
qua est siccitas pauca. Operationes et proprieta-
4
tes.) Est calefactiuum lenificatiuum et mundificati-
5
uum: et in ipso est stipticitas: et eius gumma est plu-
6
rime resolutionis quam mastix: quoniam est amarior: et
7
in ipsa est parum stipticitatis: et est fortis abstersio〈-〉
8
nis: et in ipsa est apertio bona et maturatio et leni〈-〉
9
ficatio: et extrahit ex profundo: et in pluribus horis po〈-〉
10
nitur loco masticis: et suffumigatio albotin elon〈-〉
11
gatur a nocumento sicut suffumigatio turis: et eius
12
oleum est compositum ex virtutibus tribus cum virtute
13
constrictiua: et estimauerunt quidam quod in eius oleo
14
est lenificatio quedam. Decoratio.) Abstergit pan-
15
num et faciem et viscus albotin confert scissuris
16
faciei. Apostemata et bothor.) Eius gumma maturat exi〈-〉
17
turas duras. Uulnera et vlcera.) Abstergit scabiem
18
et impetiginem. et ingreditur eius gumma in emplastris ad
19
purganda vlcera et exiccat saniem et sanat vlce〈-〉
20
ra manifesta: et confert pruritui vlcerum et sca〈-〉
21
biei vlcerose et scabiei: et bothor flegmatice. In〈-〉
22
strumenta iuncturarum.) Ponitur eius oleum
23
in oleis que sunt ad lassitudinem et emplastris ad pa〈-〉
24
ralysim et torturam. Membra capitis.) Eius gum〈-〉
25
ma cum melle et oleo est bona humiditati auris.
26
Membra oculi.) Eius fumus egreditur in alcofol
27
oculi et conseruatione capillorum et medicamento cor-
28
rosionis palpebrarum. Membra anhelitus et pectoris.) Con-
29
fere[*]Con-fere corrupt for Confert doloribus pectoris more emplastri superposi-
30
tum et iniunctum: et eius gumma est bona vlceribus
31
pulmonis et tussi antique: deglutita sola aut cum
32
dulcibus. Membra nutrimenti.) Iuuatiua est splenis et
33
proprie ex albotin: sed ipsa delet appetitum cibi:
34
et similiter mundificat epar. Membra expulsionis.)
35
Prouocat et excitat coitum et gumma eius etiam
36
prouocat et lenit ventrem cum accipitur ex ea
37
auellana vna aut nux in ieiuno absque nocumen〈-〉
38
to: et mundificat viscera et abstergit renes. Ue-
39
nena.) Bibitur gumma eius et fructus eius cum
40
vino ad morsum rutele.
41
¶ De gento. Capitulum .CCCXI.
42
GEntum quid est. Est tesisie scilicet gumma
43
ruthe montane.
44
¶ De gembut. Capitulum .CCCXII.
45
GEmbut quid est. Est rosa vinee sicut
46
quidam sapientes dixerunt. et est al-
47
karnub anabathium et de ipso quidem iam
48
dictum est in capitulo de cha. Natura.) Eius
49
frigus et caliditas sunt parua et est siccum in se-
50
cundo. Operatione et proprietates.) Eius fructus vomitum
51
facit siue mordicatione. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
52
hibet fluxum ventris. Uenena.) Decoctio al-
53
gembut interficit pulices.
54
¶ De gramine. Capitulum .CCCXIII.
55
GRamen. Uulnera et vlcera.) Facit coherere
56
plagas sanguineas. Membra ex-
57
pulsionis.) Eius decoctio extrahit lapidem et semen
58
ipsius prouocat et constringit.
1
¶ De glutine. Capitulum .CCCXIIII.
2
GLuten quid est. Iam locuti fuimus
3
de glutine alimbat et resina pini: et re〈-〉
4
liquis in suo loco. Natura.) Gluten
5
alimbat est calidum. deinde gluten cypressi
6
deinde gumma pini. Operationes et proprietates.) Est resolu〈-〉
7
tiuum. sed gumma pini et gluten cypressi non sunt vehe-
8
mentioris resolutionis quam gluten alimbat quamuis
9
sint calidiora eo.
¶ De gallis. Capitulum .CCCXV.
10
GAlle. Electio.) Meliores sunt imma〈-〉
11
ture: et ponderose dure. glauce vero
12
molles sunt parue virtutis: et adurun〈-〉
13
tur super prunas. Natura.) Sunt frigi〈-〉
14
de in primo humide in secundo. Operationes et proprietates.) Con-
15
strictio earum est vehemens et prohibet humiditates a
16
cursu: et substantia earum est frigida et sicca. Deco〈-〉
17
ratio.) Denigrat aqua earum capillos. Uul-
18
nera et vlcera.) Liniuntur cum aceto super impeti〈-〉
19
ginem et auferunt eam: et si puluis earum sterna〈-〉
20
tur super carnem additam remouet eam. Mem〈-〉
21
bra capitis.) Prohibent cursum humiditatum cor-
22
ruptarum ad linguam et gingiuam et conferunt cola:
23
et proprie infantibus: et proprie cum aceto et con-
24
ferunt cum ponuntur in corrosione dentium.
25
Membra expulsionis.) Spargitur puluis earum super
26
aquam: et bibitur ad vulnera intestinorum et
27
ad fluxum antiquum: et similiter quando ponitur in
28
medicinis conueniens est ad hanc operationem.
29
¶ De galia. Capitulum .CCCXVI.
30
GAlia quid est. Galia vera est sinia fa〈-〉
31
cta ex emblicis. nunc autem quoniam
32
illud est difficile sumitur pondus ipsorum
33
de gallis: et albella et fit secundum quod fit alrimek[*]alrimek cf. Venice 1564: alkimek.
34
Natura.) Que pura est: est calida in primo sic-
35
ca in secundo et aromatica calida est in secundo.
36
Operationes et proprietates.) Est stiptica confortans viscera: et
37
in aromatizata sunt apertio et resolutio. Instru-
38
menta iuncturarum.) Est bona dolori neruorum.
39
Membra expulsionis.) Estimauerunt quidam quod ga〈-〉
40
lia aromatica augmentum efficit in coitu et stringit
41
ventrem et confert fluxui.
¶ De gummi. Capitulum .CCCXVII.
42
GUmmi. Electio.) Quod melius est:
43
est arabicum purum parum habens
44
ligni. Natura.) Spes gummi omnes
45
calide sunt. Operationes et proprietates.) Est stipti-
46
cum et glutinatiuum cum exiccatione et gluti-
47
natione. et gummi quidem acatie est fortius val-
48
de: et ponitur propter hoc in medicinis tyria-
49
ce. Membra anhelitus et pectoris.) Lenit tussim ca-
50
lidam et expellit nocumentum vlcerum pul-
51
monis et clarificat vocem. Membra nutrimenti.)
52
Confortat stomacum.
53
¶ De gariofilo. Capitulum .CCCXVIII.
54
GAriofilus quid est. Est sicut sambucus[*]sambucus cf. Venice 1564: sambacus:
55
sed est nigrior et qui masculus est: est
56
sicut nucleus oliue et longior et vehemen〈-〉
57
tius niger: et est fructus arboris in insula indie: et glu-
58
ten ipsius existit in virtute glutinis albotin. Ele〈-〉
1
ctio.) Ille qui est melior est similis nucleo sicco
2
suauis odoris et acuti. Natura.) Calidus est et siccus in
3
tertio. Decoratio.) Corporis odorem bonum effi〈-〉
4
cit. Membra oculi.) Abstergit visum et confert pan-
5
no. Membra nutrimenti.) Confortat stomacum et epar
6
et confert vomitui et nausee.
7
¶ De galbano. Capitulum .CCCXIX.
8
GAlbanum quid est. Est duarum specierum: vna
9
species eius est quod est spumosum leuis pon-
10
deris vehementioris albedinis: et al〈-〉
11
tera est eius quod est spissius et grauis.
12
Electio.) Melius amborum est illud quod est spissius.
13
Natura.) Est calidum in secundo. et exiccatiuum in tertio.
14
Operationes et proprietates.) Uirtus eius est leniti-
15
ua resolutiua carminatiua ventositatum: et est ex
16
eis que corrumpunt carnem. et in ipso sunt calefactio
17
et inflammatio et attractio et resolutio. Decora-
18
tio.) Eradicat lentigines. Apostemata et bothor.)
19
Confert apostematibus bothor et scrofulis.
20
Uulnera et vlcera.) Linitur super vlcera lenia cum ace〈-〉
21
to. Instrumenta iuncturarum.) Confert lassitudini et al-
22
cuzet[*]al-cuzet corrupt for alcuzez et spasmo lacertorum. Membra capitis.) Con〈-〉
23
fert sode et epilepsie: et quando epilepticus ipsum odo-
24
rat reuiuiscit: et confert scotomie et confert do-
25
lori molaris et denti corroso subito: et confert do〈-〉
26
loribus frigidis in aure: et resoluit apostemata eius et do〈-〉
27
lores ipsius sine impedimento: et illud quando soluitur
28
in oleo de lilio et tepidum fit et distillatur in aurem.
29
Membra anhelitus et pectoris.) Confert asmati et tussi an〈-〉
30
tique. Membra expulsionis.) Prouocat men〈-〉
31
strua fortiter et extrahit fetus et facit eos aborti〈-〉
32
ri suppositum: et confert prefocationi matricis bibitum
33
cum vino: et remouet difficultatem vrine. Uenena.)
34
Est tyriaca venenis imbibunt[*]imbibunt corrupt for que imbibunt sagittas quando bibitur
35
cum vino: et venenis serpentium et scorpionum: et fu-
36
mus eius fugat venenos vermes et:[*]vermes et: corrupt for vermes: et cum fit ex eo
37
linimentum non approximant ei qui linitus est:
38
et quando ex eo fit linimentum cum sacudulion et oleo inter〈-〉
39
ficitur ille qui de vermibus venenosis ei qui lini-
40
tus est appropinquat. Et ipsum quidem omni vene-
41
no resistit minus tamen quam fit resistentia serapini.
42
Permutatio.) Loco eius serapinum ponitur.
43
¶ De granato. Capitulum .CCCXX.
44
GRanatum. Natura.) Illud quod est dul-
45
ce est frigidum in primo et humidum in ip〈-〉
46
so. et acetosum est frigidum et siccum in se-
47
cundo. Operationes et proprietates.)
48
Acetum reprimit coleram et prohibet cursum su-
49
perfluitatis ad viscera et proprie vinum eius. et in
50
omnibus speciebus eius vsque ad acetosum est abster-
51
sio cum stipticitate. Apostema et bothor.) Grana gra〈-〉
52
nati cum melle liniuntur ad panaritium. Uulnera
53
et vlcera.) Grana granati cum melle liniuntur ad vl〈-〉
54
cera fraudulenta. et eius capita ad vulnera cum
55
caliditate et precipue adusta. et balaustie quidem cum
56
caliditate sua faciunt adherere vulnera. Et dul〈-〉
57
ce quidem lenificat et totum ipsius est parui nutrimenti
58
et est bonum. Muzum vero quandoque est magis iuuati〈-〉
1
uum stomaco quam poma et cydonia. sed eius granum est
2
malum. et quod de partibus eius est magis stipticum
3
sunt capita. et grana eius stiptica sunt siue sint gra-
4
na dulcium aut non dulcium. Membra capitis.) Gra〈-〉
5
na granati cum melle conferunt dolori auris. et sunt
6
linimentum interioris narium et conferunt grana gra-
7
nati cum melle contrita et commista cola linita. Et si
8
grana dulcia decoquuntur cum vino deinde teran〈-〉
9
tur sicut sunt et fiat ex eis emplastrum auri confert apostema〈-〉
10
ti eius bene. Et vinum granati et rob eius conferunt
11
ebrietati et rob acetosi proprie: et confert colere.
12
Membra oculi.) Succus acetosi confert vngu-
13
le. Membra anhelitus et pectoris.) Acetosum exaspe-
14
rat pectus et dulce lenit ipsum et confortat pectus.
15
et quando dantur in potu grana granatorum in aqua
16
pluuiali valent ad sputum sanguinis. et ipsum to-
17
tum confert tremori cordis et abstergit os stoma-
18
chi. Membra nutrimenti.) Granatum muzum
19
confert inflammationi stomaci. et dulce est conueniens
20
stomaco propter lllud quod est in ipso de stipticitate
21
subtili. et acetosum nocet stomaco et cum hoc grana
22
granati sunt mala stomaco. Et eius sauich est conue〈-〉
23
niens desiderio pregnantium et similiter rob eius
24
et proprie acetosi et vt sugat febriens de ipso post
25
cibum suum et prohibeat eleuationem vaporum est
26
melius quam vt premittat ipsum et subleuentur materie
27
ab inferioribus. Membra expulsionis.) Aceto-
28
sum est plurime prouocans vrinam quam dulce et am〈-〉
29
bo sunt prouocatiua. et grana granati cum melle
30
conferunt vlceribus ani. et quod acetosum est no-
31
cet stomaco et intestinis. et eius sauich confert solutioni
32
colerice et confortat stomacum. et cortex radicis
33
granati cum vino extrahit vermes et ascarides et
34
assumitur cum sua dispositione aut sumitur eius
35
decoctio. Febres.) Granatum muzum confert febri〈-〉
36
bus acutis et inflamationi stomachi: sed dulce mul〈-〉
37
totiens nocet acutas habentibus febres.
38
¶ De galanga. Capitulum .CCCXXI.
39
GAlanga quid est. Frusta inuoluta rubea
40
et nigra mesiriobe et est casurudaru
41
ipsum. Natura.) Est calidum et siccum in
42
secundo. Operationes et proprietates.) Est
43
subtile resolutiuum ventositatum. Decoratio.)
44
Odorem oris efficit bonum. Membra nutrimenti.) Est
45
bonum stomaco et est digestiuum cibi. Membra expulsionis.)
46
Confert colice et dolori renum et adiuuat ad coi〈-〉
47
tum. Permutatio.) Loco eius ponitur kerfat
48
gariofilatum.
¶ De gubera. Capitulum .CCCXXII.
49
Ubera[*]Ubera corrupt for GUbera [initial is missing]. Natura.) Frigida est in primo
50
sicca in fine secundi. Operationes et pro-
51
prietates.) Retinet omnem fluxum. et est
52
minoris constrictionis et stipticitatis
53
quam zarur et repugnat colere effuse ad viscera. et
54
quando ipsa administratur in secunda mensa retardat ebrie〈-〉
55
tatem. .) Confert tussi ca〈-〉
56
lide. Membra nutrimenti.) Retinet vomitum. Membra
57
expulsionis.) Confert rasure colerice et retinet ventrem
58
et vomitum: et similiter zarur. et confert multitudini vrine.
1
¶ De guasmeo[*]De guasmeo. This chapter is identical with the preceeding but has a different rubric, see above fol. 119r, ch. CCXCVII De guasmen. The index fol. 163r also lists both chapters (Guasmen 297 and Guasmeum 323). In contrast, this second chapter does not occur in Venice 1564. Because of this, from this chapter onwards the chapter numbering disagrees in the two prints.. Capitulum .CCCXXIII.
2
GUasmeum quid est. Est folium nil. Natura.)
3
Est calidum in fine primi siccum in secundo.
4
Operationes et proprietates.) In ipso sunt stipti-
5
citas et abstersio. Decoratio.) Tingit ca-
6
pillos.
¶ De gagate. Capitulum .CCCXXIIII[*]CCCXXIIII cf. Venice 1564: 323.
7
GAgates quid est. Lapis leuis habens odo〈-〉
8
rem aspalti. Instrumenta iuncturarum.) Confert
9
podagre. Membra capitis.) Quando
10
suffumigatur ex ipso edilepticus[*]edilepticus corrupt for epilepticus confert
11
ei. Membra expulsionis.) Confert prefocationi matricis.
12
Uenena.) Effugat fumus eius vermes venenosos.
13
¶ De gailim. Capitulum .CCCXXV[*]CCCXXV cf. Venice 1564: 324.
14
Ailim[*]Ailim corrupt for GAilim [initial is missing]. Decoratio.) Est boni odoris.
15
Operationes et proprietates.) Est exiccatiuum conge-
16
latiuum lactis et in ipso est parum acui〈-〉
17
tatis et prohibet eruptionem sanguinis.
18
Uulnera et vlcera.) Confert adustioni ignis.
19
¶ De gusume. Capitulum .CCCXXVI[*]CCCXXVI cf. Venice 1564: 325.
20
GUsume quid est. Est quoddam genus
21
tuberum et fungorum quod exiccatur et coar-
22
tatur sicut cartilago cuius figura est
23
sicut figura vasis. alias nasi parui[*]alias nasi parui is missing Venice 1564 contracti
24
quo panni lauantur: et ingreditur in acetosis: et inest
25
ei suauitas sicut est suauitas cartilaginum et plus.
26
Natura.) Non existit in frigore reliquorum tuberum ne〈-〉
27
que mali humoris sicut tubera et existit in sapo-
28
re eius carnositas quedam et aquositas.
29
¶ De garab. Capitulum .CCCXXVII[*]CCCXXVII cf. Venice 1564: 326.
30
GArab quid est. Administratur cortex
31
eius et administratur gumma eius et egre-
32
ditur cum incisione et generatur super ipsam bo〈-〉
33
rax bonum. et est de melioribus speciebus
34
borax ad comedendum. Operationes et proprietates.) Flos eius et fo-
35
lia ipsius et amborum succus sunt ex exiccatiuis sine
36
mordicatione: et in ipsa est stipticitas. et eius cortex
37
est in virtute eius: sed est siccior. Et ex folijs quidem eius
38
sumitur succus et reseruatur et exiccat sine mordica-
39
tione. Decoratio.) Cinis arboris eius cum aceto exic〈-〉
40
cat verrucas et incidit eas siue sint inuerse siue non
41
inuerse: et cortex radicis eius ingreditur ad linimentum
42
capillorum. Uulnera et vlcera.) Cortex et folia eius trita
43
quando ponuntur super incisionem et vulnera recentia con〈-〉
44
ferunt. Instrumenta iuncturarum.) Decoratio eius est embroca
45
bonum podagre. Membra capitis.) Quando distillatur suc〈-〉
46
cus foliorum eius cum oleo rosaceo bullito in corti〈-〉
47
ce granati in aurem confert dolori auris: et similiter cortex
48
eius humidus quando fit ex eo illud et eius decoctio
49
est ablutio furfurum. Membra oculi.) Abstergunt
50
gumma et flos eius obscuritatem visus. Membra
51
anhelitus et pectoris.) Fructus eius confert spu〈-〉
52
to sanguinis. et cortices eius etiam. Membra nutrimenti.)
53
Succus eius extrahit sanguisugas.
54
¶ De gallia. Capitulum .CCCXXVIII[*]CCCXXVIII cf. Venice 1564: 327.
55
Allia[*]Allia corrupt for GAllia [initial is missing]. Apostemata et bothor.) Galia lenit apostema〈-〉
56
ta dura. Membra capitis.) Dissoluitur in oleo
57
de ben aut keiri et distillatur in aurem
58
dolorosam: et eius odoramentum confert epilepti-
1
co et apopletico et viuificat eos: et sedat soda fri〈-〉
2
gidam: et quando datur de ea in vino inebriat. Membra
3
anhelitus et pectoris.) Odor galie confortat cor. Membra
4
expulsionis.) Algalia confert doloribus matricis frigidis sup〈-〉
5
posita et apostematibus eius duris et flegmaticis et
6
prouocat menstrua et facit matricem descendere
7
prefocatam et inclinatam et mundificat eam: et prepa〈-〉
8
rat ipsam ad impregnationem.
¶ Capitulum de littera .H.
9
¶ De homine. ¶apitulum[*]¶apitulum corrupt for Capitulum .CCCXXIX[*]CCCXXIX cf. Venice 1564: 328.
10
Omo[*]Omo corrupt for HOmo [initial is missing]. Decoratio.) Dicitur quod sper〈-〉
11
ma hominis abstergit morpheam: et similiter
12
sal vrinarum infantium assumptus in ore
13
vel vere abstergit pannum et forsitan
14
eius stercus confert sorditiei. Apostemata et bothor.)
15
Fex vrine hominis sedat herisipillam: secundum quod dicitur et
16
similiter eius stercus calidum et cinis capillorum ip-
17
sius sanat bothor: et quando permiscetur cum butyro pro〈-〉
18
hibet apostemata ambulatiua. Uulnera et vlcera.) Eius
19
vrina abstergit scabiem vlcerosam et pruritum
20
et prohibet serpiginem et impetiginem et proprie
21
sperma eius confert impetigini. Instrumenta
22
iuncturarum.) Dicitur quod sanguis menstruus sedat
23
dolorem podagre et similiter sperma hominis et lac eius
24
cum opio et cum cera et oleo. Membra capitis.)
25
Adustio capillorum eius cum oleo rosaceo distil〈-〉
26
latur in aurem et dens dolens sedatur secundum quod di〈-〉
27
xerunt. et saliua ietuni[*]ietuni corrupt for ieiuni [cf. Venice 1564] extrahit vermes ex aure
28
et os hominis adustum datur in potu epileptico:
29
et sordities auris hominis confert emigranee.
30
Membra oculi.) Urina eius quando coquitur cum
31
melle in vase eneo abstergit albuginem oculi:
32
et confert palpitationi et adustio capillorum eius
33
cum lithargyrio prohibet scabiem et pruritum
34
in oculo. Membra anhelitus et pectoris.) Di-
35
citur quod vrina infantium cum bibitur confert
36
difficultati anhelitus et distillationi eius et est
37
curatio mala: et lac mulieris confert valde in
38
consumptione vel ethica et est cura leporis ma〈-〉
39
rini. Membra nutrimenti.) Dicunt quod lac mu〈-〉
40
lieris sedat mordicationem stomachi: et quod asca〈-〉
41
riatu vrine eius confert icteritie proprie cum
42
aqua mellis et aqua ciceris et similiter stercus
43
eius. Membra expulsionis.) Lac hominis pro〈-〉
44
uocat vrinam: et dicitur si supponatur sanguis
45
menstruus purus prohibet impregnationem.
46
Lac mulieris confert vlceribus matricis et vul〈-〉
47
neribus eius embrocatum et suppositum. Et vri〈-〉
48
na hominis dicitur abscindere solutionem et purgare ma〈-〉
49
tricem secundum quantitatem duarum tertiarum libre deco〈-〉
50
cta cum porris. Febres.) Stercus siccum cum
51
melle aut vino quando bibitur febribus piodicis[*]piodicis corrupt for periodicis pro〈-〉
52
hibet earum periodos. Uenena.) Lac mulie〈-〉
53
ris est tyriaca leporis marini. Et dentes hominis
54
triti et puluerizati super morsuram vipere aut
55
adusti et puluerizati: et stercus eius pulueriza-
56
tum super morsuram hominis et eius sputum dum
57
est ieiunus interficit scorpiones et serpentes.
58
¶ De holere aliameni[*]holere aliameni probably corrupt for bolere armeni [resp. boli armeni, cf. Canon 1,3,4 and 5]. Capitulum .CCCXXX.[*]De holere aliameni [...] tussim calidam. This chapter is missing in Venice 1564. Because of this, from this chapter onwards, there is a difference of two numbers in the chapter numbering of the two prints. The index fol. 163r also lists this chapter with the rubric Holus. 330.
1
HOlus aliameni[*]HOlus aliameni probably corrupt for BOlus armeni [resp. bolum armenum, cf. Canon 1, 3, 4 and 5] quid est. Secundum diascoridem
2
In ipso non est virtus medicine omnino.
3
Et est aquosum sicut atriplex quod sa-
4
porem non habet: et in hoc plus abundat
5
omnibus oleribus. et est vehementioris humiditatis
6
quam lactuca. et cucurbita et eius nutrimentum est
7
paucum. et eius penetratio non est velox propterea quod
8
penitus nitrositate priuatum est. Natura.) Inquit
9
Galienus frigidum et humidum est in secundo. Apostemata et bothor.)
10
Fit ex eo emplastrum apostematibus calidis. Uulnera
11
et vlcera.) Fit ex eo emplastrum ex radice eius me-
12
lino et vlceri. Membra capitis.) Permiscetur eius
13
succus cum oleo rosaceo et confert soda acci-
14
denti ex adustione solis. Membra anhelitus et
15
pectoris.) Confert tussi et sedat eam et proprie
16
decoctum cum oleo amigdalino et aqua gra-
17
nati dulcis. et similiter sedat tussim calidam.
18
¶ De herba iudaica. Capitulum .CCCXXXI[*]CCCXXXI cf. Venice 1564: 329.
19
HErba iudaica. Natura.) Caliditas
20
eius est supra equalitatem et est her-
21
bum. Galienus dixit quod calidum in princi-
22
pio primi siccum in secundo.
23
¶ De hezeriasen[*]hezeriasen cf. above fol. 110v, index fol. 163r, and Venice 1564: hezeriascen, cf. Canon 5: hezeriasen and hezerihasen. Capitulum .CCCXXXII.
24
HEzeriasen quid est. Fructus eius est
25
similis elhanakid et vtuntur ipso pre-
26
paratores coriorum: et quandoque sunt apud
27
eos qui faciunt sirupum: ex ipso frusta
28
grossa similia frustis persici sicci. Et est in prin〈-〉
29
cipio sue masticationis rancidum: deinde ap-
30
paret ei amaritudo: et loquemur de eo exquisi〈-〉
31
te in capitulo de fesire.
32
¶ De hareoman. Capitulum .CCCXXXIII.
33
HAreoman quid est. Est granum cuius
34
virtus est sicut virtus ordei. immo ip-
35
se est medium inter triticum et ordeum
36
et ipsius sauich et pultes eius magis
37
sunt stiptice quam sauich ordei et eius pultes. Natura.)
38
Est equale declinans ad humiditatem. Ope〈-〉
39
rationes et proprietates.) Exiccat sine mordi-
40
catione et in ipso est resolutio et stipticitas simul.
41
¶ De hensistides[*]hensistides cf. Venice 1564: henfistides. Capitulum .CCCXXXIIII.
42
HEnsistides quid est. Succus plante que
43
dicitur barba hircina. Et eius succus
44
est frigidus et stipticus. et dicitur in capitulo
45
barbe hircine. Natura.) Declinat ad sic〈-〉
46
citatem.
¶ De hernue. Capitulum .CCCXXXV.
47
HErnue quid est. Est simile piperi ni〈-〉
48
si quia citrinitati appropinquat boni
49
odoris simile xiloaloes quod fertur
50
de regione sclauorum. Natura.)
51
Est equale. Membra nutrimenti.) Confor〈-〉
52
tat stomacum et digestionem.
53
¶ De hearfelo. Capitulum .CCCXXXVI.
54
HEarfelus quid est. Est lactuca asini que
55
dicitur in capitulo de cha. Natura.) est frigida et hu〈-〉
56
mida et in ipsa est exiccatio et calefa-
57
ctio parua. Operationes et proprietates.) In ipsa est stipti-
58
citas.
¶ De hestedeen[*]hestedeen cf. Venice 1564: hestdeen. Capitulum .CCCXXXVII.
1
HEstedeen quid est. Lignum indum
2
notum. Instrumenta iuncturarum.) Eius pro〈-〉
3
prietas est iuuamentum forte podagre.
4
¶ De hasce[*]hasce cf. index fol. 163r and Venice 1564: haasce. Capitulum .CCCXXXVIII.
5
HAsce quid est. Est herba habens florem al-
6
bum declinantem ad rubedinem habens
7
cannas subtiles plurimas similes canne squi〈-〉
8
nanti aut cane calami aromatici: et
9
flos eius est flos rotundus. Et folia eius parua
10
subtilia plurima. ¶ Et super ipsius extremitatem
11
sunt capita parua purpurea. ¶ Diascorides dicit est
12
arbor cuius spine sunt parue in quarum circuitu
13
sunt folia parua subtilia que plurimum nascitur super la-
14
pides. Natura.) Calida est et sicca perueniens vsque ad
15
tertium. Ruffus vero inquit est siccior calamento.
16
Operationes et proprietates.) Est resolutiua incisiua ita vt etiam san〈-〉
17
guinem congelatum incidat et resoluat: et est calefacti〈-〉
18
ua ita vt eius sirupus prohibeat horripilationem
19
hyemis. Decoratio.) Resoluit verucas. Apostemata et
20
bothor.) Fit ex ea emplastrum cum aceto apostematibus fle〈-〉
21
gmaticis recentibus. Instrumenta iuncturarum.) Bi〈-〉
22
bitur ad debilitatem neruorum: et cum sauich et vino
23
fit ex ea emplastrum super sciaticam. et sirupus eius con-
24
fert doloribus qui sunt sub hypocondrijs. Mem〈-〉
25
bra oculi.) Miscetur cum cibis et seruat virtutem
26
visus: et remouet eius debilitatem. Membra an〈-〉
27
helitus et pectoris.) Mundificat pectus et pulmo-
28
nem et adiuuat ad spuendum: et sedat dolores hypo〈-〉
29
cundriorum et pulmonis cocta et deglutita cum
30
melle et propter suam exiccationem prohibet spu-
31
tum sanguinis. Membra nutrimenti.) Ad〈-〉
32
iuuat digestionem et eius sirupus remouet mali-
33
tiam digestionis et paucitatem appetitus. Membra
34
expulsionis.) Prouocat vrinam et menstrua. et
35
solutione educit vermes. et cum bibitur ex ea
36
quod est inter .ʒ.II. vsque ad .IIII. soluendo educit flegma
37
absque impedimento sufficienter. Permuta〈-〉
38
tio.) Ponitur loco eius origanum montanum
39
et dicitur epithymum et basce[*]basce corrupt for hasce [cf. Venice 1564] loco eius.
40
¶ De hasek. Capitulum .CCCXXXIX.
41
HAsek quid est. Qui siluestris est ter-
42
reitatis est plurime et domesticus est
43
plurime aqueitatis. et vniuersaliter est substantie hu〈-〉
44
mide. et eius frigiditas non est plurima. et substantie
45
sicce cuius frigiditas non est frigiditas pauca. Natura.) Hasek
46
secundum Diascoridem duas habet species que sunt frigide et sicce. Alij
47
autem dixerunt quod est calidus in principio primi et siccus
48
in primo. et est magis simile hasek nature terre. Operationes
49
et proprietates.) In ipso est prohibitio effusionis materierum propter
50
suam stipticitatem et maturatio et lenificatio. Apostema〈-〉
51
ta et bothor.) Prohibet accidere apostemata calida et
52
effusionem materierum. et est bonus apostematibus gutturis
53
Uulne et vlcera.) Confert vlceribus antiquis et pu-
54
tridis in carne cum melle. Membra capitis.) Est
55
bonus vlceribus gingiue putridis. Membra
56
oculi.) Intrat succus eius in alcofol. Membra
57
anhelitus et pectoris.) Confert apostematibus circundanti-
58
bus lacertos gutturis. Membra expulsionis.) Aug-
1
mentum efficit in coitu et frangit lapidem renum et vesi〈-〉
2
ce. et similiter eius succus et confert difficultati vrine et
3
colice. Uenena.) Due .ʒ. fructus siluestris confe-
4
runt morsui vipere: et due .ʒ. eius cum vino venenis
5
perniciosis conferunt. et ex decoctione eius aspergitur locus et
6
interficit pulices.
¶ De harmel. Capitulum .CCCXL.
7
HArmel quid est. Nota est. Operationes et proprietates.)
8
Est incisiua et subtiliatiua. Instrumenta iuncturarum.)
9
Est bona dolori iuncturarum et sciatice
10
cum desuper linitur. Membra capitis.) In ipsa
11
est virtus faciens ebrietatem que est sicut ebrietas vini.
12
Membra oculi.) Diascorides dixit quod ipsa trita cum mel-
13
le et vino et felle alcubugi. et gallinarum: et aqua fe-
14
niculi est conueniens debilitati visus. Membra
15
nutrimenti.) Facit nauseam fortiter. Membra expulsionis.) Prouo〈-〉
16
cat vrinam et menstrua cum virtute bibita et linita.
17
et confert etiam colice ventose bibita et linita.
18
¶ De haltit. Capitulum .CCCXLI.
19
HAltit quid est. Est medicina inda similis
20
hermodactilo albo. Natura.) Calida est et
21
sicca in tertio. Instrumenta iuncturarum.) Potius
22
confert podagre et doloribus iunctura〈-〉
23
rum. Membra expulsionis.) Solutione educit flegma et humorem
24
crudum et vermes et ascariades et humores gros〈-〉
25
sos.
¶ De harsafo. Capitulum .CCCXLII.
26
HArsafum quid est. Est quedam ex specie-
27
bus alcunkar[*]alcunkar cf. Venice 1564: alcunker. Natura.) Est temperata ad
28
caliditatem declinans humida ad secundum
29
perueniens. Alcanzi inquit. est frigida et humida. ¶ In
30
quit musaia. Est sicut asperagus in operationibus
31
suis calida et humida in primo. alij vero dixerunt quod
32
est calida in primo et humida secundo[*]secundo corrupt for in secundo. et iam comparata fuit Galieno
33
quod ipsa est apud eum calida in secundo. apud me vero est di〈-〉
34
uersarum naturarum. Operationes et proprietates.) Mundificat pannum
35
et exiccat et in ipsa est subtilitas. ¶ Alcanzi dixit
36
quod ipse generat melacoliam: et elongatus est. Decoratio.) Con〈-〉
37
fert linita alopitie: et aqua eius necat pediculos
38
in capite abluto ex ea: et remouet fetorem ascella〈-〉
39
rum et per prouocationem suam vrinam fetidam et cum sua
40
proprietate quam habet in se. Apostemata et bothor.) Resoluit
41
apostemata dura. Uulnera et vlcera.) Aqua eius confert
42
pruritui duro sicco. Membra capitis.) Aqua eius de-
43
let furfures. Membra nutrimenti.) Facit nauseam et
44
proprie montana et precipue radix eius et eius gum-
45
ma est alcunkar. et de ipso loquar postea in capitulo
46
de kef. Membra expulsionis.) Addit in coitu et ad〈-〉
47
dit in prouocatione vrine et extrahit vrinam
48
fetidam et lenit naturam et educit flegma et mul-
49
totiens constringit ventrem quando bibitur cum vino.
50
¶ De handacocha. Capitulum .CCCXLIII.
51
HAndacocha quid est. Ex ea alia est sil〈-〉
52
uestris et alia est domestica: et alia est
53
egyptiaca: et fit ex eius semine panis.
54
Natura.) Inquit filius Iuragi. Ca〈-〉
55
lida est et sicca in fine secundi. Inquit filius Me〈-〉
56
saugue calida est in medio secundi. Et videtur quod do〈-〉
57
mestice caliditas sit propinqua in fine primi.
58
Operationes et proprietates.) Domestica est
1
equalis abstersionis et exiccationis: et in silue-
2
stri est stipticitas cum calefactione: et eius oleum
3
valet ad ventositates grossas. Decoratio.) Sil〈-〉
4
uestris confert panno. et similiter domestica. Uul〈-〉
5
nera et vlcera.) Succus domestice cum melle
6
mundificat vlcera. Instrumenta iuncturarum.)
7
Eius oleum est bonum doloribus iuncturarum
8
ex ventositate: et apud timorem contractionis
9
et iam sanati sunt eo quidam. Membra capi-
10
tis.) Facit soda. Et quando fit caputpurgium
11
ex succo eius confert ei qui cadit ex epilepsia.
12
Membra oculi.) Succus domestice confert
13
albugini oculi: et panno ipsius et proprie cum
14
melle. Membra anhelitus et pectoris.) Con-
15
fert dolori laterum ex flegmate. et proprie sil-
16
uestris. et facit accidere dolorem gutturis et pre〈-〉
17
focationes. sed nocumento eius succurritur cum
18
coriandro et lactuca et endiuia. Membra nu〈-〉
19
trimenti.) Confert dolori stomaci frigidi et ven〈-〉
20
tositati et eius oleum confert principio hydro-
21
pisis. Membra expulsionis.) Prouocat vri〈-〉
22
nam et menstrua et siluestris cum vino et semi-
23
ne molochie est bona dolori vesce. et eius oleum
24
vtile est dolori intestinorum et dolori matricum.
25
et siluestris confert colerice passioni et constrin〈-〉
26
git ventrem et ipsa et semen eius excitat coitum.
27
Febres.) Dicitur quod habens tertianam in po-
28
tu sumat tria ex folijs eius aut tria ex granis
29
ipsius et alterabuntur circuitus febris. et quar〈-〉
30
tane quatuor ex quibus illorum duorum vo-
31
luerit. Uenena.) Quando aspergitur aqua eius
32
super puncturam scorpionis sedat dolorem sta〈-〉
33
tim. et si aspergitur super membrum sanum excitat
34
mordicationem et dolorem. et eius semen est forti〈-〉
35
us in curatione puncture scorpionis.
36
¶ De hauro romano. Capitulum .CCCXLIIII.
37
HAurum romanum quid est. Nominatur
38
achirosa. Natura.) Calefacit vehe-
39
menter in tertio et exiccat in primo.
40
et eius flos est vehementioris cale-
41
factionis: et ipsius gumma est vltima in cale-
42
factione. Membra capitis.) Eius fructus cum
43
aceto confert epilepsie.
44
¶ De hascech. Capitulum .CCCXLV.
45
HAscech quid est. Dixerunt quidam
46
quod est balaustia alhaure. Instrumen〈-〉
47
ta iuncturarum.) Nocet neruis et fa〈-〉
48
cit euenire spasmum.
49
¶ De herba vitri. Capitulum .CCCXVLVI.
50
Erba[*]Erba corrupt for HErba [initial is missing] vitri quid est. Hec est herba qua vi-
51
trum abluitur. Operationes et proprietates.) In ipsa est
52
stipticitas cum humiditate. et faciens
53
adherere lenificatiua mundificati-
54
ua. Apostemata et bothor.) Sedatiua est apostematum et dan-
55
tur in potu folia eius ad herisipillam et adustio〈-〉
56
nem ignis. et precipue apostemata flegmatica. et eius
57
succus cum cerusa de plumbo ponitur super
58
herisipillam et formicam. et fit ex ea gargarismus
1
ad apostemata ambarum amigdalarum. Instrumenta iuncturarum.)
2
Cum aceto super podagram ponitur. Membra capitis.)
3
Eius succus cum oleo rosaceo confert dolori au〈-〉
4
ris et ex succo eius cum pollice ponitur in pa-
5
lato ad apostemata ambarum amigdalarum. Membra anhelitus
6
et pectoris.) Sorbetur succus eius ad tussim antiquam.
7
Membra expulsionis.) Remouet emorroydas.
8
¶ De harbato. Capitulum .CCCXLVII.
9
HArbatum quid est. Et dicitur angustus vel
10
angatus[*]vel angatus is missing in Venice 1564 semen eius triangulatum est sicut lan-
11
cea. et eius folia sunt triangulata et similiter
12
a folijs scolopendrie. Natura.) Dome-
13
stice caliditas est pauca. et siluestris caliditas est in se-
14
cundo. Uulnera et vlcera.) Consolidat recens vulnera.
15
Membra nutrimenti.) Eius cortex cum aceto super sple-
16
nem confert et eius folia sicca quando in potu
17
sumuntur sanant splenem. Membra expulsionis.)
18
Prouocat proprie folia illius cuius folia sunt
19
similia folijs scolopendrie.
20
¶ De halibio. Capitulum .CCCXLVIII.
21
HAlibium quid est. Planta que nominatur al-
22
bien: quoniam ei inest proprietas sanandi apostema〈-〉
23
ta emunctorij more emplastri superposi〈-〉
24
ta et suspensa: et propter hoc nominatur albien.
25
Et est compositarum virtutum sicut rosa. Natura.)
26
In ipsa est virtus infrigidatiua cum acrimonia que est in
27
ea Operatione et proprietates.) Est resolutiua: et in ipsa est vir〈-〉
28
tus infrigidatiua preparatiua. Apostemata et bothor.)
29
Sanat apostemata accidentia in emunctorio cum suspen〈-〉
30
ditur super ipsa nedum si more emplastri superponatur.
31
¶ De haze. Capitulum .CCCXLIX.
32
HAze quid est. Est zufure[*]zufure i.e. zufere (cf. Venice 1564 and Canon 4 and 5). et est aldina-
33
rugina. Et iam diximus de ipsa in
34
his que preterierunt.
35
¶ De hasaso. Capitulum .CCCL.
36
HAsasum quid est. Est medicina arme-
37
na: et dicitur etiam persica. et dixerunt alchuz quod
38
est fortior euforbio et cum eius potio
39
augmentatur supra .ʒ. interficit. Natura.)
40
Calida est et sicca in quarto. Operationes et proprietates.)
41
Est adustiua saporis mali. Membra nutrimenti.)
42
Est adurens stomacum: et faciens vomitum.
43
¶ De hauro. Capitulum .CCCLI.
44
HAurum quid est. Dicitur quod gumma eius que
45
ex hac arbore est romana: est karabe.
46
Et nos quidem de karabe singulare fa-
47
ciemus capitulum. Natura.) Est equalis ad
48
siccitatem declinans paucam. Operationes et proprietates.)
49
Est subtilis et eius semen subtilius est. et non est
50
vehementis caliditatis. Instrumenta iuncturarum.) Aureus ex
51
fructu ipsius arboris confert sciatice: et emplastrum
52
factum ex folijs romane cum aceto confert dolori po〈-〉
53
dagre. Membra capitis.) Tepefit succus folio-
54
rum eius et distillatur in aurem et sedat dolorem eius
55
et fructus eius confert epilepsie. Membra oculi.)
56
Ex eius fructu cum melle fit alcofol et est confor-
57
tatiuum oculi. Membra expulsionis.) Aureus ex
58
fructu euius confert distillationi vrine et aureus ex fru〈-〉
1
ctu eius cum aceto post purgationem menstruorum
2
prohibet impregnationem: et similiter folia eius.
3
¶ De harbe. Capitulum .CCCLII.
4
HArbe quid est. Nota est. Membra oculi.)
5
Dicitur quod eius sanguis prohibet pilos
6
oculi euulsos oriri. Uenena.) Dicitur quod
7
eius ouum est venenum perniciosum: et
8
nos dicturi sumus illud in libro .4.
9
¶ De herbo. Capitulum .CCCLIII.
10
HErbum quid est. Dixerunt quidam quod est
11
granum minus quam almelic in magnitu〈-〉
12
dine lentis non cum compressione rotun〈-〉
13
dum sed lateratum. Et eius color est inter
14
cineritium: et citrinum: et ipsius sapor est inter sapo〈-〉
15
rem almes et lentis quod comedunt boues et nu-
16
triuntur ipso. ¶ Alcanzi vero existimauit quod est gra〈-〉
17
num simile grano cydonij. apud me vero est almelic.
18
et proprie illud quod est siluestre. ¶ Ipsum preterea
19
quandoque est album decliue ad citrinum sicut dicitur. et quandoque
20
est rubeum. ¶ Inquit Diascorides. Herba eius est parua mi-
21
nuta habens folia et semen eius est nitentius. Natu-
22
ra.) Est calidum in primo vsque ad secundum et siccum in
23
tertio. Operationes et proprietates.) Est abstersiuum aperitiuum
24
et inest ei humor malus et ipsius rectificatio est
25
sicut rectificatio lupinorum. quod autem de ipso decli-
26
nat ad albedinem minus est medicinale quam rubeum.
27
Cum ergo decoquitur bis destruitur eius abstersio et
28
remanet terreitas ipsius quare nutrimentum prebet
29
siccum. Decoratio.) Linitum super morpheam pannum
30
et lentigines et cicatrices est bonum: et colorem effi〈-〉
31
cit bonum: et fit ex eo sauich. et datur de eo exte-
32
nuatis sicut nux: et remouetur extenuatio. et eius
33
decoctio ponitur super fixuras frigoris et pruritum
34
eius accidentes manibus et confert lactee. Apostemata et
35
bothor.) Lenit duricies et mammillarum duriciem proprie.
36
Uulnera et vlcera.) Mundificat vulnera cum mel〈-〉
37
le. Et confert sahafat et lenit duricies vlcerum
38
mordificantium carnem et membrum. et confert igni persico
39
et mellino. Membra anhelitus et pectoris.) Confert duri-
40
ciei mammillarum. et facile efficit sputum saniei
41
grosse. Membra expulsionis.) Plurimus vsus ipsi-
42
us facit mingere sanguinem propter fortitudinem sue
43
prouocationis et soluit naturam. Et quando cum aceto
44
miscetur et bibitur confert difficultati vrine: et se-
45
dat tenasmon: et dolorem pungitiuum ventris.
46
Uenena.) Fit ex eo emplastrum cum vino su-
47
per morsum vipere et morsum canis rabiosi et
48
hominis ieiuni.
¶ De hermodactilo Capitulum .CCCLIIII.
49
HErmodactilus quid est. Est radix plan〈-〉
50
te habentis rosas albas et citrinas.
51
Et aperitur in primis cum aperiuntur flores
52
et existit in planiciebus montium etiam in
53
angulis eorum. et folia eius expansa sunt super terram. Ele〈-〉
54
ctio.) Melior est albus in introitu. et interius du〈-〉
55
rus ad frangendum. Et niger et rubeus sunt ma〈-〉
56
li ambo. Natura.) Calidus est et siccus perue〈-〉
57
niens ad secundum. et in ipso est humiditas superflua.
58
¶ Et existimauerunt quidam quod in albo est caliditas
1
subtilis et in alijs virtus frigiditatis non fortis:
2
quia sic non soluerent. ¶ Et existimauerunt alij quod si
3
esset calidus mordicaret vlcera purus: sed in ipso
4
non est mordicatio penitus. ¶ Et existimaue-
5
runt alij quod est calidus valde. Operationes et proprietates.) Cum
6
ipso est virtus solutiua. et si sit in ipso stipticitas.
7
Uulnera et vlcera.) Albus est bonus vlceribus antiquis.
8
Instrumenta iuncturarum.) Confert podagre et sedat dolorem sta〈-〉
9
tim more emplastri suppositus. et cum ex eo multoti〈-〉
10
ens fit emplastrum indurat apostema et in lapideam naturam
11
conuertit: et est conferens tyriaca omnibus doloribus iun〈-〉
12
cturarum. et proprie in horis fluxuum. Membra nutrimenti.)
13
Est malus stomaco debilitans eum: et rubeus et niger
14
retinent medicinas solutiuas in stomaco: et attrahunt
15
nocumentum maximum. Membra expulsionis.) In ipso
16
est virtus solutiua et efficit augmentum in coitu
17
proprie cum zinzibere et mentastro et cymino. Ue-
18
nena.) Rubeus et niger sunt venenum. Permu-
19
tatio.) Loco eius ponitur in doloribus iunctura-
20
rum pondus eius de folijs alcanne: et medie-
21
tas ponderis ipsius de bdellio vario.
22
¶ De heiren. Capitulum .CCCLV.
23
HEiren. Operationes et proprietates.) Est
24
resolutiuum. Membra capitis.) Confert
25
egritudinibus frigidis in cerebro.
26
et prohibet corizam frigiditatem. Mem-
27
bra oculi.) Aqua eius acuit visum.
28
¶ De hausegi. Capitulum .CCCLVI.
29
HAusegi quid est. Est rubeus: et in con〈-〉
30
cauitatibus fructus a quibus procedit
31
stipes quo tenetur sunt folia. Apostemata et
32
bothor.) Folia omnium specierum
33
eius conferunt herisipille superposita vt emplastrum.
34
¶ De hausuro. Capitulum .CCCLVII.
35
HAusurum quid est. Arbor arabica ia-
36
mena: et est vnum de lacticinijs. Et qui-
37
dam dixerunt quod desurum[*]desurum cf. Venice 1564: de surum with the variant de hausurum est quedam spe〈-〉
38
cies interficiens sedentem in vmbra eius.
39
Natura.) Est calida et sicca ad terrtium: et siccitas
40
ipsius est in quarto. Operatione et proprietates.) Et in ipsa est
41
stipticitas temperata. Apostemata et bothor.) Confe-
42
runt sahafati linita et impetigini. Uulnera et vlcera.) Li-
43
nitur cum melle super alcola in ore infantium et re-
44
mouetur. Membra expulsionis.) Soluit ventrem et de-
45
bilitat viscera. Uenena.) Quedam species eius est
46
que nocet sedenti in vmbra eius et quandoque interfi-
47
cit eum. Caueatur ergo ab eo. et lactis eius tres .ʒ. in〈-〉
48
terficiunt in duobus diebus frangendo epar et
49
pulmonem.
¶ De hirundine. Capitulum .CCCLVIII.
50
HIrundo. Membra capitis.) Dixit Diascorides quod
51
quando primus venter hirundinis scinditur
52
inueniuntur in ipso duo lapides. quo〈-〉
53
rum vnus habet vnum colorem et alter habet co〈-〉
54
lores plurimos: qui quando ponuntur in pelle vituli
55
antequam ei accidat vt coire appetat ad coitum inci〈-〉
56
tatur: et si ponuntur super adiutorium epileptici aut
57
collum eius iuuatur inde. Inquit iam expertus illud
58
fui: et sanatus est epilepticus. Membra oculi.)
1
Comedere hirundinem acuit visum quando exicca〈-〉
2
tur et datur in potu de ea quaque die. et est potio
3
eius aureus .i. et proprie adustum matris et filij in vitro
4
quando ex eo fit alcofol cum melle confert. et dicitur quod ce〈-〉
5
rebrum eius cum melle confert principio aque. et simi〈-〉
6
liter cerebrum vespertilionis. Membra anhelitus et pectoris.) Tan〈-〉
7
gitur palatum cum cinere eius ad squinantiam et confert:
8
et similiter quando salitur et exiccatur et bibitur de ea pon-
9
dus aurei confert squinantie.
Capitulum de littera .I.
10
¶ De Ireos. Capitulum .CCCLIX.
11
IReos quid est. Est radix lilij cele-
12
stis: et est ex herbis habentibus stipitem et
13
super ipsum sunt flores diuersi composi-
14
ti ex albo et citrino et celesti: et pur-
15
pureo et propter hoc nominatur ireos scilicet arcus cusa. et iste
16
radices sunt nodiose et folia eius sunt parua. et quando
17
veterascit a vermibus perforatur. Electio.) Quod
18
ex ea bonum est: est durum spissum compactum: breue
19
declinans ad rubedinem aliquantulam boni odoris
20
non odoratur ex ea odor lini. et est mordicatiua
21
lingue: et mouet sternutationem cum fortitudine.
22
Natura.) Est calida et sicca in fine tertij. Operationes et
23
proprietates.) Est digestiua aperitiua abstersiua mundifica〈-〉
24
tiua: et eius succus resoluit cum aqua mellis et
25
purgat flegma grossum: et educit ipsum. Decora〈-〉
26
tio.) Cum equali quantitate ellebori purgat pannum
27
et lentigines: et efficiet illud sola. Apostemata et bothor.)
28
Que ex ea elixata est lenificat durities et apostemata
29
grossa et scrofulas: et bothor lenes Uulnera et vl〈-〉
30
cera.) Confert vlceribus sordidis et facit carnem nasci
31
in fistulis etiam si puluerizetur et vestitos carne. In〈-〉
32
strumenta iuncturarum.) Eius oleum resoluit laxitudinem. et
33
cum bibitur cum aceto aut vino confert spasmo et
34
contritioni lacertorum. et clysterizatio ei confert sciati〈-〉
35
ce. Membra capitis.) Facit dormire et remouet so-
36
da antiquam. et quando permiscetur cum oleo rosa-
37
ceo et aceto vini prohibet soda sola. et facit ster〈-〉
38
nutationem et collutio oris ex decoctione ipsi〈-〉
39
us sedat dolorem dentium. et sedat oleum eius cum
40
aceto sonitum auris: et prohibet reumatismos
41
antiquos. et aufert oleum eius fetorem narium et eius
42
decoctio etiam confert tremori. Membra oculi.)
43
Attrahit lachrymas. Membra anhelitus et pectoris.)
44
Sedat dolorem lateris pleuresis: et confert tussi et
45
precipue ab humiditate grossa et peripleumonie
46
et difficultati anhelitus et squinantie et expellit
47
superfluitates in pectore retentas quarum expulsio est
48
difficilis cum subtiliatione sua vltima cum apeti〈-〉
49
tione: et bibitur in egritudinibus pectoriis[*]pectoriis corrupt for pectoris cum
50
rob. et collutio oris ex eo facta nocet vulue. Mem〈-〉
51
bra nutrimenti.) Sedat dolorem epatis et splenis
52
frigidior quando bibitur cum aceto et proprie sple〈-〉
53
nis et confert hydropisi. Membra expulsionis.) Aperit ori〈-〉
54
ficia venarum emorroydarum et remouet dolorem
55
pungitiuum et aufert gonoream et plurimam pollu〈-〉
56
tionem: et prouocat menstrua cum vino et fit en-
57
catisma in.[*]in. corrupt for in [redundant period] decoctione eius propter duritiem ma〈-〉
58
tricis et dolores eius frigidos. et administra-
1
tio suppositorij eius cum melle facit abortiri
2
eius oleum iuuatiuum est matricis et soluendo
3
educit aquam citrinam et coleram et flegma cum
4
bibitur ex veteri eius confracto. et eius quidem
5
potio debet esse ab .℥.ß. vsque ad aureos .VII. Febres.)
6
Eius oleum remouet frigus et tremorem. Ue-
7
nena.) Quando bibitur cum aceto confert venenis
8
omnibus.
¶ De iusquiamo. Capitulum .CCCLX.
9
IUsquiamum quid est. Ex eo deterius
10
et fraudulentius est nigrum: deinde ru〈-〉
11
beum sed album est magis incolume: et
12
est illud quod administratur. et melius est
13
vt non administretur et flos quidem nigri est arme〈-〉
14
ni coloris. et flos rubei est citrinus. et flos albi
15
est albus et declinat ad citrinitatem. In eo vero
16
quo vtuntur est vnctuosa humiditas. Electio.) Ex
17
eo melius est album. Si ergo non reperitur admini〈-〉
18
stretur rubeum et alienetur nigrum semper verumtamen suc-
19
cus thyrsorum eius quandoque administratur loco opij.
20
Natura.) Nigrum frigidum est et siccum in fine tertij
21
et album in principio ipsius. Operatione et proprietates.) Est stu〈-〉
22
pefactiuum et abscindit fluxum sanguinis et sedat
23
sua stupefactione dolores percussiuos. Decoratio.)
24
Ingreditur impinguando propterea quod coagulat
25
sanguinem et congelat ipsum. Apostemata et bothor.) Se〈-〉
26
dat dolores eorum et resoluit duritiem testiculo〈-〉
27
rum. et confert herisipille. Instrumenta iuncturarum.) Sedat
28
dolorem podagre epithimatum. et bibuntur tres ki〈-〉
29
rat ex eo cum hydromelle ante. et si bibantur ex fo〈-〉
30
lijs eius tria aut quatuor cum vino sanat corro〈-〉
31
sionem ossium. Membra capitis.) Succus cuiuslibet
32
generis ipsius acceptus sedat dolorem auris: et cum
33
aceto et oleo rosaceo dolorem dentium. Et similiter
34
eius semen et radix ipsius decocta in aceto et
35
eius oleum in omnibus illis: et est faciens subeth et
36
facit dormire. et si ex folijs ipsius comedatur ali〈-〉
37
quid quantitatem habens conturbat rationem. Et similiter
38
si fiat clystere ex decoctione foliorum eius et ex oleo
39
ipsius et distilletur in aurem sedat dolorem eius.
40
Membra oculi.) Linitur super oculum semen eius
41
aut succus foliorum ipsius et tunc sedabuntur dolo-
42
res oculi praui. et administretur rob eius aut suc-
43
cus foliorum ipsius: aut semen eius linitum et pro-
44
hibent fluxus ad ipsum. Membra anhelitus et pectoris.) Cum bi-
45
buntur ex semine eius duo anulusat conferunt spu-
46
to sanguinis superfluo: et fit ex folijs eius em-
47
plastrum apostematibus mammille: et quandoque ponitur in me-
48
dicinis que sunt ad sedandam tussim. et linitur super
49
apostemata mammillarum post pregnationem et prohi-
50
bet et delet ipsa. Membra expulsionis.) Eius succus
51
valet dolori matricis et abscindit fluxum san-
52
guinis eius et fit emplastrum cum folijs ipsius su〈-〉
53
per apostemata testiculi. Uenena.) Est venenum quo
54
ratio permiscetur et destruit memoriam et facit
55
prouenire prefocationem et maniam.
56
¶ De iumar. Capitulum .CCCLXI.
57
IUmar quid est. Notum est. Natura fri-
58
gidum in secundo siccum in primo. Operationes et
1
proprietates.) Est stipticum. Membra anhelitus et pectoris.) Con〈-〉
2
fert asperitati gutturis. Membra expulsionis.) Constrin-
3
git solutionem et fluxum sanguinis. Uenena.) Est
4
bonum puncture vespe more emplastri suppositum.
5
¶ De Iumeiz. Capitulum .CCCLXII.
6
IUmeiz quid est. Inuenitur in egypto et
7
syria similis ficui: et dicetur de ipso
8
in capitulo de ficubus.
9
¶ De iar fluminis. Capitulum .CCCLXIII.
10
IAr fluminis quid est. Est planta floris
11
similis nenufari: et est submersa in aqua
12
et ex aqua parum apparet et ipsa qui〈-〉
13
dem est propinqua virtuti albithat[*]albithat cf. Venice 1564: albitbat. Natura.) Fri〈-〉
14
gida est stiptica[*]stiptica i.e. et stiptica. Uulnera et vlcera.) Conue-
15
niens est vlceribus fraudulentis et pruritui.
16
¶ De iesu Capitulum .CCCLXIIII.
17
IEsus. Proprietates.) est proxima
18
nature et virtuti gilbenech. Et eius
19
quidem potio est pondus .ʒ.ß.
20
¶ De ipericon. Capitulum .CCCLXV.
21
IPericon nominatur arabice alharib.
22
et nominatur syriace vua demonis:
23
quid est. Thyrsi flos est puluerulentus
24
et eius granum est citrinum ad rube-
25
dinem declinans et est similis figure sumach.
26
verumtamen non est in eius rubedine. Electio.)
27
Galienus dixit. detur in potu ex semine eius et non
28
sit contentus aliquis flore eius solo. Natura.) Calidus
29
est in secundo: siccus in fine eius. Operationes et proprietates.) est sub〈-〉
30
tiliatiuum aperitiuum liquefactiuum resolutiuum.
31
Apostemata et bothor.) Confert apostematibus frigidis et du〈-〉
32
ris magnis. Uulnera et vlcera.) Emplastrum
33
foliorum eius confert adustioni ignis et consolidat
34
plagas et vlcera mala: et quando teritur et pulueri-
35
zatur super vlcera tremula et putrida confert.
36
Instrumenta iuncturarum.) Confert dolori anche et scia〈-〉
37
tice decoctum cum vino proprie cum bibitur .XL. die〈-〉
38
bus continuis. Ipsum enim sanat sciaticam. Mem〈-〉
39
bra expulsionis.) Prouocat vrinam et prouocare men〈-〉
40
strua est eius proprietas: et eius succus soluendo
41
educit coleram. Permutatio.) Loco eius po〈-〉
42
nitur pondus ipsius de squinanto et pondus
43
ipsius de radice capparis.
44
¶ De ysopo humida. Capitulum .CCCLXVI.
45
ISopus humida quid est: est sordici-
46
es aggregata super lanam pilorum ouium
47
in armenia et sternitur super herbas titi〈-〉
48
malorum: et accipit virtutes et lac earum
49
et fortasse est currens. ergo coquitur et preparatur ibi.
50
Natura.) Calida est in tertio humida in primo. Operationes
51
et proprietates.) Est maturatiua resolutiua. Apostemata et
52
bothor.) Resoluit apostemata dura cum ex ea fit em-
53
plastrum. Membra oculi.) Confert apostematibus ocu-
54
li linita et bibita. Membra nutrimenti.) Confert fri〈-〉
55
giditati epatis linita et bibita. Membra expulsionis.)
56
Resoluit durities que sunt in partibus vesi-
57
ce et matricis: et confert frigiditati earum et fri〈-〉
58
giditati renum.
1
¶ De ysopo sicca. Capitulum .CCCLXVII.
2
ISopus sicca quid est. Alia est monta-
3
na. est hortiua[*]est hortiua corrupt for et alia est hortiua [cf. Venice 1564]. Natura.) Calida est sicca[*]sicca i.e. et sicca
4
in tertio. et est subtilis sicut origanum.
5
Decoratio.) Eius potus colorem effi〈-〉
6
cit bonum. et eius gumma abstergit vestigia in fa-
7
cie. Apostemata et bothor.) Resoluit apostemata dura bibi-
8
ta cum vino. Membra capitis.) Eius decoctio
9
cum aceto et oxymelle sedat dolorem dentis et va-
10
por decoctionis eius cum ficubus confert sonitui
11
in aure cum traiectorio sumptus. Membra oculi.)
12
Coquitur deinde fit ex ea emplastrum trafati[*]trafati corrupt for tarfati [cf. below, Venice 1564 and Canon 3] et sangui〈-〉
13
ni mortuo sub palpebra. Membra anhelitus et pectoris.)
14
Confert pectori et pulmoni patientibus a disnia
15
et tussi antiquis et eius decoctio cum ficubus et melle
16
similiter et apostematibus duris et anhelitus dilatationi et
17
gargarismus ex ea confert etiam prefocationi intrinse〈-〉
18
ce. Membra nutrimenti.) Emplastrum factum ex ea cum ficubus
19
et baurach confert spleni: et infuso eius bibita con〈-〉
20
fert hydropisi. Membra expulsionis.) Soluendo educit
21
flegma et ascarides et vermes: et quando miscetur cum
22
cordumeni et yreos confortatur eius solutio.
23
Permutatio.) Loco eius ponitur sansuci tan〈-〉
24
tundem et medium.
25
¶ De iabrol. Capitulum .CCCLXVIII.
26
IAbrol quid est. Radix mandrago-
27
re siluestris et est radix omnis mandra-
28
gore magna similis forme hominis propter hoc
29
non nominatur mandragora. Mandra〈-〉
30
gora enim est nomen imaginis naturali scilicet sicut
31
planta existens informa[*]informa corrupt for in forma hominis. Equale enim est siue
32
sit intentio huius nominis inuenta: aut non inuen〈-〉
33
ta: multa namque nomina significant secundum intentiones
34
non inuentas. forma autem mandragore inuen-
35
ta est lignum cineritium declinans ad contritionem ma〈-〉
36
gnum sicut costus magnus. Natura.) Est fri〈-〉
37
gida in tertio sicca in ipso et in ipso est aliquan〈-〉
38
tulum caliditatis secundum quod existimauit quidam. Ra-
39
dix vero est fortis desiccatiua et cordex[*]cordex corrupt for cortex radicis
40
est debilis: folia autem administrantur exiccata et hu〈-〉
41
mida: et conferunt: et in mandragora ipsa est hu-
42
miditas. Operationes et proprietates.) Est narcotica et habet lachry〈-〉
43
mam: et habet succum: sed eius succus est fortior la-
44
chryma ipsius. Qui autem vult vt aliquod ex mem〈-〉
45
bris suis secetur bibat tres anulusat ex ea in vino
46
et facit subeth. et dicitur quod quando cum radice eius coquitur
47
dens elephantis .VI. horis lenit ipsum et fit facilis
48
obedientia eius. Decoratio.) Fricatur cum folijs
49
eius albaras per hebdomadam et deletur absque vl-
50
ceratione. et proprie si inuenientur humida et lenia.
51
et lac mandragore euellit lentigines et pannum sine
52
mordicatione. .) Administratur super
53
apostemata et bothor dura: et dubellet et scrofulas et
54
confert. et quando teritur radix eius multum. et ponitur cum
55
aceto super herisipilam sanat eam. Instrumenta iuncturarum.)
56
Ex radice eius cum sauich fit emplastrum ad dolo-
57
rem iuncturarum. Membra capitis.) Facit subeth et
58
facit somnum. et quando ponitur in vino inebriat vehe-
1
menter. et quandoque supponitur in ano et facit subeth
2
et odoratio eius facit subeth vehementer. et hec
3
est habens folia alba que crus non habet et dicitur mascu〈-〉
4
lus. et quandoque fit ex ea ad expellendas vigilias. et
5
ad attrahendum sonum syrupus et remouet vigi-
6
lias. et est vt ponatur ex corticibus radicum eius
7
tres emine in metrolijs vini dulcis et bibuntur ex eo
8
tres anulusat. et quandoque decoquuntur cortices etiam in
9
vino donec assumat vinum fortitudinem eius et
10
administratur ex eo ad hoc vt faciat subeth plus:
11
et ad hoc vt dormire faciat minus. et quidam me〈-〉
12
dicorum faciunt vtentem eo sedere in aqua ve〈-〉
13
hementer frigida donec sanetur. et existimo quod inten-
14
tio in hoc est aggregatio caliditatis. Membra
15
oculi.) Eius lachryma in medicinis oculi sedat
16
dolorem superfluum et fit ex folijs eius etiam emplastrum.
17
Membra nutrimenti.) Sumitur ex lachryma eius .℥.I.
18
cum mellicrato. et vomitu educit coleram et flegma
19
sicut elleborus. Membra expulsionis.) Supponitur
20
medietas annulus ex lachryma eius et prouocat
21
et extrahit fetum. et semen mandragore mundi〈-〉
22
ficat matricem quando bibitur. et si misceatur cum fur〈-〉
23
fure quod ignis non tetigit et supponat ipsum mulier
24
abscindet fluxum matricis. Lac mandragore
25
soluendo educit flegma et coleram. Cum enim
26
paruus puer mandragoram errando assumit ac〈-〉
27
cidunt ei vomitus et solutio ventris et fortasse
28
moritur. Uenena.) Cum melle et oleo ponitur su〈-〉
29
per puncturas. Et dixerunt quod proprie species que
30
videtur habere folia alba. verumtamen folia eius parua sunt
31
bezahar vue lupine perniciose. et illa que ex ea per-
32
niciosa est antecedunt accidentia prefocationis ma-
33
tricis: et rubedo faciei. et exitus oculorum et tu-
34
mor faciei etiam ac si esset ebrius. Cuius qui-
35
dem cura sunt butyrum et mel et vomitus.
36
¶ De eo quo aurum adheret. Capitulum .CCCLXIX.
37
ID quo aurum adheret quid est. Hoc
38
nomen conuenit ammoniaco. de quo
39
iam nos locuti fuimus. et quandoque conue-
40
nit cuidam rei que fit ex vrina infan〈-〉
41
tium mota in mortario ereo cum aceto in sole
42
donec coaguletur. Et quandoque est ex minera.
43
generatur enim materia ex vapore et resoluitur
44
in aqua calida: deinde coagulatur. et hoc est illud
45
de quo nunc loquimur. Electio.) Clarum mun〈-〉
46
dum et proprie tertium. et artificiale est fortius
47
et subtilius: deinde minerale adustum. Natu-
48
ra.) Calidum est valde. Operationes et pro-
49
prietates.) Est abstersiuum constrictiuum cale-
50
factiuum putrefactiuum subtiliatiuum mordi〈-〉
51
catiuum parum resolutiuum cum fortitudine.
52
et eius resolutio est vehementior mordicatione
53
eius. et similiter eius desiccatio. Et ipsum dissol-
54
uit absque mordicatione plurima: et quod de
55
eo est artificiale est vehementis exiccationis:
56
et minoris mordicationis propter subtilita-
57
tem suam additam. Cumque minerale aduritur
58
augmentatur eius subtilitas et est perueniens
1
ad summum in his capitulis. Uulnera et vlcera.)
2
Eliquat carnem: et est medicamen optimum vlce-
3
ribus difficilis consolidationis. Membra nu-
4
trimenti.) Est desiccatiuum constrictiuum.
5
¶ De iunipero. Capitulum .CCCLXX.
6
IUniperus quid est. Est cupressus sil〈-〉
7
uestris et eius quidem: alia est parua:
8
alia magna. Et hec arbor multiplicatur
9
in terris romanorum et in occidente et
10
assumuntur ex ea ligna ad fabricas magnas.
11
Natura.) Est declinans ad caliditatem et siccitatem: et se〈-〉
12
men eius est calidum in primo siccum in secundo.
13
Operationes et proprietates.) Est calefactiua subtiliatiua car〈-〉
14
minatiua et in fructu eius cum hoc est stiptici-
15
tas et non est in ipsa stipticitas in reliquis partibus
16
arboris eius. Instrumenta iuncturarum.) Est bona attritio〈-〉
17
ni lacertorum. Membra anhelitus et pectoris.) Est bona do〈-〉
18
loribus pectoris et tussi. Membra nutrimenti.) Mun-
19
dificat et aperit opilationes in eis: et est bona stomaco bi〈-〉
20
bita et ad inflatione[*]inflatione corrupt for inflationem in ipso. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
21
uocat ambo et est bona prefocationi matricis et do〈-〉
22
loribus eius. Uenena.) Expellit nocumentum
23
puncture vermium venenosorum et suffumiga〈-〉
24
tio ex qualibet earum et ex qualibet parte arbo〈-〉
25
ris eius facta effugat vermes venenosos.
26
¶ De iuiubis. Capitulum .CCCLXXI.
27
IUiube. Electio.) Meliores sunt ma〈-〉
28
iores earum. Natura.) Frigide sunt in
29
primo equales in siccitate et humidi〈-〉
30
tate: et sunt declinantes parum ad hu-
31
miditatem. Operationes et proprietates.) Confert acuitati san〈-〉
32
guinis calidi: et existimo quod illud est propterea quod in〈-〉
33
grossant sanguinem et viscosum faciunt ipsum. et illo〈-〉
34
rum existimatio qui putant quod ipse clarificen[*]clarificen corrupt for clarificent san〈-〉
35
guinem et lauent eum est existimatio corrupta ad
36
quam ego non declino: et nutrimentum earum et digestio
37
sunt difficilia. et sermo quidem in eis bonus est ille
38
quem dixit Galienus. Non reperi iuiubas in conseruan〈-〉
39
da sanitate et remouenda egritudine aliquid ope〈-〉
40
rantes. sed reperi eas difficilis digestionis et pau-
41
ci nutrimenti. Membra anhelitus et pectoris.) Conferunt
42
pectori et pulmoni. Membra nutrimenti.) Sunt male stomaco
43
difficilis digestionis. Membra expulsionis.) Existimant
44
quidam quod conferunt dolori renum et vesice.
45
¶ De interfectore adib. Capitulum .CCCLXXII.
46
INterfector adib. Operationes et proprietates.)
47
Uirtus eius est virtus strangulato-
48
ris leopardi nisi quia eius proprie-
49
tas in adib est.
50
¶ De interfectore canis. Capitulum .CCCLXXIII.
51
INterfector canis. Membra capitis.)
52
Facit accidere fluxum sanguinis na〈-〉
53
rium. Membra anhelitus et pectoris.) Facit
54
accidere sputum sanguinis. Uenena.)
55
Interficit canes velociter: et facit euenire in ho〈-〉
56
minibus fluxum sanguinis narium et sputum fanguinis[*]fanguinis corrupt for sanguinis.
57
¶ Capitulum de littera .K.
58
¶ De karabe. Capitulum .CCCLXXIIII.
1
KArabe quid est. Gumma sicut sanda-
2
raca tendens ad citrinitatem et albedi〈-〉
3
nem et peruietatem. et quandoque declinat ad
4
rubedinem que attrahit paleas.[*]paleas. corrupt for paleas [redundant period] et fra-
5
cturas plantarum ad se. et propter hoc nominatur karabe
6
scilicet rapiens paleas persice. Et ipsa quidem composi-
7
ta est ex aqueitate tepida et terreitate iam subti-
8
liata. et est gumma arboris que dicitur nux romana que
9
est composita ex terreitate subtili et aqueitate sicca.
10
Natura.) Est calida parumper sicca in secundo. Operationes et proprietates.)
11
Est restrictiua et proprie sanguinis cuiuscunque loci
12
fuerit: et eius virtus est similis virtuti floris sue ar〈-〉
13
boris scilicet floris nucis: sed est frigidior. Apostemata et
14
bothor.) Dixerunt quidam quod suspenditur super apostema-
15
ta calida et confert eis. Membra capitis.) Reti-
16
net fluxum sanguinis narium et descendentis a
17
capite ad pulmonem. Membra anhelitus et pectoris.) Ka〈-〉
18
rabe confert tremori cordis cum bibitur ex eo me-
19
dietas aurei cum aqua frigida: et prohibet sputum san〈-〉
20
guinis valde. Membra nutrimenti.) Retinet vomi-
21
tum et prohibet materias malas a stomaco: et cum masti〈-〉
22
ce confortat stomacum. Membra expulsionis.) Re〈-〉
23
tinet fluxum sanguinis ex matrice et ano et flu-
24
xum ventris et confert tenasmoni.
25
¶ De karmezik. Capitulum .CCCLXXV.
26
KArmezik quid est. Est fructus tama〈-〉
27
rasci[*]tamarasci corrupt for tamarisci de quo iam locuti fuimus in ca〈-〉
28
pitulo de tamarisco. Natura.) Est
29
frigidus in primo siccus in secundo.
30
¶ De kusele. Capitulum .CCCLXXVI.
31
KUsele quid est. Est lignum sicut ru-
32
bea quod nigredo cooperit. Natura.)
33
Est calidum et humidum in terminis pri-
34
mi. Operationes et proprietates.) Est glutinatiuum
35
et frangit virtutem medicinarum acutarum sicut
36
gummi. Decoratio.) Est impinguatiuum.
37
¶ De kemelio. Capitulum .CCCLXXVII.
38
KEmelium quid est. Est species meze-
39
rion nigra mortifera: et est etiam no-
40
tum nomine hamelium. et nos qui-
41
dem iam diximus ipsum in capitulo de ha.
42
¶ De kebikengi[*]kebikengi cf. index fol. 163r kebinkengi. Capitulum .CCCLXXVIII.
43
KEbikengi qutd[*]qutd corrupt for quid est. Eius species sunt
44
quatuor. dixit Diascorides vna species eius est
45
cuius folia sunt similia folijs coriandri:
46
sed sunt latiora folijs eius ad albedi〈-〉
47
nem declinantia. et flos eius est citrinus: et quandoque
48
est purpureus cuius longitudo peruenit vsque
49
ad duos cubitos. et eius radix est non grossa. et
50
ipsius radix est alba. et habet virgulta similia vir-
51
gultis ellebori. et oritur in ripis cursus aquarum.
52
et est species eius alia fortius cineritia quam illa. lon〈-〉
53
giorem habens radice[*]radice corrupt for radicem folia habens regulata que nominatur lu〈-〉
54
pinus siluestris. et est alia parua valde aurei coloris
55
et quarta est similis tertie. verumtamen flos eius est albus
56
lacteus. Natura.) Est calida et sicca in tertio.
57
Operationes et proprietates.) Omnes sunt
58
calide acute vlceratiue abstersiue excoriatiue mor〈-〉
1
dicatiue cutis facientes pruritum. Decoratio.)
2
Folia et stipes eius antequam desiccentur eradicant
3
albaras et albedinem vnguium. Apostemata et bo-
4
thor.) Eradicat scabiem et sanat verucas et que
5
sunt vt claui et glandulas pendentes quibus no〈-〉
6
cet frigus. Uulnera et vlcera.) Decoquitur et
7
embrocatur safat cum aqua eius tepida et confert.
8
Membra oculi.) Eius radices sunt exiccantes
9
sternutationibus fortibus. et quod ex eis tritum
10
est confert percussionibus dentium.
11
¶ De kekengi. Capitulum .CCCLXXIX.
12
KEkengi quid est. Uirtus eius est pro〈-〉
13
xima virtuti vue lupine. et proprie vir〈-〉
14
tus foliorum eius. Natura.) Est fri〈-〉
15
gida et sicca ad secundum perueniens. Uul〈-〉
16
nera et vlcera.) Suo succo conseruat vlcera et de-
17
let duritiem fistularum et vlcera auris antiqua.
18
Membra anhelitus et pectoris.) Confert asmati et inflationi et diffi〈-〉
19
cultati athelitus. Membra nutrimenti.) Confert icteritie. Mem〈-〉
20
bra expulsionis.) Confert vlceribus viarum vrine.
21
¶ De kenkezred. Capitulum .CCCLXXX.
22
KEnkezred quid est. Est gumma alcor〈-〉
23
sof. et iam dictum est de eo quod est kur-
24
ket. Natura.) Est calidum et siccum
25
in secundo.
26
¶ De kustberkusti. Capitulum .CCCLXXXI.
27
KUstberkusti quid est. Est similis folijs
28
inuolutis adinuicem quorum nume-
29
rus secundum plurimum est .V. et inuoluuntur super
30
radicem vnam. et eius color ad nigre〈-〉
31
nem[*]nigrenem corrupt for nigredinem declinat: et citrinitatem: et non habet plurimum
32
saporem: et dixerunt quidam quod est albarsekar. Alij
33
vero dixerunt quod virtus eius est sicut virtus al-
34
barsekar et hoc est sanius. Natura.) Est calidus et
35
siccus in secundo. Operationes et proprietates.) Est subtilis.
36
¶ De kildaru. Capitulum .CCCLXXXII.
37
KIldaru quid est. Est asaraxi: et nos
38
quidem loquemur de ipso in sequenti〈-〉
39
bus in capitulo de sin.
40
¶ De kemescir. Capitulum .CCCLXXXIII.
41
KEmescir quid est. Est in dispositionibus
42
alieusir: sed ipsum est fortius pluri-
43
mum. Natura.) Est calidum et sic-
44
cum in tertio virtuose. Operationes et proprietates.)
45
Est liquefactiuum resolutiuum. Membra ex〈-〉
46
pulsionis.) Prouocat vrinam et menstrua et eij-
47
cit fetum virtuose: et virtus eius in hoc compa〈-〉
48
rem non habet: et neque habet comparem in soluendo aquositatem.
49
¶ De kormidenen. Capitulum .CCCLXXXIIII.
50
KOrmidenen quid est. Est granum
51
quod medici laudant. Membra expul〈-〉
52
sionis.) Prouocat vrinam et men-
53
strua: et calefacit vuluam valde: et sol〈-〉
54
uit saniem et aquam.
55
¶ De keuzauguen. Capitulum .CCCXXXV.
56
KEuzauguen quid est. Est nomen her-
57
be. et existimo quod keuzauguen est lin-
58
gua bouis persice. Membra anhe〈-〉
1
litus et pectoris.) Proprietas eius est letifica-
2
re et tristitiam remouere.
3
¶ De karon. Capitulum .CCCLXXXVI.
4
KAron quid est. Est lignum indum cu〈-〉
5
ius allatio ad terram nostram multi〈-〉
6
plicatur. non ergo elongatur quin sit
7
almugat indum. Instrumenta iun〈-〉
8
cturarum.) Est magni iuuamenti in negocio fra〈-〉
9
cture et torsionis et dislocationis.
10
¶ De keisin. Capitulum .CCCLXXXVII.
11
KEisin. Natura.) Semen et radix eius
12
calefactiua sunt. Est semen[*]Est semen corrupt for Et semen ipsius est
13
calefactiuum et exiccatiuum in secundo. Operationes
14
et proprietates.) Expellit ventositates
15
et aperit. Membra nutrimenti.) Est matura-
16
tiuum digestiuum: resolutiuum ventositatis
17
precipue in stomaco et confortat ipsum. Membra
18
expulsionis.) Pondus .ʒ.I. ex eo solutione edu〈-〉
19
cit vermes et ascarides et prouocat menstrua vir-
20
tuose scilicet semen eius. Uenena.) Confert pun〈-〉
21
cture vermium venenosorum.
22
¶ De kuzkenden. Capitulum .CCCLXXXVIII.
23
KUkenden[*]KUkenden corrupt for KUzkenden quid est. Est res leuis si-
24
cut alhusnati luthea: et in rakia no-
25
minatur stercus columbarum: et in bal〈-〉
26
dach: et in egypto nominatur kenden. Ele〈-〉
27
ctio.) Que ex ea melior est barbarica est: sed ra〈-〉
28
kia est debilis. Natura.) Est calida et humida
29
in primo et dicitur quod infrigidat parumper: sed non est
30
firmatum. Operationes et proprietates.) Exiccat et ipsa est ex〈-〉
31
tinctio: et dixerunt quidam quod ipsa incidit san-
32
guinem: et ex proprietatibus quidem eius est quod assu〈-〉
33
muntur .X. libras mellis. et .XX. libras aque. et kileie ex ea
34
et concutiunt bene et cooperitur os vasis et fit vi-
35
num statim. Decoratio.) Impinguat. Mem〈-〉
36
bra expulsionis.) Augmentum efficit in coitu.
37
¶ De kebenzkesenz. Capitulum .CCCLXXXIX.
38
KEbenzkesenz.[*]KEbenzkesenz. corrupt for KEbenzkesenz [redundant period] quid est. Quidam de
39
genere tuberum solidum adunatum
40
in magnitudine testiculi. verumtamen est
41
verucatum habens verucas profun〈-〉
42
das quod nascitur in arena sicut nascuntur tube-
43
ra et fungi: suaue valde: quod in nostra terra mul〈-〉
44
tiplicatur in locis que sunt vltra fluuium: et in
45
corasceni etiam: et nos quidem non audiuimus
46
ab aliquo vnquam quod tantum inferat nocumentum quan〈-〉
47
tum fundi et vbera[*]fundi et vbera corrupt for fungi et tvbera [cf. Venice 1564]. Cumque ipsorum sapor tube〈-〉
48
rum sapori comparatur. est parumper declinans
49
ad dulcedinem. Natura.) Habet frigiditatem
50
maiorem frigiditate reliquorum tuberum et fun〈-〉
51
gorum: et neque est vacuum ab humiditate ex-
52
tranea cum siccitate substantie. Operationes et
53
proprietates.) Est extinguens grossum.
54
¶ De kerfe aromaticum. Capitulum .CCCXC.
55
KErfe aromaticum quid est. Est cor-
56
tex grossus colorem habens putpu〈-〉
57
reum quod habet saporem gariofili
58
absque dulcedine cinamomi: quamuis si[*]si corrupt for sit
1
dulcius quam gariofilus. et est debilius in opera-
2
tionibus suis quam gariofilus. Natura.) Est
3
calidum siccum in secundo.
4
¶ De kerfe cinamomi. Capitulum .CCCXCI.
5
KErfe cinamomi quid est. Dicitur quod
6
est de cinamomo. et dicitur quod est alterius
7
generis. et ipsum quidem est durum
8
sicut cinamomum. de ipso tamen est quod〈-〉
9
dam quod non durescit et de ipso quod est lineatum
10
et aliud est album frangibile velociter et ipsum
11
quidem cinamomo est debilius et dictum est
12
de ipso in capitulo cinamomi.
13
¶ De keiken. Capitulum .CCCXCII.
14
KEiken quid est. Est gumma horribi〈-〉
15
lis saporis et asportatur de regione
16
occidentis et existimauerunt quidam
17
quod est sandaraca. sed non est firmum
18
et quandoque quidem suffumigatur ex eo cum myr-
19
rha et sigia. Operationes et proprietates.) In ipsa est nu-
20
trimentum paruum. Decoratio.) Mundificat
21
vlcerum vestigia velociter. et in ipsa est extenua〈-〉
22
tiua virtus quando quaque die bibuntur de ea
23
tres quarte .ʒ.I. cum oxymelle: aut aqua. Mem-
24
bra capitis.) Nihil equiparatur ei in remouen-
25
do dolorem dentium et casum gingiue. Mem-
26
bra oculi.) Acuit visum. Membra anhelitus et
27
pectoris.) Confert asmati cum melle et vtuntur
28
ea lactantes. Membra nutrimenti.) Quando
29
de eo bibitur tribus diebus cum oxymelle ex-
30
enueat[*]ex-enueat corrupt for extenuat splenem valde. Membra expulsionis.)
31
Prouocat menstrua cum aqua mellis.
32
¶ De kotto. Capitulum .CCCXCIII.
33
KOttum. Natura.) Semen eius est
34
calefactiuum linitiuum. Membra
35
anhelitus et pectoris.) Grana eius
36
sunt bona pectori et tussi. Membra
37
expulsionis.) Semina eius sunt lenitiua ventris
38
et succus foliorum eius confert solutioni puerorum.
39
¶ De keted. Capitulum .CCCXCIIII.
40
KEted quid est. De gumma eius dictum
41
est in capitulo de kef. cuius quidem
42
gumma est dragagantum. Natura.) Est
43
frigidum et siccum.
44
¶ De kali. Capitulum .CCCXCV.
45
KAli. Operationes et proprietates.)
46
Est calidum adustiuum: abstersiuum
47
corrosiuum fortius quam sal. Decora-
48
tio.) Confert morphee. Uulnera et vl〈-〉
49
cera.) Confert scabiei et corrodit carnem additam.
50
¶ De kimolea. Capitulum .CCCXCVI.[*]De kimolea [...] ad incarnandum this chapter is missing in Venice 1564
51
KImolea quid est. Laminosa est sicut
52
marmor alba splendida bona in sa〈-〉
53
pore suo cuius causa est ferreitas et de ipsa est que〈-〉
54
dam que splendorem non habet. omnis velociter est
55
frangibilis. Uulnera et vlcera.) Confert adu-
56
stioni ignis proprie cum aqua et aceto. Et quod ex
57
ea est adustum et lauatum confert vlceribus diffi〈-〉
58
cilibus ad incarnandum.
1
¶ Capitulum de littera .L.
2
¶ De lepore siluestri. Capitulum .CCCXCVII.
3
LEpus siluestris quid est. Coagulum hu〈-〉
4
ius leporis facit omnia que diximus in
5
capitulo de coagulis subtilius et melius
6
et inest operationis additio. Natura.)
7
Frigidus est et siccus. et eius rectificatio est cum
8
melle. Electio.) De eo qui in domibus nutritur
9
adusto sumitur in potu medietas .ʒ. Decoratio.)
10
Eius sanguis mundificat pannum. Et cinis capi-
11
tis eius etiam est medicamen bonum habenti alopitiam
12
et proprie marini. Quandoque venter leporis sumitur
13
sicut est cum visceribus et frigendo super sartagi〈-〉
14
nem aduritur. est medicamen originis pilorum super
15
caput cum conteritur et administratur cum oleo rosa-
16
ceo. Instrumenta iuncturarum.) Eius cerebrum assatum confert
17
tremori accidenti ex successione egritudinis. Mem〈-〉
18
bra capitis.) Cum inunguntur gingiue in fantis[*]in fantis corrupt for infantis
19
ex cerebro ipsius proprietate que est in ipso velo〈-〉
20
citer oriuntur dentes. et facile exeunt sine dolore.
21
et similiter cum soluitur cum butyro veteri aut re〈-〉
22
centi aut melle. et cum bibitur eius coagulum cum
23
aceto confert epilepsie. Membra nutrimenti.)
24
Mundificat stomacum. Membra expulsionis.) Coagulum
25
eius cum bibitur tribus diebus cum aceto post
26
purgationem menstruorum prohibet impregnatio-
27
nem et mundificat humiditatem currentem ex ma〈-〉
28
trice. et sanguis quidem leporis frixus confert
29
dissinterie et apostemati intestinorum et solutio〈-〉
30
ni antique. Uenena.) Coagulum leporis cum
31
aceto est tyriaca et bezahar venenis et sanguis
32
leporis frixus aufert venenum sagitte armene.
33
¶ De locustis. Capitulum .CCCXCVIII.
34
LOcuste quid sunt. Note sunt. Electio.)
35
Ex eis sunt meliores grosse que alas non
36
habent. Decoratio.) Pedes earum
37
eradicant verrucas secundum quod dicitur. Mem-
38
bra nutrimenti.) Sumuntur ex rotundis earum .XII. gra-
39
na et abijciuntur capita et extremitates earum et po〈-〉
40
nitur cum eis parum myrti sicce et bibuntur propter hydro-
41
pisim sicut sunt. Membra expulsionis.) Conferunt guttatio〈-〉
42
ni vrine. et quando cum eis fit suffumigatio conferunt dif-
43
ficultat[*]dif-ficultat corrupt for difficultati eius et precipue in mulieribus et fit cum eis
44
euaporatio emorroydibus. Uenena.) Grosse
45
que alas non habent assantur et comeduntur
46
propter puncturam scorpionis.
47
¶ De lepore marino. Capitulum .CCCXCIX.
48
LEpus marinus quid est. Est animal ostra-
49
cosum lutosum declinans ad rubedi〈-〉
50
nem aliquantulam inter partes cuius sunt quedam
51
similia folijs alusnem. Decoratio.) Eius san〈-〉
52
guis est calidus mundificans morpheam et pannum. et eius
53
caput adustum generat pilos in alopitia proprie cum
54
adipe vrsi et in tyriaca valde. Cum ergo ex eo
55
fit emplastrum sicut est abradit pilos. Membra oculi.)
56
Abstergit visum more emplastri superpositum. et sicut
57
collirium. Uenena.) Numeratur inter venenosas
58
medicinas que interficit[*]interficit corrupt for interficiunt vlceratione[*]vlceratione corrupt for cum vlceratione pulmonis.
1
¶ De longo pipere. Capitulum .CCCC.
2
LOngum piper quid est. Res parue sicut digi〈-〉
3
ti in figura floris salicis qui cecidit: sed
4
ipsum est minus et est durum solidum: et sapor
5
eius in acuitate proximus est sapori piperis et
6
est primus fructus piperis: quapropter est humidus et comeditur
7
et non mordicat in primis gustum. Electio.) Bonum est
8
illud quod non est fractum: et non dissoluitur in aqua tepida
9
etiam si in ipsa remaneat.[*]remaneat. corrupt for remaneat [redundant period] tota die. et est simile piperi in sa-
10
pore suo. Natura.) Calidum est in tertio: siccum in secundo. Operationes
11
et proprietates.) Est resolutiuum et remouet egritudines
12
frigidas. Membra oculi.) Cum aqua epatis caprini assati con〈-〉
13
fert panno oculi. Membra nutrimenti.) Digerit et facit ap〈-〉
14
petitum et confortat stomacum. Membra expulsionis.)
15
In spermate facit augmentum et valet vt zinziber.
16
¶ De licio. Capitulum .CCCCI.
17
LIcium quid est. Magis vincens secundum existi〈-〉
18
mationem est quod indum est: et est succus al〈-〉
19
pheluzaharagi: et falsificatur ita quod la-
20
tet probos medicos: et illud fit cum succo alzerese[*]alzerese i.e. alzeresch, cf. Venice 1564: azeresc, cf. Canon 5: zeresch: co〈-〉
21
quitur enim in aqua donec coaguletur et virtus eius est propinqua
22
substantie ignee subtili et terree frigide. Quod autem de me〈-〉
23
cha est est res artificialis. Electio.) Indum est forti〈-〉
24
us quam illud de mecha in re capillorum et confortatione
25
eorum et illud de mecha in apostematibus est fortius. Natura.)
26
Est temperatum in caliditate et frigiditate: et siccum in secundo.
27
Operationes et proprietates.) In indo est resolutio et stipticitas
28
parua. et confert omni fluxui sanguinis. et eius resolutio est
29
plurima stipticitate ipsius et est in secundo.[*]secundo. corrupt for secundo [redundant period] in resolu〈-〉
30
tione. et est stipticitas eius minor exiccatione
31
ipsius: et in ipso est virtus subtilis. Decoratio.)
32
Rubificat capillos et confortat os et proprie in-
33
dum et sanat pannum et confert omne licium pana〈-〉
34
ritio. Apostemata et bothor.) Confert apostematibus fluxis et
35
formice. Uulnera et vlcera.) Confert vtrunque vl〈-〉
36
ceribus fraudulentis. Instrumenta iuncturarum.) Con〈-〉
37
stringit hec membra. Membra capitis.) Indum confert
38
fluxui saniei ab aure et vlceribus eius: et cum
39
eo tangitur palatum propter alcola et sanatur et vlce〈-〉
40
ra gingiue. et egritudines eius curat. Mem-
41
bra oculi.) Confert obthalmie et abstergit corneam
42
et remouet pannum eius et sanat scabiem oculi. Mem〈-〉
43
bra anhelitus et pectoris.) Indum in potu datur ad sputum
44
sanguinis et ad tussim. Membra nutrimenti.) Bibitur
45
indum et prohibet ictericiam nigram et splenem: et similiter li-
46
nitum et ipsius arbor operatur illud et confert flu-
47
xui stomatico. Membra expulsionis.) Confert fissure
48
et bibitur aut supponitur solutioni antique. et ei que
49
est ex debilitate stomaci et dissinterie. et prouocat men〈-〉
50
strua et eius fructus recens soluendo educit fleg〈-〉
51
ma aquosum et confert vlceribus ani et prohibet
52
sciaticam et confert emorroydibus. Uenena.) Eius
53
fructus confert perniciosis. et indum datur in
54
potu ad morsum canis rabiosi. Permutatio.)
55
Loco eius feluzaharagi equale pondus. et ag〈-〉
56
gregatis faufel et sandalo equaliter equale pon〈-〉
57
dus ipsius.
58
¶ De lacerto. Capitulum .CCCCII.
1
LAcertus quid est. Et athab et eius natura
2
vicina est nature stellionis: sed est me〈-〉
3
lius stellione propter illud quo nutri〈-〉
4
tur. Membra oculi.) Eius stercus al〈-〉
5
bugini et pruritui confert et acuit visum.
6
¶ De limacia. Capitulum .CCCCIII.
7
LImacia quid est. Est ex summa ostra〈-〉
8
corum. Operationes et proprietates.) Ex〈-〉
9
tinguit sanguinem. Membra oculi.)
10
Eius stercus adustum confert vlceribus
11
oculi.
¶ De lapide iudaico. Capitulum .CCCCIIII.
12
LApis iudaicus quid est. Est lapis si-
13
cut nux parua ad longitudinem pau〈-〉
14
cam declinans proximus figure ami-
15
gdale aut dactili que secant linee in su〈-〉
16
is extremitatibus. et linee alie latitudines ei equi〈-〉
17
distantes quare se secant et remanent ex eis sicut squam-
18
me parue lucide. Membra nutrimenti.) Debilitat stomacum et non
19
conuenit ei et deijcit appetitum. Membra expulsionis.) Confert la〈-〉
20
pidi renum et extrahit ipsum et potio eius sit decem
21
anulusat cum aqua calida. Et dixerunt quidam quod ipse
22
confert lapidi vesice. sed non est ita. et ipse est ex
23
eis que abscindunt sanguinem ani.
24
¶ De lapide vesice. Capitulum .CCCCV.
25
LApis vesice. Membra expulsionis.) Di-
26
citur quod ipse frangit lapidem renum et
27
vesice. Galienus vero dixit quod nihil horum est.
28
¶ De lapide spongie. Capitulum .CCCCVI.
29
LApis spongie quid est. Est lapis in〈-〉
30
uentus in corpore spongie. Membra
31
expulsionis.) Frangit lapidem renum.
32
¶ De lapide lacteo. Capitulum .CCCCVII.
33
LApis lacteus quid est. Cum iste lapis fri〈-〉
34
catur cum aqua egreditur ex eo quoddam quod est
35
sicut lac. hec quidem lapis est cinericij colo-
36
ris dulcis saporis. et teritur cum aqua et seruatur quod re〈-〉
37
soluetur ex eo in pyside plumbi. Natura.) Est temperatus.
38
Apostemata et bothor.) Confert initio apostematum cali-
39
dorum. sed non peruenit ad hoc vt tale iuuamen〈-〉
40
tum conferat apud statum ipsorum: quo conse-
41
quatur sanitas. Membra oculi.) Ex fricatione
42
eius cum aqua fit alcofol et prohibet cursum superflui〈-〉
43
tatum ad oculum: et vlcera accidentia in ipso.
44
¶ De lapide molari. Capitulum .CCCCVIII.
45
LApis molaris. Apostemata et bothor.)
46
Uapor aceti ab eo prohibet fluxum
47
sanguinis et apostemata calida.
48
¶ De lapide in quo acuitur. Capitulum .CCCCIX.
49
LApis in quo acuitur. Decoratio.)
50
Fricatio eius super mammillam et te〈-〉
51
sticulum ponitur vt non magnificen〈-〉
52
tur. Apostemata et bothor.) Frica-
53
tio eius bona est apostematibus mammille calidis.
54
¶ De lapide alagi. Capitulum .CCCCX.
55
LApis alagi. Operationes et proprietates.) Exic〈-〉
56
cati[*]Exiccati corrupt for Exiccat et abstergit et retinet sanguinem.
57
Uulnera et vlcera.) Prohibet fluxum
58
sanguinis ex vulneribus et vlceribus.
1
¶ De lapide alkali. Capitulum .CCCCXI.
2
LApis alkali quid est. Est lapis qui habet
3
fricationem superflue dulcedinis. verum est
4
sicut lapis lacteus in omnibus suis operationibus.
5
Natura.) In ipso est caliditas quedam
6
et habet virtutem alscedenigi.
7
¶ De lapide lune. Capitulum .CCCCXII.
8
LApis lune quid est. Ipse dicitur splendor lu〈-〉
9
ne et inuenitur apud augmentum lune: et
10
inuenitur in terra arabum lenis. Operationes et
11
proprietates.) Suspenditur secundum quod dicitur super arborem
12
et fructificat. Membra capitis.) Sanat epile〈-〉
13
psiam et suspenditur super epilepticum qui secundum
14
terminum assumitur ab ea.
15
¶ De lapide femeito[*]femeito cf. Venice 1564: semeito. Capitulum .CCCCXIII.
16
LApis femeitus[*]femeitus cf. Venice 1564: semeitus quid est. Iste lapis
17
in operationibus suis est sicut ema〈-〉
18
thites: sed est minor.
19
¶ De lapide nigrorum. Capitulum .CCCCXIIII.
20
LApis nigrorum quid est. Lapis qui defer〈-〉
21
tur ex nigris declinans ad citrinitatem
22
fricatur et egreditur ex eo fricatio mor-
23
dicans linguam similis lacti. Membra ocu〈-〉
24
li.) Mundificat pannum oculi cum non est cum
25
apostemate et obthalmia: confert vestigijs vlce〈-〉
26
rum in eo et eradicat vngulam lenem.
27
¶ De lapide afrogion. CCCCXV.
28
LApis afrogion. Operationes et proprietates.)
29
Exiccat cum stipticitate et mordica〈-〉
30
tione et resolutione.
31
¶ De lapide serpentis. Capitulum .CCCCXVI.
32
LApis serpentis. Membra expulsionis.) Dicitur quod ipse
33
frangit lapidem in vesica. sed Galienus negat il〈-〉
34
lud. Uenena.) Dicitur quod ipse confert sua
35
suppositione morsui serpentis. Inquit
36
Galienus Retulit illud quidam homo verax.
37
¶ De lapide qui extinguitur in oleo. Capitulum .CCCCXVII.
38
LApis qui extinguitur in oleo. Operationes
39
et proprietates.) Lapis iste extinguitur oleo
40
et inflammatur aqua. Uenena.) Ex lapi-
41
de isto fugiunt vermes venenosi.
42
¶ De lapide aneseh[*]aneseh cf. Venice 1564: aneseb. Capitulum .CCCCXVIII.
43
LApis aneseh[*]aneseh cf. Venice 1564: aneseb. Membra nutrimenti.) Est iuua〈-〉
44
tiuus stomaco valde. Et Galienus quidem dixit quod
45
quando fit ex eo suspensorium equidistans stomaco
46
et suspenditur confert meri et stomaco.
47
¶ De lapide alesekifa. Capitulum .CCCCXIX.
48
LApis alesekifa. Membra pectoris.)
49
Confert apostematibus et vlceribus
50
que sunt in vua valde.
51
¶ De lapide armeno. Capitulum .CCCCXX.
52
LApis armenus quid est. In ipso est ali〈-〉
53
quantulum azuli coloris. non tamen est in co〈-〉
54
lore azuli: et non est in eius soliditate.
55
sed est in eo arenositas quedam et quandoque
56
vtuntur eo tinctores et pictores loco azuli et est le〈-〉
57
nis tactus. Membra nutrimenti.) Est malus stomaco et il-
58
le qui est ablutus non facit nauseam: et in dispositionibus
1
est malus stomaco. Membra expulsionis.) Soluendo educit
2
melancoliam fortius quam lapis azuli. et iam contenti sunt eo
3
et dimittunt elleborum nigrum propter illud quod inueni-
4
unt in eo ad egritudines melancolicas.
5
¶ De luto sigillato. Capitulum .CCCCXXI.
6
LUtum sigillatum quid est. Hoc lutum affer〈-〉
7
tur de termino rubeo qui nominatur lacuna. et
8
non nominatur lacuna: nisi quia ipsa est terra
9
plana profunda in qua non est herba omnino
10
neque lapis. et iam rettulit mihi quidam proprio ore qui
11
vidit eam. hoc autem lutum dicitur lutum diuinum. et illud
12
ideo. quoniam primus qui ipsum accepit fuit mulier diuina
13
in diebus scilicet preteritis: et ipsum quidem dicitur magra di-
14
uina: quoniam ipsum vere est magra. quam diuina que
15
nominabatur bartamife[*]bartamife cf. Venice 1564: bartamise accipiebat et ad ciuitatem
16
deferebat et ponebat in aqua et fiebat sicut puls et
17
dimittebat ipsam post motionem fortem quiescere
18
donec residebat: et effundebat ab ea illam aquam:
19
et accipiebat rem grossam et proijciebat eam. et vtebatur
20
quod ex ea pingue erat et viscosum: et faciebat ex
21
eo lutum sicut cera. ¶ Apud Diascoridem vero est lutum spe-
22
lunce illius loci confectum cum sanguine hircorum. et
23
ipsum quidem quandoque adulteratur: ita vt penitus non co〈-〉
24
gnoscatur. Electio.) Melius est illud quod non habet
25
odorem nisi odorem aluminis et retinet sanguinem
26
cum currit ex ore et annectitur lingue. et pendet ex
27
ea. Operationes et proprietates.) Inquit Paulus. Non est medicina
28
magis abscindens sanguinem quam ipsum. et est fortius
29
quam lutum scemus[*]scemus probably corrupt for scemius [cf. Venice 1564] ita quod membra non tolerant forti〈-〉
30
tudinem eius cum habent apostema calidum proprie tenera. immo
31
sentiunt ex eo asperitatem quandam et est infrigidatiuum glu〈-〉
32
tinosum. Apostemata et bothor.) Confert in principio apostema〈-〉
33
tum calidorum. Uulnera et vlcera.) Consolidat vul-
34
nera recentia et vlcera difficilia et prohibet vlcera〈-〉
35
tionem adustionis et sanat vlcerationem eius.
36
Instrumenta iuncturarum.) Conseruat membra apud casum
37
et restaurat et prohibet effusionem materierum ad
38
manus et pedes et prohibet corrosionem. Membra
39
capitis.) Prohibet catarrum et prohibet cur-
40
sum oris et gingiue. Membra anhelitus et pectoris.) Con〈-〉
41
seruat viscera apud casum et confert extenuationi.
42
et etiam sputo sanguinis. propterea quod exiccat vl〈-〉
43
cus pulmonis. Membra expulsionis.) Con-
44
fert rasure intestinorum maligne bibitum et cly-
45
sterizatum et proprie post clysterizationem cum
46
hydromelle decliui ad puritatem. deinde aqua
47
salis. Uenena.) Resistit veniens[*]veniens corrupt for venenis et morsibus bi〈-〉
48
bitum cum vino. et linitum cum aceto. Et quod
49
ex eo purum est cum bibitur non cessai[*]cessai corrupt for cessat face-
50
re nauseam et facit venenum vomitu exire. et
51
proprie cum ante ipsum bibitur. ¶ Inquit Galienus
52
medicamen gargarismatis factis ex eo exper〈-〉
53
tus sum in lepore marino et cantaridibus. et inueni
54
ipsum vomitu educens ea statim. et iam quidem
55
expertus fui ipsum in morsu canis rabiosi cum
56
vino: et liniui ipsum super morsum vipere cum
57
aceto: et posui super ipsum post linimentum fo-
58
lia scordeon aut centauram[*]centauram corrupt for centauream [cf. Venice 1564].
1
¶ De luto absolute. Capitulum .CCCCXXII.
2
IUtum absolute. Natura.) Lutum omne infri-
3
gidatiuum est. Operationes et proprietates.) Est desic〈-〉
4
catiuum abstersiuum. et lutum quidem calidum
5
terre solaris est desiccatiuum corporum
6
laxorum absque mordicatione propter suam glutinosita-
7
tem: et cum ei non admiscetur nisi adustum quod est sicut te〈-〉
8
sta et parietes adusti in sole: tunc in ipso est virtus
9
resolutiua. quod si vice alia lauetur: fit desiccatiuum
10
cum equalitate in caliditate et frigiditate subtile. Deco-
11
ratio.) Constringit carnem laxam. Apostema et bothor.) In ce〈-〉
12
rato ponitur super scrofulas et duricies. Membra
13
nutrimenti.) Ex luto terre solaris liniuntur hy〈-〉
14
dropisi et splenetici et iuuantur manifeste et sa-
15
nat carnem multotiens.
16
¶ De luto armeno. Capitulum .CCCCXXIII.
17
LUtum armenum quid est. Est lutum rubeum
18
declinans ad cineritium notum et alemum
19
est ei propinquum in operatione. Natura.) Fri〈-〉
20
gidum est in primo siccum in secundo. Operationes et
21
proprietates.) Retinet sanguinem: quoniam eius exiccatio est in
22
vltimo. Apostemata et bothor.) Confert apostematibus pestilentia-
23
libus bibitum et linitum et prohibet ambulationem pu〈-〉
24
tredinis membrorum. Uulnera et vlcera.) Mirabile est in
25
re vulnerum. Membra capitis.) Prohibet catarrum et con〈-〉
26
fert colla. Membra anhelitus et pectoris.) Est bonum sputo
27
sanguinis et ptisim perhibet[*]perhibet corrupt for prohibet propterea:[*]propterea: corrupt for propterea [redundant period] quia exiccat vl-
28
cus pulmonis: et est cura stricture anhelitus et
29
catarris. Membra expulsionis.) Est bonum vlceribus in-
30
testinorum et solutioni. et fluxui sanguinis matricis.
31
Febres.) Confert febribus ethicis et pestilentiali〈-〉
32
bus proprie. et plures quidem iam sanati sunt ex pestilentia
33
magna propter consuetudinem bibendi ipsum in vino sub〈-〉
34
tili. et si bibitur in febre pestilentie necessarium
35
est vt vinum perducat ipsum ad cor: et miscea-
36
tur vinum illud cum aqua rosacea.
37
¶ De luto samio. Capitulum .CCCCXXIIII.
38
LUtum samium quid est. Inquit Galienus nos
39
vtimur eo ex hoc quod nominatur stella sa-
40
mia. Ego autem dico quod hominibus videtur quod il〈-〉
41
lud fit talk: verum de talkiam[*]talkiam corrupt for talk iam dixerunt
42
veridici quod ipsum inuenitur in terra grecorum in insula cy-
43
pri. Operationes et proprietates.) Lutum samium. dixit.[*]dixit. corrupt for dixit [redundant period] Galienus esse sicut si-
44
gillatum in retentione sanguinis et rebus alijs et est plu〈-〉
45
ris aeritatis quam sigillatum. Quapropter est leuius.
46
immo est vehementis leuitatis. et est tenacius et vi〈-〉
47
scosius quam sigillatum: sed sigillatum est fortius eo. Natura.)
48
Hoc est viscosum tenax glutinatiuum non indigens
49
ablutione et infrigidatio est parua. et sedatio plurima.
50
Apostemata et bothor.) Prohibet apostemata calida in inceptione:
51
et bothor vehementius quam reliqua luta: et confert
52
apostematibus mammillarum: et si infundatur non sentitur in
53
eo asperitas calefaciens sicut sentitur ex sigillato.
54
Uulnera et vlcera.) Et propter vehementiam sue tenacita-
55
tis non confert vlceribus adustionis ignis sicut sigil〈-〉
56
latum. Instrumenta iuncturarum.) Confert in principio poda〈-〉
57
gre linitum. Membra capitis.) Confert aposte〈-〉
58
matibus que sunt post aures. Membra expulsionis.)
1
Confert eruptioni sanguinis a matrice et egres〈-〉
2
sioni sanguinis cum egestione.
3
¶ De luto quod comeditur. Capitulum .CCCCXXV.
4
LUtum quod comeditur. Operationes et proprietates.) Est
5
opilatiuum corruptiuum complexionis. verum
6
ipsum confortat os stomaci: et delet eleuatio〈-〉
7
nem cibi: et cum hoc ego non diligo vt ad〈-〉
8
ministretur. et habet proprietatem in prohibendo vomitum.
9
Quod autem in ipso dicitur de bonitate anhelitus est secundum
10
comparationem desiderantium ipsum et delectantium in
11
ipso propter illud quod accidit de gaudio per
12
acquisitionem eius quod desiderat.
13
¶ De luto terre masticis. Capitulum .CCCCXXVI.
14
LUtum terre masticis. Operationes et proprietates.) Est
15
abstersiuum lauatiuum generatiuum
16
carnis.
17
¶ De luto cretico. Capitulum .CCCCXXVII.
18
LUtum creticum. Operationes et proprietates.) Est plurime
19
aeritatis. et est simile reliquis lutis predictis
20
verum est debilius reliquis et abstergit absque mordica〈-〉
21
tione et debilitate sensus. Membra oculi.) Con〈-〉
22
fert vlceribus eorum et inflationi eorum. Mem〈-〉
23
bra expulsionis.) Alleuiat parturitionem secundum quod dicitur et
24
conseruat pregnantes suspensum super eas.
25
¶ De luto kimolea[*]kimolea cf. index fol. 163r chimolea. Capitulum .CCCCXXVIII.
26
Utum[*]Utum corrupt for LUtum [initial is missing] kimolea. Operationes et proprietates.) Quod de
27
eo purum est plurimi existit iuuamenti. et in
28
ipso est infrigidatio et resolutio. sed cum
29
lauatur destruitur eius resolutio. Apostemata et
30
bothor.) Cum aceto ponitur super apostemata que sub stoma-
31
co sunt. Uulnera et vlcera.) Prohibet initium
32
adustionis ab vlceratione.
33
¶ De luto vitis. Capitulum .CCCCXXIX.
34
LUtum vitis. Operationes et proprietates.)
35
Exiccat non longe a mordicatione et in
36
ipso est aliquantulum resolutionis.
37
¶ De luto magra. Capitulum .CCCCXXX.
38
LUtu magra. Electio.) Melius est bal-
39
dagdium purum non permixtum: brunum de-
40
clinans ad rubedinem: et illud est quod
41
dicitur persice culsara. Operationes et proprietates.) Exi〈-〉
42
stimauit paulus quod ipsum est in operationibus sti-
43
pticitatis et exiccationis melius quam sigillatum.
44
Uulnera et vlcera.) Consolidat vlcera. Membra
45
expulsionis.) Interficit vermes et sorbetur super
46
oua sorbilia. et retinet naturam et confert valde.
47
¶ De lacticinio. Capitulum .CCCCXXXI.
48
LActicinium quid est. Est omnis planta que
49
lac acutum solutiuum incisiuum adustiuum
50
habet. ex eo autem famosa sunt septem
51
alhasir: et alscebram et alcibe[*]alcibe cf. Venice 1564: aleibe et harta-
52
nite almemethena[*]almemethena corrupt for et almemethena et almezerion et pentaphili
53
quod est habens folia quinque: omnia vero sunt mortifera.
54
Plurima vero intentio in eis est in lacte ipsorum.
55
¶ Et inueniuntur quidem lacticiniorum species que
56
sunt preter hec famosa sicut quedam species auricule
57
muris. et quedam species volubilis et portulaca
58
agrestis et reliqua: lac autem lacticinij absolute est
1
lac alcibe[*]alcibe cf. Venice 1564: aleibe. ¶ Et videtur quod sit illud quod nominatur ty-
2
riaca alkarnem et albuseugi[*]albuseugi cf. Venice 1564: albusengi. ¶ Et dixerunt etiam
3
quod lacticinia sunt septem genera. ¶ Ad vltimum
4
lacticinium quod dicitur masculus et nomen eius
5
est karakilus: et post ipsum omnes sunt femine: et
6
eorum fortius est quod similatur myrto et nominatur bu-
7
rastius: deinde est arboreum generatum inter la〈-〉
8
pides: deinde illud quod assimilatur citrolo et no-
9
minatur caurapescias scilicet scirum: deinde albas litto-
10
reum quod nominatur marinum: quoniam nascitur in ipso.
11
¶ Et dixerunt vice alia lacticiniorum fortius est
12
masculus predictus et radix eius longior est cu-
13
bito ad rubedinem declinans plena lacte. et eius
14
rami sunt similes ramis oliue. sed sunt longiores
15
et strictiores et radix in alio origanum[*]in alio origanum is missing in Venice 1564 montana
16
et oritur in altis locis asperis montanis. Femi-
17
ne autem que etiam nominatur nucalis. Planta eius est
18
sicut planta herbe muris: sed est maior et forti〈-〉
19
or et capita foliorum sunt spinosa: et egrediuntur
20
ex radice eius stipites longitudinem palmi habentes.
21
et fructificat vno anno et non fructificat alio. et
22
fructus iste mordicatiuus est lingue similis nu〈-〉
23
ci: et est inferius primo in faciendo vomitum in alio
24
in purgando et origo est origo musculi. Ma-
25
rinum autem quod dicitur panaritium habet stipites palmorum
26
declinantes ad rubedinem preparatos super quos
27
sunt quinque aut sex folia subtilia parua longa
28
parumper. et eius fructus est sicut herbum. et
29
sunt eius folia similia folijs lini et eius capita
30
sunt dupla rotunda et flores ipsius albi. et dixe〈-〉
31
runt hoc est lacticinium quod dicitur almesenis quod est
32
portulaca: sed eius folia sunt plurima sed sunt
33
strictiora et vehementius rotunda ex cuius ra-
34
dice egrediuntur stipites rubei pleni lacte: quo-
35
rum numerus est .IIII. aut .V. et ipsius stipites ha-
36
bent comas sicut anetum. et in ipsis est fructus
37
eius: et eius origo sunt domus deserte et circui〈-〉
38
tus ciuitatum secundum plurimum. Scirum autem habet stipitem in
39
mensura vnius palmi et maiorem. et sunt folia
40
eius similia folijs cypressi et pini: sed sunt subtilio〈-〉
41
ra et humidiora. Petrosum autem quod nominatur arbo〈-〉
42
reum habet folia sicut folia myrti parua. et sicut fo-
43
lia lacticinij masculi et ipsum suprema habet humida et
44
plurimas habet comas. et hoc est species lacticinij.
45
alia similis citrolo et radix eius et folia ipsius sol〈-〉
46
uunt omnem aqueitatem. Electio.) Fortius quod est in
47
lacticinijs est eorum lac: deinde femen[*]femen corrupt for semen: postea ra-
48
dix: deinde folia quandoque dicit lac lacticinij abso-
49
lute est lac aleibe. Natura.) Eius lac est calidum et sic-
50
cum in .III. Reliqua vero ipsius sunt in secundo vsque
51
ad tertium. Operationes et proprietates.) Est vlceratiuum interfe〈-〉
52
ctiuum. Cumque in lacunam ponitur pisces omnes ele-
53
uantur super aquam. Decoratio.) Eradicat mora et
54
verucas et alchanelim. et carnes augmentatas in
55
lateribus vnguis. Et eius lac abradit pilos cum
56
liniuntur ex eo: et proprie in sole. et qui nascuntur post
57
illud sunt debiles. et cum iteratur non nascuntur omnino:
58
et quandoque permiscetur cum oleo vt frangatur eius mali-
1
tia et administrat ad abradendum. Uulnera et vlcera.)
2
Ex eius radice cum aceto linitur durities que est
3
in circuitu fistularum et resoluit eam. et eradicat
4
impetiginem et est conueniens vlceribus putridis et
5
corrosiuis cum ponitur in aceto et scabiei melancolice
6
igni persico et herpeti estiomeno et cancrenis.
7
Membra capitis.) Eius lac distillatum super dentem corrosum
8
frangit ipsum et deijcit ipsum et quandoque ponit cum alki-
9
tran vt sit magis frangens virtutem eius: sed melius
10
est vt sanus locus muniatur cera. deinde distilletur in
11
ipsum post illud lac. et quando eius radix in aceto de〈-〉
12
coquitur. et ex eo os colluitur sedatur dolor dentium.
13
Membra oculi.) Lac eius eradicat vngulam.
14
Membra expulsionis.) Eradicat emorroydas et sol〈-〉
15
uit flegma et aquositatem et si distillentur ex lacte
16
eius due gutte aut tres super ficum et desiccetur et as-
17
sumatur soluit sufficienter. Et similiter in sauich et pane
18
et quando bibitur et est purum: tunc est melius vt assumatur in
19
cerato aut in cera et fauo: vt non vlceret os et gut〈-〉
20
tur. quandoque autem assumuntur stipites lacticinij humidi
21
et torrefiunt super concham ostraci paulatim et teruntur
22
et datur ex eis quantitas duorum kermet cum sauich et
23
effunditur desuper aqua et bibitur. Eius namque stipites
24
sicci debiles valde sunt. et speciei quidem que nominatur caru〈-〉
25
peion stipites assumuntur et in vmbra siccantur de
26
quibus cortices assumuntur et accipiuntur ex eis no〈-〉
27
uem karmet[*]karmet i.e. kermet: et infunduntur in vino veteri die et no-
28
cte: deinde colatur et fit tepidum. postea bibitur et
29
soluit absque impedimento. Permutatio.) Lo〈-〉
30
co eius ponitur in euacuando aquositatem et
31
flegma triplum ponderis eius de ireos et due
32
tertie ponderis sui.
33
¶ De laudano. Capitulum .CCCCXXXII.
34
LAudanum quid est. Est humiditas pendens
35
in pilis caprarum pascentium et barbis earum
36
cum pascunt plantam que nominatur cusus. Ca-
37
dit enim super eam res et aggregatur in ea hu-
38
miditas et permiscetur ille ros resudationi foliorum illi〈-〉
39
us plante. Cum ergo inficiuntur eo pili caprarum: et su〈-〉
40
spenditur in eis assumitur ab eis laudanum: et illud quidem
41
quod purum est: est quod pendet in barbis earum in pilis earum:
42
qui a terra eleuati sunt. et malum erit quod pendet in parti〈-〉
43
bus inferioribus earum: quoniam conculcant ipsum cum arena
44
et terra. Electio.) Melius est illud quod est pin-
45
gue ponderosum et cabrosi boni odoris quod ad
46
citrinitatem declinat. et in quo non est arenositas et re〈-〉
47
soluitur totum in oleo. et ex quo non remanet fex.
48
Nigrum vero piceum est non bonum. Natura.) Est calidum
49
in fine primi: siccum in secundo. et dixit alcanzi quod est frigidum et
50
stipticum: sed non est ita. Quod autem est in regionibus me〈-〉
51
ridionalibus est calidius. Operationes et proprietates.) Est subti〈-〉
52
le valde et est in ipso pauca stipticitas. est matu〈-〉
53
ratiuum humiditatum grossarum viscosarum quas cum equali〈-〉
54
tate resoluit in quo est virtus attractiua et est ca〈-〉
55
lefactiuum aperitiuum orificiorum venarum et ingreditur in
56
sedatione dolorum. Decoratio.) Facit nasci pilos
57
et inspissat eos et prolongat eos: et conseruat proprie
58
cum oleo myrtino et cum vino et non facit hoc nisi
1
quoniam ipsum est subtile et profundatur resolutiuum et
2
mundificat corruptionem corrodentem carnem et
3
attractiuum. attrahit enim materiam bonam ad pilos. ve-
4
rum ipsum non valet conferre caluiciei cum incipit et
5
casui pilorum cum apparet cutis et fluxui capillorum
6
et non peruenit ad hoc vt sanet alopitiam: quoniam mate-
7
ria alopitie non resoluitur nisi virtute que est supra
8
virtutem resolutionis eius et virtute subtiliore ma-
9
gis vacua stipticitate eius. Uulnera et vlcera.)
10
In cathagenis laudanum consolidat vlcera dure
11
consolidationis. Membra capitis.) Distillatur cum
12
oleo rosaceo in aurem dolorosam et ingreditur in medi〈-〉
13
cinis soda et pulsationis. Membra anhelitus et pectoris.)
14
onfert tussi. Membra expulsionis.) Resoluit apostemata
15
matricis suppositum in pessario. et extrahit fe-
16
tum mortuum et secundinam suffumigatione fa〈-〉
17
cta ex eo in traiectorio: et cum bibitur cum vino
18
antiquo constringit ventrem et prouocat vrinam.
19
¶ De lubue Capitulum .CCCCXXXIII.
20
LUbue quid est. Est arbor sigie. Arbor
21
lubue est magna cuius folia et lignum
22
sunt similia arbori cydoniorum et habet fru〈-〉
23
ctum album similem galle. et in ipso est gra〈-〉
24
num pingue: et illud quod est in ipsa est melius ex
25
quo exprimitur oleum et cortex huius arboris est
26
storax sicca: et eius aqua accipitur cum inciditur ita vt
27
exeat et est mel lubue: et illud quod egreditur ex gra〈-〉
28
nis eius dicitur sciregi storacis sicce. et gumma eius
29
est storax heremitarum. et est gumma alba. Quid est
30
lubue est storax: et dicitur illa que liquida est mel al〈-〉
31
lubule[*]allubule i.e. allubue et storax: et est lachryma arboris que est
32
sicut cydoniorum. Et nos quidem iam diximus in
33
capitulo storacis illud quod diximus. et nos reite〈-〉
34
ramus sermonem illum: quamuis in eo sit iteratio.
35
et iam dicitur quod est oleum arboris alterius romane.
36
Electio.) Melior specierum storacis est illa liquida
37
per seipsam currens mellina gummosa boni odo〈-〉
38
ris perueniens ad citrinitatem et non est nigra fur〈-〉
39
furea. Et quandoque inuenitur de ea liquida similis saniei.
40
et quandoque adulteratur cum oliuis et melle: proijcitur
41
enim in eis in sole. Deinde exprimitur. Natura.)
42
Calida est in primo sicca in secundo. Operationes
43
et proprietates.) Inest ei virtus maturatiua le-
44
nitiua valde calefactiua resolutiua: et eius fu-
45
mus est similis fumo olibani. et in ipso est stu〈-〉
46
pefactio nature: et eius oleum quod ex ea fit visce〈-〉
47
ra lenificat fortiter: et eius fumus est sicut fumus
48
olibani. Apostemata et bothor.) Confert duritijs
49
in carne et linitur super bothor humidum et sic〈-〉
50
cum cum oleis. Uulnera et vlcera.) Linitur
51
super scabiem siccam et humidam et est epithi〈-〉
52
ma bonum super eam. Instrumenta iuncturarum.)
53
Confortat membra et prohibet spasmum et con〈-〉
54
tractionem iuncturarum bibita et linita et poni〈-〉
55
tur in oleis laxitudinis. Membra capitis.)
56
Retinet quod ex ea humidum est et quod ex ea
57
siccum est catarrum suffumigatum et ad cori-
58
zam est vltima et in ipsa est virtus faciens subet
1
et precipue in oleo eius. Membra anhelitus
2
et pectoris.) Confert tussi antique et flegmati
3
et dolori gutturis et clarificat vocem arteriaci
4
cum lenitate vehementi. Membra nutrimen〈-〉
5
ti.) Digerit. Membra expulsionis.) Lenit
6
subtiliter et prouocat vrinam: et prouocat men〈-〉
7
strua conuenienter bibita et supposita et lenit du〈-〉
8
ritiem matricis: et quod ex ea siccum est strin-
9
git ventrem: et cum ex storace liquida bibitur
10
aureus cum equali pondere de gumma amigdala-
11
rum soluit flegma viscosum absque impedimen〈-〉
12
to. Permutatio.) Loco eius ponitur equa〈-〉
13
li pondere castoreum et duplum eius de oleo sisa〈-〉
14
mino.
¶ De lacca. Capitulum .CCCCXXXIIII.
15
LAcca quid est. Dixerunt quidam de
16
quibus est Paulus est gumma herbe
17
similis myrthe[*]myrthe cf. Venice 1564: myrrhae boni odoris: et oportet qui〈-〉
18
dem vt administretur cum cautela. Alij
19
vero errauerunt et dixerunt hoc est karabe.
20
¶ Et dixerunt quidam quod non est lacca verum lac〈-〉
21
ca in plerisque proprietatibus est in virtute kara〈-〉
22
be. Decoratio.) Est extenuatiua virtute ve-
23
hementi. Membra anhelitus et pectoris.)
24
Confert tremori cordis. Membra nutrimen〈-〉
25
ti.) Confert epati et confortat ipsum. et confert
26
icteritie et hydropisi et doloribus epatis.
27
¶ De lehibach. Capitulum .CCCCXXXV.
28
LEhibach quid est. Est arbor rara ha〈-〉
29
bens rosas boni odoris parum quam
30
apes pascunt: et videtur quod sit arbor que no-
31
minatur farrara quamuis illud non ve〈-〉
32
re scio. Et eius quidem virtus est proportionalis
33
prassio. verumtamen est debilior ipso et est lacticinium.
34
Natura.) Est calida in secundo. Et dicitur quod est ca〈-〉
35
lida et sicca vsque ad quartum. Operationes
36
et proprietates.) Cum proijcitur ex lacte eius
37
in gurgite piscium aliquid super aquam eleuat
38
eos. Membra nutrimenti.) Facit virtuose vomere.
39
Membra expulsionis.) Soluendo educit aquam.
40
¶ De luhabat barbarica. Capitulum .CCCCXXXVI.
41
LUhabat barbarica quid est. Dicit qui〈-〉
42
dam quod est sicut est hermodactili et
43
affertur de partibus aphrice et adul-
44
terantur cum eo hermodactili. Na〈-〉
45
tura.) calidum est et siccum in secundo. Mem-
46
bra expulsionis.) mouet coitum.
47
¶ De lingua auis. Capitulum .CCCCXXXVII.
48
LIngua auis. Natura.) Est cali-
49
da in tertio humida in primo. Ope〈-〉
50
rationes et proprietates.) Est in fo-
51
lijs eius constrictio et mundificatio
52
et vis consolidandi. Uulnera et vlcera.) Folia
53
eius consolidant et vlcera humida carne re-
54
plent. Instrumenta iuncturarum.) Cortices
55
eius cum aceto super constrictionem lacerto-
56
rum positi. Conferunt.[*]positi. Conferunt. corrupt for positi conferunt. Membra pectoris.)
57
Confert tremori cordis. Membra expulsio-
58
nis.) Addit in coitu. Permutatio.) Loco
1
eus in mouendo coitum ponit equale pondus de
2
nuce excorticata et pondus eius de tuberi rubeo
3
¶ De lingua bouis. Capitulum .CCCCXXXVIII.
4
LIngua bouis quid est. Herba lata habens
5
folia sicut almau[*]almau corrupt for almaru et canna eius est ple-
6
na et canne rami eius sunt sicut pedes
7
locustarum et color eius est ex viridi et ci〈-〉
8
trino. Electio.) Oportet vt administretur illa est co-
9
rasceni grossa habens folia super quorum faciem sunt
10
puncta que sunt radices spinarum et pilorum exeun-
11
tium ab ea. Que autem in hac terra reperitur et qua
12
vtuntur medici plurimum eius est genus almaru.
13
et non est lingua bouis: et neque confert vt iuua〈-〉
14
mentum illius est. Natura.) Proxima est equa-
15
litati in calore ad caliditatem enim declinat par〈-〉
16
uam et est in fine primi in humiditate et que sicca
17
est: est minoris humiditatis. Et dixerunt aliqui
18
quod est frigida et humida in fine secundi. Sed illud est
19
longinquum. Operationes et proprietates.) Uirtus
20
eius que adusta est remouet alcula que sunt in
21
infantibus et sedat inflationem oris. et similiter ipsa〈-〉
22
met: sed ipsa est debilior. Membra anhelitus et
23
pectoris.) Est lenitiua confortatiua cordis: bona
24
melancolie ex sollicitudine: et tremori cordis in vino
25
dispositionibus melancolicis. et quidam in potu eam tri-
26
buunt ad tremorem cordis calidum cum luti armeni
27
pondere .II.ʒ. et confert tussi et asperitati canne et proprie
28
cum coquitur cum hydromelle et zuccaro.
29
¶ De lingua arietis. Capitulum .CCCCXXXIX.
30
LIngua arietis quid est. Est duorum ge-
31
nerum. scilicet parua et magna. Inquit
32
Diascorides ipsa nominatur plurium costarum et
33
habet .7. costas. Et folia quidem magne
34
maiora sunt folijs parue. et eius substantia est compo-
35
sita ex aqueitate et terreitate. et aqueitate quidem
36
infrigidat. terreitate constringit. Electio.) Earum ma-
37
gis iuuatiua est maior et fructus quidem et radix
38
sunt propinqui natura folijs. Uerum sunt magis
39
sicci et minus frigidi. Natura.) Est radix eius sic-
40
cior et minus humida. et frigus eius est minus
41
stupefactione ipsius et siccitas eius est infra ip-
42
sius mordicationem: propter illud est vltima ad
43
vlcera et est subtilis. et proprie cum siccatur. Inquit
44
Galienus. Est frigida et sicca in tertio. Operationes et pro〈-〉
45
prietates.) Folia ipsius sunt constrictiua reper-
46
cussiua cum aqueitate frigida. et propter illud sunt
47
vincentia cursum sanguinis et siccitas eius non
48
est mordicatiua propter illud est iuuatiua ad con〈-〉
49
solidanda vlcera antiqua et recentia: et neque est
50
aliquid melius ea: et in ea est apertio propter ab-
51
stersionem que est in ea. Sed et radix eius sus〈-〉
52
penditur super collum habentis scrofulas. Apostema〈-〉
53
ta et bothor.) Est bona apostematibus calidis et adu〈-〉
54
stioni ignis: et formice et scere et herisipille et apostema〈-〉
55
tibus radicum auris et scrofulis. Uulnera et
56
vlcera.) Est bona vlceribus fraudulentis et igni
57
persico ambulatiuo et vlceribus antiquis et vul-
58
neribus profundis et est sublimis vniuersaliter in his ca-
1
pitulis: et confert cum kimolea et cerusa quando poni〈-〉
2
tur super herisipillam. Instrumenta iunctu-
3
rarum.) Fit ex ea emplastrum ad elephantiam et pro〈-〉
4
hibet augmentum eius et ipsam detumescere fa-
5
cit. Membra capitis.) Confert dolori auris ex
6
caliditate. et decoctio radicis ore ea colluto con〈-〉
7
fert dolori dentis: et pulmentum lentium in quo
8
ponitur ipsa loco sicle confert epilepsie: et quando
9
distillatur succus foliorum eius in aurem illius qui
10
dolorem patitur auris sedat dolorem. et quan〈-〉
11
do masticatur radix eius aut colluitur os ex succo
12
ipsius sedat dolorem dentium: et similiter aqua fo〈-〉
13
liorum eius sanat alcula. Membra oculi.) Con〈-〉
14
fert obthalmie et dissoluuntur coliria obthalmie
15
cum succo eius et conferunt. Membra anhelitus
16
et pectoris.) Semen eius confert sputo sangui〈-〉
17
neo et pulmentum.[*]pulmentum. corrupt for pulmentum [redundant period] lentium in quo ponitur ipsa lo〈-〉
18
co sicle confert asmati. Membra nutrimenti.) Radix et
19
semen et folia ipsius sunt bona in cura opilatio〈-〉
20
num epatis et renum: et ex ea quidem decoqui-
21
tur pulmentum lentium et ponitur in ipsa loco sicle
22
et confert hydropisi. Membra expulsionis.) Confert vlceri〈-〉
23
bus intestinorum et solutioni aquose potus seminis eius
24
et clysterizatio cum succo ipsius fluxum sanguinis
25
emorroydarum retinet et bibuntur folia eius cum
26
vino ad dolorem vesice et renum. Febres.) Di〈-〉
27
citur quod confert febri triangule scilicet tertiane. et quod
28
oportet vt ad tertiam bibantur tres radices eius in
29
.℥.IIII. et .ß. vini commixti: et ad quartanam qua-
30
tuor radices eius similiter. Uenena.) Ponitur
31
cum sale super morsum canis rabiosi.
32
¶ De lingua. Capitulum .CCCCXL.
33
LIngua quid est. Substantia compo〈-〉
34
sita ex carne laxa in qua penetrant
35
vene et nerui et lacerti et humor eius
36
est humidus.
37
¶ De lucharidis. Capitulum .CCCCXLI.
38
LUcharidis quid est. Est lapis egypti〈-〉
39
us quo fullones vtuntur in dealbatio〈-〉
40
ne pannorum laxus: qui in aqua ve-
41
lociter soluitur. Operationes et proprietates.) Est
42
glutinatiuus exiccatiuus absque mordicatione sti〈-〉
43
pticus prohibens fluxum materierum ad membrum.
44
Uulnera et vlcera.) Est iuuatiuum vulnerum
45
et vlcerum et proprie in membris lenibus. Membra
46
oculi.) Confert fistulis et ingreditur in medicinis
47
vlcerum oculi. Membra anhelitus et pectoris.) Est bonus
48
sputo sanguinis. Membra expulsionis.) Con〈-〉
49
fert solutioni antique et dolori vesice: et suppo-
50
nitur ad abscindendum fluxum sanguinis.
51
¶ De luf. Capitulum .CCCCXLII.
52
LUf quid est. Alia est plana: et alia est
53
crispa sed crispa est calidior ea que di〈-〉
54
citur luf serpentis et plana. Et in pla-
55
na quidem est terreitas plurima. qua〈-〉
56
propter minoratur eius abstersio ab abstersione
57
crispe et si ambe sint abstergentes. ¶ Inquit
58
Diascorides Folia eius sunt similia folijs draguntee[*]draguntee cf. Venice 1564: dracontij
1
et minora et propter diuersitatem vestigiorum in eis et
2
radix eius est vnius palmi et eius radix est: si-
3
cut[*]est: si-cut corrupt for est sicut radix medicine predicte. similis pistello mor-
4
tarij et fructus eius est citrinus. Crispa autem est
5
sicut oliua. Natura.) Plana est calida in fine
6
primi et sicca. et cripsa[*]cripsa corrupt for crispa in fine secundi in calefactio-
7
ne: et fortius quod est in ipsa est semen eius et iuuan〈-〉
8
tius quod est in ipsa est radix eius. Operationes et pro-
9
prietates.) Est aperitiua opilationum incisiua humo〈-〉
10
rum grossorum viscorum cum equalitate et in ipsa
11
est abstersio. et crispa quidem in omnibus istis est for〈-〉
12
tior quam alie et proprie plana terrea. Dccoratio[*]Dccoratio corrupt for Decoratio.)
13
Radix crispe abstergit pannum et morpheam et
14
lentigines paruas et magnas et proprie cum melle
15
et linitur cum vino super fissuras frigoris. Apostema〈-〉
16
ta et bothor.) Confert apostematibus indigentibus
17
abstersione. Ulnera[*]Ulnera corrupt for Uulnera et vlcera.) Permiscetur ra-
18
dix eius et proprie radix crispe cum vite alba et
19
ponitur in emplastris fraudulentis. Et illa in qua est
20
humiditas est conuenientior vulneribus quam sic-
21
ca que acutior est quam illud quo indigetur in vulne〈-〉
22
ribus. ¶ Et quandoque cum cusa[*]cum cusa corrupt for contusa sumitur loco licini
23
emplastratur ad omnia vlcera in fistulas conuersa: et
24
fiunt ex radice eius glandes ad fistulas. Et folia
25
eius sunt bona vulneribus malis. Instrumenta iuncturarum.)
26
Radix aluf cum stercore vaccino valet super
27
podagram et contussionem lacertorum. Membra capitis.)
28
Succus vue eius que est domestica confert do-
29
lori auris. ¶ Et quandoque ponitur in aures cum oleo
30
rosaceo et prohibet corrosiones et cancrum fa-
31
ctum in eis. Et cum accipitur succus vue luf ser-
32
pentis que est super eius extremitatem: et quando miscetur
33
succus eius cum oleo et distillatur in aurem sedat
34
dolorem: et radix quidem eius est ex medicinis ab-
35
stergentibus sordes auris et exiccantibus vlcus
36
eius et conferentibus auditui. et semen luf sa-
37
nat emorroydas que sunt in naribus. ita quod can〈-〉
38
cerositatem earum immo cancrum ipsum: et con〈-〉
39
silium est vt ponatur in naribus cum lana. Mem〈-〉
40
bra oculi.) Confert radix eius vlceribus oculi.
41
Membra anhelitus et pectoris.) Facit spuere
42
et conuenit asmati et dilatationi anhelitus et
43
coquitur in aqua aliquotiens donec remouea〈-〉
44
tur medicinalis vis eius. deinde comeditur in
45
dilatione[*]dilatione corrupt for dilatatione anhelitus et in asmate antiquo. et ra〈-〉
46
dix eius facit illud. sed in crispa fortius. Mem-
47
bra nutrimenti.) Ex eius comestione generatur
48
humor grossus. Membra expulsionis.) Cri-
49
spa mouet coitum in vino et mundificat renes
50
et confert emorroydibus: et dicitur quod cum ex
51
fructus crispe sumuntur triginta numero cum
52
aceto mixto aut vino eijcit fetum: et quandoque
53
supponitur glans ex ea facta et facit abortum.
54
Et quandoque facit aborsum[*]aborsum corrupt for abortum odoramentum hu-
55
ius plante apud arefactionem floris eius. et quan〈-〉
56
doque prouocat vrinam. Uenena.) Quando
57
fricatur radix eius super corpus non mordet
58
ipsum vipera.
1
¶ De limunio[*]limunio cf. Venice 1564: liminio. Capitulum .CCCCXLIII.
2
LImunium[*]LImunium cf. Venice 1564: liminium quid est. Fructus eius est
3
stipticus. Membra expulsionis.) Confert
4
solutioni ventris et sanguinis et da-
5
tur ad hoc in vino. et similiter fluxui
6
sanguinis: et potio eius est et sunefi[*]et sunefi cf. Venice 1564: heesunesi[*]cf. also below fol. 137v hecsunesi.
7
¶ De lacte. Capitulum .CCCCXLIIII.
8
LAc quid est. Lac ex tribus composi-
9
tum est substantijs aqueitate et casei-
10
tate et butyrositate. et in vaccino qui〈-〉
11
dem multiplicatur butyrositas. Lac ve〈-〉
12
ro camelarum partui vicinarum minus habet butyro〈-〉
13
sitatis et caseitatis et est subtile valde: et lac asina〈-〉
14
rum etiam minus existens butyrosum est subtile. Ca-
15
prarum vero lac est temperatum et lac omnium est
16
grossum valde. et lac vaccinum est pinguius et
17
grossius. Equarum vero lac est sicut lac came-
18
larum parui vicinarum subtile aquosum. Electio.)
19
Lac quod melius est omnibus est lac muliebre: et lac
20
melius est quod ex vbere sugendo bibitur. aut sicut
21
mulgetur: et melius ipsius est quod est vehementis
22
albedinis equalis essentie quod super vnguem distilla〈-〉
23
tum figitur. et non currit: et est pastus animalis ipsius
24
planta bona. et non est in ipso sapor extraneus
25
declinans ad acetositatem aut amaritudinem: aut
26
acredinem: aut odor extraneus horribilis. Et oportet
27
vt administretur statim vt mulgetur antequam conuer-
28
tatur. Et lac quidem omnis animalis cuius pregnatio
29
est prolixior pregnatione mulierum est malum: qua-
30
propter proportionale est illud quod est proximum si-
31
cut vaccinum. Natura.) aqueitas est calida: et bu〈-〉
32
tyrositas ad equalitatem tendit. licet ad caliditatem de-
33
clinet. et lac acetosum est frigidum et siccum. Ope〈-〉
34
rationes et proprietates.) Aqueitas eius est sub-
35
tiliatiua lauatiua solutiua. Et in ipsa non est mor〈-〉
36
dicatio: et lac quidem est nutrimentum et equat chi〈-〉
37
mos et confortat corpus et abluit: et quando bibitur cum
38
melle mundat vlcera interiora ab humoribus
39
grossis et maturat ea et lauat. et est boni chimi.
40
et facit exuberare sanguinem: augmentum faciens
41
in cerebro et proprie lac muliebre: et lac quidem est
42
propinque digestionis. et quomodo non cum sit generatum
43
ex sanguine quod est in summo digestionis: cui superue-
44
nit digestio quedam alia quamuis fit ex membro quod
45
ad frigus declinat. non enim nutritur ab eo donec
46
fiat in dispositione cibi qui indiget dispositione pluri-
47
ma et clarificatione post clarificationem: immo quando
48
dominatur ei caliditas bona reducit ipsum ad na〈-〉
49
turam sanguinis equalem velociter. O quam bo〈-〉
50
num est quod ruffus dixit de eo. et si non ei contra〈-〉
51
dicatur in alto et non ei contradicitur: et propter declina〈-〉
52
tionem suam ad frigus aliquod nocet flegmati-
53
cus[*]flegmati-cus corrupt for flegmaticis. quoniam caliditas eorum non conuertit ipsum
54
ad sanguinem sicut oporet et corpus vtitur ipso an-
55
te conuersionem eius propterea quod est ei propinquum
56
et propter hec confert habentibus complexionem calidam
57
et siccam cum in ipsorum stomacis non est cole〈-〉
58
ra. ¶ Amplius lac cum corporibus proportionalitatem
1
habet quarum cause non comprehenduntur.
2
Illum autem qui bibit lac post ipsum quiescere
3
oportet: vt non corrumpatur et non acescat. verum oportet vt
4
non super ipsum dormiat neque suscipiat super
5
ipsum cibum alium donec descendat. et est ma〈-〉
6
gis conueniens consistentibus quam adolescentibus ca〈-〉
7
lidam habentibus complexionem. Nam conuertitur in ipsis
8
ad coleram. ¶ Et confert senibus etiam propterea quod
9
humectat et remouet pruritum qui eis est proprius
10
sed oportet vt iuuentur ad ipsum digerendum cum melle.
11
¶ Et multotiens quidem incipit lac soluere et
12
extrahere superfluitates que sunt in partibus inte-
13
stinorum: deinde incipit nutrire et expanditur in
14
corpus et retinet naturam. et est inflatiuum quousque
15
feruere incipiat: et est compositum ex soluente quod est
16
eius aqueitas et constringente quod est caseitas ipsius.
17
¶ Et colostra est tarde digestionis et grossi humo〈-〉
18
ris et tarde descensionis. Mel vero ipsam re-
19
ctificat et acquirit ex ea corpus nutrimentum plu〈-〉
20
rimum et acetosum est crudi humoris: et quod de〈-〉
21
coctum est et proprie quod est grossius est magis con〈-〉
22
strictiuum: et omne quidem lac facit possidere opi〈-〉
23
lationes et proprie in epate nisi lac camelarum feta〈-〉
24
rum et similium propter paucitatem caseitatis eius et ab〈-〉
25
stersionem aqueitatis ipsius: et confert in materiebus
26
que effunduntur ad membra interiora et ledunt ea
27
sua acuitate et mordicatione. debilitat enim eas quoniam
28
lauat ipsas vltra ablutionem aque. propter abstersio-
29
nem que est in aqueitate sua. et non est in aqua: et
30
equat qualitatem earum ita vt conuertantur et fiant similes
31
membro: deinde glutinat eas super ipsum scilicet inter
32
membrum et inter humorem malum non ergo obuiet
33
ei humor nudo. ¶ Et ipsum nocet habentibus flu-
34
xum sanguinis. ¶ Lac preterea non est bonum
35
visceribus: et lac caprarum est minus nocens visce〈-〉
36
ribus quam aliud. Nam plurimum eius quo pascitur est
37
constrictiuum. Ouinum vero lac acetosum est econ〈-〉
38
trario: et non est laudabile: et in ipso est inflatio.
39
et lac quidem in sua substantia est velocis conuersionis
40
et proprie ad caliditatem. et neque est aliquid nocibilius
41
corpori quam lac malum. et lac quidem asinarum est aquo〈-〉
42
sum et lac scrofinum aquosum est non maturum.
43
¶ Et lac vernale est aquosum comparatum ad
44
estiuum. et similiter lac animalis cuius pastus est ripa aut
45
terra limosa: quoniam plante veris sunt aquose com〈-〉
46
parate ad plantas estatis. et quanto magis ingre-
47
ditur vel accedit estas ad autumnum tanto lac fit
48
magis grossum: et quod melius est: est illud quod est
49
in medio estatis: verumtamen timetur in ipso quod calor
50
ipsum conuertat postquam potatum fuerit. Illud vero non
51
timetur in vere. ¶ Uaccinum preterea est plurimi bu〈-〉
52
tyri. et ouium plurime est caseitatis et butyrosi-
53
tatis: sed caseitas in lacte camellino est pauca po〈-〉
54
stea in lacte equino: deinde asinino: et propter hoc ra〈-〉
55
ro caseatur in stomaco et superioribus ventris plusquam
56
aliud. ¶ Et in lacte quidem camellino est salse-
57
do: propterea quia diligunt acetosum: et hoc est me〈-〉
58
lius lac: et cum hoc dicitur quod est vehementis tardi〈-〉
1
tatis in stomaco et superioribus ventris. ¶ Et scias
2
quod lac diuersificatur secundum species animalium et secundum etatem
3
si est paruum: aut magnum aut mediocre: et secundum for〈-〉
4
mam si est lenis carnis aut dure pingue aut ex〈-〉
5
tenuatum album aut alium habens colorem: et de〈-〉
6
bilius quidem lac secundum quod dicitur est lac albi coloris et
7
est velocioris descensionis. Decoratio.) Plu〈-〉
8
rimus vsus lactis generat pediculos secundum quod qui-
9
dam existimauerunt et non elongatur. verum ipsum
10
abstergit cicatrices fedas in cute linitum: et colo-
11
rem efficit valde bonum bibitum. verum ipsum facit
12
multotiens accidere sordes nisi lac camelarum
13
recenter fetarum. ex ipso enim raro timentur sordities:
14
et quando bibitur cum zuccaro colorem efficit valde bo-
15
num et proprie mulierum: et impinguat etiam ita quod aqua
16
casei impinguat habentes complexiones calidas et sic-
17
cas cum soluuntur in alio cum impinguet potu
18
eius propter suam causam: et non impinguat eos nisi pro〈-〉
19
pterea quod humectat et extrahit humorem malum
20
quare rectificat nutrimentum: et lac quidem alraib
21
cum scoria impinguat illos velociter. Aqua ve〈-〉
22
ro casei delet pannum et cicatrices linitum: et quandoque
23
confert eis bibitum. Apostemata et bothor.) Multo〈-〉
24
tiens sanantur illi quibus accidunt apostemata mala et car〈-〉
25
bunculi et almescere et scabies et pruritus bibi-
26
tione lactis cum in complexionibus eorum non fuit
27
quod corrumpat ipsum et conuertat ad coleram. et
28
lac quidem nociuum est habentibus apostemata intrin-
29
seca. Uulnera et vlcera.) Lac rectificat vlcera
30
intrinseca per hoc quod lauat et quod glutinat et quod mun〈-〉
31
dificat: et cum non est in complexione quod corrumpat
32
ipsum et ad coleram conuertat confert habentibus
33
vlcera. et aqua quidem casei cum mirabolanis
34
scabiei est conueniens. Instrumenta iuncturarum.)
35
Lac malum est neruis et habentibus egritudines
36
neruorum proprie frigidas et flegmaticas. Membra
37
capitis.) Lac caprinum confert catarris et retinet
38
eos et ipsorum acredinem meliorat. et confert vlceri-
39
bus palati et lac est cura obliuionis sicce et tri-
40
stitie et alienationis: et lac quidem nocet dentibus
41
et corrodit eos et concauat et consumit eos: et proprie
42
cum dens est frigide complexionis et laxam efficit
43
gingiuam: immo oportet vt post ipsum colluatur os
44
cum melle et vino et oxymelle. ¶ Lac asininum
45
secundum quod dicitur cum colluitur ex eo os confirmat
46
dentes et gingiuam et non est conueniens ha-
47
bentibus soda et vertiginem et tinnitum et pro-
48
prie dormire super ipsum et vniuersaliter no-
49
cet debilia habentia epata et capita. Membra
50
oculi.) Lac facit euenire tenebrositatem visus et
51
caliginem. verumtamen cum mulgetur in oculo con〈-〉
52
fert obthalmie et nocumento materierum calida〈-〉
53
rum effusarum ad oculum et asperitati: et similiter quando per-
54
miscetur cum albumine oui et oleo rosaceo crudo
55
et ponitur super oculum et confert emulsio eius
56
in ipso tarfacti[*]tarfacti i.e. tarfati. Membra anhelitus et pecto-
57
ris.) Lac asininum et caprinum bona sunt
58
tussi et extenuationi et sputo sanguinis. secundum
1
quod signat locus eius: et lac ouinum iuuatiuum est
2
sputo sanguinis. et iterum lac est ex medicinis vlce〈-〉
3
rum pulmonis et extenuationis: et confert ore col〈-〉
4
luto ex ipso et gargarizato prefocationi et squinantie
5
et apostematibus vue et amigdalarum. verumtamen est no〈-〉
6
citiuum habentibus tremorem cordis humidum quo-
7
cunque modo fit ex sanguine aut flegmate. et lac qui-
8
dem camelarum nouiter fetarum confert asmati et fre〈-〉
9
quentie spiritus. et lac est conuenientius pectori quam ca〈-〉
10
piti et stomaco. Membra nutrimenti.) Lac facit possidere
11
opilationes in meseraicis[*]meseraicis i.e. mesaraicis et aqua casei confert icte〈-〉
12
ricie: et lac caprinum et lac camelarum recenter feta〈-〉
13
rum ambulantium et lac asinarum confert hydropisi
14
et conferunt omnia illa duritiei splenis. ¶ Lac ca〈-〉
15
melarum nouiter fetarum cum oleo de alcanna est con〈-〉
16
ueniens duritiebus intrinsecis et facit euenire in〈-〉
17
flationem in stomaco et dolorem et proprie colostra: et am〈-〉
18
bo commouent singultum et eructuationem fumosam
19
et proprie lac: et nocet splenetico et epatico et indi-
20
gentibus regimine subtiliatiuo nisi lac camela-
21
rum fetarum. ipsum enim confert egritudinibus pluri-
22
mis splenis et epatis et renouat in alio remouet
23
epar. et lac quidem camelarum nouiter fetarum confert
24
hydropisi valde et proprie quando bibitur cum vrina ca-
25
melarum nouiter fetarum arabicarum et excitat de-
26
siderium cibi et facit tussim. Et lac quidem aceto-
27
sum est tarde digestionis valde et est crudi humo-
28
ris verum stomacus calidus naturaliter: aut accidenta-
29
liter digerit ipsum et iuuatur cum ipso: et non eructuat
30
fumose propter ablationem butyri ab ipso. Mem-
31
bra expulsionis.) Aqua casei soluendo educit coleram
32
adustam. et cum epithimo soluit melancoliam adustam.
33
et lac facit euenire lapidem: et lac quidem decoctum
34
donec consumatur eius aqueitas constringit ven-
35
trem et retinet fluxum sanguinis per inferiora. Et
36
lac quidem camelarum nouiter fetarum prouocat men〈-〉
37
strua. Et illud de quo extractum est butyrum est
38
bonum solutioni colerice. et fit clystere ex lacte
39
nouiter mulcto ad vlcera intestinorum et matricis.
40
¶ Lac caprinum valet vlceribus vesice et lac suc〈-〉
41
currit nocumento coitus et vigorem fert ad coi-
42
tum et facit prouenire inflationem in visceribus.
43
¶ Omne preterea lac grossum excitat coleram
44
et generat lapidem et colostra proprie. et lac qui〈-〉
45
dem excitat coitum: ita quod etiam lac acetosum
46
et mesir in corporibus calide complexionis hoc
47
facit. propterea quod humectat et quod inflat et sepe le〈-〉
48
nit ventrem: et proprie lac equinum camellinum et
49
asininum. deinde lac vaccinum. postea lac ca-
50
prinum. et quantoplus minuitur aqueitas: et quandoque
51
soluit ventrem multitudo ipsius: quoniam non di-
52
geritur. Et sal quidem iuuat ad solutionem ipsius et
53
ad solutionem aque lactis. Decoctum vero et in
54
quo extincti sunt carbones et calefactum cum la〈-〉
55
pidibus ignitis et laminis ferri proculdubio ven〈-〉
56
trem constringit: et lac quidem confert rasure inte-
57
stinorum et lac acetosum constringit fluxum cole〈-〉
58
ricum et sanguineum et lac quidem camelarum recen-
1
ter fetarum confert emorroydibus: et quando
2
lac ponitur super apostemata ani et vlcera eius
3
et apostemata femoris et vlcera ipsius confert et
4
sedat dolorem accidentem in his membris.
5
Febres.) Lac caprinum et lac asininum sunt
6
bona ethice secundum quod determinatur in loco suo.
7
et lac acetosum multotiens expellit febres ethi〈-〉
8
cas quando aufertur eius butyrum et fuerit ita
9
quod bene digeratur. Lac vero recenter mulctum
10
grossum multotiens facit incurrere febres et
11
non oportet approximare ei patientem febrem
12
penitus. Uenena.) Lac confert potui medi〈-〉
13
cinarum mortalium et ei qui sumpsit in potu
14
leporem marinum: et gummam ruthe agrestis et
15
iusquiamum: et benz et proprie qui in potu sum〈-〉
16
psit cantarides et leporem marinum et gummam
17
ruthe agrestis et elleborum et strangulatorem
18
adib et leopardi et omnes medicinas putrefa〈-〉
19
ctiuas. et est cura eius qui in potu sumpsit benz
20
reducit enim ipsum ad rationem suam.
21
¶ Da lampade alcutrub. Capitulum . CCCCXLVI[*]CCCCXLVI corrupt for CCCCLV [Due to this mistake, from this chapter onwards, there is a difference of three numbers in the chapter numbering of the two prints. The index fol. 163r follows the numbering of the text and also omits no. CCCCXLV.].
22
LAmpas alcutrub quid est. Est plan〈-〉
23
ta proxima ysopo. Electio.) Quod
24
de ea administratur est semen ipsius.
25
Natura.) Est calida in primo: sicca
26
in scundo[*]scundo corrupt for secundo: et est in fine secundi. Operationes
27
et proprietates.) Est aperitiua et magis domi-
28
nans in ea est stipticitas et abscindit fluxum quo-
29
cunque modo sit. Uulnera et vlcera.) Consoli-
30
dat. Membra capitis.) Fit ex ea emplastrum et
31
abscindit fluxum sanguinis. Membra anhe〈-〉
32
litus et pectoris.) Prohibet fluxum sanguinis.
33
Membra expulsionis.) Confert vlceribus in〈-〉
34
testinorum clysteri facto ex ea.
35
¶ De lilio. Capitulum .CCCCXLVII.
36
LIlium quid est. De ireos quidem iam dixi〈-〉
37
mus. Et in lilio quidem hortulano est ter〈-〉
38
reitas subtilis acquirens amaritudinem
39
et in ipso est aqueitas equalis complexionis. Natura.) Album
40
hortulanum quod nominatur lilium azet est calidum et siccum in
41
secundo: ireos vero siluestris est vehementioris exic〈-〉
42
cationis. Operationes et proprietates.) Radix eius est abstersiua
43
desiccatiua equalis et radix eius est magis abster-
44
siua. Et oleum eius est vehementioris resolutionis et le〈-〉
45
nificationis siue sit aromatizatum siue non sit aro-
46
matizatum: et ireos quidem in omnibus illis est fortior. et est
47
stipticus cum hoc et in ipso est virtus sanandi do-
48
lores et putrefactiones. Decoratio.) Confert panno
49
et lentiginibus et proprie radix eius et mundat faciem
50
abluendo et redendo tersam et remouet contractionem
51
eius. Apostemata et bothor.) Si terantur folia et semina
52
multum: et fiat ex eis emplastrum super herisipillam
53
cum vino confert ei valde. et similiter apostemata flegmatica
54
immatura et scabiem vlcerosam et escaras et sa-
55
haf et proprie cum permiscemus ea alijs medici〈-〉
56
nis. Uulnera et vlcera.) Radix eius confert adustio-
57
ni aque calide: quoniam exiccatiua est mollificatiua
58
abstersiua cum equalitate: et similiter folia eius de-
1
cocta: et consolidat. et melius quidem est vt sit admi〈-〉
2
nistratio eius cum oleo rosaceo. Succus vero ireos
3
et reliquorum decoquitur in aceto et melle et in va〈-〉
4
se ereo et valet ad vlcera antiqua et vulnera: et
5
domesticum quidem est melius medicinarum que sunt
6
adustionem[*]adustionem corrupt for adustioni aque calide. Instrumenta iuncturarum.) Est bonum
7
incisionibus neruorum. Membra capitis.) Ex de〈-〉
8
coctione radicis eius fit oris collutio ad dolo〈-〉
9
rem dentium et proprie eius quod siluestre est. Et
10
oleum quidem eius est conueniens vlceribus capitis et
11
furfurius eius: et quando distillatur in aurem sedat do〈-〉
12
lorem eius et sonitum. Membra anhelitus et pectoris.) Confert
13
radix eius anhelitus dilationi et proprie ireos.
14
Membra nutrimenti.) Confert spleni et est malum
15
stomaco proprie oleum eius. Membra expulsionis.)
16
Oleum eius est resolutiuum aperitiuum lenitiuum
17
duritiei matricis et bibitum et inunctum: et similiter quando
18
decoquitur radix eius cum oleo rosaceo: et non est
19
ei par in egritudinibus matricis: et similiter oleum iri〈-〉
20
num et extrahit fetum: et confert dolori ventris pungi-
21
tiuo: et si decoquatur radix eius sola cum aceto
22
aut cum semine iusquiami et farina tritici sedat
23
apostemata calida accidentia testiculis: et quando bibitur
24
ex oleo eius .℥.ß. soluit et est conueniens habenti〈-〉
25
ileos colericum. Oleum vero irinum aperit orificia
26
venarum emorroydarum. et similiter radix lilij quocunque
27
modo sit. Uenena.) Confert puncture vermium
28
venenosorum et proprie scorpionis ipsum et suc〈-〉
29
cus eius et syrupus eius: et semen ipsius bibi-
30
ta conferunt omnibus puncturis et oleum eius
31
est tyriaca bene coriandri et fungorum.
32
¶ De liquiritia. Capitulum .CCCCXLVIII.
33
LIquiritia. Natura.) Radix eius tempe-
34
rata est et si declinat ad aliquid decli-
35
nat ad caliditatem et humiditatem. Apostema-
36
ta et bothor.) Succus eius confert su〈-〉
37
per panaritium: et similiter radix eius. Uulnera et vl〈-〉
38
cera.) Eius succus valet ad vulnera. Membra
39
oculi.) Radix eius confert vngule et succus eius
40
est fortior. Membra anhelitus et pectoris.) Lenit can-
41
nam pulmonis et mundificat eam et confert pul〈-〉
42
moni et gutturi et clarificat vocem. Membra nu-
43
trimenti.) Sedat sitim propter humiditatem suam
44
et similiter confert inflationi stomaci. Membra
45
expulsionis.) Confert ardori vrine: et valet ad
46
vlcera renum et vesice et scabiei ipsius. Febres.)
47
Confert febribus antiquis.
48
¶ De lente. Capitulum .CCCCXLIX.
49
LEns quid est. Lentis est quodam ge-
50
nus quod comeditur et est notum. et est aliud
51
genus siluestre malum et est lens ama〈-〉
52
ra: et manifeste caliditatis in qua est sic-
53
citas et parum stipticitatis: et est secundum quod dixit Diascorides
54
herba longa plurium stipitum subtilium ramorum co〈-〉
55
lorem habentium cydonij longiorum et strictiorum in quibus
56
est asperitas quedam et sunt decliues ad albedinem.
57
Electio.) Melior est illa que est velocius matu-
58
a[*]matu-a corrupt for matura et est alba lata et quando cadit in aqua non denigrat
1
eam: et oportet vt bene maturetur in decoctione. Natura.)
2
Galieno visum est quod ipsa aut esi[*]esi corrupt for est equalis in calidita-
3
te et siccitate aut est decliuis parum ad caliditatem
4
et propter illud non infrigidat apud comestionem sui
5
neque cum est in stomaco neque descendens. Operationes et
6
proprietates.) Est inflatiua et est composita ex virtute con〈-〉
7
strictiua et abstersiua et facit videre somnia ma〈-〉
8
la et stipticitas corticis eius est plurima: et in ipsa
9
tota est inflatio plurima: et inspissat sanguinem:
10
et non currit in venis: et ipsa minorat vrinam et
11
menstrua propter illud: et generantur ex ea humor melan-
12
colicus et egritudines melancolice: et fortasse kist or〈-〉
13
dei est ei contrarium: et quasi aggregatur ex commistione eo〈-〉
14
rum nutrimentum valde bonum. et fortasse erit ex
15
summa meliorum nutrimentorum. et oportet quidem vt sit kist
16
ordei minus quantitate lentis: et lentis etiam cum sicla
17
nutrimentum est laudabile: quoniam sunt contrariarum dispositio-
18
num: que ambe sunt temperate: et ponuntur in ipsa ordeum
19
et mentastrum et deterius quod decoquitur cum lente est
20
nenkesut. Et oportet quidem vt proijciantur super vnam emi〈-〉
21
nam lentis nouem emine aque et decoquantur valde.
22
Apostemata et bothor.) Quando decoquitur cum aceto et fit ex
23
ea emplastrum resoluit scrofulas et apostemata dura. et in
24
ipsa quidem cum repercussione est aggregatio sanie et
25
ipsius multitudo generat cancrum: et apostemata dura que
26
nominatur sufidus. Uulnera et vlcera.) Quando coquitur cum
27
aceto replet vlcera profunda et eradicat sordes
28
vlcerum et minoratur sordities eorum: et si fuerint ma〈-〉
29
gna: tunc apponatur cum eis que sunt magis stipti〈-〉
30
ca sicut sunt cortices granatorum et reliqua et cum
31
aqua marina ad herpetem estimoneum et formicam et
32
fissuras accidentes ex frigore. Instrumenta iun〈-〉
33
cturarum.) Est mala neruis sed si ex ea cum sauich
34
ponitur emplastrum super podagram confert: et multitu-
35
do eius facit possidere lepram. Membra oculi.)
36
Illius qui plurimum eius comestione vtitur visus
37
obtenebratur: propter vehementiam exiccationis eius.
38
Et quando ex ea fit emplastrum cum corona regia et cido〈-〉
39
nio et oleo rosaceo sanat apostemata oculi calida.
40
Membra anhelitus et pectoris.) fit ex ea emplastrum decocta in
41
aqua maris super apostemata mammille facta ex constri〈-〉
42
ctione sanguinis et lactis. Membra nutrimenti.)
43
Est difficilis digestionis mala stomaco et generat infla-
44
tionem et grauat: et quando excorticantur de ea .XXX.
45
grana et deglutiuntur conferunt secundum quod dicitur mollifi-
46
cationi stomaci. et non oportet quidem vt lenti admi〈-〉
47
sceatur dulcedo. Ipsa enim tunc faciet posside〈-〉
48
re opilationes plurimas in epate: et ex eis que
49
sunt necessaria in esse lentis est quod ipsa est iuua〈-〉
50
tiua hydropisis et videtur hoc propter exiccatio-
51
nem eius. Membra expulsionis.) Quando decoquitur absque
52
cortice suo stringit ventrem aut cum cortice suo
53
quando decoquitur cum aqua et expellitur ab ea aqua pri-
54
ma: illa namque prima aqua soluit ventrem. et deco〈-〉
55
cta quidem cum cortice proiecta aqua magis est
56
constrictiua quam excorticata: quoniam in coctione ipsius
57
est virtus stipticitatis valde vehemens: et fit for〈-〉
58
tior strictura eius ventris quando decoquitur cum endi〈-〉
1
uia et lingua arietis et portulaca: et cum sicla que
2
nominatur nigra: propter vehementiam sue virtutis
3
aut cum rosa aut cum aliquo stipticorum postquam
4
bene sit elixata ante illud et si non mouebit ven-
5
trem. Et ex ea fit emplastrum cum melliloto et cy-
6
donio et oleo rosaceo ad apostema ani. Et si
7
fuerit maximum cum eo quod est magis stipticum.
8
Et lens quidem siluestris et est lens amara soluit
9
sanguinem. Et lens minorat vrinam et menstrua
10
propterea quia ipsa inspissat sanguinem. et non prouocat
11
penitus: non ergo approximet ei habens lesionem
12
in vrina ex parte distillationis. sed amara facit
13
ambo descendere et prouocat vrinam.
14
¶ De lana. Capitulum .CCCCL.
15
LAna. Uulnera et vlcera.) Adusta con〈-〉
16
fert vlceribus et carni addite.
17
¶ De lupino. Capitulum .CCCCLI.
18
LUpinus quid est. Est granum compres〈-〉
19
se figure amari saporis percussum in
20
medio et est faba egyptiaca. Electio.)
21
Siluestris est fortior in omnibus que
22
narrantur de operibus eius sed est minor. Na〈-〉
23
tura.) Est calidus in primo siccus in secundo.
24
Operationes et proprietates.) Est stipticus cum
25
virtute: et lupinus in quo est amaritudo abster〈-〉
26
git et resoluit sine mordicatione de quo inquit
27
Galienus lupinus a quo ablata est amaritudo est gros-
28
sus: et non est longum quin sit glutinatiuus: et non
29
remanet in eo abstersio eius: et ex toto quidem
30
est malus difficilis digestionis generans humo-
31
rem crudum in venis quando non digerunt ipsum be-
32
ne. Ille vero qui cum bonis conditur est plurimi nu〈-〉
33
trimenti. et quando eius decoctio fit bona et dige〈-〉
34
ritur est non mali humoris. in ipso sunt siccitas
35
et viscositas. et ipse quidem infunditur vt eius ama〈-〉
36
ritudo remoueatur deinde decoquitur et penitus
37
est medicine propinquior quam cibo. Decoratio.) Sub〈-〉
38
tiliat capillos et abstergit pannum et morpheam
39
et vestigia et occultationem sanguinis et bothor
40
et abstergit faciem et proprie quando decoquitur cum
41
aqua pluuiali donec dissoluatur. et confert admi-
42
nistratio libre de decoctione eius ad albaras.
43
Apostemata et bothor.) Confert bothor in facie
44
et vlceribus et apostematibus calidis et scrofu-
45
lis et duritiebus aut cum aceto et melle: aut si-
46
cut oportet in vno quoque corpore. et eius deco〈-〉
47
ctio quando infunditur super cancrenas confert
48
corruptioni earum. Uulnera et vlcera.) Confert
49
scabiei ita quod ipse cum radice almezerion nigri
50
remouet scabiem bestiarum. et confert herpeti
51
estiomeno et alhasaf et vlceribus malis et frau〈-〉
52
dulentis: et sedat farina eius cum farina ordei
53
dolorem vulnerum et confert igni persico. Instru〈-〉
54
menta iuncturarum.) Fit ex eo emplastrum super
55
sciaticam et confert. Membra capitis.) Farina eius
56
confert vlceribus capitis humidis. Membra
57
nutrimenti.) Aperit opilationes epatis et sple〈-〉
58
nis et proprie quando decoquitur cum aceto. et
1
melle et ruta et pipere: et ille qui amaritudinem
2
non habet sedat nauseam et disrumpit appeti-
3
tum: sed ille cuius amaritudo egreditur est dif-
4
ficilis penetrationis. Membra expulsionis.)
5
Extrahit vermes et ascarides decoctus et lini-
6
tus super sumen et deglutitus cum melle aut
7
potatus cum aceto commixto. Et confert dolo-
8
ribus mulierum et prouocat menstrua. et extra-
9
hit fetus cum ruta et pipere suppositus et bi-
10
bitus: et quandoque supponitur cum ruta et mel〈-〉
11
le et aceto. et similiter prouocat vrinam et in ipso
12
est constrictio ventris dulcoratus vero secundum quod qui〈-〉
13
dam dicunt neque soluit neque stringit.
14
¶ De lactuca. Capitulum .CCCCLII.
15
LActuca quid est. Illa que est silue-
16
stris in virtute existit papaueris ni-
17
gri. Natura.) Inquit Galienus non est in
18
frigiditate eius que hortulana est ap〈-〉
19
plicatio ad vltimum: sed est sicut frigus aque
20
lacune. et humiditas eius est grossior humidi〈-〉
21
tate sicle et attriplicis et subtilior humiditate mal〈-〉
22
ue. Et dicitur quod ipsa est in humectatione et exic〈-〉
23
catione inter caules et attriplices et blites. dico
24
autem quod ille qui dixit quod est frigida in tertio
25
iudicauit de ipsa quod est mali nutrimenti et pau〈-〉
26
ci et non est ita et videtur quod ipsa sit in secundo.
27
Operationes et proprietates.) Non est in ipsa
28
abstersio neque stipticitas neque solutio propter
29
euacuationem suam a salsedine et ponticitate et
30
reliquis. Sanguis vero ex ea generatus est me-
31
lior sanguine generato ex oleribus: et nutribili〈-〉
32
or est illa que est elixata. et ipsa confert diuersi-
33
tati aquarum. et illa quidem que non est ablata
34
est melior. Ablutio enim addit ei inflationem:
35
et similiter omnibus oleribus frigidis et est velo-
36
cis digestionis: et quando administratur in medio
37
vini prohibet egritudines ebrietatis. Et illa qui〈-〉
38
dem que est siluestris in virtute existit papaue-
39
ris nigri. Apostemata et bothor.) Confert apo〈-〉
40
stematibus calidis et herisipille linita quando
41
vtraque non fuerint magna et vehementia. Uul〈-〉
42
nera et vlcera.) Est emplastrum conueniens su-
43
per contorsionem. Membra capitis.) Facit som〈-〉
44
num et remouet vigilias elixatat[*]elixatat corrupt for elixata et cruda: con-
45
fert alienationi et adustioni solis in capite: et est
46
medicamen opilationis in naribus facte. Mem〈-〉
47
bra oculi.) Lac eius que siluestris est abstergit
48
vlcera cornee. Et lac domestice propinquum est
49
ei et ex ea fit emplastrum obthalmie calide. et lac
50
siluestris confert fistulis lachrymalium et assi-
51
duatio comestionis eius obtenebrat oculum. Mem〈-〉
52
bra anhelitus et pectoris.) Addidit lacte[*]Addidit lacte cf. Venice 1564: addit in lacte. Mem〈-〉
53
bra nutrimenti.) Confert tussi et caliditati sto-
54
maci et inflationi eius: et hortulana quidem est
55
bona stomaco et est velocis digestionis et acce〈-〉
56
ptio eius cum aceto facit appetitum et confert
57
eius comestio icteritie. Membra expulsionis.)
58
Eius semen exiccat sperma et sedat desiderium
1
coitus et confert multitudini pollutionis. et
2
solus[*]solus corrupt for olus [cf. Venice 1564] eius minus est in illo quam semen eius: et de
3
lacte quidem lactuce cum in potu datur medie-
4
tas .ʒ. cum aqua et melle solutione educit chi-
5
mum aquosum. et lac hortulane propinquum est
6
lacti siluestris. Ipsa vero lactuca non stringit
7
neque soluit quoniam non est salsa neque pontica
8
neque abstersiua sed est prouocatiua et siluestris
9
quidem lac prouocat menstrua. Uenena.) Lac silue〈-〉
10
stris in potu datur morsui rutele et scorpionis.
11
¶ De lactuca asini. Capitulum .CCCCLIII.
12
LActuca asini quid est. Est sicut folia
13
lactuce subtilia plurimum ad nigre〈-〉
14
dinem declinans plus pilosa et fo-
15
lia eius radici adherent nata ab ea
16
grauia: et color radicis eius ad rubedinem est
17
decliuis et tingit terram et manum colore ru-
18
beo. et oritur in terra rubea bona et est ex substan〈-〉
19
tia aquea et terrea: et est asiniar: et iam dictum
20
est de ea. Electio.) Citrina est fortior et alba est
21
aquea debilis. Natura.) Calida est et sicca in
22
principio secundi. Operationes et proprietates.)
23
Est abstersiua aperitiua et quod de flore eius
24
est siccum est fortius in illo. et natura quidem ra〈-〉
25
dicis eius est proxima nature seminis eius:
26
sed radix est fortior et proprie sicca. Inquit
27
paulus et in ipsa est virtus attractiua et profun〈-〉
28
da adeo quod extrahit surculos. Apostemata et
29
bothor.) Confert apostematibus duris vbicunque
30
sint. Uulnera et vlcera.) Quando ex ea fit ce-
31
ratum consolidat et similiter aqua eius in ce-
32
rato. Instrumenta iuncturarum.) Est notum em-
33
plastrum super podagram et similiter cum ace〈-〉
34
to super sciaticam. Membra capitis.) Succus
35
eius est mundificatiuus capitis facto caputpur〈-〉
36
gio ex eo administratur cum melle in cola et
37
confert linitum. Membra oculi.) Quod de
38
ea siccum est mundificat vestigia remanentia
39
in oculo et grossitudinem extremitatum palpe〈-〉
40
brarum. Membra nutrimenti.) Mundificat
41
epar et que cum aceto condita est valet ad sple〈-〉
42
nem comesta et vt est emplastrum superposita.
43
Membra expulsionis.) Prouocat menstrua
44
fortiter et interficit embrionem viuum et extra〈-〉
45
hit fetum mortuum: et confert apostematibus
46
duris in matrice supposita et sedendo in aquam[*]aquam corrupt for aqua
47
eius: et est tres[*]tres corrupt for res magis prouocans menstrua et
48
magis conueniens. et quod de ea in vltimo ad〈-〉
49
ministratur est aureus bibitus et suppositus et ad〈-〉
50
ministratur cum cerato super ragadias ani.
51
¶ De lentisco. Capitulum .CCCCLIIII.
52
LEntiscus quid est. Est nota. Et rob
53
quidem lentisci et gumma eius defer-
54
tur ad mecham et nominatur hoc no-
55
mine. Natura.) Calida est in tertio
56
humida in primo. Operationes et proprietates.) Est
57
abstersiua resolutiua attractiua ex profundo cor〈-〉
58
poris. et gumma eius est gumma in arbore alkenkem[*]alkenkem cf. Venice 1564: alkenkez
1
et est sicut laudanum in potentia et est boni odoris
2
et ingreditur in odoramentis mulierum in halep.
3
Membra capitis.) Rob lentisci confert valde fluori
4
oris et vlceribus eius. Membra explsionis.) In ipsa
5
est virtus constringendi ventrem.
6
¶ De lauro. Capitulum .CCCCLV.
7
LAurus quid est. Granum eius est secundum
8
figuram auellane parue super quod sunt
9
cortices nigri subtiles: quod compres-
10
sione frangitur in duas partes que
11
sunt grani nigri parui decliues ad citrinitatem
12
boni saporis: et eius odor est redolens et eius fo〈-〉
13
lia sunt sicut folia myrti preter quod sunt maiora
14
et eius fructus est rubeus. Ipsa vero oritur in
15
locis montuosis et virtus eius est in folijs et fru〈-〉
16
ctu. Natura.) Grana eius sunt calidiora et cor〈-〉
17
tices eius sunt minoris caliditatis et est omnino ca〈-〉
18
lida et sicca in secundo. Operationes et proprietates.)
19
In granis eius est mollificatio et in ipsa tota
20
est calefactio. Et grana eius sunt calidiora fo-
21
lijs ipsius et calefactio partium ipsius et exicca-
22
tio earum est fortis: sed grana sunt vltima et cor-
23
tex est debilior et minoris caliditatis et eius oleum
24
est calidius oleo nucis. Decoratio.) Linitur
25
super morpheam cum vino. Apostemata et bothor.)
26
Confert cum pane et sauie[*]sauie corrupt for sauic apostematibus ca-
27
lidis. Instrumenta iuncturarum.) Confert dolo〈-〉
28
ribus neruorum omnibus et eius oleum resoluit laxi〈-〉
29
tudinem. Membra capitis.) Resoluit soda: et eius
30
oleum etiam: et similiter ambo faciunt ad dolo-
31
res auris frigidos: et elongationem auditus: et
32
conferunt tinnitui et catarro. Membra anhelitus et
33
pectoris.) Confert stricture anhelitus et difficul-
34
tati dilatationis deglutita cum melle aut cum
35
rob: et similiter cursui superfluitatum ad pulmo〈-〉
36
nem: et fiunt ex ea loch cum melle ad vlcera pul-
37
monis et anhelitu dilationem et proprie ex gra〈-〉
38
nis eius. Membra nutrimenti.) Oleum eius
39
confert dolori epatis quando bibitur cum vino
40
odorifero: et similiter cortex eius: verum ipsa gra〈-〉
41
na sunt mollificantia stomacum et commouentia vomi〈-〉
42
tum. Membra expulsionis.) Eius oleum facit nauseam
43
et facit vomitum. et in ipsa est prouocatio menstruo〈-〉
44
rum et vrine: et decoctio foliorum eius confert egri〈-〉
45
tudinibus vesice et matricis adeo quod sedendo in
46
ea: et potio eius ad solutionem sit .ʒ.II. cum aqua
47
mellis et oxymelle. Et quando de cortice eius bibitur
48
aureus frangit lapidem et interficit fetum propter suam
49
amaritudinem additam super amaritudinem ad-
50
ditam aliorum[*]amaritudinem ad-ditam aliorum corrupt for amaritudinem aliorum. et sit potio .IX. kerates et grana eius
51
frangunt lapidem etiam. Febres.) Oleum eius
52
confert horripilationi inunctum. Uenena.) Confert mor〈-〉
53
dicationi scorpionis cum vino et rob et est bo-
54
na vespe et api quando pungunt et omnino est ty-
55
riaca venenis bibitis omnibus. Permutatio.) Lo-
56
co eius ponuntur folia sisimbrij.
57
Capitulum de littera .M.
58
¶ De meliloto. Capitulum .CCCCLVI.
1
MElilotum quid est. Flos plante co-
2
loris palee in quo est lunaris figura.
3
cum raritate sua quandam habens duri-
4
tiem. et ex eo quidem aliud est album et
5
aliud citrinum. Electio.) Ex eo melius est quod
6
est durius et cuius color declinat ad albedinem
7
parumper et sapor ipsius amarior sentitur: et cuius
8
odor est manifestior. ¶ Inquit. Diascorides Melius
9
ex eo est illud in quo est croceus color et est acu〈-〉
10
tioris odoris quamuis odor speciei ipsius in princi-
11
pio sit paruus et debilis et sit in colore eius co-
12
lor fenugreci. Natura.) Est calidum in primo siccum
13
in eodem: et ad vltimum est compositum et caliditas ipsius
14
est dominatior frigiditate ipsius. ¶ Inquit. Diascorides[*]Inquit. Diascorides corrupt for Inquit Diascorides. Est equa〈-〉
15
le in frigiditate et caliditate. Operationes et proprietates.) In ipso est
16
stipticitas pauca cum resolutione et propter illud digerit.
17
¶ Inquit. Diascorides[*]Inquit. Diascorides corrupt for Inquit Diascorides. Est liquefactiuum superfluitatum.
18
Et dixerunt alij eius succus cum careno sedat
19
dolores et est resolutiuum subtiliatiuum et conforta-
20
tiuum membrorum. Apostemata et bothor.) Confert apostema〈-〉
21
tibus calidis et duris proprie cum careno: et etiam
22
permixtum cum vitello oui et farina fenugreci et se〈-〉
23
mine lini et papaueris secundum locum. Uulnera et
24
vlcera.) Confert vlceribus humidis et proprie
25
cum mellino linitum cum aqua et cum aliquo desic〈-〉
26
catiuorum apposito cum eo quod sit sicut galle et lutum
27
lene[*]lene corrupt for leue [cf. Venice 1564] et lentes. Membra capitis.) Confert apostematibus au-
28
rium et dolori ambarum superposito emplastro ex eo
29
cum careno et reliquis que dicta sunt: et distillatio
30
facta in eis ex succo eius: et eius iuuamentum
31
in doloribus est velocius. ex ipso quoque fiunt
32
embroce et sedant soda. Membra oculi.) Confert apostema〈-〉
33
tibus oculi facto emplastro ex eo cum careno et
34
cum eis que dicta sunt. Membra expulsionis.)
35
Confert apostematibus ani et testiculorum fa-
36
cto emplastro ex eo careno: et cum eis que dicta
37
sunt decocto cum vino.
38
¶ De myrto. Capiulum .CCCCLVII.
39
MYrtus quid est. Nota est. Et ipsa est ama〈-〉
40
ritudo cum stipticitate et dulcedine et
41
frigiditate propter ponticitatem suam et ipsius
42
bunchum est fortius et fiunt ex eo tro-
43
cisci cum sirupo stiptico. Et in ipsa quidem est substantia
44
terrea et substantia subtilis pauca: et ipsius quidem bun-
45
chum est quidam super virgultum eius in colore vir〈-〉
46
gulti eius habens formam plante vel vole manus et
47
figuram eius. et in oleo ipsius sunt omnia iuuamen-
48
ta que dicuntur. Electio.) Fortior est que ad ni-
49
gredinem declinat et proprie rotunda habens folia et
50
precipue montana ex ea tota. Et flos eius me-
51
lior est albus et succus fructus eius est melior. et
52
eius quidem succus cum veterascit debilitatur et fit
53
cortex. ideoque oportet vt ex eo trocisci fiant. Natura.) In
54
ipsa est caliditas subtilis. et magis dominans in
55
ipsa est frigiditas: et eius quidem stipticitas est maior
56
frigiditate eius. Et videtur quod eius frigiditas sit in primo et
57
siccitas ipsius in termino secundi. Operationes et proprietates.)
58
Retinet solutionem et sudorem et omnem fluxum sanguinis
1
et omnem cursum ad membrum: et quando cum
2
eo fit fricatio in balneo confortatur corpus et
3
desiccantur humiditates que sunt sub cute. et
4
embroce quidem decoctionis eius cum super
5
ossa effunduntur velocius fit ipsorum restaura〈-〉
6
tio. et quod ex ea adustum est loco tucie ponitur
7
ad hoc vt bonus fiat odor corporis et confert
8
omni fluxui sanguinis linitum et loco empla-
9
stri superpositum et bibitum: et similiter eius rob:
10
et rob fructus et eius contractio fortior est in-
11
frigidatione eius. Et ipsius quidem nutrimen-
12
tum est paruum. et in sirupis quidem non est qui
13
constringat et prohibeat dolores pulmonis et
14
tussim preter sirupum eius. Decoratio.) Eius
15
oleum et succus et decoctio ipsius confortat ra-
16
dices capillorum et prohibent casum et prolongant
17
eos et denigrant et proprie ipsius semina. Et de-
18
coctio seminum eius in butyro prohibet sudorem
19
et rectificat rasuram venarum et folia eius sicca prohi〈-〉
20
bent fetorem ascellarum. ipsius cinis loco tucie
21
ponitur et confert panno. Apostemata et bothor.) Sedat apostema-
22
ta calida. et herisipillam et formicam et bothor et vlce-
23
ra et quod est super ambas volas: et adustionem ignis
24
cum oleo et similiter eius sirupus et emplastrum factum cum
25
oleo et cum vino post ipsius commixtionem cum eis:
26
et similiter eius oleum et vnguentum factum ex ipsius
27
oleo: et confert ipsius succus cum proijcitur su〈-〉
28
per panaritium et similiter ceratum ex eo. Et
29
cum decoquitur etiam eius fructus cum vino
30
et fit ex eo emplastrum sanat vlcera que sunt in
31
ambabus volis manuum et in vtrisque pedibus
32
et adustionem ignis: et prohibet eos a vesica-
33
tione. et similiter eius cinis cum cerato. Instru〈-〉
34
menta iuncturarum.) Emplastrum factum ex
35
fructibus eius decoctis cum vino est conueniens
36
mollificationi iuncturarum. Membra capi-
37
tis.) Retinet fluxum sanguinis ex naribus et ab〈-〉
38
stergit furfures et exiccat vlcera capitis: et vlce-
39
ra auris et ipsius pus cum ex ipsius aqua in ipsam
40
distillatur: et confert ipsius sirupus mollifica-
41
tioni gingiue: et eius folia cum in vino deco-
42
quuntur. et fit inde emplastrum fedant[*]fedant corrupt for sedant sodam
43
vehementer. Membra oculi.) Sedat obthal〈-〉
44
miam et exitum oculi: et cum coquitur cum or-
45
deo sanat eorum apostemata et ipsius cinis in-
46
greditur in medicinis vngule. Membra an-
47
helitus et pectoris.) Confortat cor et aufert tre〈-〉
48
morem cordis et confert fructus ipsius tussi pro〈-〉
49
pter dulcedinem suam et retinet ventrem vten〈-〉
50
tis eo si est solutus sua stipticitate et confert fru〈-〉
51
ctus ipsius sputo sanguinis et etiam ipsius rob
52
similiter. Membra nutrimenti.) Confortat
53
stomacum proprie rob eius et semina prohi-
54
bent cursum superfluitatum ad stomacum.
55
Membra expulsionis.) Succus fructuum
56
eius est prouocatiuus et ipsemet confert ardo〈-〉
57
ri vrine et vesice et est bonum in prohibendo
58
prouocationem menstruorum: et eius aqua con-
1
stringit naturam et retinet solutionem colericam
2
et melancolicam limita[*]limita corrupt for linita. et ipsa cum oleo sisamino
3
exprimit flegma et cum solutione emittit ipsum.
4
Et decoctio fructuum eius confert fluxui humidi-
5
tatum matricis et confert emplastro inde facto emor〈-〉
6
roydibus et confert apostemati testiculi: et eius deco-
7
ctio confert exitui ani et matricis. Uenena.)
8
Confert morsui rutele: et similiter fructus eius cum po〈-〉
9
tatur cum vino et similiter puncture scorpionis.
10
¶ De melongena. Capitulum .CCCCLVIII.
11
MElongena quid est. Nota est. Ele-
12
ctio.) Que ex ea est antiqua est ma-
13
la. Et eius natura est sicut frixi eius. re〈-〉
14
cens vero est sanior. Natura.) Secundum
15
silium mesaugue est frigida. verumtamen verum est
16
quod virtus in ipsa dominans est caliditas et siccitas
17
in secundo propter amaritudinem et acuitatem ipsius.
18
Operationes et proprietates.) Generat melancolicam[*]melancolicam corrupt for melancoliam et generat opi〈-〉
19
lationes. Decoratio.) Corrumpit colorem et de-
20
nigrat superficiem corporis et citrinat colorem:
21
que ex melongenis sunt parue comeduntur ex-
22
corticate. et ipse quidem faciunt possidere pannum.
23
Apostemata et bothor.) Generat cancros et duritiem
24
et lepram. Membra capitis.) Generat sodam et
25
facit multiplicare tristitiam. Membra nutrimenti.)
26
Generat opilationes epatis et splenis nisi illa
27
que cocta est in aceto. ipsa enim aperit opilationes
28
epatis fortasse. Membra expulsionis.) Generat emor〈-〉
29
roydas. verumtamen si ex capitibus eius in vmbra sic〈-〉
30
cis et contritis fiat epithyma confert emorroy-
31
dibus. Et melongena quidem non habet proportionem
32
ad stringendum aut soluendum verumtamen cum co-
33
quitur in oleo soluit: et in aceto stringit.
34
¶ De mace. Capitulum .CCCCLIX.
35
MAcis quid est. Est similis folijs composi〈-〉
36
tis venosis siccis vel stipticis decli-
37
nans ad rubedinem et citrinitatem sicut
38
cortex et ligna et folia mordicans lin-
39
guam sicut cubebe. Dixit filius mesaugue est
40
cortex nucis muschate. Et est similis[*]Et est similis corrupt for Musaiha quid est. Est similis [this sentence belongs to a new chapter De musaiha the beginning of which is erroneously missing here, cf. ch. CCCCLX in Venice 1564] virtuti nere-
41
misk: sed est subtilior eo. Natura.) Inquit.[*]Inquit. corrupt for Inquit [redundant period]
42
Paulus est equalis. Et dixerunt alij est cali-
43
da et sicca in secundo. Et non est dubitatio quidem
44
in caliditate et siccitate ipsius. Operationes et
45
proprietates.) Resoluit inflationem et in ipsa
46
est stipticitas. Apostemata et bothor.) Resol-
47
uit durities grossas cum ponuntur in cerato.
48
Decoratio.) Oris odorem bonum efficit. Membra capitis.)
49
Ex eo cum oleo violaceo fit caputpurgium ad
50
soda factam ex ventositatibus grossis in capite
51
et ad emigraneam. Membra nutrimenti.) Con〈-〉
52
fortat epar stomacum. Membra expulsionis.) Constrin〈-〉
53
git iliacam et confert dissinterie et est bona matrici.
54
¶ De myrabolanis. Capitulum .CCCCLXI.
55
MYrabolani quid sunt. Eorum alij sunt
56
citrini immaturi: et alij sunt nigri indi
57
et sunt illi qui vltimi sunt in maturi-
58
tate et sunt pinguiores. et alij sunt kebuli qui sunt
1
maiores omnium. et alij sunt sinij qui sunt mi-
2
nuti et leuiores. Electio.) Meliores sunt citri-
3
ni vehementis citrinitatis et decliues ad viri-
4
ditatem graues grossi duri. kebuli autem sunt me〈-〉
5
liores qui sunt grauiores: et submerguntur in
6
aqua et sunt decliues ad rubedinem. et sinij me〈-〉
7
liores sunt illi qui rostrum habent. Natura.)
8
Dicitur quod citrini calidiores sunt nigris: et di-
9
citur quod indi sunt minoris frigiditatis quam kebu〈-〉
10
li. et omnes quidem sunt frigidi in primo sicci
11
in secundo. Operationes et proprietates.) Omnes
12
extinguunt coleram et conferunt ei. Decora-
13
tio.) Nigri clarificant colorem. Apostemata
14
et bothor.) Myrabolani omnes conferunt le〈-〉
15
pre. Membra capitis.) Kebuli conferunt sen〈-〉
16
sibus et seruationi et rationi et conferunt etiam
17
soda. Membra oculi.) Citrini valent oculo
18
mollificato et conferunt materiebus que cur-
19
runt facto ex eis alcofol. Membra anhelitus
20
et pectoris.) Conferunt tremori cordis et tristi-
21
tie ex amore bibiti. Membra nutrimenti.)
22
Conferunt dolori splenis et conferunt nutri-
23
menti instrumentis omnibus proprie ambo
24
nigri. Ambo enim mundificant stomacum to〈-〉
25
taliter preparando ipsum mundificando et exic〈-〉
26
cando. Et citrini quidem optime preparant sto〈-〉
27
macum et similiter nigri. et sinij sunt debiles in
28
eo quod agunt et kebuli. Et in kebulis quidem
29
est vis faciendi nauseam et kebuli conferunt hy〈-〉
30
dropisi. Membra expulsionis.) Kebuli et indi
31
frixi cum oleo stringunt et citrini soluunt cole-
32
ram et parum flegmatis. et nigri soluunt melan〈-〉
33
coliam et conferunt emorroydibus et kebuli
34
soluunt melancoliam et flegma. Et dicitur quod
35
kebuli conferunt colice. Kebulorum autem po〈-〉
36
tio ad soluendum infusorum sit a .V.ʒ. vsque ad
37
.ʒ.XI. et non infusorum vsque ad .ʒ.II. et dico quod sit
38
vsque ad plus. ¶ De citrinis vero quandoque su〈-〉
39
mitur in potu vsque ad .X. et plus tritis et fusis in
40
aqua. ¶ Febres.) Conferunt kebuli febribus antiquis.
41
¶ De muscho. Capitulum .CCCCLXII.
42
MUschum quid est. Fluuiale est aque〈-〉
43
um terreum. et marinum est vehe-
44
mentioris stipticitatis: sed muschum
45
petrosum est furfur lapidum et nos
46
iam diximus. Natura.) Est frigidum. Ope-
47
rationes et proprietates.) Retinet sanguinem
48
in omni loco linitum et marinum vehemen-
49
tius. Apostemata et bothor.) Ponitur super
50
apostemata calida et herisipillam et formicam
51
et similiter quod est vt lentes muschum cum sa〈-〉
52
uich. Instrumenta iuncturarum.) Super po-
53
dagram calidam et dolores iuncturarum cali-
54
dos valet: et quando feruet in oleo antiquo le-
55
nit neruos. Membra expulsionis.) Fit ex eo
56
emplastrum ramici intestinorum et detumesce〈-〉
57
re facit eam et glutinat.
58
¶ De mandragora. Capitulum .CCCCLXIII.
1
MAndragora quid est. Nota est. Nos
2
iam perscrutati fuimus eius narra-
3
tionem in capitulo de iabrol. Na-
4
tura.) Secundum me est frigida vsque
5
ad tertium et humida.
6
¶ De muscho. Capitulum .CCCCLXIIII.
7
MUschus quid est. Muschus est folli〈-〉
8
culus animalis sicut gazel ipse. nisi
9
quia habet duos dentes albos flexos
10
ad interiora sicut duo cornua. Ele-
11
ctio.) Melior est secundum suam mineram antebium id est
12
qui habet colorem palee et dicitur immo asciltie:
13
deinde iurgium: deinde indus marinus et ex
14
parte pastus quod pascit vtrunque been et spicam: de-
15
inde almaru. Et melior ex parte coloris et odo〈-〉
16
ris est pomalis citrinus. Natura.) Est calidus
17
et siccus in secundo. et quod ex ea siccum est apud quosdam
18
est maius. Operationes et proprietates.) Est
19
subtilis confortatiuus. Decoratio.) Uaporat
20
quando ponitur in cibo. Membra capitis.)
21
Quando fit caputpurgium ex muscho cum cro〈-〉
22
co et pauca camphora confert soda frigide et so〈-〉
23
lus etiam propter illud quod in ipso est de resolu〈-〉
24
tione et virtute et ipse confortat cerebrum tem-
25
peratum. Membra oculi.) Confortat oculum
26
et exiccat humiditatem eius et abstergit albugi〈-〉
27
nem subtilem. Membra anhelitus et pectoris.) Con〈-〉
28
fortat cor et facit tremorem cordis et melanco-
29
liam ex sollucitudine[*]sollucitudine corrupt for sollicitudine. Uenena.) Est tyriaca ve〈-〉
30
nenorum et proprie napelli.
31
¶ De mastice. Capitulum .CCCCLXV.
32
MAstix quid est. Alius est romanus
33
albus et alius est nabathi ad nigredi〈-〉
34
nem declinans. et arbor quidem eius
35
est composita ex aqueitate pauca et
36
terreitate plurima et est subtilior et magis iuuans
37
quam olibanum. Electio.) Melior est ille qui est
38
albus magnus mundus. Et eius rectificatio
39
est resolutio ipsius et dimissio in aceto per ali-
40
quos dies: deinde exiccatur. Natura.) Cali-
41
dus est et siccus in secundo et est minoris calefactio〈-〉
42
nis et exiccationis quam olibanum: et in arbore qui〈-〉
43
dem eius non est infrigidatio et calefactio vehe〈-〉
44
mens: et in ipso est calefactio maior quam ea que
45
est in arbore eius. Operationes et proprieta-
46
les[*]proprieta-les corrupt for proprietates.) Est stipticus resolutiuus et omnes partes
47
eius et arboris sue sunt stiptice. Et eius quidem
48
compositio est ex substantia aquea tepida et sub〈-〉
49
stantia terrea. et radices eius et cortices radicum
50
eius ponuntur loco acatie et henfistides[*]henfistides i.e. heufistides (cf. Canon 3) et loco
51
eius: et similiter succus foliorum eius. Et ex fru〈-〉
52
ctu quidem eius fit oleum vehementis stiptici〈-〉
53
tatis. Galienus autem videtur videre in omnibus
54
partibus eius cum stipticitate lenificationem si-
55
militer sunt olea eius. Nabathi vero qui tra-
56
hit ad nigredinem stipticitas est minor et exic-
57
catio est maior. et est magis conueniens in eo quod
58
necesse est resolui fortiter. et totum quod in ipso est
1
de stipticitate et lenificatione et exiccatione est si〈-〉
2
ne impedimento: et est subtile valde: et liquefa-
3
cit propter suam subtiliationem et lenificationem et calidi-
4
tatem suam subtilem flegma: et est cum hoc mino-
5
ris acuitatis et spissitudinis quam relique gumme.
6
Decoratio.) Ponitur in dentifricijs et in go〈-〉
7
maris: et facit possidere pulchrytudinem. Apostema-
8
ta et bothor.) Confert propter lllud[*]lllud corrupt for illud quod in ipso est de
9
stipticitate et lenificatione apostematibus viscerum. et
10
nigrum nabathi est conuenientius duritiebus in〈-〉
11
trinsecis et nigrum confert apostematibus formicalibus.
12
Uulnera et vlcera.) Prohibet succus eius et de〈-〉
13
coctio foliorum ipsius ambulatiua vlcera: et oleum
14
arboris huius confert scabiei ita quod scabiei pe-
15
cudum et canum. et effunditur decoctio foliorum
16
et succus super vlcera et generat carnem: et similiter super
17
ossa fracta et restaurat. Membra capitis.) Ma-
18
sticatio ipsius extrahit flegma ex capite et mun〈-〉
19
dificat ipsum et similiter collutio oris ex eo facta con-
20
firmat dentes et gingiuas. Membra oculi.)
21
Adherent eo pili inuersari[*]inuersari corrupt for inuersati. Membra anheli-
22
tus et pectoris.) Confert tussi et sputo sanguinis
23
et proprie decoctio radicis eius et corticis eius.
24
Membra nutrimenti.) Confortat stomacum
25
et epar et intestina et confert apostematibus in〈-〉
26
testinorum et decoctio radicis eius et corticis
27
ipsius confert fluxui sanguinis stomaci et ape-
28
rit appetitum et stomacum efficit bonum: et mo〈-〉
29
uet eructuationem et liquefacit flegma eius et
30
confert apostematibus stomaci et epatis statim.
31
Membra expulsionis.) Confortat epar et in-
32
testina et confert apostematibus eorum et deco〈-〉
33
ctio radicis eius et corticis ipsius confert fluxui
34
sanguinis per inferiora et dissinterie et rasure:
35
et similiter ipsa folia fluxui sanguinis matricis
36
et omnibus doloribus matricis et cursui humi-
37
ditatis earum malo: et augmento matricis et
38
ani et similiter oleum arboris eius et seminis
39
eius prouocat menstrua.
40
¶ De mu. Capitulum .CCCCLXVI.
41
MU quid est. Est frusta diuerse figure
42
in colore agarici et habet puluerem tra-
43
hens ad stipticitatem et amaritudinem
44
et est boni odoris pungens linguam
45
et est radix plante. non enim administratur de eo ni-
46
si radix eius et multiplicatur in terra megduna.
47
Electio.) Melius est illud quod est album magnum
48
mundum et ipsius quidem rectificatio est resolutio
49
ipsius: et dimissio eius in aceto per aliquot dies
50
deinde exiccatio ipsius. Natura.) Est calidum
51
et siccum in tertio et in ipso est humiditas extra-
52
nea non matura inflatiua. Operationes et proprietates.)
53
Est subtile abstersiuum aperitiuum simile spi-
54
ce in virtute verum ipsum est fortioris calefa-
55
ctionis et stipticitatis. Instrumenta iuncturarum.) Confert
56
bibitum et linitum doloribus iuncturarum.
57
Membra capitis.) Facit soda plurimus vsus
58
eius et illud propter superfluitatem humidita-
1
tis eius congelate in ipso. Membra expulsionis.)
2
Confert difficultati vrine bibitum et more em-
3
plastri superpositum et similiter doloribus vesice
4
et constrictioni superfluitatum in ea. et prouocat
5
menstrua et confert doloribus matricum ita quod
6
fiat encatisma in aqua eius et confert dolori pun〈-〉
7
gitiuo ventris et rugitui et inflationi.
8
¶ De mezerion. Capitulum .CCCCLXVII.
9
MEzerion quid est. Est lacticinium ma-
10
gnum quod est duorum modorum. vnum
11
eorum est magna habens folia subtilia:
12
et alterum est parua habens folia spissa. et
13
hoc est deterius amborum: et quod nigrum est: est
14
perniciosum. Electio.) Melius mezerion est
15
in quo sunt folia plurima et simllia[*]simllia corrupt for similia folijs oliue
16
et subtiliora. Quod vero folia parua habet que sunt
17
crispa est malum: sed quandoque malitia almezerion
18
frangitur cum resolutione. Natura.) Est calidum
19
et siccum in quarto. Operationes et proprietates.) Est
20
acutum mundificatiuum excoriatiuum et eius acri〈-〉
21
monia est vehemens. Decoratio.) Omnes
22
species administrantur ad morpheam et ad albaras
23
et ad lentigines linite exterius et quandoque admisce〈-〉
24
tur ei surfur in ipso. Ulnera[*]Ulnera corrupt for Uulnera et vlcera.) Omnes
25
species eius administrantur ad impetiginem et vlcera
26
sordida cum melle et eradicant cortices: propter
27
illud quod est in eis de substantia resolutiua cor-
28
rosiua et similiter exiccant scabiem. Membra
29
capitis.) Colluitur os cum decoctione eius et
30
proprie decoctione nigri: et sedatur dolor dentis.
31
Et quandoque aliquid eis adheret cum pipere et fru〈-〉
32
sto faui super dentem corrosum propter dolorem.
33
Membra nutrimenti.) Nocet epati valde.
34
Membra expulsionis.) Soluendo educit aquam: et pro-
35
prie quod accipitur humidum horasui[*]horasui corrupt for hora sui floris. Eius
36
autem acuitas frangitur si infundatur in aceto deinde
37
exiccetur. Et ex eo quidem infuso in potu sumun〈-〉
38
tur sex aurei decoctio[*]decoctio corrupt for decocti in libra .I. et .ß. aque donec de
39
ea remaneat medietas et quarta: et bibitur et solu〈-〉
40
tione educit lumbricos et ascarides et proprie
41
acfunesi[*]acfunesi cf. Venice 1564: acsunesi: et in decoctione calamenti montani.
42
¶ Et quandoque sumuntur .ʒ.XXII. de eo: et posite in duo-
43
bus vrceis vini dimittuntur sic duobus mensibus
44
deinde colantur et post dimittuntur duobus mensi〈-〉
45
bus deinde dantur in potu ad hydropisim et ad
46
purgationem mulierum que peperunt et conferunt
47
et eius decoctio confert difficultati vrine vehe〈-〉
48
menti et dixerunt quod ipsum etiam solutione aducit
49
melancoliam et humores flegmaticos et proprie
50
quando miscetur cum duplo absinthij et quidam quantum
51
ipsum est. ¶ Et quidam eorum sunt qui assumunt.[*]assumunt. corrupt for assumunt [redundant period]
52
de eo aureum cum duplo ipsius de absinthio con〈-〉
53
fecto cum melle decocto et faciunt ex eo colliria.
54
et oportet quidem vt si sit ad soluendum aquam citrinam ad-
55
misceantur ei alia solutiua que ipsam soluunt. Et
56
si queritur vt eo soluatur melancolia fiat ex eo similiter et mi-
57
sceatur ei quod soluat melancoliam. Uenena.) Meze-
58
rion bibitur cum vino ad morsum vermium vene-
1
nosorum et est proprie nigrum venenum mor-
2
tiferum. et quando miscetur cum sauich et coniungitur
3
cum aqua et oleo interficit mures et canes et por〈-〉
4
cos. et quod de eo interficit homines est pondus .ʒ.II.
5
interficit enim cum turbatione et vomitu et solutione.
6
¶ De maru. Capitulum .CCCCLXVIII.
7
MAru quid est. Dicunt indi quod est species
8
plures. est enim quedam species eius que est
9
boni odoris et est marmacor: et cali-
10
dior: et siccior: est species alia que est mi〈-〉
11
noris odoris et dicitur fumuse[*]fumuse cf. Venice 1564: sumuse et est calida et lenis.
12
et tertia species nominatur almaru album que est temperata et
13
in ipsa est virtus lenificatiua et existimo quod alia
14
in que est virtus lenificatiua est lingua bouis. et
15
est illa species que nominatur marumeus et est calida et
16
sicca subtiliatiua: et est species que nominatur mersce-
17
bar et est frigida secundum quod dicit narrator eius. Na〈-〉
18
tura.) Est calidum et siccum in secundo: deinde diuersifi-
19
catur. Operationes et proprietates.) Omnes species sunt rarifica〈-〉
20
tiue subtiles resolutiue inflationum et flegmatis
21
aperitiue opilationum vbi sunt. Membra ca-
22
pitis.) Distillatur cum aqua lactis in aurem do〈-〉
23
lorosam. Et merscebar quidem confert soda fri-
24
gida et relique species almaru conferunt soda frigi-
25
de: sed quod de eo odoriferum est facit soda proprie
26
quando odoratur super vinum. Membra nutri-
27
menti.) Resoluit flegma ex stomaco et confert dolo〈-〉
28
ri stomaci et confortat ipsum. Membra expulsionis.) Confortat in〈-〉
29
testina et semen eius cum frigitur confert rasure intesti〈-〉
30
norum. et dissinterie et si non frigitur solutione educit flegma.
31
¶ De marmacora. Capitulum .CCCCLXIX.
32
MArmacora quid est. Nota est. et flos
33
quidem eius est cineritius ad duritiem
34
declinans et est boni odoris qui de
35
eo est aromaticus. Natura.) Inquit.[*]Inquit. corrupt for Inquit [redundant period]
36
Diascorides Almarmacora est calidior maiorana et
37
fortior et est calida in tertio sicca in secundo.
38
Operationes et proprietates.) Est subtilis re〈-〉
39
solutiua sedatiua ventositatum aperitiua opila〈-〉
40
tionum flegmaticarum vbi sunt. Membra ca〈-〉
41
pitis.) Inebriat velociter cum ponitur in vino
42
et facit soda odoratus eius vltime. verum resoluunt
43
odoratus eius. et multitudo ipsius et declina-
44
tio super embrocam ipsius omnes vapores et
45
soda frigidos et est similis secha in illo. Mem-
46
bra nutrimenti.) Confortat stomachum et ape〈-〉
47
rit opilationes viscerum et exiccat humiditatem
48
stomaci. Membra expulsionis.) Confortat intestina.
49
¶ De mugath. Capitulum .CCCCLXX.
50
MUgat quid est. Dixerunt quidam quod
51
est vene granati siluestris: sed non est
52
conueniens hoc quod dixerunt quoniam
53
semen eius est conueniens coitui et
54
mouet ipsum fortiter. Natura.) Est calidum
55
perueniens ad tertium et humidum in secun-
56
do. Operationes et proprietates.) Est confor〈-〉
57
tatiuum membrorum. Decoratio.) Est im-
58
pinguatiuum. Instrumenta iuncturarum.) Confert
1
cum ex eo sit emplastrum torsioni et fracture et attri〈-〉
2
tioni lacertorum et dislocationi et confert podagre et
3
spasmo et est bonum tesabuch .i. cum vnus pes
4
offendit alium et duritiei iuncturarum. Membra anhelitus
5
et pectoris.) Lenificatiuum est duritierum que sunt in
6
gutture et pulmone. Membra expulsionis.) Mo〈-〉
7
uet coitum et proprie semen eius.
8
¶ De merdesen[*]merdesen cf. Venice 1564: merdesenz. Capitulum .CCCCLXXI.
9
MErdesengi quid est. Merdesen est plum〈-〉
10
bum adustum: et quandoque fit absque plumbo
11
et peruenitur ad summum rectificationis
12
ipsius: aut quia decoquitur in aceto aut
13
vino puro deinde aduritur vice vna aut dua-
14
bus: aut aduritur super prunas: et aufertur
15
ab eo quod super ipsum eleuatur: aut decoquitur cum
16
aqua et frumento et cum ordeo donec findatur et re〈-〉
17
moueatur ab eo frumentum: et illa aqua deinde
18
decoquitur cum aqua recenti donec purificetur.
19
deinde submergitur ab illa aqua. Fit hoc de eo
20
multotiens deinde mundificatur cum sale multo〈-〉
21
tiens sicut scis et quandoque fit aliud. Natura.) In-
22
quit Galienus Decliue est ad exiccationem sed est
23
debilis exiccationis[*]exiccationis cf. Venice 1564: calefactionis et frigiditatis[*]frigiditatis(?) cf. Venice 1564: infrigidationis. Apud alios vero
24
est decliue ad aliquantulum frigoris et est abster-
25
siuum. et illud quod est ablutum est proculdubio fri〈-〉
26
gidum. Operationes et proprietates.) Est con〈-〉
27
strictiuum et exiccatiuum et abstergit parumper
28
cum stipticitate et glutinatione et subtiliat gros〈-〉
29
sum et stipticitas et abstersio ipsius sunt parue.
30
et ipsum quidem est materia emplastrorum. Ag-
31
gregat enim medicinas et frangit superfluita-
32
tem resolutionis et corrosionis et stipticitatis
33
etiam. Decoratio.) Efficit odorem corporis bonum
34
et ascellarum et prohibet rasuram coxarum et abster〈-〉
35
git pannum et cicatrices vnguis nigras et sangui〈-〉
36
nem mortuum et proprie illud quod est ablutum:
37
et delet vestigia variolarum et prohibet sudo-
38
rem. Uulnera et vlcera.) Creat carnem in vlce-
39
ribus per accidens. sed Galienus est ex eis qui dicunt quod
40
ipsum non mundificat et non sordidat et non gene〈-〉
41
rat et non contrahit sed est materia epmlastrorum[*]epmlastrorum corrupt for emplastrorum et
42
confert rasure intestinorum et casure[*]casure corrupt for rasure almagabin et co〈-〉
43
xarum. Membra oculi.) Illud quod de ea est album
44
ablutum ponitur in alcofol et abstergit oculum.
45
Membra expulsionis.) Si bibatur prohibet vrinam: et
46
multotiens quidem in regione nostra dant ipsum
47
in potu propter fluxum ventris et vlcera intesti〈-〉
48
norum: et quandoque proijciunt ipsum in vasis aque et
49
minuitur eius nocumentum. Uenena.) Est per〈-〉
50
niciosum retinens vrinam et inflat ventrem et duo
51
emunctoria et constringit linguam et prefocat
52
et strin gitanhelitum[*]strin gitanhelitum corrupt for stringit anhelitum.
53
¶ De mescatramescir. Capitulum .CCCCLXXII.
54
MEscatramescir quid est. Stipites si-
55
miles alscehescebram sicco: eo ex quo
56
non assumitur in principio cibi sapor
57
plurimus neque odor: deinde succedunt
58
amaritudo et acuitas. et quando pascunt ipsum pecu〈-〉
1
des facit emulgere sanguinem excusat a cala-
2
mento immo est eo fortius plurimum. et est duarum
3
specierum: quarum vna est mescatramesar verum et
4
altera est mendosum falsum et est ei simile verum
5
habet dispositiones debiliores dispositionis il〈-〉
6
lius. Natura.) Est calidum et siccum ad tertium
7
perueniens. Membra anhelitus et pectoris.) Ipsum
8
extrahit humiditates viscosas ex pectore et pul〈-〉
9
mone. Membra nutrimenti.) Sirupus eius
10
confert conturbationi et nausee. Membra expul〈-〉
11
sionis.) Prouocat menstrua fortiter et vrinam
12
ita quod facit mingere sanguinem et extrahit fetum
13
bibitum et suffumigatum positum et eius syrupus
14
prouocat sanguinem partus.
15
¶ De mum. Capitulum .CCCCLXXIII.
16
MUm quid est. Mum purum est pa〈-〉
17
rietes domorum apum in quibus fa〈-〉
18
ciunt oua et pullos et aducunt eis
19
mel. Et mum quidem nigrum est sor〈-〉
20
des fenestrarum intrinsecarum et forinsecarum.
21
Natura.) Est equale. Operationes et proprietates.) Est li-
22
nitiuum et replet vlcera sorditie: et humectat per
23
accidens quoniam conglutinat et opilat poros et est ma-
24
teria emplastrorum infrigidantium et calefacientium
25
omnium et non est dubitatio quin in eo fit matura-
26
tio parua et aliquantulum resolutionis ex multitudi〈-〉
27
ne resolutionis mellis: et in mum quidem nigro quod
28
est sordes fenestrarum forinsecus est attractio
29
vehemens ex profundo. Attrahit enim astellas
30
que carni infixe sunt et spinas. et in ipso sunt sub-
31
tilitas et mundificatio pauca et lenitas vltima.
32
Apostemata et bothor.) Lenit duritiem apostematum. Uul〈-〉
33
nera et vlcera.) Lenit escaras et implet vlcera
34
sorditie et nigrum extrahit furculos[*]furculos corrupt for surculos [cf. Venice 1564] et spinas.
35
Instrumenta iuncturarum.) Lenit neruos. Membra
36
capitis.) Mum nigrum sui odoris fortitudine fa〈-〉
37
cit sternutationem. Membra anhelitus et pe〈-〉
38
ctoris.) Confert asperitati pectoris linitum proprie
39
et quandoque concutitur cum oleo violaceo et prohibet lac.
40
coagulari in mammillis ablactantium. Membra
41
expulsionis.) Bibuntur de eo .X. rosetinin[*]rosetinin corrupt for rosetin in qui〈-〉
42
busdam sorbitionibus de milio et rizi ad vlcera
43
intestinorum. Uenena.) Dicitur quod ipsum extrahit
44
venena et ponitur super vulnera sagittarum
45
venenosarum linita et non nocet.
46
¶ De magnete. Capitulum .CCCCLXXIIII.
47
MAgnes quid est. Est lapis qui attra-
48
hit ferrum cum ergo aduritur fit ama〈-〉
49
thites et virtus eius sicut virtus illius.
50
Electio.) Melior est niger imbibi-
51
tus rubedine purus in quo non est permistio.
52
Operationes et proprietates.) Est abstersiuus mundificatiuus.
53
Membra expulsionis.) Datur in potu ad bibitio-
54
nem limature ferri cum retinetur in ventre sco-
55
ria ferri. Ipsa enim extrahit ipsam et associatur
56
ei apud exitum: et dicitur quod quando in potu sumun〈-〉
57
tur ex eo tres anulusat cum mellicrato educit
58
solutione humorem grossum malum.
1
¶ De marchasita. Capitulum .CCCCLXXV.
2
MArchasita quid est. Est plurium specierum:
3
alia enim est aurea et alia argentea: et
4
alia erea: et alia terrea: et omnis species
5
similatur substantie cui comparatur in co-
6
lore suo. et per se quidam nominant eam lapidem ade〈-〉
7
stenni scilicet lapidem luminis propter iuuamentum quod visui
8
affert. Natura.) Calida est in secundo. sicca in ter〈-〉
9
tio. Operationes et proprietates.) In ipsa est constrictio et calefa〈-〉
10
ctio et maturatio et resolutio et abstersio et est vir〈-〉
11
tus eius fortis. verumtamen dum eius contritio non bene
12
fit non apparet eius iuuamentum. Decoratio.) Con〈-〉
13
fert quando linitur cum aceto super morpheam et baras et
14
lentigines et resoluit humiditates contentas sub cu〈-〉
15
te et subtiliat capillos et crispat eos. Apostemata et
16
bothor.) Qando permiscetur cum gumma pini confert apo〈-〉
17
stematibus duris et resoluit ea et ponitur in em-
18
plastris resolutiuis propter illud quod in ipsa est de re-
19
solutione et maturatione. Uulnera et vlcera.) Cum gumma pi〈-〉
20
ni consolidat vlcera et eradicat carnem augmenta〈-〉
21
tam. Instrumenta iuncturarum.) Resoluit quod aggregatur in partibus
22
lacerti de materia simili saniei. Membra capitis.) Dicitur quod si
23
suspendatur super collum infantis non timebit.
24
Membra oculi.) Abstergit oculum et confor〈-〉
25
tat ipsum adusta. et non adusta.
26
¶ De magnesia. Capitulum .CCCCLXXVI.
27
MM Agnesia quid est in[*]in corrupt for Est in dispositionibus
28
marchasite et est melior ea.
29
¶ De maiorana. Capitulum .CCCCLXXVII.
30
MAiorana. Natura.) Est calida et sic-
31
ca in tertio. Operationes et proprietates.) Est
32
subtilis resolutiua aperitiua cum for〈-〉
33
titudine et virtus olei eius calefactiua subtiliati〈-〉
34
ua acuta. Decoratio.) Aqua eius ponitur in ven〈-〉
35
tosis et ponitur super membrum post expletionem ven〈-〉
36
tosationis. prohibet enim albedinem que accidit a
37
crassationibus post ventosationem: et quod ex ea sic-
38
cum est linitur cum melle super nigredinem sanguinis
39
et viriditatem eius et proprie sub oculo. Apostemata et
40
bothor.) Est epithima super apostemata flegmatica
41
Instrumenta iuncturarum.) Ponitur in ceratis et linitur super
42
torsionem neruorum et confert dolori inguinum: et similiter
43
cum melle ad laxitudinem: et oleum eius etiam est me〈-〉
44
dicamen paralysis declinantis collum ad poste〈-〉
45
riora et relique paralysi. Membra capitis.) Aperit
46
opilationes cerebri et confert emigranee et soda
47
et humiditati: et soda melancolice et ventositatibus
48
grossis et dolori auris embrocata et distillata
49
et ponitur in ipsa cottum infusum in oleo maiora-
50
ne et confert opilationi eius. Membra nutrimenti.) Con-
51
fert decoctio eius initio hydropisis. Membra
52
expulsionis.) Confert decoctio eius difficultati
53
vrine et dolori ventris pungitiuo: et oleum eius
54
calefacit et subtiliat et confert coartationi matri〈-〉
55
cis deducenti ad prefocationem ipsius. Ue-
56
nena.) Ex ea cum aceto fit emplastrum ad pun-
57
cturam scorpionis.
58
¶ De mumia. Capitulum .CCCCLXXVIII.
1
MUmia quid est. Ipsa est in virtute pi-
2
cis et aspalti commixtorum: et naturis
3
vtrorunque. verumtamen est vltima et am〈-〉
4
plum est eius iuuamentum. Natura.) Est
5
calida in secundo. Operationes et proprietates.) Est subtilis et
6
resolutiua. Apostemata et bothor.) Confert apostematibus
7
flegmaticis. Instrumenta iuncturarum.) Est bona dolori-
8
bus desiccationis et fracture et casus et percussio〈-〉
9
nis et paralysi et torture bibita et cum compressione
10
inuncta. Membra capitis.) Confert emigranee et so-
11
da frigide et epilesie[*]epilesie corrupt for epilepsie et vertigini et fit caputpur〈-〉
12
gium ex ea secundum quantitatem vnius grani cum aqua ma-
13
iorane: et in aurem ponitur dolorosam vnum gra〈-〉
14
num cum sambacino: et ad fluxum saniei ex aure
15
ponitur de ea quantum est vnum granum ordei cum
16
oleo rosaceo et aqua acreste cum licinio. et ad
17
grauitatem lingue kirat vnum cum decoctione ori-
18
gani persici. et ad galeatam passionem et ad sodam
19
antiquam granum vnum cum grano vno castorei
20
cum oleo de ben facto caputpurgio. Membra
21
anhelitus et pectoris.) Prohibet sputum sanguinis ex pul-
22
mone. Sitque quod de eo in potu sumitur quantum
23
sunt tria grana ordei in vino communi. Et iam quidem ex〈-〉
24
perta est kirat ad prefocationis cum oxymelle. et
25
ad dolorem gutturis kirat cum rob de moris aut
26
de decoctione lenticule: et ad tussim tasugi cum aqua
27
iuiubarum et aqua ordei et sebesten tribus diebus con〈-〉
28
tinuis cum est ieiunus. et ad tremorem cordis
29
kirat cum aqua cymini et ameos et carui. Membra
30
nutrimenti.) Et ad debilitatem stomaci kerates
31
cum aqua cymini et ameos et carui. et similiter ad
32
nauseam flegmaticam si ad casum super pectus et stomacum
33
et epar kirat cum duobus dauich de luto arme-
34
no et dauich vno croci in aqua solatri aut cassie fi〈-〉
35
stule: et ad singultum granum vnum cum decoctione se〈-〉
36
minis apij: et ad dolorem splenis kirat cum aqua
37
zuccari. Membra expulsionis.) Est bona ad vlcera
38
que sunt in foramine virge et vesica et bibitur
39
de ea quantitas kirat cum lacte. et si aliquid de
40
ea misceatur cum farina et supponitur confert
41
paucitati tolerantie ad retentionem vrine. Ue〈-〉
42
nena.) Et ad venena duo grana cum decoctio〈-〉
43
ne hasce et alaniuden. et ad scorpionem kirat
44
cum vino puro et ad puncturam eius kirat cum
45
butyro vaccino.
46
¶ De myrrha. Capitulum .CCCCLXXIX.
47
MIrrha quid est. Est gumma currens super
48
arborem in iameni que dimittitur donec
49
congeletur: deinde colligitur sicut gal-
50
banum et oppoponacum in terra no-
51
stra. et eius quidem alia est pura: et alia est adulte〈-〉
52
rata. Electio.) Melior est illa que ad albedinem
53
declinat et rubedinem non commixta ligno: et
54
eius arbor est boni odoris. Quandoque vero adul〈-〉
55
teratur cum quodam lacticinio pernicioso et fit ipsa
56
perniciosa. et hoc quidem lacticinium nominatur alferi〈-〉
57
sius[*]alferisius cf. Venice 1564: alfersius. et etiam est arbor perniciosa. Natura.) Est ca-
58
lida et sicca in secundo. Operationes et proprietates.)
1
Est aperitiua resolutiua ventositatum et in ipsa
2
sunt stipticitas et adherentia et lenificatio et eius
3
fumus est conueniens ei cui ipsa conuenit: sed est ve〈-〉
4
hementioris exiccationis et est subtilis absque mor〈-〉
5
dicatione et est in homogeneositate fumi oliba〈-〉
6
ni et ponitur in medicinis magnis propter multitudi〈-〉
7
nem sui iuuamenti et prohibet putrefactionem: ita quod
8
ipsa retinet mortuum et conseruat ipsum ab altera-
9
tione et fetore et extrahit superfluitates crudas.
10
Illa vero que asportatur de clita est vehementio-
11
ris calefactionis et maturationis et lenificatio-
12
nis. Decoratio.) Quando miscetur cum oleo myr-
13
tino et laudano iuuat ad confortandum capillos et
14
ad inspissandum eos et abstergit vestigia vlcerum:
15
et odoris odorem bonum efficit quando in ipso
16
retinetur: et remouet fetorem oris et illinitur. per-
17
mixta cum vino et alumine super ascellas et remo-
18
uet fetorem earum et permixta cum melle et cassia lignea
19
illinitur super verucas. Apostemata et bothor.) Confert
20
apostematibus flegmaticis. Uulnera et vlcera.)
21
Consolidat et cooperit ossa nuda et administra-
22
tur cum aceto super impetiginem et sanat vulnera pu-
23
trefacta. Membra iuncturarum.) Ipsa permixta cum
24
carne ostracorum illinitur super cartilagines lesas
25
sicut est auris et reliqua. Membra capitis.) In-
26
quit Galienus odor myrrhe sanis facit soda ne dum
27
patientibus soda. et ipsa est ex medicinis proprijs
28
cum memithe et opio et castoreo que conferunt con-
29
tusioni auris: et facit scotomiam et somnium et col〈-〉
30
luitur ex ea os cum vino et oleo et confirmat den-
31
tes valde et confortat eos et prohibet corrosionem
32
eorum et constringit eos et remouet humiditatem eo〈-〉
33
rum et spargitur super vlcera capitis et exiccat ea:
34
et administratur cum castoreo et memithe et opio
35
ad vlcera auris dolorose et ad saniem. et liniuntur
36
ex ea nares ambe: ad fluxus antiquos et con-
37
stringit eos. et quandoque fit caputpurgium cum pondere
38
dauich de ea et mundificat cerebrum. Membra
39
oculi.) Abstergit albuginem ipsius et confert aspe〈-〉
40
ritati palpebrarum et resoluit saniem in oculo absque
41
mordicatione. et quandoque resoluit aquam in princi-
42
pio sui descensus cum est subtilis. que autem fortior
43
est in alcofol est illa que est adulterata cum lacti-
44
cinio. Membra anhelitus et pectoris.) Est bona tussi
45
antique humide et asmati et anhelitui dilata-
46
tionis et doloribus lateris: et clarificat vocem:
47
et totum illud propter suam abstersionem subtilem
48
absque asperitate et ponitur sub lingua et transglu-
49
titur aqua eius ad asperitatem gutturis. Mem-
50
bra nutrimenti.) Confert myrrha pura mollifica〈-〉
51
tioni stomaci et aque citrine et inflationi in stomaco.
52
Membra expulsionis.) Prouocat menstrua et proprie
53
clysterizata cum aqua ruthe et aqua absinthij:
54
aut aqua lupinorum: et extrahit fetum et vermes et
55
ascarides propter suam amaritudinem et lenit coar-
56
tationem oris matricis et sumitur in potu quantita〈-〉
57
tis fabe de ea ad vlcera intestinorum et rasuram et
58
solutionem. Febres.) Faba de ea accepta cum pi-
1
pere et aqua ad initium rigoris prohibet ipsum. Ue〈-〉
2
nena.) Datur ad bibendum ad puncturas scorpio-
3
num cum vino. Permutatio.) Loco eius ponitur
4
medietas ponderis sui de pipere nigro secundum quod
5
dicitur. sed nihil est vel non est ita.
6
¶ De muram. Capitulum .CCCCLXXX.
7
MUram quid est. Est fructus arboris qui
8
comeditur cum tamen sit vehemens pon〈-〉
9
ticitas in ipso et superflua. Operatio-
10
nes et proprietates.) In ipso est stipti-
11
citas et exiccatio. Uulnera et vlcera.) Quod
12
de cortice eius adustum est cum aqua super sca-
13
biem vlcerosam ponitur. Et ipsa penitus stipti〈-〉
14
citatis vehementia consecuta est quod fructus eius
15
consolidat vulnera grossa. Uenena.) Si succus
16
almuram cum vino bibatur aut ex eo fiat empla〈-〉
17
strum confert morsui vipere. et dicitur quod sarratu-
18
ra[*]sarratu-ra corrupt for serratura [cf. Venice 1564] ligni eius interficit quando bibitur.
19
¶ De memithe. Capitulum .CCCCLXXXI.
20
MEmite quid est. Est simile glandibus
21
citrini coloris ad nigredinem decli-
22
nans: facile frangibile et in ipso est
23
amaritudo et substantia aquea et ter-
24
rea et non est vehemens: sed sicut lacunarum
25
et eius principium est herba que est in membige et
26
in littoribus sceni et est manifesti odoris et ama〈-〉
27
ri saporis et crocei succi. Natura.) Est frigida
28
et sicca in primo. Operationes et proprietates.) Stipticita〈-〉
29
tem habet multam. Apostemata et bothor.) Con〈-〉
30
fert apostematibus calidis grossis et sanat he-
31
risipillam non forte magnam in corporibus duris:
32
non paruam in corporibus teneris quoniam in eis est
33
superflue exiccationis. Membra oculi.) Con-
34
fert in medicinis obthalmie in principio.
35
¶ De mahaleb. Capitulum .CCCCLXXXII.
36
MAhaleb. Electio.) Melior est qui
37
est albi coloris purus. Natura.) Est
38
calidus in primo et non est vehementis
39
siccitatis. Operationes et proprietates.)
40
Est abstersiuus subtilis resolutiuus sedatiuus
41
dolorum. Instrumenta iuncturarum.) Est bonus do〈-〉
42
loribus qui sunt in illis et dorso. Membra an-
43
helitus et pectoris.) Confert sincopi bibitus cum
44
aqua mellis. Membra expulsionis.) Confert colice
45
et lapidi in renibus et vesica.
46
¶ De magra. Capitulum .CCCCLXXXIII.
47
MAgra. Electio.) Melior est munda
48
et que crescit et augmentatur in aqua.
49
Natura.) Est frigida in primo sicca
50
in secundo. Operationes et proprietates.)
51
In ipsa est glutinatio et stipticitas. Membra
52
nutrimenti.) Confert doloribus epatis. Mem〈-〉
53
bra expulsionis.) Est fortior in constrictione ven〈-〉
54
tris quam lutum sigillatum et interficit vermes.
55
¶ De mehembethene. Capitulum .CCCCLXXXIIII.
56
MEhembethene quid est. Est illud quod
57
dicitur granum regum et arbor eius no〈-〉
58
minatur in terra nostra asubet et folia
1
eius sunt similia pisci in longitudine vnius di〈-〉
2
giti. fructus est similis auellane maiori: et quan-
3
doque est minor et habet in flore cuiusque fructus
4
tria grana. Natura.) Est calida et sicca in ter-
5
tio. Instrumenta iuncturarum.) Sua solutio〈-〉
6
ne confert doloribus iuncturarum et podagre
7
et sciatice. Membra nutrimenti.) Confert hy〈-〉
8
dropisi et facit vomere fortiter et neque conue-
9
nit stomaco. Membra expulsionis.) Soluit si〈-〉
10
cut lacticinia et decoquuntur folia eius in iure
11
galli decrepiti et confert colice et prouocat vri〈-〉
12
nam et menstrua quando sumuntur .VII. aut .VI. ex
13
granis eius: et fiunt pillule: aut bibuntur: ita quod
14
inde non fiunt pillule: deinde postea potatur
15
aqua frigida solutione educit coleram et flegma.
16
¶ Et sepe quidem sumuntur in potu de eis .X.
17
grana ex suis granis magnis. et .XX. grana ex su〈-〉
18
is granis paruis. ¶ Cumque voluntas adest vt
19
sit eius solutio magis ad summum perueniens
20
fit bona eius masticatio. Et quando est voluntas
21
vt fit eius solutio leuior deglutiatur cum sua
22
dispositione.
23
¶ De maroth. Capitulum .CCCCLXXXV.
24
MAroth quid est. Est radix aniunden
25
et est minus assa in virtute et iuuamen〈-〉
26
to. et iam quidem dictum est in capi〈-〉
27
tulo aniden[*]aniden corrupt for aniuden illud quod oportet per〈-〉
28
mutari ad maroth. Operationes et proprietates.)
29
Est lenificatiua maturatiua. Membra nutrimenti.)
30
In ipsa est difficultas digestionis et nocet stoma-
31
co nisi sit frigida: quoniam tunc confortatur ipsa.
32
¶ De mescim. Capitulum .CCCCLXXXVI.
33
MEscim quid est. Est similis in omni
34
re albotin triangulate forme ad ci-
35
trinitatem declinans boni odoris.
36
Arboris eius alia est domestica tria
37
habens folia et alia est siluestris et egyptia: et ex
38
ea fit panis et videtur quod sit ipsa alharba. Na-
39
tura.) Domestica est temperata et siluestris est
40
in secundo in caliditate et siccitate. Operatio〈-〉
41
nes et proprietates.) Domestica que habet tria
42
folia est fortis exiccatiua parumper et silue-
43
stris est fortior.
44
¶ De melguab. Capitulum .CCCCLXXXVII.
45
MElguab quid est. Est medicina de
46
sceni cognoscitur[*]cognoscitur corrupt for et cognoscitur illic hoc nomine
47
et est lignum sicut nodi punctati. et
48
est decliue ad nigredinem parumper.
49
Instrumenta iuncturarum.) Aureus .I. de eo cum mellicra-
50
to acceptus confert attritioni lacertorum.
51
¶ De muredascon. Capitulum .CCCCLXXXVIII.
52
MUredascon quid est. Est flos et stipi〈-〉
53
tes subtiles frangibiles ad citrinita〈-〉
54
tem declinans. et eius virtus est sicut
55
bedeoard apud quosdam. Et est de
56
eo qui est vehementius decliuis ad albedinem.
57
et est de eo qui magis est decliuis ad citrinita-
58
tem. ¶ Inquit filius mesaugue est sicut bedeo〈-〉
1
ard: et dixit quod est myrtus siluestris: et dixerunt
2
alij quod est species romana. Et dixit alcanzi est
3
in virtute absinthij romani. et vehementius sti〈-〉
4
pticus. Natura.) Est calidus et siccus in se-
5
cundo. Membra capitis.) Confert ad soda
6
et humiditates in cerebro. Membra nutrimen〈-〉
7
ti.) Confortat stomacum et epar et confert ca-
8
sui super viscera. Membra expulsionis.) Sup〈-〉
9
ponitur ad vermes ani.
10
¶ De melha. Capitulum .CCCCLXXXIX.
11
MElha quid est. Est sicut ramus et fo〈-〉
12
lia eius sunt sicut folia oliue et latio〈-〉
13
ra et comeduntur sicut olera. Ope〈-〉
14
rationes et proprietates.) In ipso sunt
15
salsedo et stipticitas et humiditas cruda qua in-
16
flat. Membra anhelitus et pectoris.) Aureus cum
17
mellicrato exuberare facit lac. Membra nutri〈-〉
18
menti.) Aureus cum mellicrato sedat dolorem ven〈-〉
19
tris pungitiuum.
20
¶ De memirem. Capitulum .CCCCXC.
21
MEmiren[*]MEmiren cf. Venice 1564: memirem quid est. Est lignum sicut no〈-〉
22
di declinans ad nigredinem in quo
23
est reflexio parua et est calidius quam
24
vene tinctorum. Natura.) Est cali-
25
dum et siccum in fine secundi. Operationes et pro-
26
prietates.) Est abstersiuum mundificatiuum. De〈-〉
27
coratio.) Abstergit albedinem vnguium. Mem-
28
bra capitis.) Eius succus extrahit humiditatem
29
grossam ex capite: et mundificat superfluita-
30
tes cerebri et radix eius confert dolori dentium.
31
Membra oculi.) Mundificat albuginem in
32
oculo et acuit visum cum ex eo fit alcofol et ab〈-〉
33
stergit humiditatem grossam et proprie succus
34
eius. Membra nutrimenti.) Radix eius confert
35
icteritie. Membra expulsionis.) Confert dolori ven〈-〉
36
tris pungitiuo et in ipsa est prouocatio.
37
¶ De mezeheregi[*]mezeheregi cf. Venice 1564: mahezeheregi. Capitulum .CCCCXCI.
38
MEzeheregi quid est. Est arbor sicut
39
arbor scebram verumtamen est longio[*]longio corrupt for longior
40
in cuius colore est cinereitas ad ci-
41
trinitatem declinans. Quidam vero
42
homines numerauerunt ipsam inter lacticinia.
43
Natura.) Calida est in tertio sicca in eodem. Ope-
44
rationes et proprietates.) Quando de ea ali-
45
quid proijcitur in gurgitem inebriat pisces et ele-
46
uat eos. Instrumenta iuncturarum.) Confert poda-
47
gre et dolori scie et iuncturarum et dorsi et anche.
48
et destruit ventositates quando ponitur in me〈-〉
49
dicinis solutiuis. Membra expulsionis.) Solutione
50
educit humores grossos et flegma.
51
¶ De meisce. Capitulum .CCCCXCII.
52
MEisce quid est. Est proximus sub-
53
stantie fabarum: et melior horarum
54
vsus eius est estas. Natura.) Est tem-
55
peratus in humiditate et siccitate ille
56
qui est excorticatus est temperatus et non excortica-
57
tus ad siccitatem declinat quoniam in cortice eius est
58
punticitas. Operationes et proprietates.) Non inest ei inflatio
1
fabarum quamuis sit in ipso inflatio quedam immo
2
est in ipso minor quam in eis: et non est abstersio fa〈-〉
3
barum in ipso. et neque est in ipso frigus lenticule.
4
Et quando cum eo ponitur parum cartami rectificatur
5
eo. Instrumenta iuncturarum.) Est emplastrum iuuatiuum ad do-
6
lorem membrorum. Iuncturarum proprie cum vino
7
vue: et vino decocto cum croco: et super contusio-
8
nem et intrinsecam carnis rupturam. Membra nu-
9
trimenti.) Chimus eius est laudabilis et proprie excor〈-〉
10
ticati: et non est in ipso tarditas descensionis fa〈-〉
11
barum. Et quando decoquitur cum oleo amigdalino dul-
12
ci est laudabilioris humoris. Membra expulsionis.)
13
Quando decoquitur in aqua post aquam in qua deco-
14
ctus est expulsam ab eo stringit naturam proprie cum
15
fit acetosa cum granis granati et sumach: et in ipso
16
est nocumentum coitus secundum quod dixerunt quidam.
17
¶ De manna. Capitulum .CCCCXCIII.
18
MAnna quid est. Est omnis ros cadens su〈-〉
19
per lapidem aut arborem et fit dulcis et
20
coagulatur sicut mel: et exiccatur sicut gum〈-〉
21
me quemadmodum tereniabin et alsera〈-〉
22
cost[*]alseracost cf. Venice 1564: asceherachost. et mel asportatum de terra cursuram[*]cursuram cf. Venice 1564: cusuram with the variant casseran siluestri:
23
et nos quidem iam diximus vnumquodque in suo ca-
24
pitulo. et ipsum assumit de natura eius super quod
25
cadit virtutem et adiungit illa ad id quod exi-
26
git lenitas et dulcedo sui.
27
¶ De muluchia. Capitulum .CCCCXCIIII.
28
MUluchia quid est. Est malua. et nos
29
quidem perscrutabimur eius rememo-
30
rationem in capitulis de .k. Natura.)
31
Frigida est in primo: humida in se-
32
cundo. Membra nutrimenti.) Aperit opilationem epatis.
33
¶ De musa. Capitulum .CCCCXCV.
34
MUsa quid est. nota est. Operationes et proprietates.)
35
Nutrit velociter et est lenificatiua. et
36
multitudo eius generat opilationes. et ad-
37
dit in colera et flegmate secundum complexionem.
38
Membra anhelitus et pectoris.) Confert adustioni guttu〈-〉
39
ris et pectoris. Membra nutrimenti.) Stomaco conueniens
40
est et multitudo eius stomaco est grauis valde: et oportet
41
quidem vt sumant post ipsam calefactus oxymel
42
cum seminibus et infrigidatus mel. Membra
43
expulsionis.) Augmentum efficit in spermate
44
et conuenit renibus et prouocat vrinam.
45
¶ De medulla. Capitulum .CCCCXCVI.
46
MEdulla. Electio.) Conuenientior est
47
medulla vitulorum et cerui: deinde tau〈-〉
48
ri: et postea caprarum: deinde ouium. et
49
medulla quidem hircorum cum testicu-
50
lis et taurorum proprie non castratorum est magis
51
sicca. et medulla extremitatum est magis pinguis.
52
Operationes et proprietates.) Est calefactiua lenitiua ab〈-〉
53
stersiua multi nutrimenti si digeratur. Apostemata et
54
bothor.) Est bona duritiebus et lapidositati que
55
est sicut medulla vitulorum et cerui non sicut me〈-〉
56
dulla hircorum et siluestrium hircorum illorum
57
enim sicca est et neque est bonum in ea. Membra
58
nutrimenti.) Conturbat stomacum et delet appe〈-〉
1
titum: et oportet vt comedatur cum piperibus
2
et seminibus. Membra expulsionis.) Suppo〈-〉
3
nitur ex medullis laudabilibus pessarium in ma〈-〉
4
trice et confert duritiei eius. Uenena.) Dicitur
5
quod linimentum ex ea et proprie ex medulla cerui
6
fugat vermes venenosos.
7
¶ De muri. Capitulum .CCCCXCVII.
8
MUri. Natura.) Est calidum et siccum perueniens
9
ad tertium. Filius mesaugue. Inquit[*]mesaugue. Inquit corrupt for mesaugue inquit
10
ex piscibus factum est minoris cali-
11
ditatis et siccitatis quam quod ex ordeo: sed
12
ego illud non credo. Operationes et proprietates.) Ab-
13
stergit humores grossos et lenit et exiccat et in
14
ipso est stipticitas et mundificatio flegmatis.
15
Decoratio.) Oris odorem bonum efficit. Uul-
16
nera et vlcera.) Est bonum vlceribus putridis
17
et factum ex piscibus et carnibus salitis prohibet
18
ambulationem fraudulentijs. Instrumenta iuncturarum.)
19
Confert dolori anche et sciatice. Membra ocu-
20
li.) Fit ex eo alcofol in principio variolarum
21
et prohibet bothor ab oculo. Membra nutri〈-〉
22
menti.) Confert ad humiditatem stomaci. et ab〈-〉
23
stergit humiditates a visceribus. Membra ex〈-〉
24
pulsionis.) Ponitur in enemate colice et ene-
25
mate mundificationis vlcerum abrasionis proprie.
26
Uenena.) Confert morsui canis rabiosi.
27
¶ De masal. Capitulum .CCCCXCVIII.
28
MAsal. Operationes et proprietates.) Est malum
29
habentibus melancoliam valde. et
30
cum decoquitur cum carne pingui
31
rectificatur parumper. Membra nu-
32
trimenti.) Est nocitiuum stomaco. Membra
33
expulsionis.) Nocitiuum est ano.
34
¶ De menta. Capitulum .CCCCXCIX.
35
MEnta. Natura.) Est calida et sicca in
36
secundo. et in ipsa est humiditas su-
37
perflua. Operationes et proprieta〈-〉
38
tes.) In ipsa est virtus calefactiua. sti-
39
ptica prohibens: et est subtilioris substantie ole〈-〉
40
rum que comeduntur. Cumque frusta ipsius in la〈-〉
41
cte dimittuntur non caseatur. et cum bibitur ex
42
ea eius succus cum aceto abscindit cursum san〈-〉
43
guinis ab interioribus. Apostemata et bothor.)
44
Fit ex ea cum sauich emplastrum ad dubellet et
45
ipsa quidem non est similis mentastro: quoniam
46
in mentastro non est ponticitas et sunt in ipso
47
resolutio et calefactio et exiccatio superflua im〈-〉
48
pediens. Membra capitis.) Ex ea fit empla〈-〉
49
strum fronti ad soda: et proprie cum sauich de
50
ordeo: et fricatur cum illo asperitas lingue et re〈-〉
51
mouetur: et succus eius miscetur cum mellicra〈-〉
52
to et distillatur in aurem dolorosam. Membra
53
anhelitus et pectoris.) Prohibet fluxum san-
54
guinis et sputum eius et coagulationem lactis
55
in mammillis more emplastri superposita: et
56
sedat eorum apostemata. Membra nutrimen〈-〉
57
ti.) Confortat stomacum: et calefacit ipsum
58
et sedat singultum et digerit et prohibet vomi-
1
tum flegmaticum et sanguineum et confert icte〈-〉
2
ritie et proprie syrupus eius. Membra expulsionis.)
3
Adiuuat ad coitum propter inflationem que est
4
in ipsa: et humiditatem hortulanam que non est in
5
mentastro: et opilat vasa spermatis et interficit
6
vermes: et quando supponitur ante horam coitus pro-
7
hibet impregnationem: et quando bibuntur de ea frustra
8
cum granis granati sedat colericam passionem.
9
Uenena.) Confert morsui canis rabiosi et est
10
propria ad illud.
¶ De melle. Capitulum .CCCCC.
11
MEl quid est. Mel est ros occultus ca〈-〉
12
dens super flores et super reliqua quod
13
colligunt apes et est vapor qui eleua〈-〉
14
tur et conuertitur et maturatur in aere et
15
conuertitur et ingrossatur in nocte et melifactum cadit:
16
quandoque cadit mel sicut est circa casuram. diuersifica〈-〉
17
tur autem secundum ea super que cadit que sunt arbor et la-
18
pis et manifestum ipsius colligunt homines. Quod ve〈-〉
19
ro occultum est colligunt apes: et existimo quod apum
20
labor in ipso aliquam habet impressionem que quidem
21
ipsum non colligunt nisi vt eo nutriantur: et ipsum
22
reponant. et mellis est genus acre venenosum.
23
Electio.) Melius mel est illud quod est vere dul〈-〉
24
cedinis boni odoris declinans ad acredinem
25
et ad rubedinem. et quod est vt palea in colore
26
quod non est subtile viscosum quod non abscin〈-〉
27
ditur et melius est vernale. deinde estiuum. hye〈-〉
28
male autem est malum. Natura.) Mel apum
29
est calidum et siccum in secundo. et mel tabarzet et de
30
cannis est calidum in primo sed non est siccum et potest
31
esse vt sit humidum in primo. Operationes et proprietates.)
32
Uirtus eius est abstersiua aperitiua orificiorum
33
venarum resolutiua humiditatum et expellit humi〈-〉
34
ditates ex profundo corporis et prohibet putrefa-
35
ctionem et corruptionem carnis. Decoratio.) Li〈-〉
36
nimentum factum ex eo prohibet pediculos et len-
37
dines et interficit ambos: et cum costo est lini-
38
mentum panno proprie antiquum: et mel cum sale
39
est conuenies vestigijs percussionis melongenicis.
40
Uulnera et vlcera.) Mundificat vulnera sordi〈-〉
41
da profunda: et quod coctum est donec ingrossetur facit
42
adherere vlcera recentia: et quando coquitur cum aceto
43
sanat impetiginem. Membra capitis.) Admiscetur
44
ei sal gemma et distillatur tepidum in aurem et mun-
45
dificat eam: et exiccat eam et confortat auditum: et
46
olfatus[*]olfatus i.e. olfactus eius quod est acre et venenosum aufert ratio-
47
nem. quomodo ergo eius comestio. Membra oculi.)
48
Mel abstergit tenebrositatem visus. Membra
49
anhelitus et pectoris.) Tangere cum ipso pala〈-〉
50
tum et gargarismum facere sanat prefocationem et
51
ambas amigdalas. Membra nutrimenti.) Aqua
52
mellis confortat stomacum et facit appetere cibum. Mem〈-〉
53
bra expulsionis.) Mel cannarum lenit ventrem: et mel ta-
54
barzet: et mel cuius spuma non est eiecta inflat
55
et soluit ventrem: et si auferatur spuma ipsius mino〈-〉
56
ratur illud. et decoctum non mouet ventrem. immo
57
quandoque stringit flegmaticos humores[*]humores is missing Venice 1564 et nutrit plurimum:
58
et decoctum cum aqua prouocat vrinam plurimum. Et di〈-〉
1
co quod mel et eius aqua si inuenerit preparatio-
2
nem cibi vt penetret stringunt: et si viderint mo〈-〉
3
tum et paucitatem preparationis cibi ad penetra〈-〉
4
dum[*]penetradum corrupt for penetrandum soluunt. Uenena.) Si bibatur mel calefa-
5
ctum cum oleo rosaceo confert morsui vermium
6
venenosorum: et ei qui bibit opium: et deglutitio
7
ipsius est cura morsus canis rabiosi. et radici fun〈-〉
8
gi pernecantis: et illud quod est decoctum confert vene-
9
nis: et qui per ipsum vomit sanatur. et est mel acre
10
cuius odor facit sitire et istius comestio facit possi〈-〉
11
dere ablationem rationis subito et sudorem frigidum.
12
et eius cura est comestio piscis saliti: et bibere
13
aquam mellis et vomere cum eo.
14
¶ De mure. Capitulum .DI.
15
MUs. Decoratio.) Sanguis eius era〈-〉
16
dicat verrucas: et stercus muris super
17
alopitiam confert et proprie linitum cum ce-
18
pe et proprie illud quod est adustum. Mem〈-〉
19
bra capitis.) Quando assatur et siccatur et datur ad co-
20
medendum infanti abscindit fluxum saliue ab ore
21
eius. Membra expulsionis.) Si bibatur stercus muris
22
cum thure et aqua mellis frangit lapidem. et si
23
supponatur collyrium eius soluit ventrem pueri. et quando
24
decoquitur cum aqua et sedet in ea qui difficulta-
25
tem patitur vrine confert ei. Uenena.) Con-
26
uenerunt homines in hoc quod quando finditur et po-
27
nitur super puncturam scorpionis sanat eam.
28
¶ De moris. Capitulum .DII.
29
MOrum quid est. Mori sunt due spe〈-〉
30
cies. vna earum est alfirsedu quod est
31
dulce et currit secundum semitam ficus in ma〈-〉
32
turatione: sed est deterioris nutrimen〈-〉
33
ti et minoris et siccioris et magis destruens san〈-〉
34
guinem et deterius stomaco. Reliquas vero ficus dispositio〈-〉
35
nes habet. est tamen inferius ea. Amarum autem quod nominatur
36
morum de sceni sit tunc illud de quo plurimum loquitur.
37
Quod igitur immaturum est cum exiccatur stat loco su-
38
mach. Natura.) Dulce est calidum et humidum et
39
acetosum alsceni est ad frigiditatem et humidita〈-〉
40
tem decliue. Operationes et proprietates.) In ipso est stipti-
41
citas et infrigidatio. et succus mori est stipticus et pro〈-〉
42
prie quando decoquitur in vase ereo: et prohibet fluxum
43
materierum ad membra. et quod immaturum est proprie et imma〈-〉
44
turum est sicut sumach. Decoratio.) Quando co-
45
quuntur folia eius et folia vitis et folia ficus ni〈-〉
46
gre cum aqua pluuie denigrant capillos. Apostema-
47
ta et bothor.) Acetosum retinet apostema oris et gut〈-〉
48
turis et folia eius sunt vltima ad squinantiam
49
et prefocationem. Uulnera et vlcera.) Quod aceto-
50
sum est confert vlceribus fraudulentis scilicet siccum ipsius
51
et succus eius. Membra capitis.) Rob eius
52
acetosum est conferens bothor oris. et decoctis
53
radicis eius mollificationi dentium. Et collu-
54
tio oris ex succo foliorum acetosi. et dococtio ra-
55
dicis eius est bona denti doloroso. Membra
56
nutrimenti.) Morum est malum stomaco corrumpitur enim in eo
57
proprie alfirseduu. et quando non corrumpitur in stomaco alfir-
58
sedu velociter non nocet: et oportet quidem vt come-
1
dantur omnes species eius ante cibum et reci〈-〉
2
piantur in stomaco quo non fit corruptio. ¶ Illud
3
vero de sceni non nocet stomaco colerico et non est in
4
ipso de mala conuenientia stomaco quod est in firsedu: quam〈-〉
5
uis sit in ipso malitia: et non est nausea in ipso:
6
nutrimentum eius est paruum: et facit appetitum cibi
7
et facit ipsum lubricum: et extrahit ipsum veloci〈-〉
8
ter et omnino descensus eius a stomaco fit velociter: sed
9
eius descensus ex intestinis est tardus. Mem〈-〉
10
bra expulsionis.) Morum quod salitum est et exic〈-〉
11
catum retinet ventrem vehementer: et confert
12
dissinterie: et lachryma quidem mori soluit. et in
13
cortice eius sunt mundificatio et solutio eius
14
est plurima: et in moro quidem dulci est velocitas
15
descensionis: aut propter suam humiditatem: aut propter
16
acredinem ei admistam. ¶ Inquit Archige-
17
nes est tarde egressionis et est prouocatiuum. Exi〈-〉
18
stimo autem acetosum esse: et cum hoc quod est in ipso
19
de natura solutiua prohibet quandoque solutionem antiquam:
20
et vlcera intestinorum: et proprie quod exiccatum est. et
21
in omnibus quidem speciebus mori est prouocatio
22
vrine. et morum desceni[*]desceni corrupt for de sceni quamuis velociter a stomaco egre〈-〉
23
diatur ipsum: tamen est in intestinis tardum. Ue-
24
nena.) Cortex arboris mori est tyriaca iusquia-
25
mi: et quando bibitur de succo foliorum eius
26
.ʒ.II.ß. confert morsui rutele et lenit naturam lu-
27
bricitate sua et inflatione.
28
¶ Capitulum de littera. N.
29
¶ De napello. Capitulum .DIII.
30
NApellus quid est. Uenenum pernicio〈-〉
31
sum. Natura.) Est in summo calidi-
32
tatis et siccitatis. Decoratio.) Delet
33
albaras linitum et bibitum etiam cum ex
34
eius gegueriscet in potu sumitur: et similiter confert
35
lepre. Operationes et proprietates.) Est venenum destruens
36
bibentem se: maior vero potio ipsius est medie〈-〉
37
tas .ʒ.I. et secundum me minus hoc interficit. Tyriaca
38
vero eius est mus napelli: et ipse quidem est mus
39
qui eo nutritur. Coturnices vero ex eo cibantur
40
et non moriuntur. Et ex omnibus confectio-
41
nibus dyamuscum ei resistit.
42
¶ De napello moysi. Capitulum .DIIII.
43
NApellus moysi quid est. Inquit Io〈-〉
44
annes. Est herba nascens cum napello
45
et quecunque ei appropinquat non crescit
46
arbor eius. et est maior tyriaca napel〈-〉
47
lo et in ipso sunt omnia iuuamenta que sunt in na〈-〉
48
pello et in albaras et lepra. Napellus vero moysi
49
est animal: et similatur illi quod moratur in radice napelli si〈-〉
50
cut mus. Decoratio.) Confert albaras. In-
51
strumenta iuncturarum.) Confert lepre. Ue-
52
nena.) Est tyriaca omni veneno et vipere.
53
¶ De nuce. Capitulum .DV.
54
NUx quid est. Nota est. Et est calida
55
cuius tyriaca est cum datur calefactis
56
oxymel et habentibus debilem stomacum mi〈-〉
57
ra cum aceto. Natura.) Calida est in ter〈-〉
58
tio: sicca in principio secundi. et eius siccitas est mi〈-〉
1
nor caliditate ipsius. et in ipsa est humiditas grossa
2
que deletur cum antiquatur. Operationes et proprietates.) In ipsa
3
est stipticitas plurima et folia et cortex ipsius
4
omnia sunt stringentia fluxum sanguinis. Et cor-
5
tex eius adustus est desiccatiuus sine mordica〈-〉
6
tione. Oleum vero vetuste est sicut oleum vetus
7
et abstersio antique est fortis. Decoratio.) Ex
8
recentibus fit emplastrum super vestigia percussionis.
9
Apostemata et bothor.) Masticata medulla eius po〈-〉
10
nitur super apostemata melancolicum vlcerosum et confert. Uul-
11
nera et vlcera.) Eius gumma confert vlceribus
12
calidis sparsa super ea in emplastris. Instrumenta iuncturarum.)
13
Cum melle et rutha confert torsioni neruorum. Mem〈-〉
14
bra capitis.) Facit soda et distillatur succus foliorum in
15
aurem et confert saniel[*]saniel corrupt for saniei in aure. Dixit alcanzi quod ipsa
16
grauat linguam et est faciens bothor in aure.
17
Membra oculi.) Eius oleum confert herpeti estio-
18
meno et herisipille et fistulis in partibus oculi.
19
Membra anhelitus et pectoris.) Succus corticum eius et rob
20
ipsius prohibet prefocationem et nocent tussi et oleum
21
antiquarum facit euenire dolorem gutturis: et ex
22
omnibus quidem speciebus nucis dixit alcanzi fieri
23
emplastrum mamille apostemose et proprie ex regali ma-
24
gna. Membra nutrimenti.) Est difficilis digestionis et ma〈-〉
25
la stomaco sed nutrita et recens est melior stomaco et mi-
26
noris nocumenti et illud est quando frangitur a duo-
27
bus corticibus suis. et nux quidem nutrita cum
28
melle confert stomaco frigido. Dico autem quod nux non est
29
non conueniens nisi stomaco calido tantum. Membra expulsionis.)
30
Facit bothor et sedat dolorem ventris pungitiuum
31
et retinet precipue frixa: et eius cortex retinet flu〈-〉
32
xum sanguinis menstrui. et que nutrita est con〈-〉
33
fert renibus frigidis valde: et cinis corticis eius pro〈-〉
34
hibet menstrua bibitus cum vino et suppositus:
35
et quando comeditur cum muri soluit. multus vero vsus
36
eius educit vermes paruos et ascarides. et est
37
ex eis que conferunt orbo. Uenena.) Est cum ficu〈-〉
38
bus et rutha medicina omnibus venenis. et ex
39
ea cum cepe et sale fit emplastrum super mor-
40
sum canis rabiosi et reliquorum.
41
¶ De nuce muscata. Capitulum .DVI.
42
NUx muscata quid est. Est nux quanti〈-〉
43
tatis galle facile frangibilis subtilis
44
corticis bonum habens odorem acutum.
45
Natura.) Dixit musa. est calida et sicca in
46
fine secundi. Operationes et proprietates.) In ipsa est stipticitas.
47
Decoratio.) Confert lentiginibus et odorem
48
oris bonum efficit. Membra oculi.) Confert alse-
49
bel[*]alsebel cf. Venice 1564: asebel et confortat visum. Membra nutrimenti.) Confortat
50
epar et splenem et stomacum et proprie os eius. Membra
51
expulsionis.) Constringit et prouocat et confert diffi〈-〉
52
cultati vrine. et cum in oleis ponitur confert dolori〈-〉
53
bus et similiter in pessarijs prohibet vomitum. Per-
54
mutatio.) Loco eius ponitur spice equale pondus.
55
¶ De nuce henden. Capitulum .DVII.
56
NUx henden quid est. Est terra gra-
57
nosa sicut cicer alba declinans ad ci〈-〉
58
trinitatem que exportatur de barcha et
1
ex corasceni ex qua cum melle fit vinum. Na〈-〉
2
tura.) Inquit Paulus habet virtutem infrigidatiuam ex-
3
tinctiuam exiccatiuam parumper. Operationes et proprietates.)
4
Abscindit fluxum sanguinis. Decoratio.) Im-
5
pinguat. Uulnera et vlcera.) Sanat impetigi-
6
nes. Membra expulsionis.) Excitat coitum.
7
¶ De nuce cupressi. Capitulum .DVIII.
8
NUx cupressi. Uulnera et vlcera.)
9
Est emplastrum rupture.
10
¶ De nuce indica. Capitulum .DIX.
11
NUx indica quid est. Est neregil.
12
Electio.) Que ex ea bona est. est re-
13
cens vehementis albedinis et aqua
14
que est in ipsa est suauis. et cum in ipsa non inue-
15
nitur aqua significatur quod est antiqua. et oportet quidem
16
vt ab eo tollatur cortex medulle eius. Natura.)
17
Calida est in principio secundi: sicca in primo. et in
18
ipsa quidem est humiditas superflua de qua curatur.
19
immo que ex ea viridis est. est humida in primo.
20
Operationes et proprietates.) Est generatiua non mali nutrimenti.
21
Instrumenta iuncturarum.) Oleum veteris neregil confert do〈-〉
22
loribus dorsi et geniculorum. Membra nutrimenti.) Gra-
23
uis est stomaco sed cum pauco nocumento suo est bo〈-〉
24
ni nutrimenti: et cortex medulle eius non dige〈-〉
25
ritur: ergo auferatur: et oportet vt post ipsum non sumatur
26
cibus nisi post horam: eius aut oleum recens
27
melioris chimi est quam butyrum: non enim lubrificat
28
stomacum neque mollificat ipsum. Membra expulsionis.) Augmen〈-〉
29
tat in coitu: et eius oleum est bonum emorroydi-
30
bus et proprie oleum antiquum precipue cum oleo
31
de chrysomilis cum in potu sumitur ex vnoquoque
32
eorum aureus et cum antiquatur interficit ascarides et
33
vermes et solutione educit eos comesta.
34
¶ De nuce romana. Capitulum .DX.
35
NUx romana quid est nominatur acrufex.
36
Natura.) Calefacit vehementer in tertio
37
et desiccat in primo. et eius gumma est
38
vltima in calefaciendo. Membra capitis.)
39
Eius fructus cum aceto confer[*]confer corrupt for confert epilepsie.
40
¶ De nuce tamarisci. Capitulum .DXI.
41
NUx tamarisci quid est. Est alcharme〈-〉
42
zith[*]alcharmezith cf. Venice 1564: alkarmezith. Natura.) In caliditate est quasi equa〈-〉
43
lis aut in principio primi. Et eius exic〈-〉
44
catio est in fine primi aut vltra ipsum.
45
et apud quosdam eorum est frigida in primo. Operationes
46
et proprietates.) Est bona ad abscindendum fluxum san-
47
guinis. Membra caliditatis.) Colluitur cum ea os cum aceto ad
48
dolorem dentium. Membra nutrimenti.) Decoctio eius cum
49
aqua et aceto valet duritiei splenis.
50
¶ De nuce methel. Capitulum .DXII.
51
NUx methel quid est. Est venenum et
52
est stupefactiua similis nuci super quam
53
sunt spine grosse breues et est similis
54
nuci vomice et eius semen est simile
55
semini citri. Operationes et proprietates.)
56
Est stupefactiua. Membra capitis.) Facit
57
subeth et est mala cerebro. et pondus dauich
58
vnius ex ea inebriat. Uenena.) Est inimica
1
cordi. Et .ʒ.I. ex ea sumpta est venenum diei sue.
2
¶ De nasturtio. Capitulum .DXIII.
3
NAsturtium quid est: notum est. Et vir〈-〉
4
tus eius similis est virtuti sinapis et
5
seminis raffani coniunctarum: et di-
6
citur quam sinapis et semen eruce con-
7
iuncta et folia eius minorantur in operationi-
8
bus suis ab eo propter suam humiditatem et
9
cum desiccantur sunt propinqua similitudini
10
eius: et fortasse consequitur ipsum. Natura.)
11
Calidum est et siccum ad tertium perueniens.
12
Operationes et proprietates.) Est resolutiuum
13
maturatiuum cum lenitate et exiccat putredi-
14
nem vacuitatis ventris. Decoratio.) Reti〈-〉
15
net capillos cadentes bibitum et linitum. Apo〈-〉
16
stemata et bothor.) Est bonum apostemati-
17
bus flegmaticis et carbunculis emplastro facto
18
ex eo cum aqua et sale. Uulnera et vlcera.)
19
Confert scabiei vlcerose et impetigini et cum mel〈-〉
20
le mellino eradicat ignem persicum. Instru-
21
menta iuncturarum.) Confert sciatice bibitum
22
et emplastro facto ex eo cum aceto et sauich de
23
ordeo. et quandoque fit clystere ex eo sciatice: et
24
confert proprie cum soluendo educit aliquid
25
cui admixtus sit sanguis et confert omni molli〈-〉
26
ficationi neruorum. Membra anhelitus et pe〈-〉
27
ctoris.) Mundificat pulmonem et confert
28
asmati: et ponitur in medicinis asmatis et in sor〈-〉
29
bitionibus que fiunt asmati propter illud quod
30
est in ipso de incisione et subtiliatione. Mem〈-〉
31
bra nutrimenti.) Calefacit stomacum et epar
32
et confert grossitiei splenis: et proprie quando
33
ex eo fit emplastrum cum melle: et est malum sto〈-〉
34
maco: et videtur quod sit propter vehementiam mor〈-〉
35
dicationis sue et ipsum facit cibi appetitum. Et
36
quando bibitur ex eo hecsunensi[*]hecsunensi cf. Venice 1564: hecsunesi facit vome-
37
re coleram rubeam et educit eam solutione: et
38
faciunt illud tres quarte .ʒ.I. Membra expul〈-〉
39
sionis.) Augmentum efficit in coitu et soluen-
40
do educit vermes et prouocat menstrua et eij-
41
cit fetum: et quod ex eo frixum est retinet: et pro〈-〉
42
prie cum non teritur. destruetur enim eius viscositas
43
contritione et confert colice. Et cum bibuntur ex eo tri-
44
to .ʒ.IIII. vel .V. cum aqua calida soluunt naturam et re〈-〉
45
soluunt ventositates intestinorum: et dicunt quidam
46
quod babylonicum cum ex eo bibitur hecsunensi[*]hecsunensi cf. Venice 1564: hecsunesi sol〈-〉
47
uendo educit coleram et facit vomitu eam exire et
48
facit illud vsque ad tres quartas .ʒ. Uenena.)
49
Confert puncture venenosorum vermium bi-
50
bitum et more emplastri superpositum cum mel-
51
le: et cum ex eo suffumigatur effugat eos.
52
¶ De narcisco. Capitulum .DXIIII.
53
NArciscus quid est. Est notus. Ope〈-〉
54
rationes et proprietates.) Eius ra-
55
dix extrahit ex profundo et abster-
56
git eleuat et exiccat: et eius oleum est
57
in dispositionibus olei sambacini:
58
sed est debilius. Decoratio.) Radix eius ex-
1
trahit spinas et stipites et proprie cum farina lolij
2
et melle et narciscus quidem abstergit pannum et mor〈-〉
3
pheam et proprie radix eius cum aceto: et confert ra〈-〉
4
dix eius alopitie. .) Radix eius con-
5
ficitur cum melle et herbo et rumpit aldubellet diffi-
6
cilis maturationis: et ex radice eius fit emplastrum
7
apostematibus neruorum. Uulnera et vlcera.) Desiccat
8
vulnera et facit ea coherere vehementer. ita quod
9
sectionem corde. alias cordis[*]alias cordis is missing in Venice 1564. et trita cum melle con〈-〉
10
fert adustioni ignis et vulneribus neruorum et
11
vlceribus profundis: et si misceatur cum herbo et
12
melle mundificat sordes vlcerum. Instrumenta
13
iuncturarum.) Confert oleum eius neruis et ex radi〈-〉
14
ce eius fit emplastrum apostematibus neruorum et duritiei
15
siue contractioni et nodationi ipsorum et doloribus
16
iuncturarum. Membra capitis.) Aperit opilatio〈-〉
17
nem cerebri. etiam confert soda humide et melancolice. et
18
similiter eius oleum et est magis conueniens et facit soda
19
capitibus calidis. Membra anhelitus et pectoris.) Eius
20
oleum resoluit apostemata dura et frigida in velami〈-〉
21
ne quando comprimendo vngitur super pectus. Mem〈-〉
22
bra nutrimenti.) Radix eius quando comeditur sicut est:
23
excitat vomitum et similiter succus eius. Membra
24
expulsionis.) Confert doloribus matricis et ve〈-〉
25
sice: et quando bibuntur ex eo .IIII.ʒ. cum aqua mellis eijcit
26
fetus viuos et mortuos et oleum eius aperit coarta-
27
tionem oris matricis: et confert doloribus eius.
28
¶ De nereiden. Capitulum .DXV.
29
NEreiden dicetur in capitulo de spi-
30
ca. et ipsa est spica romana.
31
¶ De nil. Capitulum .DXVI.
32
NIl quid est. Eius aliud est domesti〈-〉
33
cum et aliud siluestre: cuius operatio est
34
operatio domestici. Natura.) Calidum est in
35
primo: siccum in secundo. Operationes et proprietates.) Est stipticum
36
et prohibet fluxum sanguinis: et quod est dome〈-〉
37
sticum exiccat fortiter sine mordicatione et in sil-
38
uestri est acuitas et est vehementioris exiccatio〈-〉
39
nis et extrahit materiam ex profundo. Decora〈-〉
40
tio.) Abstergit pannum et morpheam et confert alo〈-〉
41
pitie. Apostemata et bothor.) Nil detumescere facit
42
apostema et confert exituris malis in membris duris:
43
et vniuersaliter conuenit omni apostemati in principio et formice et he〈-〉
44
risipille et administratur cum farina ordei super
45
ea. Uulnera et vlcera.) Consolidat vulnera cali〈-〉
46
da in corporibus duris propter fortitudinem sue exicca-
47
tionis: hoc quidem fructus domestici efficit. et in
48
siluestri quidem est acuitas et est bonum vlceribus
49
putridis et est mirabilis operationis in eis: sed do〈-〉
50
mesticum est melius in cura vlcerum propter pau〈-〉
51
citatem sue acuitatis: et confert vlceribus putri〈-〉
52
dis: et est mirabilis operationis cum melle tritum
53
super adustionem ignis et vlcera neruorum: et ex-
54
trahit spinas et furculos proprie cum farina lolij.
55
Membra anhelitus et pectoris.) Confert tussi puerorum vehe-
56
menti que facit eos vomere: et succus eius etiam
57
vlceribus pulmonis et confert succus eius etiam
58
pleuresi melancolice. Membra nutrimenti.)
1
Confert spleni et proprie siluestre.
2
¶ De nefrin. Capitulum .DXVII.
3
NEfrin quid est. Est sicut sambucus.[*]sambucus. corrupt for sambucus [redundant period]
4
in virtute: sed est debilior eo: et sicut
5
narciscus: et oleum eius est proximum
6
virtuti olei sambaci: sed est debilius.
7
Natura.) Calidus est et siccus in tertio. Operationes
8
et proprietates.) Omnis species eius est mundificatiua
9
subtiliatiua. et flos eius est magis appropria-
10
tus in hoc. Instrumenta iuncturarum.) Confert frigori ner〈-〉
11
uorum. Membra capitis.) Interficit vermes in
12
aure et confert tinnitui et sonitui et confert dolori
13
dentium: et ex siluestri quidem linitur frons et se-
14
dat soda. et species ipsius aperiunt opilationes na-
15
rium. Membra anhelitus et pectoris.) Confert apostemati-
16
bus gutturis et amigdalarum. Membra nutrimenti.)
17
Quando de eo bibuntur .IIII. aurei. sedat vomi-
18
tum et sedat singultum et proprie siluestre.
19
¶ De nemen. Capitulum .DXVIII.
20
NEmen quid est. Est sisimbrium. Natura.) Ca〈-〉
21
lidum est in secundo: siccum in primo resistens
22
putrefactionibus. Operationes et proprietates.)
23
Interficit pediculos. Apostemata
24
et bothor.) Confert apostematibus frigidis et
25
flegmoni vehementis duritiei. Membra capitis.)
26
Decoquitur cum aceto et miscetur cum oleo ro-
27
saceo et confert obliuioni quando linitur ex eo ca〈-〉
28
put. et similiter commixtioni sensus et lethargie et ka-
29
rabito: et decoquitur cum aceto: et ponitur cum
30
oleo rosaceo super tempora: et confert: et fit em〈-〉
31
plastrum ex folijs siluestris super caput et fron〈-〉
32
tem ad soda et confert. Membra nutrimenti.) Confert
33
singultui cum ex eo bibitur cum vino et semen eius
34
est fortius et confert apostematibus epatis frigidis.
35
Membra expulsionis.) Confert vermibus et
36
ascaridibus et extrahit fetum mortuum et prouo〈-〉
37
cat vtrunque et proprie petrosum: et illud quod
38
est siluestre quando bibitur cum vino prohibet di〈-〉
39
stillationem vrine: et extrahit lapidem et confert do〈-〉
40
lori ventris pungitiuo cum vino. Uenena.)
41
Confert puncturis et ex eo fit emplastrum pun〈-〉
42
cture vespe et bibitur ad puncturam eius pon-
43
dus .ʒ.II de eo cum oxymelle.
44
¶ De nenufare. Capitulum .DXIX.
45
NEnufar quid est. Quandoque vocauit ipsum
46
Galienus caulem aque: et nominat granum
47
eius granum sponsi secundum quod dicitur sed in
48
ipso est contrarietas. Et radix quidem nenu〈-〉
49
faris indi existit in iudicio mandragore. Electio.)
50
Fortius est illud quod habet albam radicem. est enim fortius
51
eo quod habet radicem nigram: et eius semen est for〈-〉
52
tius semine ipsius. Natura.) Flos eius est frigidus
53
et humidus in secundo. et sirupus eius est ve-
54
hementis extinctionis: et natura indi est natu〈-〉
55
ra mandragore. Operationes et proprietates.) Eius sirupus
56
est subtiliatiuus valde. Decoratio.) Radix eius
57
superposita morphee cum aqua confert: et proprie
58
nigre et radix eius cum pice super alopitiam
1
vtilis est proprie nigrum radicis eis[*]eis corrupt for eius. Apostemata et bo〈-〉
2
thor.) Radix eius confert bothor et apostema〈-〉
3
tibus calidis et apostemati splenis. Uulnera
4
et vlcera.) Semen et radix ipsius conferunt vlceri-
5
bus. Membra capitis.) Facit somnum et se-
6
dat sodam calidam colericam sed tamen debilitat.
7
Membra anhelitus et pectoris.) Sirupus eius est bonus tussi
8
et pleuresi. Membra nutrimenti.) Confert radix eius
9
apostematibus splenis bibita et vt emplastrum superposi〈-〉
10
ta. Membra expulsionis.) Minuit pollutionem et frangit
11
desiderium coitus cum de eo bibitur .ʒ.I. cum siru-
12
po de papauere: et congelat sperma cum proprietate
13
que est in ipso: et proprie radix eius: et confert ra〈-〉
14
dix eius solutioni antique et vlceribus intestinorum:
15
et confert radix eius doloribus vesice in modum
16
emplastri superposita. Semen vero eius est fortius in
17
omni re ita quod prohibet dolores vesice et fluxum men〈-〉
18
struorum: et radix eius quod citrinum est et semen eius
19
quando bibuntur cum lacte multotiens conferunt cursui
20
humiditatis antique ex matrice. et sirupus eius
21
lenit ventrem. Febres.) Sirupus eius confert fe〈-〉
22
bribus acutis et est vehementis extinctionis.
23
¶ De neremisch. Capitulum .DXX.
24
NEremisch quid est. Est flos et cortex
25
et capita similatur macis: sed est minus
26
rubeus ad citrinitatem declinans et est
27
aromaticus et habet parum ponticitatis et
28
appropinquat nereiden in virtute. Natura.) est calidus
29
et siccus in tertio. Operationes et proprietates.) Est subtilis
30
resolutiuus. Membra nutrimenti.) Est bonus stomaco et
31
epati frigidis et confert sicut est iuuamentum spice.
32
Permutatio.) Loco eius ponitur quarta ponde〈-〉
33
ris ipsius de zinzibere: et medietas ponderis
34
eius de fisticis: et sexta ponderis ipsius de spica.
35
¶ De narikas. Capitulum .DXXI.
36
NArikas quid est. Est medicina acuta
37
et in virtute eius est pulpa viridis sti-
38
ptica et cum oleo prouocat sudorem.
39
Operationes et proprietates.) Insuf〈-〉
40
flatur in nares et abscindit fluxum sanguinis na〈-〉
41
rium. Membra anhelitus et pectoris.) Medulla eius
42
recens valet ad spuendum quod aggregatur in
43
pectore de sanguine. Membra expulsionis.) Me〈-〉
44
dulla eius prohibet fluxum antiquum. Uenena.)
45
Quando linitnr[*]linitnr corrupt for linitur cum vino confert morsui vipere.
46
¶ De nitro. Capitulum .DXXII.
47
NItrum quid est. Est baurach armenum et
48
de ipso quidem iam dictum est.
49
¶ De nerscescendaru. Capitulum .DXXIII.
50
NErscescendaru quid est. Existimo quod in ipso
51
est permutatio in arabico et est berscescen-
52
daru per be non per nim et est virga pastoris.
53
¶ De nabach. Capitulum .DXXIIII.
54
NAbach. Natura.) In ea que est humida
55
et que est sicca exiccatio est et subtilia〈-〉
56
tio. Et illud est in omnibus partibus sue ar-
57
boris et suffumigatio quidem alsadar est vehemen〈-〉
58
tis stipticitatis. Operationes et proprietates.) Est stiptica et
1
proprie eiuis sauich. Decoratio.) Prohibet ca〈-〉
2
sum capillorum et prolongat eos et confortat et lenit
3
ipsos. et gumma quidem sadar delet furfures et su〈-〉
4
perfluitates minutas que sunt cum eis et bonifi-
5
cat capillos. Apostemata et bothor.) Folia alsadar
6
leniunt apostema calidum et resoluunt ipsum. Membra anhelitus
7
et pectoris.) Gumma alsadar delet furfures ablutione
8
facta cum ea. Membra anhelitus et pectoris.) Folia eius confe-
9
runt asmati et egritudinibus pulmonis. Membra
10
nutrimenti.) Confortat stomacum. Membra expulsionis.)
11
Stringit naturam: et confert fluxui sanguinis et men〈-〉
12
strui et non menstrui: et vlceribus intestinorum et pro-
13
prie eius sauich. et confert solutioni facte pro-
14
pter debilitatem stomaci: et fit clystere ex deco-
15
ctione alsadar et bibitur ad has egritudines:
16
et fluxum matricis: et iudicium eius que recens est.
17
est iudicium eius quod est homogeneum cum ea de
18
cydonijs et zarur et pomis et piris. nam quod de
19
ea est equale stringit et que non est matura pro〈-〉
20
pterea quod non digeritur et quod expellit eam nam
21
excitat colericam passionem.
22
¶ De nucleis. Capitulum .DXXV.
23
OUcleus[*]OUcleus corrupt for NUcleus [erroneous initial]. Operationes et proprietates.) In ipso est sti-
24
pticitas et glutinatio. Uulnera et vlcera.)
25
Quod ex eo adustum est confert vlceribus
26
fraudulentis. Membra oculi.) Adu〈-〉
27
ritur et extinguitur et abluitur et stat in alcofol lo〈-〉
28
co tucie et retinet pilos palpebrarum et facit eos
29
nasci cum nereiden et est bonum vlceribus oculi et or-
30
tui pilorum.
¶ De naham. Capitulum .DXXVI.
31
NAham quid est. Quidam medicorum
32
magnifice laudauerunt carnem eius.
33
Natura.) Dixerunt quidam medicorum: quod
34
caro eius est calida pinguis facit de〈-〉
35
siderare cibum: et confortat corpus: et est ei conue〈-〉
36
niens quando digeritur: verumtamen ipsa est debilis: et
37
vacua grossa non digeritur. Membra expulsio-
38
nis.) Augmentum efficit in coitu.
39
¶ De nigella. Capitulum .DXXVII.
40
NIgella. Natura.) Est calida et sicca in tertio.
41
Operationes et proprietates.) Est acris incisiua
42
flegmatis: abstersiua et resoluit ven-
43
tositates et inflationem et eius mundifi〈-〉
44
catio est vltima. Decoratio.) Abscindit verru〈-〉
45
cas inuersas et colorem pallidum et morpheam et
46
baras proprie. Apostemata et bothor.) Ponitur
47
cum aceto super bothor lenes: et resoluit apo〈-〉
48
stemata flegmatica et dura. Uulnera et vlcera.)
49
Ponitur cum aceto super vlcera flegmatica et sca〈-〉
50
biem vlceratam. Membra capitis.) Confert cor〈-〉
51
rize proprie torrefacta et posita in panno lineo et
52
ligata et linitur super frontem illius qui habet so〈-〉
53
dam frigidam: et quando infunditur in aceto per
54
noctem. deinde teritur in mane et fit ex ea caput-
55
purgium et ante infirmum adeo fit proxima
56
vt ipsam naribus attrahendo odoret: confert do-
57
loribus antiquis in capite et torture: et est ex me-
58
dicinis aperientibus valde opilationem que est
1
in colatorio. et decoctio eius cum aceto confert
2
dolori dentium ore ex eo colluto et proprie cum
3
ligno pini. Membra oculi.) Quando ex ea tri〈-〉
4
ta fit caputpurgium cum oleo irino prohibet ini〈-〉
5
tium aque. Membra anhelitus et pectoris.) Con-
6
fert etiam dilatationi anhelitus quando bibitur
7
cum nitro. Membra expulsionis.) Interficit ver〈-〉
8
mes et ascarides etiam si liniatur super sumen et
9
prouocat menstrua: et quando administratur ali-
10
quantis diebus et datur in potu cum melle et aqua
11
calida ad lapidem in vesica et in renibus confert.
12
Febres.) Resoluit febres flegmaticas et melan-
13
colicas proprie et remouet eas. Uenena.) Eius
14
suffumigatio fugat vermes venenosos. et existi〈-〉
15
mauerunt quidam quod de ea multitudo interficit
16
et est ex eis que conferunt ad morsum rutele quando
17
de ea bibitur aureus.
18
¶ De niue. Capitulum .DXXVIII.
19
NIx. Operationes et proprietates.) Est ma-
20
la senibus et eis in quibus generantur
21
humores frigidi. Membra capitis.)
22
Aqua niuis sedat dolorem dentium
23
calidum. Instrumenta iuncturarum.) Nix est nociua
24
neruis propterea quod coartat vapores calidos
25
currentes in eis et retinet eos ne soluantur. Mem〈-〉
26
bra nutrimenti.) Est nocitiua stomaco proprie il〈-〉
27
li in quo generantur humores frigidi: et aqua
28
niuis quandoque facit sitim propterea. quia co-
29
adiuuat caliditatem.
30
¶ Capitulum de littera .O.
31
¶ De opio.[*]De opio. This chapter is preceded by the chapter De olere Iameno. 526 in Venice 1564, p. 351, which is omitted here. Because of this omission, from this chapter onwards, there is a difference of only two numbers again in the chapter numbering of the two prints. The index fol. 163v follows the text and omits the same chapter. Capitulum .DXXIX.
32
OPium quid est. Est succus papaue〈-〉
33
ris nigri: et egyptij ipsum seminant: et
34
eius quidem potio non additur supra du〈-〉
35
os dauich. Quandoque vero fit opium
36
etiam ex semine lactuce agrestis et est stupefacti〈-〉
37
uum debile subtile. opium preterea assatur super
38
laminam ferream ignitam et fit rubeum. Electio.)
39
Quod ex eo electum est. est grauius acuti odo-
40
ris frangibile et facile resoluitur in aqua et non
41
congelatur in liquefactione: et resoluitur in so-
42
le et non extinguit candelam cum ex eo inflam〈-〉
43
matur. Citrinum autem tingens aquam aspe-
44
rum debilis odoris clari coloris hoc tale est fal-
45
sificatum cum memithe: et quandoque adulteratur
46
cum lacte lactuce siluestris et est debilis odoris:
47
et adulteratur cum gummi et est splendidum clarum
48
valde. Natura.) Frigidum est et siccum in quar〈-〉
49
to. Operationes et proprietates.) Est narcoti-
50
cum sedatiuum omnis doloris siue sit bibitum siue
51
linitum. Et potio ipsius sit quantitas lenticule
52
magne. Apostemata et bothor.) Confert apostema-
53
tibus et precipue calidis. Uulnera et vlcera.) In
54
ipso est exiccatio vlcerum. Instrumenta iunctu〈-〉
55
rarum.) Permisceatur cum vitello oui assati et
56
liniatur ex eo podagra: et tunc sedatur dolor: et
57
proprie cum lacte. Membra capitis.) Facit dor〈-〉
58
mire etiam si supponatur cum licinio aut absque lici〈-〉
1
nio: et sedat etiam cum distillatur contritum in oleo
2
rosaceo in aurem infirmam cum myrrha et croco: et
3
sedat soda antiquam et sanatur ex ea. et ipsum est ex eis
4
que destruunt intellectum et sensum. Membra oculi.)
5
Sedat dolores obthalmie et apostemata eius cum la〈-〉
6
cte mulieris. Plures autem antiquorum fuerunt qui
7
non fuerunt eo vsi in obthalmia propter nocumentum
8
quod visui infert. Membra anhelitus et pectoris.) Sedat tussim
9
continuam et plurimum sedatur eo illa que ex ea clamo〈-〉
10
sa est. Membra nutrimenti.) Stomacus quandoque iuuatur eo
11
et aggregatur et illud cum est laxus ex calore et humi〈-〉
12
ditate. Et in pluribus dispositionibus cum bibitur so〈-〉
13
lus absque castoreo destruit digestionem aut dimi〈-〉
14
nuit eam valde. Membra expulsionis.) Retinet solutionem
15
et confert dissinterie et vlceribus intestinorum. Ue-
16
nena.) Interficit congelando virtutes et extin-
17
guendo calorem innatum et eius quidem tyria〈-〉
18
ca est castoreum. Permutatio.) Loco ipsius po〈-〉
19
nitur triplum seminis iusquiami et duplum eius
20
de semine mandragore.
21
¶ De ouis. Capitulum .DXXX.
22
OUa nota sunt. Electio.) Meliora ex
23
eis sunt oua galline recentia. Et melius
24
quod est in eis est vitellus et melius eorum
25
artificium est vt non cum alio congelentur.
26
Post autem oua galline sunt oua auium que cursu
27
eius procedunt sicut attenderam[*]attenderam cf. Venice 1564: atederam et adoram[*]adoram cf. Venice 1564: aderam et alcubegi
28
et ateenugi[*]ateenugi cf. Venice 1564: atehenugi. oua vero anatis et similium sunt mali
29
humoris. Natura.) Sunt ad equalitatem tendentia: sed
30
eorum albumen ad frigiditatem: et vitellus ad caliditatem:
31
et ambo sunt humida precipue albumen. et ex eis
32
sicciora sunt oua anseris et strucij. Operationes et proprietates.)
33
In ipsis est stipticitas et proprie in vitello eorum
34
assato: eorum autem albumen sedat dolores mordi-
35
catiuos propter sui glutinationem: et quoniam ipsum tenetur
36
et remanet quare non remouetur velociter sicut lac.
37
magis congelata vero sunt tardioris digestionis
38
et plurimi nutrimenti. et meliora eorum sunt sorbi〈-〉
39
lia cocta in aqua et sunt melioris penetrationis.
40
Decoratio.) Fiat epithima ex albumine eorum:
41
et tunc prohibebit corruptionem coloris a sole et re-
42
mouet eam: et cum vitellus assatur et teritur est epithi〈-〉
43
ma vtile panno et nigredini. Oua autem auis tar〈-〉
44
de sunt tinctura bona secundum quod dicitur et experitur
45
hora qua preparata sunt ad illud cum filo lane pe〈-〉
46
netrante in eis et dimittitur donec consideretur an ni-
47
grescat: et similiter oua alocloe secundum quod dicitur. Apostema-
48
ta et bothor.) Ponuntur in emplastris apostema〈-〉
49
tum et in clysteribus propter vlcera et apostemata: et liniun-
50
tur super herisipillam cum oleo. Uulnera et vlcera.)
51
Conferunt exituris ani et pectinis: adustioni ignis
52
vtere eis cum lana et conferunt ad vlcera et similiter in
53
adustione aque etiam. Instrumenta iuncturarum.) Ambo
54
leniunt neruos et conferunt omnibus doloribus iun〈-〉
55
cturarum. Membra capitis.) Ponuntur in medi〈-〉
56
camentis abscindentibus fluxum sanguinis panni-
57
culi cerebri: et conferunt corrize et vitellus oui gal〈-〉
58
ine confert apostematibus calidis in aure. Et dicitur
1
quod oua testudinis siluestris conferunt epilepsie. Membra
2
oculi.) Ipsorum albumen sedat dolorem oculi:
3
et vitellus cum croco et oleo rosaceo confert percus-
4
sioni oculi valde. Et cum ex eo fit emplastrum
5
cum farina ordei prohibet fluxum ab oculo et
6
similiter linitur cum thure super frontem propter
7
fluxum oculi. Membra anhelitus et pectoris.) Confe〈-〉
8
runt asperitati pectoris et gutturis sorbilia ex eis
9
et tussi et pleuresi et ethice et raucedini vocis ex
10
caliditate: et stricture anhelitus et sputo sangui〈-〉
11
nis et proprie cum sorbetur vitellus eorum tepi〈-〉
12
dus. Et oua quidem testudinis siluestris exper-
13
ta sunt tussi infantium. Membra nutrimenti.) Cocta
14
sicut sunt in aceto prohibent effusionem materierum
15
ad stomacum et intestina et prohibent asperitatem me-
16
ri et stomaci et que ex eis sunt assata permutantur
17
ad fumositatem. Membra expulsionis.) Cocta sicut sunt
18
in aceto prohibent fluxum ventris et dissinte-
19
riam et ipsorum vitellus confert vlceri renum et vesice:
20
et precipue si sorbeatur crudus. Et que ex eis sunt
21
assata super cinerem sine fumo conferunt solutio〈-〉
22
ni ventris et dissinterie quando comeduntur cum ali-
23
quibus stipticis et aqua agreste et conferunt aspe-
24
ritati intestinorum et vesice. et ex albumine quidem
25
ipsorum fit clystere cum melliloto propter vlcera
26
intestinorum et putrefactionem eorum et conferunt
27
exituris ani et pectinis. ¶ Et supponitur licinium
28
infusum in eis et in oleo rosaceo propter apostemata ani
29
et percussionem eius. Ex albumine preterea ouorum
30
fit pessarium cum oleo de alcanna et confert vlceribus
31
matricum et lenit matricem. et quando sorbetur sicut est
32
crudum confert fluxui sanguinis et mictui eius.
33
Amplius omnia oua precipue oua passerum augmen〈-〉
34
tum faciunt in coitu. Et dicitur quod cum oua an〈-〉
35
seris miscentur cum oleo et distillantur tepida
36
in matricem prouocant menstrua post .IIII. dies.
37
¶ De opoponaco. Capitulum .DXXXI.
38
PPoponacum[*]PPoponacum corrupt for OPopanacum [erroneous initial] quid est. Arbor est que
39
non eleuatur a terra et similantur ipsius
40
folia folijs ficus vehementis viridita-
41
tis rubea. incisas habentia partes ro-
42
tundas. Et eius crus est sicut cucumeris: super
43
quod sunt pili puluerulenti: et eius folia sunt par-
44
ua valde super cuius extremitatem est corona si-
45
milis corone aneti et eius flos est citrinus: et fo〈-〉
46
lia floris sunt boni odoris: et vene ipsius sunt plu-
47
rime que ramificantur a radice vna grossum ha-
48
bente corticem. et in eius odore est grauitas. eius
49
autem gumma extrahitur cum incisione sue radicis in
50
primis cum apparet: et quando fricatur est eius incisio
51
secundum colorem croceum. Que autem huic speciei simi-
52
latur numeratur de speciebus opoponaci. Sed crus
53
est minus quod eleuatur vno cubito. deinde ramifi〈-〉
54
catur sicut folia feniculi. sed est debilius: et etiam mu-
55
chais chubrut[*]mu-chais chubrut cf. Venice 1564: mechais chubrur: cuius folia sunt sicut folia camo-
56
mille albe: et quod est supra ipsum est aureum.
57
Electio.) Quod in radice eius melius est: est illud
58
quod est album mordicans linguam in quo non est
1
contractio boni ordinis. et ex fructu eius melius est
2
illud quod est super crus et terminum medium: et quod ex
3
gumma eius est melius est illud quod est valde ama〈-〉
4
rum intrinsecus album et extrinsecus croceum fran〈-〉
5
gibile quod dissoluitur in aqua. Nigrum vero lene est
6
adulteratum cum ammoniaco. Natura.) Calidum est
7
et siccum in tertio. Operationes et proprietates.) Est resolutiuum
8
ventositatum lenificatiuum abstersiuum. Apostemata et
9
bothor.) Lenificat durities et quod super ipsum est
10
lenificat valde bothor. Uulnera et vlcera.) Eius
11
radix est ad medicandum ossa fracta: et cum mel-
12
le est conueniens vlceribus antiquis et igni persi-
13
co: et quod super ipsum: est etiam vulneribus et bo-
14
thor. et ad summum omnes partes eius conferunt vl-
15
ceribus fraudulentis. Instrumenta iuncturarum.) Bibitur cum
16
aqua alkaratin: et cum vino propter attritionem la〈-〉
17
certorum ex percussione. Quidam vero dixerunt quod est
18
malum neruis et videtur quod sit malum neruis sanis
19
et humectatis. Et est conferens sciatice et bibitur ad
20
ipsum succus eius etiam et remouet lassitudinem: et confert
21
doloribus iuncturarum omnium et podagre more
22
emplastri superpositum. Membra capitis.) Confert
23
corrosioni dentium cum eo implentur et sedat dolo〈-〉
24
res eorum et confert soda et epilepsie et matri infan〈-〉
25
tium. Membra oculi.) Acuit visum quando ex eo fit
26
collirium. Membra anhelitus et pectoris.) Ex folijs eius fit
27
emplastrum super dolores lateris. Opoponacum quo-
28
que confert dolori vtrorunque laterum et tussi cum sunt
29
frigidi. Membra nutrimenti.) Eius succus confert du-
30
ritiei splenis more emplastri superpositus et bi-
31
bitus cum aceto. ponuntur enim ex eo .X. aurei in duo-
32
bus vrceolis musti et clarificatur post duos men〈-〉
33
ses: et confert spleni valde. et mustum hoc confert hy〈-〉
34
dropisi. Membra expulsionis.) Lenit duritiem
35
matricum et confert guttationi vrine: et auellana
36
vna ex eo bibitur cum aqua calida ad prouocan〈-〉
37
dum vrinam et menstrua ad matricem frigidam:
38
et eius etiam fructus abundare facit menstrua
39
et proprie cum absinthio: et interficit fetum et pro〈-〉
40
prie radix eius. Ipsa namque abortum facit sup-
41
posita et bibita. ¶ Et confert prefocationi ma〈-〉
42
tricis et extenuat ventositatem et duritiem eius.
43
Et confert colice et soluendo educit humorem
44
crudum et confert pruritui vesice. Febres.)
45
Bibitur cum aqua karatin ad rigores et fe-
46
bres periodicas. Uenena.) Ex eo cum pice
47
fit emplastrum et adherementum bonum morsui
48
canis rabiosi et cum aristologia ad puncturas bibi-
49
tum est tyriaca: et similiter eius succus. Permu〈-〉
50
tatio.) Loco eius ponitur ficus et existimo quod am〈-〉
51
moniacum est ei propinquum.
52
¶ De oleandro. Capitulum .DXXXII.
53
OLeander quid est. Eius alia est siluestris
54
et alia fluuialis. Siluestris vero fo-
55
lia sunt sicut folia portulace. sed sunt
56
strictiora: et eius thyrsi sunt longi expansi super ter〈-〉
57
ram et apud folia sunt spine et nascitur in domi-
58
bus desertis. Fluuialis autem oritur in ripis
1
fluuiorum cuius thyrsi a terra eleuantur et spine eius
2
sunt occulte: et ipsius folia sunt sicut folia salicis
3
et folia amigdali lata: et sapori: valde amari: et
4
superiora cruris eius sunt grossiora inferiori-
5
bus ipsius et eius flos est sicut rosa rubea bonus
6
valde et super ipsum egreditur quidam simile pilis et eius
7
fructus est durus apertus plenus re que est si-
8
cut lana. Natura.) Calida est in tertio. sicca in
9
secundo. Operationes et proprietates.) Est re-
10
solutiua valde: et ex eius decoctione sternun-[*]sternun- corrupt for sternuntur
11
domus et interficit pulices et vermes terraneos.
12
Apostemata et bothor.) Ponuntur folia eius
13
super apostemata dura sunt in eis iuuamenti
14
valde magni. Uulnera et vlcera.) Bona est
15
pruritui et scabiei et excoriationi et proprie suc-
16
cus foliorum eius. Instrnmenta[*]Instrnmenta corrupt for Instrumenta iuncturarum.)
17
Dolori dorsi antiquo et geniculi. valet more
18
emplastri superposita. Membra capitis.) Flos
19
eius facit sternutationem. Uenena.) Est vene〈-〉
20
num et quandoque miscetur cum vino et rutha et po-
21
tatur et liberat a venenis vermium venenosorum.
22
¶ Ego tamen dico quod est in hoc timorosum et ipsa
23
et eius flos sunt venenum hominibus et bestijs et ca-
24
nibus. verumtamen confert cum bibitur cum vi〈-〉
25
no decocta cum rutha secundum quod dicitur.
26
¶ De oleo. Capitulum .DXXXIII.
27
OLeum. Oleum de balsamo iam di-
28
ctum est. ¶ Oleum vero de kerua et
29
oleum de raffano sunt similis virtutis.
30
Sunt enim ambo resolutiua. sed ipsorum
31
fortius est oleum de kerua et oleum de raffano
32
est calidum et est simile oleo antiquo. Natura.) Calidum
33
est et siccum in tertio. ¶ Oleum de lilio et oleum
34
sambacinum calida sunt in tertio. ¶ Oleum de
35
vrtica et oleum de cartamo calida sunt in primo:
36
humida in secundo. ¶ Oleum autem de narcisco ca〈-〉
37
lidum in secundo humidum in primo. ¶ Oleum de
38
keiri est calidum et humidum in secundo: et similiter oleum de
39
ben: et similiter oleum amigdalinum amarum. ¶ Oleum
40
de extremitatibus vitium et almahum et mandrago〈-〉
41
rarum proxima sunt in infrigidatione et stipticitate:
42
et oleum de cydonijs etiam. ¶ Et oleum camomil〈-〉
43
linum calidum est cum equalitate et oleum anetinum simile est
44
ei: sed est eo calidius et oleum narciscinum proximum
45
est in virtute et operatione oleo anetino: sed est acu-
46
ti odoris et non est conueniens hominibus eo modo
47
quo oleum anetinum. ¶ In oleo vero violaceo non
48
est stipticitas: sed est in ipso infrigidatio quedam.
49
Oleum vero ruthaceum est resolutiuum. Nos autem
50
non dicemns[*]dicemns corrupt for dicemus hic artificium oleorum. immo dicemus
51
ea in antidotario. et nos etiam non dicemus olea
52
composita ex medicinis pluribus: sicut oleum co-
53
stinum: et oleum de darsisahan scilicet eorum compositionem et
54
eorum iuuamenta nisi in antidotario. Operationes et proprietates.)
55
Oleum amigdalinum et proprie amarum est aperitiuum.
56
et in oleo de pomis et cydonijs proprie est stipti〈-〉
57
citas et infrigidatio. ¶ Oleum vero camomillinum
58
sedatiuum est dolorum ablatiuum spissitudinum reso-
1
lutiuum vaporum. ¶ Et oleum de lilio est lenitiuum
2
confortans membra et confortat ea et infrigidat ea plusquam
3
illud de cydonijs: et prohibet materias aduenientes.
4
¶ Et oleum de rutha est resolutiuum inflationis val〈-〉
5
de: et est sicut oleum laurinum: sed est calidius eo et
6
ambo sunt sedatiua dolorum antiquorum et resoluti-
7
ua ventositatum. ¶ Oleum de costo iuuat in diuer〈-〉
8
sitatibus dispositionum pestilentie et efficit odorem nasi
9
et aeris bonum. Decoratio.) Oleum laurinum alopitie
10
est vtile. Oleum myrtinum constringit origines capil〈-〉
11
lorum et confortat eos et denigrat. oleum costinum con-
12
seruat iuuentutem in capillis. Oleum amigdalinum
13
cum melle proprie amarum et radix lilij et cera lique〈-〉
14
facta conferunt aragdani in facie et panno et vesti〈-〉
15
gijs et similibus et confert quando linitur cum decocto super
16
squammas et furfures. ¶ Oleum de kerua est
17
bonum lentiginibus et panno. ¶ Et oleum de fenu〈-〉
18
greco est bonum colori corrupto proprie in albis
19
oculorum. Apostemata et bothor.) Oleum amigdalinum con-
20
fert apostemati mammille. Oleum de lilio duritiem an〈-〉
21
tiquam resoluit. Ulnera et vlcera.) Oleum de ker-
22
ua valet bothor grosso et scabiei. et de fenu gre-
23
co sahafati. Oleum myrtinum confert vlceribus.
24
oleum de costo remouet scabiem et pruritum veloci〈-〉
25
ter. Instrumenta iunturarum.) Oleum amigdalinum confert
26
lilgueti[*]lilgueti cf. Venice 1564: silgueti. Oleum camomillinum confert laxitudini
27
et oleum de lilio etiam. et oleum de aneto: et etiam ei quem
28
frigus lesit. Membra capitis.) Oleum amigdalinum con〈-〉
29
fert soda et pulsationi auris et tinnitui et sibilla-
30
tioni in aure. oleum amigdalinum amarum pluri-
31
mi est iuuamenti subtile et plurimum iuuamenti ipsius
32
est in aure et opilationibus eius et tinnitui ipsius
33
et vermibus factis in ea. ¶ Et oleum rosaceum est val-
34
de bonum inflammationi cerebri et principio appa〈-〉
35
ritionis apostematum: et augmentum efficit in virtutibus
36
cerebri et in intellectu et est decliue ad equalita-
37
tem. et propter hoc dixit Galienus quod ipsum calefacit corpus
38
vehementis frigiditatis et infrigidat calidum. Et magis
39
vincens ex iudicio eius apud me est quod corpo-
40
ra calida que ipsum temperat sunt plura corporibus
41
frigidis que ipsum calefacit. oleum laurinum et oleum
42
ruthaceum sunt bona doloribus capitis antiquis:
43
et oleum de fenugreco confert furfuribus. oleum
44
de kerua confert alopitie et vlceribus in capite et
45
apostematibus factis in eo et dolori auris. Membra nutrimenti.)
46
Oleum amigdalinum est bonum spleni: sed gra-
47
uat stomacum. Membra expulsionis.) Ole〈-〉
48
um de vrtica et oleum de semine croci horten-
49
sis soluunt ventrem. et oleum rosaceum quan-
50
doque soluit scilicet quando inuenit materiam
51
que indiget lubrificatione et quandoque retinet solutio〈-〉
52
nem colericam. oleum de kerua soluit et edu-
53
cit ascarides. oleum amigdalinum est bonum
54
doloribus renum et difficultati vrine et lapidi
55
et doloribus vesice et matricis et prefocationi
56
matricis. et oleum de lilio partum efficit facilem
57
et sedat dolores matricis bibitum et pessariza-
58
tum: et in omnibus illis oleis oleum de fe-
1
nugreco iuuatiuum est: et etiam duritiei matri〈-〉
2
cis et dubellet eius et difficultati partus. oleum
3
de kerua confert apostematibus ani et pungitiuo dolo〈-〉
4
ri matricis et eius conuersioni. Febres.) Oleum
5
camomillnium[*]camomillnium corrupt for camomillinum in febribus prolixis melius est oleo
6
rosaceo. oleum anetinum bonum est rigori. Permuta〈-〉
7
tio.) Ponitur loco olei de balsamo myrrha liqui〈-〉
8
da aut equale pondus olei adedhij cum medio
9
pondere sui de oleo alneregil et quarta ponde〈-〉
10
ris sui de oleo antiquo: et permutatio olei lau-
11
rini est pix humida: et permutatio olei de vrtica
12
est oleum de cartamo: sed est debilius eo et loco
13
olei de alcanna ponitur oleum sansucinum: et loco
14
olei rosacei oleum nenufarinum: et oleum violaceum.
15
et loco olei de kerua oleum raffaninum et oleum
16
lini preter commixtionem in oleo de lino.
17
¶ De oliuis. Capitulum .DXXXIIII.
18
OLiua quid est. Oleum quandoque expri-
19
mitur ex oliuis immaturis. et quandoque ex〈-〉
20
primitur ex oliuis vltime maturis.
21
et oleum omphacinum est illud quod ex-
22
pressum est ex immaturis: et quandoque exprimitur ex oli〈-〉
23
uis rubeis medijs inter immaturas et vltime ma〈-〉
24
turas: cuius operatio est inter illas duas res. oleum
25
preterea quandoque fit ex oliuis domesticis: et quandoque ex
26
oliuis siluestribus. Oleum vero vetus in em-
27
plastris in virtute est olei de kerua et olei de raffa〈-〉
28
no et de lilio: sed est calidius et est propinquum
29
operationi ipsorum. quinque[*]quinque corrupt for quandoque aliquis vult adurere ramos
30
oliuarum et folia earum: oportet vt liniantur cum melle.
31
Electio.) Oleum sanis melius est omphaci-
32
num et melior gumma ipsius est gumma siluestris
33
que mordicat linguam: si enim non mordicat lin〈-〉
34
guam tunc non est proficuum in ipsa. Natura.)
35
Omphacinum frigidum est et siccum in primo. Ruffus
36
vero in ipso dicit esse humiditatem et oleum de oli-
37
uis vltime maturis est calidum commensurate et de〈-〉
38
clinat ad humiditatem. Quod si lauetur est temperatum in
39
humiditate et siccitate et minus calidum: et vniuersaliter vli〈-〉
40
ue[*]vliue corrupt for oliue mature sunt calide: et earum oleum ad humi-
41
ditatem declinat temperatam et immature sunt frigide
42
et ligna et folia earum sunt frigida. Cum autem antiquatur
43
oleum omphacinum valde fit in natura olei de oliuis
44
dulcibus. Operationes et proprietates.) Omnes olei species cor〈-〉
45
pora confortant motum alleuiant et sunt extinctiue.
46
et oleum quidem de oliuis siluestribus decoquitur in va〈-〉
47
se ereo donec coaguletur et fit proximum virtuti licij.
48
et aqua de oliuis salitis fortior est aqua oliuarum
49
in mundificatione: et oleum quidem sanis melius
50
est oleum omphacinum. olei vero antiqui acuitas
51
non consequitur mordicationem. et oliue quidem sunt
52
ex eis que nutriunt parumper. Decoratio.) Fo〈-〉
53
lia oliuarum siluestrium bona sunt panaritijs et pro-
54
hibent sudorem inuncta. oleum de oliuis silue-
55
stribus est sicut oleum rosaceum in plurimis intentioni〈-〉
56
bus: et conseruat capillos et prohibet velocitatem
57
caniciei cum administratur omni die. et folia quidem oli-
58
ue decoquuntur in aqua acreste donec fiat sicut
1
mel et linitur super dentes corrosos et euellit eos.
2
Apostemata et bothor.) Et siluestres herisipillam formicam
3
et scere et apostemata calida soluunt et humiditas cur-
4
rens a signis earum cum inflammatur conuenit scabiei et
5
impetigini. et fex olei est medicamen apostematum cali-
6
dorum in glandulis. et proprie cum folijs suis. Uul〈-〉
7
nera et vlcera.) Oleum de oliuis siluestribus expressum
8
de immaturis confert vlceribus humidis et siccis et
9
scabiei. et folia oliuarum siluestrium herisipille vlce〈-〉
10
ribus ambulatiuis et fraudulentis et sordidis
11
et formice et scere: et cum permiscetur fex olei cum ca〈-〉
12
meleunta[*]cameleunta cf. Venice 1564: cameleonte sanat scabiem: ita quod etiam bestiarum scabiei
13
conueniat proprie in infusione lupinorum. Cum ex oli〈-〉
14
uis de aqua conditis cum aqua et sale fit emplastrum ad
15
adustionem ignis non vesicatur. et purgat vlcera sor〈-〉
16
dida. et gumma oliuarum siluestrium confert scabiei et
17
vlceribus et impetigini et ponitur in emplastris vulne〈-〉
18
rum. Instrumenta iuncturarum.) Aqua oliuarum salitarum clyste-
19
rizatur ad sciaticam. et oleum ablutum est conueniens do〈-〉
20
loribus neruorum et sciatice. Et oleum vetus confert
21
podagricis cum liniuntur ex eo. Membra capitis.) Oleum
22
oliuarum siluestrium est sicut oleum rosaceum in iuua-
23
mento suo soda. et assumitur succus siluestrium et
24
exiccatur et fiunt ex eo trocisci et reseruantur ad cu〈-〉
25
randum fluxum auris. et oleum de oliuis siluestribus
26
confert gingiue sanguinee colluendo os ex eo et
27
confirmat dentes motos et gumma siluestrium confert
28
dolori dentium corrosorum quando implentur ea. Et oleum
29
de scorpionibus est ex sublimioribus medici-
30
nis dolori aurium distillatum. et oliuarum siluestrium
31
folia bona sunt cula[*]cula cf. Venice 1564: aphthis with the variant alcola masticata. Membra oculi.) Fit
32
collyrium ex antiquo tenebrositati oculi et fex eius
33
ponitur in medicinis oculi et folia earum adusta
34
ponuntur loco tucie in oculo. et gumma earum anti-
35
qua confert panno albugini et grossitudini eius et
36
grossitudini cornee et succus foliorum earum egressio〈-〉
37
ni oculorum et vlceribus cornee et fluxibus sed do〈-〉
38
mestica sunt conuenientiora oculo quam siluestria. et
39
gumma earum etiam abstergit oculum et sordes vlcerum
40
eius et abstergit aquam et albuginem. Membra anhelitus et
41
pectoris.) Oliue nigre cum flore suo sunt ex summa va〈-〉
42
porum qui fiunt asmati et egritudinibus pulmonis.
43
Membra nutrimenti.) Fex olei vtilis est super ventrem hydro-
44
pici: et oliue quidem cum dispositione sua sunt difficilis
45
digestionis. Et grosse earum salite subleuant appeti〈-〉
46
tum et confortant stomacum et generant humorem stipticum. Et
47
acetose magis receptibiles sunt digestionis quam omnes
48
et velocius et etiam oleum omphacinum bonum est stomaco.
49
Membra expulsionis.) Comeduntur cum muri ante cibum et le〈-〉
50
niunt et assumuntur .℥.IX. cum aqua calida aut aqua ordei
51
et soluunt: et coquuntur cum ruta ad dolorem ventris
52
pungitiuum et vermes: et conferunt colice apostemose: et
53
fit ex eo clystere colice facte ex fece: et superponitur
54
succus earum fluxui matricis et fluxui sanguinis eius
55
et fit ex eis emplastrum cum farina ordei et cursum an〈-〉
56
tiquum. Et oleum vetus preparatum cum aqua acreste con〈-〉
57
fert cum ex eo fit clystere vlceribus ani intrinsecis:
58
et similiter matricis. Et earum gumma prouocat vtrunque et
1
extrahit fetum. Uenena.) Cum oleo et aqua ca-
2
lida fiat nausea et rumpit virtutem venenorum. Gum-
3
ma oliuarum siluestrium numeratur inter me〈-〉
4
dicinas mortiferas.
5
¶ De olibano. Capitulum .DXXXV.
6
OLibanum quid est. Notum est. Et ipsum qui-
7
dem alteratur cum gummi et gumma pini: sed
8
olibanum inflammatur. gumma vero pini fu〈-〉
9
mat et non inflammatur: et similiter omne adulte-
10
ratum non inflammatur. et olibanum quidem quoddam est quod
11
est indum ad viriditatem decliue: et quoddam est rotun-
12
dum quod colligitur quadratum deinde concutitur in va〈-〉
13
se donec rotundum fiat et volubile. et hoc quando inue〈-〉
14
teratur fit rebeum[*]rebeum corrupt for rubeum: et de eo est album lene humidum si-
15
cut mastix: quandoque vero ex olibano administrantur
16
in medicinis minutum et cortex et fumus et partes
17
arboris eius omnes et proprie folia. Electio.) Me〈-〉
18
lius est masculum album rotundum interius tenax
19
et aureum cum frangitur. Natura.) Cortices eius sunt
20
exiccatiui in secundo et sunt parum frigidiores oliba〈-〉
21
no. Et olibanum calidum est in secundo exiccatiuum in primo
22
et cortex eius exiccatiuus est in terminis secundi.
23
Operationes et proprietates.) Non inest ei exiccatio fortis neque sti〈-〉
24
pticitas nisi debilis et exiccatio corticibus eius
25
inest: et in ipso quidem est maturatio et non est in
26
cortice eius acuitas et neque corrodit carnem et re〈-〉
27
tinet sanguinem. plurimus vero vsus eius adurit
28
sanguinem et fumus eius est vehementioris exic〈-〉
29
cationis et stipticitatis. Quidam autem dixerunt
30
rubeum est magis abstersiuum albo. et virtus minu〈-〉
31
ti est debilior virtute olibani. Decoratio.) Pontur[*]Pontur corrupt for Ponitur
32
cum melle super panaritium et delet ipsum et eius cor-
33
tices sunt boni vestigijs vlcerum: et confert cum ace-
34
to et oleo liniti dolori qui nominatur compositus et est
35
dolor ex quo proueniunt in corpore sicut veruce
36
cum quadam re que est sicut ambulatio formice.
37
Apostemata et bothor.) Cum chimolea et oleo rosaceo po〈-〉
38
nitur super apostemata calida in mammillis et ingre-
39
ditur in emplastris remouentibus apostemata viscerum.
40
Uulnera et vlcera.) Consolidat valde et proprie vul-
41
nera recentia et prohibet fraudulentia dilatari:
42
et super impetiginem ponitur cum adipe anatis. et cum adi〈-〉
43
pe porci super vulnera ostracata et super fissuras fri〈-〉
44
goris et est conueniens vlceribus factis ex adu-
45
stione. Membra capitis.) Confert sensui et confortat ipsum
46
et quidam hominum sunt quibus precipitur vt ex infusione
47
eius ieiuni assuete in potu sumant sed eius plu〈-〉
48
rimus vsus facit sodam et lauatur ex eo caput: et
49
quandoque miscetur cum nitro et mundificat furfures: et
50
exiccat vlcera eius et distillatur in aurem doloro-
51
sam cum vino: et quando permiscetur cum oleo aut pice aut
52
vino devuis[*]devuis corrupt for de vuis passis confert contritioni circuitus au〈-〉
53
ris linitum et abscindit fluxum sanguinis narium et
54
eum qui est ex velamine et est ex medicinis confe-
55
rentibus contritioni auris. Membra oculi.) Consoli〈-〉
56
dat vlcera oculi et replet ea et maturat apostemata an〈-〉
57
tiqua in eo: et iterum fumus eius confert apostemati cali〈-〉
58
do et abscindit cursum humiditatum que sunt in
1
oculo et consolidat vlcera mala et prohibet can-
2
crum in oculo. Membra anhelitus et pectoris.) Quando permiscetur
3
cum chimolea et oleo rosaceo prohibet apostemata calida
4
que accidunt in mammillis mulierum et ingreditur in
5
medicamentis canne pulmonis. Membra nutrimenti.) Re〈-〉
6
tinet vomitum. Et cortices eius confortant stomacum et
7
stringunt eum. et est magis calefaciens stomacum et in
8
digestione magis iuuans et cortices magis colli-
9
gunt stomacum mollificatum. Membra expulsiionis.) Retinet
10
fluxum ventris cum sanguine et fluxum sanguinis ex
11
matrice et ano. Et confert dissinterie et prohibet ex-
12
pansionem vlcerum malignorum in ano cum
13
ex eo fit licinium. Febres.) Confert febribus
14
antiquis flegmaticis si eius vsus cum vino plu-
15
rimus sit interficit: et similiter cum aceto.
16
¶ De origano. Capitulum .DXXXVI.
17
ORiganum quid est. Est in potentia sicut
18
hasce et syrupus eius est sicut syru-
19
pus alhasce. Electio.) Quod fortius
20
existit siluestre est. Natura.) Est calidum et sic〈-〉
21
cum in secundo. Operationes et proprietates.) Est resolutiuum car-
22
minatiuum subtiliatiuum et est vehementis abster〈-〉
23
sionis et in ipso est acuitas et illud propter illud quod
24
est in ipso de virtute adurente. Decoratio.) Est bo〈-〉
25
num concauationi dentium. Instrumenta iuncturarum.) Confert do〈-〉
26
loribus vtriusque anche. Membra capitis.) Masticatur et
27
sedat dolorem dentis et sanat gingiuam fluxam propter
28
virtutem suam adurentem. Membra anhelitus et pectoris.) Oleum
29
eius confert pectori et pulmoni. Membra nutrimenti.) Con〈-〉
30
fert epati et stomaco. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
31
uocat vtrunque et extrahit vermes et ascarides.
32
¶ De ossibus.[*]De ossibus. This chapter is preceded by the chapter De olere Iudaico. 535 in Venice 1564, p. 354, which is omitted here. Because of this omission, from this chapter onwards, there is a difference of only one number in the chapter numbering of the two prints. The index fol. 163v follows the text and omits the same chapter. Capitulum .DXXXVII.
33
OSsa. Operationes et proprietates.) Ossa adusta
34
sunt exiccatiua resolutiua. Decora〈-〉
35
tio.) Dicitur quod calcaneus porci quando ex eo
36
fit linimentum super albaras confert.
37
Instrumenta iuncturarum.) Dicitur quod ossa hominis conferunt in potu
38
data dolori iuncturarum. Membra capitis.) Dicitur quod hominis
39
ossa in potu dantur ad epilepsiam. Inquit Galienus.
40
Fuit homo qui secrete dabat hoc in potu et aufe-
41
rebatur eorum epilepsia et est existimatio illius ho〈-〉
42
minis. Membra nutrimenti.) Dicitur quod calcaneus hirci cum
43
oxymelle aufert splenem. Membra expulsionis.) Dicitur quod calca〈-〉
44
neus hircinus excitat coitum et crura vaccina adu〈-〉
45
sta abscindunt fluxum sanguinis: et solutionem ventris.
46
¶ De ostraco. Capitulum .DXXXVIII.
47
OStracum. Operationes et proprietates.) Caro ostra〈-〉
48
ci siluestris cum teritur et linitur ex ea
49
corpus desiccat fortiter: et quod de
50
ostraco purpureo adustum est virtu-
51
tem habet carminatiuam abstersiuam et virtus eius
52
est virtus cadens cito et in toto ipsius est attra-
53
ctio eorum que carni infixa sunt et ossium quan-
54
do administratur cum dispositione sua. Decoratio.)
55
Omnes tunice ostraci et cortices ipsius cum adu〈-〉
56
runtur abstergunt morpheam: et similiter ostracum
57
cum dispositione sua extrahit astellas magnas car-
58
ni infixas. Et ostracum purpureum cum decoquitur cum
1
oleo et inunguntur capilli ex eo retinet casum
2
eorum. Apostemata et bothor.) Uiscositas limaciarum que no-
3
minatur virtus earum cum olibano et oleo et myrrha
4
conquassata donec fiat in spissitudine mellis exic〈-〉
5
cat apostemata accidentia in radice auris. et si inuenit hu〈-〉
6
miditatem profundam in ea extrahit eam et sanatur ab ea.
7
Uulnera et vlcera.) Quod de ostraco purpureo adu-
8
stum est abstergit vlcera et consolidat ea et mundi〈-〉
9
ficat ea. et quod de eo adustum est cum sale confert adu-
10
stioni ignis puluerizatum desuper et dimissum do-
11
nec exiccetur et totum quod adustum est de ostraco con〈-〉
12
fert scabiei. et ostracum quidem cum carne sua confert
13
vulneribus et proprie illis que sunt super neruos con〈-〉
14
tritum cum thure et myrrha et positum super ea: et similiter
15
cum puluere molendini. Et Galienus quidem ex〈-〉
16
pertus est limacias sicut sunt. Instrumenta iuncturarum.) Se〈-〉
17
dat dolorem colice podagre et apostematum eius et fit em〈-〉
18
plastrum ex eo sicut est super omnia apostemata iuncturarum.
19
Membra capitis.) Quod adustum est de ostraco purpurea ab〈-〉
20
stergit dentes et precipue quod aduritur cum sale. et quod si
21
ostracum teratur sicut est cum aceto abscindit fluxum
22
sanguinis narium. Membra oculi.) Quando abluitur quod adu〈-〉
23
stum est de omni ostraco cum carne sua et ponitur in al〈-〉
24
cofol delet grossitudinem palpebrarum et albuginem
25
in oculo et pannum. et quando aduritur caro eius quod nomina〈-〉
26
tur latalis vel natalis antiqui et miscetur cum alki-
27
tran et teritur et distillatur super palpebram non permittit
28
pilos nasci et viscositas que est super illud quod silue〈-〉
29
stre est facit cohere pilos permutatos super palpe-
30
bras. Et viscositas limaciarum que dicta est ante
31
cum ex eo linitur frons prohibet materias ad oculum effu〈-〉
32
sas et facit pilos etiam adherere super palpebram.
33
Membra nutrimenti.) Caro ostraci quod nominatur carufis est bo〈-〉
34
na stomaco et carnes ostracorum non decocte aqua neque
35
assate sedant dolorem stomaci. Ostracum purpureum
36
quando bibitur cum aceto extenuat splenem: et quando fit em〈-〉
37
plastrum ad hydropisim ex ostraco non separetur
38
donec minoret eam. et oportet vt dimitatur donec ca-
39
dat per se et ostracum siluestre est fortius in illo
40
propter vehementiam exiccationis. Membra expulsionis.) Caro
41
purpurei non lenit naturam et caro ostraci nominati
42
sentalis cum est recens lenit ventrem et proprie ius
43
eius. et similiter ius paruorum ostracorum: et quando matricis pre-
44
focationem habentes ex ostraco suffumigantur purpu〈-〉
45
reo iuuantur: et hoc suffumigatum extrahit secundinam.
46
Et suffumigatio eius quod est aromatici odoris
47
et albelili et persici quod est super littora etiam confert in pre〈-〉
48
focatione matricis et excitat epilepticos etiam et in
49
ipso est castoreitas in odore: et est ostracum prouo〈-〉
50
cat menstrua suppositum: et illud quod nominatur cau-
51
gilel est abstersiuum cum aduritur sicut est: et est per〈-〉
52
mixtum cum cinere gallarum viridum et pipere
53
albo confert vlceribus accidentibus in intesti-
54
nis dum recentia remanent et non putrefiunt ma〈-〉
55
gnifice. et pondus quidem cinerum ostraci sit
56
quatuor partes et gallarum due. et piperis pars .I.
57
puluerizetur super cibum et in vino detur ad po-
58
tandum. Uenena.) Confert caro eius morsui
1
canis rabiosi.
2
¶ De ordeo. capitulum. DXXXIX.
3
ORdeum quid est. Et notum. Et sili-
4
go est species sine cortice et eius operatio est
5
propinqua operationi ipsius. Natura.)
6
Est frigidum et siccum in primo.
7
Operationes et proprietates.) In ipso est abstersio. et eius nu〈-〉
8
trimentum minus est nutrimento tritici. Et aqua
9
ordei est nutribilior sauich ipsius. et ambo fran-
10
guntur acuitatem humorum: et aqua ordei alse-
11
lech est humidior. et omnis aqua ordei est inflati-
12
ua. Decoratio.) Super pannum administratur
13
de eo epithima calidum. Apostemata et bo-
14
thor.) Fit ex eo decoctio cum aqua sicut sorbi-
15
tiones: cum pice et colophonia emplastrum su〈-〉
16
per apostemata dura et solo et cum furfure suo
17
super apostemata calida. Uulnera et vlcera.)
18
Quando fit linimentum ex eo cum aceto forti et
19
ponitur more emplastri super scabiem vlcera-
20
tam sanat eam. Instrumenta iuncturarum.) Fit ex eo emplastrum
21
cum cidonijs et aceto super podagram et prohibet
22
fluxum humiditatum ad iuncturas. Membra
23
anhelitus et pectoris.) Aqua eius confert egritudinibus
24
pectoris: et quando bibitur cum semine feniculi fa-
25
cit abundare lac et fit emplastrum ex farina eius et
26
melliloto et cortice pauperis ad dolorem lateris
27
et aqua eius est mala stomaco. Membra expulsionis.) Eius sa-
28
uich retinet ventrem: et similiter decoctio sauich eius
29
et furfur eius prouocant vrinam sed aqua furfuris
30
tritici: quando bibitur est vehementioris prouocatio-
31
nis. Febres.) Aqua eius est infrigidatiua hu-
32
mectatiua febrium. in calidis quidem pura et in fri〈-〉
33
gidis cum apio et feniculo. Et datur in potu etiam
34
illud quod coctum est cum ficubus permixtum
35
cum mellicrato ad febres flegmaticas.
36
¶ De ohalmaram. Capitulum .DXL.
37
OHalmaram quid est. Est secechesa-
38
bram[*]secechesabram cf. above sehesabram alhumei[*]secechesabram alhumei cf. Venice 1564: scehesabram alhumeimi. Natura.) Inquit fi-
39
lius mesaugue. in ipso est caliditas et
40
est siccum in secundo. et plures hominum di〈-〉
41
cunt quod est frigidum cum eius caliditate calefa〈-〉
42
ctus non ledatur: sed iudicium frigoris eius est
43
in primo: sed quod verius est: est quod virtus eius est
44
composita ex caliditate cum frigiditate. et possi-
45
bile est vt sit frigiditas in ipso vincens. Operationes
46
et proprietates.) Confert calefactis et proprie quando mora〈-〉
47
tur super ipsum aqua rosacea. Uulnera et vlcera.)
48
Fit ex eo emplastrum adustioni. Membra
49
capitis.) Confert valde ad cola alumeimi et
50
aperit opilationes cerebri. Membra epul-
51
sionis[*]epul-sionis corrupt for expulsionis.) Alumeimi datur in potu semen fri-
52
xum ad fluxum ventris antiquum cum oleo ro〈-〉
53
saceo et aqua frigida.
54
¶ Capitulum de littera .P.
56
¶ De prunis. Capitulum .DXLI.
57
PRuna quid sunt. Nota sunt. Ele-
58
ctio.) Illa que habent colorem palee sunt for-
59
tiora nigris et citrina fortiora rubeis.
1
et alba sunt magis grauia parue solutionis. et ar-
2
mena sunt meliora omnibus et vehementius sol〈-〉
3
uentia et meliora sunt magna pinguia. Natura.)
4
frigida sunt in principio secundi humida in fi-
5
ne tertij. Operationes et proprietates.) Eius gum〈-〉
6
ma est subtiliatiua incisiua et glutinatiua et in
7
damascenis est constrictio et stipticitas apud
8
Diascorides non apud Galienum et in crudis que non sunt
9
matura est stipticitas et eorum nutrimentum est
10
paucum. Comedantur autem ante cibum et bibat qui
11
humectatus est postea aquam mellis et vinum de
12
passis. Uulnera et vlcera.) Eius gumma consoli〈-〉
13
dat vlcera et cum aceto abscindit impetiginem et
14
proprie si fuerit cum ea mel aut zuccarum et pre-
15
cipue in pueris. Membra capitis.) Cum ex folijs prunorum
16
colluitur os prohibet fluxum fieri ad vtranque amigda〈-〉
17
lam et vuam. Membra oculi.) Eius gumma con〈-〉
18
fortat visum cum fit ex eo collyrium. Membra an〈-〉
19
helitus et pectoris.) Muza ex eis sedant inflammatio〈-〉
20
nem cordis. Membra nutrimenti.) Que dulcia sunt
21
ex eis mollificant stomacum humiditate: et infri-
22
gidant eum et penitus non sunt ei conuenientia.
23
muza vero ex eis fortius resistunt colere quam illa.
24
Membra expulsionis.) Que ex eis sunt dulcia vehe-
25
mentius soluendo educunt coleram: et humida etiam
26
sunt vehementioris solutionis quam sicca et eorum so-
27
lutio propter viscositatem eorum. Damascena autem strin〈-〉
28
gunt ventrem secundum quosdam. et siluestribus cum non-
29
dum sunt decocta valde est stipticitas ab omnibus
30
concessa. ¶ Inquit Galienus. Errauit Diascorides in ver-
31
bis suis cum dixit: damascena constringunt: immo
32
soluunt et gumma eorum frangit lapidem vesice et
33
eorum aqua prouocat menstrua: et quanto plus sunt
34
minora: tantoplus est eorum solutio minor.
35
¶ De psilio. Capitulum .DXLII.
36
PSilium quid est Est duorum colorum hyema-
37
le et estiuum et potio cuiuslibet illorum sit
38
pondus .ʒ.II. Electio.) Melius est illud
39
quod est magis grossum quod submergitur in
40
aqua. Natura.) Est frigidum et humidum in secundo. Operationes et
41
proprietates.) Quod ex eo frixum est inuolutum in oleo rosa-
42
ceo stipticum est et sedat dolores more emplastri super-
43
positum cum aceto. Apostemata et bothor.) Administratur con〈-〉
44
quassatum cum aceto super apostemata calida et formicam et
45
herisipillam: et proprie que sunt sub aure et sunt
46
flegmatica. Instrumenta iuncturarum.) Fit ex eo emplastrum
47
torsioni neruorum et ipsorum spasmo et podagre et
48
doloribus iuncturarum calidis cum aceto et oleo rosaceo.
49
Membra capitis.) Qui ex eo superponit suo capiti
50
emplastrum confert soda eius calide. Membra anhelitus
51
et pectoris.) Lenit pectus. Membra nutrimenti.) Eius mucila-
52
go cum oleo rosaceo confert siti vehementi colerice.
53
Membra expulsionis.) Eius quod frixum est pon〈-〉
54
dus .ʒ.II. inuolutum in oleo rosaceo stringit: et con-
55
fert dissinterie et proprie infantium: et quod ex eo
56
mucilaginosum est et ipsa mucilago eius cum
57
oleo violaceo soluunt. Febres.) Bibatur et tunc
58
sedabit inflammationem febrium acutarum.
1
¶ De portulaca. Capitulum .DXLIII.
2
POrtulaca quid est. Nota est. Electio.)
3
Succus eius est illud quod in ea est ma〈-〉
4
gis vltime operationis. Natura.) Frigida
5
est in tertio humida in fine secundi. Operationes
6
.) In ea est stipticitas et prohibet fluxum san〈-〉
7
guinis et fluxus antiquos: et ipsius nutrimentum
8
est paruum illaudabile et est resistens colere valde.
9
Decoratio.) Ex ea fricantur verruce et eradicat
10
eas proprietate sua non qualitate. Apostemata et bothor.) Fit
11
ex ea emplastrum apostematibus calidis in quibus timetur
12
putrefactio et herisipilla. Membra capitis.) Confert
13
bothor in capite: abluto ex ea capite commixta
14
cum vino et delet stuporem dentium propterea quod le-
15
nit asperitatem et sedat soda calidam pulsatiuam.
16
Membra oculi.) Confert obthalmie et ingreditur in al〈-〉
17
cofol et nimius vsus eius facit accidere pannum in
18
oculo. Membra anhelitus et pectoris.) Eius succus prohibet flu〈-〉
19
xum sanguinis propter virtutem suam ponticam. Membra
20
nutrimenti.) Confert inflammationi stomaci bibita et more emplastri
21
superposita: et confert epati inflammato et prohibet vo-
22
mitum colericum et debilitat appetitum. Membra expulsionis.)
23
Fit ex ea clystere dissynterie intestinorum et solutioni
24
colerice et confert doloribus renum et vesice et vlceri〈-〉
25
bus eorum et abscindit secundum plurimum desiderium coitus.
26
et existimauit filius mesaugue quod augmentum facit
27
in coitu et videtur quod sit illud in complexione calida et sicca.
28
Et ipsa retinet fluxum menstruorum et confert vlceri-
29
bus matricis et confert aqua eius emorroydibus
30
sanguinis: et eius succus extrahit ascarides. Et si
31
assetur portulaca et comedatur abscindit solutionem.
32
Febres.) Confert febribus acutis.
33
¶ De polipodio. Capitulum .DXLIIII.
34
POlypodium quid est. Est lignum cineri-
35
cium nodosum declinans ad rubedinem
36
et nigredinem parumper minutos habens
37
ramos sicut vermis plurimorum pedum. et in
38
sapore ipsius est dulcedo cum stipticitate. ¶ Dixe〈-〉
39
runt quidam quod nascitur super arborem in nemo-
40
re. et dixerunt quod nascitur super lapidem. Ele-
41
ctio.) Melius ex eo est quod est fisticum interius
42
grossum sicut annularis et declinans ad rubedi〈-〉
43
nem et citrinitatem solidum recens in quo est
44
amaritudo occulta et bonus sapor cum ponti-
45
citate. et in eius sapore est sapor gariofilorum. Na-
46
tura.) Calidum est in secundo siccum in tertio
47
vltimum in exiccatione. Operationes et proprietates.)
48
Est resolutiuum ventositatum et humiditatum.
49
Instrumenta iuncturarum.) Emplastrum factum ex
50
eo confert torsioni neruorum. Membra expul〈-〉
51
sionis.) Soluendo educit melancoliam sine pun〈-〉
52
ctione et soluit flegma et chimum aquosum et
53
decoquitur in ture gallorum et iure piscium pro-
54
pter colicam aut in iure olerum. Si ergo spar〈-〉
55
gitur radix eius super aquam alkaratin et bibi-
56
tur soluit coleram et flegma. ¶ Et potio quidem
57
eius fit .VI. kermet. kermet enim est .VI. karates
58
immo fit vsque ad .II.ʒ. et oportet vt bibatur cum
1
syrupo de melle mixto cum aqua et ante ipsum
2
aliquid de tharachis in decoctione vsque ad .IIII.
3
Permutatio.) Loco eius ponitur epithymum et
4
medium ponderis ipsius de sale indo.
5
¶ De papyro. Capitulum .DXLV.
6
PApyrus quid est. Notus est. Et ex ipsa
7
quidem fiunt charte et ipsa quidem in potentia est
8
charta et quod ex ea adustum est vehemen〈-〉
9
tioris exiccationis. Natura.) Est fri-
10
gida et sicca. Operatione et proprietates.) Confert fluxui san-
11
guinis et prohibet eum ipsius cinis. Uulnera et
12
vlcera.) Puluerizatur super vlcera recentia et conso-
13
lidat ea. quandoque vero infunditur in aceto et exiccatur et
14
intromittitur fistulis et omnibus vlceribus ambula-
15
tiuis et vulneribus. Membra capitis.) Eius cinis con-
16
fert corrosioni oris. Membra anhelitus et pectoris.) Eius ci〈-〉
17
nis retinet sputum sanguinis. Membra expulsionis.) Sumatur et
18
inuoluatur lino et dimittatur donec exiccetur: deinde
19
ponatur super emorroydas et confert eis.
20
¶ De polio. Capitulum .DXLVI.
21
POlium quid est. est species de sceha in qua est
22
caliditas et acuitas pauca. et quod ex eo
23
minus est: est acutius et amarius et sunt
24
in eo thyrsi et flores et ipsum est pilosum album de〈-〉
25
cliue ad citrinitatem vsque ad mensuram. palmi ple〈-〉
26
num semine: et eius caput est sicut sphera in quo sunt si〈-〉
27
cut pili albi grauis odoris cum quadam aromaticita〈-〉
28
te: maius autem est debilius quod etiam est amarum: et in
29
ipso est acuitas quedam et montanum est minus. Natura.)
30
Minus est calidum in tertio siccum in secundo et maius est
31
calidum et siccum in secundo. Operatione et proprietates.) Est aperitiuum sub〈-〉
32
tiliatiuum et proprie minus est ad aperiendum opila-
33
tiones intrinsecas. Uulnera et vlcera.) Consolidat quod ex eo
34
viride est plagas recentes et proprie maius. et quod
35
ex eo est siccum vlcera fraudulenta precipue minus sic-
36
cum. Membra capitis.) Facit soda capitis. Membra
37
nutrimenti.) Ipsum cum aceto est epithyma conueniens apo〈-〉
38
stematibus splenis et duritiei ipsius et nocet stomaco
39
et confert icteritie nigre et proprie decoctio eius quod
40
ex ipso maius est et confert hydropisi et est vniuersaliter
41
malum stomaco. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam et
42
menstrua et soluit ventrem et confert ascaridibus valde.
43
Febres.) Confert febribus antiquis. Uenena.)
44
Confert puncture scorpionis et decoctio maioris
45
morsui vermium venenosorum omnium et eo suffu-
46
migatur et sternitur et fugat venenosa minora.
47
Permutatio.) Loco eius ponuntur in extractio-
48
ne vermium et prouocatione vrine et menstruorum
49
pondus equale de lignis granati viridibus: et
50
tertie due ponderis ipsius de corticibus ligno-
51
rum cassie lignee.
52
¶ De pellibus. Capitulum .DXLVII.
53
PElles. Electio.) Meliores ex eis sunt
54
pelles lactentium propter humidita-
55
tem ipsorum. Nutrimentum earum est
56
paruum viscosum et propinquum est
57
in viscositate ex dispositionibus suis nutrimento
58
pedum: et rasura quidem pellis caprine cum po〈-〉
1
nitur super cursum sanguinis retinet eum. De〈-〉
2
coratio.) Pellis vipere adusta et linita super alo〈-〉
3
pitiam confert. Apostemata et bothor.) Dici-
4
tur quod pellis equi que est in aqua cum poni-
5
tur super bothor infrigidat ipsum. Uulnera et
6
vlcera.) Ponitur cinis pellis mularum et simi〈-〉
7
lium super adustionem ignis et vlcera calida cum
8
non sunt cum apostemate: et est medicamen ex〈-〉
9
coriationi pedum ex calciamento et coxarum
10
et fistulis. et pellis recens ouis super percussio-
11
nem ponitur in hora et prohibet nocumentum
12
ex ea et est conueniens vlceribus fraudulentis et
13
scabiei et pruritui. Membra nutrimenti.) Pel〈-〉
14
lis intrinseca que est in stomacis auium et in gut-
15
ture earum precipue gallorum quando siccatur et
16
teritur et bibitur cum vino confert dolori stoma-
17
ci. Uenena.) Dicitur quod recens pellis calida ca〈-〉
18
pre quando ponitur super morsum vipere at-
19
trahit venenum.
20
¶ De pice. Capitulum . DXLVIII.
21
PIx quid est. Est duarum specierum. vna
22
est marina nigra liquida que ponitur
23
in emplastris et est de genere picis: et
24
alia est montana siluestris: et siluestris
25
alia est liquida et est ex arbore aliembut et mo-
26
dis alijs pini. in prima vero est species humida:
27
deinde desiccatur cum decoctione et.[*]et. corrupt for et [redundant period] plurimum quidem ipsius
28
est ex iembut: et est arbor cadim korasc. ¶ Oleum
29
vero picis proximum est alchitran. et eius oleum fit
30
vt distilletur eius humidum vbi decoquitur: aut
31
suspendatur supra ipsum lana et madefiat ex va〈-〉
32
pore eius. et cum madefacta fuerit exprimatur
33
in vase alio. Cum tamen sit possibile vt distille〈-〉
34
tur in cucurbita et alembico melius quam illo mo-
35
do et magis seruatur illud quod sublimatur. Operationes et
36
proprietates.) Est maturatiua humorum grossorum
37
abstersiua calefactiua: et humida est vehementius
38
maturatiua: et sicca fortius est desiccatiua et po〈-〉
39
nitur in emplastris. Decoratio.) Extirpat al-
40
bedinem vnguis: et attrahit sanguinem ad membra
41
et impinguat ea: proprie cum iteratur eius adheren〈-〉
42
tia et euulsio subito cum violentia: et linitur super
43
fixuras pedum et reliquorum membrorum vt sanet
44
eas: et emplastrum factum ex ea facit nasci pilos in
45
alopitia. Apostemata et bothor.) Lenit aposte〈-〉
46
mata dura et proprie humida et administratur cum
47
farina ordei super scrofulas et prohibet cum per〈-〉
48
miscetur sulfuri aut cortici arboris aliembut am-
49
bulationem formice et prohibet exituras glan-
50
dularum omnium. Uulnera et vlcera.) Delet impeti〈-〉
51
ginem et generat carnem in vlceribus profundis pro〈-〉
52
prie cum puluere thuris: et cum melle: et mundificat
53
vlcera corruptarum humiditatum et sicca in hoc
54
et in vulneribus est vehementioris exiccationis.
55
Instrumenta iuncturarum.) Confert apostema〈-〉
56
tibus in lacertis. Membra capitis.) Sicca et hu〈-〉
57
mida bona est vlceribus capitis. Membra ocu〈-〉
58
li.) Fumus picis bonum efficit marginem oculi:
1
et facit oriri pilos palpebrarum et prohibet la〈-〉
2
chrymas eius et implet vlcera in oculo et confor〈-〉
3
tat visum. Membra anhelitus et pectoris.) Confert
4
tussi frigide et sicce proprie cum amigdalis et
5
zuccaro in pleuresi et peripleumonia: et facit spu〈-〉
6
tum facile et maturat. et similiter cum oleo amig〈-〉
7
dalino est eius maturatio plurima. Sola vero
8
cum est: tunc eius mundificatio est minor ma〈-〉
9
turatione eius: et cum zuccaro est econtra. Et pro-
10
hibet sputum sanguinis et prohibet sputum saniei
11
cum lambitur ex ea quantitas .℥. et .ß. cum melle.
12
Ex pice autem humida quando linitur palatum est vti-
13
lis prefocationi. Membra expulsionis.) Lenificatiua est
14
et plurimus vsus eius soluit: et fit ex ea enema
15
ad apostemata calida et dura in intestinis et matrice
16
et testiculis. et ponitur in medicinis vulnerum
17
orificij vesice: et quando linitur pix super fixuras ani sa〈-〉
18
nat eas. Uenena.) Resistit venenis et confert
19
cum linitur super morsum vipere.
20
¶ De porro. Capitulum .DXLIX.
21
POrrum quid est. Porri aliud est sce〈-〉
22
mium et aliud est nabathium: et aliud est
23
quod dicitur porrum siluestre. Et est illud
24
quod est inter porrum et alleum: quod est me〈-〉
25
lius in medicina quam in cibo: sed nabathium ma〈-〉
26
gis ingreditur in curationibus quam scemium. Na〈-〉
27
tura.) Nabathium est calidum in tertio siccum
28
in secundo: et siluestre est calidius et siccius: et
29
propter illud est deterius. Decoratio.) Scemium
30
cum sumach confert verrucis. Apostemata et bothor.) scemium
31
cum sumach delet essere. Uulnera et vlcera.) Sce〈-〉
32
mium cum sale confert vlceribus fraudulentis. et quod
33
ex eo est siluestre vlcerat corpus. Membra ca〈-〉
34
pitis.) Abscindit fluxum sanguinis ex naribus
35
et suffumigatur ex semine eius cum alchitran
36
dens in quo est vermis et interficit vermem. et
37
eijcit illum: et ipsius comestio facit soda et facit ima〈-〉
38
ginari et videre somnia mala et ipsius cinis cum
39
oleo rosaceo et aceto vini est conueniens auri do-
40
lorose. et est ex eis que corrumpunt gingiuam et
41
dentes et findit eos et proprie scemium. Membra
42
oculi.) Nocet visui. Membra anhelitus et pe-
43
ctoris.) Cum aqua ordei confert asmati facto ex
44
materia grossa et proprie nabathium et proprie
45
cum melle: et confert ad apostemata pulmonis
46
et maturat ea et dantur ex semine eius .ʒ.II. cum equali
47
pondere sui de granis myrti ad sputum sangui〈-〉
48
nis. Membra nutrimenti.) Est malum stoma〈-〉
49
cho et siluestre est deterius domestico: quoniam est
50
amarius et acutius et magis mordicatiuum ipso
51
et porrum quidem totum est inflatiuum. oportet ergo
52
vt elixetur in duabus aquis: quia alleuiantur in-
53
flatio et nocumentum ipsius. Ruffus vero di-
54
xit quod ipsum abscindit eructuationem acetosam
55
et est vniuersaliter tarde digestionis. Membra
56
expulsionis.) Prouocat vrinam et menstrua
57
proprie nabathium et siluestre et nocent ambo ve-
58
sice et renibus vlceratis: et confert emorroydi-
1
bus quod ex eo elixum est comestum et more
2
emplastri superpositum et commouet coitum: et si-
3
militer eius semen torrefactum. Et semen quidem
4
eius torrefit cum granis myrti ad tenasmon et
5
sanguinem ani. et sedetur in decoctione foliorum
6
eius cum aqua et confert coartationi matricis
7
et duritiei que est in ipsa: decoctio radicis eius
8
cum safatbeget cum oleo de cartamo aut oleo
9
amigdalino aut sisamino confert colice: et eius
10
succus siccus est ex summa eorum que soluunt
11
sanguinem. Uenena.) Succus eius cum mel
12
licrato est conueniens morsibus.
13
¶ De piris. Capitulum .DL.
14
PIra quid sunt. In ipsis sunt terrei-
15
tas et aqueitas et in nostra quidem
16
terra est species que dicitur scenabrud[*]scenabrud cf. below senabrud
17
et habet magnam capacitatem et est vehe〈-〉
18
mentis rotunditatis et subtilis corticis boni co〈-〉
19
loris quasi peruium et quasi ipsum sit aqua zucca-
20
ri coagulata et congelata plurimum sed non propter
21
spissitudinem substantie boni odoris valde quod
22
cum arbore sua cadit super terram destruitur et
23
ista sunt in quibus non est nocumentum de specie〈-〉
24
bus pirorum. Natura.) Pira que nominantur
25
semia sunt frigida in primo sicca in secundo. se〈-〉
26
nabrud[*]senabrud cf. above scenabrud vero temperate humida. Operationes et proprietates.)
27
Omnes species eius sunt stiptice intrantes in
28
emplastris retentionis materierum. Et quandoque
29
abstergunt parumper et eorum humor est plu〈-〉
30
rimus et laudabilior humore pomorum secundum quod
31
dixit ruffus. Ea autem que dicta sunt senabrud[*]senabrud cf. above scenabrud
32
in terra corasceni absque alijs sunt lenitiua na-
33
ture et boni chimi valde. Uulnera et vlcera.)
34
Consolidant vulnera proprie siluestria exiccata.
35
Membra nutrimenti.) Sunt preparantia sto〈-〉
36
macum et absindunt tussim et sedant colicam.
37
Membra expulsionis.) Constringunt ventrem
38
proprie que sunt exiccata et in piris quidem est
39
proprietas faciendi euenire colicam quare oportet
40
vt bibatur post ipsa hydromel cum speciebus
41
que sunt vt piper et cinamomum et his similia.
42
et eorum rob confert fluxui ventris colerico.
43
Uenena.) Cinis speciei eorum vehementis sti〈-〉
44
pticitatis et tarde maturationis et digestionis
45
est cura fungorum mortificantium: et quando
46
coquuntur isti fungi cum piris minoratur no〈-〉
47
cumentum ipsorum.
¶ De pedibus. Capitulum .DLI.
48
PEdes. Operationes et proprietates.) Generant
49
humorem viscosum non grossum sed
50
ipse est laudabilis et paucarum super-
51
fluitatum. Membra anhelitus et pectoris.)
52
Confert tussi calide proprie cum pultibus ordei.
53
Membra nutrimenti.) Bone sunt digestionis bo-
54
ni chimi viscosi non grossi. et significatio boni-
55
tatis digestionis eorum est velocitas inflatio-
56
nis ipsorum et dissolutionis in decoctione. ve〈-〉
57
rum eorum nutrimentum non est multum. Membra
58
expulsionis.) Soluunt cum viscositate que est in eis.
1
¶ De palma. Capitulum .DLII.
2
PAlma quid est. Est arbor dactilorum
3
nota et omnes partes eius sunt sti-
4
ptice et sermo dactilorum iam preterijt.
5
¶ De petroleo. Capitulum .DLIII.
6
PEtroleum quid est. Album note speciei
7
est et nigrum est colamentum picis baby〈-〉
8
lonice et reliquarum. Natura.) Calidum
9
est et siccum vsque ad quartum. Operationes et proprietates.)
10
Est subtile et proprie album resolutiuum liquefacti〈-〉
11
uum aperitiuum opilationum. Instrumenta iuncturarum.)
12
Confert doloribus ancharum ambarum et dolori-
13
bus iuncturarum et proprie album. Membra capitis.)
14
Petroleum varium confert doloribus auris fri-
15
gidis. Membra oculi.) Confert albugini oculi. et
16
aque descendenti et nigrum ex eo etiam. Membra
17
anhelitus et pectoris.) Confert asmati et tussi antique. bi〈-〉
18
bitur enim parum ex eo cum aqua calida. Mem-
19
bra expulsionis.) Sedat dolorem ventris pungitiuum
20
et ventositates. et quando fit ex eo linimentum in-
21
terficit vermes et proprie nigrum. et comedere
22
pondus .ʒ.I. de eo frangit ventositatem vesice
23
et frigus matricis. Uenena.) Confert punctu〈-〉
24
re epithimatum.
25
¶ De pentaphilone. Capitulum .DLIIII.
26
PEntaphilon quid est. Est nominatus
27
quinque folia. Operationes et proprietates.) Est
28
fortis exiccationis sine ccuitate[*]ccuitate corrupt for acuitate et adu〈-〉
29
stione et mordicatione et fit ex eo em-
30
plastrum ad fluxum et sedat ipsum. Apostemata
31
et bothor.) Fit ex eo emplastrum ad dubellet et
32
scrofulas et durities flegmaticas et panaritios.
33
Uulnera et vlcera.) Decoctio radicis eius va〈-〉
34
let ad vlcera ambulatiua et quod de eo decoctum
35
est cum aceto ad formicam: et confert in herisipilla
36
et panaricijs et scabie. Instrumenta iuncturarum.) Confert
37
doloribus iuncturarum et sciatice et confert ra〈-〉
38
mici bibitus et more emplastri superpositus. Mem〈-〉
39
bra capitis.) Decoctio radicis eius valet ad lin〈-〉
40
guam dolorosam cum fit ex ea emplastrum ad co-
41
la. et folia eius cum vino ad epilepsiam valent
42
bibita .XXX. diebus. Membra anhelitus et pectoris.) Fit
43
gargarisma cum decoctione eius ad asperitatem
44
gutturis. et succus radicis eius ad dolorem pul-
45
monis. Membra nutrimenti.) Succus radicis eius
46
valet ad dolorem epatis et icteritiam cum bibitur
47
per aliquot dies cum sale et melle et potio eius sit
48
tres anulusat. Membra expulsionis.) Confert radix
49
eius solutioni et vlceribus intestinorum et emor-
50
roydibus et similiter decoctio radicis eius. Febres.)
51
Folia eius cum aumeli aut cum vino conferunt
52
quartane et quotidiane. Uenena.) Succus ra-
53
dicis eius est medicina perniciosa.
54
¶ De piscibus. Capitulum .DLV.
55
PIscis. Electio.) Meliores pisces
56
sunt illi qui non sunt magni valde ne〈-〉
57
que habent carnem duram neque siccam
58
et in quibus non est pinguedo: ita quod
1
quasi frangatur neque mucilago: et in quibus non est
2
malus sapor vel odor et quorum sapor est suauis:
3
suauis enim saporis sunt conuenientes et qui sunt
4
pingues non superfluam pinguedinem habentes
5
neque grossam neque vt sepum neque acrem et illi quibus
6
non cito aduenit fetor cum ab aqua separantur.
7
et eligitur quidem ex piscibus duram carnem haben〈-〉
8
tibus ille qui est minor. Et ex habentibus mol-
9
lem carnem ille qui est maior ad terminum aliquem.
10
Et ille qui habet duram carnem salitus melior
11
est eo qui est recens. in generibus autem asabot
12
sunt meliores deinde alebani postea almerenu〈-〉
13
se et alsceba: marini non sunt mali sed molles
14
et pingues ambo sunt grossi: alchanahab autem
15
et almerenuse et alcusul[*]alcusul cf. Venice 1564: alcursul sunt boni valde. ¶ In
16
locis autem in quibus morantur est electio: quoniam illi
17
qui morantur in locis petrosis sunt meliores de〈-〉
18
inde in arenosis et aquis dulcibus currentibus in
19
quibus non sunt sordes: et non sunt limose neque la〈-〉
20
cunales neque campestres et non sunt de lacunis
21
paruis que flumina non bibunt et in quibus non sunt fon〈-〉
22
tes. et pisces quidem laudabiles sunt marini sub〈-〉
23
tiles. ¶ Et melior species eorum est illorum qui non sunt
24
nisi in mari et pelago: et illi qui morantur in aquis
25
discoopertis flatui ventorum super se sunt meliores
26
eis qui sunt econtrario: et illi qui morantur in aquis
27
multarum agitationum et vndarum sunt meliores et
28
vehementiori indigent exercitio quam illi qui habi〈-〉
29
tant in aquis stantibus. ¶ Et pisces quidem mari-
30
ni sunt optimi subtilis carnis precipue cum ipso-
31
rum habitatio est in littoribus petrosis: aut arenosis et
32
pelagi quidem qui sunt de mari plurimi sunt exercitij.
33
¶ Et illi qui vadunt de mari ad flumina dulcia
34
quorum cursui contraria exint aqua natura etiam sunt subtiles et plu〈-〉
35
rimi exercitij. ¶ Secundum cibum autem illi qui cibantur
36
herbis bonis et radicibus plantarum sunt meliores his
37
qui comedunt sordes que proijciuntur in ciuitatibus ad lo〈-〉
38
ca infusionum et radices plantarum malarum quamuis sint
39
in vltimo boni saporis. Modus vero melior in
40
quo pisces comeduntur est alisfidibegi. deinde illo〈-〉
41
rum qui sunt assati super testam. Frixi vero sunt conuenientes
42
habentibus fortem stomacum et cum seminibus: et assati quidem sunt
43
nutribiliores et tardioris descensionis et elixati sunt
44
econtrario. ¶ Et melior ipsorum decoctio est vt coquatur
45
aqua donec ferueat deinde proijciantur in eam. ¶ Saliti
46
autem sunt meliores qui sunt recentes. deinde illi qui sunt
47
propinqui terino quo sunt saliti et meliores istorum sunt il〈-〉
48
li qui sunt conditi cum aceto et cum rebus condientibus ciba〈-〉
49
ria et aqua quidem in qua elixantur pisces saliti et proprie
50
alierni sunt vehementis mundificationis et ponitur in
51
clysteribus exiccatiuis. Natura.) Omnis piscis frigidus est
52
et humidus. verum quidam pisces sunt calidiores secundum
53
comparationem ad complexionem piseium[*]piseium corrupt for piscium sicut alcuseigi
54
et alierni[*]alierni cf. Venice 1564: alierui et almerennigi[*]almerennigi cf. below fol. 144r almerenegi, and Venice 1564: almerunegi. et saliti quidem sunt calidi
55
et sicci. et quanto plus antiquantur tanto plus in am〈-〉
56
babus qualitatibus augmentantur. et aqua quidem piscium
57
salitorum similis est almuri in dispositionibus suis.
58
Operationes et proprietates.) Qui sunt recentes generant flegma aquo-
1
sum et mollificant neruos et non sunt conue-
2
nientes nisi stomaco calido valde. et sanguis eorum ad
3
subtilitatem declinat et cutis piscis qui nominatur sa-
4
kiason[*]sa-kiason cf. Venice 1564: sakiafon et est in partibus domus oratoris cum cinis
5
puluerizatur in oculos animalium delet eorum albugi-
6
nem. et species quidem piscium salitorum extrahunt ea
7
que infixa sunt in carne ex locis in quibus tenen〈-〉
8
tur et proprie aliarie. Uulnera et vlcera.) Capita
9
femeros adusta eradicant carnem additam in vlce〈-〉
10
ribus: et prohibent earum ambulationem: et eradi〈-〉
11
cant verucas et morum et aqua piscium salitorum confert
12
vlceribus putridis: et abluit ea sauich. et pisci-
13
culi sunt boni in curis vlcerum putridorum. In-
14
strumenta iuncturarum.) Quando clysterizatur cum succo sa〈-〉
15
litorum multotiens confert valde dolori anche. et
16
qui recentes sunt mollificant neruos. Mem-
17
bra capitis.) Pisces parui quos illi de scemi nominant
18
asir cum colluunt os habentes alcola fraudulentas
19
ex almuri quod fit ex eis conferunt: et cum alredradu
20
viuus approximatur capiti patientis soda stu-
21
pefacit ipsum ne sentiat soda. Membra oculi.)
22
Cum cuti sua confricantur palpebre scabiose confert
23
et cutis eius adusta etiam ingreditur in medicinis
24
oculi. et alcofol facto ex eo cum sale delet vngu〈-〉
25
lam: et comestio thure fule[*]thure fule cf. Venice 1564: thurefule cum est recens acqui-
26
rit cecitatem oculo immo omnes pisces. Membra anhelitus
27
et pectoris.) Aliarie recens mundificat cannam pulmo〈-〉
28
nis. et clarificat vocem: et similiter salitus. Et capita pi〈-〉
29
scium salitorum exiccatorum conferunt vue apostemate et
30
gluten quidem piscium ponitur in sorbitionibus et pro〈-〉
31
hibet sputum sanguinis. Membra expulsionis.) Uenter
32
sacaidicon lenit ventrem cum difficultate sue di-
33
gestionis et caro aliarie lenit ventrem. et omnia iura
34
piscium leniunt ventrem: et capita pisciculorum sali-
35
torum reconditorum sunt medicamen bonum fixu-
36
re ani: et causigi proprie et teheul et almerenegi[*]almerenegi cf. above fol. 143v almerennigi, and Venice 1564: almerennegi. et
37
alcausigi et aliarie omnes augmentant coitum. Et
38
omnis piscis recens comestus dum est calidus au〈-〉
39
get in coitu. Uenena.) Capita sumeros salito-
40
rum adusta ponuntur super morsum canis rabiosi
41
et puncturam scorpionis et conferunt: et similiter omnes
42
pisces et iura eorum et ius omnis piscis confert in ve-
43
nenis bibitis et puncturis et piscis qui nominatur euta〈-〉
44
ras ius bibitum et vomitus post ipsum multotiens
45
prouocatus secundum continuationem confert mor〈-〉
46
sui serpentis cornuti et canis rabiosi.
47
¶ De piretro. Capitulum .DLVI.
48
PIretrum quid est. Plurimum quod de
49
hac planta administratur est radix eius.
50
Electio.) Melius est illud quod acutum
51
est mordicatiuum lingue et magnitu-
52
do eius est secundum quantitatem digiti. Natura.) Exi〈-〉
53
stimauit quidam eorum in quibus non est vsus quod
54
est frigidum subtile: sed ipsum non est nisi calidum et
55
siccum in tertio. Operationes et proprietates.) Extrahit fleg-
56
ma masticatum et virtus eius est adustiua et prouo〈-〉
57
cat sudorem cum ex eo cum oleo abstergendo inun-
58
gitur corpus. Decoratio.) Si misceatur cum oleo
1
abstergendo inungitur ex eo et prouocat sudorem.
2
Instrumenta iuncturarum.) Fricatio facta ex eo et deco-
3
ctione ipsius et oleo eius confert mollificatio-
4
ni neruorum antique et stupori eorum et prohibet
5
generationem alcuzez ab eo a quo generatur
6
alcuzez. Membra capitis.) Uehementer ape〈-〉
7
rit opilationes colatorij et constrictionem na〈-〉
8
rium et eius decoctio confert dolori dentium et
9
proprie frigido et eius acetum confirmat den〈-〉
10
tes motos si decoquatur cum aceto et teneatur in
11
ore. Febres.) Quando fricatur cum eo corpus
12
ante paroxismum rigoris cum oleo confert ri〈-〉
13
gori facto cum febre et absque febre.
14
¶ De penidijs. Capitulum .DLVII.
15
PEnidij. Natura.) Calidi sunt. et hu〈-〉
16
midi in primo et proprie albi et sunt
17
humidiores alijs. Operationes et proprietates.)
18
Sunt grossiores zuccaro. Membra
19
anhelitus et pectoris.) Sunt boni tussi. Mem-
20
bra expulsionis.) Sunt lenitui ventris.
21
¶ De pipere. Capitulum .DLVIII.
22
PIper quid est. Inquit Galienus primus cum
23
eleuatur fructus est longum piper:
24
deinde seperatur[*]seperatur corrupt for separatur in grana piperis:
25
et propter hoc est longum piper humi〈-〉
26
dius: et ideo corrodit et mordicat parum post
27
principium sui gustus. ¶ Et radix eius est si-
28
milis costo nigro sed est vehementius acris.
29
Et album est debilioris caliditatis et humidi-
30
tatis. Quidam vero dixerunt quod nigrum iam
31
exiccatum est et cecidit virtus acuitatis eius et
32
remansit in albo quod non peruenit ad vehemen〈-〉
33
tiam exiccationis. Natura.) Est calidum et sic〈-〉
34
cum tendens ad quartum. Operationes et proprietates.)
35
In ipso est attractio et resolutio et abstersio et
36
masticatur cum vua passa et eradicat flegma vi〈-〉
37
scosum. et est ex sedatiuis dolorum et calefacit ner〈-〉
38
uos et est conueniens sanis. Decoratio.) Ipsum
39
cum nitro abstergit morpheam et extenuat cum
40
nitro. Apostemata et bothor.) Ipsum cum pice resoluit
41
scrofulas. Instrumenta iuncturarum.) Calefacit neruos et la〈-〉
42
certos adeo quod in hoc aliud non est ei par. Mem〈-〉
43
bra capitis.) Cum aceto confert dentibus. Membra
44
oculi.) Confert albugini positum in alcofol et
45
abstergit. Membra anhelitus et pectoris.)
46
Quando administratur in electuarijs est con〈-〉
47
ueniens tussi et doloribus pectoris et est con-
48
ueniens cum melle positum in palato ad squi〈-〉
49
nantiam et mundificat pulmonem. Membra
50
nutrimenti.) Est digestiuum faciens appetitum et bibi〈-〉
51
tur cum folijs lauri recentibus et confert dolori
52
ventris pungitiuo et inflationi: et est cum aceto
53
bibitum et linitum bonum apostematibus splenis. et album
54
magis conueniens est stomaco et vehementius confortat
55
ipsum. Et longum piper facit cibum descendere facile.
56
Membra expulsionis.) Prouocat vrinam et eijcit
57
fetum: et post coitum corrumpit semen cum fortitudi〈-〉
58
ne: et paucum eius prouocat vrinam et multum
1
eius soluit ventrem secundum contrarium scamonee
2
et est exiccatiuum et consumit sperma. Longum
3
vero piper et album augmentum efficit in coitu
4
propter humiditatem suam superfluam. Et quando bibitur cum mel〈-〉
5
le et folijs lauri recentibus confert dolori ventris
6
pungitiuo. Febres.) Fricando fit inunctio ex
7
ipso cum vnguento et confert rigori. Uenena.)
8
Ponitur illud quod ex[*]ex corrupt for est album in tyriacis: et simi〈-〉
9
liter longum piper et confert morsui venenoso〈-〉
10
rum vermium linitum cum oleo.
11
¶ De pipere aque.[*]De pipere aque. This chapter is preceded by the chapter De pipere longo. 558 in Venice 1564, p. 362, which is omitted here. Because of this omission, from this chapter onwards, the chapter numbering agrees again in the two prints. The index fol. 163v follows the text and omits the same chapter. Capitulum .DLIX.
12
PIper aque quid est. Est herba que est
13
vt olus nascens in aqua et approxi-
14
matur ei in gusto suo sapor piperis sed
15
non est ei acuitas piperis. Operationes
16
et proprietates.) Calefacit sufficienter sed minus quam piper.
17
¶ De petroselino. Capitulum .DLX.
18
PEtroselinum. Dictum est in capitu〈-〉
19
lo de apio.
20
¶ De prassio. Capitulum .DLXI.
21
PRassium quid est. Est herba amari
22
saporis. Natura.) Inquit Oriba-
23
sius. Non sunt calefactio eius et exic〈-〉
24
catio ipsius fortes. Alij autem dixerunt
25
quod est calidum in tertio siccum in secundo. Operationes et
26
proprietates.) Est aperitiuum abstergit et liquefacit et re〈-〉
27
soluit et incidit. Membra capitis.) Eius suc-
28
cus confert dolori auris antiquo: et mundificat
29
et aperit meatus auditus et remouet antiquum
30
dolorem eius. Membra oculi.) Succus eius
31
cum melle est conueniens ad acuendum visum.
32
Membra anhelitus et pectoris.) Mundificat
33
pectus et pulmonem productione sputi. Mem〈-〉
34
bra nutrimenti.) Est aperitiuum opilationum in
35
epate. et splene et renibus. Membra expulsio〈-〉
36
nis.) Prouocat menstrua et mundificat matri〈-〉
37
cem. Uenena.) Fit ex eo emplastrum cum sale
38
ad morsum canis rabiosi.
39
¶ De peonia. Capitulum .DLXII.
40
PEonia quid est. Eius alia est mascu-
41
lus et alia est femina. Masculus qui〈-〉
42
dem est radices habet[*]est radices habet corrupt for radices habet albas grossas vt di-
43
gitus stipticum habentes gustum et femina
44
habet radicem in plurimas partes diuisam et ramos.
45
Natura.) Est calida et sicca vehementer. Ope〈-〉
46
rationes.[*]Operationes. corrupt for Operationes [redundant period] et proprietates.) In ipsa sunt exiccatio
47
et stipticitas cum resolutione et apertione et subti-
48
liatione et incisione et abstersione. et quando masticatur
49
vna hora apparet post eam in ipsa acuitas ad
50
stipticitatem declinans. Decoratio.) Abstergit
51
vestigia nigra in cute. Instrumenta iuncturarum.) Confert po〈-〉
52
dagre. Membra capitis.) Confert epilepsie
53
adeo quod etiam suspensa. et iam quidem experta est eius
54
appensio et inuenta est prohibere epilepsiam quamdiu
55
remanet: et cum eius ablatione compertum est re-
56
dire epilepsiam. ¶ Et iudeus quidem inquit. Suffu〈-〉
57
migatio facta cum semine eius confert demonia〈-〉
58
cis: et epilepticis et sanat eos: et similiter si sumatur fru〈-〉
1
ctus eius: et bibatur cum melle rosaceo confert vehemen-
2
ter. ¶ Ego autem dico quod forsitan hec est species
3
peonie romane: nam illa que ex india fertur ad
4
nos non habet magnum effecium[*]effecium corrupt for effectum in hoc capitulo.
5
Et bibuntur ex semine eius .XV. grana cum melli〈-〉
6
crato: aut vino: et conferunt incumbo[*]incumbo corrupt for incubo [cf. Venice 1564] valde. Mem-
7
bra nutrimenti.) Retinet naturam quando decoquitur cum
8
sirupis ponticis: et prohibet materias effusas ad stomacum
9
et semen eius confortat stomacum et sedat dolores eius
10
et mordicationem eius. Et confortat radix eius icte〈-〉
11
ritiam et aperit opilationem que est in epate.
12
Membra expulsionis.) Prouocat vrinam et
13
quando bibitur cum vino et prouocatiuis mouet men-
14
strua: et potus eius prouocat vrinam etiam. ¶ Et quando
15
sumuntur de semine eius .XV. grana cum mellicra〈-〉
16
to conferunt prefocationi matricis. et si bibantur .XII.
17
grana eius cum vino abscindunt fluxum sangui〈-〉
18
nis. Et quando in potu datur fetis de radice eius quan〈-〉
19
titas amigdale mundificat eas a superfluitatibus
20
partus prouocatiue educente superfluitates et con〈-〉
21
fert de radice eius quantitas auellane dolori re-
22
num et vesice. et decoctio eius cum vino strin-
23
git ventrem et prouocat.
24
¶ De pino. Capitulum .DLXIII.
25
PInus quid est. De grano autem pini
26
iam diximus in capitulo de ha. et nos
27
nolumus nisi vt loquemur de reliquis
28
partibus arboris pini. Electio.) Uir-
29
tus corticis maioris fortior est et cortex eius que
30
nominatur fusi est debilior. Operationes et proprietates.) In cor〈-〉
31
tice eius est stipticitas plurima et vermis qui est
32
in ipsa existit in virtute cantaridis. Uulnera et
33
vlcera.) Cortex eius confert vlceribus corticiali-
34
bus. Et in ipso est virtus consolidatiua. et in corti〈-〉
35
ce ipsius est de stipticitate que peruenit ad hoc vt
36
sanet abrasionem quando super eam ponitur vt emplastrum:
37
et puluerizatio corticis confert adustioni aque ca〈-〉
38
lide: et folia eius faciunt coherere vulnera pul〈-〉
39
uerizata. et cortex eius est conueniens locis percussio〈-〉
40
nis et consolidat: sed folia eius sunt conuenientiora
41
ad illud: quoniam sunt humidiora. Membra capi-
42
tis.) Gargarismus factus ex decoctione radicis
43
eius attrahit flegma plurimum. ¶ Decoctio corti-
44
cis eius cum aceto est conueniens quando colluitur ex ea
45
os ad dolorem dentium: et quando ponitur in eo acetum:
46
et ex eo fit gargarismus attrahit flegma pluri-
47
mum. Membra oculi.) Fumus eius confert ca〈-〉
48
sui palpebrarum et corrosioni anguli lachryma-
49
lis. Membra anhelitus et pectoris.) Granum
50
eius confert tussi antique. Membra nutrimen〈-〉
51
ti.) Cortices foliorum eius quando bibuntur conferunt do-
52
lori epatis. Membra expulsionis.) Granum
53
eius retinet menstrua: et fructus eius cum semi〈-〉
54
ne cucumeris in vino prouocat et confert vlceri-
55
bus et renibus et vesice et cortex eius retinet
56
ventrem etiam. Uenena.) Uermis viridis qui
57
est in pino est in natura cantaridis.
58
¶ De pupilla oculi. Capitulum .DLXIIII.
1
PUpilla oculi quid est. Est eruca aque
2
et dicitur etiam apium aque. et est boni odo-
3
ris. et ortus eius est in aquis stanti-
4
bus. Operationes et proprietates.) Est calefactiua
5
resolutiua. Membra expulsionis.) Prouo-
6
cat menstrua et vrinam et frangit lapidem in re〈-〉
7
nibus et vesica si comedat cruda aut elixata et
8
confert vlceribus intestinorum.
9
¶ De pasto columbarum et camelorum. Capitulum .DLXV.
10
PAstus columbarum et camelorum quid est.
11
Est herba habens granum sicut granum
12
myrti et est ei proximum. verumtamen est mi-
13
noris caliditatis vehementioris cinereitatis ipso
14
et similatur medulla eius in colore et gustu lenti ex-
15
corticate in qua est aliquantulum dulcedinis. Na〈-〉
16
tura.) Est calida in primo humida in secundo. Operationes
17
et proprietates.) Est subtilis et non nocet camellis qui
18
pascunt ipsam. Uenena.) Est venenum vermi〈-〉
19
bus venenosis. Decoratio.) Eius decoctio de〈-〉
20
nigrat capillos.
21
¶ De pede locuste.[*]De pede locuste. This chapter is preceded by the chapter De pastu ceruorum. 563 in Venice 1564, p. 366, which is omitted here. Due to this omission, from this chapter onwards, there is a difference of one number in the chapter numbering of the two prints. The index fol. 163v follows the text and omits the same chapter. Capitulum .DLXVI.
22
PEs locuste quid est. Currit cursu ole-
23
ris iameni. Membra anhelitus et pectoris.) Datur
24
cibus ex eo et confert extenuationi.
25
Febres.) Iuuamentum decoctionis
26
eius est sicut iuuamentum chrysolocanne et reli-
27
quorum in febribus quartana[*]febribus quartana probably corrupt for febribus quartanis [see also Venice 1564] sinocho et hemitriteo.
28
¶ De pede coruino. Capitulum .DLXVII.
29
PEs coruinus. Membra expulsionis.) Radix
30
huius herbe cum decoquitur confert
31
solutioni antique. Et dixerunt Pau〈-〉
32
lus et alij quod confert colice etiam et efficit
33
operationem hermodactilorum absque nocumento.
34
¶ De pulmone. Capitulum .DLXVIII.
35
PUlmo. Operationes et proprietates.) Eius nutri〈-〉
36
mentum est paruum declinans ad fleg〈-〉
37
maticum et in hoc est consideratio.
38
Uulnera et vlcera.) Pulmo arietis
39
sanat excoriationem calcanei ex calciamento quando
40
super ipsam ponitur calidus. Membra nutri〈-〉
41
menti.) Eius digestio est facilis. Membra ex〈-〉
42
pulsionis.) In ipso est constrictio ventris.
43
¶ De pomis. Capitulum .DLXIX.
44
POma. Electio.) Magis temperata sunt
45
alcemia[*]alcemia cf. Venice 1564: alscemia. et illa que sunt insipida sunt
46
mala et parui iuuamenti et non agunt
47
aliquid et similiter immatura. Natura.)
48
Illa que sunt contracta sunt frigidiora humidio〈-〉
49
ra propter illud quod est in eis de aqueitate: et pontica
50
et stiptica et acetosa sunt frigida grossa. et dulcia
51
sunt aquea: et sunt decliuiora ad caliditatem quam alia
52
quamuis magis dominans in eis sit frigus. et sunt di-
53
uersa: et similiter folia eorum et arbores sunt diuersa. Et
54
omnino illud quod in substantia dominatur est humiditas su〈-〉
55
perflua frigida et fortasse illa que sunt vehementis
56
dulcedinis in caliditate tamen sunt temperata aut decli〈-〉
57
nant ad eam. Operationes et proprietates.) In ipsis est prohi〈-〉
58
bitio superfluitatum et proprie in folijs eorum: et in
1
pomis quidem est inflatio et proprie in eis que non
2
sunt dulcia: et illa que sunt pontica et stiptica sunt
3
aquea terrea: et dulcia sunt aquea et insipida sunt
4
aquea valde ad partem humiditatis superflue decli〈-〉
5
uia: et propter hoc feruet eorum succus velociter et
6
mel conseruat succum eorum. ¶ Et generatur
7
quidem ex ponticis. et ex eis que sunt stiptica hu〈-〉
8
mor terreus. et acetosa et immatura generant fleg-
9
ma et putredines et febres proprietate sui humo〈-〉
10
ris et sue cruditatis. et quia recipiunt putrefactio〈-〉
11
nem. humor vero acetosorum est subtilior humo〈-〉
12
re stipticorum. et vinum quidem pomorum et reliquo〈-〉
13
rum antiquum melius est quam recens propter solutionem va〈-〉
14
porum malorum ab eo. Apostemata et bothor.) Conferunt
15
folia eorum et succus eorum inceptioni apostematum ca-
16
lidorum. Uulnera et vlcera.) Folia et cortices eorum
17
consolidant. et similiter succus eorum que sunt stiptica.
18
Instrumenta iuncturarum.) Assiduatio comestionis pomorum
19
facit euenire dolorem neruorum et proprie vernalia.
20
Membra anhelitus et pectoris.) Confortat cor proprie odorife〈-〉
21
ra de scemi et odorifera dulcia et acetosa: et si sit
22
illic angustia ex caliditate sunt magni iuuamenti
23
et eorum sauich etiam. Membra nutrimenti.) Confortat debili〈-〉
24
tatem stomaci et que stiptica sunt conferunt stomaco si est cum
25
caliditate aut humiditate: et similiter pontica et ace-
26
tosa conferunt debilitati stomaci si est in eo humor
27
grossus frigidus valde propter suam grossitudinem.
28
et assantur quidem in pasta et conferunt paucitati appe-
29
titus. et sauich pomorum confortat stomacum et prohibet
30
vomitum. Membra expulsionis.) Dulcia et acetosa quando in
31
stomaco inueniunt humorem grossum quandoque deponunt
32
ipsum in egestione et si est vacuus retinent et ea que
33
in massa assata sunt conferunt ad vermes et dissin〈-〉
34
teriam: et que ex eis sunt conuenientiora dissin-
35
terie sunt pontica et eorum sauich: nisi conuertat ipsa
36
lenitas zuccari. Febres.) Quandoque generatur ab il〈-〉
37
lis que sunt immatura febres plurime proprieta-
38
te sui humoris. Uenena.) Conferunt venenis:
39
et similiter succus et folia ipsorum.
40
¶ De papauere. Capitulum .DLXX.
41
PApauer quid est. Papaueris sunt
42
species hortulana et campestris: et similiter est
43
nigrum et species cornuti quod est marinum
44
et fructus eius est curuus: et species
45
spumosi heracliensis. Electio.) Quod melius et sa〈-〉
46
nius est. est album. et oportet quidem vt terantur capita
47
papaueris cuiusque speciei recentia: et fiant ex eis
48
trocisci et reseruentur. et administrentur. Natura.)
49
Hortulanum est frigidum et siccum in secundo et nigrum in
50
tertio et dicitur quod vsque ad quartum. Operationes et proprietates.)
51
Species papaueris sunt infrigidatiue et non est in ipso
52
glutinatio de qua sit curandum: et illud quidem quod
53
est nigrum est ingrossatiuum infrigidatiuum exiccatiuum
54
papauer marinum cornutum cuius fructus est curua〈-〉
55
tus sicut cornua tauri est abstersiuum incisiuum et est
56
vehementis abstersionis. Et flos quidem campe-
57
stris mundificat vestigia vlcerum in oculis anima-
58
lium. Apostemata et bothor.) Liniuntur species eius preter ma-
1
rinum super herisipilla. Uulnera et vlcera.) Fo-
2
lia cornuti valent ad vlcera sordida et corrodunt
3
carnem additam propter suam abstersionem: et eradicant
4
escaras: et similiter flos eius et non est conueniens vlce〈-〉
5
ribus manifestis propter superfluitatem sue abstersionis
6
et ex campestri quidem fit emplastrum cum oleo super
7
vlcera et eradicat ea. Instrumenta iuncturarum.) Linitur cum sale
8
super podagram et confert ei et quando decoquitur radix
9
papaueris campestris in aqua donec consumatur me〈-〉
10
dietas et datur in potu confert sciatice. Membra capitis.)
11
Facit somnum et proprie illud quod nigrum est: et est stu〈-〉
12
pefactiuum: et in licinio supponitur et facit dormi-
13
re: et prohibet catarrum: et cum habenti vigilias fronti
14
ex eo emplastrum superponitur iuuatur valde. et similiter quando em〈-〉
15
brocatur decoctio eius: et cum ex spumoso fit vo〈-〉
16
mitus bibito secundum quantitatem exhute[*]exhute cf. below and Venice 1564: exuthe in mellicra〈-〉
17
to iuuantur ipso epileptici. ¶ Et oleum eius cum
18
oleo rosaceo est conueniens soda quando ex eo inungitur
19
caput. cum tamen ab eo abstinere quantum plus possibile
20
est sit melius. et quandoque distillatur eius decoctio in
21
aurem fortis doloris et sedat dolorem eius. Membra
22
oculi.) Administratur illud quod frigidum est in dolo-
23
ribus oculi vehementibus apud necessitatem: sed
24
in ipso est cautela obseruanda: sicut diximus in
25
opio. Membra anhelitus et pectoris.) Confert tussi calide et
26
fluxibus ad pectus et ad sputum sanguinis. Et
27
sumitur ex eo loch conferens tussi calide valde: et pro〈-〉
28
prie quando miscetur cum acatia et succo barbe hirci-
29
ne. ¶ Filius vero mesaugue inquit. Semen ni〈-〉
30
gri mundificat pectus corticis autem manifestior
31
dispositionum est quod adiuuat ad spuendum et in toto semine
32
est mundificatio. Membra nutrimenti.) Confert humidita〈-〉
33
tibus stomaci: et quando radix eius quod marinum est scilicet cor-
34
nutum decoquitur in aqua donec medietur aqua
35
confert egritudinibus epatis: et illi in cuius ven〈-〉
36
tre est humor grossus: et semen spumosi facit vo〈-〉
37
mere. et dicitur simile etiam huic in campestri. Membra expulsionis.)
38
Album et nigrum quando teruntur multum et dantur in po-
39
tu cum vino nigro et pontico sedant fluxum ven〈-〉
40
tris antiquum: et natura quidem eius non est vacua a vir-
41
tute solutiua et cum hoc resolutiua resoluitur etiam
42
aqua et ex decoctione eius vehementi quando fit cly-
43
stere confert dissinterie: et quando bibitur semen
44
eius cum sirupo cartami[*]cartami cf. Venice 1564: carati with the variant mellicrati lenit ventrem: et quan-
45
do in potu datur de spumoso quantitas exuthe
46
vnius in mellicrato facit vomere. et soluit se-
47
men spumosi flegma et humorem crudum. et
48
similiter semen speciei egyptij datur ad biben-
49
dum in nati. et semen eius quod domesticum
50
est cum melle augmentat sperma.
51
¶ De persicis. Capitulum .DLXXI.
52
PErsica. Natura.) Sunt frigida in fine
53
secundi humida in primo infra tamen finem
54
eius. Operationes et proprietates.) Que sunt humi-
55
da velocis sunt putrefactionis leniti〈-〉
56
ua et in ipsis est stipticitas aliquantula: sed eis
57
stipticiora sunt ea que sunt incisa exiccata et in
58
ipsis est prohibitio cursus et immatura sunt stipti〈-〉
1
ca etiam. Decoratio.) Abscindunt folia eius quando ex
2
eis fit linimentum odorem psilotri. Membra capitis.)
3
Distillatur succus foliorum eius in aurem et in〈-〉
4
terficit vermes et confert oleum eorum emigra〈-〉
5
nee et doloribus auris calidis et frigidis. Mem〈-〉
6
bra nutrimenti.) Matura sunt bona stomaco
7
et in eis est virtus faciendi appetitum cibi: et oportet
8
quidem vt non comedantur post alium cibum quoniam
9
corrumpuntur post eum et corrumpunt ipsum sed pre〈-〉
10
cedant ante cibum et que sicca sunt: sunt tarde
11
digestionis et non sunt boni nutrimenti: quamuis
12
sunt plurimi nutrimenti. Membra expulsionis.) Fit ex
13
eis et folijs ipsorum emplastrum sumini et interficit
14
vermes ventris. et similiter si bibatur succus eo〈-〉
15
rum et que sunt eorum superiora et foliorum
16
ipsorum: et illa que matura sunt leniunt ven-
17
trem et immatura stringunt. et dixerunt quidam
18
quod ipsa addunt in coitu et videtur quod illud fit in
19
corporibus siccis et calidis.
20
¶ De pane. Capitulum .DLXXII.
21
PAnis quid est. Oportet vt sit panis mun-
22
dus salitus massam habens confectam fer〈-〉
23
mentatus coctus bene in tanor vlti-
24
me vna nocte permanens. Et non co-
25
medatur calidus sicut est. Panis enim calidus non
26
est apud naturam receptibile: et acceptio eius
27
qui est de furno et reliquorum sibi similium est
28
mala: et panis de simula est melior eo qui est de
29
farina: et quanto plus fuerit mundior oportet vt
30
fermentetur et dimittatur donec consequatur plu〈-〉
31
rimum. ¶ Et conficiatur massa ipsius pluri-
32
mum. et panis quidem furni non est sicut panis
33
altanor si suscipiet decoctionem ab vtroque late〈-〉
34
re. Et panis de patella est crudus interius: et ablu〈-〉
35
tus quidem est infrigidatiuus et est pauci nutri〈-〉
36
menti et natat in stomaco: et est conueniens ca-
37
lefactis et non generat opilationes et non cale-
38
facit. ¶ Modus vero ablutionis eius est vt su〈-〉
39
matur medulla panis qui iacuit vna nocte et in〈-〉
40
fundatur in aqua calida: deinde effundatur ab
41
eo aqua que super ipsum natat et renouetur su〈-〉
42
per ipsum aqua donec ab eo remoueatur vir-
43
tus fermenti: et reliquorum et consequatur finem
44
sue inflationis. Electio.) Panis de simula nu〈-〉
45
tribilior est quam alius et eius nutrimentum est me-
46
lius: sed est tardioris penetrationis et aldarmach
47
sequitur ipsum in pluribus dispositionibus.
48
¶ Opirus vero qui est plurimi furfuris velo〈-〉
49
cis est penetrationis: sed est minoris nutrimen〈-〉
50
ti et deterioris. Et ille qui non decoquitur bene
51
est plurimi nutrimenti: et similiter parum ha-
52
bens fermenti sed eius nutrimentum opilat nisi
53
illos qui sunt plurimi exercitij: et panis de pa-
54
tella est huius generis. eius namque pars inte-
55
rior raro decoquitur bene. Et panis quidem
56
ablutus parui est nutrimenti elongatus a simi〈-〉
57
lagineo leuis digestionis et ponderis. et panis
58
frumenti raro in iudicio existit opiri. et panis
1
alcataif generat humorem grossum et alfatit
2
est inflatiuus tarde digestionis et qui melior
3
de eo est: est ille qui est mixtus cum oleo amig〈-〉
4
dalino. et oportet quidem vt eius exiccatio sit
5
in vmbra. et panis factus cum lacte plurimi est nu〈-〉
6
trimenti et tarde descensionis et est opilatiuus. et
7
emplastrum quidem factum ex pane calidius est em-
8
plastro facto ex frumento. Decoratio.) Panis qui
9
est de frumento nouo impinguat velociter. Apo-
10
stemata et bothor.) Panis de frumento cum
11
mellicrato et succis conuenientibus bonus est apo〈-〉
12
stematibus calidis. lenit enim ea et infrigidat. Uul-
13
nera et vlcera.) Quando panis decoquitur cum aqua et fa〈-〉
14
le et infunditur ex eo impetigo confert. Membra
15
nutrimenti.) Panis calidus facit sitim sua caliditate et
16
natat propter suam humiditatem vaporosam et satiat
17
velociter propter illud et calidus quidem est velocis
18
digestionis et tarde descensionis. Membra expulsionis.) Pa〈-〉
19
nis opirus est lenitiuus nature et aldarmach strin-
20
git et fermentatus lenit et azymus stringit ventrem
21
et ille qui est in patella coctus est ex eis que strin-
22
gunt. et panis antiquus siccus stringit si non ad〈-〉
23
miscetur ei aliud: et panis alcataif ventrem strin〈-〉
24
git: et plusquam ille qui est de simula.
25
¶ Capitulum de littera .Q.
26
¶ De quinquefolio. Capitulum .DLXXIII.
27
QUuinque[*]QUuinque corrupt for QUinque folia quid est. Est pentaphi-
28
lon et iam dictum est de ipso.
29
¶ Capitulum de littera .R.
30
¶ De rizo. Capitulum .DLXXIIII.
31
RIzon quid est. Natura.) Est calidum
32
et siccum et siccitas ipsius est manifesti-
33
or caliditate sua. verumtamen quidam di-
34
cunt quod est calidius frumento. Operationes et proprietates.)
35
Nutrimentum prebet multum ad quandam siccita-
36
tem declinans. et cum decoquitur cum lacte et oleo
37
amigdalino maius dat nutrimentum: et melius:
38
et remouetur ab eo exiccatio et constrictio quam
39
facit: et proprie cum infunditur nocte vna in
40
aqua furfuris. et ipsum est ex eis que tarde infri〈-〉
41
gidantur et in ipso est constrictio. Membra expulsionis.)
42
Decoctum cum aqua stringit vsque ad terminum et
43
decoctum cum aqua in spermate efficit augmen-
44
tum: et neque stringit nisi preparetur frixione in
45
cortice suo et studeatur in destruendo aquosita〈-〉
46
tem eius et proprie eius quod infusum est in aqua fur〈-〉
47
furis propter quam destruitur eius siccitas.
48
¶ De rosis. Capitulum .DLXXV.
49
ROsa quid est. Est virtutis composite
50
ex substantia aquea et terrea. et in ipsa sunt
51
acuitas et stipticitas et amaritudo cum
52
stipticicate[*]stipticicate corrupt for stipticitate et pauca dulcedine: et in aqueitate pa〈-〉
53
rum caliditatis causa rei propter quam est dulcis et
54
amara et in ipsa est subtilitas faciens ipsius sti-
55
pticitatem penetrare quare accidere facit corizam. et
56
virtus quidem amara in ipsa remanet dum est recens:
57
cum autem siccatur minoratur eius amaritudo. et pro〈-〉
58
pter hoc que recens est soluit cum pondus .ʒ.X. ex
1
ea in potu sumitur. illa vero que nominatur rosa fe〈-〉
2
tida est calida et est radix eius sicut piretrum adu〈-〉
3
stiua. Natura.) Dixit Galienus quod rosa non est vehe-
4
mentis frigiditatis comparatione sui facta ad nos.
5
et dixit oportet vt sit frigida in primo. Ego autem dico
6
quo eius siccitas est in principio secundi precipue in
7
desiccata. Operationes et proprietates.) Eius exiccatio est
8
fortior sua stipticitate: quoniam eius amaritudo est
9
fortior stipticitate sui saporis: et est aperitiua val〈-〉
10
de et sedat motum colere et est semen eius fortius
11
stipticum quod est in ipsa: et similiter pili qui sunt in me-
12
dio eius et in toto ipsius est confortatio membro-
13
rum interiorum: et eius stipticitas non pertransit cum
14
resolutione. et sicca quidem est magis stiptica et
15
frigidior: et iam dicitur quod in ea est virtus extra〈-〉
16
hens furculos et spinas et reliqua carni infixa. et
17
eius succus bonus est exungulate scilicet albi abscissi
18
vnguibus exiccatur in vmbra. Decoratio.) Re-
19
ctificat fetorem sudoris quando in balneo admi〈-〉
20
nistratur. Ex ea quoque fiunt ablutiones secundum hunc
21
modum. ¶ Sumi[*]Sumi corrupt for Sumitur [cf. Venice 1564] rosa cui ros non aduenit et
22
dimittitur donec extenuetur: deinde sumuntur ex
23
ea .XL. aurei et exspica[*]exspica corrupt for ex spica boni odoris .L. aurei et ex myr〈-〉
24
rha .VI. aurei et fiunt inde trocisci parui. quando〈-〉
25
que vero addunt in eis costi et lilij. amborum ana
26
.ʒ.II. et quandoque ponunt eos mulieres in mani〈-〉
27
ki et abluunt malum odorem sudoris. Apostemata
28
et bothor.) Dixerunt quidam quod ipsa abscindit
29
verrucas omnes: quando administratur trita: et quando ro-
30
sa coquitur et teritur et non exprimitur et fit ex ea
31
emplastrum apostematibus calidis soluit ea. et similiter confert heri〈-〉
32
sipille. Uulnera et vlcera.) Confert vlceribus preci〈-〉
33
pue abrasionibus in coxis et in ancha et generat car〈-〉
34
nem in profundis. et dixerunt quidam quod ipsa ex-
35
trahit ea que infixa sunt in carne et spinas trita.
36
Membra capitis.) Sedat soda quod ex ea hu〈-〉
37
midum est: et decoctio aque eius et oleum eius fa〈-〉
38
ciunt sternutationem cum odoratur. et dixerunt quidam
39
sternutatio ex ipsa fit propterea: quia retinet vapo〈-〉
40
rem: et fortasse illud etiam est propter virtutem suam
41
abstersiuam. et per prohibitionem in cerebris habentibus
42
subtiles superfluitates. ¶ Et ipsamet facit sternu〈-〉
43
tare illum cuius cerebrum est calidum et eius se〈-〉
44
men stringit gingiuas et similiter succus eius cum de-
45
cocto: et confert etiam dolori aurium. Membra oculi.)
46
Sedat dolorem in oculo ex caliditate: et similiter
47
decoctio: et sicca est conueniens grossitiei palpebra〈-〉
48
rum cum ex ea fit alcofol. et similiter eius oleum et suc-
49
cus ipsius: et ipsa quidem non confert obthalmie: nisi
50
cum ex ea abscinduntur additamenta ipsius alba.
51
Membra anhelitus et pectoris.) Cum aqua rosacea bibitur confert sinco〈-〉
52
pi. et eius succus: sed eius virgulta sunt bona spu-
53
to sanguinis: et similiter capita ipsius. Membra nutrimenti.) Aqua
54
rosacea est bona capiti et stomaco: et confortat que ex ea nu〈-〉
55
trita est cum melle: stomacum et est geleniabin et iuuat
56
ad digerendum: et rosa quidem et eius succus conferunt hu〈-〉
57
morositati stomaci. Oleum vero rosaceum extinguit inflamma-
58
tionem stomaci. Et similiter epithima factum stomaco ex rosa ipsa
1
et eius syrupus confert ei qui in stomaco mollificationem
2
habet. Membra expulsionis.) Sedat dolorem ani linita super
3
eum cum penna et dolorem matricis ex caliditate: et similiter
4
decoctio que fit ex sicca: et confert doloribus recti
5
intestini. et fit clystere ex decoctione eius vlceri-
6
bus intestinorum: et similiter syrupus eius bibitur ad
7
illud. ¶ Dormire veo super locum ex ea stratum
8
abscindit desiderium. et si recens est fortasse sol-
9
uit si sumatur pondus .X.ʒ. ex ea decies. Sicca
10
vero non soluit. et oleum rosaceum soluit ventrem.
11
¶ De renibus. Capitulum .DLXXVI.
12
REnes quid sunt. Noti sunt. laudabi-
13
liores ex eis sunt renes hedi lacten-
14
tis. Natura.) Sunt equales ad siccitatem de〈-〉
15
clinantem. Operationes et proprietates.) Parui sunt
16
nutrimenti et humor eorum est malus et laudabilio〈-〉
17
res eorum sunt renes hedi. Membra nutrimenti.) Sunt
18
difficilis digestionis et horridi saporis.
19
¶ De rob. Capitulum .DLXXVII.
20
ROb. Membra anhelitus et pectoris.) Iuuat
21
ad spuendum et ponitur in syrupo de
22
papauere noto. Membra expulsionis.)
23
Confert dolori renum et vesice.
24
¶ De rutha. Capitulum .DLXXVIII.
25
RUtha quid est. Siluestris vehementio〈-〉
26
ris est nigredinis quam armel. Electio.)
27
Conuenientior rutha est domestica que
28
nascitur apud arborem fici. Natura.)
29
Humida calida est et sicca in secundo. Et sicca est
30
calida et sicca in tertio. sicca vero siluestris est ca-
31
lida et sicca in quarto. Operationes et proprietates.) Est incisiua
32
et resolutiua carminatiua valde mundificatiua
33
venarum vlceratiua stiptica. Decoratio.) Cum nitro
34
ponitur super morpheam albam et super verrucas et
35
morum. et remouet odorem alleorum et ceparum: et confert
36
alopitie. Apostemata et bothor.) Siluestris quando teritur et fit
37
ex ea emplastrum membro super quod est apostema calidum
38
confert. et quando ponitur super scrofulas gutturis
39
et aselle resoluit eas: et gumma eius est fortior in
40
omnibus illis. Uulnera et vlcera.) Ponitur cum bu-
41
tyro et melle super impetiginem et cum aceto et ceru-
42
sa super formicam: et herisipillam sanat antiquam.
43
Instrumenta iuncturarum.) Confert paralysi et sciatice et dolo〈-〉
44
ribus iuncturarum bibita et more emplastri super-
45
posita cum melle. Membra capitis.) Aufert odorem al-
46
leorum et ceparum: et fit ex ea emplastrum cum sauich ad
47
sodam antiquam. et quandoque fit ex ea emplastrum cum ace-
48
to in naso ad fluxum sanguinis narium et retinet
49
ipsum. et succus eius calefactus in cortice granati
50
distillatur in aurem: et mundificat eam: et sedat dolo〈-〉
51
rem et tinnitum et sonitum et interficit vermes et li〈-〉
52
niuntur cum ea vlcera capitis. Membra oculi.) Ipsa
53
acuit visum et proprie: succus eius cum succo feni-
54
culi et melle collyrio facto ex ea aut comesta. et
55
quandoque fit ex ea emplastrum super pulsationem oculi.
56
Membra anhelitus et pectoris.) Decoctio eius que hu〈-〉
57
mida est cum aneto sicco confert dolori pectoris
58
et difficultati anhelitus secundum testimonium ruffi.
1
Mebra nutrimenti.) Fit ex ea emplastrum cum
2
ficubus ad hydropisim hyposarcham: et datur in
3
potu vinum in quo decoquitur rutha etiam: quando
4
de semine eius bibitur ab vna .ʒ. vsque ad .ʒ.II. ad
5
singultum flegmaticum sedat ipsum. et ipsa quidem
6
digerit et facit appetitum cibi et confortat stoma〈-〉
7
cum et splenem. Membra expulsionis.) Exiccat
8
sperma et abscindit ipsum et deijcit desiderium
9
coitus: et concubitus: et vtraque species eius strin〈-〉
10
git et sedat dolorem pungitiuum: et fit ex ea clyste〈-〉
11
re cum oleo ad dolores colice et ponitur cum mel〈-〉
12
le super vlcera ani et bibitur cum oleo et bibitur pro〈-〉
13
pter vermes: et ambe species expellunt superflui〈-〉
14
tates corporis cum prouocatione. et similiter reti〈-〉
15
net egestionem. et fit ex ea emplastrum cum fo-
16
lijs lauri super testiculos ad apostema ipsorum.
17
Febres.) Et similiter confert rigori comestio ipsius
18
et inunctio ex oleo eius. Uenena.) Resistit ve-
19
nenis et bibat qui sibi timet ne in potu sumat ve〈-〉
20
nenum et pungi a venenosis de semine eius pon〈-〉
21
dus .ʒ.I. cum folijs suis cum vino et proprie si bi-
22
bitur cum nuce et bolo omnibus contritis et comestis:
23
et plurimum ipsius sumere de siluestri est perniciosum.
24
¶ De rubo. Capitulum .DLXXIX.
25
RUbus quid est. Dixerunt quidam quod est
26
alhausegi et est quedam species eius que
27
nominatur rubus canis et habet fructum qui
28
est sicut oliua habentem interius lanam.
29
Electio.) Melior est succus eius coagulatus cum
30
exiccatione in sole forti. Natura.) Est frigidus
31
et siccus in fructu eius maturo est caliditas quedam.
32
Operationes et proprietates.) Est stipticus desiccatiuus cum
33
omnibus partibus suis et folia eius sunt minora in
34
hoc propter suam aqueitatem. Decoratio.) Deco〈-〉
35
ctio stipitum et foliorum eius tingit.[*]tingit. corrupt for tingit [redundant period] capillos. Apostema-
36
ta et bothor.) Prohibet ex folijs eius emplastrum
37
ambulationem fraudulentis et formice: et est bo-
38
num super herisipillam etiam et eius humor est gros〈-〉
39
sus. Illud enim quod de eo exiccatum est stringit
40
manifeste et similiter flos eius. et in radice quidem
41
rubi est subtilitas cum stipticitate. et propter hoc fran〈-〉
42
git lapidem. Uulnera et vlcera.) Confert vlceribus
43
que sunt super caput et consolidat vulnera. Membra
44
capitis.) Quando masticantur folia eius stringunt gingiuam et
45
sanant alcola: et similiter fructus eius maturus et suc-
46
cus fructus eius: et foliorum ipsius sanat dolores
47
gingiue: et succus foliorum eius sanat os calidum et
48
folia eius sanant vlcera capitis et multitudo fru〈-〉
49
ctus alhausegi facit soda. Membra oculi.) Con〈-〉
50
fert exiture oculi. Membra anhelitus et pectoris.) Conferunt
51
partes eius sputo sanguinis. Membra nutrimenti.)
52
Ex folijs eius fit emplastrum stomaco debili recipien〈-〉
53
ti materias et confortat eum. Membra expulsionis.) Strin〈-〉
54
git ventrem: et rubus quidem canis cum accipitur a
55
fructu eius lana que est in eo et decoquitur strin-
56
git eius decoctio ventrem et abscindit cursum hu〈-〉
57
miditatis antique ex matrice: et confert emorroydi-
58
bus natis in ano ex quibus currit sanguis facto
1
ex eo emplastro. et ipse et flos eius conferunt
2
vlceribus intestinorum et solutioni: et frangunt
3
lapidem subtilem in eis. Uenena.) Est conue-
4
niens morsui animalis quod nominatur kerites.
5
¶ De rubea tinctorum. Capitulum .DLXXX.
6
RUbea tinctorum quid est. Est pontici
7
saporis. Operationes et proprietates.)
8
Abstergit cum equalitate et ponitur
9
super impetiginem cum acteo[*]acteo corrupt for aceto et sa-
10
nat eam. et linitur etiam cum aceto super morpheam
11
albam et sanat eam: et mundificat cutem ab omni
12
vestigio. Instrumenta iuncturarum.) Datur in
13
potu cum mellicrato et confert sciatice et paralysi
14
que est cum nocumento in vtrisque lateribus et
15
in sensu: et datur in potu de ea .ʒ.I. cum duabus
16
.ʒ. rauedsceni ad percussionem et casum cum vase
17
vno terreo de vino passularum. Membra nutrimenti.)
18
Datur in potu fructus eius cum oxymelle ad
19
apostemata splenis et mundificat epar et sple-
20
nem et aperit opilationes eorum: et est ei pro-
21
prietas in hoc. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
22
uocat vrinam adeo vehementer quod quandoque facit min〈-〉
23
gere sanguinem: et oportet vt qui eam bibit quaque
24
die balneetur. et quando supponitur prouocat
25
menstrua et extrahit fetum. .) Stipi-
26
tes eius cum folijs suis conferunt morsui ve-
27
nenosorum vermium.
28
¶ De raffano. Capitulum .DLXXXI.
29
RAffanus quid est. Fortius quod est in
30
ipso est semen ipsius. deinde cortex
31
eius: postea folia ipsius: deinde ca-
32
ro eius: et oleum quidem eius existit in
33
virtute olei de kerua: nisi quia est vehementioris
34
caliditatis ipso et siluestre in omnibus narrationi〈-〉
35
bus communicat ei: sed est fortius eo. Electio.) Fortius
36
quod est in ipso est semen eius. et ille qui est ma〈-〉
37
gis temperatus est ille qui est elixatus. Natura.)
38
Lignum est calidum in primo et humidum: et
39
semen eius est calidum in tertio. Operationes
40
et proprietates.) Generat ventositates: sed semen
41
eius ipsas resoluit et in ipso est subtiliatio for-
42
tis: et proprie in semine eius: et qui est siluestris est
43
inflatiuus. et ille qui est elixatus est nutribilior
44
propter separationem illius ab eo quod est medi〈-〉
45
cinale: et nutrimentum quidem eius est flegma〈-〉
46
ticum et paucum cum hoc. Et in ipso est substan〈-〉
47
tia que velox est ad putrefiendum: et illud propter
48
illud quod in ipso est de nocumentis: folia autem
49
vernalia quando elixantur et comeduntur cum
50
oleo et almuri nutriunt plus quam radix. Decoratio.)
51
Si miscetur cum oleo farina lolij facit nasci pi〈-〉
52
los in alopitia. Et quando fit ex eo emplastrum
53
cum melle eradicat vestigia accidentia sub oculo
54
que sunt cum occultatione et confert semen eius
55
lentiginibus factis in membris et reliquis colori-
56
bus extraneis et vestigijs et percussionibus et pan-
57
no: et ipsum cum condisi linitum remouet morpheam
58
nigram proprie in balneo. Et ipse multiplicat pe〈-〉
1
diculos in corporibus. Apostemata et bothor.) Cum
2
farina lolij adhibitus bothor lenibus abstergit
3
eas. Uulnera et vlcera.) Quando ex eo fit empla-
4
strum cum melle eradicat vlcera fraudulenta
5
et vlcera lenia: et semen eius cum aceto eradicat
6
vlcus cancrenarum integre similiter operatur super
7
impetiginem. Instrumenta iuncturarum.) Semen
8
eius expellit pulsationem que est in iuncturis et est
9
bonum dolori iuncturarum valde. Membra.[*]Membra. corrupt for Membra [redundant period] capitis.)
10
Nocet capiti et dentibus et palato et succus eius
11
et oleum ipsius conferunt ventositatibus in aure val〈-〉
12
de. Membra oculi.) Nociuus est oculo. verumtamen
13
abstergit ipsum quando in eo distillatur aqua eius
14
et delet vestigia que sunt in oculo sub lachryma-
15
li. Inquit filius mesaugue: folia eius acuunt vi〈-〉
16
sum. Membra anhelitus et pectoris.) Qui est elixatus
17
est conueniens tussi antique vetuste in chimo gros〈-〉
18
so generato in pectore et ipse confert prefoca-
19
tioni accidenti ex fungis mortiferis: et si deco〈-〉
20
quatur cum oxymelle: deinde fiat ex eo garga〈-〉
21
rismus confert prefocationi accidenti ex fungis
22
mortiferis. Et in ipso cum hoc est nocumentum
23
gutturis et est addens in lacte. Membra nutrimen〈-〉
24
ti.) Est malus stomaco faciens eructuare. Et post ci-
25
bum lenit ventrem et facit cibum penetrare: et
26
ante cibum facit natare cibum et non quiescit. et
27
propter hoc facilem efficit vomitum: et proprie
28
cortex eius cum oxymelle: et est conueniens late〈-〉
29
ri et spleni superpositus vt emplastrum: et semen
30
eius cum aceto facit nauseam valde et resoluit
31
apostema splenis. ¶ Filius vero mesaugue di-
32
xit. Si comedatur post cibum digerit et pro-
33
prie folia eius. et aqua foliorum eius aperit opila〈-〉
34
tiones epatis: et remouet icteritiam. Et dixe-
35
runt quidam: folia eius digerunt et corpus facit
36
eius nauseam et semen ipsius resoluit inflatio-
37
nem in ventre: et facit facilem egressionem cibi et
38
facit appetitum et aufert dolorem epatis et aqua
39
eius est bona hydropisi. Uenena.) Confert mor〈-〉
40
sui vipere et cum vino morsui cornute etiam.
41
Et semen eius confert venenis et vermibus ve〈-〉
42
nenosis. Et si ponatur frustum eius super scor〈-〉
43
pionem moritur: et aqua eius experta est.[*]est. corrupt for est [redundant period] in hoc
44
et est fortior. Et si momorderit aliquem scorpio
45
qui raffanum comedit non nocebit ei.
46
¶ De rehan. Capitulum .DLXXXII.
47
REhan. Membra expulsionis.) Con-
48
fert emorroydibus.
49
¶ De rehan salamoniaca. Capitulum .DLXXXIII.[*]Due to an erroneous numbering in Venice 1564 (where no. 583 occurs twice, see p. 368), from this chapter onwards the chapter numbering agrees again in the two prints
50
REhan salamonica quid est. Inueni-
51
tur in montibus spaham et est similis
52
aneto humido. Et dicitur quod folia eius
53
sunt sicut malua et poma eius sunt par〈-〉
54
ua et inuoluitur super arborem sicut volubilis. et videtur
55
quod sit in ipso diuersitas: et videtur quod sermo secundus sit in〈-〉
56
nuens ad hoc quod ipsa est planta que nominatur ha-
57
sarum.[*]hasarum cf. Venice 1564: hasaserum Uulgus enim existimat quod est rehan[*]rehan cf. Venice 1564: reham salamo〈-〉
58
niaca[*]salamoniaca cf. Venice 1564: salamonica. Operationes et proprietates.) Est subtilis exiccatiua
1
resolutiua. Apostemata et bothor.) Confert posita cum ace-
2
to super herisipillam et linitur super apostemata flegma-
3
tica. Uulnera et vlcera.) Linitur cum aceto super vlce-
4
ra ambulatiua. Instrumenta iuncturarum.) Linitur super poda〈-〉
5
gram et confert ei et est eius proprietas. Membra capitis.) Confert
6
torture. Membra expulsionis.) Supponitur cum oleo
7
rosaceo ad dolorem matricis. Uenena.) Linitur
8
super mordicationem scorpionis.
9
¶ De roba. Capitulum .DLXXXIIII.
10
ROba quid est. Est auellana indica et
11
est fructus magnus in magnitudine
12
auellane similis papaueri et separatur a
13
grano sicut neregil. Natura.) Est calida et
14
sicca. Apostemata et bothor.) Est epithima super scrofulas
15
cum aceto conueniens. Uulnera et vlcera.) Confert sca-
16
biei et pruritui. Instrumenta iuncturarum.) Disrumpit ven-
17
tositates impedientes in dorso. Membra capitis.) Fit
18
ex ea caputpurgium ad torturam et plurimum confert
19
ei. similiter confert emigranee et soda. Et est caput-
20
purgium conferens epilepsie et scotomie et manie et
21
melancolice. Et iam quidem expertum est caputpurgium
22
eius in tortura tribus diebus et fecit currere hu-
23
miditatem ex naribus et fecit fluere flegma plu〈-〉
24
rimum et remouit egritudinem in tribus diebus.
25
Et oportet vt patiens torturam moretur in do-
26
mo tenebrosa: et confert ventositatibus crudis.
27
Membra oculi.) Confert aque in alcofol facto ex ea
28
et proprie succus minoris eius et ventositati alse-
29
bel[*]alsebel cf. Venice 1564: asebel et panno et caputpurgio facto ex ea cum aqua
30
amaraci: et fit ex ea alcofol cum antimonio tor〈-〉
31
tos habentibus oculos. Membra anhelitus et pectoris.) Datur in
32
potu de radice eius pondus .ʒ.II. cum vino: ad pleu-
33
resim frigidam et asma et tussim antiquam et sputum
34
sanguinis ex pectore propter illud quod in ipsa est
35
de stipticitate. Membra expulsionis.) Confert colerice
36
passioni: et datur de eo in potu pondus .ʒ.II. ad anum et
37
dolorem matricis. et pessarium suppositum de eo quod
38
ex ipsa fricatione dissolutum est prouocat menstrua
39
et extrahit fetum. et similiter succus eius et solutione
40
educit coleram nigram et flegma et aquositatem etiam
41
et coleram ex corpore toto absque difficultate: ita quod
42
sanat albaras et remouet eam et icteritiam et pannum
43
et similia: et resoluit colicam: et eius potio.[*]potio. corrupt for potio [redundant period] est trium
44
kermet: et kermet est sex kerates. et bibitur cum
45
vino dulci aut oxymelle: et datur cum petroseli〈-〉
46
no et dauco: et scamonea mouet eius solutionem
47
quando ipsa admiscetur et confortat ipsam et quantitas
48
eius est cum vnoquoque aureo ipsius ponantur tres
49
anulusat de scamonea: et quandoque assumitur de ea
50
pondus .ʒ.II. et teritur et ponitur cum vino dulci. aut in
51
oxymelle et dimittitur aliquanto spacio. deinde co〈-〉
52
quitur vinum illud cum lentibus: aut ordeo cum car〈-〉
53
ne galline. et datur ad sorbendum ius eius et miscetur
54
ei de scamonea. Febres.) Confert febribus quarta〈-〉
55
nis. Uenena.) Est tyriaca morsui scorpionis et
56
rutele. et quidam student ad hoc vt sumant de
57
cortice eius superiore sicut lens et proijciant in
58
fissuram puncture.
1
¶ De reubarbaro. Capitulum .DLXXXV.
2
REubarbarum. Electio.) Quandoque
3
adulteratur hoc modo. decoquitur et
4
assumitur eius aquositas et desiccatur
5
succus eius?[*]eius? corrupt for eius. deinde exiccatur substan〈-〉
6
tia eius post illud et venditur sicut est. verum ipsum
7
est tunc spissius et vehementius stipticum et pu-
8
rum est vehementius rarum et minus stipticum et
9
est crocee tincture. Operationes et proprietates.) Sub〈-〉
10
stantia arboris eius est commixta ex aqueitate: et
11
aereitate et in ipso est terreitas amara propter actio〈-〉
12
nem igneitatis in ipsum: et similiter eius mollities et sti-
13
pticitas sunt ex terreitate eius: et sequitur ipsum in
14
stipticitate eius terreitas: immo est iuuamentum in
15
ea. et completur eius operatio cum qualitate sue terreita-
16
tis: et quod de ipso purum est. est minus stipticum.
17
Decoratio.) Confert panno et vestigijs remanenti-
18
bus super cutes quando linitur cum aceto: et fit euacuatio
19
cum eo. Apostemata et bothor.) Fit ex eo emplastrum
20
cum quibusdam humiditatibus ad apostemata cali〈-〉
21
da. Uulnera et vlcera.) Confert impetigini epi〈-〉
22
thimatum cum aceto. Instrumenta iuncturarum.) Confert
23
valde casui et percussioni. Et inquit alcanzi po-
24
tio eius sit .ʒ.II. in vino permixto et contusioni-
25
bus quando datur in potu cum vino odorifero: et si〈-〉
26
militer quando inungitur ex oleo eius ad contusio〈-〉
27
nem lacertorum et dolorem eorum et extensione
28
et confert rupture. Membra anhelitus et pectoris.) Confert asma〈-〉
29
ti et sputo sanguinis. Membra nutrimenti.) Est conferens epa〈-〉
30
ti et stomaco et debilitati amborum et doloribus eorum
31
et doloribus intrinsecis et singultui et rupture
32
et extenuat splenem. .) Confert ade-
33
reb et dolori pungitiuo ventris et dissinterie et do〈-〉
34
lori renum et vesice et doloribus matricis et flu〈-〉
35
xui sanguinis. Febres.) Confert febribus anti-
36
quis et habentibus periodos. Uenena.) Confert
37
morsui vermium venenosorum et serpentis. et quan-
38
titas potus eius est sicut quantitas potus agarici.
39
¶ De rameh. Capitulum .DLXXXVI.
40
RAmeh. Natura.) Est frigida et sicca.
41
Operationes et proprietates.) Est stiptica exicca〈-〉
42
tiua subtiliatiua constrictiua prohibet
43
fusiones materierum et sedat caliditatem
44
Membra nutrimenti.) Confortat stomacum quan-
45
do in potu datur cum aqua myrti. Membra
46
expulsionis.) Constringit ventrem.
47
¶ De ratinigi. Capitulum .DLXXXVII.
48
RAtinigi quid est. nominatur colofonia et est
49
gumma pini et nominatur arbor eius in sce〈-〉
50
mi alherem[*]alherem(?) cf. Venice 1564: alherez, cf. above fol. 105v arbor alheret et romane cypressus. .) Est calida ad terti〈-〉
51
um est sicca in primo. Operationes et proprietates.)
52
Generat carnem corporum tenerorum: sed mouet
53
dolores in corporibus teneris: et quandoque sanat ea
54
vlcera cum balaustijs et venis et similibus.
55
¶ De ribea[*]ribea corrupt for ribes [cf. below and index fol. 163v, as well as Venice 1564]. Capitulum .DLXXXVIII.
56
RIbes quid est. Inest ei virtus acetosita〈-〉
57
tis citri et acreste. Natura.) Est frigida et sic-
58
ca in tertio. Operationes et proprietates.) Est extincti-
1
ua et abscindit sanguinem. sedatiua caliditatis et
2
confert apostematibus pestilentie que subito interfi-
3
ciunt. Membra oculi.) Acuit visum quando fit alcofol ex
4
succo eius. Membra expulsionis.) Confert solutioni coleri〈-〉
5
ce. Apostemata et bothor.) Confert variolis et mor〈-〉
6
billo et apostematibus pestilentialibus et pestilentie.
7
¶ De rachamat. Capitulum .DLXXXIX.
8
RAchamat. Membra capitis.) Distillatur fel
9
eius cum oleo violaceo in latere diuerso
10
ad emigraneam et diuerso ad dolo-
11
res auris. et fit ex eo caputpurgium
12
infantibus: aut distillatur in auribus ipsorum propter il〈-〉
13
lud quod in eis est de ventositatibus puerorum.
14
Membra oculi.) Fit alcofol ex felle eius ad albedi-
15
nem oculi cum aqua frigida. Membra expulsionis.) Dicitur
16
quod stercus eius eijcit fetum vaporatum. Uenena.)
17
Inquit filius alpatrich. Eius fel exiccatur in va-
18
se vitri in vmbra: et fit ex ea alcofol in latere mor〈-〉
19
sus vipere: sed non credo illud. et quidam dixe〈-〉
20
runt quod expertum fuit ad venenum scorpionis
21
et serpentis et vipere maioris et iuuat et videtur
22
mihi quod liniendo factum est.
23
¶ De rasas. Capitulum .DXC.
24
RAsas quid est. Iam dictum est in capitu〈-〉
25
lo de plumbo et hoc est stannum: eius autem
26
cerusam et species faciendi eam dice-
27
mus in antidotario. Electio.) Quod
28
in eo subtile est: est quod est adustum et cerusa: et oportet
29
vt timeatur odor eius cum aduritur. Natura.) Est frigidum
30
et humidum. Operationes et proprietates.) In eo quod est adustum est
31
lenificatio subtiliatio et resolutio et interfectio san〈-〉
32
guinis. Et eius cerusa est glutinatiua infrigidatiua:
33
cuius virtus est virtus tucie aduste. et scoria qui〈-〉
34
dem rasas est in similitudine virtutis rasas adu-
35
sti. Apostemata et bothor.) Quando fricatur cum vino aut oleo aut
36
aliquo succorum frigidorum confert apostematibus. Uulnera et
37
vlcera.) Confert vlceribus fraudulentis et ambula〈-〉
38
tiuis et cerusa replet vlcera et glutinat ea. Ue-
39
nena.) Quando fricatur eius cerusa super puncturam
40
scorpionis marini et draconis marini confert: et oportet
41
vt timeatur eius odor apud adustionem.
42
¶ De rahadar. Capitulum .DXCI.
43
RAhadar. Membra capitis.) Dicitur quod rahadar
44
positus super caput patientis soda re-
45
mouet soda. Galienus vero inquit. Existi-
46
mo quod ipsa facit illud dum est viua. mor〈-〉
47
tua enim iam expertus fui et nihil inueni.
48
¶ De reieben[*]reieben cf. Venice 1564: reiben. Capitulum .DXCII.
49
REieben quid est. Est lapis qui est si-
50
cut cancer. Natura.) Est frigidus et hu〈-〉
51
midus in secundo. Operationes et proprietates.) Exic〈-〉
52
cat et abstergit eius virtus est proxima
53
virtuti cancri. Membra oculi.) Acuit visum.
54
¶ De rubien. Capitulum .DXCIII.
55
RUbien. Operationes et proprietates.) Est conue-
56
niens cibus sed salitus antiquus ge-
57
nerat melancoliam. Membra expulsionis.)
58
Augmentum efficit in coitu.
1
¶ De rebithe. Capitulum .DXCIIII.
2
REbithe. Natura.) Filius mesaugue in-
3
quit. Est calidior quam rubien. Mem〈-〉
4
bra expulsionis.) Excitat coitum.
5
¶ De ratuba. Capitulum .DXCV.
6
RAtuba quid est. Est alcot. et iam dixi〈-〉
7
ximus de ea.
8
¶ De ranis. Capitulum .DXCVI.
9
RAna. Operationes et proprietates.) Cinis ranis[*]ranis corrupt for ranarum [(cf. Venice 1564) or rane]
10
quando ponitur super locum sanguinis retinet
11
eum. Decoratio.) Et ipsa quando decoquitur
12
cum sale et oleo est secundum quod dicitur bezahar lepre et ve〈-〉
13
nenosorum vermium comesta. Instrumenta iuncturarum.) Eius
14
ius confert apostematibus chordarum quando super ea effundi〈-〉
15
tur. Membra capitis.) Dicitur quod ex succo rane fluuialis
16
colluitur os ad dolorem dentium et sedatur si est in ea
17
quod est in ea: et corpus rane et proprie pinguedo
18
eius ex eis que facilem dentium eradicationem faciunt.
19
Et existimo quod hec ex petrosa non domestica.
20
hec enim species est ex eis que testantur medici et expe〈-〉
21
rimentatores communitatis. eijcere dentes animalium quando
22
ipsam sumunt in cibo et in pastu. Uenena.) Si
23
quis comedit sanguinem eius aut corpus ipsius
24
apostematur corpus eius et fit ipsius color plumbeus. et
25
expellit sperma donec moritur. et dicitur quod quando coqui〈-〉
26
tur cum sale et oleo et comeditur est bezahar le〈-〉
27
pre et vermibus venenosis.
28
¶ Capitulum de littera .S.
29
¶ De squilla. Capitulum .DXXVII.
30
SQuilla quid est. Est cepe muris que
31
sic nominatur: propterea quod ipsa interficit mu〈-〉
32
rem. et est pungitiua acuta fortis: sed
33
decoctio et assatio frangunt eius for〈-〉
34
titudinem. Et forma ipsius cum assata est. est for-
35
ma persici desiccati. et color eius est citrinus de〈-〉
36
clinans ad albedinem et ex ea est genus veneno-
37
sum mortale. Et existimauerunt quidam quod ipsa
38
sit napellus: propter quoddam signum quod in ea reperitur
39
sed errauerunt. Electio.) Que ex ea bona est:
40
est fortis coloris splendida in cuius sapore est
41
dulcedo cum acuitate et amaritudine. Natura.)
42
Calida est in tertio: sicca in terminis secundi.
43
Operationes et proprietates.) Est resolutiua
44
attractiua sanguinis ad exteriora et superflui-
45
tatum adustiua vlceratiua subtiliatiua valde chi〈-〉
46
morum grossorum incisiua cum virtute vltra virtu〈-〉
47
tem sue calefactionis. Et ipsius acetum confortat cor〈-〉
48
pus debile et acquirit ei sanitatem. Decoratio.) Era〈-〉
49
dicat verrucas illinita cum oleo et gumma pi〈-〉
50
ni: et facit pilos nasci in alopitia et tyria illinita
51
et fricata et fixuris calcanei proprie. Et syrupus
52
eius et ipsius acetum bonum efficiunt colorem.
53
Uulnera et vlcera.) Desiccat vlcera exterio-
54
ra et nocet vlceribus viscerum comesta et exul-
55
cerat fricata. Instrumenta iuncturarum.)
56
Nocet neruis sanis parumper conferendo do-
57
loribus nernorum[*]nernorum corrupt for neruorum et iuncturarum et paralysi et sciatice
58
proprie. et similiter eius acetum et syrupus ipsius. Membra
1
capitis.) Confert soda et melancolie et constrin〈-〉
2
git eius acetum gingiuas et confortat dentes mo-
3
tos et confert fetori oris. Membra oculi.) Eius come〈-〉
4
stio acuit visum. Membra anhelitus et pectoris.) Confert
5
asmati valde et tussi antique et asperitati vocis
6
cum potantur ex ea tres anulusat cum melle: et
7
confortat guttur eius acetum et cepe ipsius. Membra
8
nutrimenti.) Confert duritiei splenis et confortat stomacum et
9
digestionem et confert subleuationi cibi: et similiter acetum
10
eius et succus ipsius bibitum propter splenem diebus .XL.
11
Et dicitur quod si suspendatur super illum qui habet splenem die-
12
bus .XLI. liquefacit ipsius splenem et confert hydro-
13
pisi et icteritie. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam
14
fortiter. et similiter eius acetum et syrupus ipsius con-
15
ferunt difficultati vrine et prouocat menstrua: do〈-〉
16
nec etiam faciant abortum et similiter acetum et sirupus eius:
17
conferunt prefocationi matricis et soluit grossos hu-
18
mores precipue quod ex ea assatum est aggregata cum
19
sexcuplo salis: et eius potio sit duorum muhara-
20
heni cum est ieiunus: et similiter quod ex eo est elixatum: et
21
eius semen bene tritum et positum in vase sicco et per-
22
mixtum cum melle et comestum lenit naturam et confert
23
dolori ani et matricis et stomaci et confert dolori pungi〈-〉
24
tiuo. Febres.) Acetum eius confert tremori anti-
25
quo. Uenena.) Cum suspenditur eius totum super por〈-〉
26
tas secundum quod dicitur prohibet venenosa ab eis et est tyria〈-〉
27
ca venenosis: et interficit mures. Permutatio.)
28
Tantum quantum ipsa est de cordumeni. et tantum quantum
29
ipsa est et tertia ipsius acori et tertia ipsius amomi.
30
¶ De squinanto et flore eius. Capitulum .DXCVIII.
31
SQuinantum et flos eius quid est. Ex
32
eo aliud est arabicum et boni odoris: et
33
aliud est agrinium quid est minutum
34
et est durius et est grossum et est terreum
35
et non habet odorem. Inquit Diascorides. Squinantum est
36
duarum specierum: vna earum est que non habet fructum: et alte〈-〉
37
ra que habet fructum nigrum. Electio.) Melius ex
38
eo est arabicum rubeum fortioris odoris: sed illud
39
quod est supra ipsum ad aliquantulam declinat rubedi〈-〉
40
nem: et cum finditur frangitur fit purpureum mordi〈-〉
41
cans linguam et adurens eam sua acuitate. Na〈-〉
42
tura.) In agrinio est virtus infrigidatiua et apud
43
filium virezg.[*]virezg. corrupt for virezg [(redundant period), cf. Venice 1564: virezeg] totum est frigidum et eius radix est vehe〈-〉
44
mentioris stipticitatis: et eius flos calefacit pa〈-〉
45
rumper et eius stipticitas est minor calefactio-
46
ne eius et fortasse est arabicum: sed in sua natura est ca〈-〉
47
lidum et siccum in secundo. Operationes et proprietates.) In ipso
48
est stipticitas. quapropter confert eius flos fluxui san-
49
guinis vndecunque et in eius oleo sunt resolutio et contra〈-〉
50
ctio: sed ipsius radix est fortior in hoc et constrin-
51
git naturam: et in ipso sunt digestio et lenificatio. et ori-
52
ficia venarum aperit et sedat intrinsecos dolores et
53
proprie in matrice et resoluit ventositates. Uulne〈-〉
54
ra et vlcera.) Eius oleum confert pruritui ita vt
55
illud etiam agat in animalibus. Apostemata et bothor.) Confert
56
apostematibus calidis eius decoctio et duritiebus in〈-〉
57
trinsecis bibitum et superpositum pro emplastro
58
et decoctum in apostematibus frigidis in visceribus.
1
Instrumenta iuncturarum.) Confert lacertis et confert spasmo
2
cum ex eo bibitur quarta aurei cum pipere. et ipsum
3
remouet lassitudinem. Membra capitis.) Grauat caput
4
proprie illud quod ex eo est agrinium: sed minutum
5
eius facit sodam et grossioris semen facit dormi-
6
re et stupefacit: et totum ipsius confortat carnem
7
rubeam que est inter gingiuas et desiccat hu-
8
miditatem earum: et eius flos purgat caput. Membra
9
anhelitus et pectoris.) Confert dolori pulmonis et eius
10
flos sedat dolores purgat caput confert sputo
11
sanguinis. Membra nutrimenti.) Eius radix confortat stomacum
12
et facit appetitum et sedat nauseam accepto aureo
13
ex ea et proprie cum pondere sui ex pipere et ipsius
14
flos sedat dolorem stomaci et confert apostematibus eius
15
et apostematibus epatis. Membra expulsionis.) Confert do-
16
loribus matricis proprie et encatisma in decoctio-
17
ne eius apostematibus matricis calidis. et similiter cum di-
18
stillatur in eam aut vaporatur aqua eius: et fran-
19
git lapidem et stringit naturam proprie quod ex eo est agri〈-〉
20
nium. et abscindunt fluxum sanguinis narium
21
matricis et proprie eius flos et confert dolori re-
22
num et fluxui sanguinis ipsorum et cum bibitur
23
ex radice eius aureus cum pipere confert hydro-
24
pisi. et ipsius flos confert apostematibus ani.
25
Uenena.) Species eius grossa cum ex folijs eius
26
recentibus que sunt iuxta radicem fit emplastrum
27
est iuuatiua morsure venenosorum.
28
¶ De sarcocolla. Capitulum .DXCIX.
29
SArcocolla quid est. Est gumma arbo-
30
ris spinose et in ipsa est amaritudo.
31
Electio.) Que ex ea bona est: est illa
32
que ad citrinitatem declinat et est similis
33
olibano. Natura.) Dicunt quidam quod est calida in
34
secundo sicca in primo. Inquit filius iuregi est ca〈-〉
35
lida valde. Operationes et proprietates.) Est glutinatiua et
36
propter hoc consolidat et creat carnem et administratur
37
in emplastris. et in ipsa quidem est virtus adhere[*]adhere corrupt for adherere fa-
38
ciens opilatiua et alia amara. et propter hoc in ipsa est
39
digestio et resolutio. Decoratio.) Caluicium facit po〈-〉
40
tus eius frequens et proprie senibus. Apostemata et bothor.)
41
Sedat apostemata omnia more emplastri su-
42
perposita. Uulnera et vlcera.) Corrodit car-
43
nem mortuam et consolidat plagas recentes et
44
restaurat contorsionem: et administratur reso-
45
lutio eius: et resolutio radicis eius desiccata con〈-〉
46
fert ad illud similiter. Membra capitis.) Si〈-〉
47
licinium sumatur et melle illinitum voluatur
48
in sarcocolla puluerizata et mittatur in aurem
49
ex qua egreditur virtus sanatur hoc facto per
50
aliquot dies. Membra oculi.) Confert obthal〈-〉
51
mie et lippitudini proprie et fluxui oculi et pro〈-〉
52
prie nutrita cum lacte asine et educit lippitudinem
53
ex oleo. Membra expulsionis.) Soluit humorem crudum
54
et flegma grossum et proprie ex ancha et iuncturis.
55
¶ De storace. Capitulum .DC.[*]another chapter De storace cf. below fol. 151v, ch. DCXXIII
56
STorach[*]STorach corrupt for STorax quid est. Dixit Diascorides quod ipsa
57
est species storacis et apud quosdam est
58
gumma oliue et ipsius quidem suffumi-
1
gatio ponitur loco suffumigationis thuris in
2
omni re. Electio.) Melior ex ea est que est acu〈-〉
3
tioris odoris. Natura.) Est calida in tertio sic〈-〉
4
ca in primo. Operationes et proprietates.) Lenificatiua est
5
valde. Instrumenta iuncturarum.) Permiscetur cum medi-
6
cinis laxitudinis. Membra capitis.) In ipsa est virtus
7
faciendi subeth et grauat caput et facit soda et con〈-〉
8
fert corrize et catarro. Membra anhelitus et pectoris.) Con〈-〉
9
fert tussi et raucedini vocis. Membra expulsionis.) Eius
10
oleum confert duritiei matricis et prouocat men〈-〉
11
strua et aperit matricem et cum transglutitur cum
12
aliquanta terbinthina lenit naturam.
13
¶ De sticados. Capitulum .DCI.
14
STicados quid est. Est planta habens
15
spicam sicut spica grani ordei: sed eius
16
folia sunt longiora. et in ipso sunt sti〈-〉
17
pites cinericij sicut in epithimo et est
18
sine semine acutus cum amaritudine pauca com〈-〉
19
positus ex substantia terrea frigida et ignea sub〈-〉
20
tili. Natura.) Est calidus in primo siccus in se〈-〉
21
cundo. Operationes et proprietates.) Resoluit et subtiliat
22
amaritudine sua. et similiter eius sirupus: et ape〈-〉
23
rit opilationes et abstergit. et in ipso quidem est
24
stipticitas pauca et confortat corpus et viscera
25
et prohibet putrefactionem. .) Eius
26
decoctio sedat dolores neruorum et iunctura-
27
rum et laterum: et ipsius sirupus est res magis
28
iuuatiua egritudinum frigidarum in neruis.
29
quare oportet vt assidue vtatur eo qui debiles
30
habet neruos et qui ex frigiditate in ipsis pati-
31
tur. Membra capitis.) Confert melancolie et
32
epilepsie. Membra nutrimenti.) Conturbat
33
illum in cuius complexione colera dominatur
34
et facit eum vomere et est ex eis que faciunt sitim.
35
Membra expulsionis.) Confortat instrumen-
36
ta vrine et soluendo educit flegma et melanco-
37
liam. Galienus vero non dixit hoc esse eius: et vlti-
38
ma quidem potio ipsius est .XII. kesumen cum
39
vino puro et oxymelle et modico sale.
40
¶ De spongia maris. Capitulum .DCII.
41
SPongia maris quid est. Corpus ma〈-〉
42
rinum laxum rarum sicut filtrum. et
43
dicitur quod habet animal motum in
44
eo cui adheret et non separatur ab eo.
45
Electio.) Illa que est recens est fortior et vehe〈-〉
46
mentioris exiccationis propter fortitudinem
47
nature maris. Natura.) Est calida in primo
48
sicca in secundo. et ipsius lapis est ei propinquus
49
et minus calidus. Operationes et proprieta-
50
tes.) Fortis est exiccationis proprie quod ex ea
51
est recens quando aduritur cum oleo. et simili〈-〉
52
ter eius cinis confert disruptioni sanguinis pro-
53
pter incisionem aut apertionem: inflammatur
54
enim ex ea ignis super locum et cauterizat cum
55
hoc quod ipsa est substantia retinens sanguinem:
56
et etiam fiunt ex ea licinia et in orificijs venarum
57
ponuntur et retinent sanguinem et fluxum san〈-〉
58
guinis: et eius lapis subtiliat absque calefactio-
1
ne et exiccat et abstergit. Apostemata et bo-
2
thor.) Exiccat apostemata flegmatica. Uulne〈-〉
3
ra et vlcera.) Infunditur in aceto et ponitur su〈-〉
4
per plagas et consolidat et decoquitur cum melle
5
et consolidat vlcera profunda: et similiter poni〈-〉
6
tur sicca super ipsa: aut infusa in aqua aut in vi-
7
no et exiccat humida antiqua. Membra anhe〈-〉
8
litus et pectoris.) Cum spongia aduritur cum oleo
9
est conueniens curationi sputi sanguinis. Mem〈-〉
10
bra expulsionis.) Lapis in ea inuentus frangit
11
lapidem vesice apud alios a Galieno. Galienus enim ab hoc
12
elongatur vt virtus eius ad vesicam penetret:
13
sed ad lapidem renum.
14
¶ De stinco. Capitulum .DCIII.
15
STincus quid est. Est guaril aquati-
16
cus qui in ripis nili egypti capitur:
17
et dicitur quod est de natura altinsa[*]altinsa cf. Venice 1564: altensa: quo〈-〉
18
niam cum apparet extra aquam et crea〈-〉
19
tur extra est secundum formam altinsa. Electio.) Qui
20
ex eo est melior est ille qui in vere capitur et in
21
hora qua feruet ad coitum: et qui ex eo est ma-
22
ior est melior: et magis pinguis est melior: et
23
ex membris eius melius est sumen. Instrumen〈-〉
24
ta iuncturarum.) Confert egritudinibus frigi〈-〉
25
dis et neruis. Membra expulsionis.) Eius sal
26
excitat coitum quantoplus caro eius et proprie
27
caro summis[*]summis corrupt for suminis [cf. Venice 1564] et que sequitur renes et proprie adeps eorum.
28
¶ De spinachijs. Capitulum .DCIIII.
29
SPinachia. Natura.) Frigida sunt
30
et humida in fine primi. Operatio〈-〉
31
nes et proprietates.) Sunt lenifica-
32
tiua et ipsius nutrimentum melius est
33
nutrimento chrysolocanne et dico quod in ipsis est
34
virtus abstersiua lauatiua et vincunt coleram.
35
et fortasse refugit stomacus a iure eorum ergo
36
auferantur a iure suo et comedantur. Mem〈-〉
37
bra anhelitus et pectoris.) Conferunt anhelitui et
38
pectori et pulmoni calido. Instrumenta iun-
39
cturarum.) Conferunt doloribus dorsi san-
40
guineis. Membra expulsionis.) Lenifica77
41
tiua sunt ventris.
42
¶ De scolopendria. Capitulum .DCV.
43
SColopendria dicetur in capitulo de sin. si
44
deus voluerit.
45
¶ De semine lini. Capitulum .DCVI.
46
SEmen lini quid est. Uirtus eius est
47
proxima virtuti fenugreci. Natu-
48
ra.) Calidum est in primo commen-
49
suratum in humiditate et siccitate: et
50
dicitur quidem quod decoctio lini est decoctio re-
51
centis eius: in ipso enim est humiditas super-
52
flua. Operationes et proprietates.) Est matu-
53
ratiuum abstergit et inflat propter humidita-
54
tem suam superfluam: ita quod illud quod ex eo
55
frixum est etiam hoc agit cum stipticitate in fri-
56
xo manifesta et commensurata: et in non frixo
57
manifesta permixta cum lenificatione et est se-
58
datiuum dolorum minus quam camomilla. Decoratio.)
1
Ex ipso fit emplastrum cum nitro et bolo pan〈-〉
2
no[*]bolo panno cf. Venice 1564: bolo et panno et bothor leni: et confert contritioni vnguium
3
et fixuris et fracturis earum cum permiscetur
4
cum equali mensura nasturtij et conficitur cum
5
melle. Apostemata et bothor.) Lenit aposte-
6
mata calida exteriora et interiora et apostema
7
quod est post aures cum aqua cineris et apostemata
8
dura. Instrumenta iuncturarum.) Prohibet
9
spasmum et proprie contractionem vnguium cum
10
permiscetur cum cera et melle. Membra ca-
11
pitis.) Eius suffumigatio confert corize: et si-
12
militer suffumigatio ipsius lini. Membra an〈-〉
13
helitus et pectoris.) Confert tussi flegmatice et
14
proprie quod ex eo assatum est. Membra nutrimenti.)
15
Malum est stomaco et difficilis digestionis et pauci nu〈-〉
16
trimenti. Membra expulsionis.) Quod ex eo frixum est con〈-〉
17
stringit ventrem et non frixum est commensura-
18
tum et eius prouocatio est debilis: sed confortatur
19
cum assatione: et quando sumitur cum melle et
20
pipere mouet coitum: et ex decoctione ipsius
21
fit pessarium matrici et sedatur in ea et iuuatur
22
ea a mordicatione que est in ipsa et apostemati〈-〉
23
bus: et similiter in intestinis: et ab ea fit iuuamen〈-〉
24
tum ad vlcera vesice. et renum et ex decoctione
25
quidem seminis lini cum fit clystere cum oleo
26
rosaceo magnificatur iuuamentum eius in vlceribus intestinorum.
27
¶ De saliua. Capitulum .DCVII.
28
SAliua. Electio.) Fortis operationis
29
est illa que est famelici et ieiuni et pro〈-〉
30
prie cuius complexis[*]complexis corrupt for complexio est calida. De-
31
coratio.) Ualet ad impetiginem.
32
Membra oculi.) Confert palpitationi palpe-
33
bre et albugini. Uenena.) Interficit venenosa
34
omnia et serpentem et scorpiones.
35
¶ De stercore animalium. Capitulum .DCVIII.
36
STercus animalium. Decoratio.)
37
Stercus adib confert lentiginibus
38
magnis et panno propter suam abster〈-〉
39
sionem et stercus camelli mundificat
40
et destruit verrucas etiam que magne fiunt.
41
Membra capitis.) Stercus adib confert furfuribus propter suam
42
abstersionem et stercus camelli abscindit fluxum
43
sanguinis ex naribus: et quando bibitur cum medicinis
44
epilepsie confert. Membra oculi.) Stercus adib abster〈-〉
45
git albuginem oculi. Uulnera et vlcera.) Stercus camel〈-〉
46
li resoluit bothor et vlcera: et similiter stercus pecudis
47
super mellinum. Apostemata et bothor.) Stercus caprarum re-
48
soluit scrofulas fortiter: et similiter stercus camelli et
49
stercus pecudis herisipille. Instrumenta iuncturarum.) Ster〈-〉
50
cus camelli sedat dolores iuncturarum et apostemata
51
earum. Membra expulsionis.) Stercus caprarum siccum cum
52
lana prohibet fluxum matricis. Uenena.) Recti〈-〉
53
ficatur stercus caprarum decoquendo .℥. ex eo cum
54
valsacraiati[*]cum valsacraiati corrupt for cum .V. alsacraiati [cf. Venice 1564: cum .V. sacraiati] vini nigri et recens ex eo etiam: et
55
fit ex eo emplastrum morsui vipere facienti sitim:
56
et stercus pecudis adustum precipue confectum
57
cum aceto linitur super morsum canis rabiosi.
58
¶ De sanguine draconis. Capitulum .DCIX.
1
SAnguis draconis et est scem quid est.
2
Est succus rubeus notus. Natura.)
3
Non est eius caliditas multa. et di-
4
cunt quidam quod est frigidus eius ve〈-〉
5
ro siccitas est in secundo. Operationes et pro-
6
prietates.) Est constrictiuus et prohibet fluxum sangui〈-〉
7
nis. Ulnera et vlcera.) Glutinat vlcera et plagas re〈-〉
8
centes. Membra nutrimenti.) Confortat stomacum. Membra ex-
9
pulsionis.) Constringit et confert dissinterie et fissuris
10
ani. Permutatio.) Loco eius secundum quod existimant
11
quidam ponitur lactuca in omnibus operibus eius.
12
¶ De sanguine. Capitulum .DCX.
13
SAnguis quid est. Sanguis hominis et
14
sanguis porci sunt similes in omni re:
15
et carnes amborum sunt proxime in omni
16
re: ita quod quidam fuerunt qui vende〈-〉
17
bant carnem hominis ac si esset caro porci. et occul〈-〉
18
tatum fuit illud vsquequo inuenti fuerunt digiti
19
hominis in ea. et dixerunt quidam quod qui experiri vo〈-〉
20
lunt aliquid in sanguine hominis experiantur illud
21
in sanguine porci. nam licet sit debilioris virtutis
22
sanguine hominis: tamen est ei similis. et nos quidem iam
23
scribemus nunc que dicta sunt de sanguine: sed
24
plurima eorum sunt de quibus non curatur et sunt
25
quedam de quibus curatur. Electio.) Oportet
26
vt sanguis qui in medicinis administratur sit assum-
27
ptus ex animalibus sanis in cuius colore non do〈-〉
28
minetur humor neque putredo. Operationes et proprietates.)
29
Sanguis equi est adustiuus et putrefactiuus et
30
totus est debilis digestionis precipue qui grossus
31
est. Decoratio.) Sanguis leporis calidus super〈-〉
32
ponitur morphee et panno et confert eius san〈-〉
33
guis vespertilionis secundum quod dicitur prohibet ortum pilo〈-〉
34
rum et non est ei veritas: sanguis vero ranarum
35
viridium et sanguis alhelem est magis prohibens: et
36
sanguis vespertilionis secundum quod dicitur conseruat mammil-
37
lam secundum dispositionem suam: sed non verificatur. Apostemata
38
et bothor.) Sanguis leporis maturat apostemata calida
39
cito: et similiter sanguis hirci et administratur post con〈-〉
40
gelationem et sanguis menstruus secundum quod dicitur linitur
41
super herisipillam. Et sanguis tauri calidus super
42
apostemata dura: et sanguis leporis calidus super apo〈-〉
43
stemata calida lenia. Instrumenta iuncturarum.)
44
Dicitur quod sanguis menstruus distillatur super
45
podagram calidus et confert ei sanguis colum-
46
be et guarascen et turturis distillatur calidus su-
47
per excoriationem contritam et dolorosam et
48
prohibet generari apostemata quod prouenit
49
a casu cum commiscetur cum oleo rosaceo tepido. Di〈-〉
50
xit Galienus illud est propter teporem qualitatis sue
51
non propter rem aliam: et si dimittatur et admi-
52
nistretur loco eius oleum rosaceum efficit operationem
53
eius: et similiter dicitur in sanguine columba-
54
rum et gallinarum: sanguis vero asini prohi-
55
bet fluxum sanguinis narium ex velamine ce-
56
rebri: et sanguis testudinis siluestris sanat epi-
57
lepsiam cum vino: et similiter sanguis agni: et
58
ditur quod sanguis camelli confert epilepsie: illud vero
1
non est verum: dixit Galienus quoniam ipse non ess cum inci-
2
sione forti: ego autem dico forsitan si illud verifi-
3
catur cum experimento non comparatur ad virtutem
4
apparentem: immo ad proprietatem que est in ipso.
5
Membra oculi.) Sanguis guaril et lacerti con〈-〉
6
fortat visum: sanguis alharbe prohibet oriri pi-
7
los in palpebris: et similiter sanguis ranarum vi〈-〉
8
ridium secundum quod dicitur: sed experimentum non verificauit
9
illud: sanguis columbe et alguarascen et turturum
10
et proprie sanguis venarum ale distillatur super tar〈-〉
11
fati: et similiter sanguis alfahakit: et similiter si distil〈-〉
12
lentur radices pennarum sanguinee harum auium
13
super eam: et dixit Galienus sine illo ex[*]ex corrupt for est excusatio.
14
Membra anhelitus et pectoris.) Sanguis bubonis valde
15
confert asmati: et similiter ius eius et caro ipsius: et di〈-〉
16
xerunt quidam quod sanguis vespertilionis conseruat
17
mammillam: ita vt remaneat stans et non est ei ra-
18
dix. Ex sanguine autem hedi recente antequam con-
19
geletur si accipiatur .℥.I. et commisceatur cum aceto et
20
bibatur in tribus diebus calefactum quidam te-
21
stificati sunt quod confert etiam ad hoc. Membra ex-
22
pulsionis.) Sanguis menstruus suppositus prohi-
23
bet impregnationem secundum quod quidam existimaue-
24
runt. sanguis hirci et capre et camelli exiccatus
25
et frixus retinet fluxum sanguinis: et sanguis ca〈-〉
26
pre quando bibitur cum melle confert dissinterie: et
27
saguis[*]saguis i.e. sanguis hirci exiccatus frangit lapidem renum. Ue〈-〉
28
nena.) Sanguis hirci et camelli et leporis frixus
29
confert nocumento sagitte armene quando bi〈-〉
30
bitur cum vino: et similiter sanguis canis: et etiam san〈-〉
31
guis canis rabiosi secundum quod dicitur vulgariter confert
32
morsui canis rabiosi et proprie diascorides.
33
¶ De sparago. Capitulum .DCXI.
34
SParagus quid est. Natura.) Est equalis
35
apud Galienum. Dixit enim quod in ipso non est
36
calefactio neque infrigidatio apparens
37
nisi in petroso. Ego autem dico non elon〈-〉
38
gatur a caliditate: et quanto plus incipit indurari ro-
39
boratur caliditas et apparet super ipsum vestigium
40
titimalorum mordicans valde. Operationes et proprietates.)
41
Uirtus eius abstersiua aperit opilationes omnium
42
viscerum proprie epatis et renum et in ipso est reso〈-〉
43
lutio proprie in petroso. Instrumenta iuncturarum.) Bibitur eius
44
decoctio propter dolorem dorsi et sciatice. Mem-
45
bra capitis.) Decoctio eius et proprie radicis eius
46
quando coquitur cum aceto: et similiter ipsa radix et semen
47
eius bona sunt omnia dolori dentium. Membra nu-
48
trimenti.) Aperit opilationes epatis et confert icteritie et
49
in ipso est virtus faciendi nauseam. Membra expulsionis.)
50
Existimauit ruffus quod ipse stringit et forsitan il〈-〉
51
lud est propter eius prouocationem. Alij vero dixe〈-〉
52
runt quod elixus lenit. plures vero dixerunt quod ipse
53
confert colice flegmatice et ventose et decoctio ra-
54
dicis eius prouocat vrinam et confert difficultati
55
vrine et augmentat in spermate et coitu et confert
56
difficultati impregnationis: similiter semen eius quando sup-
57
ponitur prouocat menstrua et aperit opilationes splenis.
58
Uenena.) Quando coquitur cum vino confert puncture
1
rutele. et eius decoctio secundum quod dicitur interficit canes.
2
¶ De sorditie. Capitulum .DCXII.
3
SOrdities. Natura.) Sordities alueari[*]sordities alueari cf. below sordities aluearia
4
calefactiua est in fine secundi et melior ex
5
ea est viridis: et sordities balnei que
6
est in parietibus eius est calefactiua
7
cum equalitate et sordities luctantium etiam proxima est sordi〈-〉
8
tiei balnei. Luctantium vero sordities duas habet spe〈-〉
9
cies: vna earum est que aggregatur in corporibus eorum:
10
quandoque enim inungitur oleo et permiscetur pulueri. et secunda est
11
illa que congregatur super parietes ex vaporibus et sudo〈-〉
12
ribus eorum et que congregatur super terram ludi. Operationes et
13
proprietates.) Ambe sunt resolutiue maturatiue cum
14
equalitate. Sordities vero aluearia abstergit cum
15
equalitate et attrahit valde. et omnes extrahunt furculos
16
et spinas. Decoratio.) Sordities auris confert pana〈-〉
17
ritio et linitur super fluxum labij. Apostemata et bothor.) Resol-
18
uit exituras. sordities luctantium est bona apostematibus
19
mammille et sordities balnei vesicis. Uulnera et vlnera.)
20
Sordities parietum luctantium est vtilis vlceribus
21
senum et rasuris. Sordities aluearis abstergit
22
impetiginem valde. Instrumenta iuncturarum.) Sordities corpo〈-〉
23
rum luctantium vtilis est sciatice cum ponitur super eam
24
spissa sicut emplastrum et confert duritiebus matricis.
25
¶ De spuma maris. Capitulum .DCXIII.
26
SPuma maris quid est. Species eius
27
sunt quiuque. Spongiosa in figura sua:
28
rancida in odore suo similis odori pi〈-〉
29
scium salitorum graui et est spissa: litiorosa[*]litiorosa corrupt for litorosa
30
maris et spongiosa lenis: longa lenis teololij
31
odoris: et rosea et purpurea similis lane sordi-
32
de lenis: et quinta habet formam fungi exterius
33
plana interius aspera que non habet odorem. Natura.)
34
Calida est et sicca in tertio. Operationes et proprietates.)
35
Mundificatiua est sorditiei abstersiua adusti-
36
ua et tertia est subtilior alijs. Decoratio.) Adusta et
37
proprie tertia facit alopitie. et fungalis admini〈-〉
38
stratur in abrasione pilorum et confert morphee.
39
et due quidem spongiose ingrediuntur in ablu〈-〉
40
tionibus: et in medicinis bothor lactei et panni
41
et vestigiorum in facie: et reliqua in abrasione
42
pilorum. Membra capitis.) Et plana est magis con〈-〉
43
ueniens abstersioni dentium: et est vniuersaliter vehemen-
44
tis abstersionis dentium. Apostemata et bothor.) Pla-
45
na est conueniens apostematibus que sunt vt claui su〈-〉
46
perposita et rosea scrofulis. Uulnera et vlcera.) Confe〈-〉
47
runt scabiei vlcerose et impetigini et proprie spon-
48
giosa. Instrumenta iuncturarum.) Rosea valet podagre cum
49
cera et oleo rosaceo. Membra nutrimenti.) Ro-
50
sea confert difficultati vrine et ad purgandum
51
arenam que est in vesica et dolori renum.
52
¶ De stercore. Capitulum .DCXIIII.
53
STercus. Stercora diuersificantur secundum
54
diuersitates specierum animalium.
55
immo quandoque diuersificantur secundum diuersita〈-〉
56
tem indiuiduorum speciei vnius et proprie hominum. Ster-
57
cus anatis non administratur propter superfluitatem calidi-
58
tatis sue. ¶ Et stercus accipitris et cristatele
1
et basich et reliquarum[*]reliquarum corrupt for reliquorum rapacium raro administra-
2
tur: quia superflua sunt valde. Natura.) Nullum ex ster-
3
coribus est infrigidatiuum neque humectatiuum. et ster〈-〉
4
cus columbarum est calidissimum stercorum que admi〈-〉
5
nistrantur: et eorum que in domibus nutriuntur mi-
6
noratur a stercore earum que pascuntur. Operationes et
7
proprietates.) Stercus caprarum et proprie montanarum
8
administratur in cursu sanguinis: stercus asini
9
adustum et non adustum in omni cursu sanguinis. Ster-
10
cus columbarum est ex rubificantibus et cum farina
11
ordei est resolutiuum: stercus caprarum adustum
12
fit subtilius et non fit calidius. Decoratio.) Ster〈-〉
13
cus ouium cum aceto est conueniens verrucis for〈-〉
14
nicalibus et que sunt vt claui et vt mora: et ster-
15
cus locustarum confert panno et morphee: et simi-
16
liter stercus turdorum comedentium rizi: et simi-
17
liter stercus lacerti et stellionis et facit colorem
18
bonum. ¶ Stercus caprarum et proprie montana〈-〉
19
rum adustum conueniens est alopitie: et similiter
20
stercus talpe est magni iuuamenti. Stercus co〈-〉
21
lumbarum est ex medicinis bonum facientibus co〈-〉
22
lorem stercus lacerti abstergit pannum et expertum
23
est. Apostemata et bothor.) Stercus vaccinum cum ace-
24
to super exituras calidas positum sedat eas: ster-
25
cus caprarum et stercus ouium cum aceto super adu〈-〉
26
stionem ignis cum cera et oleo rosaceo conueniens
27
est: stercus columbarum cum melle et semine lini
28
vtile est escare ignis persici et adustioni ignis:
29
stercus caprarum valet excoriationi. stercus co〈-〉
30
lumbarum et stercus auis turdi valet impetigini:
31
et similiter turdorum comedentium rizi. Uulnera et vlcera.)
32
Stercus canis ab ossibus cum melle confert vl〈-〉
33
ceribus antiquis. Instrumenta iuncturarum.) Et stercore
34
vaccarum fit emplastrum super sciaticam: stercus ca〈-〉
35
prarum proprie montanarum cum adipe porci po-
36
dagre superpositum conueniens est et super sciati〈-〉
37
cam: stercus porci siccum cum aceto bibitur ad in-
38
firmitatem lacertorum et cum cerato ponitur super tor〈-〉
39
sionem in neruis et super durities omnes: stercus
40
columbarum super dolores iuncturarum conue〈-〉
41
niens est: stercus caprarum est ex eis que sunt ex〈-〉
42
perta duritiebus iuncturarum et apostematibus earum
43
proprie cum aceto commixtum: et est ex experimen〈-〉
44
tis Galieni et similiter cum farina ordei: et est ei cu-
45
ius caro est durior et spissior magis conueniens.
46
Membra capitis.) Stercus asini odoratur ad flu〈-〉
47
xum sanguinis narium fortem aut exprimitur hu〈-〉
48
miditas eius in narem et retinetur: et stercus colum-
49
barum confert sahafati. ¶ Inquit Galienus. Cum admi〈-〉
50
nistratur stercus columbarum nutritarum in domo
51
cum semine eruce in soda que nominatur galea est
52
vtile. Stercus vaccinum apostematibus que sunt post
53
aures conuenit. Membra oculi.) Stercus stellio〈-〉
54
nis et lacerti et crocodilli valet albugini oculi.
55
stercus hirundinum mirabile est in hac[*]hac corrupt for hoc [cf. Venice 1564]. iam expertus
56
sum ipsum. Membra anhelitus et pectoris.) Stercus porcinum
57
cum aqua et vino confert sputo sanguinis et dolori la〈-〉
58
teris: stercus canum ossa comedentium cum digito in
1
paralato[*]paralato(?) corrupt for palato ponitur ad squinantiam: et similiter stercus infan-
2
tium ita vt quandoque excuset a flobotomia: sed oportet vt in-
3
fans cibetur pane cum lupinis: vt minoretur fe-
4
tor: stercus vaccinum est ex eis que dantur pulmo〈-〉
5
ni in ptisi et similibus. Membra nutrimenti.) Stercus caprarum
6
et proprie montanarum ad icteritiam bibitur cum qui-
7
busdam speciebus: que sunt vt piper et cyminum: et
8
similia: et est expertum et confert hydropisi more em-
9
plastri superpositum et bibitum: sed emplastrum ex
10
eo et epithima fiant in sole. Membra expulsionis.)
11
Ex stercore tauri fit suffumigatio eminentie ma〈-〉
12
tricis. stercus caprarum et proprie montanarum bibi〈-〉
13
tur cum aliquibus speciebus: que sunt vt piper
14
et cinamomum et prouocat menstrua et facit abortum
15
et resoluit duritiem splenis: et quod siccum est te-
16
ritur et supponitur fluxui sanguinis ex matrice
17
proprie cum thure et est expertum: stercus gallina〈-〉
18
rum valet colice. et stercus adib: conuenit etiam
19
colice que non est ex apostemate bibitum in aqua aut
20
decoctio aut in decoctione specierum: que sunt vt
21
piper et cinamomum: et reliqua que assumuntur ex
22
spinis: aut ex planta eleuata a terra. ¶ Album in
23
quo sunt ossa: ita vt suspendatur in pelle adib sali-
24
ta: aut in licinio de lana ouis euadentis athib:
25
aut cute camelli: aut sicut fecit Galienus cum posuit
26
ipsum in vase argenteo: et oportet quidem vt apud
27
illum suspendatur et confert colice et cum bibitur
28
et adminstratur in hora quietis eius prohibet ipsam
29
secundum quod testificatus est Galienus omnino autem gradatim
30
ordinatus cum lenitate prohibendo. stercus aracha〈-〉
31
niati facit abortum suffumigando. stercus mu〈-〉
32
ris cum thure bibitum frangit lapidem et suppo〈-〉
33
nitur et soluit ventrem infantium: et stercus colum〈-〉
34
barum confert dolori colice cum administratur in
35
clysteri: et stercus canis comedentis ossa confert
36
solutioni et vlceribus intestinorum clysterizatum
37
aut bibitum in lacte decocto cum ferro: aut la-
38
pidibus suppositum: stercus elephantis secundum quod
39
dicitur prohibet impregnationem. Uenena.)
40
Stercus caprarum et proprie montanarum deco-
41
ctum cum aceto et bibitum confert puncture ver〈-〉
42
mium venenosorum: immo confert teste Galieno morsui
43
vipere. Et stercus asini pascentis siccum cum vino
44
puncture scorpionis est valde bonum. stercus
45
gallinarum tyriaca est[*]est corrupt for esse [cf. Venice 1564] fungis strangulantibus ex-
46
pertum est. et facit spuere humorem viscosum gros〈-〉
47
sum: et in stercore caprarum est virtus attracti-
48
ua: attrahit enim venenum vespe. stercus tau-
49
ri proprie effugat vermes venenosos et cimices:
50
quando cum eo fit suffumigatio.
51
¶ De semperuiua. Capitulum .DCXV.
52
SEmperuiua quid est. Est suchurtum[*]suchurtum cf. Venice 1564: suchuttum.
53
et dicetur in capitulo de sin.
54
¶ De serpente. Capitulum .DCXVI.
55
SErpens quid est. Quod ex serpente coctum
56
est cum aqua et sale aneto administratur:
57
et additur ei quandoque oleum et administra-
58
tur eius sal qui est in virtute carnis et
1
administratur cutis eius. Nos vero serpentum species
2
in libro .IIII. dicemus. Electio.) Eius caro me〈-〉
3
lior est caro femine. et melior cutis eius est cutis
4
masculi. Natura.) Exiccatio in carne eius est for-
5
tis: sed calefactio non est vehemens. Et leius cu-
6
tis est vehementis exiccationis etiam. Operationes
7
et proprietates.) Proprietas carnis eius est quod ipsa
8
facit penetrare superfluitates ad cutem et pro-
9
prie cum homo non est mundificatus: cuidam enim
10
accidit ex comestione eius exitura in collo eius
11
magna quam aperuit et exiuit caro eius tota con〈-〉
12
uersa in pediculos et caro quidem eius cum in vsu
13
habetur prolongat vitam et confortat virtutem et con〈-〉
14
seruat sensus et iuuentam. Decoratio.) Come〈-〉
15
stio eius facit pediculos et corrumpit propterea quia
16
expellit superfluitates ad cutem et confert lepre
17
magnifice: et cum administratur in alopitia ma〈-〉
18
gnum affert iuuamentum. Apostemata et bothor.)
19
Caro et ius eius post proiectionem extremita-
20
tum suarum prohibent augmentationem scrofu-
21
larum: et similiter eius cutis. Instrumenta iun-
22
cturarum.) Eius ius postquam ex capite et cauda ipsi〈-〉
23
us prope mensuram quatuor digitorum abscis-
24
sum fuerit et decoquitur secundum quod diximus cum sor〈-〉
25
betur: et similiter eius caro cum comeditur con-
26
ferunt doloribus iuncturarum neruorum: et simi〈-〉
27
liter eius cutis. Membra capitis.) Cum cutis
28
eius coquitur in vino distillatur in aurem sedat
29
dolorem eius et colluitur os ex aceto in quo cu〈-〉
30
tis eius decoquitur ad dolorem dentis: cutis autem
31
eius melior est cutis masculi. ¶ Et Galienus qui-
32
dem existimauit quod quando accipiuntur fila plu〈-〉
33
rima et proprie tincta ex sanguine muricis et stran-
34
gulatur eis vipera et inuoluitur vnum eorum in cir〈-〉
35
cuitu colli habentis apostemata vue et gutturis
36
apparet ex eo iuuamentum maximum et mirabi-
37
le. Membra oculi.) Ius serpentis et caro eius
38
predicta confortant visum. Et conuenerunt quidam
39
quod adeps vipere prohibet descensum aque in ocu〈-〉
40
lum: sed homo non audet facere illud. Uulne-
41
ra et vlcera.) Finditur et ponitur super morsum vi〈-〉
42
pere ipsius et sedat dolorem.
43
¶ De spodio. Capitulum .DCXVII.
44
SPodium quid est. Radices cannarum
45
aduste. Dicitur enim quod ipse aduruntur propter
46
fricationem suarum extremitatum cum ven〈-〉
47
tus eas perflat. Natura.) Frigidum est in se-
48
cundo et siccum in tertio. Operationes et proprietates.) In ipso est
49
stipticitas pauca et preperatio et parum resolutionis:
50
et eius infrigidatio est plurima et eius resolutio est
51
propter amaritudinem paucam in ipso. Ex resolutio-
52
ne igitur eius et stipticitate fit exiccatio fortis et
53
est compositarum virtutum sicut rosa. Membra capitis.) Con〈-〉
54
fert alcolla et melancolie prouenienti ex solitudine.
55
Membra oculi.) Spodium confert apostematibus oculi cali-
56
dis. Membra anhelitus et pectoris.) Confortat cor et confert tre-
57
mori eius calido et syncopi facie ex effusione co〈-〉
58
lere ad stomacum bibitum et linitum et confert melancolie
1
ex solitudine. et terrori de preteritis et timori de fu〈-〉
2
turis. Membra nutrimenti.) Confert tussi et inflammationi
3
stomaci et debilitati eius: et prohibet effusionem co〈-〉
4
lere ad ipsum et confert conturbationi. Membra
5
expulsionis.) Prohibet solutionem colericam.
6
Febres.) Confert febribus acutis.
7
¶ De splene. Capitulum .DCXVIII.
8
SPlen. Electio.) Melior splenum est splen
9
porci cum hoc tamen est mali chimi. Operationes
10
et proprietates.) In ipso est stipticitas quedam et ge〈-〉
11
nerat sanguinem melancolicum. Membra nutrimenti.)
12
Est tarde digestionis propter suam stipticitatem.
13
¶ De sambuco. Capitulum .DCXIX.
14
SAmbucus. Natura.) Alba est calidior
15
citrina et citrina purpurea: et est vniuersaliter
16
calida et sicca in tertio. Operationes et proprietates.)
17
Est subtiliatiua humiditatum et confert
18
senibus eius oleum. Decoratio.) Delet pannum quod ex
19
ea humidum est et quod siccum et facit possidere rube〈-〉
20
dinem. multitudo odoramenti eius. Instrumenta iuncturarum.)
21
Eius oleum confert egritudinibus frigidis in neruis et se〈-〉
22
nibus. Membra capitis.) Eius odor facit soda. verumtamen
23
cum hoc resoluit sodam factam a flegmate cum odora〈-〉
24
tur: et purum oleum eius facit fluere sanguinem ex
25
naribus calefacti cum ipsum odorat.
26
¶ De sulfure. Capitulum .DCXX.
27
SUlfur quid est. Notum est. Natura.)
28
Calidum est et siccum ad quartum per-
29
ueniens. Operationes et proprietates.) Est
30
subtiliatiuum attractiuum. Decoratio.) Est
31
ex medicinis albaras proprie dum non tangit ipsum
32
ignis et cum miscetur cum gumma albotin eradicat ve〈-〉
33
stigia que sunt in vnguibus. Et cum aceto po-
34
nitur super morpheam. Apostemata et bothor.)
35
Ponitur super adustionem et vlcerationem et ab-
36
stergit impetiginem et proprie cum visco alimbat: et
37
proprie etiam cum aceto et cum nitro: propter pruri-
38
tum lauatur ex eo corpus. Instrumenta iuncturarum.)
39
Ipsum est cum nitro et aqua super podagram
40
linimentum conueniens. Membra capitis.) Re〈-〉
41
stringit corizam suffumigatum et administratur
42
cum aceto et melle super contritionem auris.
43
¶ De saliua. Capitulum .DCXXI.
44
SAliua quid est. Diuersificatur secundum species
45
et secundum complexiones singularium: et virtus
46
eius omnino est maturatiua resolutiua.
47
Decoratio.) Abstergit pannum et lentigi〈-〉
48
nes et sanguinem mortuum. Uulnera et vlcera.)
49
Fricatur impetigo cum saliua hominis ieiuni
50
et camphora. Membra capitis.) Saliua ieiuni
51
cum distillatur in aurem lesam a vermibus in-
52
terficit eos et educit eos statim. Uenena.) Sali〈-〉
53
ua resistit venenis. Et cum ieiunus expuit super
54
scorpionem multotiens moritur.
55
¶ De staphisagria. Capitulum .DCXXII.
56
STaphisagria quid est. Est vua passa
57
montana et est granum capitis. et in mon〈-〉
58
te libano inuenitur de ea plurimum
1
et est granum nigrum sicut cicer nigrum. Na〈-〉
2
tura.) Est calida et sicca in tertio. Operationes
3
et proprietates.) Est adustiua corrosiua acuta et
4
acris. Decoratio.) Interficit pediculos et proprie cum
5
arsenico et confert:[*]confert: corrupt for confert [redundant colon] alopitie antique linita. Uul〈-〉
6
nera et vlcera.) Staphisagria cum arsenico aut
7
sola ponitur super scabiem et excoriationem.
8
Membra capitis.) Masticatur ad extrahendum
9
flegma et humiditatem ex cerebro: et coquitur
10
in aceto et colluitur ex ea os ad dolorem dentium
11
et humiditatem gingiue et sanat cum melle al-
12
cula malum. Membra nutrimenti.) Bibuntur de ea .XI.
13
grana cum mellicrato et facit vomere chimum vi〈-〉
14
scosum. Membra expulsionis.) In bibitione ipsius est
15
timor. ipsa enim vlcerat vesicam sed quando fue〈-〉
16
rit cum rectificantibus et cum quantitate tem-
17
perata mundificat eam.
18
¶ De storace.[*]De storace another chapter De storace cf. above fol. 148v, ch. DC Capitulum .DCXXIII.
19
STorax quid est. Dixerunt storax hu〈-〉
20
mida: alia est que extrahitur per seipsam
21
gumma: et alia est que extrahitur cum de〈-〉
22
coctione: per se autem extracta est citri-
23
na et quando antiquatur declinat ad aureum colorem et
24
est abundans: sed que extrahitur ex cortice est
25
nigra: et illud ideo quoniam extrahitur cum decoctione
26
corticis illius arboris et quod extrahitur est storax
27
humida: et quod remanet sicut fex et vinacia est sic〈-〉
28
ca. Operationes et proprietates.) Iam diximus de virtute hu〈-〉
29
mide et sicce quod in eis est stipticitas et exiccatio et
30
dixerunt quidam quod est calida et sicca et remouet
31
humiditatem ex cerebro et mundificat ipsum sed
32
hoc est contrarium ei quod creditur in ipsa quoniam
33
ipsa facit soda. Membra nutrimenti.) Sicca con〈-〉
34
fert humorositatibus stomaci. Membra expulsionis.)
35
Storax sicca retinet ventrem.
36
¶ De sale. Capitulum .DCXXIIII.
37
SAl quid est. In sale sunt amaritudo
38
et stipticitas: et sal quidem est proximus
39
baurach. alius est rarus frangibilis:
40
et alius est cauatus. et alius est salgem-
41
ma qui est sicut chrystallus: et alius est napticus
42
niger: cuius nigredo est ex parte napticitatis
43
que est in ipso qui cum tamdiu suffumigatur donec ab
44
eo napticitas remoueatur remanet sicut salgemma:
45
et alius est indus qui est niger non nigredine na〈-〉
46
pticitatis que sit in ipso: sed propter substantiam ipsi〈-〉
47
us: et marinus quidem cum aque obuiat: ilico lique-
48
fit et non est ita terrenus. Natura.) Est calidus et sic-
49
cus in secundo. et quanto plus est amarior tanto plus
50
est calidior. Operationes et proprietates.) Est abstersiuus resolutiuus
51
constrictiuus exiccatiuus: cuius fortitudo operationum
52
est propter resolutionem et stipticitatem suam: et est disrupti〈-〉
53
uus ventositatum: et ille qui est adustus vehemen-
54
tioris est desiccationis et resolutionis: et ipse confert
55
putrefactioni et confert humorum grossitiei: ipsius
56
autem flos eo est subtilior: et ille qui est adustus: et
57
puluis eius est ipsi propinquus et ambo resoluunt
58
plusquam sal et sunt constringentes minus. et caua〈-〉
1
tus est minoris resolutionis et est minus subti〈-〉
2
lis nisi sit pauci saporis sicut aluminosus. ipse
3
enim est stipticus resolutiuus: et cauatus quando
4
lauatur multotiens exiccat sine mordicatione. et
5
frangibilis est magis abstersiuus et quando admisce〈-〉
6
tur cibis frigidis dissoluit eos. Salgemma vero
7
effugat ventositates: et niger est fortioris resolutio〈-〉
8
nis et omnes isti liquefaciunt humores congelatos et
9
amarius est vehementioris resolutionis et calefa-
10
ctionis. Decoratio.) Sal adustus mundificat den〈-〉
11
tes a lapidibus: et remouet nigredinem sanguinis
12
vbicunque est linitus et eius vsus cum melle bonum
13
efficit odorem. Apostemata et bothor.) Ex ipso cum
14
melle et passis fit emplastrum conueniens carbun-
15
culis et cum mentastro et melle apostematibus flegma〈-〉
16
ticis et prohibet formicam a dilatatione. Uulnera et
17
vlcera.) Corrodit carnem additam et humorosam:
18
confert scabiei vlcerose et impetigini: et ex ipso cum
19
aceto et oleo fit delinitio iuxta ignem vt sudare
20
faciat et sedat pruritum et proprie flegmaticum
21
et cum oleo super adustionem ignis et prohibet
22
vesicationem et proprie ille qui est baurachius
23
et aphricanus. Baurachij vero non consequuntur
24
aliquem salem in adunando et exiccando: sal enim
25
vehementius resoluit et exiccat illud quod est
26
ex humiditate: deinde fortius adunat et fortius
27
constringit illud quod remanet in partibus mem-
28
bri. Instrumenta iuncturarum.) Cum farina et melle
29
ponitur super torsionem neruorum et fit emplastrum
30
ex eo podagre: et miscetur cum oleo et fit ex ipso
31
inunctio comprimendo ad lassitudinem. Membra
32
capitis.) Linitur ex eo cum pulpa colloquinti-
33
de bothor capitis: et salgemma quidem acuit sen〈-〉
34
sum et sal constringit gingiuam mollificatam et
35
proprie salgemma. et cum aceto confert dolori au〈-〉
36
ris more emplastri superpositus. Membra oculi.)
37
Corrodit carnem additam in palpebris et vngu-
38
la et flos eius proprie confert panno et albugini
39
oculi: et ex sale quidem cum oleo et melle fit em〈-〉
40
plastrum super oculum et resoluit offuscationem
41
sanguinis congelati in ipso. Membra anhelitus et pectoris.)
42
Ex eo qui est napticus linitur palatum cum melle et
43
aceto et confert squinantie et apostematibus vue et ga-
44
uoni. et salgemma quidem et napticus et relique spe〈-〉
45
cies salis incidunt flegma vitreum et viscosum in
46
pectore. Membra nutrimenti.) Sal iuuat ad vomitum
47
et proprie napticus: et salgemma eius proprie et con〈-〉
48
fert doloribus stomaci frigidis. Membra expulsionis.)
49
Sal omnis facilem efficit superfluitatis egressionem
50
et descensionem cibi: et napticus expellit flegma
51
putridum et aquam et coleram et melancoliam et poni〈-〉
52
tur in enamatibus[*]enamatibus corrupt for enematibus [cf. Venice 1564]. et niger qui est vehementis ni-
53
gredinis qui non est proprie napticus solutione
54
educit flegma et melancoliam. et sal amarus etiam
55
solutione educit melancoliam fortiter. Et salgem〈-〉
56
ma educit flegma crudum fortiter et soluit me-
57
lancoliam. et sal quidem ipse vltimus est ad dis-
58
sinteriam et adiuuat medicinas solutiuas ad era-
1
dicandum melancoliam et humiditates visco-
2
sas de partibus membri: et cum mentastro monta-
3
no et butiro et fermento confert apostematibus testi-
4
culorum flegmaticis. et similiter cum mentastro et
5
melle confert vlceribus virge. Uenena.) Fit ex
6
eo emplastrum cum semine lini ad puncturam scorpionum
7
et cum mentastro montano et ysopo et melle ad
8
morsum cornute. et aceto et melle ad morsum
9
habentis .XLIIII. et vespe. et cum oxymelle nocu-
10
mento opij et fungorum mortiferorum.
11
¶ De serratura. Capitulum .DCXXV.
12
SErratura. Natura eius est sicut al-
13
boris[*]al- boris corrupt for arboris [cf. Venice 1564] ipsius. Operationes et proprietates.) Serra〈-〉
14
tura corrosionis est mundificatiua.
15
Et inest ei resolutio et exiccatio si fue〈-〉
16
rit in arbore ipsius. Uulnera et vlcera.) Serratura
17
ligni corrosi consolidat et proprie que est accepta ex
18
arboribus stipticis sicut quedam genera spinarum
19
et deinde aggregatur cum tanto aniso quantum
20
ipsa est cum vino et aduritur: deinde teritur. nam cum
21
spargitur super vlcera formicalia confert eis.
22
¶ De sale ammoniaco. Capitulum .DCXXVI.
23
SAl ammoniacus. Electio.) Ille est
24
melior qui est vt borax clarus cristal〈-〉
25
linus. Natura.) Calidus est et siccus
26
in fine tertij. Operationes et proprietates.) Est subtilia〈-〉
27
tiuus liquefactiuus. Membra oculi.) Confert albu-
28
gini oculi. Membra capitis.) Constringit vuam
29
que casum patitur et confert squinantie.
30
¶ De sandaraca. Capitulum .DCXXVII.
31
SAndaraca. Natura.) Calida est et sic〈-〉
32
ca in secundo. Opera. et proprie. In ipsa
33
est stipticitas et proprietas retinendi
34
sanguinem et luctatores. ipsa vtuntur
35
vt leues et fortes fiant et non incurrant difficul〈-〉
36
tatem anhelitus. Decoratio.) In ipsa est virtus ma〈-〉
37
credinem faciendi valde quando bibuntur de ea quaque
38
die tres quarte .ʒ.I. in aqua et oxymelle. Uulnera
39
et vlcera.) Desiccat fistulas quando cum ea suffumigatur.
40
Membra capitis.) Eius fumus prohibet catarros et ipsius
41
iuuamentum in sedando dolorem dentium vehemens
42
est et magnum valde neque aliquid inuenitur compar ei
43
in hoc et rectificat gingiuam. Membra anhelitus et pectoris.)
44
Prohibet tremorem cordis sicut karabe et prohi-
45
bet fluxum sanguinis et prohibet asma humidum sua
46
exiccatione. et similiter vtuntur ea luctatores vt difficul〈-〉
47
tatem anhelitus non incurrant. Membra nu〈-〉
48
trimenti.) Datur de ea in potu spleneticis et con〈-〉
49
fert. Membra expulsionis.) Est bona solutio〈-〉
50
ni antique et fumus eius confert emorroydibus.
51
¶ De sarace. Capitulum .DCXXVIII.
52
SArax quid est. Est illud quod persice nomina〈-〉
53
tur childaru et frusta radicis eius
54
sunt composita ex partibus super quas sunt
55
cortices que velociter ab eis tolluntur
56
et eius quidem alius est masculus et alius femina
57
sed masculus est fortior. Natura.) Calidus est et sic〈-〉
58
cus in secundo. Operationes et proprietates.) Exiccat sine mor〈-〉
1
dicatione et in ipso est amaritudo et stipticitas.
2
Uulnera et vlcera.) Consolidat vulnera. Membra expulsionis.)
3
Interficit vermes et ascarides et proprie cum syru-
4
po mellis. sitque potio ipsius pondus aureorum .IIII. et pro〈-〉
5
prie cum scamonea aut elleboro: et oportet qui〈-〉
6
dem vt comedantur ante ipsius potionem allea:
7
et similiter interficit fetum.
8
¶ De sulem. Capitulum .DCXXIX.
9
SUlem quid est. Est medicina romana.
10
Natura.) Calida est et sicca apud quar〈-〉
11
tum. Operationes et proprietates.) Adurit cutem.
12
Membra capitis.) Confert torture
13
cum fit caputpurgium ex vno grano ipsius cum
14
aqua sicle. Membra oculi.) Rarificat aposte〈-〉
15
mata palpebrarum et inflat ea et apostemata
16
accidentia sub oculo.
17
¶ De scordeon. Capitulum .DCXXX.
18
SCordeon quid est. Alleum agreste mi〈-〉
19
nus plurimum quam hortulanum. et habet folia et
20
crus longum et super quod est flos albus.
21
et ipsius quidem rememoratio iam an-
22
tecessit in capitulo num. Natura.) Calidum est et siccum ad
23
quartum perueniens. Operationes et proprie〈-〉
24
tates.) Est subtile aperitiuum abstersiuum. Uul〈-〉
25
nera et vlcera.) Consolidat vulnera magna et
26
fraudulenta. Instrumenta iuncturarum.) Est
27
bona attritioni neruorum.
28
¶ De sadar. Capitulum .DCXXXI.
29
SAdar quid est. Diximus dispositio〈-〉
30
nes eius vbi diximus nabach.
31
¶ De spolio serpentis. Capitulum .DCXXXII.[*]DCXXXII Due to an erroneous numbering in Venice 1564 (where no. 631 occurs twice, see p. 378), from this chapter onwards, there is a difference of one number in the chapter numbering of the two prints.
32
SPolium serpentis. dictum est de eo
33
in capitulo de serpente.
34
¶ De sedaguaran[*]sedaguaran i.e. sedeguaran (cf. index fol. 163v) Capitulum .DCXXXIII.
35
SEdaguaran. Natura.) Frigidum est in secundo sic〈-〉
36
cum in tertio. Operationes et proprietates.) Re〈-〉
37
tinet sanguinem. Decoratio.) Prohibet casum ca-
38
pillorum. Permutatio.) Loco eius ponitur
39
pondus eius de feluzaharam et tertia ponderis
40
ipsius de radice canne.
41
¶ De siseleos. Capitulum .DCXXXIIII.
42
SIseleos quid est. Est alaniudem roma〈-〉
43
num et est simile alaniudem: verum-
44
tamen est longius eo parumper et
45
vehementius album. Natura.) Ca〈-〉
46
lidum est et siccum in secundo. Operationes
47
et proprietates.) Est subtiliatiuum resolutiuum
48
mundificatiuum carminatiuum. et similiter ra〈-〉
49
dix eius et semen ipsius sunt sedatiua dolorum
50
interiorum et liquefacit flegma congelatum et
51
de ipso quidem datur in potu animalibus et
52
multiplicat partus ipsorum et bibitur in vino
53
et prohibet frigus et nocumentum ipsius in iti〈-〉
54
nere: et proprie cum pipere. Instrumenta
55
iuncturarum.) Confert doloribus dorsi. Mem〈-〉
56
bra capitis.) Confert valde soda. Mem-
57
bra anhelitus et pectoris.) Confert asmati et difficulta-
58
ti anhelitus et anhelitui dilatationis et tussi anti-
1
que proprie et radix ipsius et semen eius simul
2
et quando conficitur radix eius cum melle et deglutitur
3
mundat pectus ab humiditatibus viscosis.
4
Membra nutrimenti.) Resoluit inflationem et sedat dolo-
5
res viscerum et digerit radix eius proprie cibum et est
6
bonum stomaco. Membra expulsionis.) Resoluit dolorem pun-
7
gitiuum ventosum et facilem efficit partum in omnibus
8
animalibus et remouet difficultatem vrine. et resol〈-〉
9
uit dolores matricis et prefocationem eius: et confert
10
doloribus viscerum: et succus cruris huius plan〈-〉
11
te et semen ipsius cum sunt recentia et bibuntur
12
ex eis tres anulusat cum arob .X. diebus sanant
13
dolorem renum et est iuuatiuum penitus renum.
14
¶ De sirengi. Capitulum .DCXXXV.
15
SIrengi quid est. Et proximus virtuti
16
alsedenigi: immo est fortior. Natura.)
17
Frigidus est et siccus. Operationes et proprietates.)
18
Est stipticus et in ipso est ex cerusa
19
frigus: verum subtilior plurimum existens prohibet
20
fluxus. Uulnera et vlcera.) Ponitur in cerato
21
super adustionem ignis. Membra expulsio-
22
nis.) Prohibet fluxum sanguinis.
23
¶ De scamonea. Capitulum .DCXXXVI.
24
SCamonea quid est. Succus volubi-
25
lis cuiusdam cuius virtus vsque ad .XXX.
26
perdurat annos. Electio.) Melio-
27
ris proprietatis est illa que est varia ad
28
albedinem declinans et est quasi sit fragmentum
29
ostraci: et est puluerizabilis: velociter solubilis
30
varia: que cum resoluitur in aqua facit ipsam sicut
31
lac: et melior quidem qua est vtendum est que
32
assatur in pomo et cum qua admiscetur aqua apij:
33
quoniam remouetur eius malitia: et alialmakam[*]alialmakam cf. Venice 1564: aliarmakam quidem
34
est mala: quandoque vero rectificatur scamonea cum assa〈-〉
35
tur in pomo preparato in massa et permiscetur cum ani〈-〉
36
so et dauco et soluitur cum oleo amigdalino.
37
Natura.) Calida est et sicca in tertio. et eius ca-
38
liditas maior est siccitate ipsius. Operationes et proprietates.)
39
In ipsa sunt resolutio et abstersio et est iuimica[*]iuimica corrupt for inimica
40
stomaco et epati. Decoratio.) Mundificat morpheam
41
et albaras et pannum. Uulnera et vlcera.) Quando
42
decoquitur cum melle et passus et fit ex ea empla〈-〉
43
strum super vulnera et resoluit ea. Apostemata et bo〈-〉
44
thor.) Ponitur cum aceto super scabiem vlcera〈-〉
45
tam. Instrumenta iuncturarum.) Cum aceto et sauich ponitur
46
super dolores iuncturarum et anche more empla〈-〉
47
stri. Membra capitis.) Radix eius et succus radicis
48
ipsius ponitur super sodam antiquam cum aceto
49
et oleo rosaceo et quando ipsa scamonea admiscetur eis am〈-〉
50
bobus et ponitur super caput eius qui habet soda an-
51
tiquam sanat eum. Membra anhelitus et pectoris.) Est ex eis que
52
nocent cordi. Membra nutrimenti.) Nocet stomaco et epati
53
valde: sed eius malitia frangitur cum assatione et
54
semine apij. et ipsa quidem est conturbatiua et fa-
55
cit nauseam et destruit appetitum cibi et facit sitim.
56
Membra expulsionis.) Solutione educit coleram fortiter: ipsa
57
vero in regionibus diuersificatur adeo quod ego vi〈-〉
58
di in quibusdam libris medicorum dosim eius plu〈-〉
1
rimi ponderis. ¶ Et etiam ipsa nocet intestinis et
2
supponitur ad abortum. et cum ex radice arboris
3
eius bibitur pondus aurei soluit coleram citrinam
4
et flegma. ¶ Et dixerunt quidam quando ex scamo〈-〉
5
nea bibitur plurima quantitas et superflua et est
6
medietas .ʒ. retinet primum: deinde conturbat et fa〈-〉
7
cit nauseam et prouocat sudorem frigidum: deinde quandoque
8
aduenit eius solutio cum superfluitate et est interfi-
9
ciens: et dixerunt quidam quod quando ex antiqua sumi〈-〉
10
tur quantitas parua prouocat et non soluit et po-
11
tus ipsius cum aloe est minor ad ista: et similiter cum
12
lupinis salitis et seminibus redolentibus: et quando
13
supponitur in lana interficit fetum. ¶ Et cum eius
14
timemus malitiam rectificamus eam: quoniam confi-
15
cimus ipsam cum aqua cydoniorum acetosorum
16
et pomorum aut aqua rosacea et quandoque ponitur in ipsa su〈-〉
17
mach secundum quantitatem qua possit confici et fiunt in〈-〉
18
de trocisci subtiles et exiccantur in vmbra et ad-
19
ministrantur secundum quantitatem necessariam. Uenena.)
20
Confert puncture scorpionum et bibita et linita.
21
¶ De serapino. Capitulum .DCXXXVII.
22
SErapinum quid est. Serapinum est
23
gumma arboris in qua non est iuua-
24
mentum sed in gumma eius: et dicitur quod est
25
quedam species galbani que resoluitur et
26
sit serapinum. Electio.) Melior duarum specierum
27
eius est illa que est spissior et clara cuius pars
28
interior ad rubedinem declinat et exterior ad al-
29
bedinem: et resoluitur velociter in aqua non sicut
30
adulteratum cum galbano quamuis galbano albo
31
sit simile et quod melius est de eo est illud de sapha〈-〉
32
no. Natura.) Calidum est in tertio siccum in
33
secundo. Operationes et proprietates.) Est resolutiuum subtilia〈-〉
34
tiuum carminatiuum calefactiuum abstersiuum.
35
Instrumenta iuncturarum.) Confert paralysi et rupture lacer〈-〉
36
torum et chordarum eorum: et soluit materias que sunt
37
in vtrisque anchis clysterizatum et bibitum: et simi〈-〉
38
liter doloribus iuncturarum malis. Membra capitis.)
39
Resoluit soda frigidam et ventosam et confert epi〈-〉
40
lepsie. Membra oculi.) Confert obscuritati oculi in al〈-〉
41
cofol: et grossitudini palpebrarum et vestigijs in
42
oculo: et est de melioribus medicinis que sunt
43
ad aquam descendentem in oculum. et si teratur cum ace〈-〉
44
to et ponatur super ordeolum delet ipsum. Membra
45
anhelitus et pectoris.) Confert dolori pectoris et lateris
46
et tussi antique et bibuntur cum aqua rute expresse
47
tres quarte .ʒ.I. ad malitiam anhelitus et ipsum mun〈-〉
48
dificat pectus fortiter et extrahit humores cru〈-〉
49
dos. Membra nutrimenti.) Confert hydropisi et extrahit
50
aquam citrinam. Membra expulsionis.) Confert colice bibi〈-〉
51
tum et clysterizatum: et dolori ventris pungitiuo
52
et extrahit lapidem ex ambobus: et augmentum
53
efficit in coitu et confert doloribus matricum:
54
et quando bibitur cum oxymelle prouocat menstrua et
55
interficit fetum. et ipsum quidem lenit ventrem cum
56
facilitate et extrahit humorem viscosum et aquam
57
citrinam. Febres.) Confert febribus periodicis.
58
Uenena.) In vino datur ad bibendum ad pun-
1
cturam vermium venenosorum et ad omnia
2
venena mortifera. et eius operatio est fortior operatio-
3
ne galbani. et quandoque confert delinitum in omnibus
4
locis. Permutatio.) Loco eius ponitur gum〈-〉
5
ma cedri et dixerunt gumma pini masculi et di-
6
xerunt pondus ipsius et medium de opoponaco.
7
¶ De scolopendria. Capitulum .DCXXXVIII.
8
SColopendria quid est. Dicitur quod est plan〈-〉
9
ta petrosa que nascitur in loco plurimo〈-〉
10
rum fontium: et dixerunt quidam quod
11
est species silique[*]silique cf. Venice 1564: squillae et dicitur aliud. Natura.) Ca〈-〉
12
lida est in primo sicca in secundo. Operationes et proprietates.)
13
Est subtilis resolutiua et in ipsa non est pluri-
14
ma caliditas. Membra nutrimenti.) Confert spleni magni〈-〉
15
fice: quando enim sumitur cum oxymelle facto ex aceto in
16
quo decocta sunt folia eius .XL. diebus delet sple〈-〉
17
nem. et confert singultui et icteritie. Membra expulsionis.)
18
Frangit lapidem in renibus et vesica et dicitur
19
quod suspensa ad collum prohibet impregnationem.
20
¶ De suhal. Capitulum .DCXXXIX.
21
SUhal quid est. Est ex substantia calida acri.
22
Natura.) Est calida et acris cum equali-
23
tate. Apostemata et bothor.) Folia eius rumpunt
24
aldubellet et resoluunt ea in dispositione
25
principij eorum. et que recens est maturat apostemata
26
inobedientia maturationi. Uulnera et vlcera.) Que
27
recens est eradicat scabiem vlceratam. Membra oculi.)
28
Ponitur in medicinis acuentibus visum. Membra
29
anhelitus et pectoris.) Dicitur quod est optima
30
medicina tussi et anhelitui dilatationis adeo quod
31
ex ea fit suffumigatio et confert.
32
¶ De seisaron. Capitulum .DCXL.
33
SEisaron quid est. Est lignum visus
34
et est in ipso amaritudo et stipticitas.
35
Natura.) Calidum est et siccum in secundo. Operationes
36
et proprietates.) In ipso est resolutio et sti-
37
pticitas pauca. Membra nutrimenti.) Decoctio radicis
38
eius confert dolori stomaci. Membra expulsionis.)
39
Decoctio radicis eius prouocat.
40
¶ De sumio. Capitulum .DCXLI.
41
SUmium quid est. Est curati albani
42
existens in aquis stantibus: et in ipso est
43
bonus odor. et dicetur in capitulo de caf.
44
Membra expulsionis.) Medulla
45
eius decocta et non decocta confert lapidi et pro〈-〉
46
uocat et confert dissinterie.
47
¶ De sucuto. Capitulum .DCXLII.
48
SUcutum quid est. Ditur quod est semperui〈-〉
49
ua. et dicitur quod est species seminis mandra〈-〉
50
gore: et dicitur aliud: et est duarum specierum
51
quarum vna est petrosa. et alia non est
52
petrosa. Natura.) Quod in ea magis dominatur est frigus:
53
et siccitas: et in ipsa est humiditas calida temperata
54
et subtilitas et incisio: et viscositas: et neque habet odo〈-〉
55
rum[*]odorum corrupt for odorem: et habet dulcedinem quandam et aqua eius attra-
56
hit sputum: et aggregando partes carnis in va〈-〉
57
sefacit[*]vasefacit corrupt for vase facit rem vnam. Operationes et proprietates.) Est equalis
58
et subtilis et incidit et viscositatem ceparum[*]viscositatem ceparum cf. Venice 1564: viscositate cepali resoluit
1
et aliquid est in ipso per quod aggregat et constrin〈-〉
2
git. Instrumenta iuncturarum.) Decoctio eius confert attri〈-〉
3
tioni neruorum et lacertorum in medio eorum et
4
in extremitatibus ipsorum et recens consolidat.
5
Membra anhelitus et pectoris.) Sanat asperitatem pectoris:
6
et gutturis et prohibet sputum sanguinis et cum
7
aqua mellis mundificat pulmonem. Membra ex-
8
pulsionis.) Confert vlceribus intestinorum et abrasio-
9
ni et rupture inguinis aquoses[*]aquoses corrupt for aquose [cf. Venice 1564] et doloribus renum
10
et retinet fluxum sanguinis menstrui. Per-
11
mutatio.) Loco eius ponitur succus foliorum
12
lactuce aut aqua solatri.
13
¶ De sumach. Capitulum .DCXLIII.
14
SUmach quid est. Aliud est corasce-
15
ni. et aliud est semiminus corasceno:
16
rubeum: lentis similitudinem habens: et
17
est conueniens ei cui conueniunt aca-
18
tia et rosa: et quando decoquitur cum aqua: deinde eius
19
decoctio inspissatur. sicut mel conuenit ei cui con〈-〉
20
nenit licium. Natura.) Est frigidum in secundo siccum in
21
tertio. Operationes et proprietates.) Est stipticum constrictiuum
22
confortatiuum et acetum eius est subtilius eo et
23
prohibet fluxum: ita quod quidam dicunt quod appensum
24
retinet illud: et prohibet attractionem colere ad vi-
25
scera. Decoratio.) Decoctio sumach qua[*]qua cf. Venice 1564: quo tinctores
26
vtuntur et coricrum[*]coricrum(?) corrupt for coriorum [cf. Venice 1564] preparatores denigrat capil〈-〉
27
los. Apostema et bothor.) Fit ex eo emplastrum super percussio-
28
nem et prohibet apostemata et viriditatem et confert pa-
29
naritio et prohibet additionem apostematum. Uulne-
30
ra et vlcera.) Prohibet ambulationem fraudulen〈-〉
31
tiarum. Instrumenta iuncturarum.) Embrocatur ex decoctio〈-〉
32
ne eius torsio et non apostematur. Membra capitis.) Prohi〈-〉
33
bet saniem auris. et gumma eius quando ponitur in cor〈-〉
34
rosionem dentium sedat dolorem eorum. Mem〈-〉
35
bra nutrimenti.) Preparat stomacum confortans ipsum et
36
sedat sitim et facit appetitum acetositate sua et se〈-〉
37
dat nauseam colericam. Membra expulsionis.) Constrin〈-〉
38
git et retinet menstrua et fluxum: et prohibet ra〈-〉
39
suram clysterizatur ad dissinteriam et cursum
40
matricis et emorroydas.
41
¶ De sicla. Capitulum DCXLIIII.
42
SIcla quid est. Est duarum specierum. vna est
43
nigra propter vehementiam viriditatis. alte〈-〉
44
ra est illa que est nota. Natura.) Apud
45
quosdam est calida et sicca in primo.
46
et secundum veritatem est compositarum virtutum: et apud
47
quosdam est frigida et non est dubium quin in
48
eius radice sit humiditas. Operationes et proprietates.) In
49
sicla est virtus baurach subtiliatiua. et in ipsa est
50
resolutio et apertio fortior resolutione attriplicum
51
et lenificatio: et in ea que est nigra est stipticitas
52
et proprie cum lentibus: et bauracitas que est in
53
ipsa est solutiua et terreitas est contractiua: et totum
54
elixatum est mali chimi et totum eius est parui
55
nutrimenti sicut reliqua olera. Decoratio.) Prohi〈-〉
56
bet succus eius et decoctio foliorum eius fixuras
57
frigoris: et confert alopitie et confert panno cum
58
ex folijs eius administratur emplastrum post
1
ablutionem loci cum niro: et quandoque abscin〈-〉
2
dit verucas succus eius et interficit pediculos.
3
Apostemata et bothor.) Ex ea elixata fit emplastrum apostematibus
4
et resoluit et maturat ea. et confert moro empla-
5
stro facto ex ea resolutione sua. Uulnera et vlcera.)
6
Folia eius bona sunt decoctat[*]decoctat corrupt for decocta adustioni ignis
7
et conferunt impetigini limita cum melle. Membra
8
capitis.) Ex aqua eius cum felle gruis fit caputpur〈-〉
9
gium et delet torturam et valet ad vlcera narium: et
10
eius aqua tepida distillatur in aurem et sedat do-
11
lorem et lauatur caput cum aqua eius et aufert
12
furfures. Membra nutrimenti.) Radix eius est mala stomaco
13
faciens nauseam: et plurimum illius est propter bauracita〈-〉
14
tem eius mordicatiuam: et est mali chimi: et lau-
15
rat bauracitate sua adeo vt mordicet stomacum for-
16
tis sensus: et eius nutrimentum est paucum et apertio
17
eius est parua et ad opilationes epatis fortior
18
est apertione malue proprie cum sinapi: et aceto:
19
et similiter etiam spleni: et oportet vt comedatur cum muri: et cum
20
speciebus que sunt ad condienda cibaria. Membra
21
expulsionis.) Dicitur quod illa que est nigra stringit et proprie
22
cum lentibus: sed non est dubium quin elixata pro〈-〉
23
iecta eius aqua cum in patella in furno ponitur
24
constringat: et fit cum ea clystere ad extrahendum
25
fecem: et totum eius generat inflationem et rugi-
26
tum et dolorem ventris pungitiuum. et est bona coli〈-〉
27
ce cum assumitur cum speciebus condientibus et muri.
28
¶ De stinco. Capitulum .DCXLV.
29
STincus quid est. Est guaril de nilo
30
qui capitur in egypto: et existimauerunt
31
quidam quod sit de partu crocodili in cam-
32
pos. Electio.) Melius quod est in ipso
33
est illud quod est in parte renum. Membra expulsionis.)
34
Quandoque auget coitum adeo vt non sedetur nisi
35
sorbitione iuris lactucarum et lentium.
36
¶ De seuesten. Capitulum .DCXLVI.
37
SEuesten et nominatur mukeita. Natura.)
38
Sunt quasi temperate. Operationes et proprietates.)
39
Sunt lenitiue. Membra anhelitus et pectoris.) Le-
40
niunt pectus et guttur. Membra nutrimenti.)
41
Sedant sitim et proprie semen eius cum sagze-
42
nea. Membra expulsioni.) Leniunt ventrem.
43
¶ De semabras[*]semabras cf. Venice 1564: samabras. Capitulum .DCXLVII.
44
SEmabras. Decoratio.) Fit ex eo em-
45
plastrum super spinas: et ea que car-
46
ni sunt infixa et super verucas contri〈-〉
47
to: et extrahit eas: et super ea que sunt
48
vt claui: et euellit: et dicitur quod illud quod de eo siccum est
49
cum commiscetur cum oleo facit nasci capillos super
50
tineam. Membra capitis.) Dicitur quod epar ipsius sedat do-
51
lorem molaris dentis. Membra expulsionis.) Urina eius
52
et sanguis ipsius mirabilis iuuamenti sunt in ru〈-〉
53
ptura infantium cum sedent in decoctione eius
54
et quandoque ponitur in vrina eius et in sanguine ipsius
55
aliquid de muscho et ponitur in virga infantis
56
et fit vltimi iuuamenti in ruptura. Uenena.)
57
Finditur et ponitur super puncturam scorpionis.
58
¶ De spica. Capitulum .DCXLVIII.[*]DCXLVIII Due to an erroneous numbering in Venice 1564 (where no. 646 occurs twice, see p. 380), from this chapter onwards, there is a difference of two numbers in the chapter numbering of the two prints until the end of the text.
1
SPica quid est. Spica due sunt species:
2
quarum vna est spica aromatica: et est
3
spica auium. et altera est nereiden: et
4
est spica romana. et alithitia: debilior
5
est inda et syria: et in omnibus proprietatibus suis nisi
6
in prouocatione: et alithitia est in virtute proxima
7
syrie: et eius quidem arbor parua est et euellitur cum
8
luto suo: et egreditur: que quandoque adulteratur cum plan〈-〉
9
ta que est sibi similis. Inter eas vero discernitur: quoniam
10
planta illa est horribilis odoris: et nereiden pre-
11
terea quedam est montana cuius folia sunt sicut
12
folia croci hortulani: et similiter stipites eius sed sunt
13
citrini plani non in modum retis inuoluti plures
14
habet radices scilicet duas aut plures: et non habet crus neque
15
fructum neque florem. Electio.) Inquit Diascorides.
16
Melior est cuius pili sunt plures et declinant
17
ad ruffedinem: et est boni odoris sicut ciperi: et
18
parua spica mordicans linguam. et hec est syria.
19
inda vero est debilior et longior: et plus omni
20
spica inuoluta. horribilis odoris: et rumpitur velo-
21
citer cum summa suorum villorum et cadit ex ea puluis
22
niger magnus: et adulteratur: quia decoquitur post
23
infusionem cum aqua calida deinde fit grauis
24
cum antimonio postea venditur. ipsum vero
25
signant eius albedo et color antimonij et debi-
26
litas virtutis eius et debilitas saporis ipsius et
27
odoris: nigra vero inda melior est rubea: et ne-
28
riden quidem melior est illa que est recens bo-
29
ni odoris plures habens radices grossas que
30
non frangitur. illa vero que habet crus declinans
31
ad albedinem et proprie in medio sui non est ali〈-〉
32
quid proprie que est horribilis odoris. Natu〈-〉
33
ra.) Calida est in primo sicca in secundo. Ope〈-〉
34
rationes et proprietates.) Est aperitiua resolu-
35
tiua. et in inda quidem est stipticitas plurima
36
et caliditas eius minor est sed est leuis. et in pri-
37
mis quando gustatur est rancida: deinde pro-
38
cedunt ex ea caliditas et acuitas. et ex spica aro〈-〉
39
matica fit puluis prohibens sudorem plurimum:
40
et lutum quidem spice est abluens corpus et est
41
bonum ad bonum odorem faciendum. Apo〈-〉
42
stemata et bothor.) Resoluit apostemata et bo〈-〉
43
thor. Membra capitis.) Prohibet reuma-
44
tismos et confortat cerebrum. Membra ocu〈-〉
45
li.) Facit nasci pilos in palpebris quando po-
46
nitur in alcofol: et trahitur radius inuolutus
47
in puluere super palpebras: et nereiden est for〈-〉
48
tior in hoc secundum quod existimo. Membra anheli-
49
tus et pectoris.) Confert tota tremori cordis et
50
mundificat pectus et pulmonem et prohibet effu〈-〉
51
sionem materierum ad ea et fluxus. Mem-
52
bra nutrimenti.) Aperit opilationes epatis et
53
stomaci et confortat ea: et conferunt omnes icte-
54
ritie: et prohibent effusiones materierum ad
55
stomacum: et sedant mordicationem eius: et
56
quando bibitur quecunque species ipsius fue-
57
rit cum vino confert spleni. Membra ex-
58
pulsionis.) Omnes prouocant et alithitia
1
est fortior quoniam est calidior et minoris sti-
2
pticitatis: et prohibet apostemata matricis om-
3
nia sedendo in ea: et confert doloribus renum
4
et prohibet cursum materierum ad intestina: et habet
5
proprietatem in retinendo fluxum superfluum a matrice.
6
¶ De sauich. Capitulum .DCXLIX.
7
SAuich quid est. Iam dictum est in ca-
8
pitulo tritici et ordei. Membra anhelitus et pectoris.)
9
Confert pectori et pulmoni.
10
¶ De safato. Capitulum .DCL.
11
SIsamum quid est. Est semen pluris
12
vnctuositatis quam reliqua semina. et
13
propter hoc rancidum fit facile. qui-
14
dam autem dixerunt quod eius oleum
15
non confert nisi melancolicis vt eos impinguet
16
et humectet. et asmum[*]asmum cf. Venice 1564: ersimum quidem est genus quod-
17
dam sisami abhominabilis saporis. Electio.)
18
Corpus eius est fortior oleo ipsius. Natura.)
19
Calidum est in medio primi humidum in fine
20
eius. Operationes et proprietates.) Est glu-
21
tinatiuum lenificatiuum equalis calefactionis:
22
et similiter oleum eius et decoctio ipsius. et est mol〈-〉
23
lificatiuum et in oleo eius est grossitudo et quod
24
torrefactum est minoris est nocumenti. De-
25
coratio.) Resoluit viriditatem percussionis et
26
sanguinem congelatum et confert fissure et aspe〈-〉
27
ritati melancolicorum bibitum et linitum: et est
28
impinguatiuum et proprie excorticatum et pro〈-〉
29
longat capillos: et proprie succus arboris eius
30
et foliorum ipsius: et lenit eos et remouet fur-
31
fures et oleum eius quo decoquitur myrtus con〈-〉
32
seruat capillos et facit eos fortes et duros. Apo〈-〉
33
stemata et bothor.) Resoluit apostemata cali-
34
da. Uulnera et vlcera.) Ponitur super adustio〈-〉
35
nem ignis et oleum eius bibitum aufert pruri〈-〉
36
tum flegmaticum et sanguinem proprie cum in〈-〉
37
fusione aloes et aqua vue passe. Instrumenta
38
iuncturarum.) Ex eo fit emplastrum ad gros〈-〉
39
situdinem neruorum. Membra capitis.) Con〈-〉
40
fert oleum eius cum virtute rose soda adustiue
41
et succus arboris eius sanat furfures. Membra ocu〈-〉
42
li.) Confert suppositum pulsationi oculi et apo〈-〉
43
stemati eius. Membra anhelitus et pectoris.)
44
Est bonum constrictioni anhelitus et asmati.
45
Membra nutrimenti.) Est malum stomaco fa〈-〉
46
ciens nauseam prosternens desiderium satians
47
velociter: sed quando comeditur cum melle re〈-〉
48
mouetur eius malitia et tardatur eius digestio
49
et mollificat viscera: et quod torrefactum est: est
50
minoris nocumenti. et eius nutrimentum est vn〈-〉
51
ctuosum valde et in ipso est virtus faciendi sitim
52
et fit velox eius descensio cum cortice suo. cum
53
autem excorticatur tardatur eius descensus. Mem〈-〉
54
bra expulsionis.) Confert intestino colon: et in-
55
fusio quidem sisami est vehemens in prouoca〈-〉
56
tione menstruorum adeo quod ipsa eijcit fetum: et
57
quando frangitur et comeditur cum semine pa〈-〉
58
paueris et semine lini cum equalitate augmen〈-〉
1
tat sperma et coitum. Uenena.) Confert mor-
2
sui canis rabiosi et serpentis lenticularis.
3
¶ De sacondulion[*]sacondulion cf. index fol. 163v as well as Venice 1564: sacundulion. Capitulum .DCLI.
4
SAcondulion. Apostemata et bothor.)
5
Ponitur cum rutha super formicam
6
et ad fistulas. Membra capitis.) Suffumigatur
7
cum eo patiens subeth et comprimen〈-〉
8
do inungitur ex ipso cum acetosa habens karabitum
9
et letargiam et distillatur succus humidi in au-
10
rem saniosam: et confert valde soda. Membra anhelitus et
11
pectoris.) Confert difficultati anhelitus et asmati. Membra
12
nutrimenti.) Confert radix eius doloribus epatis et
13
confert icteritie. Membra expulsionis.) Solutione edu-
14
cit flegma: et confert prefocationi matricis.
15
¶ De safid. Capitulum .DCLII.
16
SAfid. Natura.) Calidum est et siccum in tertio.
17
Operationes et proprietates.) Est mordicatiuum acre.
18
Uenena.) Confert venenis omnibus.
19
¶ De semurion. Capitulum .DCLIII.
20
SEmurion quid est. Est apium silue〈-〉
21
stre: et dictum est de eo.
22
¶ De squilla. Capitulum .DCLIIII.
23
SQuilla quid est. Est cepe muris et
24
eius folia sunt sicut folia lilij: et habet oleum
25
ad nigredinem declinans. Natura.)
26
Est calidum et siccum in secundo. Operationes et proprietates.)
27
Est incisiuum et in ipso est viscositas adustiua.
28
Decoratio.) Ponitur confectum cum melle super
29
alopitiam et serpiginem. Membra anhelitus et pectoris.) Eius ace〈-〉
30
tum exasperat guttur et indurat carnem ipsius: et
31
est bonum asmati et oregmoni et tussi antique.
32
¶ De solatro. Capitulum .DCLV.
33
SOlatrum. Electio.) Melius quod
34
de ipso administratur est habens fo-
35
lia viridia et citrinum semen: et est quin-
36
que specierum. Natura.) Frigidum est
37
in primo siccum in secundo: et stupefactiuum est frigi-
38
dum et siccu[*]siccu corrupt for siccum in tertio. Operatione et proprietates.) Hortula-
39
num est infrigidatiuum constrictiuum et est quoddam ge-
40
nus ipsius stupefactiuum faciens somnum simile opio
41
in proprietatibus suis: nisi quia est debilius eo et est
42
quoddam genus eius quod est mortale. Apostemata et
43
bothor.) Est emplastrum bonum apostematibus calidis omnibus
44
intrinsecis et extrinsecis et bibitur aqua eius ad
45
apostemata calida intrinseca: et ponitur aqua eius cum ceru-
46
sa et oleo rosaceo super herisipillam et formicam more
47
emplastri: et cortex radicis eius est vehementis exic-
48
cationis. Membra capitis.) Si bibatur ex eo quod est stupefa〈-〉
49
ctiuum vltra .XII. grana facit euenire maniam: et quando
50
ex aqua eius fit gargarisma confert apostematibus lin〈-〉
51
gue: et si bibatur ex cortice radicis pondus au〈-〉
52
rei. cum vino attrahit somnum: et cum solatrum
53
optime teritur et fit ex eo emplastrum capiti sanat so-
54
da et resoluit apostemata radicis auris: et apo-
55
stemata velaminis cerebri: et confert distillatum
56
dolori auris. Membra oculi.) Sanat fistulas
57
oculi lachrymalis et fructus et succus specierum eius
58
vsque ad illam que facit somnum: cum fit ex ea alco-
1
fol confortat visum. Membra expulsionis.) Semen
2
stupefactiui est prouocatiuum vrine mundifica-
3
tiuum renum et vesice: et omnes species cum superpo〈-〉
4
nuntur abscindunt fluxum menstruorum et est
5
ex eis que infrigidant et prohibent pollutionem
6
et est species solatri preter akekengi[*]akekengi i.e. alkekengi et preter hor〈-〉
7
tulanum et preter stupefactiuum predictum quando come-
8
duntur interficiunt: et aqua foliorum
9
eius facit possidere maniam: et non est in eo iu〈-〉
10
uamentum solatri nisi ad emplastrum faciendum.
11
¶ De scorpionibus. Capitulum .DCLVI.
12
SCorpiones. Membra capitis.) Oleum
13
scorpionum confert doloribus au-
14
ris valde.
15
¶ De sudore. Capitulum .DCLVII.
16
SUdor quid est. Est aqueitas sangui-
17
nis cui pus colericum est admixtum.
18
et oportet vt administretur dum non-
19
dum est exiccatus: immo dum in eo est humidi-
20
tas. et ipse quidem magis est digestus quam vrina.
21
est enim superfluitas vnctuositatis et humidi-
22
tatis post digestionem vltimam et est vrina secun〈-〉
23
de digestionis superfluitas. Operationes et proprietates.)
24
Est magis digestus quam vrina et diuersificatur secundum
25
animalia et in ipso est resolutio non pauca. Apo-
26
stemata et bothor.) Sudor athletarum confert
27
apostematibus inguinis: immo resoluit ea. Mem-
28
bra anhelitus et pectoris.) Sudor siccus luctan〈-〉
29
tium cum oleo de alcanna ponitur super apo-
30
stemata mammille et resoluit ea et cum oleo rosaceo
31
ad congelationem lactis in mammilla. alteratio
32
vero magne et alteratio parue fiunt cum centau-
33
rea maiore et minore.
34
¶ De sandalo. Capitulum .DCLVIII.
35
SAndalus. Electio.) Dixerunt Galienus
36
et filius mesaugue rubeus est fortior.
37
et dixerunt alij albus est fortior.
38
Natura.) Est frigidus in fine secun-
39
di. vsque ad tertium perueniens siccus in secun-
40
do. Operationes et proprietates.) Prohibet
41
attractionem et proprie rubeus. Apostemata
42
et bothor.) Resoluit apostemata acuta et pro-
43
rie[*]pro-rie corrupt for proprie rubeus et linitur ex eo herisipilla. Mem-
44
bra capitis.) Confert soda. Membra anhelitus et
45
pectoris.) Confert tremori cordis accidenti in fe-
46
bre linitus et bibitus. Membra nutrimenti.) Confert
47
debilitati stomaci calidi bibitus et linitus. Fe-
48
bres.) Confert febribus calidis et proprie albus.
49
¶ De sapone. Capitulum .DCLIX.
50
SApo. Operationes et proprietates.) Est vlceratiuus:
51
putrefactiuus. Membra expulsionis.) Resoluit
52
colicam et soluit humorem crudum.
53
¶ De sahane. Capitulum .DCLX.
54
SAhane. Operationes et proprietates.) Est
55
abstersiuum exiccatiuum mali hu-
56
moris. Uulnera et vlcera.) Facit pos-
57
sidere scabiem et pruritum. Instrumenta iuncturarum.)
58
Confert dolori anche flegmatico. Membra
1
capitis.) Remouet fetorem oris factum ex sto〈-〉
2
maco et corruptionem eius et abstergit humidi〈-〉
3
tatem stomaci et exiccat eam.
4
¶ De safuruhum[*]safuruhum cf. index fol. 163v safurruhum, and Venice 1564: safuruhun. Capitulum .DCLXI.
5
SAfuruhum quid est. Est auis cuius no-
6
men est hoc nomen in francia.
7
¶ De sarsar. Capitulum .DCLXII.
8
SArsar quid est. Est ferrum calidum. Mem〈-〉
9
bra capitis.) Quando coquitur cum
10
oleo aut infunditur in ipso: deinde co-
11
quitur et distillatur in aurem remo-
12
uet dolorem eius et pulsationem ipsius.
13
¶ De sasaf. Capitulum .DCLIII.
14
SAsaf quid est. Est salix.
15
¶ De sakaik. Capitulum .DCLXIIII.
16
SAkaik quid est. Nominatur sakaik. aneha〈-〉
17
men: et est rosa rubea vehementer.
18
Natura.) Est calida in secundo humida in ipso.
19
Operationes et proprietates.) Est abstersiua resolutiua. Inquit
20
Galienus est abstersiua lauatiua attractiua aperitiua
21
resolutiua. Decoratio.) Denigrat capillos mixta
22
cum corticibus nucis. et quando administrantur folia eius
23
et stipites ipsius sicut sunt aut decocta cum sorbi〈-〉
24
tione ordei et decoquuntur prouocant lac. Apostemata
25
et bothor.) Linitur ex decoctione eius super apostemata que
26
non sunt dura et fit euacuatio per eam super carbuncu-
27
los et bothor calidas. Uulnera et vlcera.) Illud quod de
28
ea siccum est confert vlceribus sordidis incarnat ex
29
ea excoriatione et in ipsa mundificat vlcera con〈-〉
30
ferens excoriationibus et scabiei vlcerose. Mem〈-〉
31
bra capitis.) De eius succo fit caputpurgium ad pur-
32
gandum caput et cerebrum. et eius radix masticatur
33
ad extrahendas humiditates a capite. Membra oculi.)
34
Succus eius confert tenebrositati oculi et visus
35
et albugini eius et vestigijs vlcerum. et quando decoqui-
36
tur cum vino: et fit inde emplastrum sanat apostemata du〈-〉
37
ra in apostematibus oculi. Membra anhelitus et pectoris.) Si
38
coquantur folia eius cum suis stipitibus et cum
39
succis ordei sorbilibus et comedatur facit abun-
40
dare lac. Membra expulsionis.) Prouocat menstrua.
41
¶ De sehedenigi. Capitulum .DCLXV.
42
SEhedenigi quid est. Est semen arboris
43
canabis et nos iam locuti fuimus de
44
canabe. oportet ergo vt coniungamus in-
45
ter considerationem que est in vtrisque ca〈-〉
46
pitulis simul. et de sehedenigi quidem aliud est hor-
47
tulanum notum: et aliud est campestre. ¶ Humaim
48
vero dixit quod arbor campestris egreditur in desertis
49
secundum quantitatem cubiti et super folia eius dominatur al-
50
bedo. et eius fructus est sicut piper et similatur eius
51
granum grano assumati quod est granum de quo exprimi〈-〉
52
tur oleum. et nos iam locuti fuimus de grano assu-
53
mati. Natura.) Est calidum et siccum in tertio. Operationes et
54
proprietates.) Canabis campestris resoluit ventositates et
55
exiccat fortiter et humor eius est paucus malus.
56
Apostemata et bothor.) Canabis campestris quando eius radix
57
decoquitur et fit ex ea emplastrum apostematibus calidis in
58
locis duris in quibus sunt chimi viscosi sedat cali-
1
tatem[*]cali-tatem corrupt for caliditatem et resoluit duritiem. Membra capitis.) Facit soda
2
sua caliditate et eius succus distillatur ad dolorem
3
auris opilatiuum et ad humiditatem auris. et similiter
4
oleum eius et folia eradicant furfures in capite.
5
Membra oculi.) Obtenebrat visum. Membra nutrimenti.) No-
6
cet stomaco. Membra expulsionis.) Exiccari sperma et lac
7
quidem alsehedenigi campestris soluit cum faci〈-〉
8
litate et medietas libre de succo eius resoluit du〈-〉
9
ritiem constrictione et solutione educit flegma
10
et coleram et procedit secundum semitam seminis cro〈-〉
11
ci hortulani in constrictione.
12
¶ De seitaragi. Capitulum .DCLXVI.
13
SEitaragi quid est. Est ille qui est indus
14
est frusta ligni parua subtilia et corti〈-〉
15
ces sicut gariofili. et ille qui est fructus de-
16
clinat ad rubedinem et nigredinem. et alseitaragi qui〈-〉
17
dem oritur in parietibus antiquis et vbi non mingit et
18
habent folia sicut sunt folia nasturtij: et in estate sunt
19
folia plurima et non minorantur et augmentatur mino〈-〉
20
ratio: adeo vt forsitan non appareat et non sit in eo
21
odor et est sicut nasturtium cuius sapor et odor simi-
22
lantur cordumeni et folia eius sunt ipsi similia. Natura.)
23
Est calidus et siccus in fine secundi. Operationes et proprietates.) Est
24
acutus aperitiuus. similatur enim sapor et odor cordu〈-〉
25
dumeni[*]cordudumeni corrupt for cordumeni. et similiter virtus eius. Decoratio.) Confert lini-
26
tus cum aceto super morpheam albam et albaras.
27
Uulnera et vlcera.) Linitur super excoriationem et scabiem cum
28
aceto et eradicat eam. Instrumenta iuncturarum.) Bibitur ad
29
dolorem iuncturarum et confert. Membra nutrimenti.) Linitur
30
super splenem et extenuat ipsum. Membra ex〈-〉
31
pulsionis.) Suspenditur eius radix super aurem
32
eius qui habet dolorem vesice et sedat ipsum secundum quod dicitur.
33
Permutatio.) Loco eius ponitur rubea.
34
¶ De sceilem. Capitulum .DCLXVII.
35
SCeilem. Natura.) Galienus ponit quod est
36
in principio calefactionis. Opera-
37
tiones et proprietates.) Est subtile abstersiuum
38
resolutiuum. Decoratio.) Linitur super mor〈-〉
39
pheam cum sulfure et confert. Apostemata et bothor.)
40
Resoluit apostemata et scrophulas cum semine lini et
41
disrumpit ea cum stercore columbino et semine li-
42
ni. Uulnera et vlcera.) Linitur illud quod oritur cum
43
tritico super vlcera et puluerizatur super ea: et con-
44
confert[*]con-confert corrupt for confert et linitur super impetiginem: et quandoque po〈-〉
45
nitur super vlcera cum corticibus raphani vt em-
46
plastrum et confert. Instrumenta iuncturarum.) Deco〈-〉
47
quitur cum mellicrato et fit inde emplastrum.[*]emplastrum. corrupt for emplastrum [redundant period]
48
sciatice. Membra capitis.) Sedat scotomiam.
49
Membra expulsionis.) Quando fit ex eo euaporatio ad-
50
iuuat ad impregnandum et proprie cum ordeo.
51
¶ De sceha. Capitulum .DCLXVIII.
52
SCeha quid est. Sceha sunt due species:
53
vna earum est spinosa habens folia.[*]folia. corrupt for folia [redundant period] se-
54
dreia concauum lignum et non admi〈-〉
55
nistratur nisi in suffumigatione. et alia
56
habent folia vt tamariscus: et reperitur ei species tertia: que
57
nominatur serbun armena citrina et nominatur absin〈-〉
58
thium marinum. Electio.) Melior est armena.
1
Natura.) Est calida in secundo sicca in tertio. Operationes et
2
proprietates.) Omnes species eius sunt incisiue resolutiue
3
ventositatum et in ipsa est stipticitas minor stipti-
4
citate absinthij: et eius calefactio minor est cali-
5
ditate ipsius et amaritudo est maior et in ipsa est
6
salsedo. Decoratio.) Eius cinis cum oleo aut oleo
7
amigdalino linitus confert alopitie: et eius cinis
8
cum oleo facit nasci barbam que tardatur. Apostemata et
9
bothor.) Sedat apostemata et carbunculos. Uulnera et vlcera.)
10
Prohibet herpetem estiomenum. Membra capitis.) Fa-
11
cit soda. Membra oculi.) Fit vaporatio ex aqua eius
12
inclinando caput ad obthalmiam et resoluit eam.
13
Membra anhelitus et pectoris.) Confert difficultati anhelitus.
14
Membra nutrimenti.) Nocet stomaco et proprie tertia. Membra expulsionis.)
15
Extrahit vermes et ascarides et interficit eos
16
et prouocat menstrua et vrinam: et est fortior ab〈-〉
17
sinthio in illo. Febres.) Eius oleum confert fri-
18
gori rigoris. Uenena.) Confert puncture scor〈-〉
19
pionum et rutele et venenis.
20
¶ De sciniar. Capitulum .DCLXIX.
21
SCiniar quid est. Est lactuca asini ha〈-〉
22
bens folia que sunt sicut folia lactuce
23
acuta: et est spinosa ad nigredinem de-
24
clinans: et in estate rubefit eius lignum
25
sicut sanguis: ita quod tingit manum. Electio.) Fo-
26
lia eius sunt debiliora que sunt in ipsa. Natu-
27
ra.) Frigida est et sicca in primo vsque ad secundum.
28
Operationes et proprietates.) Illa que nominatur acuthia est sti〈-〉
29
ptica: et in ipsa est amaritudo: et illa que nominatur
30
fulusia est vehementioris stipticitatis: et illa que
31
nominatur anulus vehementioris est quam ambe et est
32
acrior: et illa que nomen non habet propinqua est ei: et
33
in omnibus eis est stipticitas et exiccatio. et quando mi〈-〉
34
scetur cum oleo: et fit inunctio ex ipsa comprimendo
35
facit sudare. .) Linita confert morphee et
36
icteritie. Apostemata et bothor.) Fit ex ea emplastrum
37
scrofulis cum adipe et linitur super excoriatio〈-〉
38
nem: et cum farina ordei super herisipillam: et proprie
39
species que nominantur[*]nominantur corrupt for nominatur anulus. Uulnera et vlcera.)
40
Incarnat vlcera quando in cerato administratur.
41
Membra capitis.) Est res que magis confert dolo-
42
ri auris. Membra nutrimenti.) Confert icteritie bibi-
43
ta proprie acuthia et proprie doloribus splenis
44
et cortices eius preparant stomacum. Membra
45
expulsionis.) Quando in potu datur de ea que nomen
46
non habet aureus .I.ß. cum cordumeni: aut ysopo et
47
nasturtio extrahit vermes et ascarides: et illa que
48
nominatur acuthia confert dolori renum. Uenena.)
49
Illa que nominatur anulus confert morsui vi〈-〉
50
pere valde quando administratur vt emplastrum et bi〈-〉
51
bita. et illa que nomen non habet est illi propinqua.
52
¶ De scel. Capitulum .DCLXX.
53
SCel quid est. Est medicina inda similis
54
zinziberi. Natura.) Calida est et sicca in ter〈-〉
55
tio. Operationes et proprietates.) Est
56
amara stiptica acuta. disrumpit ven〈-〉
57
tositates et est in virtute mellis et inest ei resolu〈-〉
58
tio mirabilis et subtiliatio. Instrumenta iuncturarum.)
1
Confert venenis et contritionibus.
2
¶ De sucaram. Capitulum .DCLXXI.
3
SUcaram quid est. Inquit Diascorides. Crus huius
4
plante est sicut crus ferule et folia eius
5
sunt sicut folia cucumeris et habet
6
florem album et semen sicut anisum.
7
¶ Ruffus vero dixit folia eius sunt sicut folia
8
mandragore et minora et vehementioris citri-
9
nitatis et radix eius est minuta fructum non ha〈-〉
10
bens: et semen eius existit in colore ameos: sed
11
est maius eo sine sapore et sine odore et habet mu〈-〉
12
cilaginem. ¶ Inquit mesaia. est quedam species
13
albes et non bene dixit: ego autem dico quod in li〈-〉
14
bris inuentum fuit quod est euforbium in greco et
15
translatum fuit sucaram et iam translatum fuit al〈-〉
16
bes: et quandoque enim proportionantur ad eufor-
17
bium accidentia albes. et homines diuersifican-
18
tur in eis. Natura.) Frigidum est et siccum in
19
tertio vsque ad quartum. Operationes et proprietates.)
20
Prohibet fluxum et congelat sanguinem et stu〈-〉
21
pefacit. Decoratio.) Quando linitur ex eo super
22
locum euulsionis pilorum prohibet frigidita-
23
te sua nasci pilos et fit ex eo emplastrum mammil-
24
le et non magnificatur. Apostemata et bothor.)
25
Succus eius sedat herisipillam et formicam.
26
Instrumenta iuncturarum.) Linitur super podagram cali〈-〉
27
dam. Membra oculi.) Succus eius admini〈-〉
28
stratur in doloribus oculi. Membra capitis.) Suc-
29
cus eius est bonus humiditatibus que accidunt
30
in aure. Membra anhelitus et pectoris.) Fit ex eo em-
31
plastrum mammille et non magnificatur et prohi-
32
bet exuberationem lactis. Membra expulsionis.)
33
Retinet menstrua et confert dolori matricum:
34
et fit ex eo emplastrum testiculo et non magnifi〈-〉
35
catur: et inunguntur ex eo membra spermatis et
36
prohibet pollutionem. Uenena.) Est venenum
37
mortale. Et eius cura est vinum purum.
38
¶ De secacul. Capitulum .DCLXXII.
39
SEcacul. Natura.) Est calidum in se〈-〉
40
cundo ad humiditatem quandam ten〈-〉
41
dens. Operationes et proprietates.)
42
In ipso est lenitas et virtus eius quod
43
nutritum est: est sicut virtus baucie. Membra
44
expulsionis.) Excitat appetitum coitus. Per〈-〉
45
mutatio.) Loco eius ponitur buzeidem.
46
¶ De scehemenigi[*]scehemenigi cf. Venice 1564: sehemenigi. Capitulum .DCLXXIII.
47
SCehemenigi quid est. est iuasabram[*]iuasabram cf. Venice 1564: iurasabram cam〈-〉
48
pestre. Natura.) Calidum est et sic-
49
cum in tertio. Operationes et proprietates.)
50
Est resolutiuum et subtiliatiuum val〈-〉
51
de. et quando ponitur sub ceruicali infantium
52
confert fluori oris eorum. Instrumenta iuncturarum.)
53
Confert paralysi linitum et caputpurgio ex eo
54
facto cum vino. Membra capitis.) Quando
55
fit caputpurgium ex aqua eius mundificat cere〈-〉
56
brum et confert etiam torture et epilepsie bibitum
57
cum vino. Membra nutrimenti.) Confert humidi-
58
tatibus stomaci et fluori oris infantium quando poni〈-〉
1
tur super capita eorum secundum quod existimauerunt quidam.
2
Membra expulsionis.) Confert ventositatibus.
3
¶ De suchaha. Capitulum .DCLXXIIII.
4
SUchaha. Membra capitis.) Con-
5
ferunt ipsa et radix eius et fructus ipsius
6
dolori vue. Membra nutrimenti.)
7
Confert stomaco et epati. Membra
8
expulsionis.) Decoctio radicis eius prohibet
9
fluxum mulierum et ipsa supposita et encatisma〈-〉
10
te facto in ea confert apostematibus ani. Febres.)
11
Confert febribus antiquis et proprie infantium.
12
¶ De scebram. Capitulum .DCLXXV.
13
SCebran quid est. Oritur in hortis ha〈-〉
14
bens cannam subtilem equalem et ha-
15
bet pilos: et folia sunt sicut tarcon secundum
16
quod existimo et habet lac. Electio.) Il〈-〉
17
lud quod melius est: est leue ad rubedinem de〈-〉
18
clinans sicut cutis inuoluta subtilem habens cor〈-〉
19
ticem: et illud quod est cum duabus cannis et est
20
leuis carnis et grossum parue rubedinis et du-
21
rum. et quod est vt fillum est malum: et persicum
22
est malum. et non oportet vt aliquid de eo admi〈-〉
23
nistretur. Natura.) Inquit humaim est calidum
24
in principio secundi siccum in fine tertij. lac vero eius
25
est vltimum in ambobus simul: immo in quarto
26
gradu. Operationes et proprietates.) In ipso
27
sunt stipticitas et acuitas et disruptio orificiorum
28
venarum: et illud est vnum propter quod repel-
29
litur et quando rectificatur non est iuuamentum
30
in eo in suo loco propter illud quod diximus et
31
est ex toto nociuum et proprie complexionibus
32
calidis. Membra capitis.) Lac eius adiuuat
33
in eradicando dentes. Membra nutrimenti.) Nocet
34
stomaco et epati et datur ad bibendum in cura〈-〉
35
tione hydropisis. et oportet quidem vt prius in-
36
fundatur in succo endiuie et feniculi et solatri tri-
37
bus diebus: deinde exiccetur et fiant inde tro-
38
cisci cum modico salis indi et turbith et myrobalani
39
aut aloes et erit fortis iuuamenti. Membra ex〈-〉
40
pulsionis.) Solutione educit melancoliam et flegma et
41
aquam. et antiquitus quidem fuit eius admini〈-〉
42
stratio consueta in solutiuis: deinde fuit dimissum:
43
propterea quia nocet coitui et spermati: et quia disrumpit
44
venas ani: et quando rectificatur non est iuuamentum in
45
ipso. et illud ideo: quoniam eius rectificatio fit hoc modo:
46
infunditur non contritum in lacte recenter mulcto die
47
et nocte et renouatur illud multotiens: et illud est
48
ex eis que debilitant ipsum et destruunt operationem
49
eius in humoribus malis. Qui vero excusationem
50
non inuenit quin ipso vtatur permisceatur ipsi ani-
51
sum et feniculum et cyminum. et quod de eo in potu su〈-〉
52
mitur sit ab vno dauich vsque ad quattuor. et hoc
53
quidem de herba eius: in lacte vero ipsius non est bo〈-〉
54
nitas. et non videtur mihi quod sit in potu dandum et cum
55
eius solutio superfluit et ex eis que ipsa abscindunt
56
est sedere in aqua frigida. et quando in potu datur colice bi〈-〉
57
bitur cum ammoniaco et bdellio et serapino et
58
modico stercoris adib narrato in capitulo colice.
1
Febres.) Repellitur propterea: quia generat fe-
2
bres. Uenena.) Pondus .ʒ.II. de ea interficit.
3
¶ De scelgen[*]scelgen cf. Venice 1564: selgem. Capitulum .DCLXXVI.
4
SCelgen quid est. Est napus qui iam
5
dictus est ante in capitulo delem.
6
¶ De scerbin. Capitulum .DCLXXVII.
7
SCerbin quid est. Est arbor alkitran. et
8
nos quidem iam locuti fuimus de
9
alkitran. Nunc vero narremus operatio-
10
nes que sunt proprie arbori ipsius. et
11
hec quidem arbor est de genere arboris pini. et habet
12
fructum similem fructui cupressi: sed est minor
13
eo et habet spinas et est duarum specierum: quarum
14
vna est longa: et altera curta. Operationes et proprietates.)
15
In cortice huius arboris est stipticitas. Membra
16
capitis.) Si quis de fructu huius arboris plurimum assu〈-〉
17
mit facit soda propter calefactionem. et propterea quia communicat
18
stomaco in mordicatione quam ei facit: et quando colluitur
19
os ex aceto in qua decoquuntur folia eius sedat
20
dolorem dentium. Membra anhelitus et pectoris.) Fructus eius
21
confert tussi. Membra nutrimenti.) Fructus eius est ma〈-〉
22
lus stomaco mordicans ipsum: sed ipse confert epati.
23
Membra expulsionis.) Eius fructus confert distillationi
24
vrine. et si bibatur cum pipere prouocat vrinam. et
25
quando ex cortice eius fit suffumigatio extrahit fetum
26
et secundinam. et quando bibitur stringit ventrem. et quandoque
27
stringit vrinam. Uenena.) Datur in potu fru-
28
ctus eius cum vino ad potum leporis marini. et
29
si misceatur cum adipe cerui et inungatur ex eo
30
corpus non approximant ei vermes venenosi.
31
¶ De sceneschic. Capitulum .DCLXXVIII.
32
SCeneschic quid est. Est similis aborta-
33
no[*]abortano i.e. abrotano in virtute. Natura.) Est calidum et sic〈-〉
34
cum in secundo. Membra capitis.) Confert epi-
35
lepsie et abscindit fluorem saliue cur〈-〉
36
rentis et proprie ex oribus puerorum. Per-
37
mutatio.) Loco eius est iuuamento quod fit epi-
38
lepsie et alijs ponitur sansucus.
39
¶ De sucudo. Capitulum .DCLXXIX.
40
SUcudus. Natura.) Uirtus eius est cali〈-〉
41
da. Operationes et proprietates.) Bibitur eius
42
succus dolores[*]dolores cf. Venice 1564: ad dolores. Decoratio.) Re-
43
ceno[*]Re-ceno corrupt for Recens cum vino linitur super morpheam.
44
Uulnera et vlcera.) Facit coherere vlcera antiqua
45
et puluerizatur super carnem additam. Instrumenta
46
iuncturarum.) Linitur cum aceto super podagram et fit
47
ex eo ceratum ad dolorem dorsi. Membra anhelitus
48
et pectoris.) Fiunt ex eo cum dulcibus bucelle ad
49
tussim. Membra nutrimenti.) Bibuntur ex eo .ʒ.II. cum
50
hydromelle ad mordicationem stomaci. Membra
51
expulsionis.) Due .ʒ. cum hydromelle valent ad dissin〈-〉
52
teriam et difficultati vrine. et quando mulier
53
subijcit sibi ipsum prouocat menstrua.
54
¶ De spina alba. Capitulum .DCLXXX.
55
SPina alba quid est. Bedeoard.
56
Natura.) Frigida est et sicca in pri-
57
mo. Instrumenta iuncturarum.) Eius de〈-〉
58
coctio confert instrumentis iunctura-
1
rum et podagre. Membra nutrimenti.) Con〈-〉
2
fert mollificationi stomaci.
3
¶ De spina indica. Capitulum .DCLXXXI.
4
SPina indica. Natura.) Est calida.
5
Operationes et proprietates.) Est subtiliatiua reso〈-〉
6
lutiua. Instrumenta iuncturarum.) Confert alcuzez.
7
Membra capitis.) Colluitur os ex decoctio-
8
ne eius ad dolorem molarium. Membra an-
9
helitus et pectoris.) Confert sputo sanguinis.
10
¶ De spina egyptia. Capitulum .DCLXXXII.
11
SPina egyptia. Natura.) Est frigi-
12
da in primo sicca in secundo. Operationes et
13
proprietates.) Est abstersiua abscindens ca〈-〉
14
tarros. Uulnera et vlcera.) Radix eius
15
et proprie semen vehementis sunt consolidatio〈-〉
16
nis. Membra anhelitus et pectoris.) Confert
17
apostemati gutturis. Membra nutrimenti.)
18
Confert apostemati stomaci.
19
¶ De sinapi. Capitulum .DCLXXXIII.
20
SYnapis. Natura.) Calida est et sicca
21
vsque ad quartum. Operationes et proprietates.) In〈-〉
22
cidit flegma et oleum eius est calidius
23
oleo raphani. et fugiunt ex fumo eius
24
vermes venenosi. et illa que est siluestris generat
25
humorem malum. et in ipsa sunt abstersio et re-
26
solutio. et homines quidem comedunt folia eius
27
et radicem ipsius elixata. Decoratio.) Mun-
28
dificat faciem et aufert occultationem et vesti-
29
gia sanguinis mortui. et siluestris est emplastrum
30
bonum sorditiei et exiccat linguam et confert alo〈-〉
31
pitie. Apostemata et bothor.) Resoluit apo-
32
stemata calida et omne apostema antiquum et
33
ponitur cum caulibus super scrofulas. Uulne〈-〉
34
ra et vlcera.) Confert scabiei et impetigini. In〈-〉
35
strumenta iuncturarum.) Confert dolori iun-
36
cturarum. et sciatice. Membra capitis.) Mun〈-〉
37
dificat humiditates que sunt in capite et fit ex
38
ea emplastrum capiti eius qui patitur lethar-
39
giam. et aqua eius distillatur ad omnem dolo-
40
rem auris et molaris. et similiter eius oleum et
41
proprie quando decoquitur in ea assa et est de
42
medicinis aperientibus collatorij opilationem.
43
et dixerunt quidam quod si bibatur a ieiuno intel-
44
lectum efficit bonum. Membra oculi.) Ad-
45
ministratur in alcofol oculi ad pannum et aspe〈-〉
46
ritatem. Membra anhelitus et pectoris.) Si
47
teratur et bibatur cum aqua mellis aufert aspe〈-〉
48
ritatem antiquam in canna pulmonis. Mem-
49
bra nutrimenti.) Extenuat splenem et facit si-
50
tim. Membra expulsionis.) Confert prefo-
51
cationi matricis et facit desiderium coitus.
52
Febres.) Confert febribus periodicis et antiquis.
53
¶ De strangulatore adib. Capitulum .DCLXXXIIII.
54
STrangulator adib quid est. Prefo-
55
cat adib et porcos et canes et est pre-
56
focatiuus et non administratur inte〈-〉
57
rius neque exterius.
58
¶ De strangulatore leopardi. Capitulum .DCLXXXV.
1
STrangulatori leopardi quid est. Suffocat
2
leopardos et lynces et reliqua: et non admi〈-〉
3
nistratur intus neque extra: et dicitur quod quando
4
appropinquat scorpioni congelat eam.
5
Uenena.) Ipse interficit adib. et iam dictum est de eo.
6
¶ De salice. Capitulum .DCLXXXVI.
7
SAlix quid est. Quandoque egreditur ex folijs
8
eius quando finduntur gumma fortis. Operationes
9
et proprietates.) Fructus et folia eius sunt
10
stiptica sine mordicatione. et inest eis
11
exiccatio sufficiens. Et cinis eius est vehemen-
12
tis exiccationis. et quando ex ea fit emplastrum retinet flu〈-〉
13
xum sanguinis. et quandoque finduntur folia eius et egre〈-〉
14
ditur gumma ab ea vehementis abstersionis sub〈-〉
15
tiliatiua. Decoratio.) Eius cinis eradicat ver〈-〉
16
rucas linitus cum aceto. Uulnera et vlcera.) Fit ex
17
eo emplastrum ad vulnera magna: et proprie ex fructu
18
eius et folijs eius et cinis eius remouent formi〈-〉
19
cam quando linitur cum ea cum aceto. Membra capitis.) Quod
20
est eius superius et aqua eius sunt sedantia so-
21
dam: et non est aliquid magis vltimum quam succus
22
foliorum eius in cura saniei que currit ex aure.
23
Membra oculi.) Ponitur fructus et aqua eius super per〈-〉
24
cussionem pupille: et eius gumma confert valde
25
visui debili. Membra nutrimenti.) Aqua eius confert opi-
26
lationi epatis et icteritie. Membra expulsionis.) Fructus
27
eius confert habentibus fluxum sanguinis.
28
¶ De scarabeo. Capitulum .DCLXXXVII.
29
SCarabeus. Membra capitis.) Oleum in quo
30
frigitur valet ad dolorem auris quan〈-〉
31
do in eam effunditur: et similiter corpus
32
eius quod optime contritum est.
33
¶ De scoria. Capitulum .DCLXXXVIII.
34
SCoria. Electio.) Scoria fortioris exic-
35
cationis est scoria ferri. Natura.)
36
Scoria ferri est sicca in tertio: et sco-
37
ria eris est ei propinqua: relique vero
38
scorie sunt minus calide. Operationes et proprietates.) Omnes
39
sunt exiccatiue: et que fortioris est exiccationis
40
eis omnibus est scoria ferri: et omnes exiccant humi-
41
ditates. Apostemata et bothor.) Scoria ferri resoluit apostema-
42
ta calida. Uulnera et vlcera.) Scoria argenti confert
43
scabiei et sahafati et consolidat vlcera et prohibet
44
fluxum emorroydarum et fistularum. Membra oculi.)
45
Scoria ferri confert asperitati palpebrarum: et
46
scoria stanni confert vlceribus oculi et est in hoc
47
loco merdasengi. Membra nutrimenti.) Scoria ferri con〈-〉
48
fortat stomacum et exiccat superfluitates eius vt spon〈-〉
49
gia et remouet mollificationem eius quando in potu
50
datur in vino antiquo: aut bibitur cum vino.
51
Membra expulsionis.) Scoria ferri prohibet fluxum emor〈-〉
52
roydarum: et proprie quando sedetur in vino antiquo ei
53
admixto: et prohibet impregnationem et abscin-
54
dit fluxum sanguinis menstrui et est in eo vlti-
55
ma. et similiter in vrina: et coartat anum linita.
56
Uenena.) Scoria ferri cum oxymelle confert no〈-〉
57
cumento medicine que nominatur coitum.
58
¶ Capitulum de littera .T.
1
¶ De tri. Capitulum .DCLXXXIX.
2
TRi quid est. Est sicut corrigie factum
3
ex azymo quod coquitur in aqua cum car〈-〉
4
ne et sine carne et nominatur in terra nostra
5
rusne. Natura.) Est calidum et humidi〈-〉
6
tas eius est superflua. Operationes et proprietates.) Non est
7
dubium quin sit tarde digestionis et descensionis
8
a stomaco: quoniam est azymum non fermentatum: et co-
9
ctum sine carne est leuius apud quosdam sed for〈-〉
10
tasse res non est secundum quod debent. et quando cum eo permi-
11
scetur piperis parum et oleum amigdalinum:
12
rectificatur eius dispositio parum cum digeritur mul-
13
tiplicatur eius nutrimentum valde. Membra
14
anhelitus et pectoris.) Confert pulmoni remouendo
15
tussim et sputum sanguinis et proprie cum decoquitur
16
cum portulaca. Membra expulsionis.) Est lenificatiuum ventris.
17
¶ De terbenthina. Capitulum .DCXC.
18
TErbenthina. Dicitur in capitulo de
19
grano viridi.
20
¶ De tarcon. Capitulum .DCXCI.
21
TArcon quid est. Est notum. et dixe-
22
runt quod piretrum est radix altalcon[*]altalcon i.e. altarcon
23
montani. Natura.) Manifestum est
24
quod est calidum et siccum in secundo: quam〈-〉
25
uis sit in ipso virtus stupefactiua: quidam vero
26
dixerunt de quibus non est curandum quod ipsum
27
est frigidum et siccum. Operationes et proprietates.) Est desicca-
28
tiuum humiditatum et exiccatiuum earum: et in
29
ipso est infrigidatio quedam. Membra capitis.) Con-
30
fert cola cum masticatur et tenetur in ore. Membra
31
anhelitus et pectoris.) Facit accidere dolorem gutturis.
32
Membra nutrimenti.) Est difficilis digestionis.
33
Membra expulsionis.) Abscindit desiderium coeundi.
34
¶ De taraxacon. Capitulum .DCXCII.
35
TAraxacon quid est. Notum est: est
36
species endiuie. Natura.) Frigus
37
eius est plus humiditate ipsius cum
38
hoc quod in ipsa est humiditas. Operationes
39
et proprietates.) Est infrigidatiua aperitiua. Membra
40
oculi.) Eius lac abstergit albuginem. Membra
41
nutrimenti.) Eius succus confert hydropisi valde et
42
aperit opilationes epatis. Uenena.) Resistit
43
venenis: et ex ea fit emplastrum ad puncturas
44
et proprie ad puncturam scorpionis.
45
¶ De tamarisco. Capitulum .DCXCIII.
46
TAmariscus. Operationes et proprietates.) In ipsa
47
est stipticitas et abstersio et mundifica〈-〉
48
tio absque exiccatione vehementi: et eius
49
aqua est abstersiua desiccatiua cuius
50
abstersio est plus exiccatione eius: et ipsius exic〈-〉
51
catio est cum stipticitate: sed est fructus eius ve〈-〉
52
hementioris stipticitatis. et in tamarisco quidem
53
est subtilitas pauca et in reliquis rebus alijs
54
administratur loco galle viridis. Decoratio.) Eius
55
decoctio administratur in embroca ad pediculos
56
et interficit eos. Apostemata et bothor.) Ex eius folijs fit
57
emplastrum super apostemata fluxa. Uulnera et vlcera.)
58
Eius fumus exiccat vlcera humida et variolas
1
et spargitur quod ex ea tritum est et cinis eius su-
2
per adustionem ignis et vlcera humida: et fru-
3
ctus eius et cinis ipsius exiccant vlcera diffici-
4
lia et corrodunt carnem additam. Membra capitis.)
5
Decoctio foliorum eius cum vino confert do〈-〉
6
lori dentium colluto ore ex ea et prohibet corro〈-〉
7
sionem eorum proprie fructus eius. Membra
8
oculi.) Eius fructus stat loco licij et galle in egri-
9
tudinibus oculi. Membra anhelitus et pectoris.) Confert
10
sputo antiquo et proprie fructus eius. Membra nutrimenti.)
11
Eius rami dissoluti in aceto conferunt spleni
12
emplastro ex eis facto: et ad splenem bibitur vi〈-〉
13
num in quo decocta sunt folia eius et ipsius vir〈-〉
14
gulta. et faciunt splenetici ex ligno eius vasa.
15
Membra expulsionis.) Confert solutioni antique et sedent
16
in decoctione eius ad cursum matricis: et suppo〈-〉
17
nitur granum eius ei et bibitur fructus eius etiam.
18
Uenena.) Confert fructus eius morsui vipere.
19
¶ De tarathit. Capitulum .DCXCIIII.
20
TArathit quid est. Frusta ligni nodosi
21
grossitudinem digiti habentis et eius
22
longitudo est minor: et plurimum eius
23
est stiptici saporis et est cinericij colo〈-〉
24
ris. Et virtus eius est sicut virtus balaustie. et di〈-〉
25
citur quod ipse affertur ex ruribus. Operationes et proprietates.)
26
Est stipticus et prohibens motum sanguinis in
27
membris omnibus. Instrumenta iuncturarum.)
28
Confortat iuncturas mollificatas. Membra
29
nutrimenti.) Confert mollificationi stomaci et
30
epatis. Membra expulsionis.) Stringit et re〈-〉
31
tinet fluxum sanguinis et descensionem sangui〈-〉
32
nis in egestione et dissinteria bibitum in lacte ca〈-〉
33
prarum decocto. Permutatio.) Medietas
34
ponderis eius de cortice oui adusto abluto et
35
sexta ponderis eius de gallis et decima ponde〈-〉
36
ris de gummi arabico.
37
¶ De talk. Capitulum .DCXCV.
38
TAlk quid est. Dixerunt quidam quid
39
in bibitione eius est timor propter
40
illud quod in ipso est ex retentione
41
sui cum partibus stomaci et villosita-
42
te eius et cum gutture et meri: et quando necessa〈-〉
43
rium est vt et soluatur. soluatur in panno in quo
44
ponantur frusta glaciei aut lapides et percutia-
45
tur donec resoluatur. et si fuerint lapides necessa〈-〉
46
rium est vt submergantur in aqua et si voluerit
47
homo dimittat ipsum in panno: deinde excu-
48
tiat ipsum in vase et accipiat quod ex ipso excussum
49
est: et vtatur eo cum aqua gumme et reliquis et erit
50
bonum sue intentioni. Electio.) Quod ex eo cal〈-〉
51
cinatum est: est fortius et subtilius. Natura.)
52
Frigidum est in primo: siccum in secundo.
53
Operationes et proprietates.) Stipticum est
54
et retinens sanguinem. et administratur in psi-
55
lotro sicut existimauit Paulus et alij: vt fit eius
56
desiccatio maior: ipsum enim non adurit ignis
57
nisi cum arte. Apostemata et bothor.) Pro〈-〉
58
hibet apostemata mammilarum et testiculorum
1
et que post aures sunt et reliquarum carnium la-
2
xarum in principio. Membra anhelitus et pectoris.) Re〈-〉
3
tinet sputum sanguinis cum aqua plantaginis.
4
Membra expulsionis.) Retinet sanguinem matricis et
5
ani bibitum: et quod ex eo ablutum est et linitum
6
confert dissinterie.
7
¶ De talisafar. Capitulum .DCXCVI.
8
TAlisafar quid est. Est cortices indi in
9
quibus est stipticitas et acuitas et odo〈-〉
10
ris boni parum. et in ipsis est substan〈-〉
11
tia terrea plurima et subtilitas pau-
12
ca. Natura.) Apud Galienum non est ostensum
13
ipsos habere caliditatem neque frigiditatem de〈-〉
14
qua sit curandum. Quidam autem dixerunt quod sunt
15
calidi et sicci in secundo. Operationes et proprietates.) In ipsis
16
sunt stipticitas et exiccatio fortes et resolutio: et
17
sunt compositi ex substantijs pluribus: et terrei〈-〉
18
tas in eis est plus. Membra expulsionis.) Confert dissin〈-〉
19
terie et vlceribus intestinorum et fluxui sangui-
20
nis matricis et ani. et conferunt emorroydibus.
21
¶ De tarifilon. Capitulum .DCXCVII.
22
TArifilon quid est. Planta nascens
23
in vere et flos eius est similis croco hor-
24
tulano. Uenena.) Decoctio eius cum
25
effunditur super morsum vipere se-
26
dat dolorem eius. Et si effunditur super mem-
27
brum sanum facit in ipso contingere simile illi
28
quod contingit ex morsui vipere de dolore.
29
¶ De tuberibus. Capitulum .DCXCVIII.
30
TUbera quid sunt. Sunt ex substantia
31
terrea plus et aquea minus: et in ipsis
32
est aereitas et subtilitas pauca et sunt
33
priuata sapore. Electio.) Melio-
34
ra eorum arenosa alba in quibus non est odor ma〈-〉
35
lus: et que ex eis sunt sicca deteriora sunt humi〈-〉
36
dis: et illa quidem que elixantur post excoria-
37
tionem et scissionem cum cultello cum aqua et
38
sale: deinde coquuntur cum oleo et alimuri et spe〈-〉
39
ciebus condientibus aut altit sunt meliora: et
40
deteriora eorum genera sunt fungi et proprie cum
41
nascuntur sub arboribus et in terra mala. Operationes
42
et proprietates.) Sunt grossa valde et prebent nutri-
43
mentum grossum melancolicum et non appro〈-〉
44
pinquat eis in hoc aliquid: et eorum quidem ty-
45
riaca sunt vinum purum et condientes species:
46
et si elixentur deinde coquantur cum eis gene-
47
ratur nutrimentum grossum non malum: ve-
48
runtamen saporem non habent. Instrumenta
49
iuncturarum.) Timetur ex eis paralysis. Mem〈-〉
50
bra capitis.) Timetur ex eis apoplexia. Mem-
51
bra oculi.) Eorum aqua sicut est abstergit ocu-
52
lum: et hoc quidam laudauerunt et concessit illud
53
musaia medicus et alij. Membra nutrimenti.)
54
Sunt tarde digestionis impedientia grauan-
55
tia stomacum grossi chimi. Galienus vero in quo-
56
dam loco ait non sunt mali chimi. Membra
57
expulsionis.) Faciunt incurrere colicam et
58
difficultatem vrine.
1
¶ De tinctura. Capitulum .DCXCIX.
2
TInctura quid est. Electio.) Melior
3
est illa que est leuioris ponderis et ma〈-〉
4
gis intense nigredinis. Natura.)
5
Omnis est calida exiccatiua nisi in-
6
da quoniam indi et paulus numerant eam inter infri〈-〉
7
gidantia. Operationes et proprietates.) Omnis est exiccatiua.
8
Apostemata et bothor.) Existimauit quidam quod inda poni〈-〉
9
tur super apostemata calida et confert eis. Uul〈-〉
10
nera et vlcera.) Illa que assumitur ex fumo li-
11
gni pini cum gumma et bdellio ponitur super
12
adustionem ignis donec cadat.
13
¶ De testudine. Capitulum .DCC.
14
TEstudo. Membra capitis.) Sanguis eius
15
que siluestris est iam dictum est quod confert
16
epilepsie adherens: et fel testudinis
17
valet ad cola: et distillatur in nares epi-
18
lepticorum. Membra anhelitus et pectoris.) Ouum eius
19
valet ad tussim infantium et fel ipsius illinitum ad
20
scrofulas. Uenena.) Illa que est marina cum
21
coagulo est bona morsui vermium venenoso-
22
rum et ei qui bibit lacticinium.
23
¶ De tamarindis. Capitulum .DCCI.
24
TAmarindi. Electio.) Meliores sunt
25
teneri recentes qui nondum senescunt
26
et non exiccantur: et quorum acetositas est
27
vera. Natura.) Frigidi sunt et sicci in secundo.
28
Operationes et proprietates.) Sunt solutini et sunt meliores
29
prunis et minoris humiditatis. Membra nutrimenti.) Con〈-〉
30
ferunt multitudini vomitus et siti et febribus et
31
stringunt stomacum mollificatum ex multitudine vo-
32
mitus. Membra expulsionis.) Solutione educunt cole-
33
ram: et potio ex decoctione eorum sit propin-
34
qua medie libre. Febres.) Conferunt febribus
35
habentium sincopim et conturbationem et pro〈-〉
36
prie cum necesse est naturam linire.
37
¶ De tuderi. Capitulum .DCCII.
38
TUderi quid est. Inquit Diascorides est her-
39
ba habens folia similia folijs prassij et radi〈-〉
40
dicem quadratam et eius radix mensu〈-〉
41
ram habet medij cubiti. et habet cabita[*]cabita corrupt for capita in qui〈-〉
42
bus sunt semina longa nigra: et est hec vsitata tu-
43
deri. Siluestris vero semen est rotundum. Na-
44
tura.) Calida est in secundo humida in primo.
45
Operationes et proprietates.) Inest ei acredo nasturtij: et in
46
ipsa est vlceratio. Apostemata et bothor.) Confert cancris
47
qui non sunt vlcerati linita cum aqua mellis:
48
et confert omnibus apostematibus duris et fit ex ea em-
49
plastrum super tumorem. Instrumenta iuncturarum.) Fit ex
50
ea emplastrum super duritiem podagre. Membra capitis.)
51
Confert apostematibus radicum aurium. Membra oculi.)
52
Cum ex ea fit collirium cum melle mundificat
53
vlcera oculi. Membra anhelitus et pectoris.) Adiuuat quando
54
ponitur in electuarijs in expuendo humores postquam
55
infunditur et bullitur in aqua: deinde ponitur
56
in vase et assatur. Membra expulsionis.) Adiuuat in
57
coitu et proprie in decocto quod est ex vino.
58
¶ De tenub. Capitulum .DCCIII.
1
TEnub quid est. Arbor nota et causi est
2
species eius et casmecoras est semen
3
arboris eius et pix siluestris ea assu-
4
mitur. Operationes et proprietates.) Semen autem
5
eius casmecoras: et virtus ipsius est stiptica: et
6
subtilis calefactionis. Apostemata et bothor.) Ex folijs
7
huius arboris fit emplastrum apostematibus calidis.
8
Uulnera et vlcera.) Folia et semen eius quando miscetur cum
9
adipe anseris et merdasengi et cum farina thu-
10
ris conferunt vlceribus manifestis: et cum per〈-〉
11
miscetur cum cera et oleo myrtino confert vlce-
12
ribus tenerorum corporum: et omnibus vlceribus re-
13
centibus calidis et cortex eius est conueniens
14
vlceribus puluerizatus: et quando administrantur fo-
15
lia eius super vlcera recentia prohibent corruptio〈-〉
16
nem eorum. Membra capitis.) Colluitur os ex ea et de-
17
coctione eius et proprie cum aceto ad dolorem
18
dentium et quando scinditur lignum eius et coquitur
19
in aceto ad illud. Membra oculi.) Fumus eius in
20
alcofol confert oculo. Membra anhelitus et pectoris.) Se-
21
men eius quod est casmecoras adiuuat ad spuen-
22
dum ex pectore: et gumma quidem tenub maxi-
23
mi est iuuamenti ad tussim antiquam valde et est spe〈-〉
24
cies picis. Membra nutrimenti.) Confert ad ea pon〈-〉
25
dus aurei cum aqua mellis ad epar lesum. Membra
26
expulsionis.) Si bibatur stringit et retinet ventrem.
27
¶ De tereniabin. Capitulum .DCCCIIII.
28
TEreniabin quid est Hoc est ros qui
29
plurimum cadit in corasceni et in locis qui
30
sunt vltra fluuium. et plurimum casus eius in
31
regione nostra est super lapide. Electio.)
32
Melior est recens album. Natura.) Est equa〈-〉
33
le ad caliditatem perueniens. Operationes
34
et proprietates.) Est lenitiuum conueniens ad
35
abstergendum. Membra anhelitus et pecto-
36
ris.) Confert tussi et leuit pectus. Membra
37
nutrimenti.) Sedat sitim. Membra expul-
38
sionis.) Solutione educit coleram facile: et eius
39
solutio cum proprietate que est in ipso: et est eius[*]et est eius corrupt for et eius
40
quidem potio est aureorum .X. vsque ad .XX. aureos.
41
¶ De tucia. Capitulum .DCCV.
42
TUcia quid est. Origo tucie est fu-
43
mus qui eleuatur vbi purificatur ex[*]ex corrupt for es [i.e. aes (cf. Venice 1564)]
44
a lapidibus qui ei admiscentur et a
45
stanno qui ei admiscetur: et quando
46
sublimatur climia: et illud quod sublimatur est tu〈-〉
47
cia bona: et quod residet inferius est climia que no〈-〉
48
minatur succudus: tucia vero alia est alba: et alia
49
est citrina: et alia ad rubedinem declinans: et in〈-〉
50
da quidem est illud quod in ablutione tucie ag〈-〉
51
gregatur sicut fex sub aqua qua ipsa abluitur: et
52
illud est succudus. ¶ Differentia vero inter suc〈-〉
53
cudum et tuciam est quod tucia sublimatur et illud
54
non sublimatur: sed remanet inferius in cannali〈-〉
55
bus per quod currit es et hoc est sicut climia eris:
56
et quando hoc sublimatur: sublimatur ex eo tu-
57
cia. Electio.) Melior est alba volatilis: dein-
58
de citrina: deinde que habet colorem fisticorum alcarmen[*]alcarmen cf. Venice 1564: alcarmeni: et
1
illa que est minus vetusta omnibus est melior. Natura.)
2
Frigida est in primo sicca in secundo. Operationes et proprietates.) Est
3
desiccatiua sine mordicatione: et illa que est ab-
4
luta est melior desiccantium. Decoratio.) Con〈-〉
5
fert lendinibus. Uulnera et vlcera.) Illa que est
6
abluta confert vlceribus: ita quod vlceribus cance〈-〉
7
rosis. Membra oculi.) Confert dolori oculi et prohibet
8
superfluitates fraudulentas coartatas in venis
9
oculi penetrare in tunicas proprie illa que est ab〈-〉
10
luta. Membra expulsionis.) Confert vlceribus ani
11
et testiculorum et apostematibus eorum.
12
¶ De tincar. Capitulum .DCCVI.
13
TIncar quid est. Aliud est minerale et
14
aliud est artificiale et dicitur capistrum au〈-〉
15
ri. Membra capitis.) Confert dolori molaris
16
et corrosioni dentium sua proprietate.
17
¶ De tasmarach. Capitulum .DCCVII.
18
TAsmarach. Natura.) Calidum est et
19
siccum. Operationes et proprieta-
20
tes.) Est stipticum fortiter.
21
¶ De tinsa. Capitulum .DCCVIII.
22
TInsa. Membra oculi.) Stercus eius
23
confert albugini oculi. Uenena.) Fit
24
emplastrum ex adipe eius super mor〈-〉
25
sum ipsius et sedatur dolor eius statim.
26
¶ De tembul. Capitulum .DCCIX.
27
TEmbul. Natura.) Frigidum est in primo:
28
siccum in secundo. Operationes et proprietates.) Est sti-
29
pticum exiccatiuum. Membra capitis.) Con〈-〉
30
fortat carnem que est inter dentes
31
et masticant ipsum indi ad illud semper. Membra nutrimenti.)
32
Confortat stomacum et propter illud masticant semper indi.
33
¶ De tefisic[*]tefisic corrupt for tefisie [cf. Venice 1564 and Canon 3, cf. Canon 4: thefisie]. Capitulum .DCCX.
34
TEfisic quid est. Est gumma ruthe agre-
35
stis et iam dictum fuit in the. Electio.)
36
Non confert nisi que est recens et cum
37
super ipsam pertransit anus debili-
38
tatur et non est in ipsa iuuamentum propter re〈-〉
39
solutionem humiditatum que sunt in ipsa super-
40
fluarum. Natura.) Est calida valde adustiua fortis
41
calefactionis et exiccationis: et in ipsa est humidi-
42
tas superflua extranea causa cuius non mordicat statim.
43
Operationes et proprietates.) Est mundificatiua solutiua ma-
44
turatiua disrumptiua: et propter humiditatem suam
45
superfluam non adurit nisi post horam: et est ex eis que
46
attrahunt vehementer et violenter ex profundo cor〈-〉
47
poris: sed post spasmum propter humiditatem suam super-
48
fluam: et non est ei par in alterando complexionem ad ca-
49
liditatem. Decoratio.) Facit nasci pilos et confert alopi〈-〉
50
tie valde et raro inuenitur par ei in illo et iam diximus
51
adminstrationem eius in capitulo ipsius: et confert occul-
52
tationi sanguinis: sed non dimittitur super ipsam pre〈-〉
53
ter horam. et similiter confert vestigijs et panno et albaras.
54
Instrumenta iuncturarum.) Inungitur cum compressione super
55
mollificationem neruorum et super podagram et su〈-〉
56
per iuncturas frigidas: et clysterizatur cum ea ad
57
arteticam. Membra anhelitus et pectoris.) Confert sputo saniei
58
et difficultati anhelitus. et confert dolori amborum
1
laterum et proprie dolori ipsorum vel cum oleo
2
antiquo linita: et vt emplastrum supposita: et cum
3
ea euacuando et adiuuat ad expuendas super-
4
fluitates linita et subtilitate reperta in ea in admi〈-〉
5
nistrando eam in electuarijs. Membra expulsionis.)
6
In radice eius et corticibus ipsius et lachryma
7
eius est solutio. Febres.) Sumantur de corti〈-〉
8
cibus eius tres aurei et de succis tres anulusat et
9
de lachryma eius aurei .II. et cum multiplicatur
10
eius vsus nocet. Permutatio.) Loco eius po-
11
nuntur due tertie ponderis eius de draganto
12
et tertia eius de euforbio.
13
¶ De turbith. Capitulum .DCCXI.
14
TUrbith. Electio.) Melius est album
15
visibiliter et contritum habens foramina
16
que sunt sicut canne subtilis forami〈-〉
17
na: et planum velociter frangibile. et non est gros-
18
sum: et ipsum corroditur et debilitatur: et leue val〈-〉
19
de: et perforatum est debile: sed eius rectificatio
20
est vt fricetur cortex eius cineritius donec re-
21
maneat albus et coniungatur quod de eo contri-
22
tum est cum oleo amigdalino. Operationes et proprietates.) Acquirit
23
vsus eius siccitatem et exiccationem in corpore:
24
quoniam extrahit humiditates subtiles et propter hoc
25
administratur cum oleo amigdalino. Instrumenta iuncturarum.) Con〈-〉
26
fert egritudinibus neruorum. .) Solu〈-〉
27
tione educit flegma plurimum: et soluit aliquid ex hu-
28
moribus adustis parumper. et hoc quando assumitur
29
tritum. decoctum vero econtrario. ¶ Inquit me-
30
saugue. Solutione educit humores viscosos
31
grossos. ¶ Et dixerunt quidam solutione edu-
32
cit humorem crudum ex anchis et quod veri-
33
us est: est quod solutione educit flegma subtile: et
34
si confortetur cum zinzibere et eo quod habet
35
acuitatem virtutis educit grossum: et crudum hu-
36
morem. Solum vero non soluit grossum nisi inueniat
37
in stomaco frixum in intestinis: sitque potio eius
38
vsque ad .ʒ.II. et in dectionibus[*]dectionibus corrupt for decoctionibus vsque ad .IIII.
39
¶ De tursie. Capitulum .DCCXII.
40
TUrsie quid est. Est ammoniacum et iam
41
dictum est de eo in capitulo alif.
42
¶ De tubel. Capitulum .DCCXIII.
43
TUbel quid est. Fortius tubel est tubel
44
ferri: deinde eris et est illud quod ca〈-〉
45
dit ex percussione super ea: et omne
46
quidem est exiccatiuum. et iam quidem
47
dictum est de eo.
48
¶ De thymo. Capitulum .DCCXIIII.
49
THymum. Natura.) Semen eius est
50
fortis caliditatis. Membra expulsionis.)
51
Prouocat et extrahit embryonem
52
mortuum et solutione educit sanguinem et hu-
53
morem colericum. Et potio eius sit medietas
54
.ʒ. et extrahit vermes.
55
¶ De theil. Capitulum .DCCXV.
56
THeil quid est. Dicitur quod est theildeken[*]theildeken cf. Venice 1564: teideken.
57
Natura.) Frigida est et sicca in primo.
58
et proprie radix eius recens. Operationes et proprietates.)
1
Uirtus eius est stipica: et in ipsa est mordica-
2
tio et prohibet eius succus attractionem materierum
3
ad viscera. Uulnera et vlcera.) Confert vulneribus re〈-〉
4
centibus quando ponitur super ea et proprie radix eius
5
et in ipsa est consolidatio. Membra capitis.) Prohibet
6
catarros omnes. Membra oculi.) De succo eius
7
et ipsa decocta in vino et melle in pondere equa-
8
liter sumptum ponitur in medicamine quod ad ocu-
9
lum est bonum et illius quidem medicaminis com〈-〉
10
positio est hec. Sumitur succus et quantum est me-
11
dietas eius de myrrha et tertia eius de pipere
12
et tertia ipsius de olibano et permiscentur et est me-
13
dicamen bonum. et oportet quidem vt reponatur in vase
14
ereo. Membra nutrimenti.) Abscindunt semen et radix
15
eius vomitum. et prohibet attractionem fieri ad sto〈-〉
16
macum et semen eius omnino est conueniens stomaco. Mem〈-〉
17
bra expulsioni.) Semen eius deglutitum est prouo-
18
catiuum et disruptiuum lapidis propter illud quod
19
in ipso est de siccitate aut amaritudine: et similiter ra〈-〉
20
dix eius et decoctio eius confert vlceribus vesice.
21
¶ De thefisie. Capitulum .DCCXVI.
22
THefisie quid est. Iam dictum est in
23
the. et iam diximus eam.
24
¶ De testiculo vulpis. Capitulum .DCCXVII.
25
TEsticulus vulpis quid est. Est quod-
26
dam bonum dulce. Natura.) Est ca〈-〉
27
lidus in primo humidus in ipso: et
28
in ipso est humiditas superflua. In〈-〉
29
strumenta iuncturarum.) Confert spasmo et tetano qui sunt
30
in posterioribus et paralysi. Membra expulsionis.)
31
Facit appetitum coitus et adiuuat ad ipsum: et
32
proprie cum vino. et stat loco stinci.
33
¶ De testiculo canis. Capitulum .DCCXVIII.
34
TEsticulus canis quid est. Est sicut te〈-〉
35
sticulus vulpis et est duarum specierum.
36
vna earum est minor et est habens mol〈-〉
37
litiem et est duorum parium: quorum vnum
38
par est inferius: et aliud par est sursum: et vnum
39
eorum est molle et alterum est plenum. et est spe〈-〉
40
cies maior. et in specie maiorem[*]maiorem corrupt for maiore [(cf. Venice 1564) resp. maiori] est humiditas su〈-〉
41
perflua. Apostemata et bothor.) Resoluit apo〈-〉
42
stemata flegmatica. Uulnera et vlcera.) Mun-
43
dificat vlcera et prohibet formicam dilatari. et ape〈-〉
44
rit fistulas et incarnat vlcera fraudulenta corro〈-〉
45
siua. Membra capitis.) Confert alcola. Mem-
46
bra expulsionis.) Quando vir maiorem am-
47
borum sumit fit masculus fortior: et si mulier su〈-〉
48
mat debiliorem fit magis femina: et dicitur quod
49
ille qui est humidus facit augmentum in coitu
50
et siccus abscindit ipsum et vnusquisque amborum
51
destruit alterius operationem: et iam dictum
52
est totum illud in maiore et minore.
53
¶ De testiculo. Capitulum .DCCXIX.
54
TEsticulus quid est. Est de genere car〈-〉
55
nis mollis. Electio.) Melior testi-
56
culus est illius cuius bonus est testi-
57
culus. et qui est adolescentium. et te-
58
sticulus qui est magnorum hircorum: et qui eis si〈-〉
1
milantur de arietibus et thauris non digeritur: et
2
non est sicut testiculus gallorum precipue impin〈-〉
3
guatorum. nam ipse est bonus valde. Operationes
4
et proprietates.) Non habet bonitatem nutrimen〈-〉
5
ti mammillarum nisi testiculus gallorum impin〈-〉
6
guatorum. ipse namque est boni nutrimenti plurimum.
7
et omnes species testiculi quando digeruntur proprie que
8
non sunt difficilis digestionis plurimum nutriunt.
9
Membra nutrimenti.) Plurimi ipsorum sunt difficilis
10
digestionis plurimi nutrimenti et proprie qui
11
sunt de animalibus magnis grosse carnis.
12
¶ De testa. Capitulum .DCCXX.
13
TEsta. Operationes et proprietates.) Est exicca-
14
tiua abstersiua et proprie testa olibani:
15
et subtilior quidem testa est testa can〈-〉
16
cri marini. et tegula quidem est in vir-
17
tute folij. Decoratio.) Testa cancri marini est
18
exiccatiua et abstergit pannum et lentigines.
19
Apostemata et bothor.) Fit ex testa ceratum su〈-〉
20
per scrofulas. Uulnera et vlcera.) Emplastrum
21
factum ex testa est fortis consolidationis: et con-
22
fert vlceribus et ipsa abstergit scabiem et proprie
23
testa cancri marini. Instrumenta iuncturarum.) Testa
24
olibani. Linitur super podagram. Membra
25
oculi.) Confert cum sale metallino vngule.
26
¶ De thalio. Capitulum .DCCXXI.
27
THalium quid est. Dictum est de eo
28
in capitulo destructione[*]destructione corrupt for de struthione [cf. Venice 1564].
29
¶ De littera .U.
30
¶ De vsnee. Capitulum .DCCXXII.
31
VSnee quid est. Cortices tenues sub〈-〉
32
tiles circunuoluti super arborem feren〈-〉
33
tem glandes et pinum et nucem. et ha〈-〉
34
bet odorem bonum. Electio.) Que
35
ex ea bona est: est alba: et nigra mala est. Natu〈-〉
36
ra.) In ipsa est frigiditas pauca et ad debilita-
37
tem declinans et stipticitas equalis. existimaue〈-〉
38
runt quidam quod est calida in primo et sicca in se〈-〉
39
cundo. Inquit Alcanzi. Est frigida vehemen〈-〉
40
tis siccitatis. Operationes et proprietates.)
41
Inest ei virtus stiptica et resolutio similis: et le〈-〉
42
nificatio: et precipue que est de pino: et eius sti-
43
pticitas est equalis: et aromaticum eius aperit
44
opilationes et stringit carnes mollificatas. Apo〈-〉
45
stemata et bothor.) Lenitur super apostemata
46
calida et sedat ea et resoluit durities et sedat apo-
47
stemata carnosa fluxa. Instrumenta iuncturaraum.)
48
Cadit inunctionibus laxitudinis et resoluit du〈-〉
49
riciem iuncturarum: et similiter eius decoctio.
50
Membra capitis.) Cum infunditur in vino fa-
51
cit dormire potantem ipsum. Membra oculi.)
52
Abstergit visum. Membra anhelitus et pectoris.)
53
Confert tremori cordis. Membra nutrimenti.) Re〈-〉
54
tinet vomitum et confortat stomacum et remo〈-〉
55
uet inflationem eius precipue eius infusio in vi-
56
no stiptico. et confert dolori epatis debilis. Mem〈-〉
57
bra expulsionis.) Aperit opilutionem[*]opilutionem corrupt for opilationem epatis et
58
matricis. et quando sedetur in aqua eius confert
1
dolori matricis. et prouocat menstrua. Permu-
2
tatio.) Pondus ipsius de cordumeni.
3
¶ De vchuen. Capitulum .DCCXXIII.
4
VChuen quid est. Ex ea alia est alba et
5
alia citrina: sed alba est fortior: et est
6
virge minute super quas sunt flores
7
minuti alba habentes folia similes
8
floribus maro: acuti odoris et saporis. Natu〈-〉
9
ra.) Est calida in tertio et sicca in secundo. Ope〈-〉
10
rationes et proprietates.) Est digestiua et aperi〈-〉
11
tiua opilationum. et in ea que est rubea est stipti〈-〉
12
citas et prohibitio specierum solutionis cum eo
13
quod in ipsa est de resolutione: sed eius stipti-
14
citas est propter ipsius exiccationem: et est pro〈-〉
15
uocatiua sudoris: et similiter eius oleum inunctum
16
aperit orificia venarum et est resolutiuum subti-
17
liatiuum. Electio.) Recens viridis. Aposte-
18
mata et bothor.) Resoluit apostemata calida in sto〈-〉
19
maco et sanguinem congelatum in ipso et confert
20
apostematibus frigida[*]frigida corrupt for frigidis. Uulnera et vlcera.) Con〈-〉
21
fert fistulis et excortat cortices et vlcera: et confert
22
vulneribus neruorum. Instrumenta iuncturarum.)
23
Confert torsioni neruorum cum in decoctione
24
ipsius infunditur spongia et ponitur super eos.
25
Membra capitis.) Facit subeth et cum odoratur
26
humidum eius facit dormire. et eius oleum con〈-〉
27
fert doloribus auris. Membra anhelitus et
28
pectoris.) Confert asmati cum bibitur sicca sicut
29
bibitur epithimum. Membra nutrimenti.) Mala est
30
ori stomaci: verumtamen resoluit et exiccat quod ad
31
ipsum attrahitur. et resoluit sanguinem congelatum
32
in eo. Membra expulsionis.) Prouocat fortiter et re-
33
soluit sanguinem congelatum in vesica cum aqua
34
mellis: et frangit lapidem. et quando bibitur cum
35
flore suo: et cum eo quod est super ipsum in vino
36
prouocat menstrua: et similiter suppositorium olei
37
eius. ipsum enim fortiter prouocat et supposito〈-〉
38
rium olei eius etiam resoluit duritiem matricis
39
et aperit opilationem matricis: et ipsa quidem bi-
40
bitur sicca in oxymelle sicut epithimum: et sol-
41
uit melancoliam et flegma: et confert apostematibus ani cali〈-〉
42
dis. et aperit emorroydas ipsa et eius oleum. et
43
confert ramici ex aqua postquam scinditur et confert co〈-〉
44
lice et dolori vesice et duritiei splenis.
45
¶ De vsnen. Capitulum .DCCXXIIII.
46
VSnen quid est. Est plurimum specie〈-〉
47
rum. subtilior earum est alba et nomina〈-〉
48
tur stercus passerum: et calidior earum
49
est viridis. Operationes et proprie〈-〉
50
tates.) Est abstersiua mundificatiua aperitiua.
51
Membra expulsionis.) Pondus .ʒ.ß. ipsius re-
52
soluit difficultatem vrine. et pondus .ʒ.V. deijcit
53
partum viuum et mortuum. et .ʒ.ß. persice vsque ad
54
.ʒ.I. prouocat menstrua. et pondus .ʒ.II. soluendo
55
educit aquositatem hydropisis. Uenena.) Pon〈-〉
56
dus .ʒ.X. eius est venenum perniciosum et ex suf-
57
fumigatione eius que ex ipsa est viridis effugiunt
58
venenosa parua.
¶ De vrtica. Capitulum .DCCXXV.
1
VRtica quid est. Color seminis eius
2
est similis colori porri sed tamen est
3
minus et subtilius: et non est in eius
4
longitudine et mordicat quod ei ob〈-〉
5
uiat ita quod etiam intestina. Natura.) Urtica et se-
6
men eius sunt calida in principio tertij: et sicca in
7
secundo. sed semen est minoris siccitatis quam ipsa.
8
Operationes et proprietates.) Est attractiua vlce-
9
ratiua resolutiua et in virtute adustiua. et sunt qui-
10
dam qui dicunt calefactionem eius non esse for〈-〉
11
tem. sed in ipsa quidem est virtus aperitiua. et in
12
ipsa est abstersio fortis: et in ipsa non est mordi〈-〉
13
catio vlcerum: et quando cum carne coquitur: ca〈-〉
14
ro soluit inter vrticam et operationem eius. Apo〈-〉
15
stemata et bothor.) Emplastrum eius cum raphano
16
disrumpit dubellet et confert eis et confert duritie-
17
bus: et confert semen eius cancro in emplastro: et simi〈-〉
18
liter eius cinis. Uulnera et vlcera.) Eius cinis cum
19
sale confert vlceribus que accidunt a morsura ca〈-〉
20
num et vlceribus malignis et cancro. Instrumenta
21
iuncturarum.) Emplastrum ex ea cum sale confert torsioni
22
neruorum. Membra capitis.) Eius folia contrita
23
abscindunt fluxum sanguinis ex naribus: et se〈-〉
24
men eius confert stricture narium et aperit opilatio-
25
nes colatorij fortiter: et ex semine eius factum
26
emplastrum facit eradicationem dentium facilem: et em〈-〉
27
plastrum ex ea confert apostematibus que sunt post au〈-〉
28
rem et est abstersiuum. Membra anhelitus et pectoris.) Quando bibi〈-〉
29
tur cum aqua ordei mundificat pectus: et cum de-
30
coquuntur folia eius in aqua ordei educit humores
31
grossos qui sunt in pectore: sed eius semen est for-
32
tius et ipsum remouet asma: et ipsam dilatationem
33
et frigidam pleuresim Membra expulsionis.) Excitat coitum
34
proprie semen eius cum vino: et aperit orificium ma〈-〉
35
tricis: quare matrix recipit sperma. et similiter si come-
36
datur cum cepis et ouis: et quando supponitur cum
37
myrrha prouocat menstrua et aperit matricem: et
38
similiter si bibitur eius decoctio cum myrrha: et fo-
39
lia eius recentia reducunt matricem exeuntem lo〈-〉
40
co emplastri posita: et soluendo educit flegma et hu〈-〉
41
morem crudum sua abstersione non cum virtute so-
42
lutiua que sit in ipsa: et oleum eius plus soluit
43
flegma quam oleum cartami: et decoctio foliorum cum
44
ostracis lenit ventrem: et si vis vt ipsa facilius sol〈-〉
45
uat accipe medullam seminis eius et contere ipsam
46
cum sauich et proijce eam in vino et bibe eam:
47
et oportet vt post eius haustum bibatur aliquid de oleo
48
rosaceo ne aduratur guttur bibentis. et quandoque fiunt ex ipsa
49
collyria cum melle et superponuntur et soluunt.
50
¶ De viola. Capitulum .DCCXXVI.
51
VIola quid est. Nota est eius essentia:
52
et operatio radicis eius est vicina ope〈-〉
53
rationi ipsius. Natura.) Frigida est et humi〈-〉
54
da in primo. et dicunt quidam quod est cali[*]cali corrupt for calida
55
in primo: sed in frigiditate foliorum eius non est du〈-〉
56
bitatio. Operationes et proprietates.) Dicitur quod ipsa generat
57
sanguinem equalem. Apostemata et bothor.) Sedat apostemata
58
calida more emplastri superposita cum sauich de or〈-〉
1
deo et similiter eius folia. Uulnera et vlcera.) Uiola epi〈-〉
2
thimata bona est scabiei. Membra capitis.) Sedat so〈-〉
3
da sanguineam odorata et illita. Membra oculi.)
4
Confert obthalmie calide. Membra anhelitus et pectoris.) Con〈-〉
5
fert tussi calide et lenit pectus et proprie que ex ea
6
contrita est cum zuccaro: et ipsius sirupus confert pleu〈-〉
7
resi et pulmoni: et est melior quam iulep in hoc capitulo.
8
Membra nutrimenti.) Ualet inflationi stomaci. Mem〈-〉
9
bra expulsionis.) Sirupus eius confert dolori renum et
10
prouocat vrinam: et que ex ea sicca est soluendo
11
educit coleram: et ipsius etiam sirupus lenit na〈-〉
12
turam cum facilitate et confert eminentie ani.
13
¶ De vrina. Capitulum .DCCXXVII.
14
VRina quid est. Nota est. Electio.) Ex
15
vrinis iuuatiuis magis est vrina ca-
16
melli arabici qui est anheglib[*]anheglib cf. Venice 1564: anegib with the variant alnegib. Et vri〈-〉
17
na hominis est debilior vrinis: tamen ea sunt
18
debiliores vrine porcorum domesticorum castratorum:
19
et eis fortiores sunt antique: et vrina quidam ca〈-〉
20
strati omnis generis est debilior: et ex vrinis ma-
21
gis abstersiua est vrina hominis. Natura.) Est ca-
22
lida et sicca. Operationes et proprietates.) Omnes abstergunt et
23
vrina quidem hominis ponitur cum cinere vitis super
24
locum fluxus sanguinis et sistitur. vrina vero camel-
25
li confert furfuribus ablutione facta ex ea: et simi〈-〉
26
liter vrina thauri. Decoratio.) Abstergit mor〈-〉
27
pheam. Uulnera et vlcera.) Urina asini confert vlceribus
28
ambulatiuis et humidis. et vrina hominis etiam proprie
29
antiqua: et confert excoriationi et pruritui et alba〈-〉
30
ras: et precipue cum nitro et aqua acetose: et fex vri-
31
ne ponitur super herisipillam et confert: et confert lini〈-〉
32
ta scabiei et sahafat et vlceribus verminosis et
33
vlceribus pedum supermingitur et dimittitur donec
34
sanentur. Instrumenta iuncturarum.) Confert doloribus neruo〈-〉
35
sis. et precipue vrine caprarum domesticarum et mon〈-〉
36
tanarum et proprie spasmo et extensioni vel tetano.
37
Membra capitis.) In vrina thauri quando dissoluitur
38
myrrha et distillatur in aurem subtiliter sedat do〈-〉
39
lorem eius: et similiter vrina caprarum sola et cum myr〈-〉
40
rha: et vrina hominis antiqua prohibet fluxum pu〈-〉
41
tredinis ab aure: et vrina camelli confert fetori
42
narium et aperit opilationes colatorij cum ve〈-〉
43
hementi virtute. Membra oculi.) Coagulatur in va〈-〉
44
se ereo et confert albugini et scabiei et proprie vri〈-〉
45
na puerorum: et similiter cocta cum porris. Mem-
46
bra anhelitus et pectoris.) Urina infantium lactentium con-
47
fert dilatationi anhelitus. Membra nutrimenti.) Qui-
48
dam homo spleneticus somniauit quod precipieba〈-〉
49
tur ei in somno vt vrinam suam biberet omni die
50
ter et sanaretur: qui expertus est illud et inuenit
51
mirabile: et vrina quidem hominis et vrina ca〈-〉
52
melli conferunt hydropisi: et ea linitur splen pre〈-〉
53
cipue cum lacte camelli: et vrina caprarum va-
54
let hyposarche earum precipue que sunt mon〈-〉
55
tane et precipue cum spica boni odoris: et simi〈-〉
56
liter vrina antiqua porcorum in huiusmodi est
57
bona cum vino forti. Membra expulsionis.)
58
Urina porci frangit lapidem in renibus et ve-
1
sica: et prouocando educit ex ambobus: et vri-
2
na asini confert dolori renum: et vrina hominis
3
decocta cum porris confert doloribus matri-
4
cum quando sedent in ea mulieres vnaquaque
5
quinque dierum semel. Uenena.) Urina homi〈-〉
6
nis confert morsui vipere bibita et effunditur
7
super eum et proprie vipere petrose: et cum ni〈-〉
8
tro super morsum canis rabiosi: et omni mor-
9
sui et puncture valet: et que ex ea antiqua est con-
10
fert venenis omnibus et lepori marino.
11
¶ De visco. Capitulum .DCCXXVIII.
12
VIscus quid est. Est notus: et eius qui-
13
dem fructus est similis ciceri nigro non
14
sincere vel pure rotunditatis virgu-
15
latus: frangibilis ex quo manus inui〈-〉
16
scantur. eius autem minera est arbor ferens glan〈-〉
17
des et malus et pirus in quo sunt virtus aerea
18
et aque multiplicant valde. Electio.) Qua ex
19
eo bonus est. est recens planus coloris porri in〈-〉
20
terius viridis exterius teritur et lauatur. dein-
21
de coquitur. Natura.) Non calefacit nisi post
22
moram longam sicut gumma ruthe agrestis:
23
et est debilior ea in hoc. et in ipso quidem est hu〈-〉
24
miditas superfluens non digesta: et est calidus
25
et siccus in tertio. Operationes et proprietates.)
26
Est resolutiuus resoluit enim humiditates gros〈-〉
27
sas ex profundo propter fortitudinem virtutis
28
atttractiue[*]atttractiue corrupt for attractiue et lenit: et dixerunt quidam: non inest
29
ei operatio in humiditatibus tenuibus. De-
30
coratio.) Eradicat vngues malos cum super
31
eos ponitur cum arsenico. Apostemata et bo-
32
thor.) Resoluit apostemata frigida et proprie
33
confortatus cum calce: et confert syrie et filia-
34
bus noctis. Uulnera et vlcera.) Lenit vlcera an-
35
tiqua et vlcera mala. Instrumenta iuncturarum.)
36
Lenit iuncturas cum tanta cera quantas ipse
37
est et suo equali pondere de resina pini. Mem-
38
bra capitis.) Confert apostematibus frigidis post au〈-〉
39
res mixtus cum gumma pini et cera. Membra nutrimenti.)
40
Extenuat splenem cum ponitur super ipsum cum
41
aliquibus rebus ipsum confortantibus sicut est calx.
42
¶ De verme. Capitulum .DCCXXIX.
43
VErmis quid est. Est vermis grane et
44
est vermis tinctorum cuius virtus
45
est sicut virtus ceruse. veruntamen est
46
subtilior et magis vadens in profun〈-〉
47
dum. quidam autem dixerunt quod colligitur hic
48
vermiculus ex rebus pluribus: ita quam colligitur
49
ex arboribus glandes ferentibus. Natura.)
50
Uermiculus grane recens infrigidatiuus est:
51
et in ipso siccitas est quantitatem habens. Ope〈-〉
52
rationes et proprietates.) Uermiculus grane
53
qui est vermis tinctorum est purpureus et exic〈-〉
54
cat sine mordicatione. et Galienus quidem dicit quod
55
ipso[*]ipso corrupt for in ipso est stipticitas temperata et[*]temperata et corrupt for temperata. Uulnera[*]Uulnera corrupt for Uulnera et vlcera.) Uermi〈-〉
56
culus grane confert vulneribus neruorum tri〈-〉
57
tus cum vino aut aceto cum melle. ¶ Dici-
58
tur autem quod vermis plurium pedum qui mo〈-〉
1
ratur sub lagenis secundum quod dicitur cum bibitur ex
2
eo aureus remouet spasmum et alcuzez nocentes.
3
Membra capitis.) Uermis plurium pedum
4
qui est sub amphoris quando teritur cum cor〈-〉
5
tice granati: et cum oleo rosaceo et distillatur in au-
6
rem sedat dolorem. Membra anhelitus et pe〈-〉
7
ctoris.) Uermis rubeus qui est sub vrceis aque
8
qui habet pedes plurimos: et cum tangitur ro〈-〉
9
tundatur: quando cum eo tangitur palatum cum
10
melle valet prefocationibus: et similiter cum co〈-〉
11
meditur confert asmati et dilatationi anhelitus
12
secundum quod dicitur. Membra nutrimenti.) Pre-
13
dictus habens plures pedes confert icteritie bi〈-〉
14
bitus cum vino. Membra expulsionis.) Uer〈-〉
15
mis plurium pedum qui est sub cisternis et vr-
16
ceis bibitus cum vino est bonus difficultati
17
vrine. Uenena.) Uermis oculorum contri-
18
tus linitur super puncturam vermium vene-
19
nosorum et confert ei.
20
¶ De vzifur. Capitulum .DCCXXX.
21
VZifur quid est. Dixerunt quidam quod
22
eius virtus est virtus ceruse. et dixe-
23
runt alij virtus eius est virtus alsce-
24
denegi. Natura.) Uerius est vt sit
25
calidum et siccum: et vt quasi sunt ambo in fine
26
secundi: quod autem dicitur preter hoc: est di-
27
ctum per ignorantiam. Operationes et pro-
28
prietates.) Apud quosdam eius stipticitas est
29
fortior quam ipsius acuitas et apud alios eius acui-
30
tas est fortior stipticitate ipsius. Uulnera et vl-
31
cera.) Consolidat vulnera generat carnem in
32
vlceribus et prohibet adustionem ignis et ostra〈-〉
33
cositatem. Membra capitis.) Prohibet cor〈-〉
34
rosionem dentium.
35
¶ De vitro. Capitulum .DCCXXXI.
36
VItrum quid est. Uitrum inter lapi-
37
des est sicut stultus inter homines:
38
declinat enim ad omnem tincturam
39
et tingitur ea et frangitur et abscindi-
40
tur cum eo. Natura.) Calidum est in primo
41
siccum in secundo. Decoratio.) Abstergit den-
42
tes et facit oriri pilos quando cum oleo sambu〈-〉
43
cino inungitur. Operationes et proprietates.)
44
In ipso est stipticitas et subtilitas. Membra
45
capitis.) Mundat furfures quando cum eo
46
fit ablutio. et abstergit dentes. Membra ocu-
47
li.) Abstergit oculum et delet eius albuginem
48
et adustum est fortius. Membra expulsionis.)
49
Quod ex eo tritum est et adustum confert valde
50
lapidi vesice et renum quando bibitur cum vino.
51
¶ De vua passa. Capitulum .DCCXXXII.
52
VUa passa dicetur in capitulo de vua.
53
¶ De ventre. Capitulum .DCCXXXIII.
54
VEnter. Operationes et proprieta-
55
tes.) Parui est nutrimenti mali chi〈-〉
56
mi: et similiter quod similatur ei ex visce-
57
ribus quamuis eius bona fiat digestio:
58
verumtamen pluris est nutrimenti quam pulmo: ven〈-〉
1
tres autem auium quando digeruntur sunt me〈-〉
2
lioris nutrimenti et plurimi et precipue gallina〈-〉
3
rum et anserum. Membra nutrimenti.) Est
4
tarde digestionis.
5
¶ De vite. Capitulum .DCCXXXIIII.
6
VItis quid est. Inquit Diascorides vitis sil-
7
uestris et montana habet ramos longos
8
similes illis quos facit vitis. et earum fo-
9
lia sunt sicut folia vue lupine dome-
10
stice: sed sunt latiora et flos eius pilosus est: et
11
fructus eius est sicut vua qui fit rubeus apud ma〈-〉
12
turationem: et granum eius:[*]eius: corrupt for eius [redundant colon] est rotundum et come〈-〉
13
duntur folia eius statim cum nascuntur. Operationes et
14
proprietates.) Cinis ramorum eius ponitur in medicinis
15
cauterizantibus et oleum vitis est sicut oleum rosaceum
16
verumtamen non est in eo illius subtilitas: et oleum
17
quidem musti est sedatiuum et calefactiuum et flos sil〈-〉
18
uestris est vehementis stipticitatis. Decoratio.)
19
Lachryma eius valet super verrucas formica〈-〉
20
les. et vitis quidem siluestris abstergit pannum et len〈-〉
21
tigines: sed domestica est debilis: et lachryma
22
siluestris forsitan eradicat pilos cum oleo: et pro-
23
prie que assumitur ex ramis eius recentibus cum
24
inflammantur: et oleum eius est fortius omnibus oleis.
25
Uulnera et vlcera.) Lachryma vitis est bona sca-
26
biei et impetigini. et fructus vitis siluestris pro〈-〉
27
hibet apostemari vulnera. Instrumenta iuncturarum.) Cinis vinacie
28
eius quod remanet cum aceto confert torsioni ner-
29
uorum: et cinis ramorum eius cum oleo ponitur
30
super contusionem lacertorum et mollificationem
31
iuncturarum: et quandoque bibitur cinis eius propter casum:
32
et oleum musti est bonum doloribus lacertorum
33
et neruorum laxitudini. Membra capitis.) Folia eius po〈-〉
34
nuntur in emplastro ad soda calidam. et radix vitis
35
nigre et albe et siluestris est ex summa medicina-
36
rum abstergentium sordes auris: et est ex medici〈-〉
37
nis conferentibus surditati: et cortex eius que sil〈-〉
38
uestris est cum melle sanat gingiuam sanguineam.
39
Membra oculi.) Folia vitis cum sauich ordei more
40
emplastri superposita oculo prohibent fluxus ad ipsum.
41
Membra anhelitus et pectoris.) Succus foliorum domestice
42
confert sputo sanguinis: et similiter fructus siluestris
43
bibitus. Membra nutrimenti.) Emplastrum factum ex folijs et fi-
44
lis eius cum sauich ordei valet super apostemata stomaci
45
et inflationem eius: et succus foliorum eius confert
46
dolori stomaci ex caliditate: et quando bibitur radix silue-
47
stris cum aqua: aut vino confert hydropisi. et
48
solutione educit aquam: et fructus vitis silue-
49
stris est bonus stomaco et nausee et conturba-
50
tioni et acetositati cibi. Membra expulsionis.)
51
Succus foliorum eius est conueniens dissinte〈-〉
52
rie. et dolori ani ex caliditate: et eius lachryma
53
que est sicut gumma bibitur cum vino et fran-
54
git lapidem: et cinis eius quod remanet post ex〈-〉
55
pressionem cum aceto ponitur super emorroy〈-〉
56
das. et mora: et fructus eius bonus est ano pro-
57
uocat enim et constringit. Uenena.) Cinis eius
58
quod remanet est tyriaca morsui vipere.
1
¶ De volubili. Capitulum .DCCXXXV.
2
VOlubilis. Natura.) Est equalis ad
3
caliditatem quandam declinans et
4
siccitatem plurimam. et est lenificati-
5
ua et apud alcanzi est frigida. Ope-
6
rationes et proprietates.) Est resolutiua aperi〈-〉
7
tiua: et nota que nominatur funis pauperum:
8
constat ex terreitate constrictiua et aqueitate le-
9
nitiua et acredine ignea: sed exiccatio destruit
10
aqueitatem eius et in ipsa est mundificatio.
11
Decoratio.) Lac volubilis magne abradit pi〈-〉
12
los et interficit pediculos. Uulnera et vlcera.)
13
Folia funis pauperum recentia conuenientia
14
sunt vlceribus magnis et consolidant ea deco-
15
cta in vino: et ex eis emplastrum factum super-
16
positum adustioni ignis proprie cum cerato: et
17
ad hoc non est ei par. Membra capitis.) Di〈-〉
18
stillatur succus eius in aurem dolorosam cum
19
cotto proprie cum oleo rosaceo et proprie cum est
20
apostemata[*]apostemata corrupt for apostema calidum et confert soda antique: et
21
succus eius confert materiei attracte ad aurem
22
si est antiqua et vlceribus antiquis in ea. Mem-
23
bra anhelitus et pectoris.) Est bona pectori et
24
pulmoni et mundificat asma. Membra nutri〈-〉
25
menti.) Aperit opilationes epatis. et folia eius
26
cum aceto sunt bona spleni. Membra expul-
27
sionis.) Aqua eius soluendo educit coleram
28
adustam et quando non decoquitur est fortior
29
et est quedam species volubilis mala solutio-
30
ne educens sanguinem.
31
¶ De virga pastoris. Capitulum .DCCXXXVI.
32
VIrga pastoris quid est. Est albathat[*]albathat cf. Venice 1564: albatbat
33
et est masculus et femina: sed mascu〈-〉
34
lus est fortior. Operationes et pro-
35
prietates.) In ipsa est stipticitas. sed
36
pars aquea in ipsa est plurima: et propter mul〈-〉
37
titudinem repulsionis materierum effusarum
38
existimant quod est exiccatiua: et similiter prohibet
39
fluxum apostemata et bothor.) Fuit ex ea em-
40
plastrum flegmoni et herisipille et formice: et
41
est valde conferens apostematibus vlceratis.
42
Uulnera et vlcera.) Consolidat vulnera recen-
43
tia. Membra capitis.) Succus eius interfi-
44
cit vermes auris et exiccat vulnera eius. Mem-
45
bra anhelitus et pectoris.) Aqua eius confert
46
sputo sanguinis. Membra nutrimenti.) Fit
47
ex ea emplastrum ad inflammationem stoma-
48
ci infrigidata. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
49
hibet fluxum sanguinis ex matrice et sanat vlce〈-〉
50
ra intestinorum. et Diascorides quidem existimauit quod
51
ipsa prouocat vrinam et sanat illum qui retinet
52
eam et non potest mingere.
53
¶ De vua. Capitulum .DCCXXXVII.
54
VUa. Electio.) Alba laudabilior est
55
quam nigra cum equantur in reliquis pro〈-〉
56
prietatibus suis scilicet spissitudinis subti-
57
litatis et dulcedinis et reliquorum: et
58
dimissa post collectionem duobus diebus aut
1
tribus melior est collecta in eadem hora. Na-
2
tura.) Cortex vue frigidus est et siccus. Ope〈-〉
3
rationes et proprietates.) Collecta in eadem ho〈-〉
4
ra est inflatiua et suspensa donec detumescat cor〈-〉
5
tex est boni nutrimenti: et est confortans corpus:
6
et eius nutrimentum est simile nutrimento fi-
7
cuum in paucitate malitie: et est plurimi nutri-
8
menti: quamuis sit minus nutrimento ficuum.
9
et matura minoris est nocumenti quam non matu〈-〉
10
ra: et quando non digeritur vua eius nutrimen〈-〉
11
tum est crudum: et nutrimentum quidem vue
12
cum sua dispositione plus est nutrimento succi
13
eius. sed succus eius est velocioris penetratio-
14
nis et descensionis: et vuam stipticam separatur
15
quod resoluat appensio. Acetosa vero non est ita.
16
Membra nutrimenti.) Uua passa est amica epa〈-〉
17
ti et stomaco Membra expulsionis.) Uua et
18
vua passa cum suis interioribus bone sunt dolo〈-〉
19
ribus intestinorum: et vua passa confert reni-
20
bus et vesice: et vua quidem in eadem hora col-
21
lecta mouet ventrem et inflat: et omnis vua nocet vesice.
22
¶ De venis tinctorum. Capitulum .DCCXXXVIII.
23
VEne tinctorum. Natura.) Sunt
24
calide et sicce declinantes ad secundum.
25
Operationes et proprietates.) In
26
ipsis est abstersio fortis. Membra
27
capitis.) Confert earum masticatio dolori den〈-〉
28
tium. Membra oculi.) Succus earum est bo〈-〉
29
nus in acuendo visum et abstergendo quod est
30
coram pupilla de aqua et albugine. Membra
31
nutrimenti.) Confert icteritie facte ex opilatio〈-〉
32
nibus et proprie cum aniso et vino albo.
33
¶ De ventribus. Capitulum .DCCXXXIX.
34
VEntres. Operationes et proprie-
35
tates.) Uentres auium pluris sunt nu〈-〉
36
trimenti t et[*]t et corrupt for et illi qui sunt gallinarum
37
non digeruntur velociter. Mem-
38
bra nutrimenti.) Existimauerunt quod tunica inte〈-〉
39
rior ventrium exiccata confert stomaci et dolori
40
eius. Filius mesaugue: et proprie ventris galli.
41
¶ De vulpibus. Capitulum .DCCXL.
42
VUlpes. Operationes et proprieta〈-〉
43
tes.) In ipsa est resolutio et eius pel〈-〉
44
lis est calidior pellium: et eius quidem
45
pelle iuuantur humectati propter ipsius
46
resolutionem. Instrumenta iuncturarum.)
47
Quando vulpes coquuntur in aqua et embro〈-〉
48
cantur iuncture dolorose ex ea confert vehemen〈-〉
49
ter. et similiter oleum quando viua decoquitur
50
in ipso: immo hoc est valde fortius: et oportet qui〈-〉
51
dem vt prolongetur eius sessio in ipso: et melius
52
est vt sit post euacuationem et purgationem vt
53
non attrahat cum fortitudine sue acuitatis et re〈-〉
54
solutionis humores ad iuncturas: et quando
55
euacuatur corpus post illud non attrahitur ad
56
iuncturas aliquid: quod si resideat erit leue. et simi〈-〉
57
liter adeps vulpis quandoque attrahit aliquid
58
plus eo quod resoluit. et quandoque decoquitur in
1
ipso decolata. et quecunque ambarum administre〈-〉
2
tur resoluit illud quod est in iuncturis. Mem〈-〉
3
bra capitis.) Eius adeps sedat dolorem auris
4
quando in ea distillatur. Membra anhelitus
5
et pectoris.) Eius pulmo siccus confert asmati〈-〉
6
cis valde. eius potio est pondus .ʒ.
7
¶ De vespertilione. Capitulum .DCCXLI.
8
VEspertilio quid est. Dicitur quod scei〈-〉
9
razirac est lac eius: et dicitur quod est vri〈-〉
10
na ipsius. Natura.) In sceirazirac
11
est abstersio et vehemens calefactio.
12
Operationes et proprietates.) Unguentum
13
vespertilionis prohibet mammillas puellarum a
14
magnificatione: et prohibet ortum pilorum secundum
15
quod dicitur: sed non est verum. Membra ocu-
16
li.) Cerebrum eius cum melle confert princi-
17
pio aque descendentis in oculum: et eius cinis
18
acuit visum et sceirazirac confert vngule.
19
¶ De vbere. Capitulum .DCCXLII.
20
VBer. Natura.) Est frigidum et
21
siccum propter neruos plures qui sunt
22
in ipso. Electio.) Nutrimentum
23
vberis pleni lacte quando digeritur
24
propinquum est nutrimento carnis: et illud est
25
melius in quo est lac et quod est alafegueati: quo〈-〉
26
niam ipse velociter faciunt descendere ipsum et
27
est animali[*]animali cf. Venice 1564: de animali bone carnis boni humoris grossi fortis.
28
¶ De vngula. Capitulum .DCCXLIII.
29
VNgula quid est. Decoratio.) Cum
30
ex cinere vngule caprine cum aceto li〈-〉
31
nitur alopitia confert valde.
32
¶ De littera .X.
33
¶ De xyloaloe. Capitulum .DCCXLIIII.
34
XIloaloes. Electio.) Melior spe-
35
cies xyloaloes est almundilium. et aspor〈-〉
36
tatur de medio regionis indie secundum
37
quosdam. deinde est illud quod dici-
38
tur indum et est montanum et superfluit super
39
almundilium: quoniam non generat pediculos
40
et est magis dans odorem pannis: quidam ta-
41
men homines sunt qui non discernunt inter mun〈-〉
42
dilium et indum bonum et de meliori xiloaloe
43
est alsemendri[*]alsemendri cf. below alsemenduri and Venice 1564: alsemedeuri quod est de abstersione indi. dein〈-〉
44
de alcumari quod est de abstersione indi: postea
45
alsenasium. et est species tersi. et post illud est athe〈-〉
46
tilium alsebrium et alkadium et alsinium et no-
47
minatur alcasumurum: et est bonum dulce. et in-
48
ferius illo est algeliu et almentali et alguasi: et al-
49
rantac: sed almundilium totum est bonum. dein-
50
de melius de alsemenduri[*]alsemenduri cf. above alsemendri est varium pondero〈-〉
51
sum et durum plurime aque grossum in quo non
52
est albedo et remanens super ignem: quidam ve〈-〉
53
ror extollunt nigrum super varium. et melius al-
54
cumari est nigrum mundum ab albo pondero-
55
sum remanens super ignem: grossum plurime
56
aque. et vniuersaliter melius xiloaloes est illud
57
quod magis submergitur in aqua. natans vero
58
est priuatum vita et spiritu et malum. Et xiloaloes
1
quidem est vene arboris que eradicantur et sepe〈-〉
2
liuntur in terra donec earum lignum et cortex
3
putrefiant et remanent xiloaloes purum. Na〈-〉
4
tura.) Calidum est et siccum in secundo sicut exi-
5
stimo. Operationes et proprietates.) Est sub〈-〉
6
tile aperitiuum opilationum frangitiuum ven-
7
tositatum remouens superfluitates humidita-
8
tum et confortat viscera et prohibet iram. De-
9
coratio.) Masticatio eius facit oris odorem bo〈-〉
10
num. Instrumenta iuncturarum.) Confor-
11
tat neruos et acquirit eis vnctuositatem et visco〈-〉
12
sitatem subtilem. Membra capitis.) Xiloa-
13
loes confert cerebro valde et confortat sensus.
14
Membra anhelitus et pectoris.) Confortat cor
15
et letificat ipsum. Membra nutrimenti.) Si
16
bibatur de xiloaloe pondus .ʒ.I.ß. remouet humi〈-〉
17
ditatem putrefactam stomaci et confortat ipsum
18
et epar. Membra expulsionis.) In ipso est vir〈-〉
19
tus constringens naturam. et confert disinterie.
20
melancolice.
21
¶ De littera .Z.
22
¶ De zedoaria. Capitulum .DCCXLV.
23
ZEdoaria quid est. Portiones simi-
24
les aristologie minores: tamen ea et est
25
in sua virtute: et melior quidem est illa
26
que cum napello crescit: et eius vici-
27
nitas debilitat planiam napelli. ¶ Filius me-
28
saugue dixit: quod ipsa in operatione sua est sicut du〈-〉
29
rungi. verumtamen est debilior ea. dico autem quod si
30
ipse voluit per hoc quod zedoaria est debilior ea.
31
tunc iam errauit secundum quod existimauit. et si voluit
32
per hoc quod durungi est durior tunc non elongatur
33
illud. ¶ Apud me vero constat quod filius mesau〈-〉
34
gue cum huiusmodi discretionem expertus est
35
habuit in hac consideratione electionem perti-
36
nentem pectori firmo propter sermonem eius.
37
¶ Et iam sciuerunt quod zedoaria resistit napel-
38
lo: quomodo ergo est debilior durungi. Uene〈-〉
39
na.) Est tyriaca venenosorum omnium vipere
40
napelli et aliorum. Permutatio.) Triplum
41
ponderis zurumbet pro vno tyriace.
42
¶ De zinzibere. Capitulum .DCCXLVI.
43
ZInziber quid est. notum est. et simile
44
est piperi in naturis suis: sed non inest
45
ei in naturis suis ipsius subtilitas: et
46
accidit ei vt corrodatur propter humi〈-〉
47
ditatem suam superfluam: et propter illud quod
48
calefactio eius durabilior est calefactione pipe〈-〉
49
ris et illud est propter spissitudinem suam etiam
50
sicut in nasturtio et sinapi et gumma ruthe agrestis.
51
Natura.) Calidum est in fine tertij siccum in se〈-〉
52
cundo: et in ipso est humiditas fuperflua: et nu-
53
tritum calidum est et siccum et non est in ipso mul〈-〉
54
titudo humiditatis superflue. Operationes et
55
proprietates.) Eius caliditas est fortis: sed non
56
calefacit nisi post tempus propter illud quod in
57
ipso est de humiditate superflua: sed eius calefa〈-〉
58
ctio est fortis est lenitiuum resolutiuum inflationis.
1
cum ergo nutritur cum melle accipit quidam
2
humiditatis ei superflue et exiccat plurimum eius.
3
Membra capitis.) Augmentum efficit in ser-
4
uatione et abstergit humiditatem oris: et confert
5
apostematibus gutturis et capitis. Membra
6
oculi.) Abstergit tenebrositatem oculi propter
7
humiditatem suam facto ex eo alcofol et bibi-
8
tum. Membra nutrimenti.) Digerit et con〈-〉
9
uenit frigiditati epatis et stomaci et exiccat hu-
10
morositatem stomaci: et quod accidit in eo ex hu〈-〉
11
miditatibus ex comestione fructuum. Mem〈-〉
12
bra expulsionis.) Excitat coitum nutritum et non
13
nutritum et lenit ventrem leuiter. Dixit alcanzi.
14
immo retinet. ego autem dico cum fuerit a mali-
15
tia digestionis et lubricitate humoris viscosi.
16
Uenena.) Confert venenis vermium venenosorum.
17
¶ De zurumbet. Capitulum .DCCXLVII.
18
ZUrumbet quidem est. Est herba simi〈-〉
19
lis cipero: sed est maior et minus odo〈-〉
20
rifera. Natura.) Est calida et sicca
21
in tertio. Operationes et proprieta〈-〉
22
tes.) Resoluit ventositates. Decoratio.) Est
23
impinguatiua et abscindit odorem vini et alleo-
24
rum et ceptarum. Membra anhelitus et pecto〈-〉
25
ris.) Lenificatiua est cordis. Membra nutri〈-〉
26
menti.) Retinet vomitum. Membra expul〈-〉
27
sionis.) Stringit naturam et confert ventosita〈-〉
28
tibus matricum. Uenena.) Confert mordica〈-〉
29
tioni venenosorum vermium valde: ita vt pro-
30
pinqua sit zedoarie. Permutatio.) Ponitur
31
loco eius in venenosis quantum ipsa et medie-
32
tas eius de durungi et due tertie ponderis eius de
33
taraxacon siluestri et medietas ponderis eius
34
de granis citri.
35
¶ De zinzibere canino. Capitulum .DCCXLVIII.
36
ZInziber caninum quid est. Est olus no〈-〉
37
tum: et est sicut piper aque et eius folia
38
sunt sicut folia salicis: nisi quia sunt ma〈-〉
39
gis citrina et eius virgulta sunt rubea
40
habentia saporem zinziberis. et ipsum interficit
41
canes. Natura.) Calidum est in secundo sic-
42
cum in primo. Decoratio.) Recens contri-
43
tum cum semine suo abstergit vestigia que sunt
44
in facie et pannum et lentigines antiquas. Apo〈-〉
45
stemata et bothor.) Recens resoluit apostema-
46
ta dura quando teritur et semen eius cum fit ex
47
eo emplastrum similiter.
48
¶ De zarnabo. Capitulum .DCCXLIX.
49
ZArnabum quid est. Arbor magna et
50
non fructificans existens in monte li-
51
bano de scemi: cuius folia admistran-
52
tur et eius virgulta sunt virgulta par〈-〉
53
ua rotunde figure inter grossitiem magne acus
54
qua subsellia suuntur et grossitiem calami cum
55
quo scribitur: nigra ad citrinitatem declinantia
56
que non habet multum saporem neque odorem
57
et parum odoris quem habet est bonum et est
58
odor citri: et virtus eius est virtus nucis muschate.
1
sed est subtilior ea parumper: et quandoque stat
2
loco cinamomi. Natura.) Calida est et sicca
3
in secundo. Operationes et proprietates.)
4
In ipsa est stipticitas et resolutio ventositatum.
5
Membra capitis.) Fit ex ea caputpurgium cum
6
aqua et oleo rosaceo ad soda frigidam. Membra nu〈-〉
7
trimenti.) Confert epati et stomaco infrigida-
8
tis. Membra expulsionis.) Stringit ventrem.
9
¶ De ziniar. Capitulum .DCCL.
10
ZIniar quid est. Species faciendi zi-
11
niar sunt cum exasperatione eris in fe〈-〉
12
ce aceti et roratione limature eius cum
13
aceto: et sepultura ipsius in loco hu-
14
moroso: et inclinatur vas ereum super vas in quo
15
est acetum et dimittatur quousque in ipso fiat zi-
16
niar. deinde fricatur ziniar ex eo et permisceatur
17
cum sale ammoniaco: et sepultura eius in loco
18
humoroso est nota. et fit ex ea ziniar species sub-
19
tilis valde. Assumitur enim acetum sublimatum
20
et ponitur in mortario ereo cum pistello ex ere et
21
sine intermissione teritur in sole calido estiuo do〈-〉
22
nec exasperetur. deinde ponuntur in ipso alumen
23
et sal cum mensura et sine intermissione teritur:
24
cumque conficitur illud quod teritur et exiccatur
25
asperguntur super ipsum acetum et vrina infan〈-〉
26
tium et teritur et dimittitur in loco humoroso.
27
deinde aggregatur et exiccatur: et quandoque in-
28
uenitur ziniar quod generatur super lapidem in
29
mineris eris. et quandoque inuenitur aliquid ex eo in
30
mineris. Electio.) Illud quod est melius est
31
minerale et fortius quod est assumptum ex co-
32
rijs et ere adusto: et acetosum est leuius eo quod
33
factum est cum sale ammoniaco. Natura.)
34
Calidum est et siccum ad quartum perueniens.
35
Operationes et proprietates.) Est abstersiuum
36
corrosiuum carnis dure: et lenis similiter acutum:
37
sed ceratum temperat ipsum et facit ipsum desic〈-〉
38
catiuum sine mordicatione. Uulnera et vlcera.)
39
Prohibet vlcera ambulatiua et consolidat cum
40
cerato. et mundat vlcera sordida: et ipsum cum
41
aelch alibati et aceto est medicamen scabiei vlce〈-〉
42
rose et albaras et morphee. Membra capitis.)
43
Alziniar assumptum cum sale ammoniaco et alu〈-〉
44
mine et aceto cum teritur et sufflatur in naribus
45
et impletur os aqua vt non perueniat ad guttur
46
prohibet fetorem narium et vlcera mala in ipsis:
47
et ziniar ferreum cum aceto stringit gingiuas et
48
fit ex ipso ceratum ad apostemata gingiuarum.
49
et similiter ziniar ereum. Membra oculi.)
50
Prohibet grossitudinem palpebrarum et earu
51
inflationem et abstergit oculum. et ponitur in
52
medicinis vlcerum oculi: et prouocat lachryma
53
valde. cumque ziniar administratur in alcofol. re-
54
ctius est vt oculus vaporetur spongia infusa in
55
aqua calida. Membra expulsionis.) Po-
56
nitur in medicinis emorroydarum: et fit ex ipso
57
et ammoniaco licinium et adimpletur[*]adimpletur corrupt for adimplentur eo emorroydes.
58
¶ De zufere. Capitulum .DCCLI.
1
ZUfere quid est. Arbor cuius granum
2
simile est alaniudem que dicitur alhaze:
3
et est similis ruthe et dicitur diarugiua[*]diarugiua cf. Venice 1564: dinarugiua.
4
Natura.) Calida est et sicca. Operationes et
5
proprietates.) Resoluit inflationem. Membra expulsionis.)
6
Radix eius et semen in exiccatione spermatis
7
sunt similis virtutis cum rutha. Uenena.) Con〈-〉
8
fert puncture scorpionis bibita et linita.
9
¶ De zerideraret. Capitulum .DCCLII.
10
ZErideraret. Instrumenta iuncturarum.)
11
Confert sciatice. Membra expulsionis.)
12
Aqua foliorum eius cum rob confert
13
difficultati vrine et menstruorum: et
14
extrahit sanguinem congelatum in vesica. Uenena.)
15
Confert morsui venenosorum vermium.
16
¶ De zarur. Capitulum .DCCLIII.
17
ZArur quid est. Alzarur alia est nota et
18
nominatur triangulus latinorum. et za-
19
rur est species quam nominant greci tese〈-〉
20
limon et sentabinum: et quandoque no〈-〉
21
minant eam malum siluestrem. Arbor enim eius si-
22
milis est arbori malorum: ita quod etiam in folijs suis:
23
nisi quia minor et est saporis pontici Operatio-
24
nes et proprietates.) Est stiptica que est magis stiptica
25
quam algobera vincens coleram et retinet cursum
26
plus omni fructu. Membra capitis.) Teseli-
27
mon est faciens soda. Membra nutrimenti.)
28
Teselimon est mala stomaco. Membra expulsiionis.)
29
Stringit et retinet vrinam.
30
¶ De zeduar. Capitulum .DCCIIII.
31
ZEduar quid est. Inquit Diascorides est
32
algeduar secundum quod existimo.
33
¶ De zaharat. Capitulum .DCCLV.
34
ZAharat quid est. Est planta cuius vna
35
species folia habet vt lenticula et tyrsos
36
erectos et leuia folia paruas radices
37
et nascitur in terra salita exposita soli: et in ipsius sapo〈-〉
38
re est salsedo:. et altera est similis camepitheos: et est
39
melioris coloris et purpureitatis. Uulnera et
40
vlcera.) Est consolidatiua eorum. Membra capi-
41
tis.) Subtiliat superfluitates: ita quod secunda con〈-〉
42
fert epilepsie bibita cum oxymelle.
43
¶ De zinzania. Capitulum .DCCLVI.
44
ZInzania quid est. Dico quod zinzania
45
ab omnibus dicitur secundum duas res. vna
46
earum est granum simile frumento ex quo ho〈-〉
47
mines faciunt panem: et dicunt quod zin-
48
zania est plurima. ¶ Et quidam alij nominant
49
rem quandam inebriantem malam que in granis
50
prouenit: sed loqui de hoc est preter illud in quo
51
sumus. Electio.) Melior est illa que est leuis pon〈-〉
52
deris non vetus neque frangibilis: sed est viscosa
53
cum masticatur declinans ad rubedinem. et in
54
ipsa est ponticitas parua.
55
¶ De zuccaro. Capitulum .DCCLVII.
56
ZUccarum quid est. Arundo in natu-
57
ra zuccari existit et est vehementioris
1
lenificationis quam ipsum. Natura.) Frigidius est ta〈-〉
2
barzed et est subtilius: et vniuersaliter est calidum
3
in fine primi: et antiquum declinat ad siccitatem
4
in primo et est humidum in ipso: et quanto ma-
5
gis antiquatur tanto plus exiccatur. Operatio〈-〉
6
nes et proprietates.) Est lenificatiuum abstersiuum
7
sauatiuum et sulimenum est magis lenitiuum et
8
proprie alfenid: immo mel arundinis et zuccarum
9
non sunt inferiora melle in abstergendo et mun〈-〉
10
dificando et quantoplus antiquatur zuccarum tan-
11
to fit subtilius. Membra oculi.) Assumptum si-
12
cut gumma ab arundine abstergit oculum. Mem〈-〉
13
bra anhelitus et pectoris.) Lenit pectus et remo〈-〉
14
uet ipsius asperitatem. Membra nutrimenti.)
15
Est bonum stomaco in quo non generatur co〈-〉
16
lera. ipsum enim ledit propterea quia ad coleram con〈-〉
17
uertitur: et est aperitiuum opilationum: et in ipso
18
est virtus fatiens[*]fatiens corrupt for faciens sitim minorem tamen siti quam
19
facit mel proprie antiquum: et etiam antiquum
20
generat sanguinem feculentum et abstergit fleg〈-〉
21
ma stomaci. et in arundine quidem zuccari est iu〈-〉
22
uamentum ad vomitum. Membra expulsionis.)
23
Soluit et proprie illud quod super arundinem
24
inuenitur sicut sal: et sulimenum quidem et rubeum
25
vehementioris sunt lenificationis: et quandoque
26
inflat: et quandoque sedat inflationem et ipsum qui-
27
dem cum oleo amigdalino confert colice.
28
¶ De zuccaro alhusar. Capitulum .DCCLVIII.
29
ZUccarum alhusar quid est. Manna
30
cadens super alhusar: et est sicut fru-
31
sta salis: et in ipso quidem est cum ab〈-〉
32
stersione et resolutione ponticitatis et
33
amaritudo: et de ipso aliud est iamenum album
34
et aliud est agizium ad nigredinem declinans.
35
Operationes et proprietates.) Est abstersiuum
36
cum ponticitate in ipso. Membra oculi.) Zuc〈-〉
37
carum alhusar acuit visum. Membra anheli-
38
tus et pectoris.) Confert pulmoni. Membra
39
nutrimenti.) Confert hydropisi cum lacte came-
40
le nouiter fete. et non facit sitim sicut relique spe〈-〉
41
cies zuccari quoniam eius dulcedo est parua et
42
est bonum stomaco et epati. Membra expulsionis.)
43
Confert renibus et vesice.
44
¶ Expletus est liber secundus canonis quem
45
princeps Auicenna de medicinis simplicibus
46
edidit.
1
ANisum 1
2
Absinthium. 2
3
Acatia. 3
4
Assarum. 4
5
Abheel. 5
6
Adruma. 6
7
Antimonium. 7
8
Ammoniacum. 8
9
Aniuden. 9
10
Astirgar. 10
11
Amyrberis. 11
12
Alaunoch et alahabar.
13
capitulum. 12
14
Alumeli[*]Alumeli i.e. Aumeli (cf. the chapter heading on fol. 89v). 13
15
Agalugin. 14
16
Amgailen. 15
17
Atharachic. 16
18
Azedaraeth. 17
19
Auricula muris. 18
20
Albugilise. 19
21
Almesuus. 20
22
Armech. 21
23
Allabuch. 22
24
Athamaraet. 23
25
Alblage. 24
26
Asefeni. 25
27
Alguasen. 26
28
Atratifus. 27
29
Ardifrigi. 28
30
Asrorasicon[*]Asrorasicon or perhaps Afroraficon, cf. above fol. 90v.
31
Abutilon. 29
32
Asio. 30
33
Atuit. 31
34
Absius. 32
35
Anagalis. 33
36
Abrich. 34
37
Ausid. 35
38
Ardiud. 36
39
Aribut. 37
40
Adrumilon. 38
41
Atinat. 39
42
Ata. 40
43
Anacardus. 41
44
Anas. 42
45
Auellana. 43
46
Agnus castus. 44
47
Ale. 45
48
Acorus. 46
49
Argentum viuum. 47
50
Atramentum. 48
51
Arsenicum. 49
52
Aristologia. 50
53
Alcanna. 51
54
Amomum. 52
55
Assa. 53
56
Acetosa. 54
57
Asinus. 55
58
Apium. 56
1
Azul. 57
2
Amigdale. 58
3
Aqua. 59
4
Amilum. 60
5
Ameos. 61
6
Artanita. 62
7
Ambra. 63
8
Aranea. 64
9
Argentum. 65
10
Aloe. 66
11
Arundo. 68
12
Abrotanum. 69
13
Arbor marie. 70
14
Alumen. 71
15
Anetum. 72
16
Adeps. 73
17
Arbor cimicum. 74
18
Alleum. 75
19
Altea. 76
20
Aphodilus. 77
21
Acetum 78
22
Aurum. 79
23
Aromaticum. 80
24
Agaricum. 81
25
BLacte bizan-
26
tie. 82
27
Ben. 83
28
Bedoard. 84
29
Balsamus. 85
30
Been. 86
31
Berengesif. 87
32
Baurach. 88
33
Bulbus. 89
34
Bugenis. 90
35
Busurum. 91
36
Bunchum. 92
37
Batecha. 93
38
Bule. 94
39
Bellirici. 95
40
Bederenzegun. 96
41
Baurac kebuli. 97
42
Beheremigi. 98
43
Buzeiden. 99
44
Bukida. 100
45
Bithar. 101
46
Busiri. 102
47
Baheke. 103
48
Beseguascen. 104
49
Bedarungi. 105
50
Berthanik. 100
51
Bilomon. 107
52
Beblisi. 108
53
Benec guariden. 109
54
Barasican. 110
55
Bithar. 111
56
Beusberdendium. 112
57
Balaustia. 113
58
Butyrum. 114
1
Barba hircina. 115
2
Bdellium. 116
3
Butyrum non recens. 117
4
Bitumen iudaicum. 118
5
COagulum. 119
6
Citrum. 120
7
Cerusa. 121
8
Camomilla. 122
9
Cepe. 123
10
Corallus. 124
11
Cepe azir. 125
12
Castoreum. 126
13
Caseus. 127
14
Cinamomum. 128
15
Cerebrum. 129
16
Crocus. 130
17
Colloquintida. 131
18
Cicer. 132
19
Columbe. 133
20
Camphora. 134
21
Camepitheos. 135
22
Camedreos. 136
23
Cundes. 137
24
Cubebe. 138
25
Cuscute 139
26
Ciminum. 140
27
Carui. 141
28
Capparis. 142
29
Caulis. 143
30
Coriandrum. 144
31
Canis. 145
32
Caro. 146
33
Chrysomila. 147
34
Calx. 148
35
Ciperum. 149
36
Cypressus. 150
37
Cancer fluuialis. 151
38
Cancer marinus. 152
39
Chrisolocana. 153
40
Coturnices. 154
41
Cassia. 155
42
Cydonium. 156
43
Crocus hortulanus. 157
44
Calamentum. 158
45
Cardamomum. 159
46
Cordumeni. 160
47
Calamus aromaticus. 161
48
Centaurea. 162
49
Cartamus. 163
50
Chritran[*]Chritran corrupt for Chitran [cf. the chapter heading on fol. 107r]. 164
51
Costus. 165
52
Crocoma. 166
53
Cambil. 167
54
Climia auri. 168
55
Climia argenti. 169
56
Calcantum. 170
57
Colcotar. 171
58
Canebiri. 172
1
Cusus. 173
2
Canabes. 174
3
Chimola. 175
4
Culcasia. 176
5
Charta. 177
6
Chataf. 178
7
Cucurbita. 179
8
Cucumer. 180
9
Cucumer asininus. 181
10
Cornu. 182
11
Curacis. 183
12
Catatu. 184
13
Cokium. 185
14
Cubugi. 186
15
Cambura. 187
16
Cathimunkureis. 188
17
Calab. 189
18
Caisur. 190
19
Cot. 191
20
Cinis. 192
21
Cera. 193
22
Capillus algul. 194
23
Capili. 195
24
Casurudar. 196
25
Cassiafistula. 197
26
Carnub. 198
27
Cubeze. 199
28
Caucum 200
29
Canderos. 201
30
Cameleon. 202
31
Caratin. 203
32
Cobzbague. 204
33
Cauda equi. 205
34
Cataris. moo〈-〉
35
Cola. 207
36
DIgiti citrini. 208
37
Digiti herme-
38
tis. 209
39
Durungi. 210
40
Darsciscahan. 211
41
Dethiu. 212
42
Dulb. 213
43
Demest. 214
44
Deuser. 215
45
Dirdar. 216
46
Deindar. 217
47
Daucus. 218
48
Dende. 219
49
Dinalaguadi. 220
50
Duragi. 221
51
Dechichisa. 222
52
Durusataris. 225
53
Dragantum. 224
54
Draco marinus. 225
55
Dhab vel daham. 226
56
Dhoboha. 227
57
EMblicus. 228
58
Epithimum. 229
1
Ebenus. 230
2
Eruca. 231
3
Elbue. 232
4
Endiuia. 233
5
Epar. 234
6
Es. 235
7
Euforbium. 236
8
Equus. 237
9
Erugo ferri. 238
10
Ericius. 239
11
Enula. 240
12
Emathites. 241
13
Elleborus. 242
14
Elleborus albus. 243
15
Eupatorium. 244
16
FAbe. 245
17
Fex. 246
18
Fumus. 247
19
Flos eris 248
20
Fistusta[*]Fistusta corrupt for Fistula pastoris 249
21
Frumentum. 250
22
Fenugrecum. 251
23
Ferrum. 252
24
Faseoli. 253
25
Fistula pastoris. 254
26
Fel. 255
27
Fuligo. 256
28
Fistula. 257
29
Furfur. 258
30
Folium. 259
31
Falamamiski. 260
32
Fu. 261
33
Fufel. 262
34
Fangenkest. 263
35
Fael. 264
36
Fal. 265
37
Fagara. 266
38
Fulfulminue. 267
39
Fesurigum. 268
40
Fesire. 269
41
Fesiresim. 270
42
Fagama. 271
43
Feluzeharagi. 272
44
Fath. 273
45
Farfag. 274
46
Fungi. 275
47
Fisticum. 276
48
Fesefisis. 277
49
Facailesus. 278
50
Fuca. 279
51
Fasuricon. 280
52
Feniculum. 281
53
Fumus terre. 282
54
Ficus. 283
55
Fex. 284
56
Fermentum 285
1
GLans. 286
2
Geloum. 287
3
Gentiana. 288
4
Gilbenec. 289
5
Geferefrend. 290
6
Gepsin. 291
7
Gyps. 292
8
Gemisfefimi[*]Gemisfefimi cf. the commetary above fol. 118v. 293
9
Gezar. 294
10
Geguers. 295
11
Gallina et gallus. 296
12
Guasmen. 297
13
Guers. 298
14
Guarescen. 299
15
Guaril. 300
16
Guadai. 301
17
Granum ben. 302
18
Granum lauri. 303
19
Granum azelem. 304
20
Granum anescem. 305
21
Granum nil. 306
22
Granum asumme. 307
23
Granum pini. 308
24
Granum alkikil. 309
25
Granum viride. 310
26
Gentum. 311
27
Gembut. 312
28
Gramen. 313
29
Gluten. 314
30
Galle. 315
31
Galia. 316
32
Gummi. 317
33
Gariofilus. 318
34
Galbanum. 319
35
Granatum. 320
36
Galanga. 321
37
Gubera. 322
38
Guasmeum. 323
39
Gagates. 324
40
Gailim. 325
41
Gusume. 326
42
Garab. 327
43
Galia. 328
44
HOmo. 329
45
Holus. 330
46
Herba iudaica. 331
47
Hezeriascen. 332
48
Hareoman. 333
49
Hensistides. 334
50
Hernue. 335
51
Hearfelus. 336
52
Hestedeen. 337
53
Haasce. 338
54
Hasek. 339
55
Harmel. 310
56
Haltit. 341
57
Harsafum. 342
1
Handacocha. 343
2
Haurum romanum. 344
3
Hascech. 345
4
Herba vitri. 346
5
Harbatum. 347
6
Halibium. 348
7
Haze. 349
8
Hasasum. 350
9
Haurum. 351
10
Harbe. 352
11
Herbum. 353
12
Hermodactilus. 354
13
Heiren. 355
14
Hausegi. 356
15
Hausurum. 357
16
Hirundo. 358
17
IReos. 359
18
Iusquiamum. 360
19
Iumar. 361
20
Iumeiz. 362
21
Iar fluminis. 363
22
Iesus. 364
23
Ipericon. 365
24
Isopus humida. 366
25
Isopus sicca. 367
26
Iabrol. 368
27
Id quod aurum adheret. 369
28
Iuniperus. 370
29
Iuiube. 371
30
Interfector adib. 371
31
Interfector canis. 373
32
KArabe. 374
33
Karmezik. 375
34
Kusele. 376
35
Kemeliumi[*]Kemeliumi i.e. Kemelium (cf. the chapter heading on fol. 124v). 377
36
Kebinkengi[*]Kebinkengi i.e. Kebikengi (cf. the chapter heading on fol. 124v). 378
37
Kekengi. 379
38
Kenkezred. 380
39
Kustberkusti. 381
40
Kildaru. 382
41
Kemescir. 383
42
Kormidenen. 384
43
Keuzauguen. 385
44
Karon. 386
45
Keisin. 387
46
Kuzkenden. 388
47
Kebenzkesenz. 389
48
Kerse aromatiacum[*]aromatiacum corrupt for aromaticum. 390
49
Kerfe cinamomi. 391
50
Keiken. 392
51
Kottum. 933
52
Keted. 394
53
Kali. 395
54
Kimolea. 396
55
LEpus silue-
56
stris. 397
57
Locuste. 398
1
Lepus marinus. 399
2
Longum piper. 400
3
Licium. 401
4
Lacertus. 402
5
Limacia. 403
6
Lapis iudaicus. 404
7
Lapis vesice. 405
8
Lapis spongie 406
9
Lapis lacteus. 407
10
Lapis molaris. 408
11
Lapis in quo acuitur. 409
12
Lapis alagi. 410
13
Lapis alkali. 411
14
Lapis lune. 412
15
Lapis femeitus. 413
16
Lapis nigrorum. 414
17
Lapis afrogion. 415
18
Lapis serpentis. 416
19
Lapis qui extinguitur in
20
oleo. 417
21
Lapis aneseh. 418
22
Lapis alesekifa. 419
23
Lapis armenus. 420
24
Lutum sigillatum. 421
25
Lutum absolute. 422
26
Lutum armenum. 423
27
Lutum samium. 424
28
Lutum quod comeditur. 425
29
Lutum terte masti-
30
cis. 426
31
Lutum creticum. 427
32
Lutum chimolea. 428
33
Lutum vitis. 429
34
Lutum magra. 430
35
Lacticinium. 431
36
Laudanum. 432
37
Lubue. 433
38
Lacca. 434
39
Leibach[*]Leibach i.e. Lehibach (cf. the chapter heading on fol. 128r). 435
40
Luhabat barbarica ca-
41
pitulum. 436
42
Lingua auis. 437
43
Lingua bonis[*]bonis corrupt for bouis. 438
44
Lingua arietis. 439
45
Lingua. 440
46
Lucharidis. 441
47
Luf. 442
48
Limunium. 443
49
Lac. 444
50
Lampas alcutrub. 446
51
Lilium. 447
52
Liquiritia. 448
53
Lens. 449
54
Lana. 450
55
Lupinus. 451
56
Lactuca. 452
57
Lactuca asini. 453
1
Lentiscus. 454
2
Laurus. 455
3
MEllilotum 456
4
Mirtus. 457
5
Melongena. 458
6
Macis. 459
7
Mirabolani. 461
8
Muschum. 462
9
Mandragora. 463
10
Muschus. 464
11
Mastix. 465
12
Mu. 466
13
Mezerion. 467
14
Maru. 468
15
Marmacora. 469
16
Mugath. 470
17
Merdesen. 471
18
Mescatramescir. 472
19
Mum. 473
20
Magnes. 474
21
Marchasita. 475
22
Magnesia. 476
23
Maiorana. 477
24
Mumia. 478
25
Myrrha. 479
26
Muram. 480
27
Memithe. 481
28
Mahaleb. 482
29
Magra. 483
30
Mehembethene. 484
31
Maroth. 485
32
Mescim. 486
33
Melguab. 487
34
Muredascon. 488
35
Melha. 489
36
Memiren. 490
37
Mezeheregi. 491
38
Meisce. 492
39
Manna. 493
40
Muluchia. 494
41
Musa. 495
42
Medulla. 496
43
Muri. 497
44
Masal. 498
45
Menta. 499
46
Mel. 500
47
Mus. 501
48
Morum. 502
49
NApellus[*]Apellus corrupt for NApellus [initial is missing]. 503
50
Napellus moy〈-〉
51
si. capitulum. 504
52
Nux. 505
53
Nux muschata. 506
54
Nux enden. 507
55
Nux cupressi. 508
56
Nux indica. 509
57
Nux romana. 510
1
Nux tamarisci. 511
2
Nux methel. 512
3
Nasturtium. 513
4
Narciscus. 514
5
Nereiden. 515
6
Nil. 516
7
Nefrin. 517
8
Nemen. 518
9
Nenufar. 519
10
Neremisch. 520
11
Narikas. 521
12
Nitrum. 522
13
Nerscescendaru. 523
14
Nabac. 524
15
Nucleus. 525
16
Naham. 526
17
Nigella. 527
18
Nix. 528
19
OPium. 529
20
Oua. 530
21
Opoponacum. 531
22
Oleander. 532
23
Oleum. 533
24
Oliua. 534
25
Olibanum. 535
26
Origanum. 536
27
Ossa. 537
28
Ostracum. 538
29
Ordeum. 539
30
Ohalmaram. 540
31
PRuna 541
32
Psilium 542
33
Portulaca. 543
34
Polipodium. 544
35
Papyrus. 545
36
Polium. 546
37
Pelles. 547
38
Pix. 548
39
Porrum. 549
40
Pira. 550
41
Pedes. 551
42
Palma. 552
43
Petroleum. 553
44
Pentaphilon. 554
45
Pisces. 555
46
Piretrum. 556
47
Penidij. 557
48
Piper. 558
49
Piper aque. 559
50
Petroselinum. 560
51
Prasium. 561
52
Peonia. 562
53
Pinus. 563
54
Pupilla oculi. 564
55
Pastus camelorum et
56
columbarum. 565
57
Pes locuste. 566
1
Pes coruinus. 567
2
Pulmo. 568
3
Poma. 569
4
Papauer. 570
5
Persica. 571
6
Pane[*]Pane corrupt for Panis. 572
7
QUinquefolium
8
capitulum. 573
9
RIzum. 574
10
Rosa. 575
11
Renes. 576
12
Rob. 577
13
Rutha. 578
14
Rubus. 579
15
Rubea tinctorum. 580
16
Raffanus. 581
17
Rehan. 582
18
Rehan salamoniaca. 583
19
Roba. 584
20
Reubarbarum. 585
21
Rameh. 586
22
Ratinigi. 587
23
Ribes. 588
24
Rachamat. 589
25
Rasas. 590
26
Rahadar. 591
27
Reieben. 592
28
Rubien. 593
29
Rebithe. 594
30
Ratuba. 595
31
Rana. 596
32
SQuilla. 597
33
Squinantum. 598
34
Sarcocolla. 599
35
Storax. 600
36
Sticados. 601
37
Spongia maris. 602
38
Stincus. 603
39
Spinachia. 604
40
Scolopendria. 605
41
Semen lini. 606
42
Saliua. 607
43
Stercus animalium. 608
44
Sanguis draconis. 609
45
Sanguis. 610
46
Sparagus. 611
47
Sordities. 612
48
Spuma maris. 613
49
Stercus. 614
50
Semperuiua. 615
51
Serpens. 616
52
Spodium. 617
53
Splen. 618
54
Sambucus. 619
55
Sulphur. 620
56
Saliua 621
1
Staphisagria. 622
2
Storax. 623
3
Sal. 624
4
Serratura. 625
5
Sal ammoniacus. 626
6
Sandaraca. 627
7
Sarax. 628
8
Sulem. 629
9
Scordeon. 630
10
Sadar. 631
11
Spolium serpentis. 632
12
Sedeguaran. 633
13
Siseleos. 634
14
Sirengi. 635
15
Scamonea. 636
16
Serapinum. 637
17
Scolopendria. 638
18
Suhal. 639
19
Seisaron. 640
20
Sumium. 641
21
Sucutum. 642
22
Sumach. 643
23
Sicla. 644
24
Stincus. 645
25
Seuesten. 646
26
Semabras. 647
27
Spica. 648
28
Sauich. 649
29
Sisamum. 650
30
Sacundulion. 651
31
Safid. 652
32
Semurion. 653
33
Squilla. 654
34
Solatrum. 655
35
Scorpiones. 656
36
Sudor. 657
37
Sandalus. 658
38
Sapo. 659
39
Sahane. 660
40
Safurruhum. 661
41
Sarsar. 662
42
Sasaf. 663
43
Sakaik. 664
44
Sehedenigi. 665
45
Seitaragi. 666
46
Sceilem. 667
47
Sceha. 668
48
Sciniar. 669
49
Scel. 670
50
Sucaram. 971
51
Secacul. 672
52
Scehemenigi. 673
53
Suchaha. 674
54
Scebran. 675
55
Scelgen. 676
56
Scerbin. 677
57
Sceneschic. 678
1
Sucudus. 679
2
Spina alba. 680
3
Spina indica. 681
4
Spina egyptia. 682
5
Sinapis. 683
6
Strangulator adib 684
7
Strangulator leopar-
8
di. 685
9
Salix 686
10
Scarabeus. 687
11
Scoria. 688
12
TRi. 689
13
Terebentina 690
14
Tarcon. 691
15
Taraxacon. 692
16
Tamariscus. 66
17
Tarathit. 694
18
Talk. 695
19
Talisafar. 696
20
Tarifilon. 697
21
Tubera. 698
1
Tinctura. 699
2
Testudo. 700
3
Tamarindi. 701
4
Tuderi. 702
5
Tenub. 703
6
Tereniabin. 704
7
Tutia. 705
8
Tincar. 706
9
Tasmarach. 707
10
Tinsa. 708
11
Tembul. 709
12
Tefisic. 710
13
Turbith. 711
14
Tursie. 712
15
Tubel. 713
16
Thymum. 714
17
Teil. 715
18
Thefisie. 716
19
Testiculus vulpis. 717
20
Testiculus canis. 718
21
Testiculus. 719.
1
Testa. 720
2
Thalium. 721
3
USnee. 722
4
Ucubem[*]Ucubem i.e. Uchuen (cf. the chapter heading on fol. 159r). 723
5
Usnen. 724
6
Urtica. 725
7
Uiola. 726
8
Urina. 727
9
Uiscus. 728
10
Uermis. 729
11
Uzifur. 730
12
Uitrum. 731
13
Una[*]Una corrupt for Uua passa. 732
14
Uenter. 733
15
Uitis. 734
16
Uolubilis. 735
17
Uirga pastoris. 736
18
Uua. 737
19
Uene tinctorum. 738
20
Uentres. 739
21
Uulpes. 740
1
Uespertilio. 741
2
Uber. 742
3
Ungula. 743
4
XIloaloes. 744
5
Edoaria. 745
6
Zinziber. 746
7
Zurumbet. 747
8
Zinziber caninum. 748
9
Zarnabum. 749
10
Ziniar. 750
11
Zufere. 751
12
Zerideraret. 752
13
Zarur. 753
14
Zeduar. 754
15
Zaharat. 755
16
Zinzania. 756
17
Zuccarum 757
18
Zuccarum alhusar. 758
19
FINIS.