1
¶ Incipit liber canonis secundus Auicenne.
2
verba principis.[*]principis. corrupt for principis [redundant period] Aboali
3
LIbrorum quos
4
de medicina specifi-
5
cauimus: primus est
6
de iudicis[*]iudicis corrupt for iudicijs vniuersa-
7
libus in medicina: et
8
secundus eorum est
9
hic liber aggregatus
10
de medicinis singu-
11
laribus. Et nos quidem
12
hunc librum in duos
13
diuisimus tractatus. Quorum primus est de ca-
14
nonibus vniuersalibus quos te scire oportet in re medici-
15
narum: et est scientia virtutum medicinarum in medicina.
16
¶ Et secundus eorum est de cognitione virtutum
17
medicinarum particularium.
18
PRimum vero tractatum in .VI. di-
19
uisimus capitula.
20
¶ Capitulum primum est de complexioni〈-〉
21
bus medicinarum singularium.
22
¶ Capitulum secundum est de cognitione complexionum
23
medicinarum singularium per experimentum.
24
¶ Capitulum tertium est de cognitione comple〈-〉
25
xionum medicinarum singularium per rationem.
26
¶ Capitulum quartum est de cognitione operationum
27
virtutum medicinarum singularium.
28
¶ Capitulum quintum est de iudicijs accidentium me〈-〉
29
dicinarum extrinsecus.
30
¶ Capitulum sextum est de collectione medi〈-〉
31
cinarum et conseruatione ipsarum.
32
IN secundo autem tractatu posuimus
33
medicinas singulares in areolis.
34
¶ In prima namque areola posuimus
35
nomina medicinarum singularium
36
et cognitionem essentie ipsarum.
37
¶ In secunda areola electionem bonitatis ipsarum.
38
¶ In tertia areola rememorationem qualita〈-〉
39
tum et naturam ipsarum.
40
¶ In quarta areola proprietates operationum earum et
41
dispositiones ipsarum vniuersales sicut resolutio et digestio et conglu〈-〉
42
tinatio et stupefactio et que illis sunt similia ex operatio〈-〉
43
nibus: quas in tractatu primo diximus: et pro-
44
prietates alias si insunt eis: et fecimus earum de〈-〉
45
scriptionem cum calore vt sit facile ipsam colligere.
46
¶ In areola quinta operationes earum que pendent ex de〈-〉
47
coratione aut in cute. sicut remotio lentiginum et
48
albaras et remotio porrorum et verrucarum: aut
49
in capillis sicut conseruatio ipsorum et prolongatio
50
et coloratio: que in decorationem ingrediuntur et signa〈-〉
51
uimus id totum signis depictis: vt per illud faci〈-〉
52
lis eius inquisitio fiat in tabulis donec colligantur omnes
53
medicine singulares que in eis cadunt velociter.
54
¶ In areola sexta operationes earum in apostematibus
55
et bothor id est in paruis eminentijs que fiunt sicut
56
pustule: et terminauimus etiam omnem speciem
57
dictam in eis cum colore proprio vnicuique earum.
1
¶ In areola septima similiter vlcera et vulne-
2
ra et fracturas depictas coloribus suis.
3
¶ In areola .8. egritudines iuncturarum et ner〈-〉
4
uorum depictas similiter.
5
¶ In areola .9. egritudines membrorum ca-
6
pitis omnes depictas suis coloribus.
7
¶ In areola .10. egritudines membrorum oculi
8
depictas similiter suis coloribus.
9
¶ In areola .11. egritudines membrorum si-
10
militer depictas coloribus suis.
11
¶ In areola .12. egritudines membrorum nu-
12
trimenti depictas suis coloribus.
13
¶ In areola .13. egritudines membrorum ex-
14
pulsionis depictas etiam.
15
¶ Ia areola .14. febres et que eis conueniunt
16
depictas similiter.
17
¶ In areola .15. proportionem medicinarum
18
ad venena.
19
¶ In areola .16. permutationem earum: et quandoque communi-
20
cant in medicinam vnam omnes areole: et quandoque non
21
communicant: et forsitan non reperiuntur quedam nisi in qui-
22
busdam areolis. ¶ Cumque complendo ex tabulis
23
recessero et signis virtutum medicinarum particula〈-〉
24
rium sigillabo tractatum secundum: et illic sigillabo
25
hunc librum procedendo ab eo ad tertium librum.
26
¶ Tractatus primus.
¶ De complexioni〈-〉
27
bus medicinarum singularium. Capitulum .I.
28
IAm declarauimus in libro primo
29
intentionem sermonis nostri scilicet hec medicina
30
est calida: et hec medicina est frigida: et hec
31
medicina est humida: et hec medici〈-〉
32
na est sicca. Et ostendimus illic quod illud est per comparatio〈-〉
33
nem ad corpora nostra: et premisimus quod omnium composi-
34
torum mineralium et vegetabilium et viuentium elementa
35
sunt materie .IIII. et quod ipse commiscentur adinuicem: et
36
agunt in se donec consistant secundum equalitatem: aut
37
secundum dominium in eo quod est inter eas. Et cum consistunt
38
secundum illud est complexio vera: et quod complexio cum est contenta
39
in composito preparat ipsum receptioni virtutum qualitatum quarum
40
proprium est vt sint in ipso. ¶ Et ostendimus vniuersaliter secundum
41
quot diuisiones est complexio et quid queritur per complexio〈-〉
42
nem equalem in omnibus: et quid per comple-
43
xionem equalem in medicinis. ¶ Et ostendimus quod
44
per hoc non intelligitur nisi quod corpus hominis cum
45
obuiat ei et agit in ipsam calore innato non preualet:
46
ita vt in corpore hominis imprimat infrigidatio-
47
nem: aut calefactionem aut humectationem: aut
48
desiccationem vltra eam que est in homine. ¶ Nos
49
tamen per illud non significauimus quod comple〈-〉
50
xio eius sit similis complexioni hominis. Com-
51
plexio namque hominis non est nisi in homine.
52
¶ Et scias quod complexio est secundum duos modo scilicet
53
complexio prima et complexio secunda. Comple-
54
xio itaque prima est complexio proueniens ab elementis.
55
Et complexio secunda est complexio que prouenit
56
a rebus que in seipsis habent complexionem. sicut
57
verbi gratia complexio medicinarum compo〈-〉
58
sitarum: vt complexio tyriace: vnaqueque enim
1
medicinarum singularium tyriace complexionem habet sibi
2
propiam[*]propiam corrupt for propriam: deinde cum miscentur et componuntur
3
ita vt vniantur et adueniat eis commixtio aduenit
4
complexio secunda. ¶ Et hec quidem complexio secunda non
5
est ita quod non sit tota nisi ab arte: immo est quandoque etiam
6
a natura. lac enim commixtum in veritate est ex aqueitate et
7
caseitate et butyrositate. Et vnumquodque horum trium
8
est non simplex in natura: immo est commixtum et habet com〈-〉
9
plexionem sibi propriam. Et hec quidem complexio secunda est
10
ex operatione nature non ex operatione artis. ¶ Complexio autem
11
secunda est secundum duos modos: aut complexio fortis: aut
12
complexio debilis. ¶ Complexio vero fortis est verbi gratia
13
vt vnumquodque simplicium alij sit vnitum tali vnione vt
14
eius separatio calori nostro innato non solum sit dif-
15
ficilis: immo sit aliqua: cuius separatio calori
16
ignis sit difficilis: sicut corpus olei. Commixtio
17
inter humiditatem et siccitatem ipsius ad hoc perue〈-〉
18
nit vt igneitas deficiat in separando inter eas: immo
19
cum igneitas aqueitatem soluit vt eam subleuet tenen〈-〉
20
tur cum omnibus partibus eius partes terree: qua〈-〉
21
re non valet efficere earum subleuationem vt terree
22
subsistant: sicut potes illius simile videre in ligno
23
immo in plumbo et stanno. ¶ Cum ergo est complexio
24
cuius firmitudo est hec firmitudo tunc non est
25
longe quin sit complexio a separatione simplicium cu〈-〉
26
ius calor innatus qui est in nobis deficit: et que-
27
cunque ita est: est complexio firma. ¶ Si ergo fue〈-〉
28
rit equalis remanebit in corpore equalis vsque-
29
quo resoluat eius formam et corrumpat. Et si fuerit
30
decliuis ad dominium remanebit in corpore secundum
31
suum dominium vsquequo corrumpatur eius forma.
32
Et vniuersaliter quidem non prouenit ab ea nisi operatio vna.
33
¶ Cum autem complexio non est firma: sed debilis fa〈-〉
34
cilis ad disgregationem: tunc possibile est vt eius sim〈-〉
35
plicia separentur cum nostre nature operatio existit in ea et re〈-〉
36
moueatur vnum ab alio et sint diuersarum virtutum
37
et faciat vnum eorum operationem vnam et aliud contrarium
38
ipsius. ¶ Et cum medici dicunt quod medicine illius
39
virtus est composita ex virtutibus contrarijs non oportet: vt
40
ipsi intelligant a seipsis et tu ab eis. quod sit pars vna
41
ferens frigiditatem et caliditatem simul comparans vna〈-〉
42
quaque earum singulariter sicut ille que sunt diuise. nam illud
43
non est possibile: sed sunt in duabus partibus eius di-
44
uersis ex quibus ipsa est composita cum sua singula-
45
ritate. ¶ Et etiam non oportet vt existimes quod aliud ge〈-〉
46
nus medicinarum non sit compositum ex virtutibus contra〈-〉
47
rijs: quoniam omnes medicine sunt composite ex virtu-
48
tibus contrarijs: immo oportet vt intelligas ex hoc quod ipsi
49
significant per illud quod est actu habens virtutes contrarias: aut
50
potentia propinqua actui: quoniam in ipsa sunt partes diuerse:
51
quarum vna non efficit in aliam actum integrum facien〈-〉
52
tem totum similium virtutum similitudine completa: et non
53
adherent et vniuntur: ita vt cum earum vna in parte
54
membri continetur consequatur alteram cum ea contineri: quoniam
55
si ipsa fuerit similis virtutis non diuersificabitur eius
56
operatio in corpore penitus. ¶ Et si est adherentium
57
partium et diuersarum virtutum possibile est etiam
58
vt non diuersificetur eius impressio in corpore immo
1
sit vt cum pars simplicis in membro cotinetur con〈-〉
2
ueniat ei quod ei adheret ex simplici alio: et perue-
3
niat ex eis operatio et impressio quam ad ipsum ducunt
4
amborum operationes in omnibus partibus illius mem-
5
bri secundum equalitatem cum sit cum vnaquaque partium eius
6
impedimentum a complemento actionis eius fixum in ea nisi
7
sit pars membri recipiens ab vnoquoque duorum
8
simplicium absque alio et natura vtatur vno eorum et alterum
9
renuat: et hoc quidem est multotiens noster tamen ser〈-〉
10
mo non est in hoc. immo est in specie que est diuerse im〈-〉
11
pressionis propter rem in seipsa: non propter rem in alia. Et
12
illa quidem res est: quoniam simplicium eius commi-
13
xtio est debilis recipiens discretionem et simplicia
14
eius ipsam commiscentia sunt debilia vbi recipi〈-〉
15
unt impressionem ab impressione nostri caloris.
16
¶ Iste autem medicine simplices quibus dicimus
17
inesse virtutes contrarias sunt in quibus non est illa com〈-〉
18
mistio vniuersalis. ¶ De eis ergo alie sunt que sunt for〈-〉
19
tioris commestionis: et non possunt decoctio et ablu〈-〉
20
tio facere separationem inter virtutes earum: sicut
21
camomilla in qua est virtus resolutiua et virtus
22
stiptica: et cum coquitur in emplastris non separantur ab ea
23
vtreque virtutes: et alia sunt in quibus decoctio se〈-〉
24
parare potest inter eas sicut caules. substantia enim ip〈-〉
25
sorum commista est ex materia terrea stiptica et ex materia
26
subtili abstersiua nitrosa. Cum ergo coquitur in
27
aqua resoluitur substantia nitrosa abstersiua ab
28
ea in aqua: et substantia terrea stiptica remanet
29
et fit aqua eius solutiua et corpus eius stipticum
30
et similiter lens et fructus mandragore: et similiter alleum: in
31
ipso namque est virtus abstersiua et adustiua et hu〈-〉
32
miditas grauis: sed decoctio separat inter eas: et
33
similiter cepe et raffanus et reliqua. ¶ Et propter hoc di〈-〉
34
citur quod raffanus digerit et non digeritur. digerit.[*]digerit. corrupt for digerit [redundant period]
35
enim et non cum omnibus partibus suis: sed cum substantia
36
subtili tantum que est in ipso. cum ergo resoluitur ab eo
37
remanet substantia spissa que est in ipso inobedi-
38
ens virtuti digestiue viscosa. sed illa substantia
39
aliam incidit viscositatem. ¶ Et ex hoc com-
40
plexio sunt alia inter quorum simplicia ablutio
41
separare valet sicut endiuia et plurima olerum. eius
42
enim substantia est composita ex materia terrea frigida plu-
43
rima et ex materia subtili pauca. quare fit eius in〈-〉
44
frigidatio cum materia prima: et opilationum
45
apertio ab ea et penetratio ipsius plurima cum
46
materia altera et plurimum huius materiei sub〈-〉
47
tile est expansum super superficiem eius. Iam
48
enim eleuata est ad eam et aspersa super ipsam
49
cum ergo abluitur cum aqua resoluitur et non re〈-〉
50
manet ex ea aliquid vnde sit curandum. ergo
51
propter hanc causam preceperunt ne abluatur secundum
52
legem et medicinam. ¶ Et hac de causa plurime me〈-〉
53
dicinarum cum homo sumit eas infrigidant
54
vehementer: et cum ex eis fit emplastrum resol〈-〉
55
uunt verbi gratia sicut coriandrum cum enim sumitur
56
eius infrigidatio fortior fit. Et cum ex eo fit em-
57
plastrum quandoque resoluit verbi gratia scro〈-〉
58
fulas et proprie permixtum cum sauic: et illud ideo
1
quoniam est compositum ex substantia terrea aquo〈-〉
2
sa multe infrigidationis et ex substantia subtili re-
3
solutiua. Cum ergo sumitur aduenit calor innatus
4
et resoluit ab eo substantiam subtilem et non est pluri-
5
me quantitatis. ita vt in complexione impressionem faciat
6
immo deficit et remanet substantia eius singularis vltima
7
infrigidatione. Cum autem ex eo fit emplastrum videtur quod substantia ter〈-〉
8
rea non penetret in poris: neque efficit in eis impres-
9
sionem omnino. sed substantia subtilis secunda penetrat in eis
10
et digerit si ergo associatur aliquid ex substantia
11
frigida iuuat ad repellendum et vincit calorem innatum
12
et hoc quidem propinquum est ei quod ostendimus libro
13
primo de adustione cepe cum ex ea fit emplastrum et
14
de eius incolumitate cum comeditur. Et cum nos po〈-〉
15
suerimus vnam causam in ea propinquam huic opor-
16
tebit vt sit hec intentio nota certe. ¶ Et ex me〈-〉
17
dicinis quidem sunt in quibus videntur esse due sub-
18
stantie diuerse secundum naturam absque permestione[*]permestione i.e. permixtione omnino.
19
Et ex eis itaque sunt que sunt sensui apparentes
20
sicut paertes[*]paertes corrupt for partes citri. Et ex eis sunt que sunt ma-
21
gis occulte: videtur enim quod cortex persilij[*]persilij corrupt for psilij et quod est super
22
eius corticem sit fortis infrigidationis: et farina
23
medulle que est in ipso sit fortis calesactionis[*]calesactionis corrupt for calefactionis
24
ita vt forsitan sit medicina rubificans aut vice-
25
rans et cortex eius sit sicut velamen distinguens
26
inter ea. Si ergo bibitur non trium[*]trium corrupt for tritum. non dimittitur
27
durities sue corticis vt penetret virtus medulle
28
eius et quod est intra ipsum ad suum exterius. immo
29
operatur cum eo quod ex ipso apparet ex sua mucil-
30
lagine. Quod si conteratur forsitan illud quod dicitur de
31
ipso quod est venenum est propter apertionem medul〈-〉
32
le eius et sui interioris. Et videtur quod illud quod ex
33
eo est contritum disrumpat exituras. Et illud quod est
34
antegrum[*]antegrum corrupt for integrum ex eo faciat eas crudas et refrenet eas propter
35
hanc causam. Sufficiat quantitas hec in dando hanc radicem.
36
¶ De cognitione virtutum complexionum medi〈-〉
37
cinarum singularium per experimentum. Capitulum .II.
38
MEdicinarum cognoscuntur virtutes
39
ex duabus vijs vna earum est semita ex〈-〉
40
perimenti. Et altera est ratiocinationis
41
semita. ¶ Nos vero in experimento
42
sermonem premittamus. Dicemus ergo quod ex-
43
perimentum ad cognitionem virtutis medicine cum fi-
44
ducia non perducit nisi post obseruationem septem
45
conditionum. ¶ Una est vt sit medicina vacua a quali-
46
tate acquisita est caliditate accidentali aut frigidi-
47
tate accidentali: aut qualitate que accidat ei cum alte〈-〉
48
ratione in sua substantia aut vicinitate alterius.
49
Aqua enim quamuis frigida sit natura tamen cum calefit calefacit
50
dum permanet calida et euforbium: quamuis sit na-
51
tura calidum tamen cum infrigidatur infrigidat dum per-
52
manet frigidum et amigdala: quamuis sit equalis
53
subtilis. tamen cum fit rancida calefacit potentia. et caro
54
piscium quamuis sit frigida: tamen cum salitur calefacit potentia.
55
¶ Et secunda est vt illud in quo experitur egritudinem.
56
habeat singularem: nam si egritudo est composita et in ea
57
sunt due res significantes duas curationes contrarias et
58
experiatur in ambabus medicina et conferat nescimus
1
causam in illo vere verbi gratia cum homo habet febrem flegmaticam
2
et datur ei in potu agaricus et remouetur febris eius
3
non oportet vt iudicemus agaricum esse frigidum: quoniam confert
4
egritugini[*]egritugini corrupt for egritudini calide que est febris. immo forsitan non
5
confert nisi propterea quod resoluit materiam flegmaticam et euacuat ean-
6
dem. et cum deficit materia remouetur febris flegmatica: et hec
7
quidem vere est iuuamentum per se permixtum iuuamento
8
per accidens. per se quidem cum comparatione ad materiam. sed per ac〈-〉
9
cidens cum comparatione ad febrem. ¶ Et tertia est vt me〈-〉
10
dicina sit experta iam in duobus contrarijs ita vt eum vtrique
11
eorum simul conferat. non iudicetur quod sit contraria complexio〈-〉
12
ni alicuius eorum. et fortasse confert vni eorum per se et
13
alteri per accidens: sicut scamonea si experiamur ipsam
14
in egritudine frigida non est longinquum quin conferat
15
et calefaciat. Et cum experimur ipsam in egritudi〈-〉
16
ne calida sicut est febris tertiana non elongant[*]elongant corrupt for elongat
17
quin conferat in euacuando coleram. cum ergo ita sit non
18
acquirit nobis experimentum fiduciam caliditatis aut frigidi〈-〉
19
tatis: nisi postquam scimus quod vnam duarum rerum effi-
20
cit per se et efficit alteram per accidens. ¶ Et quarta
21
est vt sit virtus que est in medicina opposita et
22
quod equatur ei de potentia egritudinis. Sunt enim me-
23
dicine quedam quarum caliditas minoratur a frigiditate egritu〈-〉
24
dinis alicuius. quare penitus in eam non agit. et quandoque
25
cum administratur in infrigidatione aliqua leuiorem illa
26
facit calefactionem oportet ergo vt experiatur prius in de-
27
biliori. et secundum gradus fiat processio paulatim do-
28
nec sciatur virtus medicine et non dubitetur. ¶ Et quinta
29
est vt obseruetur tempus in quo apparet eius impressio
30
et operatio nam si in primis cum administratur apparet:
31
confidere facit quod efficit illud per se. et si fuerit opera-
32
tio que in primis apparet ex ea contraria ei que apparet
33
in fine: aut in principio rei non apparet ex ea opera〈-〉
34
tio: deinde in fine rei apparet ex ea operatio tunc erit
35
locus ambiguitatis et dubietatis. forsitan enim
36
efficit illud quod operetur per accidens quan〈-〉
37
do efficit in primis operationem occultam quam sequitur per
38
accidens hec operatio alia apparens. Et hec quidem
39
dubietas est et ambiguitas et hesitatio in virtute
40
medicine. Existimatio vero quod eius operatio non sit ni〈-〉
41
si per accidens quandoque vigoratur cum eius operatio non ap〈-〉
42
paret nisi post separationem obuiationis membri
43
nam si per se efficeret per se operaretur dum obuia〈-〉
44
ret. impossibile enim et vt destruat dum obuiat et
45
operetur dum non obuiat. Et hoc quidem est iudi〈-〉
46
cium plurimum sufficiens. ¶ Quandoque vero con-
47
ueniens est vt in quibusdam corporibus efficiat
48
suam operationem que est per se post operatio-
49
nem suam quem est per accidens. Et illud est cum iam
50
acquisierit virtutem extraneam vincentem virtu〈-〉
51
tem naturalem sicut aqua calida. in presenti enim cale〈-〉
52
facit: in die vero secundo aut in hora in qua remo〈-〉
53
uetur ab ea eius impressio accidentalis facit perue-
54
nire in corpore frigus proculdubio propter conuersio〈-〉
55
nem partium peruiarum ad dispositionem naturalem frigoris
56
quod debet habere. ¶ Et sexta est vt obseruetur
57
processus operationis eius secundum assiduationem: aut
58
secundum plurimum. nam si non fuerit ita tunc processio
1
operationis ab ea est per accidens: quoniam res naturales
2
procedunt a principijs suis aut semper aut secundum plurimum.
3
¶ Et septima quidem est vt experimentum sit in cor〈-〉
4
pore hominis. nam si experiatur in corpore non hominis pos-
5
sibile est vt fallat duobus modis. vnus eorum est
6
quoniam possibile est vt sit medicina comparata ad corpus hominis
7
calida et comparata ad corpus leonis et equi frigida cum
8
hec medicina est calidior homine et frigidior equo vel leo-
9
ne. et videtur secundum quod existimo quod sit reubarbarum frigidum com-
10
paratum ad equum et sit comparatum ad hominem calidum.
11
Et secundus quoniam quandoque comparata ad vnum duorum corporum
12
habet proprietatem quam non habet comparata ad corpus secundum
13
sicut napellus. corporatus[*]corporatus corrupt for comparatus enim ad corpus hominis habet
14
proprietatem venenosam quam non habet comparatus ad corpus tur〈-〉
15
di. isti ergo sunt canones quos obseruare oportet in
16
cognitione virtutum medicinarum ex via experimenti.
17
¶ De cognitione virtutum medicinarum sin〈-〉
18
gularium per ratiocinationem. Capitulum .III.
19
COgnitionis autem virtutum medicina-
20
rum singularium per ratiocinationem
21
canones. Alij sumuntur ex velocitate
22
conuersionis earum ad ignem et calefactionem.
23
et ex tarditate conuersionis ipsarum. ¶ Et ex velocita〈-〉
24
te congelationis earum tarditate congelationis ipsarum.
25
¶ Et alij summuntur[*]summuntur corrupt for sumuntur ex odoribus: et alij ex sapo-
26
ribus. ¶ Et quandoque sumuntur ex coloribus. et quandoque
27
sumuntur ex operationibus et virtutibus notis ex
28
quibus acquiruntur significationes sue manifeste
29
super virtutes ignoratas. ¶ Uia autem prima est
30
quoniam rerum similium in constitutione essentie scilicet in rari〈-〉
31
tate et spissitudine quecunque recipit calefactionem
32
velocius est calidior et quecunque recipit infrigidatio〈-〉
33
nem velocius est frigidior. Et vna causarum in hoc est: quoniam
34
res quandoque calefit velocius alia agente existente vno:
35
quoniam in seipsa est calidior altera et neque infrigidat ip〈-〉
36
sam nisi frigus accidens. Cumque aduenit caliditas
37
exterior et consentit ipsi virtus calida innata que
38
est ipsa equatur alij in causa exteriore et superfluit illi in
39
virtute que est in ipsa et fit calidior: et secundum hoc co-
40
gnosces dispositionem eius que infrigidatur
41
velocius. et post illud in danda causa eius est sermo
42
prolixus de quo intromittit se ille qui loquitur in
43
principijs naturalibus preter medicum. Cum autem vna
44
earum est maioris raritatis: et altera moioris[*]moioris corrupt for maioris spis〈-〉
45
situdinis: tunc illa que est maioris raritatis quamuis
46
sit similis alij in frigiditate et caliditate ipsius. tamen pa〈-〉
47
titur velocius propter debilitatem sui corporis. ¶ Res
48
autem quarum proprietas est vt congelentur et ille quarum
49
proprietas est vt inflammate igniantur possibile est
50
vt adinuicem comparentur ergo quecunque est velo-
51
cioris congelationis. et eius essentia est sicut essen〈-〉
52
tia alterius est frigidior et quecunque est velocioris in〈-〉
53
flammationis: et eius essentia est sicut essentia al-
54
terius est calidior propter illud quod diximus prius
55
Nos enim non dicimus quod res sit calidior et frigidior
56
nisi cum comparatione ad impressionem caliditatis
57
innate in ipsa que est in nobis. Et cum ipsa est lon〈-〉
58
ginquiora congelatione et velocior ad inflammatio〈-〉
1
nem. tunc iudicamus quam[*]quam corrupt for quod ipsa est in impressione
2
a caliditate nostra innata illo modo. Principia
3
vero ista demonstratione ostensa sunt sicut oportet in
4
scientia naturali. ¶ Cum autem due res diuersificantur in
5
raritate et spissitudine. deinde inuenitur spissior
6
ex eis inflammationis vehementioris et tardio-
7
ris congelationis. tunc iudica proculdubio quod est
8
calidioris substantie. et similiter cum inuenis raram tar-
9
dioris inflammationis tunc scias quod est fortioris
10
frigoris. ¶ Si autem inuenis raram ex eis velocio〈-〉
11
ris inflammationis non conuenit tibi vt iudicium
12
des et ponas ipsam propter hanc causam fortioris
13
caliditatis. Fortasse enim raritas est causa in velocita〈-〉
14
te inflammationis eius: sicut si tu inuenis raram
15
ex eis velocioris congelationis non conuenit ti-
16
bi omnino vt des iudicium et ponas eam propter hanc
17
causam velocioris frigoris. Forsitan enim raritas est
18
causa in velocitate congelationis eius propter debi〈-〉
19
litatem corporis ipsius et velocitatem passibi-
20
litatis eius sicut vinum. quamuis enim ipsum sit calidio〈-〉
21
ris complexionis quam oleum de cucurbita: tamen velo-
22
cius congelatur quam illud oleum. immo illud oleum den-
23
satur et non congelatur sed vinum congelatur. ¶ Re〈-〉
24
rum enim quedam sunt que congelantur absque
25
condensatione. Et sunt quedam earum que conden〈-〉
26
santur absque congelatione. huius autem cognitio
27
in scientia existit naturali. ¶ Rerum autem recipientium
28
condensationem cum equantur in constitutione
29
substantie que magis recipit condensationem ex fri〈-〉
30
gore est frigidior earum. Et plurime quidem res non congelan〈-〉
31
tur nisi in calore. et res quarum proprium est in calo〈-〉
32
re congelari omnes resoluuntur per frigus sicut res que
33
congelantur ex frigore omnes resoluuntur calore. Calor autem
34
congelat siccitate et frigus congelat spissitudine secundum
35
sententiam Galieni. Ueruntamen sententia philosophi primi diuer-
36
sa est ab ea in re modica sed illius perscrutatio in
37
alia continetur scientia. Et cum sint quedam earum
38
medicinarum calidiores. sed sunt grossiores pos-
39
sibile est vt ipse suscipiant congelationem sicut su〈-〉
40
scipiunt ille que sunt frigidiores eis propter grossitu-
41
dinem suam. Et cum sint quedam frigidiores: sed
42
sunt subtiliores possibile est vt suscipiant inflam-
43
mationem. sicut recipiunt ille que sunt calidiores
44
eis propter subtilitatem sui. ¶ Condensatio autem et
45
congelatio non significant augmentum in caliditate
46
neque augmentum in frigiditate. plerumque enim conden-
47
satur terreitas que est in eis. et res propter multi〈-〉
48
tudinem aqueitatis et aeritatis rarificantur. Et
49
multotiens accidit aeritati vt infrigidetur et con〈-〉
50
uertatur in aqueitatem et rarificetur composi-
51
tum et fiat frigidum. Et multotiens resoluitur
52
aqueitas frigida propter igneitatem feruentem in
53
eis et conuertit eam in aeritatem et condensat ipsam
54
quemadmodum accidit spermati ex condensatio-
55
ne cum ergo separatur ab eo calor igneus subti-
56
liatur et non prohibet terreitas quin sit cum ea
57
igneitas superflua: quare possibile est vt sit diui〈-〉
58
sio prima vehementis caliditatis: et non prohi-
1
betur aqueitas quin eam ingrediatur aeritas non
2
superans virtute eius: et sit diuisio secunda vehementis
3
frigiditatis aut igneitas vincat et sit vehementis calidi-
4
tatis valde. ¶ Ex alijs autem canonibus necesse est
5
modicos[*]modicos corrupt for medicos rem vnam scire: quoniam non est possibile vt sapore[*]sapore corrupt for sapores
6
dulcis et amarus et acutus sint nisi in substantia cali〈-〉
7
da: neque ponticus stipticus et acetosus nisi in substantia
8
frigida. ¶ Et similiter odores boni acuti non sunt nisi in
9
substantia calida et colores albi in corporibus congela-
10
tis in quibus est humiditas. Et colores nigri non
11
sunt nisi in substantia frigida. ¶ Et colores albi in quibus
12
est siccitas et puluerizatio non sunt nisi in substantia ca〈-〉
13
lida et nigri in vtrisque rebus sunt econtrario. Frigus
14
enim albificat humidam substantiam et denigrat siccam: et ca-
15
lor denigrat humidam et albificat siccam. Et hoc qui-
16
dem verum est et necessarium. ¶ Ueruntamen hic est causa alia propter
17
quam significationes iste quandoque diuersificantur et proprie
18
in odore et colore et proprie in colore.[*]colore. corrupt for colore [redundant period] suo. ¶ Et il〈-〉
19
lud est quod nos iam ostendimus quod corpora medicina〈-〉
20
lia commiscentur ex elementis contrarijs quandoque commixtione prima:
21
et quandoque commixtione non prima: immo magis digna
22
vt vocetur complexio secunda. et possibile est ergo in hac complexione secunda
23
vt vni duorum elementorum iam aduenerit complexio qua mereatur
24
colorem aut odorem aut saporem. et aduenerit ei il-
25
lud quod iam meretur: et vt alij elemento iam aduenerit
26
complexio diuersa illi complexioni: et sit possibile vt in ea me〈-〉
27
reatur colorem contrarium illi colori: aut odorem aut sa-
28
porem contrarios primis. Et sit possibile vt ea non mereatur
29
contrarium primo. ¶ Quod si iam meretur colorem contrarium illi:
30
deinde sint equalis quantitatis peruenit in commixto secundo
31
color compositus ex duobus coloribus. et si sunt
32
diuersa continetur in secundo commixtio[*]commixtio corrupt for commixto color magis de-
33
cliuis ad vnum duorum colorum. si autem secundum non meretur
34
colorem omnino: et similiter odorem aut saporem et sint equalia:
35
qui in eis reperitur: color est primus et odor est pri〈-〉
36
mus. Et si sint iam fracta propter commixtionem partium pri〈-〉
37
uatarum minutarum vel inimica alijs contrarijs et
38
colori secundo non fit impressio penitus: quoniam hoc etiam fran〈-〉
39
gitur fractione peruij permixti colorato: et quasi illud cor〈-〉
40
pus videtur verbi gratia album. Et est possibile vt sit vir-
41
tus eius non virtus albi per hoc quod est album. sed
42
est ei virtus alia opposita prime. Nam cum est cor-
43
pus permiscendum priuatum colore ita vt sicut est equa-
44
lis quantitatis sit equalis in potentia est virtus compre〈-〉
45
hensa inter duas virtutes equales. ¶ Si autem est
46
fortius plurimum colorato est impressio virtuti contrarie
47
virtuti corporis associati albedini: et est albedo
48
verbi gratia faciens necessarium vt sit frigidum et ipsum est
49
calidum subito hoc est quando est equalis quantitatis.
50
¶ Cum autem est verbi gratia hoc quod non habet co-
51
lorem contrarium pauce quantitatis comparatione ad illud scilicet plu-
52
rime qualitatis: et virtutis non imprimit penitus
53
impressionem in colore illius alterius et vin-
54
cit illud virtute victoria vehementi ita vt sit
55
color eius quasi non habeat virtutem innatam omnino.
56
Considera ambas dispositiones in libra lactis cui si
57
permisceas duos aureos euforbi[*]euforbi corrupt for euforbij ita permiscen-
58
do: vt sint quasi res vna est permixtum ex eis ca-
1
lefaciens in vltimo et sensus non discernit en-
2
forbium ex eis vtrisque: neque colorem eius neque
3
priuationem ipsius a colore si est priuatum colo〈-〉
4
re. et neque videt nisi albedinem puram: et nos qui〈-〉
5
dem veraces erimus quod hec albedo est substantie frigide
6
verbi gratia si posuerimus quod lac est frigidum et
7
mentiemur si dixerimus quod hec substantia confusa est
8
frigida. Et illud ideo quoniam hec albedo non est colo[*]colo corrupt for color
9
huius corporis confusi permixti ex parte vnde
10
est confusum et permixtum: sed est color vnius
11
simplicium eius vincentis quantitate victi virtu-
12
te que sensata est ex eo: et ita oportet vt tu formes
13
dispositionem in albo natura que est commixtioni que
14
est in vltimo caliditatis: et videtur quod sit frigidum
15
sicut piper album. quemadmodum enim hoc
16
est permixtum arte. similiter quandoque commisce-
17
tur natura et est forma existens hec forma.
18
¶ Harum quidem qualitatum sensatarum:
19
quedam sunt digniores vt efficiat in eas impres-
20
sionem manifestam illud quod eis permiscetur
21
ex contrario: et dum perseuerant qualitates ea〈-〉
22
rum vere sensate et non sentiuntur in eis contra〈-〉
23
rie earum sunt vincentium virtutum: et hoc qui-
24
dem est in saporibus non secundum quod sit necessarium:
25
sed secundum quod est plurimum. et post sapores est in odo〈-〉
26
ribus. et post vtrosque est in coloribus et in colo-
27
ribus quidem est sicut sine fiducia cum eo.
28
¶ Et ex causis quidem in quibus sapores vin〈-〉
29
cunt odores in hoc capitulo est aduentus eorum ad sen〈-〉
30
sum cum obuiatione. Sunt ergo digniores vt perducant
31
ex omnibus partibus medicine virtutem: sed odores et
32
colores imprimunt sine obuiatione partium suorum cor〈-〉
33
porum. quare possibile est vt perueniat ad sensum ex parti-
34
bus habentibus odorem vapor ex subtili partium eius
35
et inobediens fiat vapor spissus partium eius et non
36
vaporet et possibile est vt perueniat ad ipsum color
37
manifesti et est vincens sine victo occulto. ¶ Et
38
quoniam odores quandoque significant sapores sicut odor
39
dulcis et acetosi et acuti et amari: tunc sunt odo〈-〉
40
res sequentes sapores. ¶ Sapores ergo in si-
41
gnificatione sunt plus veri: deinde odores post
42
colores. ¶ Amplius si in saporibus non ca-
43
deret etiam hec compositio predicta non esset
44
opium in amaritudine sua cum frigiditate superflua.
45
¶ Hic autem error qui accidit in saporibus
46
cadit in parte frigoris plusquam in latere caloris.
47
scilicet vt insit medicine sapor significans caliditatem
48
cum sit frigida. hec enim plus est quam vt medici-
49
ne insit sapor significans frigus cum sit calida:
50
quoniam calor in pluribus dispositionibus est for-
51
tioris impressionis et manifestioris operatio-
52
nis et magis penetrans. ¶ Si ergo frigido sit
53
permixtum in complexione naturali calidum
54
summa virtutis cuius sit summa frangens frigus
55
quod ei opponitur: est dignus vt appareat ei sapor
56
frangens saporem ipsius: cum sit calidum in omnibus
57
dispositionibus magis penetrans et magis vin〈-〉
58
cens: et dignius vt ferat sapores et odores.
1
¶ Et propter hanc causam non inuenis acetosum: aut
2
ponticum in quo non est permixto sensu quod sit cali-
3
dum secundum plurimum sue complexionis: sicut inuenis amarum et
4
mordicatiuum frigidum secundum plurimum sue complexionis verumtamen
5
hoc est plurimum et multo pluris plurimitatis quam ali〈-〉
6
ud sed non est necessarium. ¶ Et postquam scis canonem
7
istum oportet nunc vt narremus tibi illud quod dicunt me〈-〉
8
dici de saporibus et odoribus et coloribus. Ip〈-〉
9
si enim ponunt sapores simplices nouem: quamuis sint
10
penitus octo sapores et vnus priuatus sapore:
11
et est insipidus vel almasch vel almase: cuius sa-
12
por penitus non comprehenditur: sicut aqua ipsi enim
13
nominant saporem omne quod gustu iudicatur tali iudicio
14
quod est actu. aut iudicio quod est potentia non effi-
15
ciens omnino et est illud quod non habet saporem. et est secundum
16
duos modos scilicet aut insipidum priuatum sapore secundum ve-
17
ritatem: aut insipidum priuatum eo apud sensum. ¶ In〈-〉
18
sipidum autem secundum veritatem est cui non inest sapor secundum
19
veritatem. Et insipidum apud sensum est illud quod
20
in seipso habet saporem. Uerum propter vehementiam sue
21
spissitudinis non resoluitur ex eo aliquid quod lingue
22
admisceatur et comprehendat ipsum: deinde cum inge-
23
niatur vt resoluantur partes eius et vt subtilientur sen-
24
tit saporem eius sicut es adustum et ferrum. lingua enim
25
non consequitur ex eis saporem: quoniam non resoluitur ex substantia
26
amborum aliquid perueniens ad humiditatem positam
27
in lingua que est media in sensu gustus. Et si in〈-〉
28
genietur vt in partes minimas conuertatur apparebit
29
eius sapor fortis. ¶ Sapores autem sunt octo quos
30
ipsi debent qui sunt vere sapores post insipidum. Et
31
sunt dulcedo amaritudo acuitas salsedo aceto〈-〉
32
sitas ponticitas stipticitas et vnctuositas. ¶ Et
33
dicunt quod substantia ferens saporem: aut est spissa ter-
34
rea. aut est subtilis aut media et eius virtus est
35
calida aut frigida aut equalis. ¶ Spissa igitur terrea
36
si est calida tunc est amara et si est frigida est pontica.
37
et si est equalis. tunc est dulcis. ¶ Et subtilis si est
38
calida tunc est acuta. et si est frigida tunc est acetosa. et si
39
est equalis tunc est vnctuosa. ¶ Et media in spissi〈-〉
40
tudine et subtilitate. si est calida tunc est salsa. et si
41
est frigida tunc est stiptica: et si est equalis. tunc dicunt
42
quidam quod est insipida: et insipida sunt verba.
43
¶ Acutum autem est calidus[*]calidus corrupt for calidius. deinde amarum. dein-
44
de salsum: quoniam acutum est fortius ad resoluen-
45
dum et ad incidendum et abstergendum quam
46
amarum: deinde salsum est sicut amarum con〈-〉
47
fractum cum humiditate frigida quod significat illud quod di-
48
ximus in modo generationis eius: et similiter cum salsum cale-
49
fit a sole aut igne: aut separatione aqueitatis frangen〈-〉
50
te virtutem caloris fit amarum: a[*]a corrupt for et similiter baurac[*]baurac i.e. baurach et sal
51
amarum calidius est sale quod comeditur. ¶ Ponticum
52
vero est frigidius: deinde stipticum postea acetosum: et
53
propter hoc in omnibus fructibus qui dulcescunt prius
54
est ponticitas vehementis infrigidationis. Cum ergo
55
currunt in eis aqueitas et acritas ita vt temperentur pa〈-〉
56
rumper cum aeritate et calefactione solis digestiua de-
57
clinant ad acetositate sicut acresta: et inter illud
58
trahunt ad stipticitatem parumper cum ponticitate. deinde
1
permutantur ad dulcedinem cum agit in eis caliditas di〈-〉
2
gestiua sicut vua. Et quandoque permutatur ex ponticita〈-〉
3
te ad dulcedinem absque acetositate sicut oliue.
4
¶ Acetosum vero quamuis sit minus frigidum quam sti-
5
pticum: tamen in pluribus est pluris infrigidationis eo propter sui
6
subtilitatem et penetrationem suam. ¶ Ponticum autem
7
et stipticum sunt in sapore propinqua: sed stipticum
8
non contrahit nisi quod de lingua manifestum est. ponticum
9
vero contrahit et exasperat quod manifestum est et occultum.
10
Et ex eis quidem que valent ad exasperationem eius scilicet pon〈-〉
11
tici est quod ipsum non diuiditur propter sui spissitudinem in
12
partes minimas velociter neque continuantur adinui〈-〉
13
cem velociter. Et propter has duas causas ipsarum casus
14
in lingua separatur sensibiliter quare diuersificatur propter
15
stipticitatem suam in partibus eius et diuersificatur si-
16
tus earum et exasperantur. Et ad illam diuersitatem iuuat
17
diuersitas partium membri in poris suis et suis conti-
18
nuationibus. ¶ Et ponticum quidem est subtilians et
19
magis intrans. Acutum vero et amarum sunt linguam
20
radentia rasione: sed amarum non radit nisi quod de
21
lingua apparet. Acuti autem abrasio et eius separatio
22
est profunda: quoniam est subtilis substantie profundans: sed
23
amarum est grauis substantie sicce. et propter illud ipsius pu〈-〉
24
rum non recipit putrefactionem ex qua animal generatur:
25
neque purum ipsius nutrit animal. et propter siccitatem suam
26
amarum quod abradit: abradit cum exasperatione aliqua.
27
¶ Ex eis autem que caliditatem acuti amari calidita-
28
tem fortiorem efficiunt est ipsius penetratio. qua〈-〉
29
re vehementer incidit et vehementer resoluit ita
30
vt corrodat et putrefaciat et perueniat ad hoc vt
31
interficiat. ¶ Dulce vero et vnctuosum ambo
32
dilatant linguam et leniunt eam faciendo currere
33
illud quod frigus lesit et congelauit absque resolutione:
34
et remouent ipsius asperitatem. verum vnctuo〈-〉
35
sum facit illud absque calefactione manifesta: et
36
dulce facit illud cum calefactione. Quapro-
37
pter digerit dulce plus: dicunt medici. Dulce
38
non factum est suaue vel delectabile: nisi quia
39
taliter abstergit grossitudinem quod eam aptat et
40
et[*]etet corrupt for et lenit eam et currere facit ipsam et remouet im〈-〉
41
pedimentum congelationis eius absque incisio〈-〉
42
ne et separatione continuitatis et obuiatione la〈-〉
43
boriosa et neque calefacit cum calefactione noci〈-〉
44
ua: immo delectabili sicut est delectatio aque
45
temperate calide cum effunditur super corpus.
46
¶ Sermo vero differentie distinguens in hoc
47
apud illum est: qui est altioris gradus quam medi〈-〉
48
ci. ¶ Et non oportet quidem vt sit illud quod
49
est dulcius nutribilius neque illud quod est sa-
50
uius[*]sa-uius corrupt for suauius est nutribilius: quamuis sit impossibile
51
quin in omni nutriente apud medicos sit dul-
52
cedo aliqua verumtamen nutrimentum alijs
53
indiget conditionibus preter dulcedinem hanc.
54
¶ Et vnctuosum comparatum est dulci.
55
Spissum vero quod ad vtrumque eorum con-
56
uertitur comparatione caliditatis proportio-
57
nalis conuertitur ad dulcedinem cum est in〈-〉
58
mixtio sue subtilitatis cum aqueitate et pauca
1
aeritate: et conuertitur ad vnctuositatem cum est in〈-〉
2
tensio[*]intensio cf. Venice 1564: intentio sue subtiliationis cum aqueitate delectabili
3
et permiscetur ei aeritas plurima cuius introitus ad
4
aqueitatem sit vehemens. ¶ Amarum autem et salsum lin-
5
guam abradunt: verumtamen salsum abradit leuiter et la〈-〉
6
uat et non exasperat et iuuat ipsum ad illud aduentus
7
obuiationis sue membro ad omnes partes eius cum equa-
8
litate propter sui subtilitatem: sed ipsum tamen ledit os stomaci.
9
amarum vero abradit ita vt exasperet et iuuat ipsum ad
10
illud diuersitas locorum suorum secundum quod diximus.
11
¶ Acutum vero et acetosum mordicat linguam: sed
12
acutum mordicat eam vehementer cum calefactione.
13
Et acetosum mordicat eam mediocriter absque ca-
14
lefactione. ¶ Et salsum quidem prouenit ex resolutione ama〈-〉
15
ri in insipido aquoso. cum ergo congelatur sicut aqua cineris fit
16
salsum. ¶ Et acetosum prouenit ex conuersione dulce〈-〉
17
dinis cum diminutione caliditatis: aut digestione pon〈-〉
18
ticitatis cum augmento humiditatis et caliditatis: et
19
eius substantia secundum summam rei est substantia humida: et similiter dul〈-〉
20
ce. substantia enim eius ad humiditatem pertinet: sed substantia ama-
21
ri: et pontici ad siccitatem. ¶ Operationes autem dulcis
22
sunt digestio et lenificatio et multiplicatio nutrimen〈-〉
23
ti et natura diligit ipsum et virtus attractiua attrahit
24
ipsum. ¶ Et operationes amaritudinis sunt abstersio
25
et exasperatio. et operatio ponticitatis est contractio si est debi-
26
lis et expressio si sit fortis. ¶ Et operationes stiptici-
27
tatis sunt contractio et inspissatio et induratio et reten〈-〉
28
tio. ¶ Et operationes vnctuositatis sunt lenificatio
29
et lubrificatio et coctio parua. ¶ Et operationes acui〈-〉
30
tatis sunt resolutio et incisio et putrefactio. ¶ Et
31
operationes salsedinis sunt abstersio: ablutio: et exicca〈-〉
32
tio: et prohibet putrefactionem. ¶ Et operationes ace〈-〉
33
tositatis sunt infrigidatio et incisio. ¶ Et quandoque ag-
34
gregantur duo sapores in substantia vna sicut est aggre〈-〉
35
gatio amaritudinis et stipticitatis in licio: et nomina〈-〉
36
tur horribilitas: et sicut aggregatio amaritudinis
37
et salsedinis in lacubus et nominatur turpitudo. et sicut
38
aggregatio acuitatis et dulcedinis in melle cocto.
39
et sicut aggregatio amaritudinis et acuitatis et sti〈-〉
40
pticitatis in melongena. et sicut aggregatio amari〈-〉
41
tudinis et insipiditatis in endiuia. ¶ Et quandoque ad〈-〉
42
iuuant se ea que proueniunt ex duobus saporibus: ad
43
confortandum illud quod prouenire debebat ex vno sa-
44
pore. ¶ Acuitas enim et mordicatio remanentis
45
in aceto ex vino faciunt ipsum vehementioris infri〈-〉
46
gidationis: quoniam acuitas et mordicatio aperiunt
47
transitus et adiuuant ad penetrandum et non perueniunt
48
in aceto ad hoc: vt ipsum calefaciant ita quod inde fit
49
curandum. ergo fit infrigidatio aceti magis profundans.
50
¶ Et quandoque iuuant se ea que proueniunt ex duobus
51
saporibus ad confringendum illud quod prouenit ex
52
vno sapore: sicut acetositas et ponticitas in acre〈-〉
53
sta. ponticitas enim acreste prohibet eius acetositatem
54
ab infrigidatione vltima. ¶ Et quandoque essentia iuuat
55
qualitatem et quandoque est contraria iuuans quidem est sicut
56
subtilitas que associatur acetositati: et ponit in-
57
frigidationem eius magis profundantem. contraria vero
58
est sicut spissitudo que associatur lacti in acetoso:
1
et ponit infrigidationem eius breuiori spacio.
2
¶ Et quandoque accidit vt sint quidam sapores non
3
puri: et deinde purificentur secundum tempus sicut aque acre-
4
ste. cum enim super ipsam prolongatur tempus purificatur eius
5
acetositas propter multitudinem eius quod residet ex
6
pontico et reliquis. ¶ Et quandoque accidit vt sint qui-
7
dam sapores puri et permiscet eos tempus cum alijs
8
sicut mel. tempus enim ipsum amarum efficit et acuit au〈-〉
9
gmentata acuitate et amaritudine: et sicut vigo〈-〉
10
rat amaritudo temporis et eius acuitas expressionem
11
vue. nam tempus in primis dat amaritudinem permi-
12
xta terra. deinde incipit in ipsa puritatem et clari-
13
ficationem facere. ¶ Cum ergo permiscentur ponticum
14
et amarum fit abstersio cum stipticitate et est conueni-
15
ens consolidationi exiturarum in quibus est laxitas
16
pauca: et conuenit omni solutioni cuius causa est opilatio: et
17
confert spleni vehementer si amaritudo non est in
18
eo debilis et omnia quidem que sunt huiusmodi conferunt
19
stomaco et epati. ¶ Amarum enim absolutum et acutum
20
absolutum nocent visceribus. Et si associatur eis
21
stipticum conferunt. nam ipsa sua amaritudine ra〈-〉
22
dunt: et cum eo quod est eis de stipticitate seruat vir〈-〉
23
tutem viscerum. ¶ Et quandoque est in stiptico amaro[*]amaro corrupt for amaritudo
24
immo in stiptico in quo non apparet multitudo
25
amaritudinis virtus soluens coleram citrinam et
26
aquositatem cum expressione. et non est in ipso virtus
27
soluens flegma viscosum et proprie stipticitas est for-
28
tior amaritudine: et hoc est sicut absinthium. ¶ Omne
29
autem dulce cum stipticitate visceribus est amicum: quoniam
30
est suaue et confortans etiam. Et prohibet exasperatio-
31
nem meri: quoniam est simile temperato. ¶ Et omne exiccatiuum
32
propter ponticitatem suam: aut stipticitatem cum
33
est in eo vnctuositas aut insipiditas: aut dulce〈-〉
34
dor: et vniuersaliter quod prohibet mordicationem est ge〈-〉
35
neratiuum carnis. ¶ Si autem est stipticum cum acui〈-〉
36
tate et amaritudine et est compositum ex substan〈-〉
37
tia ignea et terrea est conueniens vlceribus et exi〈-〉
38
turis in quibus est humiditas mala: et est conue-
39
niens valde ad consolidandum. ¶ Et quandoque fit com-
40
positio ex virtutibus istis secundum compositionem materierum
41
earum: et saporem secundum ratiocinationem quam condi〈-〉
42
tionauimus ante. ¶ Hec ergo sunt que diximus
43
de saporibus et que sequuntur secundum ipsarum prin〈-〉
44
cipia. ¶ Sermo autem verificans in his rebus
45
est sapientie naturali: sed medico quantitas hec
46
sufficit assumpta ex eis. ¶ Odores vero pro〈-〉
47
ueniunt a caliditate et proueniunt a frigidita-
48
te: sed eorum olfacio[*]olfacio corrupt for olfactio et ipsorum sternutatio est
49
caliditas secundum plurimum: quoniam causa plurima
50
in propinquitate odorum ad virtutem odorandi
51
est substantia subtilis vaporosa: quamuis sit iam conces-
52
sum: quod sit secundum semitam conuersionis aeris preter
53
resolutionem alicuius rei ex habente odorem:
54
verumtamen est primum si secundum[*]si secundum corrupt for secundum plurimum. ¶ Omnes ergo odo〈-〉
55
res ex quibus sentitur mordicatio declinat[*]declinat cf. Venice 1564: aut qui declinant ad la-
56
tus dulcedinis sunt calidi. et illi ex quibus sen〈-〉
57
titur acetositas et charagiati roralis omnes sunt
58
frigidi. Et bene redolentia secundum plurimum
1
sunt calida nisi illa quibus associatur roralitas: vt et
2
sedatio spiritus et anhelitus: vt camphora et nenu-
3
far. Corpora enim amborum non euacuantur ex substantia
4
infrigiditate associata odori vsque ad cerebrum.
5
¶ Omne ergo bene redolens est calidum: et
6
similiter omne alefeniati: quare propter illud.[*]illud. corrupt for illud [redundant period] sunt facientia do〈-〉
7
lorem capitis. ¶ De coloribus iam locuti fui-
8
mus et fecimus te scire quod ipsi diuersificantur secundum
9
plurimum: et non sunt sicut odores secundum plurimum: sed ipsi
10
demonstrant in intentione vna demonstratio-
11
nem plurimam. Et est quidem cum speciei vnius diuer-
12
sificantur modi: et quidam eorum sunt decliues ad al〈-〉
13
bedinem. et quidam eorum decliues ad nigredinem. et
14
quidam eorum sunt decliues ad tincturam rubeam
15
aut nigram: tunc ad albedinem declinantes si sunt
16
in specie frigidi natura sunt frigidiores: et declinantes
17
ad alia duo sunt minus frigidi. Et si natura trahit
18
ad caliditatem tunc.[*]tunc. corrupt for tunc [redundant period] res est econuerso. Et hoc qui-
19
dem quandoque diuersificatur in rebus. verumtamen illud quod
20
est secundum plurium[*]plurium corrupt for plurimum est quod dixi ante. Loquamur ergo
21
nunc de operationibus medicinarum singularium.
22
¶ De operationibus medicinarum singularium. Capitulum .IIII.
23
DIcemus quod medicine simplices habent
24
operationes vniuersales et operationes particula〈-〉
25
res: et operationes similes vniuersalibus. ¶ Opera〈-〉
26
tiones itaque vniuersales sunt sicut calefactio:
27
et infrigidatio et expulsio et attractio et vlcera-
28
tio et consolidatio: et que sunt similia illis. ¶ Et opera〈-〉
29
tiones particulares sunt sicut iuuamentum in can-
30
cro et iuuamentum in emorroydibus et iuuamen〈-〉
31
tum in ictericia et similia his. ¶ Et operationes que sunt
32
similes vniuersalibus sunt sicut prouocatio et solutio: et que sunt
33
similia illis. he enim quamuis sint particulares: quia sunt opera〈-〉
34
tionis in membris proprijs et cum instrumentis proprijs: tamen
35
sunt similes vniuersalibus. quoniam sunt operationes rerum: quarum
36
iuuamenta et nocumenta sunt communia cum hoc quod pa〈-〉
37
titur ab eis corpus totum non per accidens. ¶ Nos vero
38
non rememoramur hic nisi operationum earum vniuersalium:
39
et similium vniuersalibus. ¶ Uniuersalium itaque operationum alie sunt
40
que sunt prime. Et alie sunt que sunt secunde. Et pri〈-〉
41
me quidem sunt operationes quattuor que sunt infrigi-
42
datio calefactio humectatio et exiccatio. Secunda〈-〉
43
rum vero alie sunt que sunt iste eedem operationes. sed
44
sunt mensurate: aut comparate cum termino addi-
45
tionis. aut diminutionis sicut adustio et putre-
46
fatio[*]putre-fatio corrupt for putrefactio. et sicut congelatio nam iste eedem sunt calefacien〈-〉
47
tes et infrigidantes sed sunt mensurate et comparate.
48
¶ Et alie sunt que sunt operationes alie sed sunt
49
procedentes ab istis. sicut stupefactio et sigillatio et
50
attractio et lubrificatio et operatio et conglutinatio
51
et que sunt similia illis. ¶ Uniuersalibus vero similes sunt sicut
52
ventris solutio et prouocatio et sudoris eductio.
53
¶ Et ante quidem quam loquamur de operationibus earum
54
loquamur de proprietatibus quas in seipsis habent.
55
¶ Dicimus ergo quod proprietas quas medicine in
56
seipsis habent. alie sunt ipse qualitates quattuor note et
57
alie sunt odores et colores. et alie sunt proprieta-
58
tes famose: quarum sunt iste subtilitas et spissitudo
1
et puluerizandi proprietas et viscositas et congelatio
2
et cursus. et mucillaginositas. et oleaginositas
3
et spongiositas. et leuitas et grauitas. ¶ Medici-
4
na autem subtilis est cuius proprietas est vt cum a virtu〈-〉
5
te patitur naturali que in nobis est diuidatur in corpori-
6
bus nostris in partes minimas: sicut crocus et cina-
7
momum. et hec quidem medicina magis confert in omni-
8
bus suis impressionibus quam omnes medicine. ita vt
9
licet in eius desiccatione non sit mordicatio.[*]mordicatio. corrupt for mordicatio [redundant period] tamen
10
consequitur desiccationem rei fortis mordicantis.
11
¶ Et intelligo per spissam cuius non est illud de
12
suis proprietatibus sicut cucurbita et gypsum.
13
¶ Per viscosam vero lubricam significamus
14
omnem medicinam cuius proprietas est actu aut potentia que
15
est eius operatio cum caliditas innata in eam impres-
16
sionem efficit vt recipiat extensionem suspendendo
17
et non abscindatur propterea quando extenditur. Et est illa cu〈-〉
18
ius duabus extremitatibus cum duo adherent
19
corpora et mouentur ad elongationem possibilie est vt cum
20
eis moueatur preter quod illud quod est inter eas abscin〈-〉
21
datur sicut mel. ¶ Et puluerizabilis quidem est que
22
in partes diuiditur paruas propter compressionem paruam cum
23
siccitate aut congelatione: sicut aloes bonum. ¶ Et
24
congelatiua est illa cuius proprietas est vt perueniat
25
taliter quod mouentur partes eius ad dilatationem a quo〈-〉
26
cunque loco ponitur verumtamen actu est fixa secundum suam fi-
27
guram et suum situm propter causam frigidam valde sicut
28
cera. et vniuersaliter est cuius proprietas est vt fluat: non tamen
29
actu fluit. ¶ Et medicina quidem decurrens est
30
medicina: que non firmatur secundum suam figuram et situm
31
suum cum sistitur super corpus durum sed mouentur
32
partes eius superiores ad inferiores in partibus ad
33
quas earum processus est possibilis: sicut fluxibilia omnia.
34
¶ Et medicina mucilaginosa est illa cuius proprie〈-〉
35
tas est vt cum infunditur in aqua aut in corpore aquoso
36
separentur ex ea partes permixte illi humiditati: et perueni〈-〉
37
at substantia aggregata ex eis ad lubricitatem: sicut
38
psilium et altea: et semina mucilaginosa soluunt cum
39
libricitate[*]libricitate corrupt for lubricitate nisi assentur. et fiat eorum mucilaginosi-
40
tas conglutinositas et retineat. ¶ Et oleagina est
41
medicina in cuius substantia est aliquid vnctuositatis
42
sicut grana. ¶ Et spongiosa est medicina que est
43
sicca in actu terra[*]terra corrupt for terrea cuius proprietas est vt cum ob-
44
uiat ei aqua: aut humiditas liquida profundetur aqua in
45
ipsa et penetret aqua in meatibus eius occultis:
46
ita vt non videatur: sicut calx non extincta. In le〈-〉
47
ui autem et graui res est manifesta. ¶ Medici-
48
narum autem operationes famosas oportet nos numerare
49
secundum conditiones predictas: deinde cosequenter ponamus
50
descriptiones et expositiones nominum earum secundum ordinem
51
vnum. ¶ Dicitur ergo medicina calefactiua sub-
52
tiliatiua resolutiua abstersiua carminatiua vel
53
exiccatiua exasperatiua aperitiua mollificatiua ma〈-〉
54
turatiua digestiua incisiua. disrumpens: frangiti〈-〉
55
ua ventositacis[*]ventositacis corrupt for ventositatis: attractiua mordicatiua rubrifi〈-〉
56
catiua[*]rubrificatiua corrupt for rubificatiua pruritum faciens vlceratiua corrosiua adu〈-〉
57
stiua: frangens disrumpens: putrefactiua cau-
58
terizatiua excoriatiua. Iste ergo sunt .XXII. operationes.
1
¶ Et est ordo alius. infrigitatiua confortatiua
2
repercussiua ingrossatiua: crudum faciens stu-
3
pefactiua. et iste sunt sex operationes. ¶ Et est
4
ordo alius. humefactiua inflatiua lauatiua sor〈-〉
5
didatiua lubrificatiua planatiua. Iste itaque sunt
6
sex operationes. ¶ Et est ordo alius desiccati-
7
ua expressiua contractiua opilatiua glutinatiua
8
consolidatiua generatiua carnis sigillatiua iste ergo
9
sunt octo operationes. ¶ Et est aliud genus
10
proprietatum secundum operationes earum perniciosa veneno-
11
sa tyriaca bezahar. et etiam est solutiua prouocatiua
12
sudoris eductiua. ¶ Omnes ergo iste sunt .XLIX.
13
operationes: quas elegimus de summa operationum pro〈-〉
14
portionatarum vel pertinentium. et nos quidem narra-
15
bimus vnamquamque harum operationum sua descriptione.
16
¶ Calefactiua est nota. ¶ Subtiliatiua ergo
17
est medicina cuius proprietas est vt ponat essentiam
18
humoris subtiliorem cum caliditate temperata sicut ysopus
19
et alhasce et camomilla. ¶ Resolutiua vero est
20
medicina: cuius proprietas est vt separet humorem
21
faciendo ipsum vaporem: et extrahendo ipsum a loco
22
in quo fuit detentus scilicet partem post partem donec assidua〈-〉
23
tione illius operationis finiat illud quod ex eo re-
24
manet fortitudine sue caliditatis: sicut castoreum.
25
¶ Et abstersiua quidem est medicina cuius proprie-
26
tas est: vt moueat humiditates viscosas et congela-
27
tas ab orificijs pororum in superficie membri: ita vt
28
elonget eas a loco sicut aqua mellis. Omnis autem
29
medicina abstersiua essentialiter lenit naturam licet in ea
30
non sit virtus solutiua. et omne amarum est abstersiuum.
31
¶ Exasperatiua vero est medicina que ponit
32
superficiem membri diuersarum partium in altitudine et
33
profunditante[*]profunditante corrupt for profunditate: aut propter fortitudinem contractionis sue cum
34
spissitudine substantie sue secundum quod premissum est: aut propter
35
vehementiam sue acuitatis cum subtiliatione substantie
36
et secat eam et destruitur equalitas: aut propter suam abster〈-〉
37
sionem a superficie aspera: in principio vel in radice
38
plana per accidens: quoniam cum abstergit a membro
39
grosse essentie cuius superficies est aspera. et partium si〈-〉
40
tus diuersus humiditatem viscosam currentem
41
super eam et facientem prouenire superficiem extraneam
42
planam egreditur asperitas plurima et procedit: et hec me-
43
dicina est sicut corona regia. et magis manife-
44
sta operatio ipsius in exasperando non est nisi in omnibus
45
ossibus et cartilaginibus et minus manifasta[*]manifasta corrupt for manifesta in
46
cute. ¶ Aperitiua autem est medicina cuius
47
proprietas est: vt moueat materiam existentem intra
48
concauitatem.[*]concauitatem. corrupt for concauitatem [redundant period] meatuum ad exteriora vt remanere
49
faciat concauitatem meatuum apertam. et hec quidem est for-
50
tior abstersiua: sicut petroselinum. et ipsa quidem
51
non efficit hoc nisi quia est subtilis et resolutiua: aut
52
quia est subtilis et incisiua: et tu scies intentio-
53
nem incisiue iam: aut quia est subtilis et lauatiua: et
54
scies intentionem lauatiue post. Omne autem acutum
55
est aperitiuum: et omne amarum subtile est aperitiuum:
56
et omne subtile liquidem[*]liquidem corrupt for liquidum est aperitiuum cum ad calidi-
57
tatem: aut ad equalitatem declinat: et omne subti-
58
le acetosum est aperitiuum. ¶ Mollificatiua
1
vero medicina est cuius proprietas est vt ponat
2
essentiam membrorum habentium spissos poros leniorem
3
caliditate et humiditate sua. Et accidit ex hoc vt
4
pori fiant latiores et expulsio superfluitatum: que
5
in eis continentur facilior sicut emplastum[*]emplastum corrupt for emplastrum de ane〈-〉
6
to et semine lini. ¶ Maturatiua vero est medi〈-〉
7
cina cuius proprietas est vt acquirat humori di〈-〉
8
gestionem: quoniam calefacit cum equalitate et in ipsa est
9
virtus contractiua retinens humorem vsquequo di-
10
geratur et non resoluatur laboriose: et separetur humi-
11
dum ipsius ab eius sicco et est adustio. quia facit
12
adustio vt separetur. ¶ Et digestiua est cuius
13
proprietas est vt acqurat[*]acqurat corrupt for acquirat cibo digestionem: et
14
tu iam sciuisti illud in his que preterierunt.
15
¶ Frangens autem ventositates est illa cuius
16
proprietas est vt essentiam efficiat ventositatis
17
subtilem aeream propter calidatem et desiccationem
18
suam: quare resoluitur et fugatur ab eo in quo
19
retenta erat: sicut semen rute. ¶ Et incisiua est
20
medicina cuius proprietas est vt penetret sub-
21
tilitate sua in id quod est inter duas superficies scilicet
22
humoris viscosi et superficiem in qua est inuisca-
23
tus: et remouet ipsum ab ea: et propter hoc adueniunt
24
partibus eius superficies diuerse operationis
25
propterea quod ipsa separat eas. quare fit facilis ex〈-〉
26
pulsio earum a loco in quo fixe erant: sicut sina-
27
pis et oxymel. ¶ Et incisiua quidem opposita
28
est viscose facienti adherere. sicut resolutiua est
29
opposita ingrossatiuo. et subtiliatiua opposita est in〈-〉
30
spissatiue. Et numerant vnamquamque earum et diffi〈-〉
31
niunt ex ea que compar est eis in rememora-
32
tione: et non est quidem conditionis incisiue vt ef-
33
ficiat in essentiam humoris alquid[*]alquid corrupt for aliquid: sed in continuatione
34
eius et fortasse separat ipsum in partes: et vnaqueque
35
ipsarum est secundum similitudinem essentie prime. ¶ At-
36
tractiua vero est illa cuius proprietas est vt moue-
37
at humiditates ad locum cui obuiat. et illud est propter
38
subtilitatem sui et caliditatem suam sicut castoreum.
39
Et medicina vehementis attractionis est ea cu〈-〉
40
ius proprietas est vt moueat humiditates et extra-
41
hat eas ex profundo: et est conferens valde sciatice
42
passioni et doloribus iuncturarum profundarum
43
emplestrata[*]emplestrata corrupt for emplastrata post purgationem et per eam euel〈-〉
44
luntur spine et sagitte ex locis in quibus retinen〈-〉
45
tur. ¶ Mordicatiua vero medicina est in qua est
46
qualitas penetratiua valde subtilis faciens pro〈-〉
47
uenire in continuitate separationem plurimi nu-
48
meri inordinati situs parue quantitatis quare vna-
49
queque earum non sentitur singulariter sed sen-
50
titur totum quasi dolor vnus: sicut emplastrum
51
sinapis cum aceto et acetum ipsum. ¶ Sed ru〈-〉
52
bificatiua est medicina cuius proprietas est vt
53
calefaciat membrum cui obuiat fortiter: ita vt
54
ad ipsum vehementi attractione sanguinem
55
attrahat peruenientem ad eius exteriora. et ru-
56
befaciat ipsum et hoc est sicut sinapis et napellus
57
et calamentum. et medicine rubificantes effi-
58
ciunt operationem cauterizationi propinquam.
1
¶ Pruritum autem faciens est medicina cuius
2
proprietas est propter acuitatem et calefactionem sui vt attra〈-〉
3
hat ad poros humorem mordicatiuum pruritum faci〈-〉
4
entem et non peruenientem ad hoc vt exulceret: et quandoque ad-
5
iuuant ipsum spine pilose durorum corporum non sensate sicut
6
kebikengi. ¶ Et vlceratiua quidem medicina est cuius pro〈-〉
7
prietas et vt consumat et resoluat humiditates continu〈-〉
8
antes inter partes cutis et attrahat materiam malam ad
9
eam: ita vt perueniat vlcus sicut anacardus. ¶ Sed
10
adustiua est medicina cuius proprietas est vt resoluat sub〈-〉
11
tile quod est in humoribus et membris et faciat remane〈-〉
12
re cineritatem eorum sicut euforbium. ¶ Et corrofiua est
13
medicina cuius proprietas est vt resoluat et consequatur ex
14
eius resolutione et vlceratione quatenus de substantia carnis
15
minuatur sicut flos eris. ¶ Rumpitiua autem medicina est
16
cuius proprietas est vt cu humorem inuenit lapideum
17
minoret partes eius et conterat eas fuit[*]fuit corrupt for sicut saxifragia sicut[*]sicut cf. Venice 1564: et sicut
18
lapis iudaicus: et reliqua. ¶ Putrefactiua vero
19
est illa cuius proprietas est vt corrumpat complexionem
20
spiritus peruenientis ad membrum et complexionem humiditatis
21
membri eius cum resolutione: ita quod non est conueniens vt
22
sint pars illius membri et non peruenit ad hoc vt adu〈-〉
23
rat ipsum et corrodat: et resoluat humiditatem eius:
24
immo dimittit in ipso humiditatem eius corruptam
25
in qua agit non calor innatus et putrefit: et huiusmodi quidem
26
exemplum est arsenicum et gumma ruthe agrestis.
27
¶ Cauterizatiua autem est medicina que carnem corrodit
28
et cuti adurit. ita quod indurat et exiccat eam et ponit
29
ipsam quasi adustam. et sit substantia illius cutis obstaculum
30
meatus humoris currentis: aut eiectio in facie ip〈-〉
31
sius et nominatur escara. et administratur in retentione san-
32
guis ex arterijs capitis fluentis et his similibus. sicut
33
dragantum et colcatar. ¶ Excoriatiua autem est medicina
34
cuius proprietas est propter nimietatem sue abstersionis:
35
vt abstergat partes cutis corruptas sicut costus et
36
aristologia et omne quod confert morphee et panno et simili〈-〉
37
bus. ¶ Infrigidatiua vero nota est. ¶ Confortatiua
38
est medicina cuius proprietas est vt temporet essentiam membri
39
et complexionem eius donec prohibeatur accipere superflui-
40
tates ad ipsum effusas et impedimenta aut propter proprietatem que
41
est in ea sicut terra sigillata et tyriaca. aut propter equa〈-〉
42
litatem complexionis sue quare infrigidat illud quod est calidius
43
et calefacit quod est frigidius secundum quod visum est Galieno de
44
oleo rosaceo. ¶ Repercussiua vero medicina est contraria
45
attractiue. et est medicina cuius proprietas est propter
46
frigiditatem suam vt in membro faciat prouenire frigus
47
et inspissetur ea et constringantur pori ipsius et frangatur
48
caliditas eius attractiua: et congeletur illud quod ad ip〈-〉
49
sum currit et inspisset ipsum et prohibeat ipsum ne ad
50
membrum currat et prohibeat membrum a receptione ipsi〈-〉
51
us sicut solatrum in apostematibus. ¶ Et ingrossatiua
52
est contraria subtiliatiue: et est medicina cuius pro-
53
prietas est vt faciat essentiam humiditatis gros-
54
siorem: aut congelando ipsam: aut inspissando:
55
aut permiscendo. Crudum vero faciens contraria est
56
digestiue et maturatiue: et est medicina cuius pro〈-〉
57
prietas est vt sua frigiditate destruat operatio-
58
nem caloris innati et etiam extranei in cibo et
1
humores ita vt remaneat indigestus et non co〈-〉
2
ctus. ¶ Et stupefactiua est medicina frigida ex infrigida-
3
tione eius quam in membro facit prouenit vt ponat
4
substantiam spiritus deferentis ad ipsum virtutem
5
motus et sensus frigidam in complexione sua et gros-
6
sam in substantia sui: quare non vtuntur eo virtutes
7
animales: et resoluitur complexio membri propter illud
8
et non recipit impressionem virtutum animalium
9
sicut opium et iusquiamum et lactuca et papauer
10
nigrum et mandragora et similia eis. ¶ Humecta-
11
tiua autem est nota. ¶ Et inflatiua est medicina in
12
cunius substantia est humiditas extranea grossa in
13
qua cum calor innatus operatur non velociter resol〈-〉
14
uitur: sed conuertitur in ventositatem sicut sunt
15
faseoli. Et omnia in quibus est inflatio sunt facien〈-〉
16
tia soda nocentia oculis. ¶ Ex medicinis vero
17
et cibis sunt corum[*]corum corrupt for quorum humiditatem.[*]humiditatem. corrupt for humiditatem [redundant period] prima resoluit digestio
18
ad ventositatem: quare fit inflatio eorum in stomaco et
19
resolutio inflationis eorum in ipso et in intestinis.
20
¶ Et ex eis sunt quorum humiditas superflua que
21
est in eis. et est materia inflationis non patitur in
22
stomaco aliquid donec ad venas vadat: aut non pati-
23
untur in stomaco totaliter: sed pars eorum. et remanet
24
ex eis que patitur in venis. ¶ Et ex eis sunt que pa〈-〉
25
tiuntur totaliter in stomaco et conuertuntur in ventositatem:
26
sed non resoluitur per seipsam sua ventositas in sto-
27
maco immo penetrat ad venas: et ventositas eius
28
remanet in stomaco. ¶ Et vniuersaliter quidem cum omni medicina
29
in qua est humiditas superflua extranea propter illud quod
30
ei permiscetur est inflatio sicut zinziber et semen eruce.
31
¶ Et omnis medicina cuius est inflationem facere
32
in venis est virilis membri inflatiua. ¶ Laua-
33
tiua vero est omnis medicina cuius proprietas est
34
vt abstergat non virtute agente in ipsa: sed virtu〈-〉
35
te patientie quam iuuat motus. Et significo per
36
virtutem patientem humiditatem: et per motum si〈-〉
37
gnifico cursum: currens enim subtile cum vadit super ori〈-〉
38
ficia venarum lenit humiditate sua superfluitates. et re〈-〉
39
mouet eas suo cursu: sicut aqua ordei et aqua
40
cucurbite. ¶ Sordidans vero vlcera est medi〈-〉
41
cina humectatiua que permiscetur humiditatibus
42
vlcerum et facit eas perlures[*]perlures corrupt for plures: et prohibet desiccatio〈-〉
43
nem et consolidationem. ¶ Lubrificatiua autem est cu〈-〉
44
ius proprietas est vt humectet superficiem corporis
45
obuiantis meatui et retenti in ipso. ita vt remo〈-〉
46
ueat ipsum ab ea et faciat partes eius suscepti-
47
biliores cursus propter lenitatem earum acquisitam
48
per admixtionem eius. deinde moueatur a loco
49
suo grauitate sua naturali et virtute expulsiua sicut
50
prima in solutione sua. ¶ Applanatiua vero est
51
medicina viscosa cuius proprietas est vt dilatetur
52
superficiem membri asperi dilatatione plane su〈-〉
53
perficiei: et fiat manifestum illius corporis per eam
54
planum recte asperitatis: aut currat ad ipsum
55
humiditas dilatata hac extensione. ¶ Et desicca〈-〉
56
tiua quidem medicina est que consumit humiditates
57
sua resolutione et subtiliatione. ¶ Contractiua vero
58
medicina est que facit euenire in membri partibus super-
1
fluum motum currentem ad aggregationem vt inspissentur
2
in suo situ. et opilentur meatus. ¶Sed expressiua
3
est medicina ex qua prouenitur propterea quod contrahit et ag-
4
gregat partes: ad hoc vt necessario faciat peruenire hu〈-〉
5
miditates subtiles stantes in vacuitatibus earum
6
ad compressionem et separationem. ¶ Opilatiua autem
7
est medicina sicca que retinetur propter sui spissitudinem
8
et siccitatem: aut propter suam glutinationem in transitu.
9
et facit euenire in ipso opilationem. ¶ Congluti〈-〉
10
natiua est medicina sicca in qua est humiditas
11
pauca viscosa que adheret super orificia et opilat ea
12
et tenet materiam currentem. Omne autem currens lubricum
13
cum in ipso operatur ignis fit conglutinatiuum opilatiuum
14
retentiuum. ¶ Consolidatiua est medicina que exic-
15
cat et inspissat humiditatem stantem inter duas superfi〈-〉
16
cies vulneris propinquas: ita vt conuertantur ad con〈-〉
17
glutinationem et viscositatem et adhereat vna earum
18
alteri sicut sanguis draconis et aloes. ¶ Car-
19
nis vero generatiua est medicina cuius proprietas est
20
vt permutet sanguinem peruenientem vulneri in carne
21
propterea quod equat complexionem eius et coagulat ipsum cum
22
exiccatione. ¶ Et sigillatiua est medicina exiccatiua que
23
exiccat superficiem vulneris ita vt fiat cortex super
24
ipsam custodiens ipsam ex nocumentis vsquequo generetur cu〈-〉
25
tis naturalis. Et est omnis medicina equalis in duabus actiuis exic〈-〉
26
cans absque mordicationem. ¶ Medicina vero perniciosa est
27
medicina que conuertit complexionem ad corruptionem superfluam cor-
28
rumpentem sicut euforbium et opium. ¶ Et venenum est medicina
29
que corrumpit complexionem ad corruptionem non cum contrarietate
30
tantum sed cum proprietate que est in ipso sicut napellus. ¶ Albe-
31
zahar autem et tyriacha sunt omnes medicine quarum proprietas est vt
32
conseruent sanitatem et virtutem in spiritu. vt ex eis appellat
33
nocumentum veneni a se et quasi nomen tyriace artificiali〈-〉
34
bus dignius conuenit: et nomen albezahar singularibus ca〈-〉
35
dentibus secundum naturam dignius. ¶ Et videtur quod vegetabilia
36
et mineralia ex artificialibus dignius nomen tyriace
37
sumant. mineralia nomen albezahar. et videtur etiam quod non sit in〈-〉
38
ter ea magna differentia. ¶ Solutiua autem et prouocatiua et
39
sudoris edutiua[*]edutiua i.e. eductiua sunt note. ¶ Omnis vero medicina in qua
40
solutio coniungitur cum contractione sicut hermodactilus est conferens
41
in doloribus iuncturarum quoniam virtus solutiua incipit et at〈-〉
42
trahit materiam et virtus contractiua incipit et contra-
43
hit meatum materie quare non redit ad ipsum materia neque succe〈-〉
44
dit ei alia. ¶ Omnis medicina resolutiua in qua est contractio est
45
equalis et confert mollificationi iuncturarum et spasmo ea〈-〉
46
rum et apostematibus flegmaticis. et contractio et resolutio in vnaquaque
47
earum confert in exiccando. Cum ergo aggregantur contractio et re〈-〉
48
solutio fit fortior siccitas. ¶ Medicine vero solutiue et pro〈-〉
49
uocatiue secundum plurimum sunt prohibentium operationum nam prouocati〈-〉
50
ue secundum plurimum exiccant fecem. ¶ Et medicine quibus aggregantur
51
virtus calefactiua et virtus infrigidatiua sunt iuuatiue val-
52
de in apostematibus calidis quando ad statum suum perueniunt quoniam
53
ipse propterea quod contrahunt repercutiunt: et propterea quod calefaci-
54
unt resoluunt. ¶ Et medicine in quibus aggregatur virtus tyria〈-〉
55
ce cum frigiditate sunt iuuatiue ethice vehementer. ¶ Et
56
ille in quibus aggregatur virtus tyriace cum caliditate conferunt
57
frigiditati cordis plusquam alie. ¶ Uirtus autem que diuidit et
58
ponit vnamquamque complexionem ad partem quam meretur. ita
1
vt non ponat virtutem resolutiuam in partem
2
materiei que effunditur ad membrum neque infrigidatiuam in
3
latere materiei effuse ab eo est natura docta obedi〈-〉
4
re creatori sublimi et glorioso.
5
¶ De iudicijs quarundam medecinarum ex-
6
trinsecis. Capitulum .V.
7
MEdicinis accidunt iudicia secundum dispositio〈-〉
8
nes que eis eueniunt per artem et ille
9
quidem sunt sicut decoctio et contritio et adu-
10
stio cum igne et ablutio: et congelatio in
11
frigore: et positio in propinquitate aliarum medici〈-〉
12
narum. ¶ Sunt enim medicine quarum iudicia alteran〈-〉
13
tur per illud quod eis accidit ex istis dispositionibus
14
et quandoque alterantur earum iudicia propterea quod alijs permi-
15
scentur medicinis quamuis de hoc loqui sit conuenien-
16
tius in compositione medicinarum. ¶ Dicemus
17
ergo quod medicinarum sunt quedam spissa habentes corpo〈-〉
18
ra quare suas virtutes in decoctione non amittunt
19
nisi nimium in decoquendo eas laboretur sicut radix
20
capparis et aristolis. et zedoaria: et que sunt illis
21
similia. ¶ Et earum sunt quedam medicine equales quibus
22
mediocris sufficit decoctio. et si in eis violenter
23
laboretur resoluentur earum virtutes: et recedent sicut
24
semina vrinam prouocantia vt sticados et sibi similia.
25
¶ Et ex eis sunt medicine in quarum decoctione non
26
peruenit ad decoctionem equalem. Immo modica eis
27
sufficit decoctio: quare si addatur vltra feruorem pri〈-〉
28
mum ebullitio vna resoluuntur earum virtutes: et separan〈-〉
29
tur cum decoctione et non remanet eis impressio
30
sicut epithimum: nam cum eius decoctio fit multa de-
31
struitur eius virtus omnino. ¶ Et ex medicinis sunt
32
quedam quarum virtus propter contrictionem[*]contrictionem i.e. contritionem destruitur sicut sca〈-〉
33
monea: quare oportet vt vltima facilitate conteratur ne ex
34
contrictione[*]contrictione i.e. contritione caliditas eam consequatur corrumpens eius vir〈-〉
35
tutem. Plurime preterea gummarum sunt huiusmodi et ip〈-〉
36
sarum quidem resolutio in humiditate conuenientior est quam
37
contrictio. Et omnium medicinarum in quarum contrictione[*]contrictio, contrictione i.e. contritio, contritione
38
superflue elaboratur operationes destruuntur. non enim quo〈-〉
39
tienscunque minoratur corpus virtutem suam secundum qualita〈-〉
40
tem[*]qualitatem cf. Venice 1564: quantitatem suam et secundum proportionem minorationis eius ser-
41
uat. immo possibile est vt diminutio corporis perue-
42
niat vsque ad terminum: ne post ipsum corpus ali〈-〉
43
quid sue operationis que sibi propria est agat. quoniam non
44
est necessarium quando virtus alicuius corporis facit mo〈-〉
45
tum aliquem: vt medietas illius corporis moueat il-
46
lud quod est motum ab eo omnino. sicut decem homines mo〈-〉
47
uent onus aliquid in die vno per miliare vnum.
48
Non ergo est necessarium vt quinque moueant illud aliquantu-
49
lum. nedum quod ipsum moueant per medietatem milia〈-〉
50
ris neque medietas illius oneris: ita iam sit sin-
51
gularis vt quinque singularem eam assumant et valeant
52
ipsius facere permutationem. Immo possibile est vt
53
suscipiens permutationem non patiatur a medie-
54
tate virtutis penitus cum ipsum est cum singularita〈-〉
55
te id quod est cum totalitate: et medietas eius non est
56
recipiens a medietate illius quod recipit in singu-
57
laritatis dispositione: quoniam est continua cum medietate
58
altera non preparata ad hoc vt moueatur ab ea
1
singulariter. et propter hoc non quantumcunque minora-
2
tur corpus medicine et minoratur virtus inue-
3
nit patientem in minore sibi simili. neque etiam oportet vt
4
hoc cum quantitate proportionis sue minorationis effi〈-〉
5
ciat in patiente a toto omnino operationem: licet quibus-
6
dam videatur quod propter minorationem non destruatur
7
forma et virtus. sed eorum verba in compositis sunt vi〈-〉
8
cinora ad hoc vt eorum ingredulitas[*]ingredulitas corrupt for incredulitas vires non su〈-〉
9
mat. ¶ Et medicine quidem cum aliquam operationem
10
habent si in earum contrictione[*]contrictione i.e. contritione superflue elaboretur. possi〈-〉
11
bile est vt ad speciem alteram operationis permuten〈-〉
12
tur. nam verbi gratia si potentes sunt in euacuando humorem
13
aut fecem deficiunt ab hoc et fiunt euacuantes aquo〈-〉
14
sitatem propter casum virtutis earum et quoniam ipse propter par-
15
uitatem suam fiunt magis penetrantes: quare velo-
16
citer perueniunt ad membrum aliud a membro in quo
17
stant cum sunt magne et procedit operatio ab eis. et in
18
ipso sicut narrat Galienus sibi accidisse Inquit enim
19
superflue contriui cyminum: quare permutatum est et fa-
20
ctum est vrine prouocatiuum cum prius fuerit in natura
21
sui solutiuum necessarie. ¶ Oportet ergo ne ad summum
22
perueniatur in conterendo medicinas subtilis sub-
23
stantie. immo non oportet vt ad summum.[*]summum. corrupt for summum [redundant period] perueniatur nisi
24
in conterendo medicinas spisse substantie et pro-
25
prie cum est voluntas vt earum penetractio[*]penetractio i.e. penetratio perueniat
26
ad finem elongationis: et sunt spisse difficilis mo〈-〉
27
tus sicut medicine pulmonis cum sunt facta ex co〈-〉
28
rallo et margaritis et lapide scedenigi. et que illis
29
sunt similia. ¶ Iudicia vero adustionis sunt ista: nam
30
ex medicinis sunt quedam que aduruntur vt virtus
31
earum minoretur et quedam sunt que non aduruntur vt virtus
32
earum augmentetur. Et omnes quidem medicine acute sub〈-〉
33
tilis substantie aut equalis cum aduruntur. minuitur
34
earum caliditas et ipsarum acuitas propter illud quod ex sub-
35
stantia ignea resoluitur infixa in eis sicut attrimen〈-〉
36
ta et colcotar. ¶ Medicinis vero quarum substan〈-〉
37
tia est spissa et ipsarum virtus est non acuta neque ca〈-〉
38
lida adustio aquirit virtutem calidam sicut calx. Ista
39
enim fuit apis in quo non fuit acuitas cum ergo aduritur
40
conuertitur in acuitatem. ¶ Medicina vero propter vnum quinque ac〈-〉
41
cidentium aduritur: aut vt frangatur de eius acuitate
42
aut vt aquirat acuitatem. aut subtilietur substantia eius
43
spissa. aut preparetur ad conterendum: aut vt destruatur
44
malitia que est in eius substantia. ¶ Exemplum primi est
45
attrimentum et colcotar. Exemplum secundi est calx. Exem-
46
plum tertij est cancer et cornu ceruinum quod aduritur.
47
Exemplum quarti est sericum. nam ipsum administratur in confortan〈-〉
48
do cor. et si administretur: cisum[*]administretur: cisum corrupt for administretur incisum est etiam conuenientius quam si
49
administretur adustum. sed quoniam incisum non sequitur minora-
50
tionem partium sufficientem nisi cum labore aduritur. Exem-
51
plum quinti est adustio scorpionis in intentionem administra〈-〉
52
tionis eius ad lapidem. ¶ Ablutionis autem iudicia sunt:
53
quoniam remouet ab omni medicina illud quod ei permixtum
54
est de substantia acuta subtili. et sedat illud in ea et
55
temperat ipsam. Et sunt ex eis quas infrigidat post caliditatem
56
superfluam. Et propter hoc ablutio ab omni medicina terrea
57
remouet igneitatem quam ab adustione acquisiuit sicut
58
calx abluta. remanet enim temparata et aufertur eius adu〈-〉
1
stio. Et sunt ex eis in quibus non est intentio eius in
2
infrigidatione tantum. immo intentio eius est possibilitas minoran〈-〉
3
di partes earum. ita vt ad vltimum finem perueniant: sicut
4
ablutio thutie in aqua. ¶ Et ex eis sunt que abluuntur vt
5
remoueatur ab eis virtus que non placet: sicut summum stu〈-〉
6
dium in abluendo lapidem armenum et azuli: ita vt se〈-〉
7
paretur ab eis virtus nauseatiua. ¶ Congelationis
8
autem iudicia sunt quoniam in omni medicina congelata virtus
9
subtilis destruitur et additur frigus: sicut est frigide sub-
10
stantie. ¶ Uicinitatis vero iudicia sunt quoniam medicine
11
aliquando acquirunt per vicinitatem qualitates extraneas. ita vt
12
resoluantur earum operationes. Nam multe medecinarum frigida〈-〉
13
rum fiunt calide impressionis propterea quod acquirunt ex vicini-
14
tate asse fetide et euforbij et castorei et musci quali〈-〉
15
tatem calidam. ¶ Et plurime medecinarum calidarum facte sunt
16
frigide impressionis: propterea quia adepte sunt ex vicinitate cam〈-〉
17
fore et sandali qualitatem frigidam. oportet ergo vt scias hoc de esse
18
medicinarum: et aliena genera diuersa quarundam a vicinitate
19
aliarum. ¶ Iudicia vero permixtionis sunt quoniam medi-
20
cinarum operationes: quandoque fiunt fortes propter mixtionem: et
21
quandoque destruuntur ipsarum operationes propter admixtionem:
22
et quandoque rectificantur et remouetur ipsorum[*]ipsorum corrupt for ipsarum malitia. ¶ Exem〈-〉
23
plum primi est: quoniam quedam medicine sunt in quibus est virtus
24
solutiua: sed tamen indigent virtute adiuuatiua: cum in ip〈-〉
25
sarum natura non sit adiutorium forte. Cum ergo eis adiuto〈-〉
26
rium associatur operantur.[*]operantur. corrupt for operantur [redundant period] fortiter sicut turbith. inest enim
27
virtus solutiua: sed ipsa est debilis quare resoluere
28
non potest. Euacuat ergo quod presens est ex subtili flegmate. Cum ergo ei
29
associatur zinziber soluit cum adiutorio sue acuitatis hu〈-〉
30
morem viscosum plurimum vitreum: et fit velocior eius so〈-〉
31
lutio. et similiter epithimum tarde solutionis est. cum ergo asso〈-〉
32
ciatur ei piper et medicine subtiles soluit velociter:
33
quoniam ipse adiuuant ipsum in soluendo: et similiter in reu-
34
barbaro est virtus contractionis fortis: sed tamen cum ea est
35
virtus aperitiua minuens eius operationem. Si ergo permiscea〈-〉
36
tur cum boloarmeno aut cum acatia contrahit vehemen-
37
ter. ¶ Et quandoque permiscentur vt penetrare faciant et re〈-〉
38
pellant sicut crocus permiscetur cum rosa et camfora et coral〈-〉
39
lo: vt faciat ea penetrare ad cor. ¶ Et quandoque permi〈-〉
40
scent eas propter contrarium illius sicut semen raphani permiscetur cum
41
subtiliatiuis et penetratiuis vt retineat ea in epate
42
tanto spacio quo compleatur in ipso operatio que intenditur: quoniam
43
ipse cum in epate subtilitate sua penetrant pertranseunt
44
velociter ante complementum operationis: semen ergo raphani
45
conuenit ad vomitum: quare figitur ad illud quod ad ve-
46
nas mouetur per contrarium. ¶ Ille autem que destruuntur propter com〈-〉
47
mixtionem sunt sicut si sint due medicine vnam effi-
48
cientes operationem: sed duabus potentijs contrarijs: aut quasi
49
contrarijs. tunc quando aggregantur si contingat quod vna earum antece〈-〉
50
dat ad operationem suam efficiet operationem. et si non antecedit
51
vna earum ad aliam prohibent se. sicut viola. et enim[*]se. sicut viola. et enim cf. Venice 1564: se sicut uiola et myrobolani: uiola enim
52
soluit leniendo. mirabolani soluunt exprimen〈-〉
53
do et inspissando. Cum ergo superueniunt
54
materiei amborum operationes destruntur vel
55
destrunt se: si mirabolani antecedunt: deinde su-
56
peruenit viola non inest alicui ipsorum operatio.
57
Et si antecedat viola et leniat. deinde superue-
58
niant mirabolani et exprimant erit operatio for-
1
tior. ¶ Tertij vero exemplum sunt aloes et bdel-
2
lium et dragagantum. Aloes enim soluit et mundat
3
intestina: sed tamen excoriat et aperit venarum orificia.
4
Cum ergo associatur ei dragagantum et bdellium
5
conglutinat dragagantum quod abrasit aloe et con〈-〉
6
fortat bdellium venarum orificia et est incolume.
7
Isti vero sunt canones et exempla iuuantia ad co〈-〉
8
gnoscendas naturas medicinarum et earum administra-
9
tionem.
¶ De collectione medicinarum
10
et ipsarum conseruatione. Capitulum .VI.
11
Edicinarum[*]Edicinarum corrupt for MEdicinarum [initial is missing] alie sunt de plantis: alie
12
de mineris alie de animalibus. ¶ Earum
13
vero que sunt de mineris meliores
14
sunt que sunt de mineris quibus cogno〈-〉
15
scuntur sicut calcadis cubrusi. et atrimentum car〈-〉
16
meni. deinde sunt munde a permixtione extranea.
17
immo sit illud quod collectum est in ipsa pura substantia de
18
suo genere non fractum in suo colore et gustu qui sunt
19
ei proprie. ¶ Earum vero que sunt de plantis. alie
20
sunt folia. alie femina[*]femina corrupt for semina. alie radices. alie virge. alie
21
flores. alie fructus. alie gumme. alie tota planta: si-
22
cut est. ¶ Folia autem colligere oportet postquam integre
23
incipiunt habere quantitatem quam debent et rema〈-〉
24
nent secundum suam formam antequam ipsorum color alteretur
25
et frigidatur. nedum quod cadant. et attrita sint. Sed
26
semina sunt colligenda postquam ipsorum terminus
27
figitur et exiccatur ab eis cruditas et aquositas.
28
¶ Et radices sumende sunt cum casus foliorum tempus est.
29
¶ Flores vero colligere oportet post apertionem
30
integram ante extenuationem et casum. ¶ Sed vir〈-〉
31
ge sunt colligende cum iam ad integritatem perue〈-〉
32
nerint et non inceperint extenuari et contrahi. ¶ Et
33
fructus quidem sunt colligendi postquam finitur com〈-〉
34
plementum eorum et antequam sint preparati ad
35
cadendum. ¶ Illud vero quod sumitur totum:
36
oportet vt sumatur secundum vigorem suum et cum ipsius
37
semina terminum suum sunt consecuta. et quo〈-〉
38
tienscunque radices fuerint minus contracte et vir〈-〉
39
ge minus extenuate. et semina pinguiora et plus
40
plena. et fructus solidiores et ponderosiores: erunt
41
meliores. et non excusat magnitudo cum exte-
42
nuatione et arefactione: sed si est cum pondere est
43
valde melior. ¶ Ille preterea que in claro aere
44
colliguntur sunt meliores collectis in dispositione
45
humiditatis aeris et vicinitatis temporis pluuie.
46
¶ Siluestres quoque omnes domesticis sunt for〈-〉
47
tiores et minoris quantitatis secundum plurimum. et de silue-
48
stribus montane sunt fortiores. ¶ Et ille quarum
49
collectionis loca sunt ventosa sublimia funt for〈-〉
50
tiores alijs. et ille hore collectionis: quarum pluuia non
51
defuit sunt fortiores eis quibus defuit pluuia in tempore
52
quo debuit. et totum hoc secundum plurimum. et quotienscunque fuerit earum
53
color magis tinctus et sapor magis apparens et
54
odor fortior erunt fortiores in genere suo. ¶ Am-
55
plius herbe debilitantur post duos aut tres an〈-〉
56
nos. nisi medicine numerate que excipiuntur
57
sicut duo ellebori: ipsi enim ambo longiori tempo〈-〉
58
re permanent. ¶ Gumme vero colligende sunt
1
post congelationem et post exiccationem preparatam
2
puluerizationi. et virtus plurimarum earum non re-
3
manet post tres annos et proprie euforbij. ve-
4
runtamen fortiorum cuiuscunque ordinus spacium duratio〈-〉
5
nis prolongatur secundum ipsarum bonitatem. Cum autem recens
6
fuerit deficit fortis proculdubio stat duplum vete-
7
ris debilis loco eius in omni re. Illas vero que suntt
8
ex animalibus assumere oportet ex animalibus viuentibus
9
tempore veris et eligantur animalia saniora corpora habentia
10
et integriora membra et oportet vt quicquid de eis tol-
11
litur tollatur cum decollata sunt. et caueatur ne illud quod
12
assumitur sit ex animalibus mortuis ab egritudinibus
13
eis accidentibus. ¶ Isti ergo sunt canones vniuersales
14
quos apud medicum preparatos esse oportet in esse
15
medicinarum singularium. ¶ Nunc vero in secundo tra〈-〉
16
ctatu incipere volo. ¶ Loquamur ergo de natu〈-〉
17
ris medicinarum singularium a nobis cognitarum: et
18
earum quarum cognitio nobis possibilis erit conseque-
19
mur earum impressiones attendendo signa in eis
20
vera. et dimittemus narrare medicinas de quibus
21
nihil nominauimus nisi nomina tantum et ordinabi-
22
mus areolas predictas cum suis coloribus. Et
23
significabimus in primis numerum egritudinum
24
cuiusque tabule et secundum tincturam cuiuscunque egritudi〈-〉
25
nis cum voluntate dei excelsi et bonitate ipsius
26
auxilij.
¶ Tractatus secundus. libri secun-
27
di: verba principis.[*]principis. corrupt for principis [redundant period] Aboali.
28
IAm significauimus in tractatu
29
primo ordinem areolarum: quas ordi〈-〉
30
nauimus. Et nos etiam volumus
31
hic afferre illud quod significant
32
res cadentes in omni areola et tin〈-〉
33
cturas que sunt eis proprie. Areo〈-〉
34
larum autem trium primarum res apparentes sunt. In illis
35
vero que sunt post eas scilicet que indigent distinctio〈-〉
36
ne capitulorum et tincturarum non existimes nos voluis-
37
se studere in inuestigatione numeri eius quod nume-
38
rauimus. nos enim non fecimus illud: sed attulimus
39
quod inuenimus in capitulis medicinarium singu〈-〉
40
larium: quas narrabimus de iuuamentis et iudi〈-〉
41
cijs sibi proprijs.
¶ Et areola prima huius sum〈-〉
42
me quam ingrediuntur tincture est areola ope-
43
rationum et proprietatum.
44
SUbtilis spissa viscosa exiccatiua: sub〈-〉
45
tiliatiua inspissatiua: conglutinatiua:
46
exasperatiua: inuiscatiua. et resolutiua
47
abstersiua: applanatina[*]applanatina corrupt for applanatiua: aperitiua orifi-
48
ciorum venarum: laxum faciens: incisiua: disrumpens ven〈-〉
49
tositates: attratiua[*]attratiua i.e. attractiua: mordicatiua: repercussiua: mun〈-〉
50
dificatiua: sedatiua dolorum. et est prohibens effusio〈-〉
51
nem materierum: rubificatiua: pruritum faciens: vlcera-
52
tiua: corrosiua: adustiua: rectificatina[*]rectificatina corrupt for rectificatiua putredinis:
53
putrefactiua: cauterizatiua: roboratiua: digesti〈-〉
54
ua: crudum faciens: stupefactiua: opilatiua laxi et
55
rari: inflatiua: lauatiua: lubrificatiua: expressi-
56
ua: contractiua: extinctiua: clarificatiua sanguinis
57
sudoris prouocatiua: retentiua sanguinis: retentiua
58
sudoris laudabilis chimi. vituperabilis chimi
1
expulsiua: nocumenti cibi vel membrorum multi nu〈-〉
2
trimenti: pauci nutrimenti confortans membra. confortans
3
vlcera mali humoris: conuertitur ad malum vel omnem
4
humorem: confert egritudinibus melancolie generat melancoliam ge〈-〉
5
nerat coleram citrinam generat flegma expellit nocumentum
6
flegmatis: confert senibus operationes extranee: operatio eius in aere:
7
facit penetrare solutiua.
¶ Areola decorationis.
8
MUndat: conturbat: remouet sahafat: confert
9
morphee et sordibus: et albaras: facit pro〈-〉
10
uenire albaras: impetigini panno lentigini-
11
bus: facit euenire pannum et lentigines vestigijs vl〈-〉
12
cerum vestigijs variolarum fissuris labij fissuris fa-
13
ciei et capillorum rubificat colorem confert fissuris pe〈-〉
14
dum. Eradicat barulos verrucas: odori ascellarum
15
et corporis: lepre: facit possidere lepram extrahit furcu-
16
los et sagittas et spinas: abluit dentes: eradicat
17
dentes et odori narium fetoris[*]fetoris cf. Venice 1564: foetori oris facit possidere fetorem
18
anhelitus: impinguatiua facit macrescere pediculus[*]pediculus corrupt for pediculis
19
facit pediculos: confert panaritio: dentibus maturis
20
vel muris vnguibus tortis vnguibus corrosis
21
punctis albis in eis custodit mammillam et testicu〈-〉
22
lum. facit bonum colorem. anhelitum efficit bonum. de〈-〉
23
nigrat capillos. dealbat capillos. prolongat ma〈-〉
24
gnificat rubificat confortat incrispat applanat
25
findit prohibet fissuram. tyrie alopitie. prostractioni[*]prostractioni i.e. prostrationi
26
prohibet caluitium: facit caluitium: abradit facit na〈-〉
27
sci capilos.
¶ Areola apostematum et botbor.
28
APostematibus calidis: apostematibus frigidis: apostema-
29
tibus intrinsecis fluxionis et apostematibus fluxis
30
inflationi cancro apostematibus duris scro-
31
fulis assudh. adubeleti interioribus herisipille:
32
formice esse re[*]esse re corrupt for essere [cf. the variant in Venice 1564: esserae] desudationibus. vesicis. igni persico
33
pustule ambulatiue. apostematibus vlcerosis. alaseph.
34
bothorlacteo[*]bothorlacteo corrupt for bothor lacteo [cf. Venice 1564: pustulis et lacteo] apostematibus neruorum apostematibus lacer-
35
torum apostematibus que sunt sub auribus apostematibus sub
36
asccellis[*]asccellis corrupt for ascellis. ramici aquose: ramici ex intestinis: ra-
37
mici ventose: apostematibus epatis: apostematibus splenis.
38
apostematibus stomaci: apostematibus veretri: apostematibus matri-
39
cis: apostematibus vesice. apostematibus mamillarum. apostemati〈-〉
40
bus testiculorum: apostematibus renum. apostematibus ficteris
41
generat apostemata calida. generat apostemata fluxa. generat apostemata
42
dura generat cancrum.
¶ Areola vulnerum et vlcerum.
43
VLceribus ambulatiuis. vlceribus mali-
44
gnis: vlceribus vetustis. vlceribus sor-
45
didis sordidat vlcera fistulis confert co〈-〉
46
lubrese:[*]co lubrese: corrupt for colubrese [redundant colon] consolidat generat carnem: destruit carnem au〈-〉
47
gmentatam[*]augmentatam cf. Venice 1564: augmentat: sigillat confert scabiei et pruritui. scabiei
48
vlcerose: scabiei melancolice: adustioni ignis. estiome〈-〉
49
no. vlceribus lacteis. pustulis oris putrefactio〈-〉
50
ni membrorum. igni persico. ossibus infixis: lenit esca-
51
ras: in membris[*]in membris cf. Venice 1564: infixis in membris.
¶ Areola instrumentorum iuncturarum.
52
DOlori iuncturarum: duritiei lacertorum al-
53
fase alheik contorsioni. contustioni[*]contustioni corrupt for contusioni laxitati do-
54
lori neruorum duritiei iuncturarum. Egritu〈-〉
55
dini iuncturarum frigide: desiccat neruos: confortat ner〈-〉
56
uos: apostemati neruorum: corrosioni neruorum: vlceri-
57
bus neruorum: nocet neruis doloribus dorsi: scia〈-〉
58
ice[*]sciaice corrupt for sciatice casui percussioni spasmo tetano alcuzez pa〈-〉
1
ralysi tremori dislocationi ramicibus: rupturis
2
dolori dislocationis: dolori pedis: podagre facit
3
egredi corticis ossium.
¶ Areola membrorum capitis.
4
SOda calide: soda frigide: emigranee: ga-
5
lee: nocet cerebro debili: facit sodam
6
confortat caput. augmentum facit in
7
cerebro: purgat cerebrum resoluit ven〈-〉
8
tositates in capite: aperit opilationes cerebri: tor〈-〉
9
ture: apoplexie grauat caput facit subeth facit
10
somnum: facit scotomiam tardat ebrietatem con〈-〉
11
fert vertigini et scotomie confert subeth confert
12
melancolie et timori. confert manie confert epilepsie:
13
mouet epilepsiam: timori puerorum in somno et
14
aliorum: confert tremori: confert frenesi calide subeth
15
asahari. congelationi. confortat conseruationem facit possidere
16
obliuionem confert ebrietati prohibet ebrietatem: confert
17
dolori auris. confert somnitui[*]somnitui corrupt for sonitui et tinitui: confert
18
surditati forti et debili: confert catarro et corrize
19
confert fluxui sanguinis ex naribus facit fluere san-
20
guinem ex naribus: facit sternutare remouet
21
sternutationem: confert bothor oris et cola confert egri〈-〉
22
tudinis oris confert fluxui saliue confortat dentes. confert
23
dolori dentium. facilem efficit eradicationem den〈-〉
24
tium. confert natiuitati dentium infantium. fa〈-〉
25
cit cadere dentes. confert stupori. confert apo-
26
stematibus lingue. confert ranule. confert vlce〈-〉
27
ribus gingiuarum confert gingiuis sangnineis[*]sangnineis corrupt for sanguineis:
28
confert furfuribus.
¶ Areola membrorum oculi.
29
OBthalmia calida. obthalmia vetu〈-〉
30
sta. sebel: vlcera: lappitudini[*]lappitudini corrupt for lippitudini albe.
31
altarfati: vestigia virida: varietati:
32
albugini. Exiture grossitudini cor-
33
nee: lachrymis: attrahit lachrymas: confortat
34
visum prohibet catarrum. apertioni. constrictio〈-〉
35
ni aque: fistule: vngule lippitudini: conseruat
36
sanitatem oculi. scabiei et pruritui. filac. pilis im〈-〉
37
pedientibus. almusaraz. vlceribus oculi.
38
¶ Areola membrorum pectoris et anhelitus.
39
COnfortat membra anhelitus nocet
40
membris anhelitus. confert apostema〈-〉
41
tibus vtrarumque amigdalarum et vu-
42
ule: sinantie: et squinantie: sanguisuge
43
impedimentis anhelitus: asmati dilatationi:[*]dilatationi: corrupt for dilatationi [redundant colon]
44
anhelitus: asperitati pectoris: destructioni vo〈-〉
45
cis: clarificat vocem: facit bonam vocem tussi:
46
tussi sicce: tussi antique: pleuresi: peripleumo-
47
nie: saniei sputo saniei: ethice mundificat vlce-
48
ra velaminis: sputo sanguinis: dolori lateris:
49
sanguini congelato in pulmone: confortat cor:
50
rectificat intellectum. malitie complexionis cor〈-〉
51
dis calide. malitie complexionis cordis frigi-
52
de: sincopi tremori cordis frigido: tremori cor〈-〉
53
dis calido apostematibus mamille: facit abundare lac.
54
¶ Areola membrorum nutrimenti.
55
COnfortat stomacum: debilitat stomacum
56
digerit malam efficit digestionem: dis-
57
rumpit desiderium deijcit desiderium.
58
desiderio corrupto: mala[*]mala corrupt for malo stomaco: confert
1
singultui: nausee: facit nauseam: facit angustiam
2
eructuationi: facit eructuare: mollificat stomacum
3
aperit opilationes epatis et stomaci: preparat stomacum:
4
mordicat stomacum: lubricitati stomaci: cancro in stomaco: fa〈-〉
5
cit sitim sedat sitim inflat stomacum: sedat inflationem
6
stomaci: confert dolori stomaci apostemati stomaci: confortat epar
7
nocet epati: siccitati epatis. dolori epatis opila-
8
tioni epatis: facit epar:[*]epar: corrupt for epar [redundant colon] possidere opilationem:
9
apostemati epatis calido apostemati epatis frigido: duritiei epa〈-〉
10
tis: indurat epar debilitat epar icteritie citrine:
11
icteritie nigre facit possidere icteritiam: hydro〈-〉
12
pisi ascliti hydropisi hiposarce hydropisi tym-
13
paniti: facit possidere hydropisim dolori splenis
14
apostemati splenis inflationi splenis.
15
¶ Areola membrorum expulsionis.
16
SOluit coleras: soluit humiditatem
17
et humores grossos: soluit melancoliam:
18
soluit aquositatem: soluit ventositatem
19
soluit sanguinem stringit: confert solutioni
20
fluxui sanguinis cum egestione: facit excoriationem.
21
colerice passioni: facit possidere colericam passio〈-〉
22
nem: lubricitati viscerum tardatur in intestinis: dis-
23
sinterie et vlceribus intestinorum pungitiuo do〈-〉
24
lori: facit pungitiuum dolorem: tenasmon colice frigide
25
colice calide colice ventose colice apostemose apostemati in〈-〉
26
testinorum ileos vermibus doloribus viscerum feto〈-〉
27
ri stercoris: facit fetere stercus. prouocat vrinam. pro〈-〉
28
uocat menstrua: prouocat vtrunque retentioni vrine ardo〈-〉
29
ri vrine distillationi vrine. lenitati vrine. mictui sanguinis
30
mictui puris. confortat renes nocet renibus diabeti
31
lapidi renum lapidi vesice: apostemati vesice: apostemati re-
32
num dolori renum: vlceribus renum: vlceribus vesice
33
scabiei vesice et pruritiui[*]pruritiui corrupt for pruritui eius: dolori vesice mol〈-〉
34
lificationi vesice confortat vesicam nocet vesice: do〈-〉
35
lori matricis: retinet fluxum matricis: mundifi〈-〉
36
cat matricem: retinet menstrua confert apostematibus
37
matricis duritiei matricis coartationi oris ma〈-〉
38
tricis: prefocationi orificij matricis: calefacit
39
matricem: constringit matricem: confert ventosi-
40
tatibus matricis. vlceribus matricis eminen-
41
tie matricis: prohibet impregnationem facit
42
hereditare sterilitatem: confortat embryonem: edu-
43
cit fetum: et deijcit ipsum: et interficit eum: iuuat
44
ad impregnandum facit egredi secundinam: facilem
45
efficit partum: mundificat parturientem prouocat men〈-〉
46
strua retinet menstrua: incitat appetitum coeun-
47
di: multiplicat sperma: minorat sperma: mino〈-〉
48
rat pollutionem. pollutioni plurime multipli-
49
cat pollutionem: erigit confert satyri. si[*]satyri. si corrupt for satyriasi aposte-
50
matibus veretri egressioni ani: confortat anum con〈-〉
51
fert apostematibus ani: vlceribus ani ragadijs
52
ani fluxui sanguinis ani mollificationi ani emor〈-〉
53
roydibus ani.
¶ Areola febrium.
54
FEbribus calidis: febribus antiquis
55
temporalibus frigidis: febribus permixtis: ter〈-〉
56
tiane causonidi sinocho: quartane: quotti〈-〉
57
diane: pestilentiali: ethice febribus
58
ephimeris: febri diei opilatiue: febri diei labo〈-〉
1
riose: febri diei apostemose: febri antique: medie tertiane: per〈-〉
2
mixte tremori febri sincopi.
¶ Areola venenorum:
3
TYriaca: bezahar interficit venenosa:
4
expellit venenosa: venenum: medicina
5
perniciosa: napello extremitati caude
6
cerui: felli: vipere iusquiamo nigro
7
opio. beriz lithargirio fungis cantaridibus stran〈-〉
8
gulatori leopardi: et adthib lepori marino inter〈-〉
9
ficit mures: morsui serpentis. vipere scorpioni
10
rutele aranee altararati: interfectori vulturis:
11
morsui canis morsui hominis. cani rabioso. dra〈-〉
12
coni marino. danule mugali. sagittis venifica-
13
tis alheleil sagitte armene. felli leopardi.
14
¶ De aniso. Capitulum .I.
15
ANisum quid est. Est semen feniculi ro-
16
mani et est minoris acuitatis quam naba〈-〉
17
thi: et in ipso est dulcedo et est acutius
18
quam nubathi[*]nubathi corrupt for nabathi. Electio.)[*]All rubrics are normalized to end with .) Romanum
19
ponderosius est. Natura.) Inquit Galienus est calidum
20
in secundo siccum in tertio. dixit Diascorides est vtrunque in ter〈-〉
21
tio. Operationes et proprietates.) Est aper-
22
tiuum cum stipticitate pauca et est sedatiuum dolorum
23
et resolutiuum ventositatum. et proprie si assetur. et in ip-
24
so quidem est acuitas que medicinis adurentibus fit
25
vicinum. Ulnera[*]Ulnera corrupt for Uulnera et vlcera.) Confert inflationi
26
faciei et apostematibus extremitatum. Membra ca-
27
pitis.) Si ex eo fiat euaporatio. et naribus va-
28
por eius attrahatur sedat soda et vertiginem. et si te-
29
ratur et misceatur cum oleo rosaceo et distilietur[*]distilietur corrupt for distilletur in aure sa〈-〉
30
nat quod accidit in interiori parte eius: et soda a compres〈-〉
31
sione aut percussione et dolores etiam eius. Egritudi〈-〉
32
nes oculi.) Confert sebel antique. Membra anhe〈-〉
33
litus et pectoris.) Prouocat lac. Membra nu〈-〉
34
trimenti.) Abscindit sitim factam ex humiditatibus
35
baurachijs. et confert opilationi epatis et splenis
36
generate ex humiditatibus. Membra expulsionis.)
37
Prouocat vrinam et menstrua et mundat matricem a
38
fluxu humiditatum albarum et est motiuum vel nociuum coi〈-〉
39
tus. et quandoque constringit ventrem. et iuuat ipsum ad illud eius
40
prouocatio: et aperit opilationes renum et vesice et
41
matricis. Febres.) Confert febris antique. Uene-
42
na.) Expellit nocumentum venenorum. et veneno〈-〉
43
sorum. Permutatio.) Loco eius carni quantum
44
est ipsum.
¶ De absinthio Capitulum .II.
45
ABsinthium quid est. Est herba similis fo〈-〉
46
lij origani. Et in ipso est amaritudo
47
et stipticitas et acuitas. Inquit huna-
48
in.)[*]huna-in.) corrupt for hunain. [redundant bracket] Absinthium est plurium specierum. Ex
49
eo enim est corascenum. et ex eo est orientale et allatum
50
de monte lukeni et susin et nabathi. et tarsene.
51
¶ Et dixerunt alij antiquorum species eius quinque sunt
52
tarsene et susin. et nabati. et corasceni. et romanum.
53
¶ Et in nabathi quidem est bonus odor: et ad
54
vltimum in ipso est substantia terrea qua contrahit: et substantia
55
subtilis qua soluit et aperit et est etiam ex speciebus
56
sceha. et propter hoc vocauerunt ipsum quidem
57
sapientes sceha romanum et eius succus est for〈-〉
58
tior folijs ipsius. et ipsum est in comparatione
1
succi prasij. Electio.) Quod ex eo est melius
2
est susin et tarsense. et est mirabilis coloris et odo〈-〉
3
ris aloes cum conteritur. et quod ex ipso est recens et
4
siluestre. Rectificatio potionis fit cum corasce-
5
ni .ʒ.III. Natura.) Est calidum in primo: siccum
6
in secundo. et eius succus est calidior: et dicunt qui〈-〉
7
dam: est siccum in tertio et est quasi verius.
8
Operationes et propietates[*]propietates corrupt for proprietates.) Est aperitiuum et
9
stipticum et eius stipticitas est fortior ipsius ama〈-〉
10
ritudine: sed nabathicum est fortioris stipticitatis
11
et minoris caliditatis. quapropter non soluit
12
flegma etiam ex stomaco: neque per ipsum fit iuua〈-〉
13
mentum in hoc: et eius operatio in flegmate et
14
melancolia: et in ipso etiam est resolutio. et ex proprietati-
15
bus eius est vt prohibeat pannos a tineis et cor〈-〉
16
ruptione vermium: et prohibet enclaustrum ab alte-
17
ratione et charitas a corrosione. In decoratio〈-〉
18
ne.) Facit bonum colorem. Confert tyrie et alopi-
19
tie: et remouet vestigia sub oculo et in alijs lo-
20
cis. et confert grossitiei palpebrarum. Uulnera et
21
vlcera.) Confert duritijs intrinsecis in emplastro
22
positum aut bibitum. Egritudines membrorum capi〈-〉
23
tis.) Exiccat caput: et ipsius succus facit so-
24
dam. et existimo quod illud est propter suum nocumentum
25
quod in stomaco facit. et vapor decoctionis eius
26
confert dolori auris. Et quando bibitur ante vinum confert
27
ebrietati: et quando ex eo fit emplastrum interius in pa-
28
lato confert prefocationi intrinsece: et confert apostemati-
29
bus que sunt post ambas aures. et confert dolori
30
auris et fluxui humiditatum. et confert apoplexie bi-
31
bitum cum melle. Egritudines oculi.) Confert
32
obthalmie antique et proprie anabathicum cum ex
33
eo fit emplastrum sub oculo et panno. Et si ex
34
eo fiat emplastrum cum careno sedat pulsationem ocu〈-〉
35
li et apostemata eius: et confert percussioni in eo. Egritu〈-〉
36
dines membrorum anhelitus et pectoris.) Siru-
37
pus eius: confert tetano qui est sub hypocundrijs
38
Egritudines membrorum nutrimenti.) Reducit
39
appetitum. et est medicina mirabilis ad illud cum
40
bibitur decoctionis eius aut succi ipsius decem
41
diebus scilicet quaque die tres anulasat. et syrupus eius
42
confortat stomacum et afficit operationes altas. et
43
confert ictericie et proprie si bibantur succi eius de-
44
cem diebus scilicet quaque die tres .℥. et confert hydropisi.
45
et similiter emplastrum factum ex eo cum ficubus
46
et nitro et farina lolij. et est emplastrum splenis
47
etiam: et quandoque fit emplastrum ambabus ex eo cum fi〈-〉
48
cubus et farina lolij: et nitro: et interficit vermes
49
proprie cum decoquitur cum lentibus aut rizi et come〈-〉
50
ditur. Succus eius est malus stomaco: et se-
51
mina eius etiam nocumentum faciunt ori stomaci
52
proprie propter eius salsedinem preter nabathi. et quando per-
53
miscetur cum spica vtile est dolori stomaci: et si empla-
54
strum fiat ex eo epati et stomaco et illijs confert dolo〈-〉
55
ribus eorum. Epati quidem et illis cum oleo de alcanna facto
56
cerato et stomaco quidem cum oleo rosaceo aut permixtum
57
cum rosis: et confert duritijs ipsorum. Egritudines
58
membrorum expulsionis.) Est prouocatiuum vrine et
1
menstruorum fortiter. etiam suppositum cum hydromel
2
le. et soluit coleram. et neque per ipsum fit iuuamen
3
in flegmate: nec etiam in illo quod est stans in inte-
4
stinis. Sit quoque potio eius infusi aut decocti
5
a quinque .ʒ. vsque ad septem. et pulueris eius ab vna
6
.ʒ. vsque ad .2.ß. Et potus syrupi eius etiam confert
7
emorroydibus et ragadijs in ano: et quando coquitur
8
solum aut cum rizi: et bibitur cum pelle interficit vermes
9
cum solutione ventris leui. et similiter quando coquitur
10
cum lentibus. et eius quidem syrupus confert omnibus
11
illis: et mundificat venas ab humore colerico
12
et aquoso: et prouocat ipsum. Febres.) Confert
13
antique et proprie eius succus: sicut succus eu-
14
patorij. Uenena.) Confert morsui draconis
15
marini et scorpionis et torsui mugali: et ius-
16
quiamo cum vino et suffocationi fungorum: et pro-
17
prie cum bibitur cum aceto et eius oleum confert cimici-
18
bus et cum infunditur proprie in aqua enclaustri non
19
corrodunt mures librum. Permutatio.) Loco
20
eius ponitur pollium: aut sceha armenum et
21
in confortando stomacum ex assaro quantum ipsum est
22
cum medio pondere mirabolanorum.
23
¶ De acatia. Capitulum .III.
24
ACatia quid est. Est succus alcharisti[*]alcharisti cf. Canon 4: alcharis
25
vel eletarthi[*]alcharisti vel eletarthi cf. the variants in Venice 1564: alcharad, vel alchard, alcharthi exiccatus: deinde in tro〈-〉
26
ciscos mutatus. et in ipsa est mordi-
27
catio que ablutione remouetur. quoniam est
28
composita ex substantia terra[*]terra corrupt for terrea stiptica: et ex substantia sub〈-〉
29
tili ex qua est eius mordicatio que destruitur ab-
30
lutione: et propter suam acuitatem mordicat et infrigidat.
31
Electio.) Melior ex ea est que est melioris odo〈-〉
32
ris: viridis: declinans ad nigredinem pondero-
33
sior durior. Natura.) Que ex ea abluta est: frigida
34
est et desiccata in secundo. et non abluta frigida est in primo.
35
et eius siccitas est in termino secundi. Opera-
36
tiones et proprietates.) Est stiptica prohibens cur〈-〉
37
sum sanguinis. In decoratione.) Denigrat
38
capillos et colorem efficit nigrum bonum et confert fis〈-〉
39
suris accidentibus ex frigore. Apostemata et bothor.)
40
Confert omnibus que diximus in myrto: et confert
41
panaritio et cum albumine oui: confert adustioni
42
ignis et apostematibus calidis. Instrumenta iuncturarum.)
43
Prohibet mollificationem iuncturarum. Egri〈-〉
44
tudines capitis.) Confert vlceribus oris.
45
Egritudines membrorum oculi.) Confortat visum et
46
subtiliat ipsum: et non est conueniens oculo ex ea
47
nisi albassari et sedat obthalmiam et rubedinem que
48
accidunt in eis. et ingreditur in medicinis vngule.
49
Egritudines membrorum expulsionis.) Constrin-
50
git naturam bibita et clysterizata et pro emplastro
51
posita. Et confert dissinterie et solutioni sanguinee et
52
abscindit fluxum matricis. et remouet eminentiam
53
ani. et eminentiam matricis. et confert mollifi-
54
cationibus ambrorum[*]ambrorum corrupt for amborum.
55
¶ De assaro. Capitulum .IIII.
56
ASsarum quid est. Est herba habens folia
57
et semina plurimarum radicum cuius no-
58
dus est tortus: et similantur piperi boni
1
odoris mordicantis linguam. et habet florem inter fo〈-〉
2
lia apud radicem suam cuius color est purpureus
3
similis flori iusquiami: et radix quidem ipsius est ma〈-〉
4
gis iuuans quam aliquid quod sit in ipso et eius virtus
5
est virtus acori aut est eo fortior. Electio.) Ex
6
eo melius est quod est subtilis fortis odoris.
7
Natura.) Calidum est et siccum in tertio et dicitur quod eius
8
siccitas est maior ipsius caliditate. Operationes et
9
proprietates.) Aperit et sedat dolores intrinsecos
10
omnes: et proprie eius infusio quam dicturi sumus in
11
capitulo hydropisis. et subtiliat et resoluit et cale-
12
facit membra frigida et abstergit. Instrumenta iuncturarum.)
13
Confert sciatice et dolori ancharum antiquo: et proprie
14
eius infusio predicta in capitulo hydropisis. Egritu〈-〉
15
dines oculi.) Confert grossitudini cornee. Et
16
proprie eius infusio predicta in capitulo hydropisis.
17
Membra nutrimenti.) Confert opilationi epatis et
18
duritiei ipsius et conferunt ictericie et hydropisi
19
infusionis eius tres aurei.[*]aurei. corrupt for aurei [redundant period] in .XII cotilis musti
20
que post duos menses coletur et iuuamentum in febri〈-〉
21
bus est maius et confert duritiei splenis valde.
22
Membra expulsionis.) Prouocat vtrunque et con〈-〉
23
fortat vesicam et renes: et soluit sicut elleborus al〈-〉
24
bus in purgatione ventris et eius quidem potio
25
sit septem aut nouem aureorum cum aqua mellis:
26
et in spermate augmentum efficit. Permutatio.) Lo〈-〉
27
co ipsius ponitur pondus ipsius et medium aco〈-〉
28
ri. et sexta ponderis eius amomi.
29
¶ De abheel. Capitulum .V.
30
ABheel quid est. Est fructus iuniperi
31
similis zarur sed tamen est vehementius ni-
32
ger. et est boni odoris et acuti. Arbo-
33
ris vero eius due sunt species. vna species
34
cuius folia sunt sicut folia cupressi. multas habens
35
spinas. que dilatatur et non elongatur. et alia est cuius
36
folia sunt sicut tamarisci. et sapor eius est sicut cu〈-〉
37
pressi: sed est siccior et minus calida et cum de ea assu〈-〉
38
mitur duplum cinamomi ponitur loco eius. Natura.)
39
Dixerunt quidam quod est calidus et siccus in tertia[*]tertia corrupt for tertio.
40
Operationes et proprietates.) Uehementis est reso-
41
lutionis et inest ei desiccatio cum mordicatione. et
42
in ipso est stipticitas leuis. et ponatur in oleis cale-
43
factiuis: et in oleis aromaticis. Et plurimum ponitur in
44
oleo quod fit exprimendo. In vulneribus et vlceri〈-〉
45
bus.) Confert ei puluerizatio in herpete estio-
46
meno et vlceribus putridis cum melle et prohibet
47
ambulationem ambulatiue et vlcera denigrata:
48
et quandoque fit ex eo emplastrum: quare non consolidat propter sui
49
mordicationem: et propter vehementiam caliditatis et sicci〈-〉
50
tatis sue: immo exiccat. Egritudines membrorum ca〈-〉
51
pitis.) ¶ Cum bullitur nux abheel in oleo sisamino in
52
cochliari ferreo donec nux nigra fiat et distillatur
53
in aurem confert surditati valde. Membra expulsio〈-〉
54
nis.) Prouocat vrinam et menstrua: et eijcit fetum
55
et educit sanguinem. Permutatio.) Loco eius
56
ponitur cassia lignea: et dicitur quod pondus eius.[*]eius. corrupt for eius [redundant period] de nuce
57
cupressi. Et dicitur quod pondus eius de folijs cupressi.
58
¶ De adruma[*]adruma cf. Venice 1564: adrimia. Capitulum .VI.
1
ADruna[*]ADruna i.e. ADruma (cf. above and the index fol. 162v). Natura.) Est calidum et siccum
2
in tertio. Decoratio.) Confert alopi〈-〉
3
tie tritum cum aceto. Instrumenta iuncturarum.)
4
Cinis eius cum aceto superpositus con〈-〉
5
fert siccitate. Membra expulsionis.) Inquit Diascorides.
6
Cum mulier tangit montanum et sibi superponit
7
ilico facit abortum. Uenena.) Confert vene-
8
nis omnibus et proprie morsui.
¶ De antimonio. Capitulum .VII.
9
ANtimonium quid est. Est substantia plumbi
10
mortui et eius virtus est similis virtuti plum〈-〉
11
bi adusti. Electio.) Quod ex eo bonum
12
est: est laminosum frustis: confractis cui
13
est splendor et cui non admiscetur aliquid extraneum
14
et neque est sordidum et valde velociter frangitur.
15
Natura.) Est frigidum in primo siccum in secundo et est vehemen〈-〉
16
tioris desiccationis quam attrimentum rubeum et est
17
syrum. Operationes et proprietates.) Constringit
18
exiccat sine mordicatione et abscindit fluxum san〈-〉
19
guinis. Uulnera et vlcera.) Confert vlceribus
20
et destruit carnes additas et consolidat. et ponitur
21
cum adipe recente super adustionem quare non vlcerat.
22
et si vlcerat consolidat ipsam cum permiscetur cum adipe
23
et cerusa. Membra capitis.) Prohibet fluxum
24
sanguinis ex naribus qui est ex velaminibus cere〈-〉
25
bri. Membra oculi.) Conseruat sanitatem oculi
26
et remouet sordes vlcerum suorum. Membra ex〈-〉
27
pulsionis.) Cum superponitur confert fluxui san〈-〉
28
guinis matricis. Permutatio.) Loco eius
29
ponitur stannum adustum.
¶ De ammoniaco. Capitulum .VIII.
30
AMoniacum[*]AMoniacum i.e. AMmoniacum (cf. above and the index fol. 162v) quid est. Est gumma atorthut
31
et nominatur quandoque id quo aurum adheret:
32
quoniam pergamena et membrana et libri eo
33
deaurantur. Est calidum in fine tertij: et sic〈-〉
34
cum in primo. Operationes et proprietates.) Eius
35
resolutio et exiccatio est fortis: et non est mordica-
36
tio eius fortis et ex ipsius quidem apertione et peruenitur
37
ad hoc vt faciat currere sanguinem ex orificijs
38
venarum: et ingreditur in rectificatione salutiuorum et in
39
ipso lenificatio et attractio. Apostemata et bothor.)
40
Linitur et fit ex eo emplastrum et confert scrofulis. et du〈-〉
41
ritiebus et apostematibus in principio paruis: et postea ma-
42
gnis sine capite. Uulnera et vlcera.) Confert
43
vulneribus malis et corrodit carnem malam: et fa〈-〉
44
cit nasci carnem bona[*]bona corrupt for bonam. Instrumenta iuncturarum.) Con〈-〉
45
fert dolori sciatice et iliorum: et iuncturarum bibitum
46
cum melle aut aqua ordei. Et cum ex eo fit emplastrum
47
cum melle et oleo resoluit duritiem iuncturarum. Et
48
quandoque permiscetur cum aceto et baurach et rosis et oleo
49
de alcanna confert lassitudini. Membra oculi.)
50
Lenit asperitatem palpebrarum et scabiem et abstergit
51
albuginem: et confert humiditatibus oculi. Membra
52
anhelitus et pectoris.) Confert disnie et difficul-
53
tati anhelitus et eius dilatationi cum tranglutitur[*]tranglutitur corrupt for transglutitur cum
54
melle aut aqua ordei: et mundat vlcera velaminis
55
et confert prefocationi que ex[*]que ex corrupt for que est ex flegmate et cole-
56
ra nigra. Membra nutrimenti.) Cum bibitur
57
ex eo aureus confert duritiei plenis: et duritiei
58
epatis: et similiter cum linitur cum aceto. et confert hy-
1
dropisi. Membra expulsionis.) Prouocat
2
vrinam: ita vt sanguinem mingere faciat: et inter〈-〉
3
ficit ascarides et solutione educit: et facit exire
4
embryonem siue vinum[*]vinum corrupt for viuum siue mortuum. et prouocat
5
menstrua. Et linitur super duritiem testiculorum
6
cum aceto et lenit eos. Permutatio.) Loco
7
eius ponitur sordities aluearij apum.
8
¶ De aniudem. Capitulum .IX.
9
ANiudem quid est. Ex ea est alba et ni〈-〉
10
gra que fortior: et hec nigra non ingre〈-〉
11
ditur in cibis et ipsius radix est pro〈-〉
12
pinqua sapori astirgar: et eius natura est
13
aerea: sed astirgar est tarde digestionis et non est hoc
14
in ordine eius: quamuis sit etiam digestionis valde tar〈-〉
15
de. Asse vero que est eius gumma capitulum singulare
16
faciam aliud. et melius quidem est vt administre〈-〉
17
tur eius decoctio: aut ipsius actum quam corpus
18
eius. Natura.) Calida est et sicca intertio[*]intertio corrupt for in tertio. Operationes
19
et proprietates.) Est subtiliatiua valde: et radix
20
eius inflat: et cum corpus ex ea fricatur et proprie cum
21
lacte eius trahit materias ad exteriora virtuose.
22
¶ Decoratio.) Alterat ventositatem corporis et
23
si ex ea fiat emplastrum cum oleo sanat aggregationes
24
sanguinis sub oculo. Apostemata et bothor.) Con〈-〉
25
fert dubellet intrinsecis. et quando permiscetur ipsa et
26
radix cum emplastris confert scrofulis. Instrumenta iun〈-〉
27
cturarum.) Quando permiscetur cum oleo irino
28
aut oleo de alcanna confert doloribus iuncturarum
29
proprie. Membra nutrimenti.) Radix eius facit
30
eructuare et stringit ventrem: et est tarde digestionis
31
et digerit et calefacit stomacum et confortat eum et
32
disrumpit appetitum. Membra expulsionis.)
33
Quando decoquitur cum corticibus granato-
34
rum in aceto sanat in emorroydas ani. et prouo〈-〉
35
cat. et facit fetere odorem stercoris. et ventosita〈-〉
36
tem exeuntem per anum et est nociua vesice.
37
Uenena.) Est bezahar venenis.
38
¶ De astirgar. Capitulum .X.
39
AStirgar quid est. Rectius est vt eius
40
acetum administretur: et est propinqua an-
41
iudem in natura sua: sed est calidior ea.
42
Natura.) Calida est et sicca in fine tertij.
43
Membra nutrimenti.) Eius acetum est bonum sto〈-〉
44
maco. et purgat ipsum et confortat eum et disrumpit
45
appetitum. Sed corpus ipsius facit nauseam
46
mordicatione sua. et tardatur mora ipsius in sto〈-〉
47
maco. et eius digestio in ipso. Febres.) Proprie-
48
tas eius est iuuamentum febris quartane.
49
¶ De amirberis. Capitulum .XI.
50
AMirberis quid est. Est azatarasch. et
51
ex eo est rotundum rubeum campestre. et
52
nigrum longum arenosum. aut monta-
53
num et est fortius. Natura.) Frigidum
54
est et siccum in fine tertij. Operationes et proprieta〈-〉
55
tes.) Est vincens coleram valde. Apostemata et bo〈-〉
56
thor.) Ex proprietatibus eius est suum iuuamen-
57
tum et confert apostematibus calidis: sicut em-
58
plastrum superpositum. Membra nutrimen〈-〉
1
ti.) Confortat stomacum et epar et abscindit si-
2
tim valde. Membra expulsionis.) Constringit
3
et confert rasure etiam[*]etiam cf. Venice 1564: etiam et fluxui sanguinis inferius.
4
¶ De alaunoch et alahabar. Capitulum .XII.
5
ALaunoch et alahabar quid est. Utrum〈-〉
6
que est plumbum nigrum in quo est substantia
7
aquosa multa quam congelauit frigus
8
et in ipso sunt aereitas et terreitas non ve〈-〉
9
hementis multitudinis. Signum autem humidita〈-〉
10
tis eius sicut existimat Galienus est velocitas lique〈-〉
11
factionis eius et aereitatis ipsius est vehemen〈-〉
12
tia raritatis eius: et quod ipsum crescit cum dimittitur
13
in humorositate terre et inflatur: et est vehemen〈-〉
14
ter infrigidans apostemata. Natura.) Est frigidum et humi〈-〉
15
dum in secundo. Apostemata et bothor.) Fiant ex eo pi〈-〉
16
stillum et tabula et fricetur vnum eorum super aliud cum ali〈-〉
17
quo ex oleis: et tunc illud quod ex ipso resoluitur confert
18
apostematibus calidis et infrigidat ea: et saniosa ex ipsis: ita
19
quod cancrum[*]cancrum corrupt for curantur: et ligatur ex eo lamina super scrofulas
20
et glandulas et vlcera iuncturarum et ipsarum glan-
21
dulas destruuntur. Uulnera et vlcera.) Ipsius
22
fricatio predicta et eius adustum proprie ablutum confert vul〈-〉
23
neribus malignis vlceribus cancrosis et vlceri〈-〉
24
bus iuncturarum. Instrumenta iuncturarum.) Conferunt ipsius fri〈-〉
25
catio et adustio predicte vlceribus iuncturarum et si
26
stricte ligetur super torsionem iuncturarum et
27
suas glandulas liquefacit eas. Membra ocu〈-〉
28
li.) Ouod ex ipso adustum est. est iuuatiuum
29
in vlceribus proprie cum abluitur. et similiter obthal〈-〉
30
mie sicce. Membra anhelitus et pectoris.) Quod
31
ex eo adustum est iuuatiuum est vlceribus mam〈-〉
32
mille[*]mammille cf. Venice 1564: proprie. et similiter eius fricatio et adustio predi〈-〉
33
cte. Membra expulsionis.) Confert emorroy-
34
dibus: et ligatur lamina super locum renum. et prohi〈-〉
35
bet pollutionem frequentem et sedat desiderium coi〈-〉
36
tus. et vtrunque eorum confert vlceribus veretri
37
et testiculorum et apostematibus ipsorum.
38
¶ De aumeli. Capitulum .XIII.
39
AUmeli quid est. Est oleum dulce
40
valde spissum: sicut mel: et spissus eo
41
extrahitur ex crure arboris que est
42
in terra murzie dulcis et fit ex eo oleum
43
si cum eo admiscetur etiam oleum de flore eius
44
et nominatur aumel et oleum mellis. Electio.)
45
Ex eo est melius quod est magis clarum: et spis〈-〉
46
sus[*]spissus corrupt for spissius: et antiquius. Natura.) Calidum est et hu〈-〉
47
midum et ipsius caliditas plurima est humidi-
48
tate eius. Uulnera et vlcera.) Confert vulne-
49
ribus vlcerosis illinitum. Instrumenta iun-
50
cturarum.) Confert doloribus iuncturarum.
51
Membra capitis.) In ipso est virtus faciendi su〈-〉
52
beth. et facit pigritiam. Membra oculi.) Con-
53
ueniens est tenebrosi[*]tenebrosi corrupt for tenebrositati oculorum cum ex eo fit
54
colirium. Membra expulsionis.) Tres .℥. ipsi-
55
us cum nouem .℥. aque solutione educunt co-
56
leram et humores crudos: et faciunt pigritiam
57
et mollificant: et verumtamen non est sollicitudo
58
habenda neque timendum est ex eo quod ipsum
1
soluit: quoniam est iuuatiuum cum eo quod ex ipso
2
apparet incolume. oportet tamen ne super ipsum
3
dormiant omnino.
4
¶ De agalugin. Capitulum .XIIII.
5
AGalugin quid est. Lignum indum
6
aut rabicum.[*]rabicum. corrupt for arabicum boni odoris: habens
7
cutem coopertem[*]coopertem corrupt for coopertam intrans in nume-
8
ro specierum que venduntur. et in ip〈-〉
9
so est stipticitas cum amaritudine pauca. Mem〈-〉
10
bra capitis.) Collutio oris facta ex ipsius de-
11
coctione odorem oris efficit bonum. Membra
12
anhelitus et pectoris.) Confert dolori pecto-
13
ris et lateris. Membra nutrimenti.) Confert do〈-〉
14
lori epatis. et aureus vnus ex eo confert viscosi〈-〉
15
tati stomachi et debilitatis ipsius. Membra expul〈-〉
16
sionis.) Cum bibitur cum aqua confert vlceri〈-〉
17
bus intestinorum et dolori pungitiuo calido.
18
¶ De amgailem[*]amgailem cf. index fol. 162v amgailen. Capitulum .XV.
19
AMgailem quid est. Est arbor locorum
20
rusticorum nota. Natura.) Est fri〈-〉
21
gida et sicca. Operationes et proprie〈-〉
22
tates.) Est stipticita prohibens sangui〈-〉
23
nem et species fluxus. Membra anhelitus et
24
pectoris.) Prohibet sputum sanguinis. Mem-
25
bra expulsionis.) Prohibet fluxum matricis.
26
¶ De atharakie[*]atharakie cf. index fol. 162v and Venice 1564: atharachic with the variants adarachi uel adaraca. Capitulum .XVI.
27
ATharakie quid est. Hec est medici〈-〉
28
na acuta que non bibitur propter
29
suam acuitatem: sed in epithimatibus
30
administratur post fractionem sue
31
acuitatis. Natura.) Est calida et sicca valde.
32
Operationes et proprietates.) Permutat com-
33
plexionem malam frigidam ad complexionem
34
malam calidam. Et ne que sit audax aliquis
35
super ipsum nisi epithimando. In decoratio〈-〉
36
ne.) Confert panno. In apostematibus et bo〈-〉
37
thor.) Confert bothor lenibus. In vulneri-
38
bus et vlceribus.) Confert scabiei vlcerose et
39
impetigini. Instrumenta iuncturarum.) Em〈-〉
40
plastrum factum ex ea confert sciatice.
41
¶ De azedaraeth. Capitulum .XVII.
42
AZedaraeth quid est. Arbor nota ha〈-〉
43
bens fructum similem nabach. et no〈-〉
44
minant eam in rechi mirabolanum:
45
et in tabrasten: et kien: et thabich[*]thabich cf. Venice 1564: thahich: et
46
est arbor magna et est ex magnis arboribus. Na〈-〉
47
tura.) Quod est supra ipsam est calidum in pri-
48
mo. siccum in fine primi. Operationes et pro〈-〉
49
prietates.) Eius focha aperit opilationes. In
50
decoratione.) Aqua foliorum eius interficit pedi〈-〉
51
culos et prolongat capillos et proprie radices
52
eius cum administratur cum vino. Membra ca〈-〉
53
pitis.) Eius flos aperit opilationes epatis et
54
cerebri. Membra anhelitus et pectoris.) Eius
55
fructus nociuus est pectori valde et est perni-
56
ciosus. Membra nutrimenti.) Eius fructus est
57
malus stomaco conturbans. Febres.) Dici-
58
tur quod decoctio corticum eius cum fumo terre
1
et mirabolanis deseccat[*]deseccat corrupt for desecata confert febribus flegma〈-〉
2
ticis. Uenena.) Succus extremitatum eius
3
cum melle resistit venenis omnibus: et eius fru〈-〉
4
ctus interficit fortasse. Permutatio.) Lo-
5
eo eius in elongatione capillorum ponuntur fo〈-〉
6
lia canabis.
¶ De auricula muris. Capitulum .XVIII.
7
AUricula muris quid est. Est herba
8
cuius virtus secundum Galienum est propinqua
9
virtuti herbe qua vitrum abstergitur
10
et hoc nomen absolutum vel con-
11
cessum est duabus herbis: quarum vna est quam
12
nominiat Galienus et odoratur ex ea odor malus: et
13
non habet duritiem: et altera quam nominauit Diascorides
14
et existimauit quod sit similis volubi[*]volubi cf. Venice 1564: volubili: nisi quia mi〈-〉
15
nora habet folia comparata ad ipsam: et est herba ex-
16
pansa super faciem terre paruos habens stipi-
17
tes domestica bona sine odore: et non habens
18
saporem fortem azulinos habens flores. cuius
19
semen semini coriandi[*]coriandi corrupt for coriandri similatur et hirundines ex
20
ipso comedunt et est calida et proprie cuius ori-
21
go non est iuxta aquam. ¶ Inquit musaihach
22
iuuamentum eius est iuuamentum absinthij:
23
et est res que non est inuenta in duabus plantis
24
simul. Natura.) Que ex eis nota est secundum Galienum
25
est frigida et humida in gradu primo et altera
26
est ex summa medicinarum calidarum. Opera〈-〉
27
tiones et proprietates.) In prima non est stipti〈-〉
28
citas et altera est desiccatiua rubificatiua. Uul-
29
nera et vlcera.) Illa quam nominauit Diascorides extrahit
30
spinas et surculos: et facit adherere plagas.
31
Membra capitis.) Confert epilepsie bibita: et tor-
32
ture sternutationem facta ex ea vehementer. et eius
33
sternutatio mundificat cerebrum.
34
¶ De albugilise. Capitulum .XIX.
35
ALbugilise quid est. Est lactuca asini et
36
nominatur etiam simarem et sincarem. et est pilosa
37
spinosa: aspera nigra plurima habens
38
folia super radicem annexa ei. et eius ra〈-〉
39
dix in grossitudine est digiti: coloris rubei val-
40
de qui tingit cum tangitur in estate: et ex ea est species alia
41
citrina folia habens coloris rubei et eius species sunt
42
quattuor. Albugilise: intisanius: amelenius: ansu〈-〉
43
befin. Electio.) Fortiores omnibus sunt due pri〈-〉
44
me species. Natura.) Dixit Galienus quod ex albugilise est
45
que est calida et sicca. Operationes et proprietates.) Que
46
ex ea nominatur albugilise est subtiliatiua cum stiptici〈-〉
47
tate: et propter hoc est pontica amara: sed ponticitas est
48
in reliquis magis apparens. Relique vero due species
49
sunt acutiores primis et fortioris caliditatis et
50
radix eius fortioris est caliditatis:[*]caliditatis: corrupt for caliditatis [redundant colon] quam folia. In
51
decoratione.) Quando linitur cum aceto con-
52
fert morphee. et ipsa excoriat cutim. et eius fo-
53
lia sunt debiliora radice eius. In apostemati-
54
bus et bothor.) Prohibet radix albugilise:
55
que est ex eis: cum farina ordei fracti herisipil〈-〉
56
lam: et similiter radix amelenius. et ipsa resol-
57
uit scrofulas cum superponitur eis cum adipe.
58
¶ In vulneribus et vlceribus.) Ponitur
1
cum cera super vlcera omnia et adustionem
2
ignis proprie. Membra nutrimenti.) Ra-
3
dix abugilise aptat stomacum et eius decoctio cum aqua
4
alkarari[*]alkarari cf. below alkararin, and Venice 1564: chartami and variant alkaratin valet ictericie et dolori splenis. Mem〈-〉
5
bra expulsionis.) Decoctio eius cum aqua alkara〈-〉
6
ri: aut aqua chartami confert dolori renum et lapidi in
7
renibus. Cumque mulier sibi supponit radicem
8
eius ab ortum[*]ab ortum corrupt for abortum facit et eius folia frixa cum vino strin〈-〉
9
gunt ventrem: sed abugilise resoluit humores coleri-
10
cos et radix habentis citrina folia ex ea cum yso〈-〉
11
po et sinapi interficit vermes: et educit eos: et similiter
12
alsimaren absolute que ex ea citrina est et reliqua:
13
sed citrina est fortior in hoc. Febre.) Deco-
14
ctio radicum abugilise cum aqua alkararin[*]alkararin cf. above alkarari, and Venice 1564: cartami with the variants alkaratan, aut aqua chartami; alkaratin confert
15
febribus antiquis. Uenena.) Quando masticatur
16
ex citrina habente folia citrina rubei coloris et proij〈-〉
17
citur super venenosa interficit ea. et due alie species
18
conferunt morsure vipere bibite et lenite et sputate.
19
¶ De almensuus[*]almensuus cf. index fol. 162v almesuus, and Venice 1564: almesu, cf. Canon 3: almesus. Capitulum .XX.
20
ALmensuus quid est. Dicitur quod rectius
21
esset vt de eo loqueremur in capitulo de mi-
22
ni: verumtamen nos attulimus narratio-
23
nem eius in hoc capitulo: vt sit magis no-
24
ta: et magis famosa. Natura.) Dixerunt quidam
25
quod est frigida et sicca: et dixerunt alij quod est calida et
26
sicca cum virtute. Operationes et proprietates.) Est
27
vehementis abstersionis. et apud Diascorides est adu〈-〉
28
stiua et putrefactiua. In decoratione.) Abster〈-〉
29
git dentes fricando. Membra capitis.) Di-
30
xerunt quidam quod quando tenetur in ore frangit dentes et
31
dixerunt aut proprietate sua: aut propter venenum
32
vipere qui multiplicatur in locis in quibus ipsa est.
33
Et hec quidem verba sunt eius qui multa fabulose
34
narrat. et non cognoscunt de operatione veneni
35
vipere quod quando positum est ad aliquid membrum non efficit
36
hanc operatiouem[*]operatiouem corrupt for operationem. et proprie cum tempus supra ipsum pro〈-〉
37
longatum fuerit. Membra expulsionis.) Dicunt
38
quod cum ex ipsa aderet granum vnum in extre-
39
mitate stringe annexum glutini romano: et in〈-〉
40
tromittitur in vesicam frangit lapidem. Sed
41
hoc est ex eis que a me elongantur. Uenena.)
42
Est venenum mortale.
43
¶ De armech. Capitulum .XXI.
44
ARmech quid est. Est herba iameni bo〈-〉
45
n: odoris similis cinamomo grosso. In
46
decoration.) efficit odorem eius bo-
47
num. Apostemata et bothor.) Con-
48
sert apostematibus calidis proprie sicut emplastrum super〈-〉
49
posita. In vulneribus et vlceribus.) Prohi-
50
bet dilatationem vlcerum: et consolidat ea siccando propter
51
desiccationem que est in ea sine mordicatione. Et
52
prohibet putrefactionem membrorum. Membra ca-
53
pitis.) Confortat cerebrum et stringit gingiuas
54
et conuenit egritudinibus oris. Membra oculi.)
55
Ex ea comestum confert obthalmie. Membra anhe〈-〉
56
litus.[*]anhelitus. corrupt for anhelitus [redundant period] et pectoris.) Confortat cor et omnia viscera.
57
Membra expulsionis.) Stringit naturam.
58
¶ De allabuch. Capitulum .XXII.
1
ALabuch quid est. Dicunt quo est asa〈-〉
2
dar. Dico autem quod siue non sit hoc al-
3
labuch aut fit de veritate pertinet ei vt
4
dicemus in capitulo de lem. Et est ex magnis
5
arboribus: et forsitan permutant ad egyptum et alte〈-〉
6
ratur illic natura eius. Operationes et proprietates.)
7
Confert fluxui sanguinis etiam si super membrum pona〈-〉
8
tur. et abscindit cursum.
9
¶ De athamaraet. Capitulum .XXIII.
10
AThamaret quid est. Est medicina inda
11
efficiens peonie operationem. Membra
12
capitis.) Ex folijs eius fiat epithi-
13
ma illi ad cuius caput eleuatur vapor:
14
et prohibetur epilepsia.
15
¶ De alblage. Capitulum .XXIIII.
16
ALblage quid est. Est medicina mari-
17
na similis alcot que oritur in vere. et est similis
18
etiam andachoche plurimos habens sti-
19
pites. et eius semen est sicut semen bau-
20
cie. Membra nutrimenti.) Confert spleni val〈-〉
21
de. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam.
22
¶ De asefeni. Capitulum .XXV.
23
ASefeni quid est. Existimo quod est pastu〈-〉
24
ra camelorum. Membra expulsionis.)
25
Mundificat renes. Uenena.) Plu〈-〉
26
rimum confert iuuamentum morsure ca〈-〉
27
nis rabiosi.
¶ De alguasen. Capitulum .XXVI.
28
ALguasen quid est. Est herba similis li〈-〉
29
lio. et nominatur propter illud lilialis. Natura.)
30
Est calida et sicca in primo. Ope-
31
rationes et proprietates.) Desiccat
32
cum equalitate et abstergit. In decoratione.)
33
Confert panno et resoluit totum illud cum equalitate.
34
Uenena.) Galienus dixit quod est iuuatiua proprie mor〈-〉
35
sure canis rabiosi et iam sanati sunt multi et propter
36
illud nominatur grece alguasen.
37
¶ De Atratisus. Capitulum .XXVII.
38
ATratisus quid est. Est medicina cogni-
39
ta cum chali. Natura.) In ipsa est parum
40
infrigidationis et non est in ea stipticitas.
41
Operationes et proprietates.) De-
42
siccat cum equalitate et eius est virtus resolutiua
43
cum infrigidatione. Apostemata et bothor.) Con-
44
fert apostematibus emunctuoriorum more emplastri
45
superposita et suspensa.
46
¶ De Ardifrigi. Capitulum .XXVIII.
47
ARdifrigi quid est. Est herba similis cap〈-〉
48
pari acuti odoris valde et grauis.
49
Habens fructum in tecis[*]in tecis corrupt for inferius: Natura.) Di〈-〉
50
xit alkanzi et arahib quod est fortior in
51
natura sua quam solatrum et alkekengi. Apostemata et
52
bothor.) Confert apostematibus intrinsecis
53
secundum verba arahib. et potio ipsius fit vsque ad .II.℥.
54
et liniatur super apostemata calida extrinseca et erit
55
mirabilis valde vbicunque apposita. Uenena.)
56
Cum linitur super puncturam vespe sanat ili-
57
co. ¶ Asrorasicon[*]Asrorasicon or perhaps Afroraficon, cf. also index fol. 162v quid est? medicina persica que
58
seruationi dicitur esse bona.[*]Asrorasicon [...] bona the sentence is missing in Venice 1564
1
¶ De abutilon. Capitulum .XXIX.
2
AButilon quid est. Est planta similis
3
cucurbite et dixit alchanzi quod hoc no〈-〉
4
mine est nota. Uulnera et vlcera.)
5
Dicitur quod est res magis iuuatiua
6
vulneribus recentibus et conglutinat et conso-
7
lidat ea statim.
¶ De asio. Capitulum .XXX.
8
ASius quid est. Est lapis super quem na-
9
scitur sal cuius flos nominatur asius.
10
et videtur quod sit eius generatio ex rore
11
maris et imbre qui cadit super eum. Opera〈-〉
12
tiones et proprietates.) Uirtus eius et virtus
13
floris eius est aperitiua: carnis generatiua putrefacti〈-〉
14
ua parum cum liquefactione carnis putrefactiue
15
absque mordicatione. Apostemata et bothor.) Re-
16
soluit exituras more emplastri superposita cum
17
terbinthina aut pice. In vulneribus et vlceribus.)
18
Ualet vlceribus difficilibus et antiquis et ma-
19
gnis et profundis. Instrumenta iuncturarum.) Cum fari〈-〉
20
na ordei superposita valet podagre: et quando ponun〈-〉
21
tur extrema ipsius in decoctione eius iuuantur.
22
Membra anhelitus et pectoris.) Si transglutia〈-〉
23
tur cum melle confert vlceribus pulmonis. Mem〈-〉
24
bra nutrimenti.) Cum linitur cum calce et aceto
25
super splenem confert.
¶ De atuit Capitulum .XXXI.
26
AThuit[*]AThuit cf. above and index fol. 162v atuit, cf. Venice 1564: athiuth. Natura.) Calidum est in secundo. hu〈-〉
27
midum in primo. Operationes et pro〈-〉
28
prietates.) Inest ei abstersio vltima.
29
In decoratione.) Abstergit morpheam
30
fortiter.
¶ De absio. Capitulum .XXXII.
31
ABsius vel albesius quid est: est medicina
32
charmeni[*]charmeni cf. Venice 1564: karmeni et persica. Natura.) Calida subtilis.
33
¶ De Anagale[*]Anagale cf. Venice 1564: Anagallide. Capitulum .XXXIII.
34
ANagalis quid est. Est duobus mo-
35
dis: vnus eorum est cuius flos est citri〈-〉
36
nus. et alius cuius flos est celestis.
37
In vlneribus et vlceribus.) Conue-
38
niunt ambo vulneribus et prohibent ipsorum apostema〈-〉
39
tionem et extrahunt surculos[*]surculos corrupt for furculos et similia: et prohibent vl-
40
cerum ampliationem. Membra capitis.) Si ex aquis
41
amborum fiat gargarismus: et fiat caputpurgium
42
cum eis prouocant flegma plurimum a capita[*]capita corrupt for capite
43
et sedant dolorem molle que est in parte illa vel mo〈-〉
44
lem. Membra expulsionis.) Quando bibitur cum vino
45
confert dolori renum. et existimauerunt quidam quod va-
46
ria declinans ad colorem cineris reducit anum
47
prominentem exterius et rubeum habens florem augmen-
48
tat ei eminentiam. Uenena.) Quando bibitur cum vino
49
confert veneno vipere.
¶ De Abric[*]Abric cf. index fol. 162v and Venice 1564: abrich. Capitulum .XXXIIII.
50
ABric quid est. Est medicina persica. Mem〈-〉
51
bra capitis.) Est bona seruationi et
52
rationi.
¶ De ausid. Capitulum .XXXV.
53
AUsid quid est. Est species nenufaris indi.
54
Natura.) Dixit filius mesiriothe. Est
55
calida et sicca.
56
¶ De ardiud. Capitulum .XXXVI.
57
ARdiud quid est: Est medicina sicut cepe
58
scissum.
¶ De aribut. Capitulum .XXXVII.
1
ARibut vel anakibet quid est. Est medi〈-〉
2
cina cabrusia que assumpta est ex re
3
que assimilatur ostraco. Natura.) Dixit
4
Galienus. Est frigidum in secundon siccum in
5
primo: et eius fructus est calidus et contractiuus in
6
principio primi: exiccatiuus in secundo. Operationes et
7
proprietates.) Conseruat femur puerorum vt non
8
oriantur pili in ipso spacio longo. Membra nu-
9
trimenti: Fructus eius confert ictericie.
10
¶ De adrumilon. Capitulum .XXXVIII.
11
ADrumilon quid est. Est medicina que
12
nominatur bipennis: habet enim duas acies
13
sicut bipennis. Natura.) Est calida: et
14
in ipsa sunt amaritudo et ponticitas.
15
Operationes et proprietates.) Aperit opilatio-
16
nes viscerum. Instrumenta iuncturarum.) Confert do〈-〉
17
loribus iuncturarum et tali.
18
¶ De atinat. Capitulum .XXXIX.
19
ATinat quid est. Est medicina inda in
20
virtute testiculorum vulpis. Et oportet vt con〈-〉
21
sideretur: ita vt non sit atuit vel acu-
22
um[*]vel acutum is missing in Venice 1564. Natura.) Calida est et humida. Membra ex〈-〉
23
pulsionis.) Augmentat coitum.
24
¶ De ata. Capitulum .XL.
25
ATa quid est. Est arbor algarab dicta
26
in capitulo de gaim.
27
¶ De anacardo. Capitulum .XLI.
28
ANacardus quid est. Est fructus similis
29
ossi dactali et medulla eius est similis
30
medulle nucis dulcis in quo non est
31
nocumentum: et cortex ipsius est ra-
32
rus frangibilis in cuius raritate est mel viscosam
33
habens odorem: et sunt hominem[*]hominem corrupt for homines qui ipsum ma〈-〉
34
sticant: et non nocet eis et proprie cum nuce. Natura.)
35
calidus est et siccus in quarto. Operationes et
36
proprietates.) Eius mel est vlceratiuum apostemati-
37
uum et adustiuum sanguinis et humorum. Deco-
38
ritio[*]Deco-ritio corrupt for Decoratio.) Eradicat verucas: et aufert albaras et
39
eradicat barulos: et sanat alopiam flegmaticam
40
Apostemata et bothor.) Commouet calida apostemata in
41
interioribus: Instrumenta iuncturarum.) Confert
42
frigori neruorum et eorum mollificationi et paraly〈-〉
43
si et torture. Membra capitis.) Confert corru〈-〉
44
ptioni memorie cum eius confectio nota anacardi〈-〉
45
num sumitur. Sed tamen commouet alienationem et melancoliam
46
Membra expulsionis.) Suffumigantur cum eo
47
emorroydes et exiccantur. Uenena.) Et[*]Et corrupt for Est ex sum〈-〉
48
ma venenorum: et adurit humores et interficit et eius
49
quidem tyriaca est lac vacinum butyro inde extracto.
50
et oleum nucis eius frangit virtutem. Permuta-
51
tio.) Loco eius ponitur quintuplum ponderis eius
52
de bondacha: et quarta ponderis ipsius de oleo
53
balsami: et tertia ponderis ipsius de napta alba.
54
¶ De anate. Capitulum .XLII.
55
ANas. Natura.) Calidior est omnibus aui-
56
bus domesticis: et dicunt quidam quod ipsa
57
calefacit infrigidatum. et facit calefactum
58
possidere febrem. Operationes et pro-
1
prietates.) Eius pinguedo est maxima in sedando do〈-〉
2
lorem et sedando mordicationem in profundo cor-
3
poris: et est melior pinguedinibus auium et eius
4
caro ventositatem dissoluit ipsius stomaci. et est plurimi nu〈-〉
5
trimenti. In decoratione.) Eius pinguedo
6
clarificat colorem. et caro ipsius impinguat. Mem〈-〉
7
bra anhelitus et pectoris.) Clarificat vocem. Mem〈-〉
8
bra nutrimenti.) Eius caro tardatur in stomaco et est
9
grauis: et proprie caro anseris: Sed leuius quod
10
est in ipsa et melius sunt ale. Cum autem digeritur ca-
11
ro harum auium est nutribilior omnibus carnibus auium.
12
Membra expulsionis.) Augmentum efficit in coi〈-〉
13
tu: et multiplicat sperma.
14
¶ De Auellana. Capitulum .XLIII.
15
Uellana[*]Uellana corrupt for AUellana [initial is missing] quid est. Est nota: et eius quidem
16
terreitas maior est terreitate nucis.
17
et est nutribilior nuce quoniam est magis
18
solida: et minus vnctuosa et tardio-
19
ris degestionis[*]degestionis corrupt for digestionis. Natura.) Decliuis est ad calidita〈-〉
20
tem quandam et siccitatem paruam. Operationes et proprieta〈-〉
21
tes.) Generatur ex ea colera. et in ipsa est stiptici-
22
tas maior quam in nuce. et in ipsa est inflatio. et ge〈-〉
23
nerat ventositates in ventre inferiori. Decora-
24
tio.) Quod ex ea adustum est tingit capillos. Mem〈-〉
25
bra capitis.) Facit sodam et assatur et comeditur cum
26
pauco pipere. et maturat corrizam. Hypocrates inquit auel〈-〉
27
lana in cerebro facit augmentum. Membra ocu-
28
li.) Existimauerunt quidam quod ipsa linita super verti-
29
cer puerorum varios habentium oculos delet varietatem
30
Membra anhelitus et pectoris.) Comeditur cum
31
aqua melius et confert tussi antique et adiuuat ad spuen-
32
dum. Membra nutrimenti.) Est tarde dige-
33
stionis et excitat vomitum et est tardioris di-
34
gestionis quam nux. Membra expulsionis.)
35
Eius cortex est stipticus et stringit ventrem.
36
Uenena.) Confert venenis et morsibus et preci〈-〉
37
pue cum ficubus et ruta et puncture scor-
38
pionis.
¶ De agno casto. Capitulum .XLIIII.
39
AGnus castus quid est. Est planta et est
40
fortasse propter sui magnitudinem arbor et
41
nascitur in locis propinquis aquis et eius
42
quidem rami sunt duri: et folia ipsius sunt
43
sicut folia oliue: sed sunt leniora. et eius lignum non
44
ingreditur in medicinam. sed flos eius et folia et fru〈-〉
45
ctus. et in fructu quidem eius et in reliquis que ex eo ad〈-〉
46
ministrantur est subtilitas et acuitas et ponticitas
47
et est infra rutam siccam. Natura.) Calidius in primo
48
siccus in secundo. Operationes et proprietates.) Est
49
resolutiuus et disgregatiuus ventositatum et in
50
ipso est apertio cum stipticitate. Decoratio.) Est
51
mundificatiuus coloris. Instrumenta iuncturarum.) Fit ex
52
eo emplastrum cum folijs suis torsioni neruorum et remo〈-〉
53
uet lassitudinem. Membra capitis.) Facit soda et
54
subeth bibitus et quando fit ex eo emplastrum confert soda.
55
et cum illud quod ex eo est fraxum[*]fraxum corrupt for frixum comeditur minus effi〈-〉
56
cit sodam. Membra anhelitus et pectoris.) Est
57
ex eis que multiplicant lac minorando sperma sitque
58
euis potitio .ʒ.I. vsque ad .ʒ.II. Membra nutrimen〈-〉
1
ti.) Aperit opilationes epatis et opilationes splenis: et val〈-〉
2
de iuuat duritiem. et cum bibitur ex eo cum oxymelle
3
quantitas .ʒ.II. confert hidropisi. Membra expulsionis.)
4
Sedetur in eius decoctione propter dolorem matricis:
5
et apostema eius et bibitus cum mentastro: et vaporatus
6
desiccat sperma. et quando aliquid ex stipitibus eius ster-
7
nitur sub dorso prohibet pollutionem et virge erectio〈-〉
8
nem. et suffumigantur mulieres cum vehemens desi-
9
derium adest. et est prouocatiuus. et confert precipue se〈-〉
10
men eius fissuris ani. et fit ex eo emplastrum cum buty〈-〉
11
ro duritiei testiculi precipue cum semine eius. Ue-
12
nena.) Confert morsui serpentis eum[*]eum corrupt for cum bibitur ex eo
13
.ʒ.I. et similiter morsui canis et lupi supposito emplastro
14
et suffumigatione facta ex eo et eius folia fugant
15
venenosa.
¶ De alis. Capitulum .XLV.
16
ALe. Electio.) Meliores earum sunt ale
17
gallinarum. et ale anserum sunt bone dige〈-〉
18
stionis et nutrimenti. et non sunt leues nisi
19
propter multitudinem motus et exercitij sui.
20
et earum nutrimentum non multiplicatur nisi propter multi〈-〉
21
tudinem carnis que est in eis. Apostemata et bothor.) Di〈-〉
22
citur quod quando penne alarum alguarascen miscentur cum
23
equalitate sui die[*]die corrupt for de iusquiamo et aduruntur et teruntur
24
et ponutur in pane sicut sal resoluunt scrofuls[*]scrofuls corrupt for scrofulas in co-
25
lo absque ferro. et similiter quando puluerizantur super panem
26
et comeditur. Membra expulsionis.) Dicitur quod pa〈-〉
27
nis factus cum eo quod dictum est soluit valde.
28
¶ De Acoro. Capitulum .XLVI.
29
ACorus quid est. Est radix plante que est si〈-〉
30
cut papyrus et oritur plurimum eius in locis
31
aquosis et in aquis. et super hanc radicem sunt
32
nodi ad albedinem declinantes in qua
33
est odor horribilis. et parum boni odoris et est ca〈-〉
34
lidus acutus. Galienus autem dixit quod non administratur nisi ra-
35
dix eius: et virtus eius est propinqua virtuti aristolo〈-〉
36
gie et ireos. Electio.) Melior ex eo est ille qui
37
est spissior et magis solidus. et dulcior. et melio〈-〉
38
ris odoris. Natura.) Calidus est et siccus in principio
39
secundi vsque ad medium. Operationes et proprietates.) Est
40
aperitiuus resolutiuus inflationis et ventositatum subti-
41
liatiuus. abstergit sine mordicatione: aperitiuus
42
et apud Galienum eius odor non est nisi bonus. et secundum
43
quod nos sentimus non bonus. Decoratio.) Clari〈-〉
44
ficat colorem et confert morphee et albaras. Instrumenta
45
iuncturarum.) Confert spasmo et constructioni lacertorum
46
et decoctio eius etiam embrocata et bibita. Membra
47
capitis.) Confert dolori dentis valde et grauitati
48
lingue. Membra oculi.) Attenuat grossitudinem
49
cornee: et confert albugini: et proprie in vtrisque succus
50
eius. Membra anhelitus et pectoris.) Eius de-
51
coctio est bona dolori lateris et pectoris. Mem〈-〉
52
bra nutrimenti.) Confert dolori epatis frigido et confor-
53
tat ipsum: et confert stomaco. confert duritiei splenis: immo ex-
54
tenuat splenem multum et mundifica[*]mundifica corrupt for mundificat stomacum. Membra
55
expulsiois.) Confert dolori pungitiuo ventris et
56
rupture. et eius decoctio valet ad dolorem matri〈-〉
57
cis: et prouocat vrinam fortiter et menstrua: et confert
58
dolori et distilationi vrine secundum quod dixerunt quidam. et in
1
coitu augmentum efficit et exiccat desiderium ipsius.
2
¶ Et confert dolori intestinorum et rasure eorum frigidis.
3
Uenena.) Confert puncture vermium venenosorum.
4
¶ Permutatio.) Loco eius ponitur in de pel-
5
lendis[*]de pel-lendis corrupt for depellendis ventositatibus et iuuamento quod facit epati
6
et spleni equale pondus de cymino cum tertio ponderis
7
sui de aristologia.
¶ De argento viuo. Capitulum .XLVII.
8
ARgentum viuum quid est. Argentum viuum
9
aliud est purgatum ex mineras ua[*]mineras ua corrupt for minera sua: et
10
aliud extrahitur ex lapidibus minere sue
11
sicut cum igne fit aurum et argentum. La〈-〉
12
pis vero minere ipsius cum est purus et non permiscen〈-〉
13
tur ei terra et lapides habet colorem vzifur: immo
14
vzifur habet colorem eius et non consequitur eum. ¶ Et Galienus
15
quidem et alij existimauerunt quod ipsum fit arte factam[*]factam corrupt for factum sicut
16
lithargyrium[*]lithargyrium cf. Venice 1564: lithargyrum: quoniam est extractum cum igne: oportet ergo vt
17
aurum sit arte factum sicut lithargirium quoniam est extractum cum
18
igne. et quoniam substantia eius est similis substantie vzifur. in vase
19
linito luto accenditur ignis super ipsum et sublimatur:
20
sed non est ita: immo vzifur fit ex eo cum sulfure: deinde
21
possibile est vt extrahatur ex eo sicut extrahitur ex vzifur. Exi〈-〉
22
stimauit itaque quod ipsum non fit et non fit nisi ex vzi-
23
fur minerali quod est de substantia argenti viui. Natura.)
24
Est frigidum et humidum in secundo. Operationes et proprieta-
25
tes.) Sublimatum est stipticum. Decoratio.) Quod
26
ex eo extinctum est: est medicamen pediculorum et len〈-〉
27
dinum cum oleo rosaceo. Uulnera et vlcera.) Extinctum
28
valet scabiei: cum oleo rosaceo aut cum medicinis scabiei
29
et vlceribus malis. Instrumenta iuncturarum.) Eius
30
vapor facit acccidere paralysim et tremorem et re-
31
ctat membra. Membra capitis.) Fumus eius de〈-〉
32
struit auditum et fumus eius facit accidere feto-
33
rem oris cum transit per ipsum. Membra oculi.) Fu-
34
mus eius destruiz visum. Membra expulsionis.)
35
Dixit Paulus ex hominibus fuerunt qui biberunt
36
extinctum in ileon. Uenena.) Argentum viuum sublima〈-〉
37
tum est interficiens propter vehementem incisionem: et eius cura for〈-〉
38
tis est bibere lac et vomere. Et Galienus quidem dixit quod non ex〈-〉
39
pertus est illud in ipso. et dicunt quidam quod extinctum interfi〈-〉
40
cit grauitate sua. ipsum enim corrodit quod sibi obuiat graui〈-〉
41
tate sua. hoc autem verbum non est comprehensum. et ipsum interficit
42
mures. et ex fumo eius fugiunt vermes venenosi
43
et serpentes.
¶ De attramento. Capitulum .XLVIII.
44
ATtramentum quid est. Differentia
45
inter attramenta alba et rubea et ci-
46
trina et virida et inter colcotar et cal〈-〉
47
cadis et calcantum et alsurie est quam[*]quam corrupt for quod at〈-〉
48
tramenta sunt substantie recipientes solutionem
49
permixte lapidibus non suscipientibus solutio〈-〉
50
nem. et iste sunt ipsemet substantie recipientes solutionem que
51
iam fuerunt liquide et congelauerunt se alcolcotar vero est
52
citrinum. et alcalcadis est album et alcalcantum est viri-
53
de. et alsurie est rubeum. ¶ Et omnia hec soluuntur in aqua
54
et decoctione preter alsurie. ipsum enim est vehementis cor〈-〉
55
poreitatis et congelationis et viride est vehementis
56
congelatum quam citrinum et vehementiores habet tunicas.
57
et omne quidem attramentum in natura est simile vni eorum colori cu〈-〉
58
ius assimilatur. Galieno vero iam premissum est ad intellectum quod
1
attramentum rubeum generatur ex colcotar e vidit super
2
colcotar vna vice coopertum attramento rubeo
3
puluerizato: sed in hoc est consideratio. Electio.)
4
Uiride egyptium est fortius quam alkabrusi[*]alkabrusi cf. Venice 1564: Ciprium: sed in
5
egritudinibus oculi alkabrusi est fortius non[*]non cf. Venice 1564: et non adu-
6
stum est fortius et adustum est subtilius. et subtiliora
7
eis sunt alcacaldis et viride et equalius eorum est alcol〈-〉
8
cotar. et grossius eorum est alsurie. et propter hoc non re-
9
soluitur in aqua. et virtus quidem attramenti in quo sunt splendo〈-〉
10
res aurei propinqua est virtuti alcolcotar. et melius al〈-〉
11
colcotar est illud quod velociter frangitur aureum mundum
12
non antiquum. Ex attramento vero quod in encaustro po〈-〉
13
nitur quod nominatur sahira melius est durum habens quasi aureum
14
splendorem: et virtus eius est sicut alcolcotar. et melius
15
alsurie est quod affertur de egypto. et frangitur a nigredi〈-〉
16
ne: et est habens venas plurimas rancidi gustus stipticum
17
et similiter eius odoratus. Natura.) Est calidum et siccum in
18
tertio. Operationes et proprietates.) Omnia sunt adurentia
19
facientia prouenire crustam stipticam. Attramentum vero ru〈-〉
20
beum minus est mordicatiuum quam alcolcotar: et attra〈-〉
21
mentum ad coria stipticius est omnium: et alcolcotar est
22
equalis stipticitatis. Apostemata et bothor.) Alcolcotar
23
prohibet herisipillam et apostemata ambulatiua. Uulne-
24
ra et vlcera.) Omnia conferunt scabiei humide et saha〈-〉
25
fat. et ex colcotar quidem et alijs quandoque: fiunt licinia et po〈-〉
26
nuntur in fistulis et extirpant ventositatem. Instrumenta iun-
27
cturarum.) Alfurie[*]Alfurie corrupt for Alsurie clysterizatur cum vino et confert scia-
28
tice. ¶ Membra capitis.) Sufflatur in naribus propter
29
fluxum sanguinis narium. proprie alcolcotar. et conferunt
30
omnia herpeti estiomeno et apostematibus malis in gingi〈-〉
31
uis et quando licinium cum melle inuoluitur ipso et ponitur in
32
aurem confert vlceribus auris et saniei in ipsa. et similiter
33
quando cum sufflatorio in ea sufflatur et prohibet corrosio〈-〉
34
nem dentium: rubeum vero cognitum affurie[*]affurie corrupt for alsurie [cf. Venice 1564: assurie] confirmat
35
dentes et molares motos: et attramentum adustum quando
36
coniungitur cum hermodactilis: et ponitur sub lingua
37
confert ranule et cerotum factum ex eo et proprie ex rubeo
38
confert herpeti estiomeno in ore et nare et vlceribus
39
eorum. Membra oculi.) Alcolcotar proprie et reliqua
40
communiter conferunt duritiei palpebrarum et asperitati earum.
41
Membra anhelitus et pectoris.) Desiccat pulmonem
42
ita quod fortasse interficit. Uenena.) In ipso est virtus
43
venenosa desiccans pulmonem.
44
¶ De arsenico. Capitulum .XLIX.
45
ARsenicum quid et. Aliud est album
46
et aliud citrinum et aliud est rubeum.
47
Electio.) Melius ex rubeo est ru-
48
beum imbibitum rubedine habens
49
albaras quod est aptum teri et suo odore simila〈-〉
50
tur odori sulfuris. et melius ex citrino est quod est
51
puluerizabile armenum aureum laminosum subti〈-〉
52
le quasi ipsum esset talk citrinum. Natura.)
53
Calidum est in tertio siccum in secundo. Operationes
54
et proprietates.) Omnia sunt putrefactiua mordica〈-〉
55
tiua. et quod ex eo rubeum est: melius est quam alcalcadis.
56
Mecoratio[*]Mecoratio corrupt for Decoratio.) Abradit pilos: et est cum gumma pi〈-〉
57
ni conueniens alopitie. Uulnera et vlcera.) Fit
58
ex eo emplastrum cum adipe super vulnera. Apostema-
1
ta et bothor.) Cum adipe et oleo confert scabiei et
2
saphati humide et putredini et abstergit et adu〈-〉
3
rit cutem: et permiscetur cum myrrha ad pediculos: et
4
vestigia sanguinis: et cum pice vestigijs vnguini:
5
et quandoque administratur cum oleo ad pediculos.
6
Membra capitis.) Cerotum factum ex eo confert et pro〈-〉
7
prie ex rubeo herpeti estiomeno in ore et aure
8
et vlceribus eorum. Membra anhelitus et pecto-
9
ris.) Datur ad potandum inflatis cum aumeli et hy-
10
dromelle et assumitur cum gumma pini ad tussim an〈-〉
11
tiquam: et sputum saniei et sanguinis. et quandoque ponitur
12
in pupillis que sunt ad asma. Membra expul〈-〉
13
sionis.) Commiscetur cum oleo rosaceo ad bothor
14
et emorroydas in ano. Uenena.) Quod ex eo
15
sublimatum ex[*]ex corrupt for est interficit. et album ex eo interficit.
16
¶ De aristologia. Capitulum .L.
17
ARistologia quid est. Inquit Diascorides
18
ex ea quedam est rotunda et quedam lon〈-〉
19
ga rotunda que dicitur semina[*]semina cf. Venice 1564: foemina cuius folia
20
sunt similia folijs plante que dicitur cussus
21
que est maneries volubilis. et est boni odoris
22
cum acuitate et ad rotunditatem declinans: tene-
23
ra et habens ramos plurimos ex vna radice lon-
24
gos. Et inter florem eius est quodam[*]quodam corrupt for quiddam rubeum fe〈-〉
25
tidi odoris pileatam habens formam: longe vero
26
et est masculus folia sunt longiora: et vnusquisque
27
thyrsus habet longitudinem vnius palmi purpu-
28
reum habens florem fetidum super quem apparet
29
simile quodam[*]quodam probably corrupt for quoddam [cf. Venice 1564: quid] flori piri: et radix eius in longi-
30
tudine est vnius palmi: et grossitudinem digiti
31
habens: et eius que vitis palmiti similis est longe: thyrsi
32
sunt parui et folia sunt sicut folia semperuiue. et
33
eius flos est sicut flos ruthe. ipsius radix est su〈-〉
34
perflue longitudinis: et grossum habens corticem
35
quo venditores medicinarum vtuntur in creatione
36
oleorum. Natura.) Omnes species eius sunt calide
37
ad tertium peruenientes sicce in secundo. Operationes et
38
proprietates.) Est abstersiua: aperitiua: subtiliati〈-〉
39
ua: attenuatiua: attractiua. extrahit spinas et
40
surculos: et longa est dignior in nascentijs et
41
vlceribus: quoniam est magis abstersiua et calidior:
42
sed in reliquis operationibus rotunda: quoniam est for-
43
tioris apertionis et subtiliationis: et virtus longe
44
similis est virtuti rotunde in calefactione: immo forsitan
45
superfluit ei nisi in subtiliatione. Rotunda enim est sub〈-〉
46
tilior. et propter hoc sedat dolores ventositatum for-
47
tius. et tertia est debilior ex eis. Decoratio.)
48
Confert morphee et abstergit dentes et confert
49
sordibus eorum et proprie rotunda. et clarificat co-
50
lorem. Uulnera et vlcera.) Est mundificati-
51
ua vlcerum sordidorum et malignorum: et confert
52
excoriationi: et generat carnem et proprie lon〈-〉
53
ga et prohibet fraudem vlcerum putridorum
54
profundorum et quando est cum ireos replet
55
ea carne. Instrumenta iuncturarum.) Con-
56
fert contritioni lacertorum et est conueniens
57
epithima super podagram et proprie rotunda.
58
et ipsam quidem bibit habens podagram et iuuatur
1
ab ea. Membra capitis.) Mundificat sor-
2
des auris et confortat auditum quando ponitur in
3
ipsa cum melle et prohibet saniem si generatur in
4
ea: et quando administratur cum pipere mundificat
5
superfluitates cerebri. et ipsa confert epilepsie et
6
constringit gingiuam. Membra anhelitus et pe〈-〉
7
ctoris.) Est bona asmati et proprie rotunda et mun〈-〉
8
dificat pectus et pulmonem et confert dolori la-
9
teris bibita cum aqua et rotunda in omnibus illis
10
est fortior. Membra nutrimenti.) Bona est
11
singultui. et similiter spleni cum oxymelle. quandoque
12
linitur super splenem cum aceto et confert etiam
13
valde. et rotunda in omnibus illis est fortior. Mem-
14
bra expulsionis.) Quando sumitur ex ea aureus et teritur
15
et bibitur soluendo educit humores flegmaticos
16
et colericos: et confert stomaco: et quando bibuntur
17
longa et rotunda cum myrrha et pipere purgat
18
superfluitates matricis parturientium et prouocant
19
menstrua et extrahit fetum. Febres.) Est bona
20
rigori. Uenena.) Confert puncture vermium
21
venenosorum scorpionis et proprie longa. ¶ Qui〈-〉
22
dam autem dixerunt quod quando ex longa bibuntur .ʒ.II.
23
cum vino: aut emplastrum fit ex ea. confert punctu〈-〉
24
re vermium venenosorum et venenis. Permu〈-〉
25
tatio.) Loco rotunde ponitur pondus equale zu〈-〉
26
rumbet[*]zurumbet cf. Venice 1564: zedoariae et tertia ponderis de macis et medietas
27
sui ponderis de costo. et loco longe ponitur pondus
28
equale zurumbet et medietas ponderis sui de pipere.
29
¶ De alcanna. Capitulum .LI.
30
ALcanna quid est. Nota est. Natura.)
31
Frigida est in primo sicca in secundo. Operatio〈-〉
32
nes et proprietates.) In ipsa est resolutio
33
et stipticitas et exiccatio sine nocu-
34
mento et est resolutiua et carminatiua et aperiti-
35
ua orificiorum venarum et eius oleum habet virtutem ca-
36
lefactiuam et lenitiuam. Apostemata et bothor.) Eius
37
decoctio confert apostematibus calidis flegmaticis propter
38
suam exiccationem. et apostematibus inguinum. Uulne〈-〉
39
ra et vlcera.) Eius decoctio confert adustioni ignis
40
embrocata. et dicitur quod efficit in vulneribus operationem
41
sanguinis draconis. et super fracturam ossium sola cum
42
ceroto. Instrumenta iuncturarum.) Eius supremum con〈-〉
43
fert doloribus neruorum et ingreditur in emplastris pa〈-〉
44
ralysis et tetani: et ipsius oleum resoluit lassitudi-
45
nem et lenit neruos et confert fracture ossium. Mem〈-〉
46
bra capitis.) Linitur cum aceto supra frontem ad so〈-〉
47
da: et similiter etiam confert vlceribus oris. Membra an-
48
helitus et pectoris.) Conueniens est pleuresi et
49
ingreditur in emplastris squinantie. Membra expul〈-〉
50
sionis.) Conueniens est doloribus matricis.
51
¶ De amomo. Capitulum .LII.
52
AMomum quid est. Est arbor siue botrus
53
ligni sicut rete inuoluti: et habet florem similem
54
hematiti in colore: et eius folia sunt
55
sicut folia vitis albe quorum color est
56
sicut aurum. et color ligni eius est sicut hiacynthi
57
boni odoris. et est eius species viridis et grossa na〈-〉
58
scens in locis humidis et eius odor est sicut odor
1
rute. et species egyptiaca est que non est longa neque
2
lata: neque debilis: neque grauis ad frangendum.
3
immo vue eius vel lene et eius odor exuberat su〈-〉
4
per transitum vie. Electio.) Melius est primum
5
aureum recens armenum amarum boni odoris. et
6
secundm quod habet viride lignum est malum debilis odo-
7
ris nascens in locis humefactis et petrosis. et
8
illo melius est tertium illud quod est recens decli-
9
nans ad albedinem et rubedinem. et spissum planum
10
extensum absque tortuositate. solidum mordica〈-〉
11
tiuum acutum: puluerizabile vero alienetur: et eli-
12
gatur illud cuius virgulta sunt ex radice vna nec
13
sit adulteratum. Inquit Diascorides ex eo melius est al〈-〉
14
bum. aut ad rubedinem declinans plenum semine
15
sicut botrus grauis odoris absque fetore: vnius
16
coloris non diuersum mordicans linguam in
17
quo non est contractio. Natura.) Calidum est et siccum
18
in secundo. Operationes et proprietates.) Subtiliat et
19
maturat: et in ipso est stipticitas. et virtus que
20
est sicut virtus acori: immo est vehementioris di〈-〉
21
gestionis et maturationis. Et in ipso est stipticitas
22
sed acorus est vehementius exiccatiuum quam ipsum.
23
Apostemata et bothor.) Maturat apostemata calida. In-
24
strumenta iuncturarum.) Eius decoctio bibitur
25
ad podragam[*]podragam corrupt for podagram: et sedetur in ea etiam ad illud. Membra
26
capitis.) Grauat caput et facit sodam et facit som〈-〉
27
num. Et quidam dixerunt quod quando ex eo linitur frons
28
remouet sodam. et est ex inebriantibus et dormi〈-〉
29
re facientibus. Membra oculi.) Fit embroca ex
30
decoctione eius obthalmie calide. Membra an-
31
helitus et pectoris.) Confert pleuresi frigide.
32
Membra nutrimenti.) Aperit opilationes epatis et
33
bibitur eius decoctio ad egritudines epatis et est
34
plurime digestionis quam acorus. Membra expulsio〈-〉
35
nis.) Facit in eis prouocationem menstruorum et con〈-〉
36
fert doloribus matricis et intrat in pessarijs ma〈-〉
37
tricis: et sedetur in decoctione eius ad dolorem renum:
38
et bibitur ex eo ad dolorem renum et ad dolores
39
matricis omnes. Uenena.) Emplastrum factum
40
ex eo cum bedarongi valet puncture scorpionis.
41
¶ De assa. Capitulum .LIII.
42
ASsa quid est. Duarum est specierum: quarum vna
43
est fetida: et alia est odorifera. non for〈-〉
44
tem habens odorem: sed calidior est fetida. et
45
est herba vehementis igneitatis in se
46
tota. et plurimum quidem huius speciei est carmense. et est gum〈-〉
47
ma althit: et radix eius almaroth. Natura.) Est calida
48
in principio quarti sicca in secundo. Operationes et proprietates.)
49
Frangit ventositates et effugat eas propter suam resolutio〈-〉
50
nem: et est cum hoc inflatiua. incidit et resoluit san〈-〉
51
guinem congelatum in ventre. Decoratio.) Confert
52
alopitie illinita cum aceto et pipere: et quando admini-
53
stratur in cibarijs facit bonum colorem: et abscindit
54
verucas que sunt vt claui. Apostemata et bothor.)
55
Quando inciduntur recte apostemata fraudulentia mortifi〈-〉
56
cantia membrum: et ponitur assa super ea confert: et est bo-
57
na in cura dubellet apparentium et occultarum.
58
Uuluera et vlcera.) Confert impetigini. Instrumenta
1
iuncturarum.) Quando bibitur cum aqua granatorum confert con-
2
tritioni lacertorum: et confert doloribus neruorum sicut
3
tetano et paralysi. si accipiatur ex ea cumulus secundum quod
4
dicitur. et misceatur cum cera: et deglutiatur aut si bibatur
5
cum vino et pipere et ruta. Membra capitis.) Im〈-〉
6
plentur ea mole mote. et permiscetur cum thure et ponitur
7
super dentem et efficit operationem peonie in epilepsia. et quando
8
ex ea fit gargarismus eradicat sanguisugam gut〈-〉
9
turi annexam. Membra oculi.) Est bona initio
10
aque alcofol[*]alcofol cf. Venice 1564: collirio facta ex ea cum melle. Membra an-
11
helitus et pectoris.) Quando dissoluitur in aqua et fit ex
12
ea gargarismus et sorbetur clarificat vocem statim.
13
et confert asperitati gutturis antique et si sorbeatur cum
14
ouis confert tussi antique et pleuresi frigide. et efficit
15
operationem.[*]operationem. corrupt for operationem [redundant period] fenugreci in apostemate vuule. Membra nutri〈-〉
16
menti.) Si administratur cum ficubus siccis confert icte〈-〉
17
ritie et ipsa quidem est ex eis que nocent stomaco et epati. Mem〈-〉
18
bra expulsionis.) Confert emorroydibus. et in coi〈-〉
19
tu fortitudinem prebet. et prouocat menstrua et vrinam.
20
et confert dolori ventris pungitiuo. et vlceribus inte〈-〉
21
stinorum. et Galienus quidem existimauit in ipsa esse
22
virtutem solutiuam parumper cum stipticitate sua. sed sci〈-〉
23
tum est apud omnes quod ipsa confert solutioni antique frigide.
24
Febres.) Est bona febri quartane. Uenena.) Po〈-〉
25
nitur super morsuram canis rabiosi et vermium veneno〈-〉
26
sorum: et proprie scorpionis et rutele et confert omnibus
27
illis bibita et linita cum oleo. et expellit nocumen-
28
tum sagitte venenose. Permutatio.) Loco feti〈-〉
29
de equale pondus ipsius de odorifera ponitur et
30
pondus semis de serapino et tantundem de ma〈-〉
31
roth. et medietas ponderis eius de gumma rute.
32
¶ De acetosa. Capitulum .LIIII.
33
ACcetosa[*]ACcetosa corrupt for ACetosa quid est. Alia est domestica.
34
et alia est siluestris. et siluestris quidem
35
dicitur sicla siluestris et non est in siluestri
36
etiam sicut dicunt acetositas. immo forsitan
37
est in quadam ex ea acetositas: et siluestris est fortior in
38
omni re. Natura.) Frigida est in primo sicca in secundo. et eius
39
semen est frigidum in primo siccum in secundo. Operationes et
40
proprietates.) In ipsa est stipticitas: et in insipida ex
41
ea est resolutio parua: et acetosum est magis stipticum:
42
et illa que non est vehementis rubedinis plus nutrit:
43
et hec quidem est similis endiuie: et omnis superat coleram:
44
et eius humor est laudabilis. Decoratio.) Ra〈-〉
45
dix eius cum aceto confert scabiei vlcerose et exco-
46
riationi vnguis et cum coquitur cum vino confert emplastrum
47
eius albaras et impetigini. Apostemata et bothor.)
48
Ex ea fit emplastrum scrofulis ita quod dicitur quod si eius ra〈-〉
49
dix suspendatur in collo habentis scrofulas iuuatur
50
ea. Uulnera et vlcera.) Eius radix cum aceto con〈-〉
51
fert scabiei vlcerose et impetigini et eius decoctio
52
cum aqua calida pruritini[*]pruritini corrupt for pruritui: et similiter ipsamet
53
in balneo est vltima. Membra capitis.) Co〈-〉
54
luitur cum succo eius ad dentem dolorosum:
55
et similiter cum decoctione eius in vino: et con-
56
fert apostematibus que sunt sub auribus.
57
Membra nutrimenti.) Confert icteritie ni-
58
grecum[*]ni-grecum corrupt for nigre cum vino et sedeat[*]sedeat corrupt for sedat naseam: et comeditur propter
1
desiderium luti. Membra expulsionis.) Ipsa et
2
semen eius stringunt et proprie eius que ex ea ma〈-〉
3
gna est dicitur quod in eius folijs est lenitas quedam et in
4
semine ipsius est constrictio. ¶ Et dixerunt quidam
5
quod in semine acetose non frixo est lubricitas et le〈-〉
6
nificatio et radix eius trita confert fluxui matricis.
7
et frangit lapidem in renibus quando bibitur in vino et
8
viscositas que est in ipsa confert rasure intestinorum
9
que accidit ex siccitate superfluitatis. ipsa enim cum iuua-
10
mento quod confert rasure lubrificat. Uenena.)
11
Confert puncture scorpionis et proprie siluestris: et
12
si administretur semen eius ante puncturam scorpionis non
13
nocebit eius punctura.
¶ De asino. Capitulum .LV.
14
ASinus. Decoratio.) Cinis carnis
15
asini et epatis eius cum oleo valet super〈-〉
16
positus fixuris frigoris. Apostemata et
17
bothor.) Cinis epatis asini cum oleo
18
valet super scrofulas. Uulnera et vlcera.) Sa〈-〉
19
nat lepram. Instrumenta iuncturarum.) Contracti et sic-
20
cati.[*]sic-cati. corrupt for siccati [redundant period][*]Contracti et siccati cf. Venice 1564: Contracti ex siccitate sedeant in iure carnis eius et fit iuuamentum: et etiam
21
caro eius est iuuatiua. Membra capitis.) Epar
22
eius assatum et a ieiuno comestum confert epilepsie
23
et similiter eius vngula adusta et sit eius potio omni
24
die duo coclearia. Membra expulsionis.) Dicitur
25
quod eius vrina confert dolori renum: et vrina siluestris
26
frangit lapidem in vesica secundum quod dicit Galienus.
27
¶ De apio. Capitulum . LXVI[*]LXVI corrupt for LVI.
28
APium. aliud est montanum: et aliud
29
siluestre et aliud domesticum: et aliud est
30
quod oritur in aqua maius domestico: cu〈-〉
31
ius virtus est sicut virtus domestici. et
32
eus species est alia que nominatur sumurion minus[*]minus cf. Venice 1564: maius do-
33
mestico habens crus concauum ad albedinem decliue:
34
diuersificatur etiam in regionibus: eius enim aliud est ro〈-〉
35
manum: et aliud est aliud. et neque est omnino monta〈-〉
36
num petroselinum: immo est aliud petrosum. Ele-
37
ctio.) Fortius est romanum montanum. Natura.) Est
38
calidum in primo et siccum in secundo. Ruffus vero dixit
39
quo domesticum est humidum verumtamen radix eius est
40
sicca cum conuenientia. Operationes et proprietates.) Est
41
resolutiuum inflationis: aperitudo pilationis[*]aperitudo pilationis corrupt for aperitiuum opilationis. faciens
42
sudare: sedatiuum dolorum: et siluestre est impediens
43
vlceratiuum. et quod ex eo nutritum est: est magis con〈-〉
44
ueniens calefactis. Decoratio.) Siluestre con〈-〉
45
fert habenti alopitiam et fissuris vnguis et verucis
46
et fissuris:[*]fissuris: corrupt for fissuris [redundant colon] frigoris et domesticum oris odorem effi〈-〉
47
cit bonum valde. Apostemata et bothor.) Resoluit
48
apostemata flegmatico[*]flegmatico corrupt for flegmatica in principio et dura et calida proprie quod no〈-〉
49
minatur sumurion. Uulnera et vlcera.) Siluestre
50
vlcerat quando ex eo fit emplastrum: et similiter confert scabiei et in〈-〉
51
petigini et vulneribus vsque ad sigillationem et pro〈-〉
52
prie sumurion. Instrumenta iuncturarum.) Sumurion
53
conuenientes sunt omnes partes eius sciatice. Mem〈-〉
54
bra capitis.) Est malum epilepsie excitans epile-
55
psiam epilepticorum. et dicitur quod si suspenditur radix eius
56
in collo confert dolori dentis: verumtamen frangit ipsum.
57
Membra oculi.) Apium domesticum ingreditur in
58
emplastris oculi. Membra anhelitus et pe-
1
ctoris.) Confert tussi et proprie sumurion et asma〈-〉
2
ti et stricture anhelitus et difficultati eius. et apium
3
quidem est ex empastris apostematum mammille calidorum. Mem〈-〉
4
bra nutrimenti.) confert epati et spleni: mouet eructua〈-〉
5
tionem propter resolutionem suam: et non est velocis digestionis et
6
descensionis: et in semine quidem apij est aliquid quod facit
7
nauseam et vomitum nisi assetur. Quidam autem
8
dixerunt quod omnes species eius conferunt stomaco. Et ruffus di〈-〉
9
xit: non. immo quandoque trahit ad ipsum humiditates ma〈-〉
10
las acutas. et crudum de eo in stomaco.[*]stomaco. corrupt for stomaco [redundant period] prolongatur: et facit
11
nauseam. verumtamen romanum stomaco melius est. Et Galienus quidem
12
dixit quod ipsum est ex eis que conueniens est comedere
13
cum lactuca. Ipsum temperat frigiditatem lactuce et conueni〈-〉
14
ens est vt eius acceptio sit post cibum. et semen eius
15
confert hydropisi et mundificat epar et calefacit
16
ipsum. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam et
17
menstrua et est malum pregnantibus: et purgat renes:
18
et vesicam et matricem et omnes species eius et partes ipsius
19
conferunt in his et semen eius et folia non soluunt: sed in
20
radice eius est solutio: et montanum frangit lapidem et
21
apium quidem confert difficultati vrine et extrahit secundinam pro〈-〉
22
prie sumurion et replet humiditate acri matricem cum
23
commestio eius est in consuetudine. ¶ Quidam autem
24
dixerunt quod apium excitat coitum ita donec dixerunt oportet
25
vt ablactans prohibeatur ab acceptione eius vt non cor〈-〉
26
rumpatur lac eius propter excitationem desiderij coitus et ro〈-〉
27
manum quidem est bonum colon et vesice et renibus. Uene〈-〉
28
na.) Eius decoctione cum lentibus fit vomitus post po〈-〉
29
tum veneni: et sumurion est ex eis magis conueniens
30
et quando scorpio pungit commedentem ipsum fortior fit res
31
propter id.
¶ De azulo. Capitulum .LVII.
32
AZul quid est. Uirtus eius est sicut vir〈-〉
33
tus eius quo adheret aurum debilior
34
parum est. Natura.) Est calidum in secundo siccum.[*]siccum. corrupt for siccum [redundant period]
35
in tertio. Operationes et proprietates.)
36
Inest ei virtus eradicatiua putrefactiua et ab-
37
stersio eius est cum acuitate et stipticitate pauca:
38
et in ipso est adustio et vlceratio. Decoratio.)
39
Deijcit verucas: Membra oculi.) Bonos effi〈-〉
40
cit pilos palpebrarum et prolongat eos: et est vltimum
41
sicut dicitur in illo propter proprietatem que est in ipso:
42
et dicitur preterea quod ipsum euacuat humores malos
43
prohibentes oriri pilos bene: Membra anhelitus
44
et pectoris.) Confert asmati. Membra expulsio〈-〉
45
nis.) Prouocat menstrua sufficienter bibitum
46
et in matrice suppositum et in solutione educit
47
melancoliam: et quicquid sanguini est commixtum in
48
quo est grossitudo: et confert dolori renum. et
49
eius potio est vsque ad .IIII. kirmet[*]kirmet corrupt for kermet: et vsque ad .ʒ.I.
50
et mediam permixtum medicinis.
51
¶ De amigdalis. Capitulum .LVIII.
52
AMigdale quid sunt. Note sunt. ea-
53
rum vnctuositas minor est vnctuo-
54
sitate nucis cum:[*]nucis cum: corrupt for nucis: cum tamen in eis sit vn〈-〉
55
ctuositas plurima cuius causa rancidan〈-〉
56
tur. Nux vero velocioris est digestionis quam ipse et
57
velocioris conuersionis ad coleram: et gumma quidem
58
eius que dulcis est secundum quod quidam existimant est
1
proxima dispositionibus gummi arabici. Natura.)
2
Que dulcis est equalis est ad humiditatem parum
3
declinans: et amara est sicca in secundo. Operationes
4
et proprietates.) Gummi amigdale amare constrin-
5
git et calefacit: et in omnibus speciebus amigdale
6
est mundificatio et abstersio et aperitio: sed dulcis est
7
plurimum debilior quam amara in apertione sua: quoniam est
8
subtiliatiua abstersiua et est per accidens inflatiua.
9
et dicitur quod in ipsa omnino non est stipticitas: et eius nu〈-〉
10
trimentum est paruum. sed proprietas amare est quod ipsa non
11
stringit omnino: et quod ipsa interficit vulpem. et ama-
12
ra est medicina absque nutrimento. Dulcis vero
13
bonum prebet nutrimentum: licet paruum. et oleum quidem amig-
14
dalarum leuius est corpore ipsius. Decoratio.)
15
Amara confert posita super pannum et lentigines et
16
cicatrices: et percussiones: et applanat contractionem fa-
17
ciei. et cum radix amare coquitur et linitur super pannum
18
est medicina fortis et comedere amigdalas dul〈-〉
19
ces impinguat. Apostema et bothor.) Amara cum vino
20
est bona ad essere. Uulnera et vlcera.) Liniun〈-〉
21
tur cum melle super abulatiuam et est formica[*]abulatiuam et est formica cf. Venice 1564: ambulatiuam et formicam et cum
22
aceto et vino super impetiginem. et amara est magis
23
vltima in omnibus illis. Membra capitis.) Sunt
24
bone valde dolori auris et sonitui in ea: et proprie oleum
25
amare: et contrita cum sua dispositione: et cum caput
26
abluitur cum eis et cum vino purgat humiditatem et
27
furfures et faciunt somnum: et cum amigdale amare bi〈-〉
28
buntur ante vinum prohibent ebrietatem: et proprie .L. nu〈-〉
29
mero. et arbor quidem amigdalarum amararum quando
30
optime territur et permiscetur cum aceto et oleo rosaceo
31
et fit inde emplastrum fronti confert soda: et similiter oleum
32
amigdalarum amararum confert ei. Membra oculi.) Con〈-〉
33
fert visui. Membra anhelitus et pectoris.) Amig〈-〉
34
dale amare cum amilo tritici sunt bone sputo san〈-〉
35
guinis et conferunt tussi antique et asmati et pleure〈-〉
36
si: et proprie oleum amigdalarum dulcium et sauich de
37
amigdalis confert tussi et sputo sanguinis. Mem〈-〉
38
bra nutrimenti.) Aperiunt opilationes epatis et
39
splenis et proprie amare. Ipse namque aperiunt opi〈-〉
40
lationes accidentes in extremitatibus venarum: et
41
cum comeduntur recentes cum corticibus mundificant
42
humiditates stomaci: sunt difficilis digestionis et bo-
43
ni humoris et pauci nutrimenti: et quando comedun〈-〉
44
tur cum zuccaro descendunt velociter et earum
45
sauich est commouens coleram sua dulcedine. Mem〈-〉
46
bra expulsionis.) Que amare sunt aperiunt opi〈-〉
47
lationes renum: et oleum amarum mundificat
48
renes et vesicam et frangit lapidem et proprie cum
49
ireos bibitum. et quandoque confert facto emplastro cum
50
eo et oleo rosaceo. et confert doloribus matri-
51
cis et apostematibus eius calidis et duritiebus
52
eius: et prefactioni[*]prefactioni corrupt for prefocationi ipsius et difficultati vri-
53
ne et dolori renum. Et supponitur et prouocat
54
menstrua: et dulces conferunt colice propter suam
55
abstersionem: et amare sunt magis iuuatiue et
56
earum oleum est leuius corpore earum. Ue-
57
nena.) Conferunt morsui canis arabiosi[*]arabiosi corrupt for rabiosi.
58
¶ De aqua. Capitulum .LIX.
1
AQua. Electio.) Auqas bonas et lau〈-〉
2
dabiles iam dixi in primo libro. Iltic[*]Iltic corrupt for Illic
3
igitur sciantur. male autem aque sunt stan-
4
tes: et que sunt in lacunis et super quas
5
dominatur sapor extraneus et conturbate spisse gra〈-〉
6
uis ponderis: et que cito in lapidem conuertun-
7
tur: et ille super quas natat spuma alba mala: et
8
in quarum supremo congelatur res extranea mala.
9
¶ Et scias quod nitrositatis nocumento in aquis
10
succurritur cum lacte et vino grosso et amilo et me〈-〉
11
lius est cum vino subtili odorifero et antiquo cru-
12
do. et cucumeribus immaturis et oleribus soluti〈-〉
13
uis et cum prouocatiuis. ¶ Aquas vero grossas
14
conturbatas rectificant subtiliatiua sicut alleum ce〈-〉
15
pe porri. et bibere vinum post ea remouet mali-
16
tiam earum et proprie permixtum eis. ¶ Et aqua quidem aspera
17
non est nisi aut grossa: aut acuta abstersiua. et di-
18
citur quandoque aqua aspera illa que vehementer mun〈-〉
19
dificat illum qui ea abluitur. amaram autem rectificant
20
dulcia: et aquam salsam rectificant xilocaracte sy〈-〉
21
re et genera myrti et poma que dicuntur zaror et lu〈-〉
22
tum calidum et sauich. ¶ Et aquas malas: vniuersaliter
23
rectificat acetum. Natura.) Aqua maris est acris
24
calida. aqua nitrosa est calefactiua exiccatiua.
25
aqua enea et ferrea conferunt visceribus. Opera〈-〉
26
tiones et proprietates.) Aqua frigida nocet ha-
27
bentibus opilationes: verum ipsa confert habenti〈-〉
28
bus raritatem et cursum quicunque cursus fuerit: et ex quocunque
29
membro fuerit et eis qui habent egritudines causa eius: et con〈-〉
30
fortat omnes virtutes in operationibus suis quando sunt cum equali〈-〉
31
tat scilicet digestiuam: attractiuam: retentiuam: et expulsi〈-〉
32
uam. Decoratio.) Aqua marina confert fissuris ac〈-〉
33
cidentibus ex frigore antequam vlcerentur et necat pe-
34
diculos et resoluit sanguinem congelatum sub cute.
35
et aque sulfuree sunt bone morphee et baras.
36
Apostemata et bothor.) Aque sulfuree conferunt apostemati〈-〉
37
bus iuncturarum et duritiebus et verucis penden〈-〉
38
tibus. Uulnera et vlcera.) Aqua dulcis ad bi-
39
bendum est mala vlceribus propterea quod humectat
40
et est diuersa ei quod conuenit regimini vicerum. Aque
41
marine vsus confert pruritui et scabiei et impetigi-
42
ni. et aque sulfuree etiam sunt bone impetigini et sca-
43
biei si ex eis fiat balneatio: et similiter sahafati. Instrumenta
44
iuncturarum.) Aqua marina et similes conferunt egri-
45
tudinibus neruorum et proprie quando balneatio fit cum
46
eis: sicut tremor et paralysis et stupor et similes. et
47
aque sulfuree etiam similiter et conferunt omnibus doloribus
48
iuncturaruml[*]iuncturaruml corrupt for iuncturarum et neruorum frigidis. Membra capitis.)
49
Epileptici iuuantur ab aqua tepida et leduntur
50
ab aqua calida. Uapor aque marine confert epi〈-〉
51
lepsie vel sode frigide et aqua erea confert ori et auri.
52
Membra oculi.) Aqua aspalti est mala oculo. Mem〈-〉
53
bra anhelitus et pectoris.) Aqua frigida valde
54
est mala pectori quamuis aqua est nociua canne
55
pulmonis propter humectationem que est ip-
56
sa[*]ip-sa corrupt for in ipsa. cum ipsa indigeat exicccatione[*]exicccatione corrupt for exiccatione. aqua tepi-
57
da est bona apostematibus gutturis et vue et
58
pectoris: ex aqua marina fit embroca apostema〈-〉
1
tibus mammille. aqua nitrosa quandoque confert pulmo〈-〉
2
ni aqua aluminosa confert sputo sanguinis. aqua
3
ferri confert spleni et stomaco: et aqua aerea proxima est
4
illi. Membra nutrimenti.) Aqua frigida valde pro-
5
prie nocet habentibus opilationes. aqua marina et similes
6
male sunt stomaco. Uapor aque marine confert hydro〈-〉
7
pisi. aqua nitrosa quandoque confert propter nitrositatem stomaco hu〈-〉
8
mido. aqua luminosa confert vomitui et prohibet ip〈-〉
9
sum: et similiter aque termarum stiptice. aque sulfuree conferunt
10
apostematibus splenis et doloribus eius et similiter epatis.
11
Membra expulsionis.) Ex aqua marina fit cly-
12
stere ad dolorem pungitiuum ventris: et quandoque bibi〈-〉
13
tur et soluit. deinde post ipsam bibitur ius galine
14
et sedatur mordicatio eius: aqua aluminosa pro-
15
hibet abortum et fluxum sanguinis menstrui: aque sul-
16
furee conferunt doloribus matricis: aqua frigida valde
17
mala est coitui et stringit ventrem et sedat motum
18
spermatis et eius cursum. aqua salsa soluit: de-
19
inde stringit exiccatione sua. et omnes aque minerales
20
faciunt vrine difficultatem et parturiendi et menstruo〈-〉
21
rum et plurimum earum soluit et exiccat. et quedam earum
22
sicut aluminosa stringit: et quandoque faciunt euenire
23
lapidem in renibus et vesica et colicam etiam. aque vero
24
ferree et eree sunt bone renibus et colice. et aque
25
turbate faciunt euenire lapidem in renibus et vesi〈-〉
26
ca. et aqua quidem in qua extinguitur ferrum confert sputo san-
27
guinis. Febres.) Aque sulfuree. et lutuose et tur-
28
bide: et fetide faciunt accidere febres. et grosse fa〈-〉
29
ciunt euenire quartanas. Uenena.) Ad morsum
30
vipere sedetur in aqua marina et iuuatur ab ea: et similiter fit in
31
reliquis vermibus perniciosis.
¶ De amilo. Capitulum .LX.
32
AMilum. Natura.) Frigidum est et siccum in primo.
33
Operationes et proprietates.) In ipso sunt
34
mundificatio et lenificatio. et oportet quidem vt
35
vna pars amili coquatur cum triplo sui de
36
aqua. Decoratio.) Cum croco superpositum panno de〈-〉
37
let ipsum. Uulnera et vlcera.) Consolidat vlcera et
38
sanat ea. Membra oculi.) Prohibet cursum ma〈-〉
39
terierum ad oculum. Membra anhelitus et pectoris.)
40
Lenit pectus et sorbitionem facta ex eo prohibet fluxum
41
a pectore. Membra expulsionis.) Amilum solum
42
et cum lentibus stringit naturam et prohibet fluxum co〈-〉
43
lere.
¶ De ameos. Capitulum .LXI.
44
AMeos quid est. In ipso est amaritudo
45
pauca et acuitas. Electio.) Magis
46
iuuatiuum quod est in ipso est semen eius.
47
Natura.) Calidum est et siccum in tertio.
48
Operationes et proprietates.) Aperit opilationes. et in ip〈-〉
49
so est cum exiccatione lenificatio. Decoratio.)
50
Eius potus et linimentum cum eo factum conuertunt co〈-〉
51
lorem ad citrinitatem et ponitur in medicinis que sunt
52
ad morpheam et albaras: et conficitur cum melle: et po〈-〉
53
nitur ex eo emplastrum super conculcationem sanguinis
54
vbi est. Membra anhelitus et pectoris.) Confert
55
saniei pectoris. Membra nutrimenti.) Confert
56
madefactioni stomaci et sedat nauseam stomaci. Et sub〈-〉
57
uersioni anime et est bonum epati et stomaco frigidis. Mem-
58
bra expulsionis.) Datur ad bibendum cum
1
vino. et prouocat cum comeditur e remouet diffi-
2
cultatem vrine et extrahit lapidem fractum et vniuersaliter
3
mundificat renes et vesicam: et confert ventositati-
4
bus et dolori ventris pungitiuo et suffumigatur
5
cum eo matrix cum gumma pini et mundificat eam.
6
Febres.) Confert febribus antiquis. Uenena.)
7
Decoctio ameos effunditur super mordicationem
8
scorpionis et sedat. Et bibitur ad puncturam vermium
9
venenosorum.
¶ De hartanita[*]hartanita cf. index fol. 162v artanita, and Venice 1564: arthanita. Capitulum .LXII.
10
HArtanita quid est. Illud quod de eo ad〈-〉
11
ministratur est radix eius: et est buchor-
12
marien et nos quidem in ipso locuti fui-
13
mus secundum verba Diascoridi et habet capita sicut
14
capita ciceris: et folia eius sunt sicut folia caulis
15
et eius radix est nigra similis radici rape: sed hec
16
species non est species que cognoscitur in nostro tempore: nam que
17
nunc hartanita cognoscitur est spine spisse breuis
18
que habet radicem que lana lauatur. et proprietates quas nar-
19
rauimus sunt iste. et videtur quod sit error translatoris.
20
Operationes et proprietates.) Est incisiuum resolutiuum
21
Instrumenta iuncturarum.) Est bonum doloribus iun-
22
cturarum et vtriusque anche. Membra capitis.)
23
Facit sternutationem et vehementer aperit constrictionem
24
narium et opilationem colatorij. Membra nutrimen〈-〉
25
ti.) Confert singultui. Membra expulsionis.)
26
Eijcit fetum. Uenena.) Eius decoctio valeat
27
puncturis venenosis: et similiter sirupus eius. Per〈-〉
28
mutatio.) Loco eius ponitur in abortu et in iuua〈-〉
29
mento quod efficit in venis pondus equale de ari〈-〉
30
stologia longa et semine citrini et mentastro.
31
¶ De ambra. Capitulum .LXIII.
32
AMbra quid est. Ambra secundum quod existimo est
33
manatio fontis in mari. Illud vero quod
34
dicitur quod est de spuma maris aut sterco-
35
re animalis maris longinquum est. Ele〈-〉
36
ctio.) Melior est grissia fortis aseheliti. deinde va〈-〉
37
ria post eam citrina. et deterior est nigra mala
38
et adulteratur cum gipso et cera et laudano et almo〈-〉
39
deli[*]almodeli cf. Venice 1564: {almendeli} est species nigra mala moltotiens[*]moltotiens corrupt for multotiens assumitur ex
40
ventre piscis qui eam comedit et moritur. Natura.) Est
41
calida et sicca. et videtur quod sit caliditas eius in secundo et
42
siccitas ipsius in primo. Operationes et proprietates.)
43
Confert decrepitis subtiliati sue calefactionis:
44
Decoratio.) De almendi est species que lituris de〈-〉
45
nigrat corpus. et conuenit ad consequendum princi〈-〉
46
pia declinationis. Membra capitis.) Confert ce〈-〉
47
rebro et sensibus. Membra anhelitus et pecto-
48
ris.) Confert cordi.
¶ De aranea. Capitulum .LXIIII.
49
ARanea. Apostemata et bothor.) Tela eius
50
stringit fluxum sanguinis quando ponitur super vul〈-〉
51
nera. Uulnera et vlcera.) Quando ponitur
52
tela eius super vulnera. prohibet ea apostema〈-〉
53
ri: et super vlcera. Membra capitis.) Quando co〈-〉
54
quitur aranea tele grosse albe cum oleo rosaceo et di-
55
stillatur in aurem sedat dolorem eius. Febres.)
56
Dixerunt quidam quod tela aranee cum miscetur qui〈-〉
57
busdam emplastris. et ponitur super fontem et tempora
58
sanat febrem tertianam: et existimauerunt quidam
1
quod tela aranee speciei cuius tela est spissa alba quando
2
stringitur in cute eius et suspenditur super collum aut
3
adiutorium sanat febrem tertianam.
4
¶ De argento. Capitulum .LXV.
5
ARgentum. Natura.) Est infrigidatiuum
6
exiccatiuum. Operationes et proprie〈-〉
7
tates.) Scoria eius est stiptica val-
8
de: et in ipsa est attractio et exiccatio
9
et quando permiscetur confricatio eius medicinis alijs:
10
confert humiditatibus viscosis. Uulnera et vlcera.)
11
Est bonum valde scabiei et pruritui. Membra ca〈-〉
12
pitis.) Confricatio eius confert fetori oris cum permi-
13
scetur permixtionibus alijs. Membra anhelitus et pe〈-〉
14
ctoris.) Confricatio eius cum commixtionibus alijs
15
confert tremori cordis.
¶ De aloe. Capitulum .LXVI.
16
ALoes quid est. Est succus congelatus inter
17
rubedinem et citrinitatem existens. et eius
18
aliud est succutrinum[*]succutrinum cf. Venice 1564: succotrinum aliud arabicum: et
19
aliud est semegemum[*]semegemum corrupt for semegenium. et dixerunt quidam
20
quod planta eius est sicut planta enule: sed non est ita. Ele〈-〉
21
ctio.) Illud quod melius est: est succutrinum. cuius
22
aqua est sicut aque croci. et odor eius est sicut odor myr〈-〉
23
rhe. splendidum frangibile mundum a gypso: et arabi〈-〉
24
cum est minus eo in citrinitate et ponderositate et
25
in splendore et viscosum eius est illud quod dure〈-〉
26
scit. et alsemegenium est fetidi odoris coopertum parue
27
citrinitatis cui non inest splendor. Cumque aloes
28
antiquatur fit negrior. Natura.) Est calidum vsque ad
29
tertium siccum in ipso: et dicitur quod est calidum et siccum in ter〈-〉
30
tio sed non est ita. Operationes et proprietates.) Uir〈-〉
31
tus euis est stiptica exiccatiua corporis: faciens somnum
32
et indum quidem plurimi est iuuamenti. est enim exiccatiuum
33
sine mordicatione. et in ipso est stipticitas parua.
34
et de paucitate eius est quod ipsum non mordicat
35
vlcera mala. Decoratio.) Cum melle super vesti-
36
gia percussionis confert. et solidat panaricium vlcera〈-〉
37
tum. Et cum in vino ponitur super capillos cadentes pro〈-〉
38
hibet casum eorum. Apostemata et bothor.) Confert apostema〈-〉
39
tibus ani et testiculorum. et proprie apostematibus lacerto〈-〉
40
rum qui sunt ab vtroque latere lingue cum est cum mel-
41
le aut cum vino. Uulnera et vlcera.) Est conueniens
42
vlceribus difficilis consolidationis: et proprie in
43
ano: et virga: et naso: et ore: et fistulis. Instrumen〈-〉
44
ta iuncturarum.) Confert doloribus iuncturarum. Mem〈-〉
45
bra capitis.) Mundificat superfluitates coleri-
46
cas que sunt in capite. et quando linitur super frontem cum
47
oleo rosaceo confert soda et sanat eam: et confert vlce〈-〉
48
ribus nasi et oris: et est ex medicinis conferentibus
49
contusioni nasi et auris: et apostematibus lacertorum qui
50
sunt in vtroque latere lingue linitus cum vino et mel〈-〉
51
le. Et in medicina antiqua aloes solutione edu-
52
cit coleram nigram. et confert melancolie. et aloes quidem persi-
53
cum acuit rationem. et acuit os stomaci. Membra oculi.)
54
Confert vlceribus oculi et apostematibus eius: et do-
55
loribus eius: et cursui lachrymalis anguli. et exic〈-〉
56
cat humiditatem eius. ¶ Membra nutrimenti.) Mun〈-〉
57
dificat superfluitates colericas et flegmaticas que sunt
58
in stomaco. et quando bibuntur ex eo duo coclearia cum aqua
1
frigida aut tepida infringit appetitum falsum et corru〈-〉
2
ptum et est conueniens adustioni et inflammationi fa-
3
ctis in vna ex caliditate colere in stomaco. et quando assu〈-〉
4
muntur de eo in mane et sero pillule permixte cum re〈-〉
5
ctificantibus ipsum soluunt ventrem et non corrum〈-〉
6
pit cibum. et quandoque confert doloribus stomaci in die vna
7
et aperit opilationes epatis. sed ipse ledit epar. et au-
8
fert icteritiam soluendo ipsam. Membra expulsio〈-〉
9
nis.) Aureus et .ß. de eo cum aque calida soluunt.
10
et tres aurei mundificant complete et temperate: duo au〈-〉
11
rei cum aqua mellis educunt flegma et coleram so-
12
lutione. et cum ponitur in medicinis solutiuis ex-
13
pellit nocumentum earum a stomaco et ipsum est conuenien〈-〉
14
tius solutiuis alijs stomaco: et ille qui est ablutus debi〈-〉
15
lioris est solutionis: sed est magis conferens stomaco et per〈-〉
16
mixtio ipsius cum melle minuit virtutem eius: adeo
17
vt forsitan non soluat attrahendo. sed extrahat
18
quod ei obuiat. cum tamen virtus eius quod purum est non
19
penetret ad illa que in corpore sunt longinqua: immo
20
non pertranseat epar. et quando arabicus in potu sumi〈-〉
21
tur conturbat et facit dolorem ventris pungitiuum et
22
soluit et remanent virtus eius in tunicis stomaci in die
23
vno et duobus diebus. ¶ Dare autem aloe in po-
24
tu in diebus frigoris est timorosum. quandoque enim
25
educit sanguinem solutione qualiscunque sit aloes: et
26
quicunque aloes. et quandoque ponitur cum vino dulci super
27
emorroydas eminentes et fissuras in ano. et ab〈-〉
28
scindit sanguinem currentem ex eis et sanat apostemata
29
ani et virge linitus cum vino. Quando datur ad potan〈-〉
30
dum in diebus frigoris timetur quod faciat solutio〈-〉
31
ne exire sanguinem. Permutatio.) Loco eius
32
ponitur duplum ipsius de litio.
33
¶ De arundine. Capitulum .LXVIII.[*].LXVIII. corrupt for .LXVII. [cf. also Venice 1564, p. 263. Because of this mistake, from this chapter onwards until fol. 99r (ch. De bedarungi), the chapter numbering disagrees in the two prints (see fol. 95r-99r, and Venice 1564, pp. 263-272). The index fol. 162v follows the chapter numbering of the text and also omits no. LXVII.]
34
ARundo. Natura.) Est vehemen〈-〉
35
tis infrigidationis et cinis eius est cali-
36
dus. Operationes et proprietates.)
37
In radice eius est abstersio pauca si〈-〉
38
ne acuitate. et in folijs ipsius etiam. Decoratio.)
39
Cortices ipsius et radix eius conferunt alopitie. et
40
cortices ipsius et radix abstergunt sordex et ra〈-〉
41
dix eius cum cepa siluestri extrahit carni infixa.
42
Apostemata et bothor.) Ponuntur folia eius super he-
43
risipilam et conferunt. Instrumenta iuncturarum.) Sedat
44
torsionem neruorum. Membra capitis.) Lanugo
45
que est flos eius quando cadit in aurem facit euenire
46
surditatem. quoniam inuiscatur et non egreditur. Mem-
47
bra expulsionis.) Prouocat vrinam et menstrua.
48
Uenena.) Confert mordicationi scorpionis.
49
¶ De abrotano. Capitulum .LXIX[*]LXIX cf. Venice 1564: 68.
50
ABrotanum. Natura.) Est calidum in pri〈-〉
51
mo siccum in secundo. Operationes et pro〈-〉
52
prietas.) Est subtile amarum: et in ipso
53
sunt terreitas et subtiliatio. Inquit
54
Galienus flos eius est magis ad finem deueniens quam ab〈-〉
55
sinthium et in ipso est apertio. Decoratio.) Illud
56
quod est adustum confert alopitie proprie et cum alkerua.
57
aut oleo de raphano. et abrothanum quidem confert ad
58
hoc vt nascatur barba que est tarde natiuitatis quando
1
decoquitur cum quibusdam oleis propter suam apertio-
2
nem et constringit sanguinem gingiue. ¶ Apostemata
3
et bothor.) Resoluit apostemata flegmatica et cum
4
decoquitur cum cydonijs confert apostematibus diffici〈-〉
5
lis resolutionis. Uulnera et vlcera.) Non est
6
conueniens vlceribus recentibus: immo mordicat
7
ea. Instrumenta iuncturarum.) Eius decoctio confert
8
contusioni neruorum et sciatice antique et difficili.
9
Membra capitis.) Quando coquitur cum oleo ca〈-〉
10
lefacit caput et remouet frigiditatem eius. Membra
11
anhelitus et pectoris.) Eius decoctio confert dif〈-〉
12
ficultati anhelitatus et dilatationi. et quod de eo
13
melius est: est decoctio eius quod est in ipso supe〈-〉
14
rius. Membra nutrimenti.) Quando decoqui-
15
tur cum oleo calefacit stomacum et remouet frigiditatem
16
eius. Membra expulsionis.) Prouocat men〈-〉
17
strua et extrahit fetum: et frangit lapidem vesice et
18
renum et oleum eius confert coartationi matricis et
19
difficultati vrine. Febres.) Confert rigori si com〈-〉
20
primendo ex eo cum oleo sit inunctio. Uene〈-〉
21
na.) Quando bibitur cum vino confert vene〈-〉
22
nis. et quando sternitur interficit vermes vene〈-〉
23
nosos immo fugat eos.
24
¶ De arbore marie. Capitulum .LXX[*]LXX cf. Venice 1564: 69.
25
ARbor marie quid est. Est buchorma〈-〉
26
rien: et iam dictum est de ea. et est trium
27
specierum. vna species eius est sine fructu: et
28
due cum fructu. Operationes et pro-
29
prietates.) Confert corrize frigide. Membra oculi.)
30
Confert descensui aque in oculum.
31
¶ De alumine. Capitulum .LXXI[*]LXXI cf. Venice 1564: 70.
32
AEumen quid est. Inqut Diascorides species aluminis
33
sunt plurime. sed ille que ex eis in curam
34
medicine ingrediuntur sunt tres scissum
35
humidum: et rotundum. Scissum vera est
36
aliameni: et est album ad citrinitatem declinans.
37
et stipticum in quo est acetositas: et est quasi sit flos
38
aluminis. et inuenitur species petrosa in qua non in-
39
uenitur stipticitas apud gustum et ipsum quidem non
40
est de genere aluminis. Natura.) Est calidum et sic-
41
cum ad tertium. ¶ Operationes et proprietates.)
42
In ipso est prohibitio et exiccatio: et prohibet flu〈-〉
43
xionis sanguinis. et prohibet cursum superfluita-
44
tum et effusionem earum: et eius stipticitas maior est
45
stipticitate bedeoard et proprie corticis et radicis
46
eius. et similiter est fortius omni re eius. Decora-
47
tio.) Cum aqua interficit alcarab[*]alcarab cf. Venice 1564: alcharab et pediculos et
48
fetorem oris. Uulnera et vlcera.) Cum fece vini
49
tantundem aluminis desiccat vulnera difficilia et
50
herpetem estiomenum: et cum simili pondere sui de sale〈-〉
51
gemma confert corrosioni et adustioni ignis. Mem〈-〉
52
bra capitis.) Eius decoctio confert quando ex eo
53
colluitur os dolori dentium.
54
¶ De aneto. Capitulum .LXXII[*]LXXII cf. Venice 1564: 71.
55
ANetum. Natura.) Eius calefactio est in77
56
ter secundum et tertium. et eius exiccatio inter
57
primum et secundum. et quando aduritur fit eius exic-
58
catio in secundo. Operationes et proprie-
1
tates.) Est maturatiuum frigidorum humorum. et sedatiuum
2
dolorum et carminatiuum ventositatum. et similiter eius oleum
3
et in ipso est lenificatio vltima. Et eius complexio est pro-
4
pinqua maturatio aperitiuo. Et quod siccum est vehe-
5
mentionis est resolutionis. Apostemata et bothor.)
6
Est maturatiuum apostematum. Uulnera et vlcera.)
7
Eius cinis confert vlceribus tremulis. Istrumenta
8
iuncturarum.) Oleum eius confert doloribus neruo〈-〉
9
rum et similium. Membra capitis.) Facit somnum proprie. Et
10
eius succus confert dolori auris melancolico et exiccat
11
humiditatem auris: Membra oculi.) Assiduatio
12
commestionis eius debilitat visum: Membra an-
13
helitus et pectoris.) Anetum et semen eius lac abun-
14
dare facit et proprie in sorbitionibus lenibus que
15
multiplicant lac. Membra nutrimenti.) Confert
16
singultui facto ex replectione cibi. Inquit Galienus
17
et nocet stomaco: et in semine eius et flore est vomita〈-〉
18
tio. Membra expulsionis.) Confert dolori ven-
19
tris pungitiuo: et intersecat sperma quando fit clystere
20
ex eo: aut sedetur in ipso. et eius semen abscin-
21
dit emorroidas ortas. et eius cinis est bonus
22
ano et verge et testiculis.
23
¶ De adipe. Capitulum .LXXIII[*]LXXIII cf. Venice 1564: 72.
24
ADeps. Natura.) Adeps anatis est ca〈-〉
25
lidior et siccior: deinde adeps castra〈-〉
26
ti. et adeps castrati decrepiti est le-
27
uior. Operationes et proprietates.) Adeps
28
anatis est subtilis valde. et est calidior adipe gal〈-〉
29
line et adeps galli et adeps cerui sunt vehemen-
30
tioris calefactionis et adeps vacce est media inter
31
adipem leoninam et caprinam: et adeps adib est subti〈-〉
32
lis. et adeps masculi in omnibus eis est fortior: et
33
adeps decrepiti est melior vel leuior: et adeps
34
caprina est magis stiptica omnibus et adeps hirci〈-〉
35
na est vehementioris resolutionis. Decoratio.)
36
Adeps vrsi et adeps anseris conferunt alopitie: et
37
ades[*]ades corrupt for adeps asini valet ad vestigia cutis et adeps anse-
38
ris valet ad fissuras faciei et labij. Apostemata et bo〈-〉
39
thor.) Adeps porci valet ad apostemata et adeps leo〈-〉
40
nis resoluit durities apostematum. Uulnera et vlcera.)
41
Adeps porcina valet ad adustionem ignis. Mem〈-〉
42
bra capitis.) Adeps anseris sedat dolorem auris
43
et similiter adeps vulpis. ipsa enim est iuuatiua ad illud
44
valde adeps galline confert apostemati lingue. Membra
45
oculi.) Adeps piscis confert aque oculi. et acuit
46
visum cummelle[*]cummelle corrupt for cum melle. et adeps vipere recens confert panno et
47
aque et vt non nascantur pili euulsi ex palpebris.
48
Instrumenta iuncturarum.) Adeps cerui confert
49
spasmo. Membra expulsionis.) Adeps caprina
50
confert mordicationi intestinorum quando ad-
51
ministratur et confert vlceribus eorum. et adeps
52
quidem caprina fortior est in cura vlcerum in-
53
testinorum quam adeps porcina. et illud est pro-
54
pter velocitatem congelationis eius. sed adeps
55
porcina vehementius sedat mordicationem.
56
et adeps que est in gibbo cameli suffumigata
57
confert emorroydibus et omnes adipes leues:
58
sicut adipes galline et aliorum conferunt dolo〈-〉
1
ribus matricis. et antique sunt eis male. et similiter
2
adeps anseris confert matrici. Uenena.) Adeps
3
porcina confert puncture vermium venenosorum: et
4
adeps elephantis et cerui quando fit ex eis linimen-
5
tum fugant veuenosa. et adeps caprina vel porcina
6
confert cantaridibus. Et caro cerui confert spasmo.
7
¶ De arbore cimicum. Capitulum .LXXIIII[*]LXXIIII cf. Venice 1564: 73.
8
ARbor cimicum. Natura.) est frigida in primo
9
et sicca in ipso. Decoratio.) Linitur
10
super excoriationem cum aceto vulnera et
11
vlcera: Consolidat vulnera recentia et
12
linitur super excoriationem cum aceto et sanat eam et inuol-
13
uitur cortex eius super vulnera vel vlcera et consoli-
14
dat ea.
¶ De alleo. Capitulum .LXXV[*]LXXV cf. Venice 1564: 74.
15
ALleum quid est. Alleum aliud est dome〈-〉
16
sticum et est notum aliud est alleum por〈-〉
17
rinum. et aliud siluestre. et in siluestri qui〈-〉
18
dem sunt amaritudo et stipticitas. et est
19
illud[*]illud corrected from Alud(?) quod nominatur alleum serpentis: porrinum autem est
20
composite virtutis ex alleo et porro. Natura.) Est ca〈-〉
21
lefactiuum exiccatiuum in tertio vsque ad quartum. et sil〈-〉
22
uestre plus illo. Operationes et proprietates.) Resol〈-〉
23
uit inflationem.[*]inflationem. corrupt for inflationem [redundant period] valde et est vlceratiuum adustiuum cutis
24
et confert ad mutationem.[*]mutationem. corrupt for mutationem [redundant period] aquarum vel alterationem Decoratio.)
25
Bibitur decoctio montani et interficit lendes
26
et pediculos et inungitur super eos: et eius cinis quando
27
linitur cum melle super morpheam et occultationem oculi
28
confert. et confert alopitie facte ex materijs putridis.
29
Apostemata et bothor.) Aperit dubellet intrinsecas et ci〈-〉
30
nis eius est conueniens super bothor. Uulnera et
31
vlcera.) Exulcerat cutem cinis eius et cum melle su〈-〉
32
per impetiginem et scabiem vlcerosam: et alleum quidem
33
siluestre facit coherere vulnera fraudulenta quando
34
ponitur super ipsa recens. Instrumenta iuncturarum.)
35
Quando ex eo fit clystere confert sciatice: quoniam so-
36
lutione educit sanguinem et humorem colericum.
37
Membra capitis.) Alleum facit soda. et decoquitur
38
alleum et assatur et sedat dolores dentium: et collutio
39
oris ex decoctione eius confert etiam dolori dentium:
40
et proprie quando permiscetur ei olibanum. Membra ocu-
41
li.) Debilitat visum et attrahit bothor et oculum.
42
Membra anhelitus et pectoris.) clarificat vocem
43
et guttur decoctum et confert tussi antique et doloribus
44
pectoris ex frigore et extrahit sanguisugas ex gut〈-〉
45
ture. Membra nutrimenti.) Confert tumori et
46
proprie decoctio qua christiani vtuntur que fit cum oliuis
47
et nuce. Membra expulsionis.) Quando sedetur in de〈-〉
48
coctione foliorum allei et crucrium eius prouocat
49
vrinam et menstrua et extrahit secundinam. et similiter quan〈-〉
50
do supponitur et bibitur. et similiter cibus christianorum predi-
51
ctus factus ex eo confert valde: et quando teritur de eo
52
quantitas aurei cum aqua mellis extrahit flegma. et ipsum extra〈-〉
53
hit vermes. Et in ipso est solutio nature: eius autem operatio
54
in coitu est: quoniam ipsum propter vehementiam sue exicca〈-〉
55
tionis et resolutionis quandoque nocet. quod si decoquatur in
56
aqua donec eius acuitas resoluatur non elongatur
57
quin sit illud quod de eo remanet in elixatura eius
58
pauce caliditatis quod non exiccat. Et generatur ex
1
eo materia spermatis: ita vt ponat materias
2
flegmaticas in complexionibus flegmaticis cinerem
3
et non possit eas carminare et quando in venis conuer-
4
titur in ventositates non elongantur quin adiuuet
5
ad desiderium coitus. Uenena.) Confert pun-
6
cture vermium venenosorum et morsui serpentum quando
7
bibitur cum vino: et nos quidem iam experti su〈-〉
8
mus illud in hoc: et similiter morsui canis rabiosi:
9
et quando fit emplastrum ex alleo et folijs ficus et ci〈-〉
10
mino super morsum mugali confert.
11
¶ De altea. Capitulum .LXXVI[*]LXXVI cf. Venice 1564: 75.
12
ATtea quid est. Nomen eius in greco de〈-〉
13
riuatum est ex nomine plurium iuuamen〈-〉
14
torum Natura.) Calidum est cum equa-
15
litate. Operationes et proprietates.) In
16
ipsa sunt lenificatio: et maturatio et mollificatio
17
et resolutio: et semen et radix ipsius sunt in virtute eius
18
et fortiora plurimum et magis exiccatiua subtiliatina[*]subtiliatina corrupt for subtiliatiua.
19
Decoratio.) Linitur super morpheam cum aceto. et se〈-〉
20
detur in sole et semen eius est fortius in illo. Apostemata et
21
bothor.) Mollificat apostemata et prohibet ea et resol-
22
uit sanguinea et maturat vulnera et confert apostematibus
23
inflatis et scrofulis. et superponitur cum gumma albo-
24
tim ad duritiem matricis. et ponitur cum caulibus su〈-〉
25
per scrofulas. Instrumenta iuncturarum.) Sedat dolo-
26
rem iuncturarum. et proprie cum adipe anseris: et con-
27
fert sciatice et tremori et attritioni medij lacerto〈-〉
28
rum. et extensioni neruorum. Membra capitis.) Quando
29
fit ex ea emplastrum confert apostematibus que sunt in glandi-
30
bus aurium. Membra oculi.) Resoluit tumorem
31
et inflationem que fiunt in palpebris. Membra anhelitus
32
et pectoris.) Confert semen eius tussi calide antique et
33
facile efficit sputum. et prohibet sputum sanguinis cum
34
virtute sue stipticitatis que est in ipso. et conferunt fo-
35
lia eius apostematibus mammille et ponitur in emplastris ple〈-〉
36
uresis et peripleumonie. Membra nutrimenti.) Eius
37
gumma sedat sitim. Membra expulsionis.) Deco-
38
ctio radicis eius confert quando bibitur ardori vrine et ar〈-〉
39
dori intestinorum et etiam apostematibus ani. et similiter folia eius
40
et similiter solutioni male. et supponitur semen eius cum gum〈-〉
41
ma albotin ad duritiem matricis et coartationem eius
42
et similiter decoctio eius solummodo: et mundificat superflui〈-〉
43
tates feminarum et decoctio radicis eius quando datur
44
in potu cum vino confert difficultati vrine et lapidi: et
45
proprie semen eius. et gumma eius retinet ventrem.
46
Uenena.) Quando linitur cum aceto et oleo prohibet no〈-〉
47
cumentum venenosorum vermium et confert deco-
48
ctio eius cum aceto commixto aut cum vino pun-
49
cture apis: et illud fit leuiendo si cut[*]si cut corrupt for sicut existimo.
50
¶ De aphodilo[*]aphodilo cf. Venice 1564: asphodelo. Capitulum .LXXVII.[*]LXXVII cf. Venice 1564: 76
51
APhodilus[*]APhodilus cf. Venice 1564: asphodelus quid est. Folia eius sunt
52
sicut folia porri de sceni: et habet crus
53
planum super cuius caput est flos et
54
habet radices longas rotundas sicut glans et est
55
acris. Natura.) Est calidius et siccus. Qui〈-〉
56
dam vero dixerunt quod est frigidus et humidus
57
et elongati sunt. Operationes et proprietates.)
58
Est abstersiuus resolutiuus et proprie radix eius:
1
et quando teritur fit calefactiuus et exiccatiuus. et plus
2
eo radix eius et virtus eius est sicut virtus dra〈-〉
3
conee crispe. Decoratio.) Confert alopitie et
4
serpigini et proprie cinis radicis eius: et quando linitur
5
ad augmentum morphee albe et sedetur in sole con〈-〉
6
fert. Apostemata et bothor.) Radix eius cum
7
fece vini ponitur super apostemata glandinosa omnia: et su〈-〉
8
per carbunculos et quando ex ea fit emplastrum cum fari-
9
na ordei confert in inceptione apostematum calidorum.
10
Uulnera et vlcera.) Cum ponitur radix eius cum
11
fece vini super vlcera fraudulenta sordida con〈-〉
12
fert eis. Instrumenta iuncturarum.) Confert contritioni
13
lacertorum et contorsioni. Membra capitis.) Quando
14
distillatur succus eius solus: aut cum ture et melle et
15
myrrha et vino confert saniei in aure. et quando distil-
16
latur in aurem aduersam dolori molaris confert
17
dolori molaris. Membra oculi.) In succo ra-
18
dicis eius est iuuamentum ad oculum. Membra
19
anhelitus et pectoris.) Cum sumitur in potu de
20
eo pondus aurei cum vino confert dolori vtriusque
21
lateris et tussi eius radix cum fece vini est bona apostema〈-〉
22
tibus mammille. Membra nutrimenti.) Confert
23
ictericie. Membra expulsionis.) Prouocat vri〈-〉
24
nam et menstrua: et eius fructus et flos quando in po〈-〉
25
tu dantur cum vino soluunt: et ex radice eius cum
26
fece vini fit emplastrum apostemati testiculorum. Uenena.)
27
Dantur de eo tres aurei ad morsum vermium ve〈-〉
28
nenosorum: et quando dantur ad bibendum fructus et flos
29
eius in vino confert magnifice mordicationi scor-
30
pionis: et habentis quadragintaquatuor pedes cum
31
hoc quod soluit.
¶ De aceto. Capitulum .LXXVIII[*]LXXVIII cf. Venice 1564: 77.
32
ACetum. Natura.) Est compositum ex
33
caliditate et frigiditate: et ambe substantie sunt sub〈-〉
34
tiles: et frigida quidem est magis dominans
35
et illud in quo est acredo est calidius si
36
vero non est: est frigidus et humidius et decoctio mi〈-〉
37
nuit de eius frigiditate aliquid. Operationes et pro〈-〉
38
prietates.) Est fortis exiccationis et prohibet
39
effusiones materierum ad interiora: et subtiliant
40
et incidit: et quando bibitur aut effunditur superfluxum san〈-〉
41
guinis si est exterius prohibet ipsum et prohibet apostema
42
vbi est preparatio vt accidat: et adiuuat ad di-
43
gestionem: et diuersatur flegmati: et ipsum est conferens co〈-〉
44
lericis et nocens melancolicis. Decoratio.) Linitur
45
cum melle super vestigia sanguinis et confert verum
46
ipsius multitudo citrinat. Apostemata et bothor.)
47
Prohibet aduentum: et ambulationem cancrena〈-〉
48
rum et sanat herisipillam commestum et bibitum
49
et linitum. et prohibet ambulationem apostematis omnis: et
50
confert panaritio et formice et herisipille. quan-
51
do ex eo liniuntur et prohibet vt non eueniat apostema.
52
Uulnera et vlcera.) Quando ponitur super vulnera la〈-〉
53
na infusa in aceto prohibet ea apostemari et confert vl〈-〉
54
ceribus ambulatiuis. et scabiei et impetigini et
55
confert adustioni ignis velocius omni re.
56
Instrumenta iuncturarum.) Est nociuum neruis et quando
57
embrocatur super podagra cum sulfure confert.
58
Membra capitis.) Quando miscetur cum vncto olei
1
ut oleo rosaceo: et conquassatur et effundatur in eo
2
lana non abluta et ponitur super caput confert sode
3
calide et fortitudini eius: et similiter embrocatio ex
4
eo et oris collutio et proprie cum alumine confert
5
motui dentium. et vaporatio aceti calidi confert
6
difficultati auditus et acuit ipsum. et aperit opila-
7
tionem colatorij fortiter: et resoluit sonitum. Mem〈-〉
8
bra oculi.) Linitur cum melle super ocultationem
9
sanguinis que est sub oculo: sed eius assiduatio
10
debilitat visum. Membra anhelitus et pectoris.)
11
Minora[*]Minora corrupt for Minorat vuam et abscindit gargarismus ex eo
12
fluxum humoris ad guttur: et sanat vuam que
13
cecidit et sorbetur ad sanguisugas et ad tussim an〈-〉
14
tiquam: aut difficultatem dilatationis calefactum.
15
Membra nutrimenti.) Et conueniens stomaco calido et
16
humido disrumpens appetitum: et adiuuans ad
17
digerendum: et totum illud est: quia preparat stomacum et
18
vaporatio aceti resoluit hydropisim. sed eius
19
assiduatio quandoque adducit ad hydropisim. Mem〈-〉
20
bra expulsionis.) Infrigidat matricem et sit clyste-
21
re ex eo calefacto et sale ad vlcera intestinorum
22
ambulatiua post clystere lenitiuum. Uenena.)
23
Effunditur super morsus venenosorum et confert ei
24
qui in potu sumpsit opium et iusquiamum: et ace〈-〉
25
tum assumptum de vna agresticum sale confert
26
morsui canis rabiosi et reliquis: et quandoque bibitur
27
calefactum post medicinas mortales et confert.
28
¶ De auro. Capitulum .LXXIX[*]LXXIX cf. Venice 1564: 78.
29
AUrum. Natura.) Est equale subtile.
30
Operationes et proprietates.) Lima〈-〉
31
tura eius ingreditur in medicinis melancolie
32
et melius cauterium: et velocius sana-
33
bile est quod fit cum cauterio auri. Decoratio.)
34
Retentio ipsius in ore remouetur fetorem oris et
35
ingreditur limatura eius in medicinis alopitie et
36
serpiginis liniendis et in eis que bibuntur. Membra
37
oculi.) Confortat oculum in alcocol positum.
38
Membra anhelitus et pectoris.) Confert dolori-
39
bus cordis et tremori et ipsius et malitie anime et
40
ei qui solus loquitur.
¶ De aromatico. Capitulum .CLXXX[*]LXXX cf. Venice 1564: 79.
41
ARomaticum quid est. Dicimus in capitulo
42
calami aromatici. Membra nutri-
43
menti.) Dicitur quod non est res melior eo
44
ad adustionem ignis cum oleo rosaceo et ace-
45
to et confert apostematibus stomaci et epatis et hydropisi.
46
¶ De agarico. Capitulum .LXXXI[*]LXXXI cf. Venice 1564: 80.
47
AGaricum quid est. Inquit filius mesan〈-〉
48
gue est masculus et femina. et est aga〈-〉
49
ricum quod est simile radici aniudem. sed
50
exterior pars eius non est rara sicut ex-
51
terior pars radicis aniudem. et dixerunt quidam quod
52
generatur in arbore corrosa secundum semitem putrefa〈-〉
53
ctionis et corruptionis. et in sapore eius sunt
54
acredo et stipticitas et eius substantia est aerea terrea
55
subtilis. Electio.) Illud quod est melius est album
56
velociter frangibile porosum valde plenas habens
57
extremitates in cuius amaritudine inuenitur dul〈-〉
58
cedo: et fractum habens frusta superposita et est femina.
1
Illud vero quod est masculum non est bonum. et
2
durum et nigrum ambo sunt mala valde. Natura.) Ca〈-〉
3
lidum in primo siccum in secundo. Operationes et pro〈-〉
4
prietates.) Est resolutiuum incisiuum grossorum humo〈-〉
5
rum aperitiuum omnium opilationum subtiliatiuum. Et
6
dixerunt quidam in ipso est virtus stiptica et in principio
7
gustus sui est quasi dulcedo. deinde amaritudo.
8
Apostemata et bothor.) Confert apostematibus omnibus.
9
Instrumenta iuncturarum.) Datur in potu cum syrupo ace-
10
toso ad sciaticam: et est ex eis que mundificant super〈-〉
11
fluitates neruorum proprietate que est in ipso: et con〈-〉
12
fert egritudinibus lacertorum et casui: et potio ex
13
illo sit tres krirates: et cum adest febris tunc datur
14
cum mellicrato aut iuleb. Membra capitis.) Con-
15
fert patientibus epilepsiam et mundificat superflui-
16
tates cerebri proprietate que est in ipso. Mem-
17
bra anhelitus et pectoris.) Confert asmati et vl〈-〉
18
ceri pulmonis quando in potu datur cum rob et sit po-
19
tio eius vsque ad aureum .I. et quando ex eo in potu dantur
20
tres anulusat cum aqua confert sputo sanguinis ex
21
pectore. Membra nutrimenti.) Confert icteri-
22
tie et datur ad bibendum cum oximelle ad apostema sple〈-〉
23
nis. et quando solum masticatur et deglutitur confert dolori
24
stomaci: et eructuation acetose: et datur in potu de eo
25
ad dolorem epatis aureus. Membra expulsionis.)
26
Solutione educit humores grossos diuersos me-
27
lancolie. et flegmatis et colere rubee cum sumitur ex eo
28
ab aureo .I. vsque ad .2. proprie cum melicrato. et quando〈-〉
29
que iuuat medicinas solutiuas: et facit eas perue〈-〉
30
nire vsque ad extrema corporis: et prouocat vrinam et
31
menstrua et sedat dolorem renum: et eius potio ad
32
illud est aureus: et confert prefocationi matricis.
33
Febres.) Confert tremori et febribus antiquis gros〈-〉
34
sis quando bibitur ex eo aureus cum vino: et vsque ad drag〈-〉
35
mam[*]dragmam cf. Venice 1564: gluticem drachmae. Uenena.) Quando ex eo in potu datur cum vi-
36
no vsque ad aureum est magni iuuamenti ad illud:
37
et fit ex eo emplastrum ad puncturam vermium veneni
38
frigidi.
¶ Capitulum de litera .b.
39
¶ De blacte bizantie[*]blacte bizantie cf. Venice 1564: blatta bizantia. Capitulum .LXXXII.[*]LXXXII cf. Venice 1564: 81
40
BLacte bizantie quid est. Sunt frusta
41
similia vnguibus boni odoris aroma〈-〉
42
tica que administrantur in suffumiga〈-〉
43
tionibus. Inquit Diascorides est de genere ostra-
44
corum. Assumuntur ex insula que est in mari indie
45
in loco eius vbi est spica: et sunt ex eis que sunt ex
46
mari rubro. et alie sunt babylonice nigriores parue
47
et ambe sunt boni odoris. et existimo quod ille que
48
sunt de mari rubro sunt ille que nominantur curascie.
49
et dicitur quod ipse sunt adherentis carnis et cutis. et quandoque
50
cadit aliquid de albedine: et plurime earum sunt mechie
51
et extrahuntur ex gedde: et iste quidem medicantur et pur〈-〉
52
gantur et fiunt bone. Electio.) Ex eis meliores
53
sunt ille que ad albedinem declinant inuente in ma〈-〉
54
ri rubro: et in aliemen. et duobus maribus. sed
55
babylonice sunt nigre parue valde: venditiores[*]venditiores corrupt for venditores ve〈-〉
56
ro medicinarum dicunt quod bone ex eis sunt duorum
57
marium. deinde mechie. deinde algeddin. et for-
58
tasse aliqud cadit ex eis ad albedinem. Natura.) Calida
1
sunt et sicca in secundo. et earum siccitas fortasse vici-
2
na est tertio. Operationes et proprietates.) Sunt
3
subtiliatiue. Membra capitis.) Earum suffumiga〈-〉
4
tio confert epilepsie. Membra expulsionis.) Ip-
5
sarum suffumigatio exiccat illam que habet prefocationem
6
matricis et cum bibuntur cum aceto mouent ventrem
7
quodcunque genus earum fuerit.
8
¶ De ben. Capitulum .LXXXIII[*]LXXXIII cf. Venice 1564: 82.
9
BEn quid est. Est semen magnum maius
10
cicere declinans ad albedinem quandam: et
11
habet medullam lenem vnctuosam. Natura.)
12
Calidum in tertio: siccum in secundo. Opera〈-〉
13
tiones proprietates[*]proprietates corrupt for et proprietates.) Est mundificatiuum et proprie
14
ipsius medulla et incisiuum humiditatum grossarum
15
et aperit cum aceto et aqua opilationes viscerum. et in arbo〈-〉
16
re ipsius est amaritudo plus et stipticitas: et propter
17
illud est in ipso virtus cauterizatiua: et eius cor〈-〉
18
tex est stipticus plus: et oleum ipsius non euacuatur
19
a stipticitate. et in ipso toto est abstersio et inci〈-〉
20
sio. Decoratio.) Semen eius confert lentiginibus
21
magnis et paruis. et panno et morphee. et vesti-
22
gijs vlcerum et similiter eius oleum. Apostemata et bothor.)
23
Confert apostematibus duris omnibus cum ponitur in em-
24
plastris et verrucis. Uulnera et vlcera.) Con-
25
fert cum aceto vlcerationi et scabiei vlcerate et ex〈-〉
26
coriationi. et confert bothor lacteis et sahafati.
27
Instrumenta iuncturarum.) Calefacit neruos et lenifi-
28
cat spasmum et duritiem neruorum et proprie oleum eius.
29
Membra capitis.) Abscindit fluxum sanguinis sti-
30
pticitate sua et conuenit oleum eius dolori auris et
31
sonitui qui est in ipsa proprie cum adipe anatis et de-
32
coctio eius confert dolori dentium cum os ex ea col-
33
luitur. Membra nutrimenti.) Confert duritiei epatis
34
et splenis quando bibitur cum aceto mixtum ex eo pondus
35
duarum .ʒ. et quando coniungitur frumento aut farina lolij.
36
et aqua alkaratim aut farina herbi. aut lupini.
37
et fit ex eo emplastrum spleni. et ipsum quidem est malum
38
stomaco faciens nauseam. et si bibitur ex eo aureus .I.
39
cum melle facit vomere fortiter. et soluendo edu〈-〉
40
cit: et similiter eius fructus. Membra expulsionis.)
41
Aureus .ß. eius soluendo educit flegma crudum
42
cum bibitur cum melle: et similiter eius oleum et similiter
43
cum supponitur licinum infusum in ipso. Permuta〈-〉
44
tio.) Loco eius ponitur quantum ipsum est de ru〈-〉
45
bea: et medietas sui de cortice cassie linguee et
46
decima ponderis eius de mace.
47
¶ De bedeoard[*]bedeoard cf. index fol. 162v and Venice 1564: bedoard. Capitulum .LXXXIIII.[*]LXXXIIII cf. Venice 1564: 83
48
BEdeoard quid est. Est spina alba. et est
49
similis alhaseketi. verumtamen est vehemen-
50
tius alba et habet longiores spinas: et si〈-〉
51
milantur spine eius folijs amomi. ve〈-〉
52
runtamen sunt subtiliores et vehementius albe et eius
53
quidem stipes quandoque peruenit ad duos cubitos. et eius
54
flos est purpureus et semen ipsius est sicut semen
55
cartami. verumtamen est vehementioris rotunditatis.
56
Natura.) In radice eius est infrigidatio et exiccatio cum
57
resolutione quadam. Semen vero eius est calidum et sub〈-〉
58
tile: et dixerunt quidam quod tota est calida valde.
1
Operationes et proprietates.) In ipsa est virtus
2
resolutiua et aperitiua: et proprie in semine eius
3
et in ipsa est retentio fluxus sanguinis et eius re〈-〉
4
tentio est equalis. Apostema et bothor.) Confert apostematibus
5
flegmaticis propter illud quod est in ipso de resolutione et con〈-〉
6
tractione quare fiat ex ea emplastrum et ex radice eius
7
proprie. Instrumenta iuncturarum.) Confert spasmo propter illud
8
quod est de contractione equali cum resolutione: et semen eius
9
confert infantibus quando bibunt ipsum propter corruptionem in
10
motibus lacertorum. Membra capitis.) Collutio
11
oris facta ex succo eius sedat dolorem dentium. Mem〈-〉
12
bra pectoris.) Confert sputo saguinis[*]saguinis corrupt for sanguinis et proprie eius
13
radix. Membra nutrimenti.) Confert debilitati
14
stomaci et aperit opilationes. Membra expulsionis.) Con〈-〉
15
fert solutioni antique et precipue stomatice. et proprie ra-
16
dix eius: et est prouocatiua. Febres.) Ualet febri〈-〉
17
bus flegmaticis longis. et eius causa est debilitas
18
stomaci et omnibus febribus antiquis. Uenena.) Confert
19
si masticetur: et postea superponatur puncture scorpio〈-〉
20
nis. Attrahit enim venenum: et si bibitur semen eius con〈-〉
21
fert morsure venenosorum reptilium. Permutatio.)
22
Loco eius in febribus ponitur fumus terre.
23
¶ De balsamo. Capitulum .LXXXV[*]LXXXV cf. Venice 1564: 84.
24
BAlsamus quid est. Est arbor egypti na〈-〉
25
scens in loco qui dicitur oculus solis tan〈-〉
26
tum: cuius folia et odor ruthe similantur
27
sed tamen ipsa declinat ad albedinem et eius
28
statura est statura arboris euisci. et eius quidem oleum
29
est melius femine ipsius et semen fortius ligno
30
ipsius in omnibus modis eius. Eius vero oleum su-
31
mitur ita vtincidatur[*]vtincidatur corrupt for vt incidatur cum ferro post ortum ascerahe. et
32
aggregatur quod de eis resudat cum cotto. et neque per〈-〉
33
transit in anno quod est inter quinquaginta vsque ad sexa-
34
ginta libras. Electio.) Experientia olei ipsius est con〈-〉
35
gelatio lactis statum cum super ipsum destillatur: et permixtio
36
eius cum aqua: et inspissatio ipsius et conseruatio sue
37
soliditatis in aqua: et ablutio ipsius a cotto et subti-
38
litas odoris eius. Adulteratur autem cum oleo de pino:
39
et oleo de mastice: et cera dissolutis in oleo de al〈-〉
40
canna[*]alcanna cf. Venice 1564: ligustro. Et quod ex eo melius est: est recens grossum
41
autem et vetus non habet virtutem. Natura.) Eius lignum est
42
calidum et siccum in secundo et ipsius semen est calidius
43
eo parum: et oleum eius est calidius vtrisque: et est in
44
principio tertij calidum: et non est in ipso de calefactione
45
quod existimant. Operationes et proprietates.) Aperit
46
opilationes. et confert visceribus grossis. Uulnera
47
et vlcera.) Mundificat vlcera proprie cum ireos. et
48
extrahit fracturas ossium. Instrumenta iuncturarum.) Con-
49
fert sciatice bibitum et propter spasmum bibitur eius deco〈-〉
50
ctio. Membra capitis.) Confert vlceribus capi-[*]capi- corrupt for capitis [the second part of the word is missing]
51
et mundificat ipsum et confert epilepsie et vertigini.
52
Membra oculi.) Abstergit pannum eius ipsum et
53
eius oleum. Membra anhelitus et pectoris.) Li-
54
gnum eius et ipsius semen conferunt dolori vtrorunque
55
laterum et confert asmati grosso et stricture anhelitus
56
et dolori pulmonis: et confert semen eius peripleu-
57
monie frigide et tussi: et similiter ipsius oleum. et ad summum
58
est iuuatiuum viscerum que sunt super myrach[*]myrach cf. Venice 1564: abdomen. Membra
1
nutrimenti.) Confert debilitati digestionis et ipsius
2
decoctio dissoluit malitiam digestionis et mundificat
3
stomacum et confortat epar. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
4
uocat vrinam et confert dolori pungitiuo. et confert do-
5
loribus matricis. et exiccat humiditates eius vapo〈-〉
6
ratum et bibitum: et confert frigori ipsius: et extrahit em〈-〉
7
bryonem et ecundinam et confert cum ex eo fit suffumi-
8
gatio omnibus doloribus matricis: et ipsius decoctio
9
aperit os matricis. et ceratum ex ipso cum oleo rosa〈-〉
10
ceo et cera confert frigori matricis. et est iuuatiuum
11
difficultati vrine. Febres.) Eius oleum aufert ri〈-〉
12
gores. Uenena.) Resistit venenis et confert mor-
13
sure vipere: et eius oleum confert iusquiamo cum bibi-
14
tur cum lacte: et venenosis et proprie scorpionibus.
15
¶ De been. Capitulum .LXXXVI[*]LXXXVI cf. Venice 1564: 85.
16
BEen quid est. Frusta aspera que sunt ra-
17
dices ex siccitate contracte et sunt duarum
18
specierum quarum vna est alba. et altera est ru〈-〉
19
bea. Natura.) Calidum est et siccum in secundo.
20
Decoratio.) Est impinguatuum[*]impinguatuum corrupt for impinguatiuum. Membra anheli〈-〉
21
tus et pectoris.) Confortat cor valde et confert tre〈-〉
22
mori cordis. Membra expulsionis.) Manifeste
23
augmentat sperma. Permutatio.) Loco eius
24
ponitur quantum est ipsum tuderi: et medietas pon〈-〉
25
deris eius lingue auis.
26
¶ De berengesif. Capitulum .LXXXVII[*]LXXXVII cf. Venice 1564: 86.
27
BErengesif est abrotanum: et est planta similis
28
absinthio cui inest humiditas viscosa:
29
et eius quidem est vna species: thyrsos habens
30
breuiores et minora folia etiam sunt ei
31
folia minuta parua subtilia alba citrina et appa-
32
ret in estate. Inquit Galienus sunt due herbe vicini sa〈-〉
33
poris nominate hoc nomine. Natura.) Calida et humida
34
est in primo. Operationes et proprietates.) Est
35
subtiliatiua aperitiua valde: cuius emplastrum prohi-
36
bet attractionem materierum ad membra. Membra capi〈-〉
37
tis.) Confert soda frigide loco emplastri superposita et
38
embroca. et in aqua cocta fit magis secura et confert
39
opilationi narium et corrize. Membra expulsionis.)
40
Frangit lapidem in renibus: et prouocat menstrua
41
sedendo in eius decoctione: et confert vlceribus
42
eius et eijcit secundinam et fetum: et confert coaduna〈-〉
43
tioni oris matricis et aperit ipsum et duritiei eius
44
bibita: et more emplastri superposita et potatur ex ea
45
vsque ad .ʒ.V.
¶ De baurach. Capitulum .LXXXVIII[*]LXXXVIII cf. Venice 1564: 87.
46
BAurach quid est. Est fortius sale. et est
47
ex genere virtutis eius: sed stipticitas non
48
inest ei. et quandoque aduritur in ostraco super
49
carbones inflammatos donec assetur. Ele-
50
ctio.) Ex eo melius est armenum. leue laminosum fran〈-〉
51
gibile spongiosum album: aut purpureum. aut roseum
52
mordicatiuum. et comparatio quidem affricani ad reliqua bau〈-〉
53
rach est comparatio baurach ad salem: sed baurach non
54
comeditur nisi propter magnam causam. et spuma baurach est
55
subtilior quam baurach. et in eius virtute. et ex ea me〈-〉
56
lior est spuma marmorea facile frangibilis. Natura.)
57
Calidum et siccum in fine secundi. et eius siccitas fortasse
58
declinat ad tertium. Operationes et proprietates.)
1
Abstergit fortiter lauat et proprie affricanum et mun-
2
dificat et excoriat. et incidit humores grossos: et in
3
baurach quidem est stipticitas pauca cum abstersione
4
bona propter sui salsedinem. nisi iu[*]iu corrupt for in affricano. In eo enim non
5
est stipticitas. sed abstersio pura multa. et in sale est
6
stipticitas. et non est in ipso nisi resolutio parua. De-
7
coratio.) Attenuat capillos puluerizatum su-
8
per eos. et quando ex eo fit emplastrum attra-
9
hit sanguinem ad illud quod apparet de cor-
10
pore et facit vt color sit bonus et confert sed for-
11
tasse denigrat eius plurima comestio colorem.
12
Uulnera et vlcera.) Confert pruritui propterea
13
quod resoluit virus et proprie affricanum cum aceto: et
14
confert etiam scabiei. Instrumenta iuncturarum.) Fit ex eo ce〈-〉
15
ratum paralysi proprie postreme: et precipue cum iam de-
16
clinat: et confert corrosioni neruorum. Membra capi〈-〉
17
tis.) Confert furfuribus et cum spuma eius cum
18
melle distillatur in aurem mundificat et aperit et con〈-〉
19
fert surditati et cum vino aut cum sirupo de ysopo
20
confert sonitui. Membra nutrimenti.) Est malum
21
stomaco corrumpens ipsum: et affricanum commouet vomitum:
22
et si non faceret vomere esset plus incisiuum humorum stomaci quam
23
reliqua baurach. Et ex eo quidem cum ficubus sit emplastrum
24
hydropsi[*]hydropsi corrupt for hydropisi et extenuat eam. Membra expulsionis.)
25
Soluit cum supponitur. et quando comeditur cum rutha et cy〈-〉
26
mino: aut decoctione ruthe et aneti sedat dolorem
27
ventris pungitiuum. et cum hoc et similibus vincit salem: et
28
bibitum cum quibusdam medicinis interficientibus vermes
29
et educit eos et similiter cum linitur ex eo venter et sumen:
30
et sedet qui linitus est iuxta ignem interficit eos. et per hec et
31
similia distinguitur inter ipsum et salem. Uenena.) Confert omne
32
baurach et precipue affricanum prefocationi fungorum
33
valde siue sit adustum aut non adustum: et similiter eius spuma.
34
et ponitur cum adipe asini aut suis super morsum canis: et
35
bibitur cum aqua frigida propter potum cantaridarum. et quod ex eo
36
nominatur baurachium nitrum bibitur cum aniudem propter no-
37
cumentum sanguinis tauri.
38
¶ De bulbo. Capitulum .XXXIX.[*].XXXIX. corrupt for .LXXXIX. [cf. Venice 1564: 88]
39
bUlbus quid est. Est cepe quod comeditur paruum
40
simile cepe narcisci: et eius folia sunt similia
41
folijs porri: et ipsius rosa est similis viole:
42
et est quedam eius species que commouet vomitum.
43
Quidam vero dixerunt quod ipse est cepe azir: et dixerunt
44
quidam alij non: sed est de genere porri: et videtur quod sit anaga〈-〉
45
lis. permutemus ergo intentiones ab hoc vel eius ad hoc.
46
Natura.) Propinquus est nature cepe. et fortasse est siccus in
47
primo cum humiditate superflua. Operationes proprietates[*]proprietates corrupt for et proprietates.)
48
Est inflatiuus et sedatiuus et exasperat linguam. Deco〈-〉
49
ratio.) Linitur super pannum proprie in sole et confert: et similiter
50
confert vestigijs vlcerum: et est exasperans palatum et linguam
51
et linitur cum vitello oui super verucas: et cum oxymelle
52
super vlcera leuia. Uulnera et vlcera.) Quando assatur
53
cum capite piscis et aloe: et ponitur super vlcus menti era〈-〉
54
dicat ipsum. Instrumenta iuncturarum.) Cum ex eo fit
55
emplastrum aceto est conueniens attritioni me〈-〉
56
dij lacertorum et fit ex eo emplastrum podagre
57
et doloribus puncturarum: et fit ex ipso solo
58
emplastrum tortioni neruorum: et est emplastrum vnguis et
1
auris et similium: et sit ex eo emplastrum cum sauich. Mem〈-〉
2
bra capttis[*]capttis corrupt for capitis.) Est medicamen furfuribus et vlce〈-〉
3
ribus capttis[*]capttis corrupt for capitis. et linitur super plagas capitis que non
4
sunt fracte: et permiscetur cum vitello oui et linitur.
5
Membra oculi.) Solus administretur et cum vitel-
6
lo oui. et cum adiungitur ei acetum est medicamen bo〈-〉
7
num ad garab[*]garab cf. Venice 1564: fistulam et apostematibus lachrymalium. Membra
8
nutrimenti.) Qui ex eo est dulcis et rubeus est bo〈-〉
9
nus stomaco: et sit ex eo emplastrum cum melle doloribus
10
stomaci: et amarus est melior et digerit cibum et mul〈-〉
11
tiplicatur eius nutrimentum in ipso: licet non sit nutrimentum suum
12
laudabile et precipue eius quod est crudum et quando non di〈-〉
13
geritu.i[*]digeritu.i corrupt for digeritur pungit et inflat. Membra expulsio-
14
nis.) Excitat coitum.
15
¶ De bugenis. Capitulum .XC.[*]XC cf. Venice 1564: 89
16
Ugenis[*]Ugenis corrupt for BUgenis [initial is missing] quid est. magis quod ex ea admini-
17
stratur est radix eius. et ipsa quidem habet gummam et
18
succum et eius gumma est fortior succo ipsius
19
et quandoque permiscetur cum oleo et muri et pau〈-〉
20
co vino et concutitur donec grossum fiat. et secundum quantitatem
21
equalitatis quam habet in grossitie est eius bonitas. Natura.)
22
Est calida in tertio sicca in ipso. Operationes et proprieta〈-〉
23
tes.) Est resolutiua. Uulnera et vlcera.) Abra-
24
dit ossa corrupta propter vehementiam desiccationis:
25
et mundificat vlcera. Instrumenta iuncturarum.) Conueni〈-〉
26
ens est neruis. Membra anhelitus et pectoris.) Con〈-〉
27
fert superfluitatibus grossis in pectore et conuenit pul〈-〉
28
moni et vlceribus eius bibita et suffumigata.
29
Membra nutrimenti.) Confert duritiei splenis.
30
¶ De busuro. Capitulum .XCI[*]XCI cf. Venice 1564: 90.
31
BUsurum et baluum quid sunt. Nota sunt.
32
Natura.) Frigida sunt et sicca in secundo et albusu-
33
rum magis est stipticus quam cassab. Operatio〈-〉
34
nes et proprietates.) Inflant et proprie cum
35
post ipsa bibitur aqua: et cum sint dulcia faciunt euenire
36
rugitum plurimum et faciunt euenire opilationes in visceribus
37
et decoctio albusuri sedat inflationem cum conseruatione
38
caloris innati: et plurimus vsus amborum generat in cor-
39
pore humores grossos. Membra capitis.) Albusu〈-〉
40
rum facit soda et inebriat plurimum et ambo sunt bona carni
41
que est inter dentes et gingiuas. Membra anhelitus et
42
pectoris.) Ambo sunt mala pectori et pulmoni.
43
Membra nutrimenti.) Preparant stomacum et faciunt contin〈-〉
44
gere opilationes epatis et ipsorum digestio est tarda: et fran〈-〉
45
gibile est minoris digestionis: et nutrimentum ipsorum est paruum
46
et algesaguerui est minoris tarditatis. Membra
47
expulsionis.) Unumquodque eorum stringit ventrem proprie
48
cum miscetur cum vino pontico: aut cum aceto et albala
49
facit abundare lac: et quando bibitur cum aceto pontico
50
prohibet fluxum matricis. et prohibet fluxum sanguinis
51
emorroydarum. Febres.) Usus eorum plurimus fa-
52
cit cadere in tremorem et horripilationem.
53
¶ De buncho. Capitulum .XCII[*]XCII cf. Venice 1564: 91.
54
Unchum[*]Unchum corrupt for BUnchum [initial is missing] quid est. Est res delata de iamen.
55
Quidam autem dixerunt quod est ex radicibus
56
anigalen[*]anigalen cf. Venice 1564: anigailen cum mouetur et cadit. Electio.)
57
Melius est citrinum et leue boni odoris.
58
Album vero et graue est malum. Natura.) Est calidum et
1
siccum in primo secundum quosdam est frigidum in primo. Opera〈-〉
2
tiones et proprietates.) Confortat membra. Deco〈-〉
3
ratio.) Mundificat cutem et exiccat humiditates que
4
sunt sub ea: facit odorem corporis bonum et abscindit
5
odorem psilotri. Membra nutrimenti.) Est bonum
6
stomaco.
¶ De batecha. Capitulum .XCIII[*]XCIII cf. Venice 1564: 92.
7
BAtecha quid est: notum est. Natura.) Frigida est
8
in principio secundi: et humida in fine eius et cum
9
eius semen desiccatur non est humectatiuum:
10
immo desiccat in primo: et eius radix est de-
11
siccatiua. Operationes et proprietates.). Que matu〈-〉
12
ra est: est subtilis: et immatura est spissa. Batecha
13
preterea cineritia matura in natura existit cucumeris: et in
14
ipsa est apertio quocunque modo sit. Melo autem melio〈-〉
15
ris est humoris quam reliqua: et eius caro est digestiua
16
abstersiua et proprie eius semen: matura vero et imma〈-〉
17
tura ambe sunt abstersiue: et semen eius est fortioris
18
abstersionis: et ipsa quidem conuertitur ad quemcunque humo〈-〉
19
rem quem in stomaco inuenit: et est ad flegma vehementius decli〈-〉
20
uis quam sit ad coleram: qualiter ergo ad melancoliam. melo vero
21
non conuertitur velociter. Decoratio.) Mundificat
22
cutem et proprie semen eius et illud quod est in interio-
23
ri parte ipsius etiam confert panno et morphee et furfu-
24
ribus: et proprie quando conficitur quod est eius interius sicut
25
est cum oleo de frumento et exiccatur in sole. Mem〈-〉
26
bra oculi.) Fiat vt cortex eius fronti adhereat: et
27
prohibet fluxum ad oculum fieri. Membra nutrimen〈-〉
28
ti.) Est vomitiua et proprie radix eius. Nam due .ʒ.
29
eius cum vino mouent vomitum sine labore cum bi〈-〉
30
bitur ex eis obolus. Cumque batecha non digeritur
31
bene generat colericam passionem: melo autem est tarde
32
digestionis nisi quando comeditur cum eo quod est interius
33
eius et ipsius quidem nutrimentum est rectius et eius hu〈-〉
34
mor est conuenientior: oportet preterea vt cibum sequatur
35
alium: batecha enim si non sequitur aliquid aliud facit nau〈-〉
36
seam et vomitum post autem ipsum calefactus bibat
37
oxymel: et humectatus olibanum aut zinziber nu-
38
tritum et vinum. Membra expulsionis.) Prouo-
39
cat vrinam quod ex eo maturum est et crudum ipsius et con〈-〉
40
fert lapidi in renibus et vesice cum est paruus et preci-
41
pue lapidi renum. et melo quidem est minoris prouo〈-〉
42
cationis et est magis abstersiuus et velocioris
43
descensionis precipue qui est mollis. Uenena.) Cum
44
corrumpitur in stomaco conuertitur ad naturam venenosam.
45
oportet ergo vt cum grauat extrahatur velociter.
46
¶ De bule. Capitulum .XCIIII[*]XCIIII cf. Venice 1564: 93.
47
BUle quid est. Dixit alkanzi quod est cu〈-〉
48
cumer indus. et est similis cucumeri cap〈-〉
49
paris et est amarus et similis zinziberi.
50
Natura.) Calidum est et siccum in secundo. et apud
51
quosdam in tertio. Operationes et proprietates.) Est
52
stipticus confortans viscera. Instrumenta iuncturarum.)
53
Confert duritiei neruorum et humiditati eorum et egri〈-〉
54
tudinibus ipsorum frigidis sicut paralysi et torture. Mem〈-〉
55
bra nutrimenti.) Accendit ignem stomaci et confert vo〈-〉
56
mitui et intrat in algeguarset. Membra expul〈-〉
57
sionis.) Constringit ventrem et siccat ventositatem.
58
¶ De belliricis. Capitulum .XCV[*]XCV cf. Venice 1564: 94.
1
BEllirici quid sunt. Sunt propinqui nature
2
emblicorum. et eorum medulla est dulcis
3
propinqua alabuch. Natura.) Fri〈-〉
4
gidi sunt in primo sicci in secundo.
5
Operationes et propietates.) In ipsis est virtus
6
subtiliatiua. et virtus contractiua. Membra nutrimen〈-〉
7
ti.) Confortant stomacum cum aptatione et aggre-
8
gatione et prohibent mollificationem eius et humidita〈-〉
9
tem ipsius et nihil est quod ita preparet stomacum sicut ipsi.
10
Membra expulsionis.) Foriasse[*]Foriasse corrupt for Fortasse stringunt ventrem et
11
apud quosdam leniunt ventrem tantum: et est manifestum
12
et ipsi quidem conferunt intestino recto et ano.
13
¶ De bederenzego. Capitulum .XCVI[*]XCVI cf. Venice 1564: 95.
14
BEderenzegun quid est. Natura.) Est ca〈-〉
15
lida et sicca in secundo. Operationes et pro〈-〉
16
prietates.) Confert omnibus egritudinibus
17
flegmaticis et melancolicis. .) efficit
18
odorem oris bonum. Uulnera et vlcera.) Confert
19
scabiei melancolice. Membra capitis.) Confert opi-
20
lationibus cerebri et remouet fetorem oris. Mem〈-〉
21
bra anhelitus et pectoris.) Lenificatiua est et confor〈-〉
22
tatiua cordis aufert tremorem cordis. Membra
23
nutrimenti.) Iuuat digestionem et confert singultui.
24
Permutatio.) Loco eius ponitur in lenificando
25
pondus ipsius de seta et due tertie ponderis ipsius
26
de cortice citri.
¶ De baurach kebuli. capitulum .XCVII[*]XCVII cf. Venice 1564: 96.
27
BAurach kebuli quid est. Est semen fen〈-〉
28
dium[*]fendium cf. Venice 1564: sendium: aut indum: et habet duas species quarum
29
vna est parua absque rugis: et alia magna
30
cum rugis et earum melior est parua. Instrumenta
31
iuncturarum.) Eradicat flegma ex iuncturis.
32
Membra expulsionis.) Soluit ex intestinis
33
vermes et ascarides et est in hoc valde bona.
34
¶ De beheremigi. Capitulum .XCVIII[*]XCVIII cf. Venice 1564: 97.
35
BEheremigi quid est. Est ex aromaticis
36
Operationes et proprietates.) Resoluit in〈-〉
37
flationem in omni loco eius embrocatio.
38
Membra capitis.) Eius flos est bonus
39
ventositatibus grossis in capite: et cum eius folia
40
odorantur similiter. Membra expulsionis.) Soluit ven〈-〉
41
trem.
¶ De buzeiden. Capitulum .XCIX[*]XCIX cf. Venice 1564: 98.
42
BUzeiden quid est. Est medicina lignea
43
inda in qua est virtus similis virtuti been.
44
Electio.) Illa que ex ea bona est: est al〈-〉
45
ba grossa multarum linearum aspera. lenis
46
vero et tenuis ligni: et pauce albedinis est mala: et
47
adulterant eam cum laubati[*]laubati cf. Venice 1564: luabati barbarica. Natura.)
48
Calida est in secundo: sicca in primo. Operationes
49
et proprietates.) Est subtiliatiua. Instrumenta iun-
50
cturarum.) Confert dolori iuncturarum et po〈-〉
51
dagre Membra expulsionis.) Augmentat coi〈-〉
52
tum. Uenena.) Confert venenis.
53
¶ De bukida. Capitulum .C.[*]C cf. Venice 1564: 99
54
BUkida. Natura.) Frigida est. Operationes et
55
proprietates.) Et abstersiua et est in
56
ipsa stipticitas et in tecis[*]tecis cf. Venice 1564: techis with the variant vaginis et in fructibus
57
eius est humiditas. Decoratio.) Ab-
58
stergit faciem. Uulnera et vlcera.) Ponitur trita
1
super vlcera et scabiem et conglutinat plagas propter stipti-
2
citatem et abstersionem suam et proprie cortex arboris
3
eius et aspergitur cum aqua sua: et fit embroca cum decoctio〈-〉
4
ne radicis eius et foliorum etiam ipsius super ossa fracta.
5
Membra expulsionis.) Cortex eius grossus
6
soluit flegma quando bibitur ex aure cum aqua frigida et vino.
7
¶ De bithar[*]bithar cf. Venice 1564: bihar. Capitulum .CI.[*]CI cf. Venice 1564: 100
8
BIthar[*]BIthar cf. Venice 1564: bihar quid est. Est illa que vocatur keu〈-〉
9
sem[*]keusem cf. the variant in Venice 1564: chiauasem scilicet oculus vacce. rosa eius citrini co〈-〉
10
loris: rubea in medio grossior rosa
11
camomille. Natura.) Calida in secundo: sicca
12
in primo. Membra capitis.) Eius odor confert
13
ventositatibus grossis in capite.
14
¶ De busiri. Capitulum .CII[*]CII cf. Venice 1564: 101.
15
BUsiri. Operationes et proprietates.) Re〈-〉
16
soluit propre[*]propre corrupt for proprie cuius flos est bene apparens
17
et abstergit cum equalitate. Decoratio.)
18
Siluestris habens florem bene apparentem ru〈-〉
19
bificat capillos. Apostemata et bothor.) Decoctio fo〈-〉
20
liorum illius confert apostematibus. Uulnera et vlcera.) Cum
21
melle more emplastri ponitur super vulnera et vlcera.
22
Instrumenta iuncturarum.) Eius decoctio confert attritio〈-〉
23
ni lacertorum. Membra capitis.) Coluitur os cum
24
decoctione eius propter dolorem dentium. Membra ocu-
25
li.) Eius decoctio confert obthalmie calide. Mem〈-〉
26
bra anhelitus et pectoris.) Decoctio ipsius confert tus〈-〉
27
si antique. Membra expulsionis.) Habens folia alba:
28
et habens folia nigra conferunt solutioni vetuste.
29
¶ De baheche[*]baheche cf. index fol. 162v and Venice 1564: baheke. Capitulum .CIII.[*]CIII cf. Venice 1564: 102
30
BAheche quid est. Silis[*]Silis corrupt for Similis est virtuti lentium
31
et est difficilioris digestionis. Natura.) Est
32
equalis declinans ad siccitatem. Operatio-
33
nes et proprietates.) Est stiptica sicut lens.
34
et generat melancoliam. Apostemata et bothor.) Est bona vtrisque
35
et fit ex ea emplastrum hernie et rupture infantium.
36
Membra expulsionis.) stringit ventrem.
37
¶ De besceguascen[*]besceguascen cf. index fol. 162v beseguascen. Capitulum .CIIII.[*]CIIII cf. Venice 1564: 103
38
BEsceguascen quid est. Est coriandrum
39
putei et perfice[*]perfice corrupt for persice est bescegualcen et syria〈-〉
40
ce est capillus porcinus: et arabice est
41
capillus algul. et est herba parua cuius
42
ortus est in saltibus: et cursibus aquarum et fluminum
43
et intus in puteis et est similis coriadro[*]coriadro corrupt for coriandro humido: sed
44
eius thryrsi[*]thryrsi corrupt for thyrsi ad rubedinem et nigredinem declinant
45
sine stipite existentes: neque habent florem neque semen
46
cuius virtus cito tollitur. Natura.) Galieno est equalis. Ego
47
autem dico quod fortasse declinat ad caliditatem valde pa-
48
rum et siccitatem. Operationes et proprietates.) Est resolu〈-〉
49
tiuus subtiliatiuus aperitiuus: et in ipso est stipti〈-〉
50
citas prohibens cursum: et quando permiscetur cibo gallo〈-〉
51
rum et coturnicum facit eos fortes et ad dimicandum
52
et ad interficiendum. Decoratio.) Eius cinis cum ace-
53
to et oleo confert alopitie et tyrie: et ipse cum oleo
54
myrtimo et vino prolongat capillos: et prohibet eorum ca〈-〉
55
sum. Apostemata et bothor.) Confert aldubellet et delet
56
scrofulas. Uulnera et vlcera.) Confert fistulis et
57
vlceribus fraudulentis et humidis. Membra capi-
58
tis.) Eius cinis confert furfuribus. Membra ocu-
1
li.) Confert algarab[*]algarab cf. Venice 1564: aegylopis. Membra anhelitus et pectoris.) Con〈-〉
2
fert pulmoni purgando ipsum valde. Membra nutri-
3
menti.) Confert cum vino fluxui superfluitatum ad ven〈-〉
4
trem et stomacum et confert dolori splenis: et confert icteri-
5
tie. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam: fran〈-〉
6
git lapidem. prouocat menstrua. et extrahit secundinam. et
7
purgat mulierem fetam. et abscindit fluxum sanguinis
8
et apud plures stringit ventrem. et secundum filium.[*]filium. corrupt for filium [redundant period] Mensuargue[*]Mensuargue cf. Venice 1564: Mesaugue
9
soluit venena. Ipse cum vino confert morsibus ser〈-〉
10
pentum et canis rarbiosi et venenosis alijs. Per-
11
mutatio.) Loco eius in asmate ponitur pondus ip〈-〉
12
sius de flore viole cum medietate ponderis ipsius
13
de succo liquiritie.
¶ De bedarungi. Capitulum .CV.[*]CV Because of an erroneous numbering in Venice 1564 (where no. 104 is omitted, see p. 272), the chapter numbering in the two prints agrees again from this chapter onwards.
14
BEdarungi quid est. Est oximum[*]oximum cf. Venice 1564: ocimum fluuiale
15
et dicunt homines quidam quod est bedaranbina
16
et est aluch et est notum. et oleum eius in
17
potentia est oleum alcheiri[*]alcheiri i.e alkeiri: verumtamen est de〈-〉
18
billius eo: et in ipso quidem sunt virtutes contrarie. Natura.)
19
Calida est in primo declinans ad secundum siccum
20
in primo. et in ipso est humiditas superflua: cuius for〈-〉
21
tassis humiditatis summa ad secundum declinat non in
22
substantia. Operationes et proprietates.) In ipso est stiptici〈-〉
23
tas et solutio. contrahit enim nisi inueniat superfluitatem pre-
24
paratam. Si autem inuenit humorem soluit: et in ipso sunt
25
resolutio. et digestio. et inflatio. et velocitas ad pu-
26
trefactionem. et generat humorem malum melancolicum et eius
27
semen confert ei in quo generatur melancolia. Apostemata et bo-
28
thor.) Confert quando cum aceto et oleo rosaceo linitur super
29
apostemata calida. Membra capitis.) Eius succus di〈-〉
30
stillatus confert fluxui sanguinis ex naribus preci〈-〉
31
pue cum aceto vini et camphora facto licinio et in-
32
tincto in ipso et remouet stuporem dentium. et est ex
33
eis que sedant sternutationem in complexione vna et
34
mouet eam in complexione alia. Membra oculi.) Confert
35
pulsationi oculi more emplastri suppositum: et facit
36
prouenire tenebrositatem visus comestum: propterea quia
37
commouet humiditatem eius. et conturbat eam et eius suc〈-〉
38
cus confortat visum facto collyrio ex ea. Membra
39
anhelitus et pectoris.) Confortat cor valde et desiccat
40
pulmonem et pectus et sacraiati et aqua eius confert stri〈-〉
41
cture anhelitus et eius aqua est bona sputo sanguinis
42
et facit abundare lac. Membra nutrimenti.) Diffi〈-〉
43
cilis est digestionis et putrefactionis velocis et est
44
malum stomaco proprie folia eius. Membra expulsionis.)
45
Constringit. Quod si inuenerit humorem preparatum sol〈-〉
46
uit et prouocat et nocet ano et eius semen confert dif-
47
ficultati vrine. Ueuena.) Ponitur super puncturam
48
vespe et scorpionum et draconis marini.
49
¶ De bertanich[*]bertanich cf. index fol. 162v berthanik, cf. Venice 1564 bertaniki and bertanichi. Capitulum .CVI.[*]CVI cf. Venice 1564: CV
50
BErtanich quid est. Dicitur quod est arbor
51
et dicitur quod est folium eius quod assimilatur fo-
52
lijs acetose siluestris verumtamen est vici-
53
nior nigredini et est grossior. Operationes
54
et proprietates.) Eius folia sunt stiptica. Uulnera
55
et vlcera.) Consolidat vulnera et vlcera. Membra
56
capitis.) Eius succus est melior res vlceribus
57
antiquis que sunt in ore et alcola. et oportet vt fiat ex eo
58
rob et confert alcola.
¶ De bilomon. Capitulum .CVII[*]CVII cf. Venice 1564: CVI.
1
BIlomon quid est. Est alfarfague[*]alfarfague cf. Venice 1564: alfarfac silue-
2
stris. et est ex titimalis et eius semen est
3
igneum sicut sunt titimala. Membra expul〈-〉
4
sionis.) Soluit.
¶ De beblisi[*]beblisi cf. Venice 1564: bebilisi. Capitulum .CVIII.
5
BEblisi quid est. Est illud quod dicitur papa-
6
uer cordosum et spumosum et ipsum effi〈-〉
7
cit operationem titimali in solutione sua.
8
Natura.) Calidum est multum. Membra expul-
9
sionis. Soluit sicut titimalium.
10
¶ De benec guariden. Capitulum .CIX.
11
Enec guariden. Membra expulsionis.)
12
BConfert doloribus matricum et renum postquam
13
eius frangitur resolutio cum oleo et cera
14
et vitello oui quare non induratur et prouo-
15
cat vrinam et menstrua et facit abortum et cum cordu-
16
meni valet emorroydibus. Febres.) Confert rigo〈-〉
17
iri. Uenena.) Confert venenis que sunt ex veneno-
18
sis minoribus. Permutatio.) Loco eius poni〈-〉
19
tur cossore.
¶ De barasican. Capitulum .CX.
20
BArasican quid est. Est beldekesis[*]beldekesis cf. Venice 1564: beldekeser ex cu〈-〉
21
ius semine nigri armillas faciunt et est
22
herba. Galienus dixit calida in principio primi:
23
sicca in secundo.
¶ De bithar. Capitulum .CXI.
24
BIthar quid est. Est virga pastoris. et nos
25
quidem narrabimus proprietates virge pa〈-〉
26
storis in capitulo de hain.
27
¶ De beusberdendio[*]beusberdendio cf. Venice 1564: beusderbendio. Capitulum .CXII.
28
BEusberdendium quid est. Est collyrium
29
album allatum de armenia. Apostemata et bo〈-〉
30
thor.) Administratur in apostematibus cali-
31
dis et bothor calidis. Instrumenta iunctu-
32
rarum.) Fit emplastrum ex eo super podagram calidam.
33
¶ De balaustia. Capitulum .CXIII.
34
BAlaustia quid est. Est flos granati silue〈-〉
35
stris perfici[*]perfici corrupt for persici aut egyptij. et ipsa quidem quandoquam[*]quandoquam corrupt for quandoque
36
est rubea et quandoque est alba et quandoque rufea[*]rufea corrupt for rufa [cf. Venice 1564: rosea].
37
et succi eius natura est sicut succi barbehyr-
38
ci[*]barbehyr-ci i.e. barbe hyrcine. Inquit paulus. virtus eius est sicut virtus pulpe
39
granati. Natura.) Frigida est in fine primi scilicet[*]scilicet corrupt for sicca in secundo. Opera〈-〉
40
tiones et proprietates.) Glutinatiua est et retinet flu〈-〉
41
xum omnem sanguinis et generat melancoliam. Mecoratio[*]Mecoratio corrupt for Decoratio.)
42
Bona est gingiue sanguinee. Uulnera et vlce〈-〉
43
ra.) Consolidat plagas et vlcera antiqua et alhocor
44
et percussionem puluerizata. Apostemata et botor.) Fit ex
45
ea emplastrum quod adheret rupture. Membra capitis.)
46
Fortes efficit dentes motos. Membra anhelitus
47
et pectoris.) Prohibet fluxum sanguinis. Membra
48
expulsionis.) Stringit et confert vlceribus intesti〈-〉
49
norum et fluxui matricis: et fluxui sanguinis eius. Per〈-〉
50
mutatio.) Loco eius ponitur cortex glandis et ca〈-〉
51
put granati.
¶ De butyro. Capitulum .CXIIII.
52
BUtirum. Natura.) Calidum est et humidum in primo
53
et eius gradus in humiditate est altior.
54
Operationes et proprietates.) Est ma-
55
turatiuum resolutiuum molificatiuum et
56
eius resolutio est in corporibus medijs non duris et in cor-
57
poribus teneris est cum facilitate: et eius fumus exic-
58
catiuus est et stringit facile et est sedatiuus dolor inte-
1
riorum et materierum effusarum ad membra. Decora-
2
tio.) Linitur ex eo corpus et venter et nutrit et impin〈-〉
3
guat. Uulnera et vlcera.) Confert vlceribus ner〈-〉
4
uorum et implet vlcera et purgat ea. Membra capitis.)
5
Bibuntur cum eo medicine que sunt ad exituras velaminum
6
cerebri et ad apostemata radicum aurium et narium et oris
7
et ad apostemata gingiue et ad cola: et linitur ex eo caro
8
gingiuarum infantium et fit facilis ortus dentium. Membra
9
.) Confert tussi sicce et frigide et proprie cum
10
amigdalis et zuccaro: et similiter in pleuresi et peripleumo〈-〉
11
nia et sputum facit facile et maturat et similiter cum oleo
12
amigdalino. est eius maturatio plurima. Solum autem cum est eius
13
mundificatio est minor maturatione eius: et cum zuc〈-〉
14
caro est econuerso: et prohibet sputum sanguinis: et confert
15
vomitui sanguinis et saniei cum ex eo lambitur quantitas
16
.℥.I.ß. cum melle. Membra expulsionis.) Lenificatiuum
17
est et plurimus vsus eius soluit: et fit ex eo clystere
18
ad apostemata calida et dura in intestinis: et matrice: et testicu-
19
lis: et ponitur in medicinis vulnerum orificij vesice.
20
Uenena.) Resistit venenis precipue cum ex eo li-
21
nitur morsus vipere.
¶ De barba hyrcina. Capitulum .CXV.
22
BArba hyrcina quid est. In ipsa est parum
23
caliditatis et frigiditatis: et ita quod tepefacit
24
caliditatem eius: et quasi non fit vehementis
25
frigiditatis immo frigiditas eius est in fine pri〈-〉
26
mi: et siccitas eius est vehemens perueniens ad ter-
27
tium. Operationes et proprietates.) Est stiptica vsque ad ter〈-〉
28
minum: et radix eius est fortioris stipticitatis: et
29
ponitur in tyriaca ad constringenda membra et succus
30
eius est in stipticitate seminis rosarum. Uulnera et vl-
31
cera.) Folia eius cum exiccantur consolidant et conferunt
32
vlceribus antiquis: et eius flos in omnibus illis est
33
fortior. Membra capitis.) Radix eius est ex me〈-〉
34
dinis[*]medinis corrupt for medicinis abstergentibus sorditiem auris et exiccatibus
35
vlcera eius et conferentibus odoratui. Membra an〈-〉
36
helitus et pectoris.) Flos et folia et radix eius quodcunque
37
fuerit cum bibitur cum aqua ordei vlceribus pulmonis con〈-〉
38
fert et succus eius sputo sanguinis. Membra nutrimen〈-〉
39
ti.) Confortat stomacum et prohibet effusiones materierum
40
ad ipsum et proprie succus eius. Membra expulsionis.)
41
Est fortior medicina ad vlcera intestinorum quando bi-
42
bitur aut flos eius proprie: aut succus eius cum vino et ad flu〈-〉
43
xum sanguinis ex matrice in modum emplastri superpositus
44
aut bibitus.
¶ De bdellio. Capitulum .CXVI.
45
BDellium iudaicum et bdellium mechium quid
46
est. Bdellium iudaicum aliud est siculum[*]siculum cf. Venice 1564: Siclum: et ali-
47
ud rabicum[*]rabicum corrupt for arabicum quod est aliud a bdellio palmarum
48
siluestrium et ambo sunt ex palmis siluestribus. Me-
49
chium autem est ex fructu arboris palmarum siluestrium.
50
Electio.) Melior duarum gemmarum est illa que est varia
51
clara: et amari saporis: et est munda a lignis. et est
52
facilis resolutionis boni odoris: cuius fumus habet odorem
53
picis et cum antiquatur bdellium iudaicum egreditur a leni〈-〉
54
ficatione ad exiccationem. Natura.) Mechium est frigidum et sic-
55
cum: et aliud est calidum in fine primi lenitiuum et proprie
56
siculum[*]siculum cf. Venice 1564: Siclum: et arabicum exiccat tempus. Operatio〈-〉
57
nes et proprietates.) Resoluit ita quod sangui-
58
nem[*]Resoluit ita quod sanguinem cf. Venice 1564: Resolutiuum ita quod resoluit sanguinem congelatum: et est lenficatiuum maturatiuum
1
disrumpit ventositates. Et siculum[*]siculum cf. Venice 1564: Siclum est vehementis
2
lenificationis. et arabicum est siccius eo nisi recens.
3
Apostemata et bothor.) Resoluit apostemata dura. et proprie
4
dissolutum cum saliua ieiuni. et similiter resoluit reliqua
5
frigida. et mechium quod non est ex fructu palmarum silue〈-〉
6
strium et est bdellium iudaicum aufert scrofulas et bi〈-〉
7
bitur decoctum ad apostemata intrinseca et dura. Uulne〈-〉
8
ra et vlcera.) Linitur cum aceto super suhafat[*]suhafat cf. Venice 1564: tineam with the variant sahafat. Instrumenta
9
iuncturarum.) Confert contusioni lacertorum: et spasmo
10
et duritiei neruorum congelationi ipsorum. Membra
11
anhelitus et pectoris.) Confert doloribus canne
12
pulmonis. et apostematibus eius: et confert tussi antique et
13
doloribus lateris et arabicum confert apostematibus epi-
14
glotis et gutturi. Membra expulsionis.) Confert
15
emorroydibus bibitum et superpositum et suffumiga〈-〉
16
tum et retinet sanguinem earum et confert lapidi renum
17
et quando ponitur in solutiuis prohibet abrasionem inte〈-〉
18
stinorum et prouocat vrinam et menstrua: et de mechio
19
etiam existimatur quod ipsum prouocet: sed non dubitatur quin ipsum
20
stringat et frangat lapidem. Bdellium vero arabicum
21
clarum rubeum quando teritur ex eo quantitas duorum aureorum et
22
bibitur cum aqua mellis minuit flegma. et bdellium vtrunque
23
resoluit ramicem aque. et aperit os matricis clausum et
24
educit fetum. et mundificat matricem et resoluit apostemata
25
ani et testiculorum. Uenena.) Confert morsibus ve〈-〉
26
uenosorum.
¶ De butyro[*]butyro cf. index fol. 162v butyrum non recens. Capitulum .CXVII.
27
BUtyrum non recens quid est. Est faciens operatio〈-〉
28
nes butyri crudi et est fortius immatura〈-〉
29
tione et mollificatione et lenificatione et ca〈-〉
30
lefactione: permutemus ergo quod de ipso dictum
31
est in capitulo de butyro crudo in littera ze. et adiunga-
32
mus ad hoc. Natura.) Calidum est in primo humidum
33
in ipso. Operationes et proprietates.) Est matura〈-〉
34
tiuum resolutiuum et ipsum quidem non operatur nisi in corpo-
35
ribus teneris medijs non in duris. Apostemata et bo〈-〉
36
thor.) Matura apostemata proprie illa que sunt in radice
37
auris. et proprie infantium et mulierum. et neque potest tale
38
aliquid in corporibus duris. Membra capitis.)
39
Maturat apostemata que sunt post aures in corporibus te〈-〉
40
neris humidis. Membra anhelitus et pectoris.)
41
Lenit pectus et maturat superfluitates in ipso pro〈-〉
42
prie cum melle et zuccaro et amigdalis amaris.
43
Membra expulsionis.) Ipsum cum amigdalis quando〈-〉
44
que stringit ventrem propter stipticitatem que est in ipso vel ip〈-〉
45
sis et quandoque soluit. Uenena.) Est tyriaca venenis
46
in potu sumptis.
¶ De bitumine iudaico. Capitulum .CXVIII.
47
BItumen iudaicum quid est. Dixerut quod bi-
48
tumen aliud est quod manat de quibusdam
49
montibus et aliud est quod natat in quibus〈-〉
50
dam meatibus aque. et nigrum quidem est malum
51
simile pici: et est frustrum nigrum leue ex quo cum mastica〈-〉
52
tur egreditur sapor picis: sed ipsum est frangibile.
53
Electio.) Illud quod melius est: est purpureum clarum
54
cum splendore forte ponderosum. Nigrum vero sordi〈-〉
55
dum est malum. Natura.) Calidum est in tertio siccum
56
ad ipsum. Operationes et proprietates.) Uirtus eius
57
est propinqua virtuti picis: et ipsum confortat membra
58
et liquefacit sanguinem congelatum in ventre quando bi-
1
bitur. Decoratio.) Confert albedini vnguis
2
linitum. Apostemata et bothor.) Confert scro〈-〉
3
fulis. Uulnera et vlcera.) Linitur super impetigi〈-〉
4
nem et super apostemationem vlcerum et non permittit ea apo〈-〉
5
stemari. Instrumenta iuncturarum.) est emplastrum poda〈-〉
6
gre et bibitur et linitur ad sciaticam. Membra an-
7
helitus et pectoris.) Confert tussi et vlceribus
8
pulmonis et iuuat ad spuendum et extrahit saniem
9
ex pectore. et confert apostematibus ambarum amigda〈-〉
10
larum et squinantie. Membra expulsionis.) Con〈-〉
11
fert duritiei matricis et quando supponitur fumus
12
eius confert exitui matricis et doloribus eius: et
13
quando fit clystere ex eo cum aqua ordei confert dissintire[*]dissintire corrupt for dissinterie.
14
¶ Capitulum de littera .C.
15
¶ De coagulo. Capitulum .CXIX.
16
COagulum quid est. Coagula sunt plu〈-〉
17
rima et nos dicturi sumus vnumquod〈-〉
18
que coagulum in capitulo rememo-
19
rationis animalis cuius est. Ele-
20
ctio.) Ex eis melius est in specie coagulum le-
21
poris. Natura.) Omnia sunt calida: et sicca ignea.
22
Operationes et propritates.) Resoluit omne congelatum
23
sanguinis et lactis caseati. et humoris grossi et coa〈-〉
24
gulat omne liquidum et omne incisiuum et prohibet omnem flu〈-〉
25
xum sanguinis: et cursum sanguinis mulierum: et omne est
26
subtiliatiuum: et non est dubium quin cum hoc sit desicca〈-〉
27
tiuum. Inquit Galienus non administretur quod ex coagulis
28
acutum est in loco vbi necessaria est constrictio. Membra
29
capitis.) Conferunt omnia cum bibuntur epilepsie et proprie
30
camellinum. Membra anhelitus et pectoris.) Re〈-〉
31
soluit sanguinem congelatum in pulmonem. Membra
32
nutrimenti.) Resoluit lac caseatum in stomaco cum bibitur
33
cum vino. et resoluit sanguinem congelatum in stomaco et est
34
malum stomaco. Membra expulsionis.) Cum superponitur
35
post purgationem menstruorum iuuat ad impregnandum
36
et confert prefocationi matricis et proprie coagulum ca-
37
mellinum et confert vlceri intestinorum et proprie coa-
38
gulum pulli equini. Uenena.) Omnia sunt bezahar et
39
conferunt iusquiamo nigro et magis iuuatiua ad il〈-〉
40
lud sunt coagula hedi et muli: et ceruorum et vi-
41
tuli et agni et sanant a venenis: et morsibus omni-
42
bus tres anulaset[*]anulaset corrupt for anulusat [cf. Venice 1564: anuloset]. Sitque potio ipsorum .X. kirat cum
43
linimento: et coagulum hedi est bezahar euforbij.
44
¶ De citro. Capitulum .CXX.
45
BItrum[*]BItrum corrupt for CItrum quid est. Est notum. et oleum
46
ipsius factum ex eo: et ex cortice eius
47
est forte et factum ex flore ipsius est
48
debilis in omni capitulo. Natura.) Cortex
49
citri est calidus in primo siccus in fine secundi: et
50
eius caro est calida in primo et humida in ipso.
51
¶ Quidam autem dixerunt quod est frigida et humida in
52
primo: et eius frigiditas magis est. et ipsius ace〈-〉
53
tositas frigida est et sicca in tertio. et eius semen est calidum
54
in primo et siccum in secundo. Operationes et proprieta〈-〉
55
tes.) Caro.[*]Caro. corrupt for Caro [redundant period] eius inflat et folia ipsius sedant infla〈-〉
56
tionem: et eius flos est subtilior eis et eius acetositas
57
est stiptica frangens coleram rubeam. et eius semen et cor〈-〉
58
tex ipsius sunt resolutiua. et cum ponitur eius cortex in
1
pannis prohibet timeas[*]timeas corrupt for tineas. et eius odor rectificat cor〈-〉
2
ruptionem aeris. et pestilentiam. Decoratio.) Eius
3
acetositas abstergit colorem et aufert pannum: et quod
4
ex cortice eius adustum est bonum est albaras linitum: et
5
decoctio eius bonum efficit odorem oris. et est impin〈-〉
6
guatiua corporis. et cortex eius retentus odorem
7
oris bonum efficit et eius decoctio etiam similiter cum tenetur in
8
ore. Apostemata et bothor.) Acetositas eius valet
9
impetigini illinita. Instrumenta iuncturarum.) Eius oleum
10
vatet mollificationi neruorum et non fiat nisi ex cor-
11
tice eius et confert paralysi et ipsius acetositas est mala
12
neruis. Membra capitis.) Confert torture oris.
13
Membra oculi.) Fit collirium cum acetositate eius. et
14
remouetur ictericia oculi. Membra anhelitus et
15
pectoris.) Eius acetositas sedat tremorem cordis
16
calidum. et nutrimentum est bonum gutturi et pulmoni. et eius
17
acetositas est mala pectori. et medulla citri cum co〈-〉
18
quitur cum aceto et ponitur ex ea medietas alsacraita〈-〉
19
ti[*]alsacraitati corrupt for alsacraiati interficit sanguisugas transglutitas et eas edu〈-〉
20
cit. Membra nutrimenti.) Caro ipsius est mala
21
stomaco inflatiua tarde digestionis quam oportet vt comedant cum
22
almuri. et similiter mixta cum melle est sanior. et magis
23
recipiens digestionem nisi sit plurima: et eius quidem folia con-
24
fortant stomacum et viscera. et postea flos ipsius et cor〈-〉
25
tex ipsius cum ponitur in cibarijs: sicut semina que pro
26
condimento ponuntur adiuuant digestionem. Ipse tamen cor-
27
tex non digeritur propter duritiem sui. et ipsius decoctio
28
sedat vomitum. et rob eius et rob acetositatis eius pre〈-〉
29
parat stomacum et aqua acetositatis eius valet icteritie et se〈-〉
30
dat vomitum colericum et facit appetitum: et oportet quid vt
31
citrum comedatur singulare quod non commisceatur cibo ante
32
se neque post se. Membra expulsionis.) Eius caro
33
facit ventrem se possidere colicam. et ipsius aceto〈-〉
34
sitas retinet ventrem et confert solutioni colice. et eius se-
35
men confert emorroydibus: et in eius semine est virtus so〈-〉
36
lutiua. et succus acetositatis eius sedat infirmitatem
37
mulieris vel sciatice. Uenena seminis eius pondus
38
.ʒ.II. cum vino melle et aqua calida illinitum resistit vene〈-〉
39
nis omnibus et proprie veneno scorpionis bibitum aut li-
40
nitum: et eius cortex est vicinus illi. et succus corticis con〈-〉
41
fert morsioni vipere bibitus: et cortex eius pro emplastro
42
superpositus est vicinus illi.
¶ De cerusa. Capitulum .CXXI.
43
CErusa quid est. Est cinis plumbi aut ala-
44
unoch et cum ea que fit ex alaunoch mul〈-〉
45
tum elaboratur in adurendo. Fit asreng[*]asreng corrupt for alasreng [cf. below and Venice 1564]. et
46
acquirit superfluam subtiliationem. Quandoque vero
47
fiunt omnes ceruse cum aceto: et quandoque cum salibus: et quando〈-〉
48
que fiunt pluribus modis secundum quod scitur in libris huius artis.
49
Natura.) Frigida et sicca est in secundo. Operationes et proprietates.)
50
Que sit cum aceto est vehementis subtilionis et ma〈-〉
51
gis profundans. et in alia non est vehemens subtiliatio.
52
et est glutinatiua et proprie alafreng[*]alafreng corrupt for alasreng. Apostemata et bo〈-〉
53
thor.) Lenificat apostemata dura et frigida. Uulnera et vl〈-〉
54
cera.) Ponitur in emplastris et implet vlcera et generat in
55
eis carnem et corrodit et proprie alasreng. carnem
56
malam. et alasreng.[*]alasreng. corrupt for alasreng [redundant period] etiam fortior est in generatione car-
57
nis. Membra oculi.) Confert bothor oculi.
58
Membra expulsionis.) Est ex medicinis que conferunt
1
fissuris ani. Uenena.) Est ex venenis. et expo〈-〉
2
sitio rememorationis eius est in capitulo de venenis.
3
¶ De camomilla. Capitulum .CXXII.
4
CAmomilla quid est. Ex ea est alia cuius
5
flos est citrinus: et alia cuius flos est
6
purpureus. et alia cuius flos est albus:
7
et nota est. et folia quidem ipsius et flos re〈-〉
8
seruantur si fiant ex eis trocisci. et eius radix desic〈-〉
9
cat: et ipsa quidem est secundum Galienum propinqua virtuti rose in sub〈-〉
10
tiliatione sua. sed est calida et eius caliditas est sicut
11
caliditas olei scilicet conueniens. Natura.) Calida et sicca in primo.
12
Operationes et propritates[*]propritates corrupt for proprietates.) Est aperitiua subtiliatiua
13
spissitudinis mollificatiua resolutiua cum pauca at〈-〉
14
tractione: immo absque attractione et est hec eius pro〈-〉
15
pritas[*]propritas corrupt for proprietas inter medicinas. Apostemata et bothor.)
16
Sedat apostemata calida mollificando et resoluendo
17
ipsa lenificat duraque[*]duraque corrupt for dura que non sunt stricta valde: et bi〈-〉
18
bitur propter apostemata viscerum spissa. Instrumenta iunctu-
19
rarum.) mollificat tetanum et confortat membra ner-
20
uosa omnia. et est ex medicinis plus conferentibus laxi〈-〉
21
tudini quam relique quoniam caliditas eius est similis caliditati
22
animalis. Membra capitis.) Est confortatiua cere-
23
bri: conferens soda frigide: et ad euacuandas materias ca-
24
pitis: quoniam resoluit absque attractione: et hec est eius
25
proprietas: et confert pustulis oris. Membra ocu-
26
li.) Sanat algarab disruptum more emplastri superpo〈-〉
27
sita. Membra anhelitus et pectoris.) Alleuiat
28
sputum. Membra nutrimenti.) Aufert icteritiam.
29
Membra expulsionis.) Prouocat vrinam et egre-
30
di facit lapidem et proprie que ex ea est purpurei flo〈-〉
31
ris: et cum camomilla quidem vaporatur vesica propter do-
32
lores frigidos: et prouocat menstrua bibita et sedendo
33
in aqua ipsius et educit embrionem et secundinam et con〈-〉
34
fert iliace. Febres.) Fit inunctio ex oleo eius in
35
febribus periodicis et bibitur propter febres antiquas in
36
fine earum et confert omni febri absque forti acuitate. cum
37
apostema calidum non est in visceribus existens in ea: et quandoque
38
confert apostemose cum non est calidum. et est eius maturatio
39
etiam cum iam firmata est digestio. Permutatio.) Lo〈-〉
40
co ipsius ponitur in confortatione cerebri et iuuamento quod
41
confert in soda berengesis et est abortanum.
42
¶ De cepe. Capitulum .CXXIII.
43
CEpe quid est. Notum est: immo in ipso est
44
acuitas incisiua amaritudo stipticitas
45
Comestum vero ex eo quod est longius est acu〈-〉
46
tius. Ex[*]Ex corrupt for Et rubeum est acutius albo et
47
siccum humido et crudum assato. Natura.) Est calidum
48
in tertio. et est in ipso humiditas superflua. Operationes
49
et propritates[*]propritates corrupt for proprietates.) Est subtiliatiuum incisiuum proprie
50
quod comeditur et in ipso cum stipticitate quam habet est
51
abstersio et aperit fortiter et in ipso est inflatio et in
52
ipso est attractio sanguinis ad exteriora. quare est
53
rubificatiuum cutis: et in non cocto quidem non generatur nu〈-〉
54
trimentum de quo sit curandum et zinribeza cum ce-
55
pe minus est inflatiuum eo quod est fine cepe: et nu〈-〉
56
trimentum eius quod decoquitur etiam est humor gros-
57
sus. Cepe preterea quod comeditur proprie confert no-
58
cumento aquarum: et ex eis que delent serpiginem est
1
ipsum cum proijcitur ex scopha. Decoratio.) Ru〈-〉
2
bificat faciem et semen eius delet morpheam et cum
3
fricatur ex eo in circuitu loci alopitie confert val〈-〉
4
de: et ipsum cum melle eradicat verucas. Uul-
5
nera et vlcera.) Aqua eius valet vlceribus sordi-
6
dis: et confert cum adipe galine excoriationi que
7
fit ex calciamentis. Membra capitis.) Qandoque
8
fit caput purgium cum aqua ipsius et confert capiti et
9
mundificat ipsum. et distillatur in aurem propter grauedi〈-〉
10
nem capitis et tinitum et putredinem in auribus: et
11
aquam: et est ex eis que faciunt soda. Et plurimus eius
12
vsus facit subeth et est ex eis que nocent intelle〈-〉
13
ctui propterea quod generat humorem malum et ipsum mul〈-〉
14
tiplicat saliuam. Membra oculi.) Succus eius
15
quod comeditur confert aque descendenti in oculum et
16
abstergit visum: et ex semine eius fit alcofol cum
17
melle ad albulam oculi. Membra anhelitus et
18
pectoris.) Aqua cepe cum melle confert prefo〈-〉
19
cationi. Membra nutrimenti.) Siluestre est dif〈-〉
20
ficilis digestionis: et quedam species eius mouet vo〈-〉
21
mitum: et quod ex eo comeditur propter suam caliditatem
22
confortat stomacum debilem et facit appetitum: et quod
23
bis decoctum est. est multi nutrimenti faciens si〈-〉
24
tim: et confert ictericie. Membra expulsionis.)
25
Aperit orificia emorroydarum et omnes species cepe
26
excitant coitum. et aqua quidem cepe prouocat
27
menstrua et lenit naturam. Uenena.) Confert
28
morsui canis rabiosi cum linitur super ipsum aqua
29
eius: aut emplastrantur[*]emplastrantur cf. Venice 1564: emplastratur ex eo cum sale et ruta. et cepe
30
quod comeditur expellit uocumentum ventositatis
31
venenosorum: et dixerunt quod ipsum generat in sto〈-〉
32
maco humorem humidum plurimum fran-
33
gentem nocumentum venenosorum.
34
De corallo. Capitulum .CXXIIII.
35
COrallus. Nascitur in maribus que sunt
36
in aphrica: et de quod si teratur et impleantur
37
eo concauitates dentium infirmorum eradi-
38
cat eos: et confortat gingiuas: et est sum-
39
mus in confortatione gingiue et Galienus quidem existima〈-〉
40
uit quod cum ex corallo adusto et abluto sumit pon-
41
dus .ʒ.I. cum qua teritur pondus dauich gumme ara-
42
bice: et conficitur cum albumine oui. et bibitur cum aqua
43
frigida confert sputo sanguinis et eius eleuationi: et suo
44
fluxui bene et proprie corallus rubeus: et confert
45
omnibus egritudinibus stomaci. ita vt suspendatur super ipsum
46
directe. ¶ Et dixit Galienus ego expartus sum et su-
47
spendi in collo eius qui habebat dolorem stomaci: ita vt esset
48
corallus super os stomaci et remotus fuit dolor. Cum
49
ergo accepi ipsum redit: sicut expertus fui lignum
50
crucis in habente epilepsiam: et qui suspenderit in collo
51
suo diebus.[*]diebus. corrupt for diebus [redundant period] sanitatis sue corallum rubeum securus
52
erit a dolore stomaci: et propterea suspenduntur in collis pue〈-〉
53
rorum. Quid est. Notus est. Et corallus quidem alius
54
est albus: et alius est rubeus. et alius niger. Natura.)
55
Frigidum est in primo siccum in secundo. Operationes et pro〈-〉
56
prietates.) Stipticus est et prohibet fluxum sanguinis
57
et eius exiccatio maior est quam ipsius contritio. nam
58
eius exiccatio est vehemens. Uulnera et vlcera.)
1
Abscindit carnem additam. Membra oculi.)
2
Confortat oculum abstergendo et exiccando hu-
3
miditates infixas in eo. et proprie quod est adustum
4
ex eo quod est ablutum: et abstergit vestigia vlcerum
5
et est conueniens lachrymis. Membra anhelitus et
6
pectoris. Retinet fluxum sanguinis et adiuuat
7
ad expuendum. et similiter niger precipue quod ex eo adu〈-〉
8
stum est et ablutum: et est ex medicinis confortanti-
9
bus cor et conferentibus tremori cordis. Mem-
10
bra nutrimenti.) Bibitur cum melle propter apostema
11
splenis et est iuuatiuum eius. Membra expulsio〈-〉
12
nis.) Confert apostematibus intestinorum.
13
¶ De cepe azir. Capitulum .CXXV.
14
CEpe azir quid est. Est similis cepe muris
15
in virtute et sapore suo: et administratur
16
loco eius sed est debilior eo. Membra
17
expulsionis.) Sedat dolores matricis
18
frigidos. Uenena.) Confert venenis et pun〈-〉
19
cture scorpionis et rutele bibitum et more em-
20
plastri superpositum cum miscetur cum ficubus.
21
Permutatio.) Loco eius ponitur quantum ipsum est
22
de zedoaria et due tertie ipsius de gariofilis.
23
¶ De castoreo. Capitulum .CXXVI.
24
CAstoreum quid est. Est testiculus animalis
25
marini quod submergitur et inuenitur par
26
suspensum ex radice vna sicut duo fel〈-〉
27
la vaccina exiccata: et habet corticem sub-
28
tilem qui quolibet actu frangitur. Electio.) Electum ex eo
29
est quid est duo testiculi simul adherentes pares. illud enim
30
non adulteratum est et eius quidem adulteratio fit ex op〈-〉
31
poponaco et gummi confectis cum oleo et pauco ca-
32
storeo: et desiccatur in vesica. Qui autem laborat ac〈-〉
33
cipere hoc membrum huius animalis oportet vt cum findit
34
cutem que est supra ipsum extrahat humiditatem cum eo quod in
35
ipso continetur. et est humiditas sicut mel. et exiccet eam
36
simul. Natura.) Est subtilius et fortius omni quod calefacit
37
et exiccat. et oportet vt sit calidum in fine tertij vsque ad
38
quartum: siccum in secundo. Operationes et proprietates.)
39
Resoluit inflationem: et quando ex eo illinitur calefacit
40
corpus et res gummosa que est in medio eius mor〈-〉
41
dicatiua est vehementis calefactionis. Apostemata et
42
bothor.) Confert apostematibus calidis. Uulnera et
43
vlcera.) Confert vlceribus perniciosis. Instrumenta
44
iuncturarum.) Confert neruis et calefacit et con-
45
fert tremori et spasmo humido: et alcuzez humido
46
et stupori et paralysi. Membra capitis.) Confert ob〈-〉
47
liuioni et lethargie cum aceto et oleo rosaceo:
48
et subeth etiam. et si sit cum febre tunc si bibatur cum mel〈-〉
49
le et pipere confert et non nocet: et sit eius potio co〈-〉
50
clearium et resoluit species ode[*]ode corrupt for sode frigide et ventose mo〈-〉
51
re emplastri superpositum euaporatum. et confert surditati
52
frigide. et neque est aliquid magis iuuatiuum ventositati in
53
aure quam ipsum cu ex castoreo accipitur quantum est lens
54
vna. et dissoluitur in oleo nardino et distillatur in eam.
55
Membra anhelitus et pectoris.) Attractio per na〈-〉
56
res ex suffumigatione eius confert apostematibus pul〈-〉
57
monis et infirmitatibus eius. Membra nutri-
58
menti.) Bibitur cum aceto propter singultum et facit
1
sitim. Membra expulsionis.) Delet dolorem
2
ventris pungitiuum bibitum cum aceto. et resoluit
3
ventositatem et prouocat menstrua et extrahit secundinam
4
cum bibuntur ex eo .ʒ.II. cum mentastro et melle post
5
flobotomiam saphene. quoniam tunc prouocat sine nocumen〈-〉
6
to. et extrahit fetum et remouet frigus matricis et
7
eius ventositatem: et frigus testiculi. Uenena.)
8
Confert morsui venenosorum paruorum. et est tyria〈-〉
9
ca prefocationi ellebori et quod ex eo est varium decli-
10
nans ad nigredinem est venenum. Et quandoque interfi-
11
cit in die vna: et cadit qui ab eo euadit in birsen.
12
Eius vero bezahar est acetositas citri: et etiam
13
acetum de vino: et etiam lac asine. Permutatio.)
14
Ponitur loco eius quantum ipsum est de acoro et
15
quantum medietas ipsius de pipere.
16
¶ De caseo. Capitulum .CXXVII.
17
CAseus quid est. Caseus quandoque fit ex la-
18
cte quandoque ex sero: et est ille qui nominatur
19
recocta. Natura.) Recens est frigidus
20
et humidus in tertio et salitus antiquus
21
est calidus et siccus in eo. In aqua vero casei propte〈-〉
22
rea quod in ipsa sunt nitrositas acquisita ex sanguine
23
primum et pars colerica est caliditas quedam. Electio.)
24
Melior est qui medius est inter illum qui extenditur
25
vt viscus et frangibilem. ambo enim sunt mali: et qui
26
est priuatus sapore et decliuis ad dulcedinem et
27
suauitatem equalis in sale qui non remanet in visce〈-〉
28
ribus plurimum: et factus ex acetoso melior est eis.
29
Et subtiliantia quidem augmentant malitiam eius
30
quoniam faciunt ipsum penetrare et impellunt eum et caseus
31
caprarum que vescuntur subtiliatiuis melior est caseo
32
caprarum que vescuntur nil et robelijs. Operationes
33
et proprietates.) In ipso est abstersio: et recens est
34
nutritiuus et impinguatiuus: si comeditur post ipsum
35
mel: et vetus est calidus abstersiuus mundifica-
36
tiuus: et comestus facit colericum humorem et salitus
37
non vetus est inter vtrunque. Aqua vero casei impinguat
38
canes et nutrit eos: et in recocta ex summa caseorum
39
est virtus resolutiua. Decoratio.) Bibere aquam
40
casei cum medicinis mundificatiuis melancolie confert pan-
41
no. et recens cocta cum tanto vino quantum ipsa est in
42
cortice granati donec consumatur prohibet spasmum
43
faciei et caseus quidem salitus vetus extenuat.
44
Apostemata et bothor.) Recens non salitus prohibet
45
apostemari plagas. Uulnera et vlcera.) Uetus bo-
46
nus:[*]bo-nus: corrupt for bonus [redundant colon] est vlceribus malis et vulneribus: et recens
47
vulneribus lenibus recentibus. Recens enim
48
fortior est in hoc et prohibet apostemationem eorum preci〈-〉
49
pue cum folijs dulb. et acetose siluestris. et bibitur
50
eius aqua propter scabiem. Instrumenta iuncturarum.) Teri〈-〉
51
tur vetus cum oleo aut cum aqua pedum porcorum salito〈-〉
52
rum et fit emplastrum super duritiem iuncturarum. et extra〈-〉
53
hit ab eis sicut gypsum sine impedimento: et est
54
valde magni iuuamenti. Membra oculi.) Ex
55
non salito et salito fit emplastrum obthalmie et extre〈-〉
56
mitati palpebre percusse. Membra anhelitus et
57
pectoris.) Quando coquitur in aqua et datur in potu
58
ablactantibus multiplicatur lac earum. Membra
1
nutrimenti.) Salitus est malus stomaco et si-
2
militer non salitus. In salito vero est aliquantula
3
expulsio et Diascorides quidem dixit quod recens est bonus
4
stomaco: et illud est ex eis in quibus est ambigui〈-〉
5
tas. Salitus autem non vetus est intra eos: et est ve〈-〉
6
locior in digestione quam ille et velocius descendit
7
recocta vero est minus nociua stomaco quam caseus no-
8
uus. Membra expulsionis.) Generat lapidem
9
in renibus et vesica et proprie humidus et proprie
10
qui comeditur cum seminibus penetrare facienti-
11
bus. Non salitus vero lenit naturam: et eius aqua sol〈-〉
12
uendo educit coleram et adiuuat ipsam abstersio
13
eius propter nitrositatem que est in ipsa. et miscetur
14
cum melle et fit magis iuuatiua. Et medicina
15
quidem que ex eo administratur fit ex illo qui fit
16
ex lacte caprarum et ouium. et caseus quidem confert
17
vlceribus que sunt in intestinis et proprie assatus
18
et prohibet solutionem. Et quandoque teritur ille qui est assa-
19
tus: et fit ex eo clystere cum oleo rosaceo et oleo
20
et confert surgenti ad ascellandum cum sangui-
21
ne. Uenena.) Dicitur quod cum calamento
22
montano epithimatur super venena.
23
¶ De cinamomo. Capitulum .CXXVIII.
24
CInamomum quid est. Notum est et eius qui〈-〉
25
dem est vna species bona ad aliquantu-
26
lam declinans nigredinem montana
27
grossa breuis. et ex eo est album lassum
28
inflatum frangibilem habens radicem declinatam ad molli〈-〉
29
tiem: et species nigra est plana parum nodosa. et est ex eo
30
species odorem habens sicut cassia lignea ad veriditatem
31
declinans cuius cortex est sicut cortex eius rubeus. Et
32
est ex eis quorum virtus longo durat tempore. et proprie
33
si teratur: et fiant ex eo trocisci cum vino cinamomi
34
preterea est species que nominatur cinamomum mendosum: et
35
habet odorem quendam et est asperum et ipsius virtus est
36
debilis et fit ex eo oleum. Electio.) Melius est
37
illud quod est boni odoris et acutum habet saporem sine
38
mordicatione. et color eius est purus non commixtus.
39
Inquit Diascorides. Melius est nigrum ad igneitatem et ru〈-〉
40
bedinem declinans planum ramos habens propinquos
41
subtiles in quo sunt dulcedo et salsedo et mor-
42
dicatio parua. et non est valde frangibile. Et ex bo〈-〉
43
nitate quidem ipsius vt vincat omnem odorem preter
44
suum. et non sentiatur cum eo. Malum vero est in quo est
45
odor myrti: aut turis: aut salsedo: aut aliquantu〈-〉
46
lum maliodoris[*]maliodoris corrupt for mali odoris et album frangibile. et etiam contractum
47
et planum grosse radicis est malum. ¶ Eius autem
48
virtus conseruatur si ex ipso fiant trocisci post contri〈-〉
49
tionem. et si non: debilitatur post spatium .XV. annorum
50
et infra. Et oportet vt ex illo assumatur quod super vnam exi〈-〉
51
stit radicem. et fractum cius[*]cius corrupt for eius est falsificari aptum.
52
Natura.) Calidum est et siccum in tertio. Opera〈-〉
53
tiones et proprietates.) Ultimum est in subtiliatio〈-〉
54
ne attractiuum aperitiuum et rectificans putrefactio〈-〉
55
nem et omnem virtutem corruptam. et omnem saniosi-
56
tatem humorum corruptorum. Oleum vero eius
57
est calidum valde resolutiuum liquefactiuum. De〈-〉
58
coratio.) Ponitur super panum et maculas lenti-
1
ginosas. et cum aceto est conueniens bothor leni.
2
Uulnera et vlcera.) Est conueniens impetigini et vlce〈-〉
3
ribus. Instrumenta iuncturarum.) Oleum cinamomi est
4
mirabile in tremore. Membra capitis.) Confert
5
corize et eius oleum grauat caput. et ipsum mun〈-〉
6
dat caput attrahendo humiditates ex eo: et est ex
7
summa eorum que sedant dolorem auris et ponitur in medicinis
8
eius. Membra oculi.) Confert panno et tenebrosi-
9
tati comestum et collirio ex eo facto: et liquefacit
10
humiditatem grossam oculi. Membra anhelitus et
11
pectoris.) Est lenificatiuum et confert tussi et mundi-
12
ficat quod est in pectore. Membra nutrimenti.) Ape〈-〉
13
rit opilationes epatis et confortat ipsum. et confortat
14
stomacum et desiccat humiditatem eius et confert hydro〈-〉
15
pisi. Membra expulsionis.) Confert doloribus
16
matricum et renum. et apostematibus eorum postquam frangitur
17
eius resolutio: cum pauco oleo et cera et vitello
18
oui et non superfluat et induret. et ipsum prouocat
19
vrinam et menstrua. et facit abortum et cum cordume〈-〉
20
ni confert emorroydibus. Eius vero oleum confert do〈-〉
21
loribus matricis quando frangitur cum oleo et cera et si non
22
indurat vehementia sue resolutionis vltra hoc
23
quod eo indigetur. Febres.) Confert rigori proprie cu-
24
ius oleum linitum. Uenena.) Confert morsui vermium
25
venenosorum. et sit ex eo emplastrum cum myrrha pun-
26
cture scorpionis. Permutatio.) Loco eius po〈-〉
27
nitur cortex cassie lignee stipticus: aut duplum
28
ipsius de cubebe aut duplum eius ex heabel.
29
¶ De cerebro. Capitulum .CXXIX.
30
CErebrum. Electio.) Meliora eorum sunt
31
cerebra volatilium: et proprie montano〈-〉
32
rum. et ex cerebris quadrupedum cerebrum
33
arietis: deinde vituli. Natura.) Frigidum est
34
et humidum. Operationes et proprietates.) Generat
35
flegma et humores grossos. Membra capitis.) Ce〈-〉
36
rebrum gallinarum confert fluxui sanguinis narium ex
37
velamine et cerebrum camellicum exiccatur et bibitur
38
cum aceto vini confert epilepsie. Membra nutrimen〈-〉
39
ti.) Ipsum facit nauseam apud digestionem suam et de-
40
let appetitum. et oportet quidem vt comedatur cum seminibus.
41
qui autem post cibum vomere vult sumat ipsum super
42
cibum suum: et est tarde digestionis inuolutum faciens
43
stomacum. Membra expulsionis.) Lenit ventrem et ce〈-〉
44
rebrum anatis est ex medicinis apostematum ani. Ue-
45
nena.) Cerebella salubria sunt in haustu vene-
46
norum et morsibus animalium cum comeduntur.
47
¶ De croco. Capitulum .CXXX.
48
CRocus. Electio.) Melior est recens
49
boni coloris subtilis odoris super cu〈-〉
50
ius pilos est paululum albedinis non
51
plurimum. crocus sanus non velociter in-
52
gens non inuiscatur: neque frangitur. Natura.) Calidus
53
est in secundo: siccus in primo. Operationes et pro〈-〉
54
prietates.) Est stipticus resolutiuus maturati-
55
uus et propter illud quod in eo est de stipticitate ipsius:
56
glutinatiuus: et eius caliditas est temperata: et est aperi〈-〉
57
tiuus. ¶ Galienus vero dixit quod eius caliditas est for-
58
tior stipticitate ipsius. et eius oleum est calefactiuum.
1
¶ Alkanzi inquit ipse nunquam alterat humorem. Im-
2
mo conseruat eum secundum equalitatem et rectificat putrefa-
3
ctum et conseruat viscera. Decoratio.) Potus
4
ipsius colorem efficit bonum. Apostemata et bothor.) re〈-〉
5
soluit apostemata et linitur ex eo herisipilla. Membra
6
capitis.) Facit soda et ipse nocet capiti et bibitur
7
cum rob ad ebrietatem: et est faciens somnum et obte〈-〉
8
nebrans sensus. Cum enim bibitur in vino inebriat ita
9
vt ad roona perducat et confert apostemati calido in au-
10
re. Membra oculi.) Abstergit visum: et prohibet
11
fluxum ad ipsum: et valet ad pannum. et fit ex eo al-
12
cofol ad varietatem acquisitam in egritudinibus.
13
Membra anhelitus et pectoris.) Confortat cor et est
14
lenificatiuus. et odorat ipsum habens pleuresim et pa-
15
tiens birsen vt dormiat: et proprie ipsius oleum et
16
facit anhelitum facilem et confortat instrumenta anhelitus.
17
Membra nutrimenti.) Ipse facit nauseam et deijcit
18
appetitum propterea quod oppositus est acetositati que est in
19
stomaco ex qua est appetitus: sed ipse confortat stomacum propter illud
20
quod in ipso est ex caliditate et preparatione et stiptici〈-〉
21
tate: et dixerunt quidam quod crocus est bonus sple-
22
ni. Membra expulsionis.) Excitat coitum et prouo〈-〉
23
cat vrinam et confert duritiei matricis: et eius constri〈-〉
24
ctioni: et vlceribus fraudulentis in ipsa cum admini〈-〉
25
stratur cum fauo: aut cum medulla cum duplo ipsius de
26
oleo. Quidam autem dixerunt quod ipsum in potu dederunt
27
ad prolixum partum: et factus est partus statim. Uenena.)
28
Dicitur quod tres aurei de ipso interficiunt letifican-
29
do. Permutatio.) Simile pondus ipsius de co〈-〉
30
sto: et quarta ponderis eius de spica: et pondus ip-
31
sius de corticibus cassie lignee ponitur loco eius.
32
¶ De colloquintida. Capitulum .CXXXI.
33
COlloquintida quid est. Colloquintida
34
alia est masculus et alia est femina. ma〈-〉
35
sculus vero est villosus: et femina la-
36
xa alba facilis. Electio.) Que ex ea
37
eligenda est: est alba vehementis albedinis le-
38
nis. que enim ex ea est nigra: est mala. et dura mala est.
39
Et oportet quidem vt non extrahatur cum colligitur eius pul-
40
pa ex ventre ipsius. immo dimittatur in ipso sicut est.
41
ipsa enim debilitatur si fiat illud: et neque colligatur dum
42
non incipit in citrinitatem mutari. et non expolia〈-〉
43
tur ab ea viriditas integre et si non tunc ipsa est no-
44
cens et mala. ¶ Et dixerunt quidam oportet vt alienentur
45
cortex et semen eius. Et cum non est super arborem ni〈-〉
46
si colloquintida vna est mala perniciosa. et masculus
47
quod villosus fortior est femina laxa. oportet vt in eius contrictio[*]contrictio i.e. contritio〈-〉
48
ne ad summum perueniatur et neque sit aliquis contentus quod ipsa
49
fit valde trita. pars enim minima eius in sensu cum inue-
50
nit humiditatem inflatur et adheret partibus stomaci et inuolu〈-〉
51
tionibus intestinorum et apostemat: quare oportet vt cum teritur hydro〈-〉
52
melle infundatur: deinde siccetur et conteratur. ¶ Et re〈-〉
53
ctificatio quidem eius et expulsio sue malitie est cum
54
dragaganto melior quam cum gummi: quoniam gummi ma-
55
gis vincit fortitudinem medicine. Natura.) Calida est in
56
tertio sicca in ipso. Alchindus vero existimauit
57
quod ipsa sit frigida et humida: et elongatus est a
58
veritate vehementer. Operationes et proprieta-
1
tes.) Est resolutiua incisiua attractiua ex longin〈-〉
2
quo. Et eius quidem folia virida abscindunt fluxum
3
sanguinis. Decoratio.) Fricatur super lepram et elephan〈-〉
4
tiam. Apostemata et bothor.) Eius folia viridia resoluunt
5
apostemata et maturant ea. Instrumenta iuncturarum.) Confe-
6
runt doloribus neruorum et iuncturarum et sciatice et
7
podagre frigide. Membra capitis.) Purgat cerebrum
8
et decoquitur radix eius cum aceto et coluitur ex ea
9
os ad dolorem dentium: aut aperitur et proijcitur quod est in ip〈-〉
10
sa et coquitur acetum in ipsa cum cinere calido. et cum
11
coquitur in oleo est illud oleum distillatum conferens so〈-〉
12
nitui in aure. et facit eradicationem dentium facilem: et
13
cum extrahitur illud quam[*]quam corrupt for quod est in colloquintida et impletur ace-
14
to: et decoquitur super cinerem et colluitur ex eo os con〈-〉
15
fert dolori dentium. Membra anhelitus et pectoris.) Confert
16
euacuatio facta per eam dilationi anhelitus vehementer.
17
Membra nutrimenti.) Radix eius confert hydro〈-〉
18
pisi et est mala stomaco. Membra expulsionis.) Solu〈-〉
19
tione educit flegma grossum ex iuncturis et ner〈-〉
20
uis proprie. et soluit etiam coleram: et confert colice humi-
21
de et ventose valde: et fortasse soluit sanguinem.
22
et supponitur et interficit fetum: et velocitate sui exi-
23
tus ex intestinis non peruenit in impressionibus que
24
timentur ex amaritudine sua: et confert egritudinibus
25
renum et vesice. et ipsius quidem potio fit duo ker-
26
met scilicet .XII. kirat. et oportet vt conteratur et quandoque extrahitur quod
27
est in eius concauitate a superiori parte et impletur rob de
28
vuis: aut vino veteri dulci et dimittitur die ac no〈-〉
29
cte. et quandoque ponitur super cinerem ignis: vsquequo ca-
30
lefiat satis et datur in potu. Uenena.) Que colli〈-〉
31
gitur viridis soluit superflue: et facit vomere super〈-〉
32
flue: et conturbat ita vt fortasse interficiat: et datur
33
ad potandum cum equali pondere sui de dragaganto
34
et ex singalari[*]singalari corrupt for singulari nascente super radicem suam solam for〈-〉
35
tasse interficiunt duo dauic et ex semine suo et ex
36
cortice ipsius dauic vnus. et radix eius confert
37
morsui vipere et est ex medicinis magnis iuuanti〈-〉
38
bus ad puncturam scorpionis. ¶ Et quidam iam nar〈-〉
39
rauit quod vni arabum dedit in potu quem scorpiones
40
in quattuor locis pupugerant .ʒ.I. ex ea et sanatus
41
est statim. et simile confert epithima factum ex ea. Per〈-〉
42
mutatio.) Loco eius ponuntur grana alkeerua. et
43
dixerunt triplum eius de cucumere asinino.
44
¶ De cicere. Capitulum .CXXXII.
45
CIcer quid est. Aliud est album: aliud ru〈-〉
46
beum: aliud nigrum vt herbum. Et harum
47
specierum: aliud est domesticum: aliud sil〈-〉
48
uestre. et siluestre quidem est melius et di/〈-〉
49
gestibilius et vehementioris calefactionis. et effi-
50
cit operationem domestici in potentia. Uerum
51
nutrimentum domestici est melius nutrimento sil〈-〉
52
uestris. Natura.) Album est calidum et siccum in pri〈-〉
53
mo. et nigrum est fortius. Operationes et proprieta〈-〉
54
tes.) Ambo sunt inflatiua et lenitiua et in ipso est
55
incisio. et nutrimentum quod prebet ex[*]ex corrupt for est fortius
56
nutrimento fabarum et magis solidum et neque
57
est aliquid in suis figuris quod magis ipso nu〈-〉
58
triat pulmonem. et quod ex ipso est humidum
1
plus est generatiuum superfluitatum quam quod ex eo
2
siccum est. Decoratio.) Abstergit lentigines et co〈-〉
3
lorem facit bonum linitum et comestum. Apostemata et bo-
4
thor.) Confert apostematibus calidis et duris et reliquis
5
apostematibus que sunt ex eis in glandulis. Uulnera et vlce〈-〉
6
ra.) Eius oleum confert impetigini et ipsius farina vlce-
7
ribus fraudulentis et cancerosis et pruritui. Instrumenta
8
iuncturarum.) Confert dolori dorsi. Membra capi-
9
tis.) Confert bothor humido in capite. et confert eius
10
infusio dolori molarium: et confert apostematibus gingiue
11
calidis et duris: et apostematibus que sunt sub auribus.
12
Membra anhelitus et pectoris.) Clarificat vocem
13
et nutrit pulmonem melius quam res aliqua: et propter hoc
14
fiunt ex eo sorbitiones scilicet ex farina ciceris. Membra
15
expulsionis.) Eius decoctio vtilis est hydropisi et
16
icteritie et aperit et proprie quod est vt herbum: et nigrum
17
opilationes epatis et splenis. et oportet vt cicer comedatur nque[*]nque corrupt for neque in
18
principio cibi neque in fine ipsius: immo in medio eius. Mem〈-〉
19
bra expulsionis.) Decoctio nigri frangit lapidem
20
in vesica et renibus cum oleo amigdalino et raphano
21
et apio: et totum quod ex ipso est extrahit fetum: et est malum
22
vlceribus vesice et vehementer addit in coitu: et propter
23
hoc nutrit masculina animalia et camelos. et eius in〈-〉
24
fusio facit erigere membrum fortiter: quando bibitur cum vino
25
a ieiunio: et totum lenit naturam et aperit opilationes renum et
26
proprie nigrum et quod est vt herbum. Et dixerunt quidam quod
27
quando infunditur in aceto et aliquis ex eo comedit ieiunus
28
et moratur super ipsum per medium diem interficit vermes.
29
Hypocrates dixit quod in cicere sunt due substantie que separantur cum de〈-〉
30
coctione: quarum vna est salsa et lenit naturam: et altera est dul-
31
cis et prouocat vrinam et dulcedo in ipso est inflatiua et
32
exiccat coitum.
¶ De columbis. Capitulum .CXXXIII.
33
COlumbe quid sunt. In pullis qui volare
34
non possunt est caliditas et humiditas superflua.
35
sed ille que volant sunt leuiores. et oua earum
36
sunt calida valde. Operationes et proprietates.)
37
In pullis est grossitudo propter humiditatem superfluam.
38
Membra capitis.) Sanguis columbe abscidit flu〈-〉
39
xum sanguinis narium qui est ex velamine cerebri. Mem〈-〉
40
bra nutrimenti.) Uolantes sunt leuioris digestionis et
41
melioris humoris quam pulli: et oportet quidem vt calefacti
42
comedant eos cum acresta et coriandro: et me〈-〉
43
dulla citroli: et eius oua sunt mali saporis.
44
¶ De camphora. Capitulum .CXXXIIII.
45
CAmphora quid est. Camphore species sunt
46
alkansuri et ariage[*]ariage cf. Venice 1564: ariagie: deinde aelzei[*]aelzei cf. Venice 1564: alczeid et ale-
47
scekuaria[*]alescekuaria cf. Venice 1564: alescek. et est illa que est permixta ex li-
48
gno suo et ex eo quod sublimatum est ex li〈-〉
49
gno eius. ¶ Quidam autem dixerunt quod est ar-
50
bor magna faciens vmbram hominibus cui
51
leopardi adherent. non ergo peruenitur ad eam
52
nisi in tempore noto anni: et est spongiosa mari〈-〉
53
na hoc est secundum quod existimauerunt quidam. ¶ Li-
54
gnum vero eius iam multotiens vidimus: et
55
est lignum album frangibile leue: in cuius ra-
56
mis quandoque continetur aliquid de vestigijs
57
camphore. Natura.) Est frigida et sicca in ter〈-〉
58
tio. Decoratio.) Accelerare facit caniciem vsus
1
eius. Apostemata et bothor.) Prohibet apostemata ca-
2
lida. Membra capitis.) Prohibet cum aceto
3
fluxum sanguinis ex naribus: aut cum expressione da-
4
ctilorum immaturorum: aut cum aqua myrti. aut cum aqua al-
5
bedarungi et confert soda calide. Febres.) Facit
6
vigilias et confortat sensus calefactorum et confert al〈-〉
7
cola vehementer. Membra oculi.) Confert in me〈-〉
8
dicinis obthalmie calide. Membra expulsio-
9
nis.) Abscindit coitum et generat lapidem renum et
10
vesice. et constringit fluxum ventris colericum.
11
¶ De camepitheos. Capitulum .CXXXXV.
12
CAmepitheos quid est. Stipites et flo〈-〉
13
res rubei decliues ad nigredinem: et
14
virides subtiles: et eius flos est ama-
15
ri saporis cum stipticitate pauca: et eius
16
acrimonia[*]acrimonia cf. Venice 1564: acuitas est minor amaritudine: et eius folia
17
sunt herbalia subtilia incedentia super terram et sunt
18
similia folijs asbehar[*]asbehar cf. Venice 1564: albehar verumtamen sunt subtiliora et mol〈-〉
19
liora et maiorum florum quam ipsa: et eius flores sunt ci〈-〉
20
trini. Natura.) Calidus est in secundo siccus in tertio.
21
Operationes et proprietates.) Est aperitiuus abster-
22
siuus: et eius abstersio in membris interioribus est
23
maior calefactione ipsius et in ipso est virtus solu-
24
tiua. Apostemata et bothor.) Ponitur super durities
25
et proprie duritiem mammillarum et prohibet incisionem
26
formice. ¶ Uulnera et vlcera.) Consolidat vul〈-〉
27
nera cum melle facto emplastro ex eo et vlcera pu-
28
trida. Instrumenta iuncturarum.) Confert sciatice et pro〈-〉
29
prie quando bibitur cum aqua mellis. Et dixerunt quidam quod
30
quando bibitur cum hydromelle .XI. diebus sanat sciati-
31
cam et resoluit duritiem podagre. Membra nutri〈-〉
32
menti.) Aperit opilationes epatis et eius egritudi-
33
nes et splenis et confert icteritie nigre cum bibitur .VII.
34
diebus continuis. Membra expulsionis.) Aperit
35
opilationes matricis et prouocat vrinam et menstrua:
36
et remouet difficultatem eius et prohibet dolores
37
renum et supponitur cum melle. et mundificat matricem
38
et quando ex duobus aureis de eo cum ficubus aut mel〈-〉
39
le fiunt colliria deponit flegma sufficienter. Uenena.) Con〈-〉
40
fert nocumento veneni nominati osiston. Permutatio.)
41
Loco eius ponitur medietas ponderis de sise-
42
leos et quarta ponderis ipsius de cassia lignea.
43
¶ De camedreos[*]camedreos cf. Venice 1564 chamaedrys. Capitulum .CXXXVI.
44
CAmedreos quid est. Stipites et folia
45
frangibilia in grossitudine myrti: et
46
maiores ad viriditatem decliues. Et
47
herba eius nominatur apud grecos quer〈-〉
48
cus terre: quoniam habet folia parua similia folijs quercus
49
amara: et eius radix declinat ad purpureitatem.
50
Electio.) Oportet vt colligatur dum habet semen. Natura.)
51
Inquit Galienus est calidus et siccus in tertio. eius tamen
52
calefactio fortior est desiccatione ipsius. Operatio〈-〉
53
nes et proprietates.) Est aperitiuus incisiuus sub〈-〉
54
tiliatiuus. et in ipso est calefactio corporum. Uul〈-〉
55
nera et vlcera.) Confert cum melle vlceribus an-
56
tiquis. Instrumenta iuncturarum.) Quando quod ex eo recens
57
est bibitur: aut eius decoctio confert contritioni lacer-
58
torum et eius sirupus confert spasmo: et quanto
1
plus antiquatur est melior. Membra oculi.)
2
Fiunt ex eo pillule et exiccantur et administrantur
3
in vlceribus oculi. et similiter eius decoctio in oleo:
4
aut quod ex eo tritum est confert fistulis lachrymalium.
5
Membra anhelitus et pectoris.) Confert tussi
6
antique. Membra nutrimenti.) Detumescere fa〈-〉
7
cit grossitiem splenis: et confert icteritie nigre et habet
8
sirupum qui confert malitie digestionis valde: et quanto-
9
magis antiquatur est melior et confert principio hydropi〈-〉
10
lis. Membra expulsionis.) Prouocat vrinam et
11
menstrua et extrahit fetum. Uenena.) Fit ex eo emplastrum
12
morsibus vermium venenosorum. Permutatio.)
13
Loco eius ponuntur folia eupatorij et scolopendrie.
14
¶ De cundes. Capitulum .CXXXXVII.
15
CUndes quid est. De hoc quidem plurimum
16
administratur radix et est notum. Natura.)
17
Est calidum et siccum in tertio perueniens ad
18
quartum. Operationes et proprietates.)
19
Est abstersiuum mundificatiuum vlceratiuum: acre
20
mordicatiuum excitans vomitum incidit flegma et co-
21
leram nigram. Decoratio.) Abstergit albaras
22
et morpheam et proprie nigram. Apostemata et bothor.)
23
Confert scabiei. Membra capitis.) Facit ster〈-〉
24
nutationem et est ex summa medicinarum mundifican〈-〉
25
tium aurem et abstergentium sordes que sunt in ea. et
26
de proprietatibus eius est resolutio ventositatum ex na-
27
ribus et confert alchasem aperiendo opilationes cola-
28
torij fortiter. Membra nutrimenti.) Facit vo〈-〉
29
mere fortiter et soluit duritiem splenis. Membra
30
expulsionis.) Est solutiuum prouocatiuum vri〈-〉
31
ne: et supponitur et prouocat menstrua et extrahit
32
fetum et frangit lapidem. Permutatio.) Lo〈-〉
33
co eius in vomitu ponitur nux vomica eiusdem
34
ponderis cum tertia sui ponderis de pipere.
35
¶ De cubebis. Capitulum .CXXXVIII.
36
CUbebe quid est. Eius virtus est similis ru〈-〉
37
bee. Ueruntamen est subtilior. Natura.) Di〈-〉
38
xerunt quidam in ipsa est cum caliditate virtus
39
infrigidatiua et est vere calida et sicca perueni〈-〉
40
ens vsque ad secundum. Operationes et proprietates.)
41
Est aperitiua subtilis ad acuitatem decliuis et neque
42
peruenit ad hoc vt loco cinamomi ponatur. Uul〈-〉
43
nera et vlcera.) Est bona vlceribus putridis in mem〈-〉
44
bris et gingiuis. Membra capitis.) Est bona al〈-〉
45
cola putridis in ore. Membra anhelitus et pe-
46
ctoris. Quando tenetur in ore clarificat vocem.
47
Membra nutrimenti.) Est fortis in aperiendo
48
opilationes in epate. Membra expulsionis.)
49
Mundificat vrine vias et prouocat arenulas: et
50
extrahit lapidem renum et vesice. et sputum masti-
51
cantis eam delectat eum qui eo vtitur.
52
¶ De cuscute. Capitulum .CXXXIX.
53
CUscute quid est. Res inuoluta super
54
spinas et arborem similis vilis mechijs:
55
et non habet folia sed habet florem paruum album
56
in quo sunt amaritudo et stipticitas
57
sed quod in ipso magis vicit est substantia amara.
58
Natura.) Est calidum parumper in principio primi: siccum in
1
fine secundi quamuis ipsum sit habens virtutes contrarias.
2
Operationes et proprietates.) Est mundifica-
3
tiuum. et extrahit superfluitates subtiles ex venis
4
et grauat in stomaco propter suam stipticitatem et mundificat
5
venas: et extrahit superfluitates que sunt in eis cum faci-
6
litate lubrificans superfluitates subtiles. Membra
7
nutrimenti.) Confortat stomacum proprie quod ex eo
8
fixum est. et quando bibitur cum aceto sedat singultum et
9
aperit opilationes epatis et stomaci et confortat ea: et eius
10
aqua est mirabilis ad icteritiam: et succus eius quod
11
de eo est siluestre cum tenetur et proijcitur super vinum for〈-〉
12
tem efficit stomacum debilem. Membra expulsionis.)
13
Et ipsum quod mundificat sordes ventris fetus: propterea
14
quia mundificat venas et prouocat vrinam et menstrua
15
et confert dolori pungitiuo ventris: et supponitur et re〈-〉
16
tinet fluxum sanguinis: et quod ex eo frixum est constringit
17
et retinet fluxum matricis. Febres.) Confert val〈-〉
18
de febribus antiquis semen eius et aqua ipsius.
19
¶ De cymino. Capitulum .CXL.
20
CYminum quid est. Eius aliud est Kar-
21
menium et aliud persicum et aliud enium[*]enium cf. Venice 1564: Emium
22
et aliud nabathium. Karmenium vero est
23
nigri coloris et persicum est citrini coloris
24
et persicum est fortius emino[*]emino i.e. emio(?), cf. above and Venice 1564. nabathium vero est illud quod in〈-〉
25
uenitur in alijs locis. Et ex omnibus aliud est siluestre. et
26
aliud domesticum. Siluestris itaque acrimonia fortior
27
est. Et de siluestri quidem est species quedam cuius semen est simile
28
semini lini. Electio.) Karminium est fortius quam
29
persicum: et persicum fortius alijs. Natura.) Est calidum in tertio
30
siccum in secundo. Operationes et proprietates.) Expellit ven〈-〉
31
tositates et resoluit et in ipso est incisio et exic-
32
catio in ipso est stipticitas. Decoratio.) Quando
33
lauatur facies ex aqua ipsius clarificat eam et similiter eius
34
visus et acceptio eius cum mensura. Eius namque ni〈-〉
35
mius vsus faciem citrina[*]citrina corrupt for citrinat. ¶ Apostemata et bothor.)
36
Administratur cum ceroto aut oleo et farina fabarum
37
super apostemata et in testiculis: immo cum oleo aut oleo et
38
melle. Uulnera et vlcera.) Consolidat vulne-
39
ra proprie siluestre cuius semen est simile semini lini
40
cum ex eo emplastretur super vulnera. Membra capitis.)
41
Quando teritur cyminum cum aceto: et fit odoramentum
42
ex eo abscindit fluxum sanguinis narium. Et similiter cum
43
ex eo intromittitur licinium in nares. Membra ocu〈-〉
44
li.) Quandoque masticatur et miscetur cum oleo et distilla〈-〉
45
tur super vngulam. et super coagulatum sanguinem sub
46
oculo et confert. Et quandoque masticatur cum sale et di-
47
stillatur sputum super scabiem et iebel[*]iebel corrupt for sebel et vngulam absci〈-〉
48
sam et prohibet adherentiam: et succus siluestris ab〈-〉
49
stergit visum et extrahit lachrymas. et nominatur grece
50
fumus. et ipsum etiam ponit in cauterijs euulsionis pi-
51
lorum in oculo et non nascuntur. Membra anhelitus et
52
pectoris.) Quando bibitur cum aceto mixto cum aqua con〈-〉
53
fert difficultati anhelitus ita dixit Galienus et anhe〈-〉
54
litus dilationi et tremori cordis frigido. Membra ex〈-〉
55
pulsionis.) Administratur cum oleo super apostemata testi-
56
culi. et quandoque administratur cum ceroto. et quandoque admi〈-〉
57
nistratur cum oleo et farina fabarum. et frangit lapidem
58
et proprie siluestre. et confert distillationi vrine et mi〈-〉
1
ctui sanguinis et dolori pungitiuo ventris et inflatio-
2
ni. et succus siluestris triti cum aqua mellis.[*]mellis. corrupt for mellis [redundant period] soluit
3
ventrem. ¶ Inquit Ruffus Cyminum nabathium
4
soluit ventrem. Karminium vero non soluit. immo strin〈-〉
5
git et herba siluestris prouocat coleram in vrina.
6
Uenena.) Datur in potu cum vino ad morsum vermium
7
venenosorum. et proprie siluestre cuius semen est simile se〈-〉
8
mini lini.
¶ De charui[*]charui i.e. carui. Capitulum .CXLI.
9
CHarui quid est. Est proximum dispositionibus
10
anisi. Natura.) Calidum et siccum in secundo.
11
Operationes et proprietates.) Expellit
12
ventositates et exiccat et in subtilia-
13
tione cymini. Membra anhelitus et pectoris.)
14
Confert tremori cordis. Membra expulsionis.)
15
Est bonum vermibus: interficit enim eos.
16
¶ De cappare. Capitulum .CXLII.
17
CApparis quid est. Est fructus: et habet ra〈-〉
18
dicem et habet fructum alium qui est sicut cu-
19
cumeris non capparis. et est acris cali〈-〉
20
da que ponitur in musto et conseruat ipsum
21
ab ebullitione sicut sinapis: et eius radix est ama〈-〉
22
ra acris: et quedam species eius est culzumia faciens
23
in ore bothor vsque ad terminum quo vesicetur et
24
apostemat gingiuam. Electio.) Iuuatiuum quod in ipsa
25
est sunt cortices radices eius. Natura.) Gene〈-〉
26
rata in terra calida est calidior. et calor totius et
27
eius siccitas est in secundo. Operationes et pro-
28
prietates.) Est resolutiua et aperitiua abstersiua.
29
et ipsius radix est incisiua subtiliatiua mundifi〈-〉
30
catiua aperitiua in cuius cortice sunt amaritudo
31
et acrimonia et stipticitas et nutrimentum. fructus
32
eius est paruus: precipue cum salitur et quod ex ea est
33
humidum est magis nutritiuum quam quod siccum est.
34
Apostemata et bothor.) Eius radix resoluit scrofu-
35
las et durities: et admisceatur ei quod frangit vir〈-〉
36
tutem eius et folia eius iam experta sunt ad il-
37
lud. Uulnera et vlcera.) Cortices radicis
38
eius ponuntur super fraudulenta vlcera et sordi〈-〉
39
da. Instrumenta iuncturarum.) Cortices ra〈-〉
40
dicis eius conferunt sciatice et doloribus an-
41
che: et quandoque fit clystere ex succo eius. et con〈-〉
42
fert ei valde. Et confert paralysi et stupori: et
43
stringit membra propter stipticitatem que est
44
in ipsa: et similiter confert attritioni accidenti in
45
capitibus lacertorum et in medio eorum. Mem〈-〉
46
bra capitis.) Cortices radicis eius mastica-
47
te extrahunt humiditatem a capite. et sedant do〈-〉
48
lorem frigidum in eo: et eius succus distillatur
49
in aurem propter vermes ipsius. Et quando〈-〉
50
que stringitur cortex radicis eius cum dente le〈-〉
51
so et confert proprie cum est humida: aut folia
52
eius: et similiter colutio oris cum aceto in quo
53
decoquitur: aut vino aut quandoque cum aceto
54
quandoque cum vino. Membra anhelitus et
55
pectoris.) Confert quod ex eo salitum est patien〈-〉
56
tibus asma. Membra nutrimenti.) Ipsa est res
57
magis conferens spleni et duritiei eius bibita
58
et more emplastri superposita cum farina ordei
1
et similibus: et proprie cortex radicis eius. Et
2
multotiens euacuat ex splene materiam grossam me〈-〉
3
lancolicam et succedit eis sanitas. Membra expul〈-〉
4
sionis.) Solutione educit humorem crudum grossum
5
et prouocat menstrua. et interficit serpentes et ver-
6
mes in intestinis et confert emorroydibus et aug〈-〉
7
mentat coitum. Et quod ex ea salitum est ante cibum
8
sumptum soluit. Uenena.) Est tyriaca.
9
¶ De caule. Capitulum .CXLVIII.
10
CAulis. Natura.) Corpus humidus est
11
folijs et siluestris calidior est et siccior.
12
et ipse totus est calidus in primo sic-
13
cus in secundo. Et caulis quidem alius est
14
domesticus: et alius siluestris: et alius marinus:
15
et alius caulis aque. Siluestris vero est amarior
16
acutior remotior ab hoc vt sit cibus. Et deco-
17
ctio quidem radicis caulis cun[*]cun corrupt for cum aqua granatorum est
18
bona. Canabit preterea est grossi nutrimenti ingros〈-〉
19
sans sanguinem cum non dissoluitur: et inflat vsque
20
ad partes furcule et lateris. facit dolorosum cor-
21
pus et non est mutabilis sicut ventosus. Operatio〈-〉
22
nes et proprietates.) Est maturatiuus lenificatiuus
23
desiccatiuus proprie quando decoquitur et effunditur ab
24
eo aqua prima. Et cinis quidem stipitum eius est for〈-〉
25
tioris exiccationis habet proprietatem in sedatio-
26
ne dolorum: et eius nutrimentum est paruum et humidius
27
nutrimento lentium et sanguis eius est malus. Cum ergo
28
coquitur cum carne pingui et gallinis fit bonus pa〈-〉
29
rum. Apostemata et bothor.) Siluestris et marinus et
30
domesticus maturant flegmones[*]flegmones cf. Venice 1564: phlebothomationes et durities. Uul〈-〉
31
nera et vlcera.) Consolidat et prohibet ambulatio〈-〉
32
nem vlceribus fraudulentis. et ponitur cum albumine
33
oui super adustionem. Instrumenta iuncturarum.) Confert tre〈-〉
34
mori. et quandoque ponitur cum fenugreco super podagram
35
et embrocatur decoctio eius super dolores iunctura〈-〉
36
rum. Membra capitis.) Eius decoctio et eius se-
37
men retardant ebrietatem: et confert furfuribus: et
38
quando cum succo eius fit caput purgium purgat caput
39
et ex proprietatibus eius est exiccatio lingue et
40
facit somnum. Membra oculi.) Obtenebrat vi-
41
sum: cum hoc tamen ponitur in alcofol. Membra anhe〈-〉
42
litus et pectoris.) Fit gargarismus cum succo eius aut
43
decoctione eius cum oleo sisamino. et confert
44
prefocationi et comestio eius clarificat vocem. Mem〈-〉
45
bra nutrimenti.) Est malus stomaco: et eius succus cum
46
vino de passis confert spleni et icteritie: et eius can〈-〉
47
na est tarde digestionis. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
48
uocat vrinam et menstrua. et eius semen cum aqua lupi〈-〉
49
norum interficit vermes: et eius flos prouocat men-
50
strua. Cum superponitur et etiam ipse et succus eius cum
51
farina sceilem interficit fetum: et quando supponitur eius
52
semen post coitum corrumpit sperma: et cinis radi-
53
cis eius frangit lapidem. Et caulis qui est marinus
54
declinat ad salsedinem et amaritudinem. propter illud ergo
55
lenit naturam et soluit proprie cum carne pingui et fo-
56
lia eius sunt sicut folia aristologie que ex vna radice ori〈-〉
57
tur. Uenena.) Eius succus cum vino confert mor-
58
sibus: et est conferens morsui canis rabiosi.
1
¶ De coriandro. Capitulum .CXLIIII.
2
COriandrum quid est. Aliud est humidum et aliud
3
siccum. Dixit Galienus quod virtus eius est com〈-〉
4
posita et quod in eo dominatur est terreitas et
5
quandoque aqueitas tepida: et in ipso est pon-
6
ticitas parua a[*]a cf. the variant in Venice 1564: cum stipticitate vel plus stipticitatem[*]vel plus stipticitatem is missing in Venice 1564. Apud
7
me vero aqueitas in ipso frigida est non tepida omnino ni-
8
si sit propter substantiam subtilem calidam permixtam ei cuius
9
separatio ab eo fit velox. Et hunaim quidem dixit etiam
10
quod Galienus remouet frigus a coriandro contradicendo
11
Diascoridi. Ego autem dico quod testificati sunt iam frigus
12
eius Ruffus et Archigenes et alij ab eis. Natura.)
13
Frigidum est in fine primi vsque ad secundum siccum in secundo
14
et apud filium viregi in tertio. Apud me vero siccum
15
est declinans ad caliditatem paruam. Sed Galienus in to〈-〉
16
to facit declinationem ad caliditate: et forsitan illud
17
est propter substantiam in ipso subtilem qua resoluitur et non re-
18
manet cum bibitur. et propter hoc oportet vt sit multitudo suc〈-〉
19
ci eius interficiens cum infrigidatione. Operationes
20
et proprietates.) In ipso est stipticitas et stupor et
21
succus eius cum lacte sedat omnem fortem pulsationem.
22
Apostemata et bothor.) Confert apostematibus calidis cum
23
aceto et cerusa et oleo rosaceo et cum melle et oleo sce-
24
re et vestigijs ignis persici. Et cum farina fabarum aut:[*]fabarum aut: corrupt for fabarum: aut
25
sauich: aut farina ciceris scrofulis: quando permiscetur
26
cum eis succus eius. ¶ Inquit Galienus cum resoluat
27
scrofulas: quomodo ergo est frigidum. Et possibile quidem est vt di〈-〉
28
catur ei propter ipsius proprietatem: et quoniam in ipso est substantia
29
subtilis profundans penetrans et profundatur: et
30
non profundatur substantia frigida. sed quando bibitur resol〈-〉
31
uitur calidum velociter et remanet agens fri-
32
gidum: et dixit non sanat ex herisipilla nisi quod
33
infrigidatum est. aut permixtum humori melancolico aut
34
flegmatico. Membra capitis.) Confert vertigi〈-〉
35
ni facte a vapore colerico aut flegmatico et epi-
36
lepsie facte ei hoc: et eius proprietas est prohi-
37
bere vaporem a capite et propter hoc ponitur
38
in cibo patientis epilepsiam ex vapore stoma〈-〉
39
chi. et multitudo eius humidi: et sicci permi-
40
scet sensum. Et quod humidum est facit somnum
41
et prohibet fluxum sanguinis et puluerizatio sic〈-〉
42
ci et collutio oris ex succo humidi confert ad cola.
43
Membra oculi.) Generat tenebrositatem visus et suc〈-〉
44
cus eius distillatus sedat pulsationem in oculo:
45
et proprie cum lacte mulieris. et quando ex folijs eius
46
fit emplastrum prohibet fluxum materierum ad oculum. Mem〈-〉
47
bra anhelitus et pectoris.) Confert tremori cordis ca〈-〉
48
lido: et potantur ex eo .ʒ.II. cum aqua lingue arietis
49
et retinet sputum sanguinis. Membra nutrimenti.)
50
Est tarde digestionis et confortat stomacum calefactum: et quod
51
de eo torrefactum est prohibet vomitum. Et dici〈-〉
52
tur quod ipsum sedat eructuationem accidam[*]accidam corrupt for acidam post
53
cibum. et si ita est tunc facit illud propterea quod
54
prohibet vaporem et motum eius. Membra ex〈-〉
55
pulsionis.) Constringit semen eius torrefactum.
56
et dicitur quod semen eius cum rob solutione edu〈-〉
57
cit serpentes. Et coriandrum quidem humidum
58
cum melle et oleo confert apostematibus calidis testiculo-
1
rum. Et quod ex eo humidum est. et quod siccum fran-
2
git virtutem coitus et erectionem virge desiccando
3
sperma. Uenena.) Cum ex succo bibitur circi-
4
ter .℥.IIII. interficit: quoniam facit hominem possidere tristi〈-〉
5
tiam et sincopim: et non oportet vniuersaliter vt de eo multum sumatur.
6
¶ De cane. Capitulum .CXLV.
7
CAnis. Decoratio.) Urina canis ad〈-〉
8
ministratur super verucas et quod dicitur de la〈-〉
9
cte eius quod ipsum abradit pilos: et pro〈-〉
10
hibet ortum pilorum euulsorum est vanum
11
secundum existimauit Galienus in locis pluribus. et Galienus
12
quidem scripsit canones in quibus dixit quod sanguis
13
canis prohibet ortum pilorum euulsorum. Membra
14
expulsionis.) Inquit Galienus. Destructus est ser〈-〉
15
mo eius qui existimauit quod sanguis canis extra-
16
hat fetum. Uenena.) Sanguis canis rabiosi
17
conuenit morsui ipsius. et veneno sagitte armene.
18
¶ De carne. Capitulum .CXLVI.
19
CAro quid est. Carnes bone sunt caro
20
ouina que cum caliditate est subtilis. et
21
iuuenum taurorum et caprarum et carnes
22
illorum qui de eis sunt parui sunt magis
23
susceptibiles digestionis et subtibilioris nutrimen〈-〉
24
ti. ¶ Et hedina quidem est minorum superfluitatum
25
quam arietina. ¶ Caro autem lactantis a lacte lau-
26
dabilis est bona. A lacte vero non laudabili est
27
mala. ¶ Et caro decrepiti quod est ex ouibus est
28
mala: et similiter caro extenuati. et caro nigri est le-
29
nior et suauior. et similiter caro masculi. et rubea diui〈-〉
30
sa ex animalibus plurime pinguedinis: et alba sunt
31
leuiores: et varia est minoris nutrimenti: et na〈-〉
32
tat in stomaco. Electio.) Melior caro et digestibi-
33
lior est illa que est circa os. Et dextra quidem le-
34
uior est: et melior est sinistra: et que est in medio la〈-〉
35
certorum mundior est carne neruorum. Caro autem
36
laxa super quam non est neruus fortasse est suauis
37
et proprie que est propter generationem lactis sicut caro mam-
38
mille: aut propter generationem saliue sicut caro radicis
39
lingue. Et eius quidem nutrimentum quando digeritur
40
est bonum: et in quibusdam horis est flegmaticum. Mul-
41
titudo vero nutrimenti eius non est nisi mul-
42
titudo nutrimenti reliquarum carnium. Et caro la〈-〉
43
certorum nisi carne mammille: et caro testiculorum
44
gallorum. ¶ Minus vero bona est que creata est
45
ad hoc vt sit sustentaculum sicut que teritur inter ve〈-〉
46
nas epatis et reliqua et caro cordis et radicis eius
47
similis moro. ¶ Et mamille quidem nutrimentum
48
est bonum. Quod si in ea est lac est grossum. ¶ Te〈-〉
49
sticulorum vero caro est melior alijs. Et volucris
50
vero caro melior non est quam alduragi et gallina〈-〉
51
rum et subtilior earum: et non sunt cum nutrimento
52
carnium alcubegi et atheiz et alderariz. ¶ Omnis
53
preterea animalis sicce complexionis caro parui est melior
54
sicut caro hedi. Ipsa enim est bona. ¶ Caprina ve〈-〉
55
ro non est bona multum et eius humor fortasse
56
est malus valde. ¶ Hircina autem caro est mala
57
absolute. et caro luporum est mala. ¶ Et omnes vo〈-〉
58
lucres magne aquatice et habentes colla longa:
1
et pauo et miluus. et palumbus dure et alca-
2
ta. et quorum plurima generatio est melancolia: et que
3
eis sunt similia. et passeres omnes male sunt. ¶ Ale
4
vero auium grossarum magnarum exercitantium sunt
5
boni chimi. ¶ Caro autem siluestris melior est
6
carne gazel cum sua declinatione ad melancoliam. ¶ Christia〈-〉
7
ni vero dicunt et qui eos imitantur quod melior ca〈-〉
8
ro siluestris est caro porci siluestris. Nam cum
9
hoc quod est leuior carnibus domestici est fortis
10
nutrimenti et plurimi: et est velocius digestionis
11
et est melior quam esse potest in hyeme. ¶ Oportet preterea
12
vt consideretur in dispositionibus animalium etiam in etate et in
13
loco sui pastus. et sui exercitij et reliquorum que
14
dicta sunt in lacte. Natura.) Caro auis omnino
15
siccior est carne quadrupedis: et caro vaccina
16
siccior est carne caprina. Caro autem caprina est
17
sicca et difficilioris digestionis carne ouina. Et ca〈-〉
18
ro veterum est grossi nutrimenti et vehementis
19
calefactionis. Leporis vero caro est calida et sic〈-〉
20
ca. Carnes[*]Carnes corrupt for Caro magnarum auium et anserum et miluorum
21
est grossa. Anatis vero caro et aquaticarum est ve〈-〉
22
hementis humiditatis: et est propinqua in hoc
23
carni ouine. Et existimauerunt quidam quod caro eri〈-〉
24
cij est humectatiua et caro pinguis: et natium ca〈-〉
25
ro vel illiorum est calida et humida. Operationes et
26
proprietates.) Caro est cibus confortans corpus
27
et est cibus magis propinque conuersionis ad san〈-〉
28
guinem: et nutrimentum quidem eius que in patella co〈-〉
29
cta est: et eius que assata est: est siccius: et nutrimen〈-〉
30
tum eius que elixata: est:[*]elixata: est: corrupt for elixata est: [redundant colon] est humidius. Et eius
31
quidem que cocta est cum senibus et muri et similibus
32
virtus est virtus seminum eius. ¶ Pinguedo
33
autem et adeps sunt mali nutrimenti et pauci: et
34
subleuant cibum et non est conueniens ex eis nisi quan〈-〉
35
titas parua secundum mensuram que delectet. ¶ Salita
36
vero caro quamuis in principio fuerit humida.
37
tamen facta est desiccatiua: vehementiorem habens de-
38
siccationem quam omnis caro. et eius nutrimentum est
39
paruum. ¶ Et caro quidem pinguis lenit ventrem
40
cum paucitate sui nutrimenti et velocitate sue
41
conuersionis ad fumositatem et coleram et digeritur ve〈-〉
42
lociter. Et caro illorum natium deterior est carne
43
pingui. et est mala in digestione et nutrimento et
44
est calidior et grossior pinguedine. ¶ Caro vac〈-〉
45
cina plurimi est nutrimenti grossa melancolica generans
46
egritudines melancolicas: et que melior est eius est
47
caro vitulorum. ¶ Carnem preterea vaccinam dissoluunt
48
cortices melonum. et melior quidem hora in qua co〈-〉
49
meditur est ver et principia estatis. Christiani autem
50
et qui eos imitantur dicunt quod non habent cum grossi〈-〉
51
tudine sua viscositatem nutrimenti porci: neque
52
eius spissitudinem. ¶ Porcellorum autem caro parui
53
est nutrimenti propter fortitudinem sue resolutionis et
54
vehementiam sue humiditatis. ¶ Et caro quidem
55
anatis est plurimi nutrimenti: non tamen existit in
56
bonitate nutrimenti gallinarum et similium: et ven〈-〉
57
tres earum sunt suaues: et epata earum sunt bona
58
suauia in cibo: et boni humoris. Caro ascecrach
1
est frangitiua ventositatum. Et de carnibus lon〈-〉
2
ginquior ab hoc vt putrefiat est que parum est
3
pinguis est cuius substantia est siccior. Decoratio.)
4
Caro vaccina generat morpheam. Adeps asini sil-
5
uestris est bona panno linita: et similiter adeps anatis
6
impinguate: et illud quod est adustum de carne arietum
7
linitum super morpheam est vtile: et quod adustum est
8
de carne ranarum alopitie. Apostemata et bothor.)
9
Caro vaccina generat cancrum: et similiter carnes grosse
10
et resoluuntur apostemata dura eis. Uulnera et vlce-
11
ra.) Caro vaccina generat scabiem et impetiginem ma-
12
las: et similiter carnes grosse et caro arietis adusta
13
linitur super impetiginem conuenienter. Instrumenta iunctu-
14
rarum.) Caro vaccina generat lepram et elephan〈-〉
15
tiam et varices: et similiter carnes grosse et pingues
16
et alleliati more emplastri superposita est bona neruis
17
inflatis. ¶ In iure carnis leporis sedent poda〈-〉
18
grici et habentes dolores iuncturarum et eius opera〈-〉
19
tio est proxima operationi iuris vulpis. ¶ Caro dan〈-〉
20
nule administratur more emplastri super dolores iun〈-〉
21
cturarum posita. ¶ Caro dorsi asini siluestris cum
22
oleo costino emplastratur ad dolores iuncturarum.
23
Adeps asini siluestris cum oleo costino mollifica〈-〉
24
ta more emplastri ponitur super dolores dorsi et vento〈-〉
25
sitatibus grossis. Et caro vipere confert lepre secundum
26
quod dictum est in capitulo eius: et caro ericij est bona
27
lepre. Membra capitis.) Caro vaccina et relique
28
carnes grosse male faciunt euenire alienationem
29
propter exiccationem et caro dannule miscetur cum vino
30
et bibitur propter sodam. Membra oculi.) Cinis car〈-〉
31
nis arietum confert albugini oculi. carnes luporum
32
et habentium rostra et vngues conferunt oculo et con-
33
fortant ipsum. Membra anhelitus et pectoris.) Can〈-〉
34
cer fluuialis confert extenuatis valde: et carnes
35
pullorum excitant prefocationem nisi acetose. Mem〈-〉
36
bra nutrimenti.) Carnes grosse predicte ingross-
37
sant splenem verum accetosum[*]accetosum corrupt for acetosum vaccinum cum corian-
38
dro sicco et croco prohibent cursum materierum
39
ad stomacum: et caro alcata rememoratur in summa eo〈-〉
40
rum que conferunt corruptioni complexionis et hy-
41
dropisi et opilationi splenis et epatis et melius
42
est vt in hydropisi et congelata sumatur vt non
43
commoueat sitim. ¶ Quidam autem hominum
44
sunt qui laudant carnes luporum ad frigus stomaci: et
45
humiditatem et debilitatem eius. et velocitas quidem
46
digestionis. et descensionis et ambarum tarditas non
47
sunt secundum grossitudinem cibi et subtilitatem eius.
48
Caro enim porci siluestris et domestici secundum quod dicitur
49
est velocis digestionis et descensionis et est fortis
50
nutrimenti viscosi et grossi. et carnes ceruorum
51
cum grossitudine sua sunt velocis descensionis
52
et caro quidem ericij cum oxymelle confert hydropi〈-〉
53
si: et caro calcata confert opilationi epatis. et de-
54
bilitati eius. et corruptioni complexionis et hydro〈-〉
55
pisi: et carnes luporum et habentium rostra et vngues
56
abhorret stomacus. Membra expulsionis.) Carnes
57
vaccine prohibent attractionem colere ad stomacum.
58
Caro leporis assata est bona vlceribus intestino〈-〉
1
rum. Caro ericij exiccata cum oxymelle est bona
2
dolori renum ius galli decrepiti est bonum colice
3
et egritudinibus melancolicis: et adeps asini
4
siluestris cum oleo costino est bona dolori renum
5
et ventositatibus grossis. et caro luporum et ha-
6
bentium rostra et vngues emorroydibus. Ius
7
carnis vaccine acetosum est bonum solutioni coleri〈-〉
8
ce. abscindit enim ipsam et similiter congelatio carnis eius
9
cum coriandro et aceto: et acetositatibus. et simili-
10
bus: et coriandro sicco et pauco croco. ¶ Et similiter
11
carnes auium assate: aut non assate constringunt
12
ventrem et proprie alcubegi et ateiugi[*]ateiugi corrupt for alteiugi: et eis fortior
13
est alcata et alcanebiri: et proprie cum elixatur et au-
14
fertur ab ea aqua. Caro autem camelli prouocat
15
vrinam: et carnes pingues vehementius leniunt
16
naturam quam alie. Febres.) Caro vaccina et ceruorum
17
et hircorum siluestrium. et magnarum auium facit euenire
18
febres quartanas. Uenena.) Caro dannule exic-
19
cata cum vino in potu accepta confert venenis. Ca〈-〉
20
ro arietum adusta confert morsibus serpentum et scor〈-〉
21
pionum et algerarat: et cum vino confert inci-
22
sibus canis rabiosi. et caro rane puncture ver-
23
mium venenosorum.
24
¶ De chrysomillis. Capitulum .CXLVII.
25
CHrysomilla. Electio.) Meliora sunt
26
armenia non enim cito aduenit eis cor-
27
ruptio et acetositas: et cum sumuntur
28
chrysomilla oportet vt accipiatur masticis
29
et anisi equaliter pondus .ʒ.I. vsque ad .ʒ.II. in vino pu〈-〉
30
ro aut vino de passis. aut parum mellis. Natura.)
31
Sunt frigida et humida in secundo. et oleum nucleorum
32
est calidum et siccum in secundo. Operationes et pro-
33
prietates.) Eorum humor est velocis putrefactio〈-〉
34
nis. Membra nutrimenti.) Eorum infusio sedat
35
sitim. Et chrysomilla quidem conuenientiora sunt
36
stomaco quam persica: et armena[*]armena corrupt for armenia non corrumpuntur
37
in stomaco: neque acescunt velociter. ¶ Ex eis vero
38
que eorum expellunt nocumentum est vt postea su-
39
mantur anisum et mastix in miua: aut vino de
40
passis: et infrigidaticum melle puro. Membra ex〈-〉
41
pulsionis.) Oleum nuclei ipsorum confert emor〈-〉
42
roydibus. Febres.) Generant febres propter
43
velocitatem sue putrefactionis: verum infusio
44
siccorum confert febribus acutis.
45
¶ De calce. Capitulum .CXLVIII.
46
CAlx quid est. Per calcem significamus
47
cinereitatem corporum lapidosorum et ostra〈-〉
48
corum. Natura.) Illa quidem quam non teti-
49
git aqua et illa quam aqua tetigit cum
50
remanet extincta duobus diebus: aut tribus tunc
51
non adurit. Immo calefacit tantum. et abluta
52
quidem est sicca. Operationes et proprieta-
53
tes.) Abscindit sanguinis fluxum et abluta est
54
exiccatiua sine mordicatione. et calx quidem quando ab〈-〉
55
luitur cum oleis fit maturatiua. Uulnera et
56
vlcera.) Corrodit carnem additam: et abluta
57
consolidat et confert adustioni ignis valde.
58
¶ De cipero. Capitulum .CXLIX.
1
CIperum quid est. Est radix plante si〈-〉
2
milis porro et segeti etiam nisi quia est sub〈-〉
3
tilior et longior in pluribus regionibus. Ue〈-〉
4
runtamen melius est alcufi[*]alcufi cf. Venice 1564: alcusi. Et dicitur quod ci〈-〉
5
perum indum cum croco abradit pilos. Electio.)
6
Melius est illud quod est spissum graue difficile
7
ad frangendum. aromaticum. cuius herba est bre-
8
uis. et cuius acredo est vehemens. Operationes
9
et proprietates.) In ipso est stipticitas parua et exi〈-〉
10
cat sine mordicatione. et aperit orificia venarum: et
11
extenuat ventositates. et adurit sanguinem et poni〈-〉
12
tur in emplastris. Decoratio.) Colorem efficit bonum
13
et facit bonum odorem oris. et indum sicut dicitur abra-
14
dit pilos. Apostemata et bothor.) Consolidat ea que sunt
15
difficilis consolidationis: et fissa et putrida. et cor〈-〉
16
rosa cum oleo de grano alchadra. Instrumenta iunctu〈-〉
17
rarum.) Ualet ad dolorem in illis et stringit dorsum
18
et neruos. et ipsius multitudo acquirit lepram.
19
Membra capitis.) Confert putredini narium et
20
oris. et alcola et mollificationi gingiue. et augmen〈-〉
21
tum efficit in seruatione. Membra nutrimenti.)
22
Calefacit stomacum et epar. Membra expulsionis.)
23
Extrahit lapidem et fragit ipsum. et confert distilla〈-〉
24
tioni vrine et debilitati vesice valde. et frigori eius
25
vehementer. et similiter operatur in renibus: et confert
26
frigori matricis valde et confert emorroydibus.
27
Febres.) Confert febribus antiquis.
28
¶ De cypresso. Capitulum .CL.
29
CIpressus quid est. Nominatur in syria ar〈-〉
30
bor alheret et romane cypressus: et in
31
sapore eius sunt acredo. et stipticitas
32
pauca. et amaritudo plurima et pontici-
33
tas eius est plus quam amaritudo. et caliditas eius
34
et acuitas est secundum quantitatem qua eius virtus in membris
35
profundatur. et facit prouenire stipticitatem siue mor-
36
dicatione: et diuersificatur a reliquis calefactiuis:
37
quoniam non attrahit. Natura.) Calida est in primo sicca in
38
secundo. quidam tamen extimauerunt[*]extimauerunt i.e. existimauerunt quod est frigida valde et iu〈-〉
39
dicauerunt quod virtus eius est composita. et caliditas
40
eius est secundum quantitatem que facit penetrare stipticita〈-〉
41
tem. et qua stipticitas eius profundatur et proueniat in
42
membris. Operationes et proprietates.) Folia et nux eius
43
sunt stiptica. et in ipsa est resolutio et resoluit humi-
44
ditates: et nux quidem eius fortior est omni re quam folia
45
ipsius. et in ipsa est vis faciendi adherere: et ab-
46
scindit sanguinem ita quod remouet putredinem. De〈-〉
47
coratio.) Quando decoquitur cum aceto. et lupinis: et li〈-〉
48
nitur super vnguem remouet eius vestigia. et eius fo〈-〉
49
lia delent pannum et morpheam. Uulnera et vlcera.)
50
Folia eius recentia et nux eius consolidant vulnera
51
que sunt in membris duris cum fuerint recenter col-
52
lecta. et conferunt formice. et herisipille et proprie cum
53
farina ordei. Instrumenta iuncturarum.) Nux et folia ipsius
54
bona sunt collo cum ex eis fit ipsi emplastrum. et confert
55
cum farina ordei superposita herisipille et similibus:
56
et confortant neruos et extenuant ramicem more em-
57
plastri superposita. et roborant capillos auferunt
58
mollificationem et stringunt etiam[*]etiam corrupt for eam. Membra capitis.)
1
Quando teritur nux cypressi multum cum ficubus et po-
2
nitur licinium de eis in narem sanat carnem additam. et
3
decoctio eius cum aceto sedat dolorem dentium.
4
Membra anhelitus et pectoris.) Datur ad biben〈-〉
5
dum cum vino nux eius ad sputum sanguinis. et ad
6
difficultatem anhelitus et ad dilatationem anheli-
7
tus et ad tussim antiquam et similiter eius decoctio.
8
Membra expulsionis.) Bibuntur folia eius cum
9
vino et conferunt difficultati mingendi et cursui
10
superfluitatum ad vesicam. et conferunt etiam vlceribus que
11
sunt in intestinis. Permutatio.) Loco eius
12
ponitur medietas ponderis ipsius de cortice gra-
13
nati. et pondus ipsius de sarcocolla rubea.
14
¶ De cancro. Capitulum .CLI.
15
CAncer fluuialis quid est. Notus est.
16
Operationes et proprietates.) Est diffici〈-〉
17
lis digestionis et plurimi nutrimenti. et ipsum
18
quidem rectificat decoctio cum mes: et extra-
19
hit res acutas infixas carni et spinas: sed mari-
20
nus est subtilior. Decoratio.) Cinis eius est bo〈-〉
21
nus fixuris pedum ex frigore. et quod de eo adustum
22
est ponitur in medicamentis morphee et panni et
23
confert. Apostemata et bothor.) Cancer fluuialis resol〈-〉
24
uit apostemata magna quando ponitur super ea. Membra an〈-〉
25
helitus et pectoris.) Caro eius confert ptisi. et proprie cum
26
lacte asine et ius ipsius etiam. Membra expulsionis.)
27
Cinis eius est bonus fixuris ani. Uenena.) Con〈-〉
28
fert morsui scorpionum et rutele more emplastri
29
superpositus aut comestus. et cinis eius cum melle
30
confert ad morsum canis rabiosi bibitus: et quandoque
31
sumitur ex eo cum frumento ad morsum canis ra-
32
biosi. et est notum. Et scies modum cure in capitulo
33
de venenis. Et existimauerunt etiam quod quando cum be-
34
darungi approximat scorpioni moritur scorpio.
35
¶ De cancro. Capitulum .CLII.
36
CAncer marinus quid est. Cum dicitur cancer
37
marinus nolumus intelligere per hoc
38
omnem cancrum maris. Immo speciem can〈-〉
39
cri qui proprie habet omnia membra dura vt la〈-〉
40
pis. Operationes et proprietates.) Quod de eo adu〈-〉
41
stum est subtilius est reliquis adustis. Decoratio.)
42
Quod de eo adustum est abstergit dentes. et delet
43
pannum et lentigines. Uulnera et vlcera.) Quod
44
de eo adustum est desiccat vlcera et confert scabiei.
45
Membra oculi.) Prohibet lachrimas et resol-
46
uit cum sale vngulam et fit ex eo collirium et fricatur
47
cum eo scabies palpebrarum. Febres.) Prehibet[*]Prehibet corrupt for Prohibet
48
quartanam.
¶ De chrysolocanna. Capitulum .CLIII.
49
CHrysolocanna quid est. Est atriplex que
50
plurimum inuenitur in scemi. Natura.) Frigidus et
51
humidus est in primo. et apud quos〈-〉
52
dam paratus.
¶ De coturnicibus. Capitulum .CLIIII.
53
COturnices quid sunt. Ex comestione car〈-〉
54
nis earum timetur tetanus et spasmus. non
55
quia comedant elleborum tantum. immo quia in
56
substantia earum est hec virtus. et existimo quod
57
nutrimentum earum ab elleboro est proper similitudinem com-
58
plexionis.
¶ De cassia. Capitulum .CLV.
1
CAssia quid est. Dicitur quod est cortex ra〈-〉
2
dicis mori alceni[*]alceni i.e. alsceni. et est specierum plurium.
3
quarum vna est rubea boni saporis et
4
odoris. ¶ Et altera species eius est cu〈-〉
5
ius sapor est sapor spice: et est species nigra ad pur〈-〉
6
pureitatem declinans cuius odor est similis sandalo.
7
¶ Et est species altera nigra horribilis odoris
8
subtilis corticis fissa et est altera species ad albedi-
9
nem declinans porri in odoris et est spiecies nigra subti〈-〉
10
lis canne concaua. ¶ Et dixerunt quidam quod inueni〈-〉
11
tur simile cassie quod conuertitur ad cinamomum. et dixerunt
12
alij quod inuenitur super arborem cinamomi cassia
13
huiusmodi: et quandoque est coniuncta ipsi cinamomo et cas〈-〉
14
sia existit in virtute cinamomi. sed est debilior:
15
et bona est illa que consequitur cinamomum. Electio.)
16
Melior est illa que est rubei coloris: pura: pla〈-〉
17
na: longi ligni. grosse canne subtilis foraminis:
18
solida grossa boni odoris que mordicat linguam
19
et stringit eam. Nigra vero est mala. et quod de ea
20
administratur est cortex ipsius: et in ligno eius non
21
est bonitas. Natura.) Calida est et sicca in secundo. Operatio-
22
nes et proprietats[*]proprietats corrupt for proprietates.) Est resolutiua. ventositatum
23
grossarum et in ipsa quidem sunt stipticitas et reso-
24
lutio cum acredine plurima subtiliatio multa: et in〈-〉
25
cisio propter acredinem que est in ipsa et adiuuat stipti-
26
ca. et sua resolutione adiuuat solutiua: et ipsa cum
27
eo quod est in ipsa de resolutione et stipticitate et sub〈-〉
28
tiliatione confortat membra. Apostemata et bothor.)
29
Resoluit apostemata calida et frigida in visceribus. Uul-
30
nera et vlcera.) Linitur cum melle super lactea. Mem〈-〉
31
bra oculi.) Ponitur in medicinis oculi propter illud
32
quod in ea est de stipticitate et resolutione. Membra
33
anhelitus et pectoris.) Confert pectori. Membra
34
nutrimenti.) Sirupus eius confert epati: et vinum
35
in quo cassia infunditur confert stomaco. Membra expul〈-〉
36
sionis.) Prouocat vtrunque proprie in quocunque
37
eorum amborum fuerit causa humoris grossi: et confert do-
38
loribus renum et vesice: et quando fit encatisma in de-
39
coctione eius valet dilatationi matricis. et eius lu〈-〉
40
brificationi: et similiter fumus eius et syrupus eius et
41
vinum in quo ipsa infunditur est bonum difficultati
42
vrine. et existimauerunt quidam quod ipsa facit abortum.
43
Uenena.) Datur in potu ad venenum tyrie.
44
¶ De cydonio. Capitulum .CLVI.
45
CYdonium quid est. Quando abluitur cinis ra-
46
morum et foliorum eius est sicut tutia.
47
et folia ipsius remanent propter puritatem
48
stipticitatis eius: et rob pomorum ace-
49
scit propter illud quod in ipso est de humiditate aquea frigida.
50
Electio.) Assatum est melius et magis conferens. et
51
eius quidem assatio fit quoniam concauatur et deijciuntur
52
grana eius et ponitur in ipso mel. et linitur luto cor〈-〉
53
pus eius et ponitur in cinere. Natura.) Frigidum est in fine
54
primi. siccum in principio secundi. Operationes et proprietates.) Est
55
stipticum confortatiuum fortiter et flos eius est[*]est corrupt for etiam [cf. Venice 1564] stipti-
56
cus est: et similiter oleum eius. Et dulce est minus sti-
57
pticum et semen eius est linitiuum sine stipticitate. et
58
prohibet ipsum cursum superfluitatum ad viscera. De〈-〉
1
coratio.) Retinet sudorem et confert oleum eius fixu〈-〉
2
re frigoris. Apostemata et bothor.) Confert oleum
3
eius formice. Uulnera et vlcera.) Oleum eius
4
est vtile vlceribus scabiosis. Instrumenta iunctura-
5
rum.) Multitudo comestionis generat dolorem
6
neruorum. Membra oculi.) Assatum ponitur super
7
apostemata oculi calida. Membra anhelitus et pecto〈-〉
8
ris.) Eius succus confert dilationi anhelitus
9
et asmati. et prohibet sputum sanguinis et semen eius
10
confert asperitati gutturis. et lenit cannam pulmo〈-〉
11
nis et mucillago eius etiam humectat ipsam cannam.
12
Membra nutrimenti.) Confert vomitui et ebrietati et sedat
13
sitim. et confortat stomacum recipientem superfluitates sy-
14
rupus eius et ipsius infusio: et quod de ipso elixa〈-〉
15
tum est. et ipso vtuntur in secunda mensa super vinum et pro〈-〉
16
hibet ebrietatem. et fit ex eo syrupus confortans ap-
17
petitum deiectum valde et mortuum et confortat stomacum
18
et prohibet vomitum flegmaticum. Membra expul-
19
sionis.) Est prouocatiuum et iam dictum est quod illud
20
est per accidens continens constrictionem eius: et illud quod
21
cum melle elixatum ex[*]ex corrupt for est. et est vehementius prouocati-
22
uum. verumtamen quandoque soluit ventrem et non constringit
23
et generat colicam et dolorem ventris pungitiuum
24
et confert dissinterie et retinet fluxum menstruorum:
25
et confert arsure vrine quando distillatur succus eius
26
aut oleum ipsius in virgam. et confert oleum eius
27
renibus et vesice. et quando assumitur post cibum soluit
28
adeo quod quando plurimum ex eo sumitur extrahit ci〈-〉
29
bum ante digestionem et clysterizatur decoctio
30
eius ad eminentiam ani et matricis.
31
¶ De croco hortulano. Capitulum .CLVII.
32
CRocus hortulanus. Natura.) Est ca-
33
lidus in primo siccus in secundo. Operatio-
34
nes et proprietates.) In ipso est stiptici〈-〉
35
tas equalis cum maturatione. Decora〈-〉
36
tio.) Mundificat pannum et morpheam. Uulnera et
37
vlcera.) Ponitur cum aceto super impetiginem. Mem-
38
bra capitis.) Ex croco hortulano et siluestri cum
39
sit linimentum cum melle confert colla puerorum.
40
¶ De calamento. Capitulum .CLVIII.
41
CAlamentum quid est. Eius aliud est
42
fluuiale. et aliud montanum simile ysopo
43
in sapore et similiter folia eius sunt ei simi-
44
lia. Et est alia species eius que nominatur
45
alhauium. Et est quedam species eius que vocatur
46
calamentum hirci. et virtus eius est sicut virtus
47
aliorum aeris. et virtus sirupi ipsius est similis vir〈-〉
48
tuti syrupi alhahase: et calamentum quidem est
49
substantie subtilis et montanum fortius est flu〈-〉
50
uiali. Operationes et propritates.) Subtiliat
51
fortiter sua acuitate et amaritudine sui: et pro-
52
prie siluestre. et propter illud est rubificatiuum et
53
vlceratiuum cum bibitur solum prouocat sudo〈-〉
54
rem. et calefacit vehementer per id quod extrahit
55
ex profundo corporis. et incidit et exiccat et calefacit
56
valde. Decoratio.) Quando decoquitur et pro-
57
prie quod recens est cum vino: et fit emplastrum remo-
58
uet vestigia nigra a corpore. et occultationem que
1
accidit sub oculo. Uulnera et vlcera.) Monta〈-〉
2
num confert rasure intestinorum et rupture: et fit
3
balneatio ex decoctione montani ad pruritum
4
et scabiem. Instrumenta iuncturarum.) Potus deco〈-〉
5
ctionis eius confert contractioni lacertorum in carnibus
6
et extremitatibus suis: et quandoque fit ex eo emplastrum
7
ad sciaticam et adurit et permutat complexionem et extrahit
8
ex profundo: et quando comeditur et bibitur post ipsum aqua
9
casei diebus continuis confert elephantie et varici-
10
bus. ¶ Et illud quod nominatur fel alhauium: et quando bi-
11
bitur confert spasmo et linitur ex eo podagra et confert:
12
et suffumigatur cum eo: et confert potus calamenti le〈-〉
13
pre non resolutione sua tamen. sed sua incisione et sub-
14
tiliatione etiam. Membra capitis.) Succus eius in〈-〉
15
terficit vermes in aure et in ipso est virtus facien〈-〉
16
di soda. Et montanum quidem confert vlceribus oris
17
et extrahit:[*]extrahit: corrupt for extrahit [redundant colon] superfluitates ex vtrisque naribus: et illud
18
quod est adustum de alhauium stringit gingiuas.
19
Membra anhelitus et pectoris.) Eius decoctio
20
confert dilationi anhelitus et est fortis in extractione
21
humorum viscosorum et grossorum ex pectore proprie
22
cum comeditur cum ficubus. et confert dolori laterum.
23
¶ Et montanum quidem est fortius illo: et alhauium
24
facit illud totum. super alhauium vero roratur acetum:
25
et sumitur acetosum ex eo quod est vicini temporis cum
26
acetositate. et odorat ipsum sincopizatus et sanatur:
27
et calamentum hirci confert tremori cordis. Men〈-〉
28
bra nutrimenti.) Confert paucitati appetitus et
29
debilitati stomaci: et proprie siluestre confert singultui.
30
et confert patientibus icteritiam cum abstersione et aper〈-〉
31
tione sua. et subtiliatione sua melancolicam et colericam. et similiter
32
decoctio eius. et quandoque sit balneatio ex decoctione mon〈-〉
33
tani ad illud et separatur icteritia et confert hydropisi
34
quando comeditur cum ficubus: et in montano quidem est vir〈-〉
35
tus faciendi appetitum cibi. et succus eius est con〈-〉
36
ferens hydropisi etiam: et alhauium sedat nauseam et
37
fit ex eo emplastrum cum croco super splenem et extenuat
38
eum et similiter calamentum hirci fit ex eo emplastrum et est
39
vehementer conferens tremori cordis stomaci et con-
40
turbationi et nausee. Membra expulsioni.) Eius
41
decoctio prouocat vrinam: et confert dolori pungiti-
42
uo ventris et colice passioni. et quando teritur cum dispositio〈-〉
43
ne sua aut decoquitur. et bibitur cum melle interficit
44
fetum et prouocat menstrua: et quandoque facit vomere
45
flegma: et dixerunt quidam montanum abscindit coi〈-〉
46
tum et proprie siluestre. et prohibet pollutionem. Et
47
siluestre quidem soluit ventrem sufficienter. et confert
48
matrici. et interficit vermes precipue siluestre. ¶ Et
49
montanum solutione educit coleram nigram et sit quod de eo
50
sumitur in potu .XX. kirat cum iuleb: et illud quandoque
51
operatur species calamenti siluestris. omnia illa confortantur
52
quando permiscentur cum aceto et rob pauco: et rectius
53
quidem est vt teratur et spargatur super acetum commixtum
54
cum aqua et sale et bibatur: et illud quod nominatur alhauium
55
extrahit superfluitates melancolicas ex via vrine. et cala〈-〉
56
mentum siluestre quandoque operatur omnia illa. Febres.) Bi〈-〉
57
bitur decoctio eius et confert rigori. et similiter innun-
58
ctio[*]innun-ctio corrupt for inunctio ex oleo in quo ipsum est decoctum. Uenena.)
1
Quando bibitur aut ex eo fit emplastrum confert puncture
2
vermium venenosorum et approximatur liniri ex eo
3
in illo:[*]illo: corrupt for illo [redundant colon] opere cauterij: et quando premittitur et bibitur cum
4
vino expellit venena mortalia. Et suffumiga-
5
tio ex folijs eius fugat vermes venenosos: et quando
6
sternitur etiam siluestre est bonum puncture scor〈-〉
7
pionis. Et montanum. quando bibitur succus
8
eius cum decoctio[*]decoctio corrupt for decocto [(cf. Venice 1564) or decoction]: confert morsui luporum.
9
¶ De cardamomo. Capitulum .CLIX.
10
CArdamomum quid est. Aliud est ma〈-〉
11
gnum sicut cicer nigrum. Quod cum fran-
12
gitur interius habet granum album mor〈-〉
13
dicans linguam sicut cubebe in quo
14
est aromaticitas: et aliud est paruum sicut lens aro-
15
maticum etiam. Natura.) Calidum est et siccum in tertio.
16
Operationes et proprietates.) In ipso cum calefactio〈-〉
17
ne est stipticitas et proprie in illo quod habet caput et
18
proprie in capite ipso. Membra nutrimenti.) Confert vomi〈-〉
19
tui et nausee cum aque masticis et vtriusque granati.
20
¶ De cordumeni. Capitulum .CLX.
21
COrdumeni. Natura.) Calidum est et
22
siccum in tertio. Operationes et proprieta〈-〉
23
te[*]proprietate corrupt for proprietates.) Est ex rubificantibus. et in ipso
24
est virtus liquefactiua et proprietas
25
eius est confortare membra intrinseca. Uulne-
26
ra et vlcera.) Confert scabiei et impetigini lini-
27
tum cum aceto. Instrumenta iuncturarum.) Confert
28
egritudinibus neruorum et dolori anche ex fleg〈-〉
29
mate. et confert paralysi et contusioni lacertorum.
30
Membra capitis.) Confert epilepsie bibitum
31
in aqua. Membra anhelitus et pectoris.) Cor〈-〉
32
dumeni est mundificatiuum pectoris sedatiuum
33
tussis. Membra expulsionis.) Confert dolori
34
pungitiuo ventris et vermibus et ascaridibus.
35
et cum vino dolori renum et difficultati vrine.
36
et datur in potu de eo drakimet[*]drakimet i.e. darkimet vnum cum cor-
37
tice radicis lauri ad lapidem. et eius fumus inter〈-〉
38
ficit fetum. Uenena.) Confert mordicationi
39
scorpionis et reliquis puncturis. Permuta〈-〉
40
tio.) Loco eius ponitur harmel et squinantum.
41
¶ De calamo aromatico. Capitulum .CLXI.
42
CAlamus aromaticus. Electio.) Me〈-〉
43
lior est ille qui est iacynthini coloris
44
propinquos habens modos qui in plurima
45
frangitur frusta. et cuius canna est ple-
46
na re simile tele aranee. et in administratione eius est
47
acuitas. et eius contritum est boni odoris et est decli〈-〉
48
nans ad citrinitatem et albedinem. Natura.) Calidus est
49
et siccus vsque ad secundum. Operationes et proprietates.)
50
Est subtiliatiuus et in ipso est stipticitas pau-
51
ca cum acredine: et in substantia eius sunt terreitas et
52
aereitas et est bone commixtionis ad equalitatem
53
pertinens. sed eius exiccatio est maior et in ipso
54
est substantia subtilis sicut in reliquis speciebus que sunt
55
vt piper et cinamomum. Decoratio.) Confert
56
occultationi sanguinis mortui. Apostemata et bo-
57
thor.) Resoluit apostemata. Instrumenta iuncturarum.)
58
Confert contritioni lacertorum. Membra oculi.)
1
Abstergit visum. Membra ahelitus et pecto-
2
ris.) Fit cum eo euaporatio intraiectorio[*]intraiectorio corrupt for in traiectorio in gut-
3
ture. et confert tussi solus. aut cum gumma albotin.
4
Membra nutrimenti.) Confert apostemati epatis et stomaci
5
cum melle et semine apij. et est valens ad timorem.
6
Membra expulsionis.) Prouocat ambo. et ipse
7
cum semine apij confert renibus et distillationi vri-
8
ne et confert eius decoctio dolori matricis bibita
9
ei sedendo in ea et bibitur cum melle et semine
10
apij ad apostemata matricis.
11
¶ De centaurea. Capitulum .CLXII.
12
CEntaurea quid est. Duarum est specierum
13
scilicet maior et minor que nascuntur
14
in fine veris et folia sunt sicut alhetil.
15
Et grossa duas habet species albam et citri〈-〉
16
nam in quorum capitibus est viriditas. et planta eius
17
est magna sicut almekenefati[*]almekenefati cf. Venice 1564: almekenesati. et ipsius potio ad〈-〉
18
febricitantes est vsque ad .ʒ.2. herba vero eius est
19
similis alhanusegi[*]alhanusegi cf. Venice 1564: alhausegi montano et est farecon. et eius
20
folia sunt sicut folia ruthe. et assumitur quandoque succus
21
ex ea que est viridis. et quandoque ex ea que est sicca.
22
decoquitur enim in aqua donec aqua eius virtutem
23
assumat. deinde aqua illa rectificatur. Natura.)
24
Calida est et sicca in tertio. Operationes et pro〈-〉
25
prietates.) In ipsa sunt abstersio et stipticitas et
26
acredo. parum dulcedinis et exiccatio. et est sine
27
mordicatione. et dicitur quod si coquatur cum carne
28
incisa coniungit eam Uulnera et vlcera.) Que re〈-〉
29
cens est mundificat vulnera et sigillat vlcera an〈-〉
30
tiqua. et que sicca est ponitur in emplastris et con〈-〉
31
solidat fistulas et vlcera profunda. et vulnera ma-
32
la. et quando replentur fistule de centaurea et ligatur
33
rectificatur earum dispositio. Instrumenta iuncturarum.) Confert
34
attritioni in lacertis et saniei in eis et minor pro〈-〉
35
prie. Et quandoque confert clystere factum ex ea sciati-
36
ce et doloribus neruorum et contusioni eorum. sed mi〈-〉
37
nor est magis iuuatiua ad omnia illa. Cum ergo il〈-〉
38
la soluit solutione educit aliquid sanguinis subi-
39
to et quandoque fit clystere ex cinere eius cum aque ad
40
illud. Membra anhelitus et pectoris.) Prohi-
41
bet sputum sanguinis propter suam stipticitatem: et con-
42
fert que grossa est: et que minuta difficultati an〈-〉
43
helitus: et datur in potu de ea pondus .ʒ.II. cum
44
vino in pleuresi frigida et sputo sanguinis. Mem〈-〉
45
bra nutrimenti.) Confert opilationi epatis et duri〈-〉
46
tiei splenis. Membra expulsionis.) Prouocat
47
menstrua et extrahit fetum et interficit vermes et pro〈-〉
48
uocat vrinam. et datur in potu de ea pondus .ʒ.II.
49
ad dolorem ventris pungitiuum. et dolorem matri〈-〉
50
cis et confert colice. Et minoris qiudem deco-
51
ctio quandoque soluendo educit cum flegmate
52
et crudo humore coleram. Et potus duarum
53
specierum eius quando superfluit educit san-
54
guinem solutione et proprie minoris.
55
¶ De cartamo. Capitulum .CLXIII.
56
CArtamus quid est. Alius est domesti-
57
eus. et alius siluestris. Natura.) Qui sil〈-〉
58
uestris est calidus est in secundo. siccus
1
in tertio. et notus est calidus in primo siccus in
2
secundo. Operationes et proprietates.) Oleum eius
3
est propiuquum oleo vrtice. verumtamen est debilius et est
4
ex eis que faciunt carnem bonam et separant eius
5
aquositatem. Et existimauit musata quod ipse resol〈-〉
6
uit lac coagulatum et desiccat lac solutum. et est ex
7
eis que caseant lac currens et nutrimentum eius est multe
8
prauitatis. Membra anhelitus et pectoris.) Mundifi〈-〉
9
cat pectus et clarificat vocem. Membra nutrimenti.) Est
10
malus stomaco et ipse caseat lac in stomaco. Membra expulsionis.)
11
Confert colice et solutione educit flegma adustum
12
quando miscetur cum ficubus aut melle. et confert coitui.
13
Et oleum eius qui domesticus est soluit ventrem et
14
quandoque sit solutio per ipsum si ponatur medulla granorum
15
eius in iure: aut fiant ex eo et ex amigdalis et melle
16
pillule. et sit quod de eis in potu sumitur pondus aureorum
17
.IIII. et quando sumuntur de medulla eius et costo et amigdalis
18
amaris tres anulusat: et alisi[*]alisi corrupt for anisi [cf. Venice 1564] et nitri cuiusque eorum
19
aureus cum ficubus siccis et melle et recipitur de eo
20
nux: aut nuces due soluendo educit aquositatem
21
et quandoque fit ex eo natis[*]natis corrupt for natif [cf. Venice 1564] ad illud: et eius confectio est
22
vt sumatur et permisceatur cum amigdalis excortica-
23
tis et aniso. et melle decocto natiem[*]natiem cf. Venice 1564: natifem et sumatur de
24
eo sparsim. et quandoque bibuntur de medulla eius re-
25
cente .ʒ.XX. Infuse[*]Infuse corrupt for infuse [the sentence continues] in libra aque calide cum .ʒ.X. pe〈-〉
26
nidiarum albarum tritarum et solutione educit flegma.
27
Uenena.) Conferunt folia siluestris aut fructus
28
eius aut amborum commixtio quando in potu tribuun-
29
tur cum vino ad puncturam scorpionis. Qui-
30
dam autem homines dixerunt quod si morsus tenuerit in
31
ore suo folia siluestris et fructus eius non sentiet
32
dolorem. et quando ea a se proiecerit redibit dolor.
33
¶ De chitran. Capitulum .CLXIIII.
34
CHitran quid est. Est arbor que nominatur
35
alscerbin et virtus fumi eius est sicut
36
virtus fumi picis: et fit ex eo oleum cu〈-〉
37
ius separatio est cum lana sicut separatur
38
ex pice. Natura.) Est calida et sicca in quarto. Opera〈-〉
39
tiones et proprietates.) Conseruat lcorpus[*]lcorpus corrupt for corpus mor〈-〉
40
tuum et rubificat et cauterizat. Decoratio.) Con-
41
fert lendinibus et pediculis. et interficit vtrunque
42
adeo quod etiam in animalibus. Uulnera et vlcera.) For〈-〉
43
tem efficit carnem laxam. et confert scabiei vsque
44
ad scabiem animalium et proprie eius oleum habentibus
45
quattuor et canibus et camellis. Instrumenta iunctu〈-〉
46
rarum.) Confert contussioni lacertorum et aggregationi
47
puris et sanguinis in eis et est medicamen in ele-
48
phantie et varicibus deglutitum et linitum. Mem〈-〉
49
bra capitis.) Est res maxima in sedando sodam
50
frigidam linitum capiti. et distillatur in aurem et inter〈-〉
51
ficit vermes auris. et distillatur cum aqua ysopi eam ad ti〈-〉
52
nitum et sonitum. et distillatur de ipso cum aqua ysopi in den〈-〉
53
tem dolorosum et sedat dolorem eius. et confert dentibus
54
corrosis. Membra oculi.) Acuit visum et abster-
55
git vestigia vlcerum in oculo. Membra anhelitus et pectoris.)
56
Linitur super guttur ad ambas amigdalas et dolo〈-〉
57
res earum et confert deglutire ex eo .℥.ß. vlceribus pul〈-〉
58
monis et sanat ea et confert tussi antique. Membra nutrimenti.)
1
Fructus arboris eius est stomaco malus. Membra
2
expulsionis.) Interficit vermes in visceribus et proprie
3
clysteri facto cum eo. et interficit vermes omnes et pro-
4
uocat menstrua et interficit fetum. et corrumpit sper〈-〉
5
ma. et quando linitur ex eo virga ante coitum prohibet im〈-〉
6
pregnationem. et fructus eius que nominatur scerbin
7
est malus stomaco et confert distillationi vrine. Uene〈-〉
8
na.) Fit ex eo emplastrum super morsum serpentis habentis
9
cornua et datur cum vino ad potum leporis mari〈-〉
10
ni et soluitur in adipe cerui et liniutur ex eo mem〈-〉
11
bra et non approximant eis venenosi vermes.
12
¶ De costo. Capitulum .CLXV.
13
COstus quid est. Eius species sunt tres.
14
vna earum est arabicus. et est albus lenis
15
aromaticus. Et secunda est indus qui est
16
magis lenis. Et amarus est species gra〈-〉
17
nis odoris qui nominatur gariofilatus. et istarum specie-
18
rum minor est illa cuius odor est odor pini: et est
19
ad nigredinem tendens. Et qui de istis speciebus est
20
romanus est similis aseunir. et habet odorem latum. bo〈-〉
21
nus autem costus quandoque falsificatur cum radicibus enu-
22
le duris. et propter illud non mordicat linguam: neque
23
habet odorem fortem. Electio.) Melior est ille qui est
24
albus recens plenus non corrosus. neque fetidi odo-
25
ris mordicans et linguam ledens deinde indus
26
niger leuis et niger ascemnius[*]ascemnius cf. Venice 1564: ascemius. et melior est ma〈-〉
27
rinus subtiles habens cortices. Natura.) Est calidus
28
in tertio siccus in secundo. Operationes et proprietates.) In ipso
29
est qualitas amara et acris valde et caliditas et acre-
30
do adeo quod ipse vlcerat et confert omni membro quod indi〈-〉
31
get calefactione. et vt ex eo extrahatur humor ex
32
profundo. Decoratio.) Abstergit pannum cutis li〈-〉
33
nitus cum aqua et melle. Uulnera et vlcera.) In
34
ipso est vlceratio. et ille qui est amarus exiccat
35
vlcera humida. Instrumenta iuncturarum.) Confert mollifi〈-〉
36
cationi neruorum et contrictio[*]contrictio i.e. contritioni lacertorum. et est bo-
37
nus sciatice superpositus vt emplastrum. Membra ca〈-〉
38
pitis.) Confert lethargie. Membra anhelitus et pectoris.)
39
Confert doloribus puctoris[*]puctoris corrupt for pectoris. Membra expulsionis.)
40
Prouocat menstrua bibitus et suffumigatus
41
in traiectorio. et interficit fetum. et prouocat vrinam.
42
et extrahit ascarides et vermes et dat vires ad coi〈-〉
43
tum. et ipse supponitur ad dolores matricis et con-
44
fert dolori matricis frigido bibitus et sedendo in
45
decoctione eius: et mouet naturam quando bibitur cum
46
vino. et ipse non dat vires ad coitum: nisi propter
47
humiditatem superfluam inflatiuam que est in ipso.
48
Febres.) Confert rigori linitus cum oleo. Ue〈-〉
49
nena.) Confert morsibus omnibus scilicet morsui vipe〈-〉
50
re et alijs quando bibitur cum vino aut absinthio.
51
Permutatio.) Loco eius ponitur piretri me-
52
dietas ponderis ipsius.
53
¶ De crocoma. Capitulum .CLXVI.
54
CRocoma quid est. Dicitur quod est fex olei
55
de croco. Electio.) Melior croco-
56
ma est illa que est boni odoris pon-
57
derosa nigra in qua non sunt ligna:
58
et quando soluitur tingit aquam colore croci: et
1
quando masticatur tingit dentes tinctura vehe〈-〉
2
menti remanente. Operationes et proprietates.)
3
Est calefactiua maturatiua. Membra oculi.)
4
Uirtus eius est abstersiua oculi: et oleum eius
5
confert tenebrositati eius. Membra expulsionis.)
6
Prouocat vrinam.
7
¶ De cambil. Capitulum .CLXVII.
8
CAmbil quid est. Semen est arenosum
9
quod cooperit rubedo que est minor
10
rubedine lapidis in felle bouis reper-
11
ti. Natura.) Calidum et siccum est in tertio.
12
Operationes et proprietates.) Filius mesangue
13
inquit in ipso est stipticitas vehemens. Mem〈-〉
14
bra expulsionis.) Interficit vermes et ascarides
15
et expellit eos.
16
¶ De climia auri. Capitulum .CLXVIII.
17
Limia[*]Limia corrupt for CLimia [initial is missing] auri. Electio.) Melior est il〈-〉
18
la que aurea est vt cincinus vel race-
19
mus glaciei cinericij coloris recens
20
et laminosa grossior. Natura.) Est
21
equalis ad siccitatem declinans in tertio. Ope-
22
rationes et proprietates.) Ipsa et quod ablutum
23
est de ea sunt subtiliora climia argenti. et in ipsa
24
sit exiccatio et abstersio. Uulnera et vlcera.)
25
Implet vulnera et mundificat sordities eorum: et
26
corrodit carnes eorum additas et incarnat vulne-
27
ra fraudulenta. Membra oculi.) Confert albu-
28
gini oculi et initio aquue et confortat oculum.
29
¶ De climia argenti. Capitulum .CLXIX.
30
CLimia argenti quid est. Quandoque
31
assumitur climia ex auro et argento.
32
et quandoque assumitur ex ere et ex mar-
33
chasita. et est fex que eleuatur super lo-
34
cum in quo funditur aut fumus: et illud quod
35
subtrahitur est laminosum. Natura.) Est pro〈-〉
36
xima climie auri. sed est frigidior. Operationes
37
et proprietates.) In ipsa sunt exiccatio et abster〈-〉
38
sio cum equalitate absque mordicatione et pro-
39
prie quod ablutum est de ea: et est conuenientior
40
in emplastris. et eius exiccatio et abstersio in corpo〈-〉
41
ribus temperatis sunt minus quam in duras habenti〈-〉
42
bus carnes vulnera et vlcera.)[*]vulnera et vlcera erroneously not marked as a rubric. Confert vulneri〈-〉
43
bus et vlceribus difficilibus et humidis pulueriza〈-〉
44
ta in emplastris.
¶ De calcanto. Capitulum .CLXX.
45
CAlcantum. Natura.) Calidum est et
46
siccum ad quartum. Operationes
47
et proprietates.) Est exiccatiuum in-
48
duratiuum inspissatiuum corporis et
49
in ipso sunt constrictio et adustio. Uulnera et vl-
50
cera.) Confert sistulis nasi. Membra capitis.) Pro〈-〉
51
hibet fluxum sanguinis narium. et quando de eo di〈-〉
52
stillatur vna stilla dissoluto in aqua in nares mun〈-〉
53
dificat caput. et radix eius est de summa medici〈-〉
54
narum mundificatium[*]mundificatium corrupt for mundificantium aurem: conferens do-
55
loribus eius frigidis et interficit vermes. Mem〈-〉
56
bra expulsionis.) Datur in potu .ʒ.I. de eo cum
57
melle ad vermes et ascaraiades[*]ascaraiades i.e. ascarides. Uenena.) Ex〈-〉
58
pellit nocumentum fungorum.
1
¶ De colcotar. Capitulum .CLXXI.
2
COlcotar quid est. Inquit Galienus alcalca〈-〉
3
dis quandoque conuertitur et fit colcotar.
4
Natura.) Est calidum et siccum in ter〈-〉
5
tio. Operationes et proprietates.)
6
In ipso sunt adustio vehemens et constrictio cur〈-〉
7
suum sanguineorum et exiccatio et adustum est
8
plurime exiccationis et minoris mordicationis:
9
et in ipso est cum stipticitate plurima caliditas pluri-
10
ma. Apostemata et bothor.) Confert formice et hersi〈-〉
11
pille quando linitur cum aqua coriandiri. et pulueriza〈-〉
12
tur super fraudulentum et ambulatiuum. et adu-
13
rit carnem additam et facit euenire escaram. Mem〈-〉
14
bra capitis.) Confert fluxui sanguinis narium
15
et apostematibus gingiue. Membra anhelitus et pectoris.)
16
Confert apostemati gauonis. Membra oculi.) Po-
17
nitur in alcocol ad abstergendum et subtiliandum
18
grossitudinem palpebrarum. Membra expulsionis.)
19
Prohibet fluxum matricis.
20
¶ De canebiri. .CLXXII.
21
CAnebiri. Natura.) Est calidum in pri〈-〉
22
mo. Operationes et proprietates.)
23
Est subtile abstersiuum incisiuum. In
24
quit paulus. generat melancoliam et proprie
25
illud quod coquitur cum sale. Decoratio.) Abstergit
26
pannum et morpheam et secundum veritatem est res magis
27
iuuatiua ad sorditiem. comestum enim et suppositum vt
28
emplastrum remouet ipsum in diebus paucis: et hoc
29
sciunt arabes. Uulnera et vlcera.) Quando ex folijs
30
eius fit emplastrum confert vlceribus fraudulentis in
31
mammilla. Membra capitis.) Quando ex eis[*]eis corrupt for eius radice
32
fit caputpurgium confert humiditatibus grossis
33
in cerebro. Membra anhelitus et pectoris.) Aperit opila-
34
tiones pulmonis et mundificat ipsum. Membra
35
nutrimenti.) Aperit opilationes epatis et sple〈-〉
36
nis. Membra expulsionis.) Aqua eius soluit ven〈-〉
37
trem et est emplastrum ad emorroydas. et remouet do〈-〉
38
lorem ventris pungitiuum et resoluit duritiem
39
matricis et extrahit chimos grossos malos. et
40
aperit opilationes epatis et splenis. Uenena.) Al-
41
canebiri est emplastrum conueniens vermibus veneno〈-〉
42
sis omnibus.
¶ De cuso. Capitulum .CLXXIII.
43
CUsus quid est. Eius species sunt tres. ni-
44
gram[*]ni-gram corrupt for nigra. alba et rubea. et omnes sunt acres et
45
stiptice. et vna quidem specierum eius est que
46
nominatur laudanum. et cusus quidem in radi〈-〉
47
ce est laudanum: aut aliud. ambo enim sunt propin〈-〉
48
quarum dispositionum. Natura.) Natura eius ad ca〈-〉
49
liditatem declinat. et fortasse in quibusdam generibus
50
eius est frigus sed laudanum ipsum est calidum in
51
fine tertij. Operationes et proprietates.) Est no〈-〉
52
ciuus neruis et in ipso est stipticitas. et proprie in
53
folijs eius et in floribus ipsius est constrictio. Il/
54
le vero qui ex tota eius summa nominatur lauda〈-〉
55
num est calefactiuus aperitiuus orificiorum venarum
56
et lenificatiuus. Decoratio.) Lachryma eius est
57
interficiens pediculos abstersiua. Laudanum
58
autem cum vino et oximelle abstergit vestigia vlce〈-〉
1
rum et asperitatem eorum et quando miscetur cum vino et
2
myrrha et oleo de myrto prohibet casum capillo〈-〉
3
rum: verumtamen non peruenit ad hoc vt conferat eis que
4
sunt sicut alopitia: quoniam eius resolutio est pauca.
5
Uulnera et vlcera.) Decoctio eius cum vino con-
6
fert plurimum vlceribus. et fit ex eo emplastrum: et confert
7
ambulationi fraudulente: et fit ex eo cerotum
8
ad adustionem ignis. Instrumenta iuncturarum.) Nocet
9
neruis. Membra capitis.) Quando administratur suc〈-〉
10
cus eius cum oleo irino et melle et nitro soluit so〈-〉
11
dam antiquam. Et quando accipitur succus eius qui ni〈-〉
12
gex est et calefit in cortice granati et distillatur in
13
aurem diuersam parti dentis dolorosi confert. Et ca-
14
putpurgium factum ex aqua eius est bonum ad
15
purgandum caput et sanat cursum antiquum ad au〈-〉
16
rem et exiccat vlcera eius. Membra nutrimen〈-〉
17
ti.) Quando ex recenti fit emplastrum spleni cum aceto con〈-〉
18
fert. Membra expulsionis.) Quando bibuntur tres
19
anulsat[*]anulsat corrupt for anulusat de flore albi cum vino confert dissinterie.
20
et bibatur in die bis et quando fit ex eo quod recens est
21
emplastrum. et ex capitibus eius prouocat menstrua.
22
Et quando fit ex eo suffumigatio post purgationem
23
menstruorum prohibet impregnationem. Et ille qui
24
paruus est cum supponitur ex parte capitis eius
25
prouocat menstrua et extrahit fetum. Et ex lau〈-〉
26
dano quidem fit suffumigatio ad secundinam.
27
et vt abhortum faciat. et flos eius stringit natu-
28
ram. Uenena.) Quando bibitur radix eius
29
cum aceto et vino confert morsui rutele.
30
¶ De canabe. Capitulum .CLXXIIII.
31
CAnabs[*]Canabs i.e. Canabis (cf. index fol. 162v). Operationes et proprieta〈-〉
32
tes.) Semen eius fugat ventositates
33
et exiccat. et est difficilis digestionis:
34
et mali humoris: et fortis calefactio-
35
nis et quod frixum est: est minoris nocumenti
36
sed sirupus acetosus de zuccaro expellit eius
37
nocumentum. Apostemata et bothor.) Ex de-
38
coctione radicis eius qui est siluestris fit em-
39
plastrum apostematibus calidis et herisipille.
40
Membra capitis.) Conferunt succus eius et oleum
41
ipsius dolori auris. et lauatur cum succo folio-
42
rum eius caput et confet[*]confet corrupt for confert furfuribus: et semen
43
eius facit sodam propter vehementiam calefa〈-〉
44
ctionis et vaporationem ipsius. Membra nutri-
45
menti.) Grana eius sunt difficilis digestionis
46
et sunt mala stomaco. Membra expulsionis.)
47
Ex corticibus eius quando plurimum sumi-
48
tur ipse intersecat sperma.
49
¶ De chimolea. Capitulum .CLXXV.
50
CHimolea quid est. Est laminosa sicut
51
marmor alba splendida bona in sapo〈-〉
52
re suo est camphoreitas: et de ipsa est
53
quedam que splendorem non habet: omnis
54
velociter est frangibilis. Uulnera et vlcera.) Con〈-〉
55
fert adustioni ignis proprie cum aqua et aceto
56
et quod est ex ea adustum et lotum confert vlceri-
57
bus difficilibus ad incarnandum.
58
¶ De culcasia. Capitulum .CLXXVI.
1
CUlcasia quid est. Est planta in qua est
2
assimilatio de alusnem. Natura.) Calida
3
est et sicca in primo. Operationes et pro-
4
prietates.) In ipsa est salsedo cum stipti-
5
citate: et partes eius non sunt similes et est cum inflatione
6
pauca. Membra anhelitus.) Fit ex ea gargarismus cum
7
lacte et sale ipsius. et in egypto decoquitur cum ea caro
8
et frigitur cum oleo et est cibus illic. Membra nutrimenti.)
9
Solutione educit aquam citrinam. et proprie semen eius et
10
succus ipsius et minoretur ex ea id est non multum comen〈-〉
11
datur[*]comendatur corrupt for comedatur vt non debilitet. Membra expulsionis.) Pro〈-〉
12
uocat vrinam et generat sperma. et expellit coleram et
13
aquositatem cum facilitate. et potus ipsius sit ab
14
vna tertia libre vnius vsque ad duas tertias libre.
15
¶ De charta. Capitulum .CLXXVII.
16
CHarta. Natura.) Calida est in primo sicca in secundo.
17
Operationes et proprietates.) Prohibet quod adustum
18
est de ea fluxum sanguinis. Apostemata et bo-
19
thor.) Quod de ea adustum est prohibet sahafat.
20
Membra capitis.) Quod de ea adustum est prohibet
21
fluxum sanguinis narium.
¶ De cataf. Capitulum .CLXXVIII.
22
CAtaf quid est. Et[*]Et corrupt for Est illud quod dicitur chrysolo〈-〉
23
canna. Natura.) Est calida ad secundum humida
24
in ipso. Operationes et proprietates.) In
25
semine eius est virtus lauatiua habentium coleram.
26
¶ De cucurbita. Capitulum .CLXXIX.
27
CUcurbita. Natura.) Est frigida et humida in
28
secundo. Operationes et proprietates.) Illa que est eli-
29
xata nutrit aliquantulum et est velocis de〈-〉
30
scensionis si non corrumpitur ante digestionem
31
propter causam aliquam: et non generatur ex ea humor malus.
32
aut si corumpitur in stomaco et miscetur ei humor malus. est
33
tarde consistentie: sicut reliqui fructus et humor qui ex ea
34
generatur est insipidus nisi dominetur ei aliquid quod sibi fit com〈-〉
35
mixtum. Nam si cum cydonijs commiscetur humor eius est
36
laudabilis colericis et similiter si aque agreste et aque gra-
37
nati. verum nocumentum quod ipsa affert colon duplicatur de
38
proprietate quidem eius est quod generatur ex ea nutrimentum
39
homogeneum ei quod ei associatur. Nam si comedatur cum si-
40
napi generatur ex ea humor malus stipticus acris aut
41
cum sale generatur ex ea humor salsus. aut cum stipticis
42
generatur ex ea humor stipticus. et est omnino nocitiua quibus
43
dominatur melancolia et flegma et bona colericis: et illa quidem que est
44
romana non ingreditur in medicinis neque aliquid im-
45
primit infrigidationis. neque calefactionis: sed quandoque ad〈-〉
46
ministratur propter delectationem. Membra capitis.) Suc〈-〉
47
cus eius sedat dolorem auris calidum et proprie cum oleo
48
rosaceo. et confert apostematibus cerebri et sirsen: et est conferens
49
dolori gutturis. Membra anhelitus et pectoris.) Sauich
50
cucurbite confert tussi et dolori pectoris factis ex
51
caliditate. Membra nutrimenti.) Eius decoctio confert su〈-〉
52
perfluitatibus calidis in stomaco. et remouet eas: et smiliter vi〈-〉
53
num effusum in vacuitatem eius deinde administratum: et fit
54
ex succo eius caputpurgium ad dolorem dentium et
55
confert valde et abscindit sitim. et est ex eis que generant
56
egritudinem stomaci valde: ita vt stomacis puerorum et ado〈-〉
57
lescentium: et non est medicamen nocumenti stomaci nisi
58
vomitus et nocumentum quod affert colon maximum est.
1
Membra expulsionis.) Quando eius aqua coquitur cum mel〈-〉
2
le et ponitur in ipsa nitrum lenit ventrem: et similiter quando se〈-〉
3
pelitur in prunis et decoquitur sicut est et bibitur eius aqua cum
4
zuccaro ipsa vehementer nocet intestinis et colon
5
proprie. Febres.) Confert febribus coleris.
6
¶ De cucumere. Capitulum .CLXXX.
7
CUcumer quid est. Semen eius est melius
8
semine citroli. et ille qui est melior et sub〈-〉
9
tilior est maturus. Natura.) Frigidus est et humi〈-〉
10
dus ad secundum. Operationes et proprietates.) Sedat caliditatem et
11
coleram: sed eius chimus est malus preparatus ad putrefa〈-〉
12
ctionem et excitans putrefactionem et febres prauas. ba〈-〉
13
heca vero est velocioris corruptionis quam ipse. et in
14
eo quidem qui maturus est. est abstersio et semen eius est
15
melius semine citroli. Citrolus vero velocioris
16
est digestionis et discurrit in venis crudus et generat
17
febres cronicas cuius quidem nocumentum expel-
18
lit ameos et vehementia[*]et vehementia cf. Venice 1564: a vehementia inflationis stomaci. Apostemata et
19
bothor.) Ponuntur folia eius cum melle super sce-
20
re flegmaticum. Et confert ei. Membra capitis.) Quando
21
habentes sincopim calidam ipsum odorant reuiuiscunt.
22
Membra nutrimenti.) Quando administratur sedat sitim
23
et est bonus stomaco. verumtamen ipse raro digeritur bene et
24
quando bibuntur de radice eius duo anulusat cum hy-
25
dromelle facit vomere humorem subtilem. Mem-
26
bra expulsionis.) In ipso sunt prouocatio et lenifi〈-〉
27
catio. et confert doloribus testiculorum et est conueniens
28
vesice: sed est minor batheca in prouocatione.
29
Uenena.) Folia eius conferunt morsui canis rabiosi.
30
¶ De cucumere asinino. Capitulum .CLXXXI.
31
CUcumer asininus quid est. Est arbor
32
cuius colligitur succus hoc modo accipi〈-〉
33
tur eius fructus in fine estatis post-
34
quam est citrinus et suspenditur in panno vt
35
currat eius aque et coletur et exiccatur in scutella super
36
cinerem: et ponitur super tabula in vmbra. Electio.)
37
Bonus est ille qui est citrinus rectus sicut cucumer
38
vere amaritudinis. Et bonus succus est ille qui
39
est albus planus lenis qui est similis cepe: et super quem
40
iam preterijt annus. Natura.) Est calidus et siccus in
41
tertio. Operationes et proprietates.) Est subtilis resolu〈-〉
42
tiuus et radix et folia eius et fructus ipsius ab-
43
stergunt et resoluunt et exiccant: et siccat cortex eius
44
magis. et virtus succi radicis et foliorum ipsius est
45
vna. Decoractio.) Sucus eius aut succus radi〈-〉
46
cis et foliorum ipsius confert ictericie. Et pulueriza〈-〉
47
tio eius quod de ipso siccum est delet vestigia in consol〈-〉
48
dationibus[*]consoldationibus corrupt for consolidationibus nigra et mundificat sorditiem faciei. i[*]faciei. i corrupt for faciei. [redundant letter at the end of the sentence]
49
Apostemata et bothor.) Cum fit ex radice ipsius em-
50
plastrum cum farina ordei resoluit omne apostema flegmaticum
51
antiquum. et est disruptiuum exiturarum proprie cum gum〈-〉
52
ma albotim et proprie succus eius. Uulnera et
53
vlcera.) Quando puluerizatur quod de eo siccum est super
54
scabiem et impetiginem confert eis. Instrumenta iunctura〈-〉
55
rum.) Confert doloribus iuncturarum. et eius de〈-〉
56
coctio clysterizata confert sciatice. et fit ex eo em〈-〉
57
plastrum cum aceto super podagram. Membra ca-
58
pitis.) succus eius resoluit emigraneam grossam
1
caputpurgio facto ex eo cum lacte. Et si liniantur
2
cum eo nares cum lacte euacuabit superfluitates
3
plurimas. Et confert galeate passioni et soda anti〈-〉
4
que et succus quidem foliorum eius est debilior cum-
5
que distillatur succus in aurem sedat eius dolorem.
6
Membra anhelitus et pectoris.) Solon cum succo eius
7
facta vehementis est iuuamenti ei qui anhelitus ma〈-〉
8
litiam habet. et linitur palatum ad prefocationem flegmaticam
9
ex succo eius cum melle et oleo. Membra nutrimenti.)
10
Confert hydropisi extrahendo aquositatem mi-
11
rabiliter sine nocumento quando in potu datur de ra-
12
dice eius anulufat[*]anulufat corrupt for anulusat vnus et scemis[*]scemis corrupt for semis. ¶ Et quando de〈-〉
13
coquitur media libra eius cum duobus kist vini et datur
14
in potu omni die tres anulusat vsque ad .V. et quando assu〈-〉
15
mitur de radice eius anulusat .ß. aut de cortice
16
eius quarta omni die facit vomere flegma et coleram rubeam.
17
et quando bibitur cum aqua mellis. confert vehementer et
18
manifeste. et prouocat ambo facile sine lesione. et non
19
est stomaco nociuus. ¶ Ex eis autem que faciunt solutionem que eo[*]eo corrupt for ex eo fit
20
bonam est vt succo eius duplum salis admisceatur
21
deinde fiant inde pillule sicut herbus et bibantur
22
cum aqua. in vomitu autem sumitur aliquid de eo disso〈-〉
23
lutum aqua et linitur ex eo radix lingue et quod sequi〈-〉
24
tur ipsam. Et si vis vt velocius fiat et fortius fiat
25
illud ex eo cum oleo et oleo de lilio. ¶ Et si super〈-〉
26
fluit detur in potu ei qui bibit vinum cum oleo quoniam
27
quiescere facit statim. Si autem non confert detur sauich de
28
ordeo cum aqua frigida et aceto. Membra expulsionis.)
29
Solutione educit flegma et sanguinem et succus eius prouo〈-〉
30
cat vrinam et menstrua et corrumpit fetum suppositus.
31
¶ De cornu. Capitulum .CLXXXII.
32
COrnu quid est. Membra capitis.)
33
Cornu cerui et capre adustum abster〈-〉
34
git dentes fortiter stringit gingiuam
35
et sedat dolorem gingiue inflate: et
36
oportet vt aduratur donec albescat. Membra
37
oculi.) Cornu cerui adustum albificatum sicut
38
sal ablutum prohibet materias ab oculo. Mem〈-〉
39
bra anhelitus et pectoris.) Cornu cerui adu-
40
stum ablutum sputo sanguinis confert. Mem〈-〉
41
bra nutrimenti.) Metumescere[*]Metumescere corrupt for Detumescere facit latus et
42
non nocet stomaco et confert icteritie. Membra expulsionis.)
43
Cornu cerui adustum ablutum confert dissinterie.
44
¶ De curace. Capitulum .CLXXXIII.
45
CUracis quid est. Est vrtica.
46
¶ De catatu[*]catatu cf. Venice 1564: catatul. Capitulum .CLXXXIIII.
47
CAtatu. Natura.) Est debilis cali〈-〉
48
ditatis et vehementis siccitatis. Ope〈-〉
49
rationes et proprietates.) Generat
50
melancoliam. Membra nutrimen〈-〉
51
ti.) Confert hydropisi. Membra expulsionis.) Con〈-〉
52
fert solutioni ventris et addit in coitu.
53
¶ De cokio. Capitulum .CLXXXV.
54
COkium quid est. Est animal marinum: cuius
55
virtus est propinqua virtuti animalis
56
castorei. Membra capitis.) Caro
57
eius confert epilepsie. Membra ex〈-〉
58
pulsionis.) Confert prefocationi matricis.
1
¶ De cubugi. Capitulum .CLXXXVI.
2
CUbugi quid est. Attaugi[*]Attaugi cf. Venice 1564: Attuiugi communicat ei in
3
formis suis. Natura.) Caro eius est de
4
subtilioribus carnibus. Decoratio.)
5
Caro eius impinguat. Membra anhe〈-〉
6
litus et pectoris.) Caro eius abstergit cor. vel
7
os stomaci. Membra nutrimenti.) Confert caro al〈-〉
8
cubugi hydropisi et confert stomaco. Membra expulsionis.)
9
Caro eius est leuis et stringit et augmentum facit in coitu.
10
¶ De cambura. Capitulum .CLXXXVII.
11
CAmbura. Membra nutrimenti.)
12
Quando digeritur nutrit plurimum: sed
13
est tarde digestionis.
14
¶ De catimunkunreis[*]catimunkunreis i.e. catimunkureis (see below) or cathimunkureis (see index fol. 162v). Capitum .CLXXXVIII.
15
CAtimunkureis. Dictum est in capi-
16
tulo de nun. Membra expulsionis.) Est bo〈-〉
17
num vlceribus renum et vesice.
18
¶ De calab. Capitulum .CLXXXIX.
19
CAlab quid est. Est almes indum et est
20
simile semini lini et maius aliquantulum
21
ad cinereitatem declinans. Natura.) Est
22
frigidum in secundo humidum in primo. Mem〈-〉
23
bra nutrimenti.) Delet singultum. Membra ex〈-〉
24
pulsionis.) Frangit lapidem renum et vesice. et
25
est bonum solutioni ventris.
26
De caisur. Capitulum .CXC.
27
CAisur quid est. Est alased. et iam dictum
28
est de eo in capitulo spume maris.
29
¶ De cot. Capitulum .CXCI.
30
COt quid est. Est alistiscat: et nominatur
31
etiam alfas asat[*]alfas asat cf. Venice 1564: alfasfasat scilicet viridis: et est cibus
32
animalium omnium. Instrumentum.)
33
Oleum alcot est res magis conferens
34
tremori. et remouet eum secundum omnes.
35
¶ De cinere. Capitulum .CXCII.
36
CInis. Operationes et proprietates.) Omnis cinis
37
est abstersiuus exiccatiuus quamuis di-
38
uersificetur. et ablutio minuit eius ab-
39
stersionem: et aquirit ei glutinationem et exic〈-〉
40
cationem sine mordicatione. Aqua vero cineris
41
ingreditur in medicinis putrefacientibus. et fortior
42
earum est cinis fici et lacticinij. et abstersio reliqua〈-〉
43
rum aquarum cineris et siccitas sunt minores quam
44
istarum durum: et cinis almezerion est abstersiuus
45
et putrefactiuus. et cinis lignorum stipticorum sicut
46
quercus et reliquorum retinet sanguinem. Apo〈-〉
47
stemata et bothor.) Cinis althahagi[*]althahagi cf. Venice 1564: alathahagi vel repu-
48
le super scabiem et impetiginem linitur et confert.
49
Membra oculi.) Cinis almezerion acuit visum.
50
Membra anhelitus et pectoris.) Cinis almeze-
51
rion confert squinantie et proprie cum diahirundis[*]diahirundis cf. Venice 1564: diahirundinis.
52
¶ De cera. Capitulum .CXCIII.
53
CEra quid est. Dicta est in capitulo de mi.
54
Membra expulsionis.) Adit in coitu. et prouocat.
55
¶ De capillo algul. Capitulum .CXCIIII.
56
CApillus agul quid est. Est planta que
57
cum suis eradicatur venis et color ip-
58
sius est inter rubedinem et nigredinem:
1
et vene eius suprema eius sunt plana curuata.
2
Natura.) Est calidus et siccus. Membra anhelitus et
3
pectoris.) Mundificat pectus et pulmonem.
4
¶ De capillis. Capitulum .CXCV.
5
CApilli. Natura.) Capilli adusti sunt ca〈-〉
6
lefactiui et exiccatiui fortiter. Deco〈-〉
7
ratio.) Adusti abstergunt dentes: et aqua
8
eorum facit nasci capillos. Uulnera et
9
vlcera.) Exiccant capilli adusti vlcera humida
10
et sordida et tremula fortiter. Membra capilli[*]capilli corrupt for capitis.)
11
Capilli adusti abstergunt dentes. Uenena.)
12
Capilli hominis cum aceto in modum empla-
13
stri ponuntur super morsum canis rabiosi.
14
¶ De casurudra[*]casurudra corrupt for casurudar [cf. below, and index fol. 162v]. Capitulum .CXCVI.
15
CAsurudar quid est. Mesangue inquit
16
est galange. Natura.) Est calidum et siccum.
17
Operationes et proprietates.) Est resolutiuum et li-
18
quefactiuum. Membra expulsionis.) Confert
19
colice et dolori renum. et augmentum efficit in coitu.
20
et plurimum proprietatis eius est in dolore renum.
21
¶ De cassiafistula. Capitulum .CXCVII.
22
CAssiafistula quid est. Alia est kebulia:
23
alia egyptia. Electio.) Melior est
24
illa que sumitur a canna et que est splendi〈-〉
25
dior et pinguior. et melior canna ipsius
26
est illa que splendida est et plana. Natura.) Est equa〈-〉
27
lis in caliditate et frigiditate est et humida. Operationes et
28
proprietates.) Est resolutiua lenitiua. Apostemata et bothor.)
29
Confert apostematibus calidis in visceribus: proprie in
30
gutture quando ex ea fit gargarismus cum aqua solatri.
31
et linitur super apostemata dura. et confert eis. Instrumenta iunctu〈-〉
32
rarum.) Liniuntur ex ea podagra et iuncture do〈-〉
33
lorose. Membra anhelitus et pectoris.) Quando dis〈-〉
34
soluitur manibus in aqua coriandri humidi cum spuma
35
psilij. et deinde sit ex ea gargarismus confert prefoca〈-〉
36
tioni. Membra nutrimenti.) Mundificat epar et confert
37
ictericie et dolori epatis. Membra expulsionis.) Est
38
lenificatiua ventris et educit coleram adustam et flegma
39
et soluit sine nocumento et absque mordicatione:
40
adeo quod ipsa est conueniens pregnantibus et soluit eas.
41
Permutatio.) Loco eius ponitur pondus .ß. ipsius
42
de tereniabin. et triplum ponderis ipsius de carne
43
passe. et octaua ponderis ipsius de turbith. et quando〈-〉
44
que ponitur loco passe liquiritia vel succus eius.
45
¶ De carnub. Capitulum .CXCVIII.
46
CArnub. Electio.) Melior est illa que
47
est de scemi alnabathia. Natura.) Na-
48
bathia est vehementioris siccitatis et
49
frigiditatis. Operationes et proprietates.) Illa que est de scemi
50
est exiccatiua et stiptica et similiter fructus eius. ve-
51
runtamen in ipsa est dulcedo et cum hoc stringit. Et na〈-〉
52
bathia quidem est vehementioris siccitatis et exicca-
53
tionis et non mordicat. Et nabathia comeditur hu-
54
mida et humor eius est grauis malus. Deco〈-〉
55
ratio.) Quando fricantur veruce carnub nabathia in-
56
matura vehementer delet eas omnino. Membra ca〈-〉
57
pitis.) Collutio oris ex decoctione eius est bo〈-〉
58
na dolori dentium. Membra nutrimenti.) Illa
1
que est de scemi humida stomaco mala est et
2
non digeritur. et sicca est tardioris digestionis
3
et descensionis. Inquit Galienus medulla huius
4
fructus non defertur ad regionem aliam et aliem-
5
but est bona icteritie. Membra expulsionis.)
6
Encatisma in decoctione eius factum confor〈-〉
7
tat anum: et in ipsa est prouocatio et proprie que
8
nutrita est cum congelato vue: et illa de scemi que
9
humida est soluit et sicca stringit. et confert so-
10
lutioni ventris. ¶ Et nabathia confert fluxui
11
menstruorum superfluo comesta et supposita: et aliem-
12
but est bona dolori ventris pungitiuo et solutioni.
13
¶ De cubeze. Capitulum .CXCIX.
14
CUbeze quid est. Est species malue.
15
et dicunt quidam quod cubeze est silue-
16
stris et muluchia est domestica: et cu〈-〉
17
beze quidem est species quedam que
18
dicitur muluchia arborea: et ipsa est altea: et est
19
olus iudaicum et non est longum quin sit spe-
20
cies eius: et est melior que fit in ipsa. Electio.)
21
Siluestris est subtilior et siccior et fortitudo
22
aqueitatis domestice minoratur ex virtute eius.
23
Natura.) Est frigida et humida in primo. di〈-〉
24
citur quod domestica est calida et sicca: et huius qui〈-〉
25
dem verbi dictor fuit Paulus. et videtur quod
26
fuit eius intentio ad olus iudaicum: quoniam
27
ipsum nominatur almuluchia. Operationes
28
et proprietates.) In ipsa est lenificatio et est sub〈-〉
29
tilior quam atriplex et grossior sicla siluestri. et sub〈-〉
30
tilior et siccior: et dicitur quod domestica calefacit
31
parumper et descendit velociter propter humi-
32
ditatem et viscositatem suam: et proprie cum al〈-〉
33
muri. et oleo: et est equalis digestionis: et eius
34
humiditas secundum quod dicitur est grossior humidi-
35
tate lactuce. Inquit Paulus. et ipsa constrin〈-〉
36
git et carminatur et resoluit sine mordicatione: et
37
videtur quod ipse voluit per illud olus iudaicum.
38
Apostemata et bothor.) Ipsa confert formice et
39
herisipille. et folia siluestris cum oliuis conferunt
40
adustioni ignis et similiter eius decoctio embrocata.
41
et domestica quidem confert inceptioni apostematis calidi et
42
aditioni eius. Uulnera et vlcera.) Quando mastica〈-〉
43
tur cum sale cruda et ponitur super fistulas con〈-〉
44
fert eis et proprie paruis et in oculo. Membra
45
capitis.) fit ex ea emplastrum vlceribus capitis
46
cum vrina et confert eis valde et masticatur ad
47
cola. Membra oculi.) Quando masticantur folia
48
eius et administrantur ex eis cum pauco sale
49
mundificat fistulas oculi et facit nasci carnem.
50
Membra anhelitus et pectoris.) Folia et flos
51
eius leniunt pectus. et faciunt exuberare lac et
52
sedant tussim euenientem a caliditate et siccita〈-〉
53
te: et semen est illud quod de ea est melius in remo〈-〉
54
uendo asperitatem pectoris. in alio gutturis.
55
Membra nutrimenti.) Domestica est mala sto〈-〉
56
maco. et in ipsa est apertio epatis. Membra
57
expulsionis.) Flos eius confert vlceribus re-
58
num et vesice bibitum cum oleo et linitum. Et
1
semen mulunchie[*]mulunchie i.e. muluchie confert rasure et vlceribus in-
2
testinorum et rami alcubeze domestice confe-
3
runt intestinis et vesice leniendo naturam et do〈-〉
4
loribus eorum: et illud quando bibitur aqua eo〈-〉
5
rum: et fit ex ea syrupus: et eius decoctio con-
6
fert duritiebus matricis sedendo in ea. et facien〈-〉
7
do cum ea enema: et in ipsa est virtus prouocans
8
vrinam: et de alcubeze quidem filuestri que cum
9
sole reuertitur est que soluit humorem crudum
10
et coleram. et quandoque superfluit et solutione
11
educit sanguinem. Uenena.) Folia eius sedant
12
puncturam vespe more emplastri superposita: et
13
proprie cum oleo: et similiter bibitur semen eius
14
et vomitur semper et confert morsui rutele.
15
¶ De chaucho. Capitulum .CC.
16
CHauchum quid est. Dixerunt qui-
17
dam quod in vene. Et ipsa quidem dici〈-〉
18
tur memirem. et dixerunt alij que de es[*]de es corrupt for est [cf. Venice 1564]
19
parua memirem. et que magna est al-
20
guardaione id est celidonia. Operationes et pro〈-〉
21
prietates.) Est quoddam eius genus paruum
22
calidum vlceratiuum. Apostemata et bothor.)
23
Ponitur cum vino super formicam et confert.
24
Uulnera et vlcera.) Que parua[*]parua i.e. parua est (cf. Venice 1564) eradicat sca-
25
biem. Membra capitis.) Masticatur eius ra〈-〉
26
dix et sedat dolorem dentis. Membra oculi.)
27
Quando bullitur succus eius super prunas
28
donec ad medietatem deueniat acuit visum: et
29
quando execatur pullus hirundinis affert ei ma〈-〉
30
ter hanc plantam et reddit ad ipsum visus: et ad〈-〉
31
ditur visus eius et propter hoc nominatur hirundina.
32
¶ De canderos. Capitulum .CCI.
33
CAnderos quid est. Est triticum ro-
34
manum. Natura.) Eius nutrimen-
35
tum est frigidius nutrimento tritici: et
36
minoris nutrimenti. et est cum hoc bo〈-〉
37
ne digestionis plurimi nutrimenti fortis grossi.
38
¶ De cameleon. Capitulum .CCII.
39
CAmeleon. Operationes et proprie
40
tates.) Non bibitur in aliquo: sed
41
administratur exterius: et est in summa
42
abstergentium exterius: et in empla〈-〉
43
stris lenificantium et resoluentium. Decora〈-〉
44
tio.) Linitur super morpheam. Uulnera et vl〈-〉
45
cera.) Linitur super scabiem et impetiginem: et fit
46
ex eo emplastrum vlceribus corrosiuis. Membra
47
nutrimenti.) Datur in potu de radicibus albi et su-
48
thesin in vino: et iuuatur inde habens hydropisim.
49
Membra expulsionis.) Radices albi interficiunt
50
vermes. Uenena.) Quod nigrum est interficit.
51
¶ De charatin. Capitulum .CCIII.
52
CHaratin. Natura.) Oportet secundum quod exi〈-〉
53
stimo quod sit calidum. Uulnera et vl〈-〉
54
cera.) Ex eo quod contritum est fit
55
emplastrum.[*]emplastrum. corrupt for emplastrum [redundant period] vulneribus neruorum
56
et non dissoluitur ab eis per tres dies et est iuua〈-〉
57
tiuum valde. Membra capitis.) Eius decoctio
58
cum adipe anseris confert dolori auris: et quandoque
1
distillatur cum oleo super latus diuersum a den-
2
te doloroso. Membra nutrimenti.) Sanat
3
quando bibitur cum vino ab icteritia. Mem〈-〉
4
bra expulsionis.) Teritur multum et datur ad
5
bibendum cum vino et prouocat vrinam et con〈-〉
6
fert lapidi illud etiam.
7
¶ De cobzbague. Capitulum .CCIIII.
8
CObzbague quid est. Est granum par-
9
uum simile cardamomo quod affertur de
10
sclauonia. Natura.) Est calidum et siccum
11
in tertio. Operationes et proprietates.)
12
Eius virtus est virtus gariofili. et abstergit et
13
subtiliat: et est subtilius cardomomo. Membra
14
nutrimenti.) Est bonum stomaco et epati frigidis et est
15
melius stomaco quam cardamomum et retinet vomitum.
16
¶ De cauda equi. Capitulum .CCV.
17
CAuda equi quid est. Est planta na-
18
scens in locis concauis. et in valibus
19
habens stipites concauos ad rube-
20
dinem declinantes asperos duros
21
nodosos cum nodis intrantibus et apud no-
22
dos sunt sicut folia squinanti minuta spissa: et
23
adheret arbori cui appropinquat: deinde ge-
24
nerantur ex ea extremitates plures sicut cauda
25
equi et habet radicem duram. Natura.) Est
26
frigida in primo sicca in secundo. Operatio〈-〉
27
nes et proprietates.) Est stiptica et proprie suc〈-〉
28
cus eius. et est vehementis exiccationis sine mor〈-〉
29
dicatione: et est valde iuuatiua ad fluxum san〈-〉
30
guinis. Uulnera et vlcera.) Consolidat vlce〈-〉
31
ra et vulnera mirabiliter et si in eis sunt nerui con〈-〉
32
solidat etiam. Instrumenta iuncturarum.)
33
Confortat quando linitur: aut fit ex ea empla-
34
strum attritioni medij lacertorum. et sit ex ea
35
emplastrum intestinis. Membra nutrimen-
36
ti.) Confert apostematibus stomachi et epatis
37
et hydropisi.
38
¶ De cantaridibus. Capitulum .CCVI.
39
CAntaris. Natura.) Dixerunt qui〈-〉
40
dam quod est superflue caliditatis: et di〈-〉
41
xerunt alij quod est calida et sicca in ter〈-〉
42
tio sed primum est verius. Opera〈-〉
43
tiones et proprietates.) Est acris acuta putre-
44
factiua adustiua. Decoratio.) Eradicat ve-
45
rucas linita. et fit ex ea ceratum et linitur ex eo
46
albedo vnguis et confert ei: et eradicat vnguem
47
mollificatam velociter quando fit ex ea empla〈-〉
48
strum. et remouet morpheam: et albaras lini-
49
ta cum aceto: et quando ex ea trita cum sinapi
50
fit linimentum facit nasci capillos: et similiter
51
quando coquitur cum oleo donec inspissetur.
52
Apostemata et bothor.) Linitur super apo-
53
stemata cancerosa et resoluit ea. Uulnera et
54
vlcera.) Linitur super scabiem et impetigi-
55
nem. Membra oculi.) Inquit filius Me〈-〉
56
saugue. Ipsa incidit vngulam valde. Mem〈-〉
57
bra nutrimenti.) Parum de ea prouocat vri〈-〉
58
nam valde adeo quod valet etiam hydropisi.
1
Membra expulsionis.) Parum de ea prouo〈-〉
2
cat vrinam valde. et parum de ea etiam adiuuat
3
medicinas prouocatiuas ad prouocandum absque nocu〈-〉
4
mento et prouocat menstrua et facit abortum. ¶ Di-
5
xerunt quidam datur in potu vna earum ei qui conqueritur
6
de vesica sua et non confert in ea cura et confert: et dan〈-〉
7
tur in potu tres tasanagi de ea et exulcerant ve-
8
scicam[*]ve-scicam corrupt for vesicam. ¶ Inquit Galienus quod ipsa exulcerat vesicam propterea
9
quia facit materias acutas declinare ad eam a quibus cor〈-〉
10
pus non euacuatur: cum proprietate. que est in ipsa.
11
¶ De cola. Capitulum .CCVII.
12
COla. Natura.) Cola cutium.[*]cutium. corrupt for cutium [redundant period] calida est et
13
sicca in primo. et cola piscium minoris est
14
caliditatis verum est sicca. Operationes et proprietates.)
15
Omni cole inest virtus glutinatiua
16
exiccatiua. Decoratio.) Cola de piscibus po-
17
nitur in sispasmatibus[*]sispasmatibus cf. Venice 1564: symplasmatibus: et ponitur in medicinis alba-
18
ras. et quando aduritur cola de corijs et cola corij vac-
19
cini et lauatur stat loco tucie in curatione lendinum
20
Apostemata et bothor.) Cola de corijs linitur super sahafat:
21
et confert vesicis adustionis: et similiter cola de piscibus
22
et cola de corijs vaccinis quando linitur cum aceto super
23
impetiginem et scabiem excoriabilem. cum non est vehemen-
24
tis profunditatis confert: et quando linitur cum melle et ace〈-〉
25
to super vulnera confert eis et ponitur cola de piscibus
26
in emplastris scabiei vlcerose et confert. Membra capitis.)
27
Cola de piscibus ponitur in emplastris vlcerum capitis
28
et confert. Membra anhelitus et pectoris.) Cola.[*]Cola. corrupt for Cola [redundant period] depiscibus datur
29
in potu cum aceto ad sputum sanguinis et ingreditur
30
in sorbitionibus que fiunt ad sputum sanguinis.
¶ Capitulum de
31
littera .d.
¶ De digitis et citrinis[*]digitis et citrinis corrupt for digitis citrinis Capitulum .CCVIII.
32
DIgiti citrini quid est. Eius figura est si〈-〉
33
cut vola manus comista ex citrinita〈-〉
34
te et albedine. et est dura in qua est parum dulcedinis. et
35
ex ea est citrina cum parua alteratione absque albe-
36
dine. Natura.) Est calida et sicca in secundo fere. Operationes
37
et proprietates.) Resoluit superfluitates grossas valde.
38
Decoratio.) Inest proprietas mundificandi cutem. In〈-〉
39
strumenta iuncturarum.) Confert membris neruosis et impedimen-
40
tis suis. Membra capitis.) Confert manie proprie. Per〈-〉
41
mutatio.) Loco eius in inuamento manie ponni-
42
tur[*]ponni-tur corrupt for ponitur quantum ipsa est et medietas eius ex hezeria-
43
scen cum duabus tertijs ipsius de sod.
44
¶ De digitis hermetis. Capitulum .CCIX.
45
DIgiti armetis[*]armetis i.e. hermetis quid est: est flos hermo〈-〉
46
dactili: et eius virtus est virtus hermodactili.
47
¶ De durungi. Capitulum .CCX.
48
DUrungi quid est. Herba lignea radica〈-〉
49
lis. cuius quantitas est nodus pollicis
50
vsque ad extremum vnguis et minus: habens
51
quod est interius album: et quod est exterius
52
cinericium declinans ad duritiem et grauitatem. Natura.)
53
Est calida et sicca in tertio. Operationes et proprietates.) Exte〈-〉
54
nuat ventositates. Membra anhelitus et pectoris.) Confor〈-〉
55
tat cor et confert tremori eius valde. Membra ex〈-〉
56
pulsionis.) Dissoluit ventositates que sunt in ma〈-〉
57
trice. Uenena.) Confert venenis et puncture ver〈-〉
58
mium venenosorum et scorpionum. et rutele bibita. et
1
emplastro facto ex ea cum ficubus. Permutatio.)
2
Loco eius ponitur zurumbet equale pondus: aut due
3
tertie ponderis ipsius de gariofilis.
4
¶ De darsciscahan. Capitulum .CCXI.
5
DArsciscahan quid est. Est arbor grossa
6
habens spinam grandem qua venditores medi〈-〉
7
cinarum sua vnguenta experiuntur et est com〈-〉
8
posita ex partibus dissimilibus. Cor-
9
tex namque est acutus et eius flos est calidus: et li-
10
gnum eius est ponticum in quo est frigiditas que-
11
dam: in ipso etiam est virtus composita: et in ipso est acui〈-〉
12
tas et stipticitas. Acuitate ergor sua calefacit et
13
sua stipticitate infrigidat. ¶ Sunt autem quidam
14
qui dicunt quod ipsa est radix spice indice. sed non
15
affirmatur. Electio.) Illa que est bona est grauis
16
sub cuius cortice egreditur rubeum ad purpureita〈-〉
17
tem tendens boni odoris et saporis. sed alba pri〈-〉
18
uata odore est mala. Natura.) Calida est in primo
19
sicca in fine secundi vsque ad tertium. et dicitur in primo
20
sed ipsa est fortioris siccitatis quam illud quidam vero
21
dicunt quod est frigida. Operationes et proprieta-
22
tes.) In ipsa est resolutio et stipticitas. resoluit
23
enim ventositates et retinet cursus et fluxus san-
24
guinis et rectificat putrefactionem. Uulnera et
25
vlcera.) Confert vlceribus ambulatiuis et pu-
26
trefactiuis. Instrumenta iuncturarum.) Confert proprie
27
mollificationi neruorum. Membra capitis.) Aldar-
28
sciscahan est bona fetori narium et fit ex ea licinium.
29
et ex decoctione eius colluitur os propter cola: et con-
30
seruat dentes et confert valde. Membra anhelitus
31
et pectoris.) Aqua decoctionis eius prohibet sputum
32
sanguinis ex pectore. Membra nutrimenti.) Confert inflatio〈-〉
33
ni stomaci. Membra expulsionis.) Eius decoctio constrin-
34
git ventrem et confert inflationi et difficultati vrine et su〈-〉
35
perponitur et extrahit fetum: et puluerizatur super vlcera
36
caude et testiculorum: et confert duritiei ipsorum: et am-
37
bulationi eorum. Permutatio.) Loco eius ponuntur
38
fructus aliembut due tertie ponderis ipsius et in
39
uuamento[*]uuamento corrupt for iuuamento neruorum pondus eius de assaro et me〈-〉
40
dietas eius ponderis de durungi.
41
¶ De dethiu[*]De dethiu. This chapter is preceded by the chapter De darirhe. 212 in Venice 1564, p. 296, which is omitted here. Due to this omission, from this chapter onwards until fol. 111r (ch. De demest), the chapter numbering disagrees in the two prints. The index fol. 162v below follows the text.. Capitulum .CCXII.
42
DEthiu quid est. Est granum simile ordeo
43
et longius et strictius et magis solidum
44
amarum. Natura.) Inquit filius Mesaugue
45
quod est frigidum et sanius est quod ipsum decli〈-〉
46
net ad caliditatem: et est siccum in tertio. Operationes
47
et proprietates.) Est stipticum constringens ventrem: et
48
cum eo quod est in ipso de stipticitate conseruat vi-
49
num de dactilis ab acetositate. Apostemata et bothor.)
50
In ipso est lenificatio bona duritiebus. Membra
51
capitis.) Est faciens scotomiam. Membra ex-
52
pulsionis.) Constringit et valde confert doloribus
53
ani. et mollificationi eius sedendo in eius decoctio〈-〉
54
ne. Et quando ex eo conficitur pondus .ʒ.II. cum oleo
55
et transglutitur confert emorroydibus. Uene-
56
na.) Confert venenis. Permutatio.) Loco
57
eius ponuntur in resolutione duritierum due tertie
58
ponderis sui de kur et medietas ponderis ipsius
1
de abhel. Ueruntamen in impugnatione non admi〈-〉
2
nistretur abhel.
¶ De dulb. Capitulum .CCXIII[*]CCXIII cf. Venice 1564: 214.
3
DUlb. Natura.) Cortex et nux eius sunt
4
vehementis siccitatis et est frigidus
5
in primo. Operationes et proprietates.) Cortex et abra〈-〉
6
sio ipsius sunt vehementis abstersio〈-〉
7
nis et desiccationis: et senibus est desiccatiuus:
8
scarabei moriuntur ex folijs eius et abrasione eius
9
et cortex eius est vehementis exiccationis. Pul-
10
uis vero foliorum eius est senibus et reliquis desicca〈-〉
11
tiuus valde et malus eis. Decoratio.) In cor〈-〉
12
tice est virtus abstersionis et exiccationis: et quandoque
13
confert albaras. Apostemata et bothor.) Conferunt folia
14
eius apostematibus flegmaticis: et apostematibus iuncturarum et
15
genuum. Uulnera et vlcera.) Cinis ipsius ponitur
16
super excoriationem et super vulnera putrida et sanan〈-〉
17
tur: et cortex eius coctus cum aceto confert adustio〈-〉
18
ni ignis. Instrumenta iuncturarum.) Eius folia doloribus
19
iuncturarum sunt vtilia et apostematibus calidis in eis
20
et proprie genicolorum[*]genicolorum corrupt for geniculorum. Membra capitis.) Eius cortex de〈-〉
21
coctus cum aceto est bonus dolori dentium et pul-
22
uis eius est malus auditui et auri. Membra ocu〈-〉
23
li.) Puluis foliorum eius nocet oculo. Uerum ipsius
24
folia humida cum lauantur et decoquuntur: et fit ex eis
25
emplastrum retinent fluxum ab oculo et conferunt inflationi
26
et obthalmie. Membra anhelitus et pectoris.) Puluis eius
27
nociuus est pulmoni et voci. Uenena.) Fructus
28
eius recens cum vino confert puncture vermium vene〈-〉
29
nosorum. Et ex nuce eius cum adipe fit emplastrum pun-
30
cture et morsui. et iam quidem diximus quod ipse est ve-
31
nenum scarabeis. et scarabei moriuntur ex folijs eius
32
et ex corticibus eius.
¶ De demest. Capitulum .CCXIIII.[*]CCXIIII Due to an erroneous chapter numbering in Venice 1564 (where no. 214 occurs twice, see p. 296), from this chapter onwards until fol. 121r the chapter numbering agrees again in the two prints
33
DEmest quid est. Est arbor lauri et eius
34
grana administrantur et folia. sed grana
35
sunt meliora et fortiora eis que sunt in
36
ipsa. Deinde cortex radicis de cuius
37
operibus aliquid dicemus hic: sed complementum eorum erit
38
in capitulo de gara[*]gara cf. Venice 1564: gain: vbi loquemur de lauro. Natura.) Est
39
calida in tertio sicca.[*]sicca. corrupt for sicca [redundant period] in secundo. Instrumenta iuncturarum.) Est bo〈-〉
40
na mollificationi neruorum et paralysi et torture. Mem〈-〉
41
bra capitis.) Quod ex ea tritum est bonum est sternuta-
42
tioni. Membra nutrimenti.) Confert apostematibus epatis et
43
splenis. Membra expulsionis.) Confert colicis.
44
¶ De deuser. Capitulum .CCXV.
45
DEuser vel deumdser quid est. Est her-
46
ba cuius folia sunt similia folijs tritici:
47
sed sunt leniora: et fructus eius habent ve〈-〉
48
lamina duo aut tria: et super ipsa sunt
49
quedam similia pilis. et sumitur succus eius et seruatur et est
50
melior herba. Natura.) Calida est in primo sicca in secundo.
51
Operationes et proprietates.) In ea sunt exiccatio et resolutio. Apostema-
52
ta et bothor.) Lenit apostemata que indurari incipiunt et prohi-
53
bet ipsorum duritiem. Decoratio.) De proprietatibus est vt
54
deleat alopitiam. Membra oculi.) Confert algarab.
55
¶ De dirdar. Capitulum .CCXVI.
56
DIrdar quid est. Est arbor cimicum ex qua
57
egrediuntur capita inflata sicut granata
58
in quibus est humiditas qua fiunt cimices.
1
Cum enim aperiuntur egrediuntur cimices. et eius fo-
2
lia comeduntur viridia sicut olera. Operationes et proprietates.)
3
In ipsa sunt stipticitas et abstersio et cortex est
4
stipticus. et radix est ei propinqua. Decoratio.) Hu〈-〉
5
miditas capitum eius abstergit faciem. et cortex
6
eius cum aceto cum adhuc est humidum abstergit al〈-〉
7
baras. Uulnera et vlcera.) Inuoluitur cortex eius
8
sicut ligamentum super percussiones: et vulnera: et con〈-〉
9
solidat ea: et similiter folia eius et cortex et flos ipsius
10
conueniunt vulneribus: et similiter illud quod cadit de cor〈-〉
11
tice eius et res que ex ea cadit sicut farina prohibet
12
ambulationem vlceris fraudulenti et proprie cum
13
equali pondere sui de aniso confecta cum decocto.
14
Instrumenta iuncturarum.) Ex decoctione radicis et foliorum
15
ipsius embrocantur ossa fracta. Membra expulsionis.)
16
Quando ex eius cortice grosso bibitur aureus cum
17
decocto: aut aqua frigida expellit flegma.
18
¶ De deindar. Capitulum .CCXVII.
19
DEindar quid est. Est ex genere abhel que
20
dicitur pinus inda. et eius lignum similatur li〈-〉
21
gno zurumbet. In quo est acuitas parua
22
et sirupus deindar est eius lac quod est cali〈-〉
23
dum acutum faciens sitim. Natura.) Eius siccitas
24
est in tertio maior caliditate eius. Operationes
25
et proprietates.) In eius lacte est acuitas aderens[*]aderens corrupt for adurens et in
26
substantia eius est stipticitas. Instrumenta iuncturarum.) Bo〈-〉
27
na est mollificationi neruorum et paralysi et torture
28
vltime: et neque est aliquid melius ea. Membra ca〈-〉
29
pitis.) Confert apostematibus frigidis in cerebro et apo〈-〉
30
plesie et epilepsie. Membra nutrimenti.) Lac eius
31
facit sitim. Membra expulsionis.) Frangit lapidem
32
renum et vesice et retinet ventrem et remouet molli〈-〉
33
ficationem ani sedendo in eius decoctione.
34
¶ De dauco. Capitulum .CCXVIII.
35
DAucus quid est. Est semen baucie silue-
36
stris distinctio vero esse eius dicetur
37
in capitulo baucie siluestris. Natu-
38
ra.) Calidus in tertio siccus in princi〈-〉
39
pio eius. Operationes et proprietates.) Est aperi〈-〉
40
tiuus valde. Membra expulsionis.) Prouo-
41
cat vrinam et menstrua.
42
¶ De dende. Capitulum .CCXVIIII.
43
DEnde quid est. Que est sceni ex ea est
44
sicut fistici et alscetrie est similis alker〈-〉
45
ua: rubeo habens puncta nigra. et
46
inda est minor alsceni et maior alse-
47
trie[*]alsetrie i.e. alscetrie (see above). eius medulla est cineritia declinans ad ci-
48
trinitatem: et de proprietate eius est quod ipsius
49
medulla minoratur cum tempore donec consumatur.
50
In terra vero sua magis remanet. Electio.) A〈-〉
51
sceni[*]Asceni i.e. Alsceni (see above) melior est et fortior inda et alsetrie[*]alsetrie i.e. alscetrie (see above) est ma-
52
la tarde operationis faciens turbationem et do-
53
lorem pungitiuum: et oportet vt excorticetur sce〈-〉
54
nia cum ferro et non tangat labia quoniam ipsa de-
55
let eorum colorem et facit quasi albaras: et cum exorti-
56
catur egreditur ex cortice eius linigua parua pro〈-〉
57
xima medietati grani. oportet ergo vt relinqua-
58
tur illa lingua et accipiatur medulla. Natura.)
1
Natura.[*]Natura. corrupt for [double rubric] Est calida valde. Decoratio.) Eua〈-〉
2
cuatio facta cum deinde mixta cum eo quod
3
ipsi pertinet conseruat nigredinem capillorum
4
Membra expulsionis.) Soluit.[*]Soluit. corrupt for Soluit [redundant period] cum superfluitate: et
5
potio quidem eius est granum .I.ß. et ipsa soluendo
6
non educit nisi humiditates et melancoliam et flegma que sunt
7
in iuncturis: neque bibitur nisi in regione frigida: et
8
neque bibitur sola: quandoque vero presumit aliquis dans ad
9
bibendum de ea que preparata est duo dauich scilicet ei
10
qui est fortis complexionis tolerans fluxum. Oportet er〈-〉
11
go vt teratur et permisceatur cum scescenegi et aliquan-
12
to croco. ¶ Et si misceatur cum medicinis solutiuis
13
non oportet vt cum eis misceatur opium: neque quelibet medicina immo
14
oportet vt misceatur cum tali qualis est tur-
15
bith et lac ficus et succus absinthij et semen nil
16
et keriken quintis diebus.
17
¶ De dinalaguadi[*]dinalaguadi cf. Venice 1564: dinaraguadi. Capitulum .CCXX.
18
DInalaguadi quid est. Est planta alhasce
19
et zufure[*]zufure i.e. zufere (cf. Venice 1564, and Canon 4 and 5): et dicemus ipsum in capitulo de .z.
20
¶ De duragi. Capitulum .CCXXI.
21
DUragi quid est. Nota est. caro eius
22
est melior carne pullorum et alsaguakit[*]alsaguakit cf. Venice 1564: alfaguakit
23
et magis temparata et subtilior et siccior
24
carne atadrogi et minoris caliditatis
25
quam ipsa. Membra capitis.) Caro duragi in cere〈-〉
26
bro et intellectu augmentum efficit. Membra ex〈-〉
27
pulsionis.) Caro alduragi auget sperma et coitum.
28
¶ De chichisa[*]De chichisa corrupt for Dechichisa [see below, and index fol. 162v]. Capitulum .CCXXII.
29
DEchichisa quid est. Cortex indus stipti〈-〉
30
cus valde. Operationes et proprietates.) Est stipticus.
31
Membra anhelitus et pectoris.) Bonus est sputo
32
sanguinis ex pectore et pleuresi et clari〈-〉
33
ficat vocem. Membra expulsionis.) Confert
34
vlceribus intestinorum.
35
¶ De durusataris. Capitulum. CCXXIII.
36
DUrusataris quid est. Res que voluitur su〈-〉
37
per arborem antiquam que fert glandes. et
38
similis est asarach: minor tamen ea et minus
39
frustulosa: et habet radicem intextam vt re-
40
te in qua est dulcedo cum acuitate et amaritudo
41
et stipticitas cum virtute putrefactiua. Natura.)
42
Est calida fortem habens caliditatem et siccitatem. De-
43
coratio.) Subtiliat capillos et abradit eos: et
44
delet eos propter suam putrefactionem et acuitatem.
45
Instrumenta iuncturarum.) Confert paralysi et torture.
46
¶ De draganto. Capitulum .CCXXIIII.
47
DRagantum quid est. Est gumma alcused.
48
Natura.) Est frigidum ad siccitatem
49
declinans. Operationes et proprietates.)
50
Eius virtus est sicut virtus gummi: et
51
in ipso est exiccatio pauca que est sicut illa que
52
est in gummi. Membra oculi.) Ponitur in al〈-〉
53
cofol eo modo quo ponitur gummi.
54
¶ De dracone marino. Capitulum .CCXXV.
55
DRaco marinus. Operationes et
56
proprietates.) Inquit Galienus scinditur et
57
ponitur super morsum suum et confert.
58
¶ De dhab. Capitulum .CCXXVI.
1
DHab vel daham quid est. dhab aliud
2
est a lacerto inuento in regione nostra:
3
quamuis sit ei similis: et habeat dispositiones et
4
virtutes ei proximas et aldhab quidem
5
raro est nisi in regionibus arabum. Decoratio.)
6
Linitur stercus eius super pannum et lentigines
7
et confert. Membra oculi.) Stercus eius confert
8
albugini oculi: et confert descensioni aque.
9
¶ De dhoboha. Capitulum .CCXXVII.
10
DHoboha. iam diximus in capitulo de
11
.k. summa[*]summa corrupt for summam iuuamenti. ipsius quod facit est
12
in podagra et dolore iuncturarum.
13
¶ De littera .E.
14
¶ De embulico[*]embulico cf. index fol. 162v and Venice 1564: emblico. Capitulum .CCXXVIII.
15
EMbulicus[*]EMbulicus cf. index fol. 162v and Venice 1564: emblicus quid est. Est notus. et est
16
debilior mirabo[*]mirabo i.e. mirabolanis (cf. Venice 1564) nutritis: et est in eo〈-〉
17
rum semita. cumque in lacte infunditur
18
nominatur siremblen[*]siremblen cf. Venice 1564: siremblez. Natura.) Apud iudeum
19
est calidus et apud plures aliorum est frigidus in
20
tertio. et apud scirek indum in ipso est calefactio
21
et forsitan veritas est quod ipse siccus est parum habens
22
frigiditatis. Operationes et proprietates.) Extinguit caliditatem san〈-〉
23
guinis. Decoratio.) Fortes efficit radices ca〈-〉
24
pillorum et denigrat capillos. Instrumenta iuncturarum.)
25
Confert neruis valde. Membra oculi.) Confor-
26
tat oculum. Mebra anhelitus et pectoris.)
27
Confortat cor et subtiliat ipsum et intellectui prebet
28
augmentum. Membra nutrimenti.) Confortat stomacum
29
et preparat ipsum. sedat sitim et vomitum: et facit appe〈-〉
30
titum cibi. Membra expulsionis.) Confortat annum[*]annum corrupt for anum et
31
excitat coitum: et apud quosdam stringit ventrem.
32
Uerum quod ex ipso nutritum est lenit ven-
33
trem absque labore et confert emorroydibus et
34
soluit flegma et melancoliam.
35
¶ De epithimo. Capitulum .CCXXIX.
36
EPithimuum[*]EPithimuum i.e. EPithimum quid est. Est semem et flos
37
et stipites parui confracti. et est acutum
38
calidum pungitiui saporis: semina habens
39
rubea cuius plante virtus est sicut vir〈-〉
40
tus ahasce vel alhasce. verum tamen ahasce est debi〈-〉
41
lior eo: et dicitur quod est de genere alhasce. Electio.) Quod
42
ex eo bonum est: est cretense et hierosolymitanum
43
et est decliue ad rubedinem. et quod est vehementius
44
rubeum et acutioris odoris est melius. Et melius
45
est illud quod affertur de insula crete. et affertur etiam
46
ex hortis domus sancte hierusalem et ex alijs vicinis sibi
47
sed rubedo primi est fortior et similatur semini cuscute.
48
Natura.) Est calidum et siccum in tertio.[*]tertio. corrupt for tertio [redundant period] secundum Galienum. et dixit
49
humain quod est calidum in tertio siccum in fine primi. Operationes
50
et proprietates.) Sedat inflationem et conuenit consistentibus et
51
senibus et remouet egritudines opilationum.
52
Instrumenta iuncturarum.) Confert spasmo. Membra ca〈-〉
53
pitis.) Confert melancolie et epilepsie. Membra nutrimenti.)
54
Conturbat eos in quorum complexionibus colera
55
rubea vincit et facit eis nauseam et est ex eis que
56
sitire faciunt. Membra expulsionis.) Potio epithimi
57
sit .IIII. aureorum bibatur cum melle et sale et soluendo
58
educit melancoliam fortiter et educit etiam flegma.
1
¶ Quidam vero dixerunt quod ex eo bibitur sit
2
vsque ad .ʒ.II. et decoctum sit vsque ad .IIII. aureorum et oportet
3
vt voluatur quod ex eo bibitur cum oleo amigda〈-〉
4
lino. et non oportet vt in decoquendo ipsum
5
multum elaboretur.
6
¶ De ebeno. Capitulum .CCXXX.
7
EBenus quid est. Est nota. Electio.)
8
Que ex ea melior est: est nigra equalis
9
in qua non sunt linee. et similatur in suo tactu
10
cornu tornatili: et est valde compacta et
11
solida in cuius sapore est mordicatio: et cum po-
12
nitur super carbonem odoratur ex eo odor bonus acu〈-〉
13
tus. Natura.) Calida est et sicca in secundo. Et existi〈-〉
14
mant quidam quod ipsa cum caliditate extinguit caliditatem
15
sanguinis. Operationes et proprietates.) Fricatur in aqua sicut plu〈-〉
16
res lapidum et est subtiliatiua et abstersiua. Mem〈-〉
17
bra oculi.) Abstergit pannum oculi et albuginem: et ex
18
ipsius fricatione fiunt collyria: et fit ex ea alco-
19
fol ad medicinas oculi propter vehementiam conuenien〈-〉
20
tie eius. et cum aduritur eius serratura super sartagi-
21
nem: deinde abluitur confert vlceribus antiquis et ob〈-〉
22
thalmie sicce et scabiei oculi. Membra expulsionis.)
23
Dixit alcanzi quod ipsa frangit lapidem in reni-
24
bus et dicitur quod in ipsa est resolutio inflatio-
25
nis.[*]inflatio-nis. corrupt for inflationis [redundant period] ventris.
26
¶ De eruca. Capitulum .CCXXXI.
27
ERuca quid est. Ex ea alia est siluestris:
28
et alia hortulana. Semen autem cruce[*]cruce corrupt for eruce est
29
illud quod in decoctione ponitur loco si〈-〉
30
napis. Natura.) Calida est in secundo sicca
31
in primo: et in humida quidem est humiditas in primo.
32
Operationes et proprietates.) Est aperitiua lenitiua. De-
33
coratio.) Aqua eruce cum felle vaccino vestigijs
34
vlcerum confert et semen eius aut aqua ipsius cum
35
melle lentiginibus. Membra capitis.) Facit soda et
36
proprie si comedatur sola. lactuca vero remouet no〈-〉
37
cumentum ab eo. et similiter endiuia et portulaca.
38
Membra anhelitus et pectoris.) Facit lac abundare. Mem〈-〉
39
bra nutrimenti.) In ipsa est digestio cibi. Mem-
40
bra expulsionis.) Siluestris facit abundare vri〈-〉
41
nam virge mouens coitu: et faciens erectione[*]erectione corrupt for erectionem
42
et proprie semen eius. Uenena.) Quando co〈-〉
43
meditur et bibitur post eam vinum odoriferum
44
est tyriacha morsui mustelle.
45
¶ De elbue. Capitulum .CCXXXII.
46
ELbue quid est. Est vizbue: et est sub〈-〉
47
tilior quam kacula[*]kacula cf. Venice 1564: kacule. Natura.) Calida est
48
in primo sicca in secundo. Opera〈-〉
49
perationes[*]Operaperationes corrupt for Operationes et proprietates.) Est sub-
50
tilis. Membra nutrimenti.) Confortat epar
51
et stomacum frigida: et digerit cibum.
52
¶ De endiuia. Capitulum .CCXXXIII.
53
ENdiuia quid est. Alia est siluestris: et alia
54
hortulana: et est duarum specierum habens lata
55
folia et habens stricta folia. et ipsa proce〈-〉
56
dit cursu lactuce. verumtamen sicut dixe-
57
runt est minor ea in suis operationibus: apud me
58
vero ambe vincunt eam in operando et in prestan〈-〉
1
do iuuamentum opilationi epatis. quamuis minoren〈-〉
2
tur ab ea in extinguendo et confortando. Electio.)
3
Magis iuuatiua ex eis epati est que est magis
4
amara. Natura.) Endiuia frigida est in primo. et siccitas
5
sicce est in primo: et humiditas humide est in fine
6
primi. et hortulana quidem est frigidior et humidior. et eius
7
quidem amaritudo in estate fit fortis et declinat ad
8
paruam caliditatem que non efficit impressionem. Siluestris
9
vero est minoris humiditatis: et est taraxacon.
10
Operationes et proprietates.) Aperit opilationes visce-
11
rum et venarum. et in ipsa quidem est stipticitas aliquan〈-〉
12
tula: sed non est vehemens: et eius aqua cum cerusa et
13
aceto est mirabile epithima in infrigidando illud
14
cuius infrigidatio queritur. Istrumenta iuncturarum.) Fit ex ea em〈-〉
15
plastrum podagre. Membra oculi.) Confert obthal-
16
mie calide. et lac quidem endiuie siluestris abstergit al〈-〉
17
buginem oculi. Membra anhelitus et pectoris.) Fit ex ea
18
cum farina ordei emplastrum tremori cordis et confor-
19
tat cor. Et quondam dissoluitur cassia fistula in aqua
20
eius et ex ea fit gargarismus confert apostematibus gut〈-〉
21
turis. Membra nutrimenti.) Sedat nauseam et excita〈-〉
22
tionem colere: et confortat stomacum et est de melioribus
23
medicinis stomaci cuius complexio est calida. et sil〈-〉
24
uestis[*]siluestis corrupt for siluestris quidem est melior stomaco quam hortulana: et di〈-〉
25
citur quod est conueniens emplastrum opilationi epa〈-〉
26
tis quocunque modo sit. Calide quidem est ve-
27
hementer conueniens et non est nocumentum
28
ipsius: frigide nocumentum reliquarum specierum olerum
29
frigidorum. Membra expulsionis.) Quando co〈-〉
30
meditur cum aceto stringit ventrem proprie silue-
31
stris. Febres.) Confert quartane et febribus fri〈-〉
32
gidis. Uenena.) Quando ponitur emplastrum cum
33
radice sua super puncturam scorpionis et vermium
34
paruorum venenosorum: et vespe et serpentis guas〈-〉
35
se vabras[*]guasse vabras cf. Venice 1564: guassevabras confert. et similiter cum sauich.
36
¶ De epate. Capitulum .CCXXXIIII.
37
EPar. Operationes et proprieta-
38
tes.) Humor generatus a epatibus
39
est grossus. Et sanius ex eis est epar
40
anatus pinguinis et gallinarum pin-
41
guinum. Membra capitis.) Epar caprarum et
42
proprie hircorum detegit esse epileptici et quan〈-〉
43
do epilepticus ipsum comedit incurrit epilep-
44
siam. Epar stellionis super molares corrosos
45
positum sedat dolores eorum. Membra oculi.)
46
Aqua epatis caprini confert panno comesta et
47
in alcofol posita. et inclinatio super vaporem
48
eius. Membra nutrimenti.) Epar adhib con〈-〉
49
fert doloribus epatis omnibus. Inquit Galienus.
50
Ego quidem posui ipsum in medicamento eu〈-〉
51
patorij. et non reperi ipsum augere iuuamen-
52
tum vltra illud quod ex eo solet prouenire.
53
¶ Amplius epar est tardi incessus in vinis ni〈-〉
54
si epar anatis pinguis. Uenena.) Epar canis
55
rabiosi si detur in potu morso ab ipso confert.
56
et iam dictum est quod ipsum prohibet metum
57
aque. et iam vixerunt per illud quidam eorum
58
fuerunt curati etiam curationibus alijs.
1
¶ De ere. Capitulum .CCXXXV.
2
ES quid est. Es aliud est rubeum ad ci〈-〉
3
trinitatem declinans: et est alcabrusi quod
4
est melius: et aliud est rubeum clarum: et
5
aliud rubeum ad nigredinem declinans
6
et est genus eris quod dicitur talacon. Et es quidem adu〈-〉
7
stum est acre in quo etiam est stipticitas. Cumque ab-
8
luitur est medicamen bonum ad sigillandum
9
in corporibus lenibus et sine ablutione est me〈-〉
10
lius. Electio.) Flos eris subtilius est ipso. Natura.)
11
Calidus est et siccus est tertio[*]est tertio corrupt for in tertio. Operationes et pro〈-〉
12
prietates.) In ere adusto est stipticitas et acuitas
13
et consolidatio. et ex eis que de ipso dicuntur est quod
14
si cum forpicibus de talacon fiat pillorum euulsio pro〈-〉
15
hibet ortum eorum. Decoratio.) Denigrat capil〈-〉
16
los. Uulnera et vlcera.) Ipsum consolidat vlcera
17
maligna ambulatiua: et prohibet ea ab ambula-
18
tione. et corrodit carnem augmentatam. et ablutum
19
cosolidat vulnera. et dicitur quod si linitur cum melle conue〈-〉
20
niens est vlceribus duris adustis in corporibus
21
duris. Membra oculi.) Acuit visum et confert
22
duritiei palpebrarum. Membra expulsionis.)
23
Soluit aquam citrinam quando bibitur cum melle. et si ex
24
eo liniatur palatum excitat vomitum: et potio quidem
25
eius sit aureus .I.ß. et extrahit aquositatem absque no-
26
cumento. Uenena.) Oportet quidem vt caueatur
27
vsus dimittendi in eo illud in quo est salsedo.
28
et amaritudo aut pinguedo sicut sunt olea et car〈-〉
29
nes: aut acetositas aut dulcedo in vasibus eris
30
et bibendi ex eis. ipsa enim transmittunt procul-
31
dubio ziniari et ziniar est venenum.
32
¶ De euforbio. Capitulum .CCXXXVI.
33
EUforbium quid est. Est gummi calidum
34
cuius virtus alteratur post tres: aut qua-
35
tuor annos. et quod antiquatur tendit ad
36
palliditatem et citrinitatem et non dissol-
37
uitur in oleo nisi cum difficultate: et recens est econ〈-〉
38
trario illius: sed dixerunt quidam seruat virtutem
39
suam quando ponitur cum fabis excorticatis in vase.
40
Electio.) Quod de eo bonum est recens est cla〈-〉
41
rum citrinum ad pallorem declinans actui[*]actui corrupt for acuti odoris
42
vehementis acredinis. Aliud vero ab hoc est ad〈-〉
43
ulteratum cum sarcocolla et gummi. Operationes et pro〈-〉
44
prietates.) Est abstersiuum et habet virtutem subtilem
45
adustiuam abstersiuam. et quod est recens est vehemen〈-〉
46
tioris calefactionis quam assa. cum tamen non sit gumma si-
47
cut assa in calefactione sua. Instrumenta iunctu〈-〉
48
rarum.) Miscetur cum quibusdam potionibus fa-
49
ctis cum speciebus que sunt sicut piper et cinamomum
50
et similia et confert sciatice et eijcit cortices ossium in
51
die vna verum oportet vt muniat caro que est in cir-
52
cuitu ossium cum cerato tepefacto in vnguento: et
53
comprimendo iungitur ex eo paralysis et stupor:
54
et confert valde. Membra oculi.) Quando ex eo fit
55
collirium est abstersiuum: sed perdurat eius mordi〈-〉
56
catio tota die et propter hoc miscetur cum melle et reliquis
57
collirijs. Membra nutrimenti.) Confert aque
58
citrine et frigori renum et confert habentibus colicam
1
et potio de eo cum quibusdam seminibus boni
2
odoris: et aqua melius trium anulusat: dixit alcan〈-〉
3
zi quod coarctat os matricis vehementer: adeo vt
4
prohibeat medicinas abortum facientes eijcere fe-
5
tum. Membra expulsionis.) Soluendo edu-
6
cit flegma viscosum retentum in vtrisque anchis et dor-
7
so et intestinis secundum quod dixerunt. Uenena.) Di-
8
xerunt quidam quod si illius quem aliquis vermium ve-
9
nenosorum pupugit cutis capitis scindatur: et quod eam
10
sequitur vsquequo craneum appareat et ponatur in
11
ea hoc gummi tritum et suatur non aduenit ei nocumen〈-〉
12
tum illius. et etiam interficiunt tres .ʒ. eius in die〈-〉
13
bus tribus exulcerando stomacum et intestina.
14
¶ De equo. Capitulum .CCXXXVII.
15
EQuus. Operationes et proprietates.)
16
Facit stercus eius operationem stercoris
17
asini. Apostemata et bothor.) Corium pulli
18
si aduratur et liniatur ex eo cum aqua super
19
bothor infrigidat ea. Membra capitis.) Dicitur quod ad-
20
ditiones ille que sunt in genu equi quando teruntur et bibun〈-〉
21
tur cum aceto sanat soda. Membra expulsionis.)
22
Coagulum equi proprie conueniens est fluxu
23
antiquo et vlceribus viscerum et fluxui proprie.
24
¶ De erugine ferri. Capitulum .CCXXXVIII.
25
ERugo ferri. Operationes et pro-
26
prietates.) In ipsa est infrigidatio
27
et stipticitas. Membra expulsio-
28
nis.) Confert fluxui parturientium.
29
¶ De ericio. Capitulum .CCXXXIX.
30
ERicius quid est. Siluestris.[*]Siluestris. corrupt for Siluestris [redundant period] est notus
31
et montanus est aduldul habens spinas
32
sagittales propinquus nature siluestris
33
vel terreni. Ille vero qui est marinus
34
est species piscium habentium ostraca. Operationes et pro〈-〉
35
prietates.) Eius adeps prohibet effusiones materierum
36
ad viscera. et similiter eius epar. et in cinere quidem ter〈-〉
37
reni et marini sunt abstersio et resolutio et acuitas
38
et exiccatio. Decoratio.) Quod de ericio terreno
39
salitum est confert elephantie: et caro eius qui terre〈-〉
40
nus est confert lepre et illud propter vehementiam reso-
41
lutionis et exiccatiois. et quod adustum est de cute
42
ericij confert alopitie mixtum cum pice in alio cum oleo
43
Apostemata et bothor.) Cutis ericij marini ponitur in
44
medicinis scabie: et caro eius confert valde scro-
45
fulis. Uulnera et vlcera.) Cinis cutis eius con〈-〉
46
fert vlceribus sordidis: et mundificat carnem ad-
47
ditam: et caro eius confert scrofulis valde et no-
48
dis prauis duris. Instrumenta iuncturarum.) Caro
49
terreni salita confert paralysi et sapsmo[*]sapsmo corrupt for spasmo egritudi-
50
nibus nernorum[*]nernorum corrupt for neruorum omnibus et elephantie. Membra
51
anhelitus et pectoris.) Caro ericij confert extenuationi.
52
Membra nutrimenti.) Confert malitie complexionis
53
et quod de eo salitum est cum oxymelle confert dolori re〈-〉
54
num et est bonum hydropisi: et similiter eius epar exic-
55
catum in sole super pannum. Membra expulsionis.)
56
Ericius terrenus est bonus stomaco et lenit ventres
57
et prouocat. Et caro ericij terreni saliti cum oxy〈-〉
58
melle confert dolori renum. Et caro ericij terreni
1
confert ei qui mingit in lecto de pueris adeo quod
2
assiduatio comestionis eius fortasse faciet vt vri〈-〉
3
na cum difficultate egrediatur. Febres.) Confert ca〈-〉
4
ro eius qui terrenus est febribus antiquis. Ue-
5
nena.) Ericij caro confert morsui vermium vene-
6
nosorum.
¶ De enula. Capitulum .CCXL.
7
ENula quid est. Eius quedam est hortu〈-〉
8
lana: et est quedam non hortulana et
9
est species eius cuius folia sunt ab vno
10
palmo vsque ad cubitum vnum expansa
11
super terram sicut serpillum et folia lentis. Et quod in
12
ipsa magis est iuuatiuum est radix eius. Electio.)
13
Uirtus sirupi eius est fortis in operationibus suis.
14
et melior nutritura eius est cum aceto fracte cali-
15
ditatis. Natura.) Est calida et sicca in secundo. et in ip〈-〉
16
sa est humiditas superflua et propter illud non calefacit
17
corpus statim cum ei occurrit. Operationes et
18
proprietates.) Confert omnibus lesionibus et do-
19
loribus frigidis et commotionibus ventositatum
20
et inflationi. Et in ipsa est virtus rubificatiua: et est
21
in ea abstersio vltima. Instrumenta iuncturarum.) Con〈-〉
22
fert sciatice et dolori iuncturarum et emplastrum factum
23
ex radice eius et ex folijs ipsius confert doloribus
24
frigidis et contusioni lacertorum. Membra capitis.)
25
Facit sodam. verumtamen soluit emigraneam flegma〈-〉
26
ticam et proprie embrocata. Membra anhelitus et pectoris.)
27
Adiuuat ad expuendum deglutita cum melle. et est
28
bone operationis quando admiscetur cum electuarijs
29
mundificantibus pectus. Et est ex eis que leti-
30
ficant et confortant cor: et quandoque fit ex ea vinum
31
hoc modo. Sumuntur de ea aurei .L. et ponuntur
32
in .VI. anulusat musti et bibitur post tres menses:
33
et mundificat pectus et pulmonem. Membra ex-
34
pulsionis.) Decoctio radicis eius prouocat vtrunque
35
et proprie sirupus eius. Et qui assuete vtitur enu〈-〉
36
la non indiget vt mingat omni hora. Uenena.) Con〈-〉
37
fert morsui venenosorum vermium et proprie egyptia.
38
¶ De ematite. Capitulum .CCXLI.
39
EMatites quid est quandoque inuenitur in mi〈-〉
40
neris. et quandoque subtiliantur aliqui in adu〈-〉
41
rendo magnetem. et quod prouenit inde est
42
ematites in operationibus suis. Ele〈-〉
43
ctio.) Melior alscedenigi est ille qui est veloci〈-〉
44
ter frangibilis equalis duritiei cui non admisce〈-〉
45
tur sordes et in quo sunt vene. Natura.) Non ablu〈-〉
46
tus est calidus in primo siccus in secundo: et ablutus
47
est frigidus ad secundum propter ablutionem siccus in ter〈-〉
48
tio. Operationes et proprietates.) In ipso est stipti〈-〉
49
citas vehemens et apparet quando fricatur in aqua
50
donec in ipsa resoluatur eius sordities. Et eius virtus
51
est prohibens. et in ipso est calefactio quedam et sub-
52
tiliatio et exiccatio vltima: et dixerunt quidam quod ipse
53
est in virtute marchasite. sed est siccior et minoris
54
caliditatis propter subtiliationem et abstersionem. Uul〈-〉
55
nera et vlcera.) Administratur sic[*]sic corrupt for sicut [cf. Venice 1564] puluerizatur et
56
aspergitur super carnem additam et extenuat eam.
57
Membra oculi.) Abstergit vlcera oculi et consoli-
58
dat ea quando administratur cum albugine oui. Et quandoque
1
confert solus esperitati palpebrarum: et si fuerit illic
2
apostema calidum abluatur prius cum aqua: deinde inspisse〈-〉
3
tur gradatim: aut spargatur sicut puluis super car-
4
nem additam. et quandoque confert vlceribus oculi solus.
5
Membra expulsionis.) Datur in potu cum vino
6
ad difficultatem vrine et ad fluxum.[*]fluxum. corrupt for fluxum. [redundant period] menstruorum.
7
Et in ematite est proprietas rectificandi gonoream.
8
¶ De eleboro. Capitulum .CCXLII.
9
ELeborus quid est. Ille qui niger est.
10
est frustra[*]frustra cf. Venice 1564: frusta. alias habet folia incisa: et eius
11
acuitas est fortior acuitate albi et illi
12
qui ipsum colligunt seruantur ab eius
13
nocumento commedendo allea et bibendo vinum:
14
et folia quidem plante eius sunt similia plus folijs al〈-〉
15
dulb: sed sunt vehementioris nigredinis quam ipsa
16
et habet crus breue ad purpureitatem declinans et eius
17
figura est sicut figura raceni[*]raceni corrupt for racemi: et in ipsa est fructus
18
et habet venas subtiles nigras ex cuiusque: quarum radi〈-〉
19
ce sicut duo capita ceparum egrediuntur: et quod de
20
ea administratur sunt vene iste et oritur in siccis.
21
Electio.) Melior est ille qui est medius inter ve〈-〉
22
terem et nouum et grossum et extenuatum habens colorem
23
cineritium velociter frangibilis: non ponderosus
24
in cuius vacuitate est quidam simile tele aranee
25
saporem habens acutum et mordicans linguam: et bo-
26
num quod de eo administratur est vt assumatur lignum
27
paruum quod est apud radicem eius et infundatur in
28
parua aqua et excorticetur et assumantur cortices illi
29
et exiccentur in vmbra et administrentur triti et cri-
30
bellati. et potio eius sit tres kermet: et melius est
31
vt in potu detur cum petrofelino et dauco: et quandoque
32
datur ex eo vsque ad aureos .II. Natura.) Calidus est et sic〈-〉
33
cus vsque ad secundum. Operationes et proprietates.)
34
Est resolutiuus subtiliatiuus: et est fortis abster〈-〉
35
sionis adeo quod corrodit carnem mortuam: et quando na〈-〉
36
scitur apud radicem vitis fit virtus vini eius so-
37
lutiua. Et de proprietatibus quidem ellebori est quod ip〈-〉
38
se permutat corpus a sua complexione et facit ipsum complexionem
39
bonam iuuenilem acquirere: et multi sunt qui elleborum al〈-〉
40
bum sumunt ad vomendum et non facit vome〈-〉
41
re et non soluit: sed facit illud quod facit vomitus et
42
solutio: et conuenientia eius ad viros et viragines
43
mulieres et fortiores et adolescentes et eos qui
44
habent carnes teneras in corpore. et multitudi〈-〉
45
nem sanguinis est plurima: et non est conueniens
46
castratis neque mollibus: et ipse quidem est conueniens
47
in martio. deinde in septembri. verumtamen oportet vt ante
48
ipsum precedant tres dies penitus in quibus absti-
49
neatur a comestione et potatione grossorum: et vt ad〈-〉
50
ministrentur ea que gaudere faciant et delecta-
51
ri et vt euomat. et vt eijciat post cenam duabus
52
vicibus aut tribus. deinde assumatur. Deco-
53
ratio.) Linitur super morpheam cum aceto. et
54
similiter super loca in quibus sunt sordes: et simi-
55
liter super albam morpheam: et eradicat verucas: et
56
euacuatio que fit cum eo confert albaras. et simili〈-〉
57
ter albus. Uulnera et vlcera.) Linitur niger et
58
albus cum lacte super scabiem et impetiginem
1
cum aceto: et ad excoriationem linitus valet: et
2
fit cum eo confricatio cum aceto ad excoriationem
3
et ad fistulas duras et confert duritiei earum et fiunt
4
ex eo sicut licinia et immittuntur fistulis et dimit〈-〉
5
tuntur per diem. et quando extrahuntur ex eis eradi-
6
cant corpora earum. Instrumenta iuncturarum.) Con-
7
fert paralysi et dolori iuncturarum et euacuatio facta per ipsum
8
est medicamen eorum omnium forte. Membra capi-
9
tis.) Quando decoquitur cum aceto et distillatur in aurem
10
sedat sonitum. et quando os colluitur ex illo aceto se〈-〉
11
dat dolorem dentium. et quando distillatur decoctio eius
12
in aurem debilis auditus confortat ipsum: et con〈-〉
13
fert melancolie que est cum aliquis solus aliena lo〈-〉
14
quitur: et emigranee antique et egritudinibus ca-
15
pitis scilicet epilepsie et melancolie. Membra oculi.) Con〈-〉
16
fortat visum quando ponitur in alcofol. Membra ex-
17
pulsionis.) Confert melancolie et dominio eius: et soluendo educit
18
ex toto corpore absque horribilitate: et extrahit co-
19
leram etiam et flegma. et extrahit omnem superfluitatem mixtam
20
sanguini ita quod ab extremitatibus corporis et acu〈-〉
21
te: et oportet vt fiat velocis solutionis cum scamonea
22
et misceatur ei petrosilinum et daucus. Et quandoque
23
datur in potu hoc modo. infunditur in oxymelle
24
aut vino dulci. et dimittitur in ipso aliquo spa-
25
cio deinde coquitur vinum illud cum lentibus aut
26
cum ordeo: aut gallina. et ad sorbendum datur ius eius
27
et quandoque admiscetur duobus aureis de eo quantitas
28
trium anulusat de scamonea: et quandoque decoquitur
29
cum lentibus. Et iam quidem dictum est in tabulis pro-
30
prietatum de regimine eius quod oportet fieri in hoc lo〈-〉
31
co etiam. Et ipse valde confert apostematibus in intestinis
32
et vesica et prouocat vrinam et menstrua. Permu〈-〉
33
tatio.) Loco nigri ponitur medium pondus ip-
34
sius de mezerion et due tertie ponderis eius de
35
agarico. Filius autem Mesaugue dixit quod lo-
36
co eius ponitur condes.
37
¶ De elleboro albo. Capitulum .CCXLIII.
38
ELleborus albus quid est. Cortex cor〈-〉
39
ticum ramorum diuerse figure similis
40
rei veteri albe in quo non est grauitas
41
asimilatur autem radicibus altee cuius
42
amaritudo est vehementior amaritudine nigri.
43
Et eius planta est sicut arnoglossa. aut sicla sil-
44
uestris. sed est breuior ea rubei coloris et longi-
45
tudo cruris eius est vsque ad .IIII. digitos coniunctos
46
in latitudine concauum et habet venas plurimas a
47
radice vna procedentes sicut cepe et nascitur in lo〈-〉
48
cis montuosis: et colligitur in tempore messis et exicca〈-〉
49
tur. Electio.) Ille qui est electus. est planam habens
50
superficiem cum equalitate albus velociter frangibi〈-〉
51
lis: plurima habens grana minuta: non mordicans
52
linguam statim vehementer: et attrahit saliuam. Qui autem
53
vehementer mordicat statim est prefocatiuus. sed opera-
54
tiones regiminum in ipso predicte sunt in capitulo pro〈-〉
55
prietatum. Natura.) Calidus est et siccus in medio
56
secundi. Operationes et proprietates.) Albus est vehe-
57
mentioris amaritudinis. et niger est vehemen-
58
tioris caliditatis: et cum mus comedit ipsum mo〈-〉
1
ritur: et ex industris probatur illud et comedi[*]comedi corrupt for comedit de ip〈-〉
2
so mus in sauich et melle: et quando coquitur cum carne
3
dissoluit eam et debilitat eam: de ipso vero inciso su〈-〉
4
muntur quinque aurei et ponuntur in nouem .℥. aque pluuia〈-〉
5
lis et dimittuntur in ea tribus diebus et colatur et
6
fit tepida et bibitur: et hic est infusus: deinde est ille qui est
7
decoctus: qui hoc modo preparatur libra vna de eo
8
inciso in duobus kist aque pluuialis posita tribus
9
diebus infundatur et decoquitur donec eius tertia
10
pars remaneat: deinde extrahitur ab ea elleborus:
11
et proijcitur super aque mellis boni collati quantitas dua〈-〉
12
rum librarum et inspissatur. et sumitur ex eo coclearium ma-
13
gnum sicut est. aut cum aqua calida. et hoc est sanum et
14
tutum: deinde est cortex incisus post confractus in eo
15
positus quod sit sicut aqua ordei vt nihil remaneat
16
in gutture et stomaco: deinde est ille qui est pulueriza〈-〉
17
tus preparatus cum aqua mellis. et iste est ille qui plurimum
18
nocet propterea quod remanet in meatibus: quare oportet bi-
19
bentem ipsum preparare res quibus medicatur ille qui for-
20
sitan incidit in spasmum: sicut ius galline. et sirupum
21
de ysopo cum mentastro et ruta: et lentes et oleum
22
boni odoris: sicut factum est de ciparis et lilio et nar〈-〉
23
cisco: et vt sint apud eum acetum acuti odoris et po〈-〉
24
ma cydonia et panis calidus et vinum odoriferum
25
et medicamen sternutatorium. et penna et condisi et
26
anetum: et lentus stratus et ventose diuerse: et quando ascel〈-〉
27
lat cum facilitate sorbeat aquam frigidam et odoret odo〈-〉
28
res bonos. cibetur ex eis quorum chimus bonus est.
29
Et si iam accidit ei spasmus et debilitas tunc detur
30
ei panis fractus in vino aut aqua mellis: et quandoque oportet
31
vt reiteretur et cibetur pane infuso in aqua frigida: et si acci〈-〉
32
dat ei singultus in medio operationis detur ei aqua
33
mellis in qua decoctus sit raphanus: et si medi-
34
cina in ipso non mouetur post aliquantulum spacium bi〈-〉
35
bat aquam mellis cum aqua calida in qua decocta sit ru-
36
ta: aut detur ei in potu aqua et oleum et vomat cum pen-
37
na intincta in oleo de ciperis et de lilio et eleuetur
38
in suspensorio: quod si acciderit ei sicut prefocatio
39
sumat in potu de decoctione ellebori quantitatem
40
trium .℥. illud enim adiuuat medicinam et remouet ac-
41
cidens. Si vero non iuuerit faciat clystere acu-
42
tum et in potu dentur tres anulusat de eo: non vt euo〈-〉
43
mere faciat: sed vt expellat prefocationem et fiat vt
44
sternutet cum sternutatorijs quod si singultus vomi-
45
tu non remouetur administremus tunc ventosas su〈-〉
46
per spondiles magnas que sunt inter spatulas. et su〈-〉
47
per reliquas dorsi spondiles. ¶ Uentose enim equant
48
contorsionem accidentem post singultum. et inunge membra
49
spasmata cum oleo vehementis calefactionis et cum
50
aqua balnei et tina operatur enim in isto capitulo operationem
51
nigri. Membra capitis.) Quando odoratur ille qui pulue-
52
rizatus est exiccat sternutationem. Membra oculi.)
53
Acuit visum. Membra nutrimenti.) Elleborus albus
54
confortat fortiter: sed in ipso est timor quoniam prefocat
55
quandoque vero ponitur in pane vt vomere faciat. et oportet vt
56
illi in quo timetur prefocatio non in potu tri-
57
buatur stomaco existente vacuo. huiusmodi enim
58
debilis est. Uenena.) Interficit quod de eo su〈-〉
1
perfluum est homines: et est venenum canibus t por〈-〉
2
cis et stercus bibentis ipsum interficit gallinas.
3
¶ De eupatorio. Capitulum .CCXLIIII.
4
EUpatorium quid est. Est ex herbis aro〈-〉
5
maticis et habet folia sicut folia canabis
6
et flos eius sicut nenufar. et est illud
7
quod administratur et succus eius. Natura.)
8
Est calidum in primo siccum in secundo. Operationes et pro〈-〉
9
prietates.) Est subtiliatiuum incisiuum valde: et ab〈-〉
10
stersiuum sine attractione: et sine caliditate manifesta. in
11
ipso est stipticitas pauca et ponticitas et amari-
12
tudo fortis sicut est amaritudo aloes. Deco-
13
ratio.) Est bonum initio alopitie et tyrie. Uulne〈-〉
14
ra et vlcera.) Linitur cum adipe veteri super vlcera
15
difficilis consolidationis: et eius succus confert sca-
16
biei et pruritui quando bibitur cum aqua fumiterre et oxy〈-〉
17
melle. et similiter flos eius et succus ipsius est fortior.
18
Membra nutrimenti.) Confert doloribus epatis et opi-
19
lationibus eius et confortat ipsum: et confert duritiei
20
splenis et apostematibus epatis: et apostematibus stomaci: et eius
21
herba et succus conferunt malitiei forme: et accidenti〈-〉
22
bus hydropisis. Membra expulsionis.) Datur in potu cum
23
vino et confert vlceribus intestinorum. Febres.) Con〈-〉
24
fert febribus chronicis et antiquis proprie succus
25
eius: et proprie cum succo absinthij. Permutationes.) Lo〈-〉
26
co eius ponitur pondus de assaro et medietas pon〈-〉
27
deris ipsius de absinthio.
¶ Capitulum de littera .F.
28
¶ De fabis. Capitulum .CCXLV.
29
FAbe quid sunt. Note sunt: et alie sunt
30
egyptiace: et alie nabathie: et naba-
31
thie quidem sunt vehementius stiptice: et
32
egyptie sunt humidiores et minoris nu〈-〉
33
trimenti. virides vero sunt plurime superfluitatis:
34
et si non esset tarditas sue digestionis: et multitudo infla〈-〉
35
tionis earum non essent minores in nutriendo bene quam pul〈-〉
36
tes ordei: sed sanguis earum est grossior et fortior. Ele〈-〉
37
ctio.) Meliores ex eis sunt grosse albe que a gur〈-〉
38
gulionibus non perforantur: et deteriores earum sunt re〈-〉
39
centes. et earum quidem rectificatio est prolongatio infusio〈-〉
40
nis earum et bonitas decoctionis: et comedere eas cum
41
pipere sale et hasce et origano et similibus cum oleis.
42
Natura.) Proxime sunt equalitati sed sunt decliues ad
43
frigiditatem et siccitatem plus et in ipsis est humiditas super〈-〉
44
flua et proprie in viridibus. De veritate vero vi-
45
ridium est vt iudicentur frigide et humide. ¶ Quidam autem
46
qui ponunt frigiditatem fabarum in gradu secundo. modum ex-
47
cedunt. Operationes et proprietates.) Abstergunt parumper et in-
48
flant valde et si earum decoctio bene fiat et liniantur si〈-〉
49
cut pultes ordei tunc decoctio vehementer itera〈-〉
50
ta cum aqua remouet earum inflationem: verum cum fabe ex〈-〉
51
corticantur et moluntur: et decoquuntur in vase sine
52
motu minoratur earum inflatio: et que ex eis frixe sunt
53
pauce sunt inflationis: sed sunt tardioris digestionis: et
54
cocte cum suis corticibus sunt plus inflatiue for-
55
tasse earum farina est minoris inflationis: sed earum que
56
sunt nabathie est virtus stiptica et earum cortex est
57
fortioris stipticitatis. et non abstergit: et egyptiaca
58
est stipticior omnibus. et in ipsa est abstersio et genera〈-〉
1
tur ex ea caro mollis: et generant humores gros〈-〉
2
sos. ¶ Hypocrates quoque testificatus est bonitatem nu〈-〉
3
trimenti earum. et conseruationem sanitatis ab eis: et
4
quando scinduntur in duo media et ponuntur super fluxum
5
sanguinis incisionis valent. ¶ Et de proprieta〈-〉
6
tibus quidem earum est quod abscindunt oua gallinarum
7
cum nutriuntur ex eis et quod faciunt videre somnia cum
8
alienatione perturbata: et quod faciunt accidere
9
pruritum proprie recentes. Decoratio.) Qando ex
10
corticibus earum fit emplastrum capillis subtiliat
11
eos: et quando fit ex eis emplastrum super femur infantis
12
prohibet ortum pilorum: et similiter quando sepe iteratur super
13
locum rasum. et abstergunt morpheam infacie[*]infacie corrupt for in facie pre〈-〉
14
cipue cum cortice: et pannum et lentigines: et fa〈-〉
15
ciunt colorem bonum. Apostemata et bothor.) Fit ex
16
eis emplastrum cum vino super apostemata testiculi. Uulne〈-〉
17
ra et vlcera.) Confert vlceribus lacertorum.
18
Instrumenta iuncturarum.) Conferunt spasmo lacerto〈-〉
19
rum et more emplastri superponuntur cum decoctione
20
sua podagre cum adipe porci. Mebra capitis.)
21
Faciunt soda et nocent omnibus quibus accidit soda:
22
et res viridis que est in concauitate earum que sunt egyptia〈-〉
23
ce: cuius sapor est amarus cum teritur et miscetur cum
24
oleo rosaceo et distillatur in aurem confert dolori eius.
25
Membra oculi.) Ipse cum melle et fenugreco mo〈-〉
26
re emplastri supposite conferunt obfuscationi oculi et
27
palpitationi. et ex eis cum ture et rosis et albugine
28
oui fit emplastrum exitui oculi proprie qui est pupille.
29
Membra anhelitus et pectoris.) Bone sunt pe-
30
ctori et sputo sanguinis: conferunt etiam tussi. et si misce〈-〉
31
antur cum melle et farina fenugreci conferunt apostema〈-〉
32
tibus gutturis calidis et duarum amigdalarum: et earum
33
emplastrum est bonum apostematibus mammille et caseitati
34
lactis in ea. Membra nutrimenti.) Sunt diffi-
35
cilis digestionis: et tarde descensionis: et non sunt genera〈-〉
36
tiue opilationum et decocte cum corticibus suis in
37
aceto prohibent vomitum. Membra expulsionis.)
38
Que ex eis decocte sunt in aceto et aqua confe-
39
runt solutioni antique. et proprie cum fuerint cum corti〈-〉
40
cibus suis et conferunt dissintherie et proprie naba〈-〉
41
thie. et earum sauich confert ad illud sicut etiam earum
42
sorbitio: et earum sorbitio confert apostemati testiculo-
43
rum proprie decoctarum cum vino.
44
¶ De fece. Capitulum .CCXLVI.
45
FEx. Electio.) Melior fex et sanior
46
est fex vini veteris: deinde que simi-
47
lis est ei: et fex quidem aceti est vehe〈-〉
48
mentis virtutis. Et oportet vt aduratur
49
post ipsius exiccationem bene sicut aduritur spu〈-〉
50
ma maris inuitreata linita ex luto aut olla: et fi〈-〉
51
nis adustionis eius est vt albescat et puluerizetur
52
et similiter omnis fex. ¶ Et oportet quidem vt
53
omnis fex administretur dum est recens: et fiat
54
quod necessarium est de adustione eius: et tunc ad〈-〉
55
ministretur: que enim ex ea vetus est: est debilis vir〈-〉
56
tutis. Et oportet quidem vt cooperiatur vase et non
57
appareat aeri: et quandoque abluitur sicut lauatur tucia.
58
Operationes et proprietates.) Fex aceti fortior est
1
alijs fecibus. et virtus abstersionis eius est stiptica
2
et adustiua et putrefactiua virtute alia. Decora〈-〉
3
tio.) Que adusta est administretur in vngue albifica〈-〉
4
to cum gumma pini et rectificat ipsum. Apostemata et bo〈-〉
5
thor.) Fex non adusta est bona inflationi sola. et cum
6
myrto etiam et exiccat bothor cum quo sunt vlcera.
7
Membra anhelitus et pectoris.) Fex non adusta extinguit
8
inflationem capitis mamilarum[*]mamilarum is missing in Venice 1564, but cf. ibidem the variant for inflationem capitis in quo: inflationem mammilae in qua in quo constrictus est
9
sanguis. Membra nutrimenti.) Fex non adusta
10
prohibet fluxum materierum ad stomacum. Membra expulsionis.)
11
Quando exterius apponitur matrici emplastrum ex fece
12
non adusta confert fluxui sanguinis menstrui.
13
¶ De fumo. Capitulum .CCXLVII.
14
FUmus quid est. Est terreus subtilis.
15
et diuersificatur eius substantia. et omnes eius
16
species sunt exiccantes substantia sua terrea:
17
et est in eis igneitas parua. Electio.)
18
Fortior eorum est fumus alchitran: deinde fumus
19
picis humide: deinde fumus storacis: postea myr-
20
rhe: deinde thuris: postea terbinthine. et videtur quod fu〈-〉
21
mus napte sit fortior omnibus. Operationes et proprietates.)
22
Fumus est substantia terrea subtilis digestiuus re-
23
solutiuus. Membra oculi.) Fumus thuris et fu-
24
mus terbinthine etiam ponuntur in medicamentis
25
vlcerum oculi. et prohibent ortum pilorum additorum et
26
cursum et corrosionem et humiditates cum quibus
27
non est obthalmia: et vlcera lachrymalium.
28
¶ De flore eris. Capitulum .CCXLVIII.
29
FLos eris. Operationes et proprietates.) Est stipticus
30
corrosiuus mordicatiuus. Uulnera
31
et vlcera.) Corrodit carnem additam.
32
Membra capitis.) Ponitur in desiccatiuis
33
vlcerum auris et quando illud quod ex eo album est teritur et
34
sufflatur in aure delet surditatem antiquam. et ex eo
35
tangitur palatum cum melle propter apostemata gule et vue.
36
Membra expulsionis.) Quattuor anulusat eius sol-
37
uunt humorem grossum et soluunt aquam citrinam. et po〈-〉
38
nitur in exiccatiuis emorroydarum et exiturarum ani.
39
¶ De fistula pastoris. Capitulum .CCXLIX.
40
FIstula pastoris. Natura.) Calida est et sic〈-〉
41
ca et forsitan in principio secundi et dicitur quoniam re-
42
soluit augmentationem. Membra expulsionis.)
43
Expertus est Galienus quod succus eius frangit
44
lapidem in renibus: et dixerunt quidam quod confert vlceri〈-〉
45
bus intestinorum et pungitiuo dolori et infirmitati〈-〉
46
tibus matricis et facit prouocationem vtriusque. et
47
confert.[*]confert. corrupt for confert [redundant period] fixuris. Uenena.) Et aureus vnus aut
48
duo aurei in potu accepti conferunt ei qui bibit
49
leporem marinum et opium et reliqua.
50
¶ De frumento. Capitulum .CCL.
51
FRumentum. Electio.) Melius est
52
illud quod est medium inter duritiem et rari〈-〉
53
tatem: magnum pingue recens planum quod
54
est inter rubedinem et albedinem. Fru〈-〉
55
mentum vero nigrum est mali nutrimenti. Natura.)
56
Est calidum et temperatum in humiditate et siccitate: et
57
ipsius sauich declinat ad siccitatem. Operationes et
58
proprietates.) Triticum plurimi est nutrienti. Et fru-
1
mentum elixatum est tarde digestionis inflatiuum
2
verum eius nutrimentum quando digeritur est plurimum.
3
¶ Et adarmacha quidem est proxima amilo: sed
4
est calidior: et farina viscosa per naturam est non visco〈-〉
5
sa arte. Et neque est viscosum natura sicut viscosum
6
arte. ¶ Sauich preterea tritici est tarde descen-
7
sionis et plurimum inflatiuum: indigens dulcedine fa-
8
ciente ipsum descendere velociter: et ablutione cum
9
aqua calida. ita vt remoueatur inflatio eius: et hu-
10
mor sauich est paruus. Amilum vero est frigidum et hu-
11
midum viscosum. et frumentum est magis nutriti〈-〉
12
num[*]nutritinum corrupt for nutritiuum corporis omnibus granis. Decoratio.) Tri〈-〉
13
ticum mundificat faciem et eius farina et amilum pro-
14
prie cum croco est medicamen panni. Membra nutrimenti.)
15
Sauich tritici et ordei grauat. Membra expulsionis.)
16
Triticum crudum et etiam decoctum elixatum non molli〈-〉
17
tum. neque fractum neque coctum ita vt sit puls: et fra〈-〉
18
ctum etiam similiter quando comeditur generat vermes. Uenena.)
19
Triticum tritum puluerizatum super morsum canis
20
rabiosi est iuuatiuum.
21
¶ De fenugreco. Capitulum .CCLI.
22
FEnugrecum quid est. Notum est. Natura.)
23
Calidum est in fine primi siccum in primo.
24
Et non euacuatur ex humiditate extranea.
25
Operationes et proprietates.) Eius virtus est di-
26
gestiua lenitiua. et illud propter illud quod in ipso ag-
27
gregatur de caliditate cum viscositate: et ipsius visco〈-〉
28
sitas prohibet dominium nocumenti caliditatis eius: et
29
eius caliditas operatur cum facilitate. et eius humor est
30
malus licet non sit paucus. Decoratio.) Eius oleum
31
quod sit cum myrto confert capillis et vestigijs vlcerum
32
et confert sissuris[*]sissuris corrupt for fissuris frigoris per mucilaginositatem suam
33
proprie cum oleo rosaceo: et ingreditur in medicinis
34
panni: et facit colorem bonum: et alterat odorem oris
35
et facit fetere odorem corporis et sudoris. Apostemata
36
et bothor.) Resoluit apostemata flegmatica et dura: et eius
37
farina valet ad apostemata calida apparentia et occulta cum
38
non sunt inflammata: sed sunt declinantia ad duritiem
39
quandam: et lenit dubellet et maturat ea. Uulnera
40
et vlcera.) Confert cum oleo rosaceo adustioni ignis.
41
Membra capitis.) Mundat furfures ablutione ca〈-〉
42
pitis facta ex eo. facit soda capiti et proprie cum
43
comeditur cum muri quamuis sit cum almuri minus no〈-〉
44
ciuum stomaco. Membra oculi.) Decoratio fenugreci
45
sanat atarafa. Membra anhelitus et pectoris.) Clarificat
46
vocem et pulmoni tribuit aliquod nutrimentum et le-
47
nit pectus et guttur et sedat tussim et disniam et
48
proprie quando coquitur cum melle aut dactilis: aut ficu〈-〉
49
bus: et melius est: vt coniungatur cum dactilis carno〈-〉
50
sis et sumatur succus amborum: et misceatur cum melle
51
plurimo et super prunas temperate calefiat et assu-
52
matur ante cibum tempore longo. Membra nutrimen-
53
ti.) Cum nitro emplastrum factum ex eo confert spleni.
54
et eius decoctio cum aceto debilitati stomaci. et proprie
55
quod ex eo recens est: et eius electuarium facit nau〈-〉
56
seam. sed acetum et muri expellunt nocumentum
57
commixtionis eius. Membra expulsionis.) Fit
58
encatisma in decoctione eius ad apostemata matricis
1
et dolorem eius et coartationem ipsius: et eius de-
2
coctio cum aceto conuenit vlceribus intestinorum: et similiter
3
recens cum aceto quando comeditur fractum: et decoctio
4
eius cum aqua calida est bona tenasmoni et solutioni:
5
et eius oleum est bonum apostematibus ani et clysteriza-
6
tur etiam ad tenasmon et dolorem ventris pungitiuum
7
proprie cum almuri ante cibum: et non mouet ad ex-
8
pellendam fecem nisi propter suam acrimoniam et proprie
9
cum melle non plurimo vt non mordicet fortiter: et
10
eius decoctio cum melle facit descendere humi-
11
ditates grossas ab intestinis. et prouocat vrinam.
12
Et menstrua: et supponitur cum adipe anatis et con-
13
fert duritiei matricis. et facit generationem matricis fa〈-〉
14
cilem ei cuius generatio est difficilis propter desiccatio〈-〉
15
nem. et est bonum habentibus emorroydas. facit stercus
16
boni odori: et facit fetere vrinam et sudorem et
17
non est sicut lupini in difficultate sui exitus.
18
¶ De ferro. Capitulum .CCLII.
19
FErrum quid est. Est tres species seneburu-
20
cam: et lieremehen[*]lieremehen cf. Venice 1564: lieremehem et suludeth[*]suludeth cf. Venice 1564: fuludeth. Sene〈-〉
21
burucam ergo est alfuledh naturale et alfu-
22
ledh artificiale est purum ex lieremehen et scoria.
23
Seneburucam propinqua est scorie eris. Et ego quidem
24
scorie singulare faciam capitulum in capitulo de .S.
25
Operationes et proprietates.) Eius ziniar stipticum est
26
corrosiuum et est scoria[*]et est scoria corrupt for et scoria [double est in the sentence] ipsius est debilior ziniar
27
eius et ipsa est fortioris exiccationis omni scoria.
28
Decoratio.) Erugo eius supposita panaritio
29
cum vino est bona. Apostemata et bothor.) Erugo fer〈-〉
30
ri cum vino super herisipillam et bothor vtilis est.
31
Instrumenta iuncturarum.) Erugo eius cum vino super poda〈-〉
32
gram confert ei. Membra capitis.) Quando teritur cum
33
aceto forti et coquitur in ipsa est illud acetum me-
34
dicamem saniei antique currenti ex aure. Mem〈-〉
35
bra oculi.) Est bona asperitati palpebrarum et vn〈-〉
36
gule. Membra nutrimenti.) Uinum et aqua in quibus
37
extinguitur ferrum confert apostemati splenis et mollifi〈-〉
38
cationi stomaci et debilitati eius. Membra expulsionis.)
39
In eius scoria est virtus soluens aliqua: debilior
40
ea que est in scoria eris et eius erugo est stiptica:
41
quare supposita abscindit fluxum sanguinis ex ma-
42
trice: et eius erugo stiptica exiccat emorroydas:
43
et vinum in quo extinguitur ferrum retinet solutionem
44
antiquam et dissinteriam et confert mollifica-
45
tioni ani et in sensibilitati vrine et fluxui men-
46
struorum. confortat coitum.
47
¶ De faseolis. Capitulum .CCLIII.
48
FAseoli. Natura.) Rubei calidiores
49
sunt eorum. Filius Mesaugue et Ar〈-〉
50
saianis dixerunt quod sunt frigidi et sicci:
51
et apud me substantia eorum est sicca in
52
qua est humiditas superflua et ipsi ad caliditatem decli-
53
nant. sed rubei sunt calidiores. Operationes et proprietates.)
54
Sunt velocioris digestionis et egressionis quam mes
55
et non sunt minus nutritiui eis. Et dixerunt quod
56
sunt minoris inflationis et est in eo consideratio.
57
et verius est quod ipsi sunt magis inflatiui quam est
58
mes verum fabe sunt magis inflatiue eis: et hu-
1
mor faseolorum est humidus flegmaticus et faciunt
2
videre somnia mala. Membra anhelitus et pectoris.)
3
Sunt boni pectori et pulmoni. Membra nutri〈-〉
4
menti.) Generant humorem grossum: sed sinapis pro-
5
hibet nocumentum eorum. et similiter acetum cum sale et pi-
6
pere et origano: et vt bibatur super eos vinum passum
7
purum. et qui cum aceto sunt nutriti pauce sunt humi〈-〉
8
ditatis. Membra expulsionis.) Prouocant men〈-〉
9
strua proprie rubei et proprie cum oleo de nereiden.
10
¶ De fistula pastoris. Capitulum .CCLIIII.
11
FIstula pastoris. Operationes et proprie〈-〉
12
tates.) Uirtus eius est virtus abstersiua.
13
Apostemata et bothor.) Resoluit apostemata flu〈-〉
14
xa et bothor grauia in visceribus.
15
Membra expulsionis.) Confert lapidi renum et
16
frangit ipsum decoctio eius et radix ipsius confert vlce〈-〉
17
ribus intestinorum.
¶ De felle. Capitulum .CCLV.
18
FEl. Electio.) Fortiora fella quadrupe-
19
dum sunt fel vaccinum. deinde fel aduba
20
et vrsi: deinde caprinum post ouinum: et
21
magis incolume fellium auium est fel gal-
22
li et duragi et cubugi. Reliqua autem fella auium sunt
23
fortiora fellibus quadrupedum quando comparantur rapaces
24
earum cum pascentibus et venantes cum feris siluestri-
25
bus: et fel quidem forte valde viscosum est fel rapacium
26
et proprie magnorum. et de eis electum est illud cuius color
27
est citrinus naturaliter. Illud vero quod est vt ziniar et quod est
28
vt azul sunt mala: et similiter quod est pure rubeum.
29
¶ Debilius autem fellium est fel porcinum. et fel quidem
30
asabut et piscis qui nominatur scorpio et testudinis est
31
fortius fellibus quadrupedum. ¶ Inquit Diascorides strin-
32
gatur extremitas fellis et bulliat in aque secundum quantita〈-〉
33
tem quam homo tres eius feruores computet: deinde extra〈-〉
34
hatur et exiccetur in vmbra in qua non sit ros et reseruetur.
35
Natura.) Omnia calida sunt et sicca in quarto. Operationes
36
et proprietates.) Fel omne est calidum abstersiuum et di〈-〉
37
uersificatur secundum masculum et feminam: et secundum dispositionem
38
sitis et famis: et dispositionem saturitatis et dispositionem
39
quietis et exercitij. Decoratio.) Fel asini silue〈-〉
40
stris eradicat morum: et confert linitum super vestigia
41
apostematum et ponitur in emplastris herisipille et prohibet
42
ipsam. Uulnera et vlcera.) Quando fel miscetur cum
43
nitro et gumma pini et chimolea confert scabiei vl-
44
cerose. et fel vaccinum ponitur in emplastris conferenti-
45
bus vulneribus que sunt ab herisipilla et dolori-
46
bus vehementibus: et fel hyrcinum eradicat car-
47
nem malam et necessitas quidem vlcerum vt eis adhi-
48
beatur fel forte et debile diuersificatur secundum suas ho〈-〉
49
ras et secundum mundificationem et sordidationem eorum.
50
et fel quidem adib est bonum vulneribus neruosis.
51
et in tempore frigoris prohibet spasmum et alcuzez qui
52
timetur in similibus eorum. Membra iuncturarum.) Fel
53
hyrcinum super elephantiam et varices confert et similiter
54
fel asini siluestris proprie et fel adib prohibet spas-
55
mum et alcuzez qui sequuntur vuluera[*]vuluera corrupt for vulnera neruorum proprie
56
ex frigore. Membra capitis.) Fel hyrcinum et
57
taurinum conferunt vlceribus recentibus in aure.
58
Fel arachan[*]arachan cf. Venice 1564: aracham cum oleo distillatur in aurem grauei[*]grauei(?) corrupt for grauem:
1
et cum qua est surditas: et cum succo porri naba-
2
thi et ad tinnitum et ad grauitatem auditus. et fel bo-
3
uinum cum nitro et chimolea ad furfures valet cum
4
lauatur ipso caput. Et dictum est iam quod quando fel adib
5
lambendo sumitur prohibet epilepsiam: et fel testudinis
6
confert alcola fraudulento in oribus puerorum secundum quo-
7
dicitur. Et confert attractio odoris eius cum naribus
8
epileptico. ¶ Et omne quidem fel confert stricture nari〈-〉
9
um aperiendo valde opilationes que sunt in colato〈-〉
10
rio. Membra oculi.) Omne fel confert obscuritati
11
visus. Et fel quidem rapacium proprie siccum confert initio
12
aque et dilatationi pupille et neque conceditur vt admi-
13
nistretur nisi post mundificationem corporis et capi〈-〉
14
tis. Et fel magis conferens oculo ex quadrupedibus
15
quidem est fel gazel. et auium quidem fel alcubugi. et ex pi〈-〉
16
scibus fel asabut. et fel caprinum confert cecitati et
17
proprie montani. Membra. anhelitus et pectoris.) Ex felle bo-
18
uis linitur palatum cum melle ad prefocationem et similiter
19
ex felle testudinis. Membra expulsionis.) Fel
20
bouis vel tauri aperit orificia emorroydarum. et omne
21
quidem fel est solutiuum ita etiam quod fel porcinum. et quando[*]porcinum. et quando corrupt for porcinum quando [cf. Venice 1564] cum
22
eo linitur sumen et supponitur. et fel tauri cum melle
23
linitur ad vlcera que sunt in ano: et fit ex eo linimen〈-〉
24
tum ad dolorem matricis et testiculorum: et ponitur super
25
apostemata osei. Uenena.) Fel hyrci siluestris est ty-
26
riaca morsibus venenosis: et similiter fel tauri.
27
¶ De fuligine. Capitulum .CCLVI.
28
FUligo. Electio.) Melior est illa que est
29
leuioris ponderis et magis intense ni〈-〉
30
gredinis. Natura.) Omnis est calida exiccati〈-〉
31
ua nisi inda quoniam indi et Paulus numerant eam inter
32
infrigidantia. Operationes et proprietates.) Omnis est exic-
33
catiua. Apostemata et bothor.) Existimant quidam quod
34
inda ponitur super apostemata calida et confert eis. Uul〈-〉
35
nera et vlcera.) Illa que assumitur ex fumo li-
36
gni pini cum gumma et bdellio ponitur super adu〈-〉
37
stionem ignis et dimittitur donec cadat.
38
¶ De fistula. Capitulum .CCLVII.
39
FIstula quid est. Stipites albi pilosi
40
similes polio: sed sunt plus pilosi: immo sunt
41
toti quasi pili: et odor eius sicut odor
42
myrrhe. Natura.) Est calida declinans
43
ad aliquantulum aromaticitatis.
44
¶ De furfure. Capitulum .CCLVIII.
45
FUrfur. Natura.) Calidus est et siccus in
46
primo. Operationes et proprietates.) In ipso
47
est abstersio et lenificatio et mundifi-
48
catio plurima: et herbus quidem ipsius fi-
49
nem non consequitur et resoluit ventositates et flegma.
50
Apostemata et bothor.) Est bonus cum aceto forti in initio
51
apostematis calidi: et madefit cum vino: et fit ex eo emplastrum
52
ad apostema quod est in mammilla calidum et rarificat materiam
53
apostematis et flegmatis et ventositatis. Uulnera et vl〈-〉
54
cera.) Cum aceto forti ponitur super vlcerationem sca〈-〉
55
biei facto emplastro ex eo calido. Membra anhelitus et pectoris.)
56
Lenit pectus sua abstersione et proprie sorbitio
57
aqueitatis eius cum zuccaro et oleo amigdalino et in-
58
funditur cum vino et confert apostematibus mammille.
1
Membra expulsionis.) Mouet intestina ad expellen-
2
dum quod in eis est: et eius sorbitio cum sorbetur le〈-〉
3
nit ventrem. Uenena.) Confert puncture scor〈-〉
4
pionis et serpentis more emplastri superpositus.
5
¶ De folio. Capitulum .CCLIX.
6
FOlium quid est. Est proximum virtuti spi-
7
ce. est tamen leuius et eius folia et rami
8
sunt sicut sehesabram et habet florem frangi-
9
bilem quod nascitur in terra indie: et sunt
10
ei aque infuse in terris lacualibus et erigitur su-
11
per faciem aque sicut planta que nominatur lenticula aque
12
absque suspensione radicis et quandoque ligatur in lo〈-〉
13
co cum filo et exiccatur: et fortasse existimauerunt
14
quidam quod est folia nereidem inde propter similitudi〈-〉
15
nem quam cum ea habet in virtute sua. oleum vero eius
16
virtutem habet olei alachuen[*]alachuen cf. Venice 1564: alacuhen et olei de croco: sed est
17
fortius. Electio.) Melius est recens ad albedi〈-〉
18
nem declinans quod non frangitur in minima: et est eius
19
odor manifestus vt nereiden odor et non est li-
20
mosum neque salitum neque mollificatum. Natura.)
21
Calidum est et siccum in secundo. Operationes et proprietates.)
22
Quando in pannis spargitur conseruat eos a tineis.
23
Decoratio.). Odorem oris efficit bonum retentum sub
24
lingua. Apostemata et bothor.) Decoquitur in aqua rosacea et fit
25
ex eo emplastrum super apostema calidum post contritionem
26
et est medicamen bonum apostematibus oculi calidis.
27
Membra nutrimenti.) Est magis conferens stomaco et epati quam
28
nereiden. Membra expulsionis.). Ipsum vehemen〈-〉
29
tius prouocat vrinam quam nereiden. Permu-
30
tatio. Loco eius ponitur pondus ipsius de ma〈-〉
31
ce aut etiam spica.
32
¶ De falamamiski. Capitulum .CCLX.
33
FAlamamiski quid est. Dicitur quod fala-
34
mamiski est ozinium gariofilatum: nam
35
ipsum est odoris similis gariofilo et est ma〈-〉
36
gis temperatum quam maiorana et sisim-
37
brium et minus siccum. Membra capitis.) Aperit opi〈-〉
38
lationes accidentes in cerebro et ambabus nari-
39
bus comestum et odoratum. Membra anheli-
40
tus et pectoris.) Confert tremori cordis accidenti ex
41
flegmate et melancolia in corde comestum. Mem-
42
bra expulsionis.) Est bonum emorroydibus.
43
¶ De fu. Capitulum .CCLXI.
44
FU quid est. Folia eius sunt sicut fo-
45
lia apij magna habentis folia et stipi〈-〉
46
tes: et eius crus est vnius cubiti aut
47
parum plus: planum tenerum cuius su〈-〉
48
premum est grossum proximum grossitudini digiti
49
purpureum habens nodos et habet florem sicut nar-
50
ciscus: aut maiorem narcisco. et in albo ipsius est
51
quasi purpureum: et inferius in radice sua emittit ra〈-〉
52
mos. Et in radice sua est aromaticus odor et
53
virtus eius est similis spice in rebus plurimis. Natura.)
54
Uirtus radicis eius est aromatica: et virtus eius
55
est similis spice calefaciens. Membra anhelitus
56
et pectoris.) Confert dolori lateris. .)
57
Prouocat vrinam si bibatur sicca: et eius decoctio
58
prouocat menstrua. Et eius prouocatio maior est
1
prouocatione spice inde et romane. et est sicut
2
almentasina in illo.
3
¶ De fufel. Capitulum .CCLXII.
4
FUfel quid est. Uirtus eius est propinqua
5
virtuti sandali. Operationes et pro〈-〉
6
prietates.) Est infrigidatiuum cum virtute
7
stiptica. Apostemata et bothor.) Est bonum
8
apostematibus calidis grossis. Membra oculi.) Est
9
conueniens ei qui habet inflationem in oculo suo.
10
¶ De fangenkest. Capitulum .CCLXIII.
11
FAngenkest quid est. Dictum est de
12
eo in capitulo de be.
13
¶ De fael. Capitulum .CCLXIIII.
14
FAel quid est. Est fructus super quem est cor〈-〉
15
tex similis in colore corticibus auella-
16
narum. et figura eius est sicut fistici.
17
et intra ipsum est granum pingue simile gra〈-〉
18
no pini quod nominatur granum regum eius color est in〈-〉
19
ter album et nigrum et citrinum. Et est illud quod admi〈-〉
20
nistratur et asportatur de terra indie. et albel et al〈-〉
21
fel omnes calidi sunt et conferunt mollificationi neruo〈-〉
22
rum et ventositatibus emorroydarum et sanat eas.
23
et est medicina inda nota cuius virtus est sicut
24
virtus mandragore et pomorum eius. Membra
25
capitis.) Si fiat emplastrum ex ea confert soda.
26
¶ De fal. Capitulum .CCLXV.
27
FAl. Natura.) Calidus est in secun〈-〉
28
do. et siccus.
29
¶ De fagara. Capitulum .CCLXVI.
30
FAgara quid est. Granum simile ciceri habens
31
granum sicut mahaleb: et in concauitate
32
eius est granum nigrum sicut scehedeni〈-〉
33
gi et asportatur de assekelati. Natura.) Ca〈-〉
34
lidum est et siccum in tertio. Operationes et proprietates.) In eis
35
est resolutio et stipticitas. Membra nutrimenti.) Ponitur
36
in medicinis rectificantibus stomacum et epar frigida et ex〈-〉
37
pellit in eis malitiam digestionis frigidam. Membra expulsionis.)
38
Confert solutioni frigide et constringit ventrem.
39
¶ De fulfulminue. Capitulum .CCLXVII.
40
FUlfuminue quid est. Est radix pipe〈-〉
41
ris. Operationes et proprietates.)
42
Dicitur quod proprietas eius est con-
43
ferre doloribus frigidis vt spasmo
44
valde. Instrumenta iuncturarum.) Confert
45
podagre. Membra expulsionis.) Et ei proprietas vt
46
iuuamen afferat colice et ventositatibus frigidis.
47
¶ De fesurigo. Capitulum .CCLXVIII.
48
Esurigum[*]Esurigum corrupt for FEsurigum [initial is missing]. Operationes et pro〈-〉
49
prietates.) Est vehementioris exic〈-〉
50
cationis quam alcolcotar: cum hoc quod
51
est minoris mordicationis et est sub〈-〉
52
tilius. Uulnera et vlcera.) Remouet scabiem.
53
¶ De fesire. Capitulum .CCLXIX.
54
FEsire quid est. Est alhazarasen et est
55
vitis alba. Natura.) Est calida et
56
sicca in tertio. Operationes et pro-
57
prietates.) Est acris mordicatiua
58
abstergit et exiccat et subtiliat et calefacit tempe〈-〉
1
rate. Decoratio.) Radix eius cum herbo
2
et fenugreco abstergit pannum et vestigia nigra
3
remanentia post vlcera: et similiter quando coquitur
4
cum oleo donec dissoluatur et auferat occulta〈-〉
5
tionem sanguinis ab oculo. Apostemata et
6
bothor.) Eius radix abscindit verrucas et bo〈-〉
7
thor leuia: et cum vino sedat panaritium et re-
8
soluit apostemata dura disrumpit aldubellet:
9
et si vnaquaque et triginta dierum bibantur ex ea
10
tres anulusat cum aceto resoluit apostemata
11
splenis et emplastrum factum de ea cum ficubus
12
etiam est conueniens spleni et sedat panaritium
13
quando ex ea fit emplastrum cum vino. Uulnera et
14
vlcera.) Ex radice eius fit emplastrum cum sale super
15
vlcera mala et ponitur in emplastris corrosiuis car〈-〉
16
nis: et ex fructu eius delinitur scabies vlcerosa. et
17
non vlcerosa. Instrumenta iuncturarum.) Emplastrum factum ex ra〈-〉
18
dice eius cum vino extrahit ossa. et bibitur de
19
ea quaque die aureus .I. ad paralysim: et iad[*]iad corrupt for ad attritio〈-〉
20
nem lacertorum valet linita et bibita. Membra
21
capitis.) Bibitur de ea omni die aureus et con-
22
fert epilepsie et vertigini: et facit quandoque in ra〈-〉
23
tione accidere permixtionem. Membra an〈-〉
24
helitus et pectoris.) Quandoque assumitur de
25
ea cum melle deglutienda ad prefocatos et ad
26
corruptionem anhelitus et ad tussim et ad do-
27
lorem lateris: et quando bibitur succus eius cum
28
frumento decocto facit exuberare lac. Mem〈-〉
29
bra nutrimenti.) Inquit Galienus comestio ex-
30
tremitatum eius in primis cum eleuatur con-
31
fert stomaco cum sua stipticitate: et gustus eius
32
est inter paucam amaritudinem et acredinem.
33
Membra expulsionis.) Cor huius plante in
34
primis quando eleuatur comeditur et prouocat vri〈-〉
35
nam et soluit ventrem: et de radice eius aureus in〈-〉
36
terficit fetum. Cum ergo supponitur extrahit
37
fetum et mundificat matricem sedendo in de-
38
coctione eius: et succus eius solutione educit
39
flegma: et est ex medicinis bonis spleni. Ue-
40
nena.) De radice eius aureus .I. confert morsui
41
vipere. et similiter puncture omnium vermium
42
venenosorum. Permutatio.) Loco eius
43
ponitur pondus ipsius de durungi et due ter-
44
tie ponderis ipsius de macis.
45
¶ De fesiresin. Capitulum .CCLXX.
46
FEsiresin quid est. Est de genere alfe-
47
sire habens folia: sicut volubilis ma〈-〉
48
ior et radix eius est nigra exterius et
49
citrina interius. Operationes et
50
proprietates.) Est similis alfesire in operatio〈-〉
51
nibus suis: sed est debilioris resolutionis pa-
52
rumper. Instrumenta iuncturarum.) Con〈-〉
53
fert paralysi etiam. Membra capitis.) Cor
54
eius in primis cum eleuatur comeditur et con〈-〉
55
fert epilepsie. Membra anhelitus et pecto-
56
ris.) Mundificat pectus. Membra expul-
57
sionis.) Cor alfesiresin si comeditur cum ele〈-〉
58
uatur prouocat vrinam.
1
¶ De fagama. Capitulum .CCLXXI.
2
FAgama dictum est in capitulo ha.
3
¶ De feluzeharagi. Capitulum .CCLXXII.
4
FEluzeharagi quid est. Est arbor licij
5
que habet fructum sicut piper. et litium quandoque
6
sumitur ex eo et quandoque sumitur ex adere-
7
sceh. et arabicum est species altera. et vir〈-〉
8
tus alfesuzeharagi[*]alfesuzeharagi corrupt for alfeluzeharagi [resp. alfeluzaharagi] propinqua est virtuti licij quod
9
ex ea fit sed est debilior parum. Decoratio.) Con〈-〉
10
fortat capillos linitum. Membra nutrimen〈-〉
11
ti.) Decoquuntur rami eius cum aceto et bibitur
12
ad splenem: et confert vltime. et similiter icteri-
13
cie. Membra expulsionis.) Decoctio ra-
14
morum eius prouocat menstrua et similiter ipsa
15
et si de fructu eius bibatur pondus matulem sol〈-〉
16
uendo educit humorem flegmaticum plurimum.
17
¶ De fath. Capitulum .CCLXXIII.
18
FAth quid est. Est medicina turchia.
19
Uenena.) Est bona ad potum iusquia-
20
mi: et puncturam vermium venenoso〈-〉
21
rum data in potu cum aqua frigida
22
et similiter nuci methel confert. et omnibus venenis.
23
¶ De farfag. Capitulum .CCLXXIIII.
24
FArfag quid est. Est portulaca.
25
¶ De fungis. Capitulum .CCLXXV.
26
FUngi. Electio.) Melior species est no〈-〉
27
ta que nominatur alchalahie. neminem
28
enim interficit: sed aduenit ex ea co-
29
lerica passio: et illi quidem qui sunt
30
sicci minus sunt mali. Natura.) Frigidi sunt in fine ter〈-〉
31
tij: humidi in principio eius. Operationes et proprietates.) Generant
32
humorem grossum malum. Eorum autem rectificatio est
33
vt elixentur et ponantur cum eis pira humida et sicca:
34
et ozimum montanum et bibatur super ipsos vinum pu〈-〉
35
rum. Membra capitis.) Generant stuporem et apo-
36
plexiam. Membra anhelitus et pectoris.) Accidit ex illis
37
qui non interficiunt prefocatio. et proprie ex inter-
38
ficientibus. Membra nutrimenti.) Accidit ex illis qui
39
non interficiunt colerica passio quando multiplicantur:
40
et sunt difficilis digestionis et multi nutrimenti: et
41
accidit ex mortiferis sincopis et sudor frigidus. Mem〈-〉
42
bra expulsionis.) Faciunt possidere difficultatem vrine.
43
Uenena.) De eis sunt qui sunt mortiferi et sunt il〈-〉
44
li qui nascuntur in vicinitate ferri eruginosi et re〈-〉
45
rum putridarum aliarum: aut in propinquitate mansio-
46
nis reptilium venenosorum: aut apud aliquam arborum
47
quarum proprium est: vt corrumpant fungos qui apud
48
eas nascuntur sicut oliue. Et de signis quidem eorum
49
est quod super eas humiditas est viscosa putrefactiua
50
et cito aduenit eis alteratio et putrefactio: et pro-
51
uenit ex ipsis constrictio anhelitus et sincopis
52
et cura eorum est cum incisiuis vt oxymelle cum ca-
53
lamento: et quandoque interficiunt statim.
54
¶ De fistico. Capitulum .CCLXXVI.
55
FIsticum. Natura.) Dictur quod est ve〈-〉
56
hementioris caliditatis quam nux et
57
amigdala. et est calidum in fine secundi: et
58
est in ipso humiditas et existimauerunt quidam
1
quod est frigidum: sed errauerunt. Operationes et pro〈-〉
2
prietates.) Aperit opilationes epatis propter suam
3
amaritudinem et aromaticam virtutem sui et in
4
ipso est ponticitas: et nutrimentum eius est parum
5
valde. Membra nutrimenti.) Est bonum stomaco proprie
6
ascemium simile grano pini propter illud quod est in ipso
7
de amaritudine cum punticitate: et aperit opila-
8
tiones epatis propter amaritudinem et aromaticitatem
9
suam cum punticitate[*]punticitate i.e. puncticitate: et mundificat ipsum proprie et
10
aperit meatus nutrimenti et oleum eius confert dolo〈-〉
11
ri epatis euenienti ex humiditate grossa. ¶ In-
12
quit quidam. Non inueni ipsum faciens in stomaco no-
13
cumentum multum: neque iuuamentum. Ego autem di-
14
co. immo prohibet nauseam et subuersionem stomaci et con-
15
fortat os eius. Membra expulsionis.) Non lenit ventrem
16
neque constringit. Uenena.) Confert morsui vermium
17
venenosorum proprie decoctum cum vino forti.
18
¶ De fesefisis. Capitulum .CCLXXVII.
19
FEsefisis quid est. Est animal sicut alcorat
20
notum in scemi existens in lectis: et videtur sit[*]sit corrupt for quod sit
21
illud quod dicitur apud nos igil. Membra
22
capitis.) Qando bibitur cum aceto aut cum
23
vino extrahit sanguisugam ex gutture. Membra
24
expulsionis.) Quando odoratur valet prefocationi matricis. et
25
facit parere: et cum teritur et ponitur in foramine vir〈-〉
26
ge sanat difficultatem vrine. Febres.) Quando de
27
eis assumuntur .VII. numero et ponuntur in faba et
28
deglutiuntur antequam inuadat febris quartana con〈-〉
29
ferunt. Uenena.) Quando deglutiuntur absque faba
30
valent ad puncturam vermium venenosorum.
31
¶ De facaileso. Capitulum .CCLXXVIII.
32
FAcailesus quid est. Dicitur quod est species bu〈-〉
33
chormarien: et est genus hartanite.
34
Operationes et proprietates.) Uirtus eius est
35
mundificatiua cum abstersione et inci-
36
sione: et est calefactiuum resolutiuum: et est sudorem fa-
37
ciens valde: quando bibitur eius radix et vigoratur. De〈-〉
38
coratio.) Si bibantur de eo tres aurei non pertranse-
39
untes illud cum vino aut mellicrato permixto aqua
40
sanat icteritiam: et oportet tunc vt iaceat et cooperiatur
41
pannis pluribus vt sudet vehementer et sit sudor
42
coloris colere: et eius radix mundificat cutem et de-
43
let pannum et confert eius decoctio scissure accidenti
44
ex frigore: et similiter oleum quod calefit in eius radi-
45
ce tepefactum super cinerem calidum. Apostemata et bothor.)
46
Radix eius delet bothor. et succus eius resol-
47
uit durities et apostemata splenis et scrofulas et vul-
48
nera recentia: aut siccus et aufertur sahafati etiam.
49
Uulnera et vlcera.) Quando permiscetur radix eius cum
50
aceto aut melle aut sola et administratur sanat.
51
Uulnera[*]sanat.Uulnera corrupt for sanat uulnera antequam antiqueatur[*]antiqueatur corrupt for antiqueantur. et quando effunditur deco〈-〉
52
ctio eius super caput est conueniens vlceribus que
53
sunt in ipso. Instrumenta iuncturarum.) Confert torsioni
54
neruorum et podagre: et totum illud operatur superposi-
55
tum vt emplastrum. Membra capitis.) Quando
56
permiscetur cum vino inebriat magnifice. et
57
quandoque fit ex aqua eius caputpurgium ad caput confor-
58
tandum: et quando effunditur decoctio eius super ca-
1
put est conueniens vlceribus que sunt in ipso
2
et sedat soda frigidam. Membra oculi.) Aqua
3
eius cum melle est conueniens aque accidenti
4
in oculo et debilitati visus. et similiter caput-
5
purgium ex ea factum. Membra anhelitus et
6
pectoris.) Sunt quidam hominum qui in potu dant
7
radicem.[*]radicem. corrupt for radicem [redundant period] eius patientibus asma. Membra nu〈-〉
8
trimenti.) Fit emplastrum ex eo spleni cum aceto.
9
Membra expulsionis.) Quando bibitur cum hy-
10
dromelle soluendo educit flegma aquosum et
11
prouocat menstrua bibitum et suppositum: et exi〈-〉
12
stimauerunt quidam quod ambulatio per ipsum facit
13
abortum et quando ligatur in collo aut in adiutorio
14
prohibet impregnationem. et supponitur cum lana
15
vt soluat ventrem. et similiter quando liniuntur ex eo sumen
16
et mirach et ilia lenit ventrem. et eijcit fetum: et
17
interficit fetum fortiter. et eius succus est fortior
18
in hoc. et si misceatur eius aqua cum aceto et li〈-〉
19
niatur super anum extra egredientem reducit
20
ipsum ad interiora. et succus est: aperit orificia ve〈-〉
21
narum que sunt in ipso ano. et radix eius prouo〈-〉
22
cat menstrua bibita et supposita: et si de radice
23
eius bibantur .ʒ.V. cum melle soluunt fortiter.
24
Sitque potio eius vsque ad .IIII. aureos. Uenena.)
25
Bibitur cum vino ad medicinas mortiferas: et
26
venena proprie ad lepus marinum.
27
¶ De fuca. Capitulum .CCLXXIX.
28
FUca. Electio.) conuenientius est illud
29
quod sit de pane adarmachino et menta
30
et apio: non enim est sicut illud quod fit de
31
pane cocto et sicut illud quod fit de mas〈-〉
32
sa azima. Operationes et proprietates.) Alfuca ge〈-〉
33
nerat humorem malum et est mali nutrimenti: et no〈-〉
34
cumentum eius membris animalis est ita quod si in ip〈-〉
35
so infunditur os elephantis lenit ipsum et fit facile
36
operari in ipsa. et illud quod fit ex pane adaramache et
37
apio et menta est boni chimi et est conueniens ca-
38
lefactis. Instrumenta iuncturarum.) Nocet neruis valde.
39
Membra capitis.) Nocet velamini cerebri.
40
Membra nutrimenti.) Illud quod factum est ex adarma〈-〉
41
cha est bonum stomaco calido. Membra expulsionis.) Factum
42
cum ordeo prouocat vrinam et nocet renibus et vesice.
43
¶ De fasuricon. Capitulum .CCLXXX.
44
FAsuricon quid est. Est medicamen ad
45
scabiem factum ex merdasengi et duplo
46
ipsius de calcadis tritis cum aceto ve〈-〉
47
hementer forti: et ponitur in vase nouo
48
linito ex luto et sepelitur in fimo .XL. die. in tempore estiuo.
49
¶ De feniculo. Capitulum .CCLXXXI.
50
FEniculum et est persice baraline quid
51
est. Illius virtus cuius semen similatur
52
semini coriandri est propinqua silue-
53
stris: sed est debilius: verumtamen est sor-
54
tius[*]sor-tius corrupt for fortius siluestri magno. Natura.) Siluestre est ve〈-〉
55
hementioris caliditatis et siccitatis: et est digni〈-〉
56
us tertio. Hortulani autem caliditas est in secundo.
57
Operationes et proprietates.) Aperit opilationes.
58
Membra oculi.) Acuit visum et proprie gumma
1
eius et confert in initio aque et apud ipsius de〈-〉
2
scensum. et democritus quidem existimauit quod ve〈-〉
3
nenosi vermes pascunt feniculi recentis semen
4
vt eorum visus confortetur et vipere et serpentes fri〈-〉
5
cant oculos suos cum egrediuntur de cauernis
6
suis post hyemen super ipsum vt illuminentur ocu〈-〉
7
li. Membra anhelitus et pectoris.) Quod humi〈-〉
8
dum lac exuberare facit et proprie hortalanum[*]hortalanum corrupt for hortulanum.
9
Membra nutrimenti.) Quando bibitur cum aqua frigida
10
confert nausee et inflationi stomaci: et eius digestio est
11
tarda. et eius nutrimentum est malum. Membra ex〈-〉
12
pulsionis.) Prouocat vrinam et menstrua et sil-
13
uestre proprie frangit lapidem: et in terreno qui〈-〉
14
dem et fluuiali est iuuamentum ad renes et vesicam
15
et confert proprie illud quod est siluestre distillationi
16
vrine et mundificat fetas et quando comeditur eius ra〈-〉
17
dix cum semine suo stringit. Febres.) Confert
18
febribus antiquis et datur in potu cum aqua frigida
19
et confert nausee in febribus et inflationi stomaci ex eis.
20
Uenena.) Confert eius decoctio cum vino morsui
21
vermium venenosorum: et cum aqua teritur eius radix et
22
ponitur super morsum canis rabiosi et confert.
23
¶ De fumo terre. Capitulum .CCLXXXII.
24
FUmus terre. Electio.) Melior est
25
ille qui est viridis recens acutus ama〈-〉
26
rus. Natura.) Dicitur quod est frigidus in pri〈-〉
27
mo siccus in secundo. Operationes et pro〈-〉
28
prietates.) Purificat sanguinem et aperit: et in ip〈-〉
29
so est frigus propter illud quod in ipso est de sapore sti〈-〉
30
pticitatis: et calor propter illud quod in ipso est de sapo〈-〉
31
re amaritudinis: sed quasi frigus eius est for-
32
tius. Uulnera et vlcera.) Bibitur ad pruritum et
33
scabiem. Membra capitis.) Stringit linguam.
34
Membra nutrimenti.) Confortat stomacum et aperit
35
opilationes epatis. Membra expulsionis.) Le〈-〉
36
nit naturam et prouocat vrinam: et potio eius sit a pon〈-〉
37
dere .ʒ.X. vsque ad libram .ß. et vsque ad duas tertias li〈-〉
38
bre cum zuccaro: et de eo qui succus est cum me-
39
dicinis in decoctione vsque ad .ʒ.X. et de trito si-
40
cut est a tribus vsque ad .VII. Permutatio.) In sca-
41
bie et febribus antiquis quantum est medium pon-
42
deris ipsius de sene de mecha.
43
¶ De ficubus. Capitulum .CCLXXXIII.
44
FIcus quid est. Ficus in seipsa naturam habet:
45
et folijs et lacti eius inest virtus lacti〈-〉
46
cinij: et cum non reperiuntur folia eius rami
47
eius que siluestris est decoquuntur confracti
48
et contriti: et assumitur eorum aqua: et de ea accipitur suc〈-〉
49
cus sicut accipitur in reliquis herbis et gumme[*]gumme cf. Venice 1564: geminę quidem
50
ficus nulli similes existunt in operationibus suis. Electio.)
51
Melior est alba: deinde rubea: deinde nigra. et que
52
vehementer matura est: est melior et proxima ad
53
hoc vt non noceat. Et sicca quidem in suis operationi〈-〉
54
bus est laudabilis. verumtamen sanguis ex ea generatus
55
non est bonus: et propter hoc facit pediculos: verum
56
si sit cum nuce: tunc eius chimus fit bonus. et
57
post nucem cum amigdala et leuior omnibus est
58
alba. Natura.) Illaque est humida est calida
1
parumper: et que est humida plurime est aqueitatis
2
et parum est medicinalis. Que vero immatura est: est
3
abstersiua ad frigiditatem aliquantulum declinans nisi
4
lac eius et que est sicca est calida in primo et in fine ip〈-〉
5
sius et est subtilis. Operationes et proprietates.) Que est sicca et
6
proprie acris fortis est abstersionis maturatiua
7
resolutiua et carnosa est plurime maturationis: et
8
in ipsa sunt glutinato[*]glutinato corrupt for glutinatio et incisio et subtiliatio: et
9
siluestris est acutior et fortior in hoc. et ficus qui〈-〉
10
dem nutribilior est reliquis fructibus: et que vehe-
11
mentis est maturationis propinqua est ad hoc vt non no〈-〉
12
ceat et in ipsa est inflatio. ¶ Et quandoque egreditur que
13
acris est et sicca de abstersione ad vlcerationem: et
14
adeo vt sicca et folia eius cum decoquuntur cum ra-
15
dice almezerion nigri fit cura scabiei animalium et
16
succus foliorum eius vehementis est calefactionis et
17
abstersionis. ¶ Et in ipsa quidem est lenificatio vltima
18
et expellit superfluitates ad cutem et facit sudare: et
19
in eius acceptione est sedatio caliditatis: et similiter secundum quod
20
ego existimo sicca etiam expellit ad exteriora et facit
21
sudare. ¶ Et lac quidem eius coagulat liquefactionem san〈-〉
22
guinis et lactis et liquefacit congelatum. ¶ Et illa qui-
23
dem que humida est velocis est nutrimenti et penetra〈-〉
24
tionis in stomaco et corpore toto. ¶ Nutrimentum vero
25
ficus licet non existat in arbore nutrimenti carnis et
26
granorum. est tamen vehementioris roboris quam nutri-
27
mentum omnium fructuum. Et virtus ramorum ficus
28
antequam frondescant propinqua est virtuti lacti eius.
29
¶ Et aqua quidem cineris ligni eius iterata in potu datur
30
ad coagulationem lactis in ventre et aqua cineris li-
31
gni quercus propinqua est ei in intentione. Uinum vero fi-
32
cus est subtile mali humoris: et ramis quidem fici inest
33
tantum subtiliationis quod quando caro coquitur cum eis dissol〈-〉
34
uitur: et in iumeiz quidem est virtus attractiua ex profundo
35
corporis et resoluendi illud quod attractum est. Decoratio.)
36
Illa que est immatura linitur et fit ex ea emplastrum super
37
hailem et verucas et species ipsarum: et morpheam: et similiter
38
folia eius. Et acceptio eius rectificat colorem
39
corruptum causa egritudinum et apostematum calidorum mollium:
40
et maturat carbunculos et proprie cum ireos et nitro
41
aut calce. ¶ Et cum cortice granati ponitur super pa〈-〉
42
naritium. et lac quidem aliumeiz confert apostematibus diffi-
43
cilis resolutionis et scrofulis et lacertis. et similiter deco〈-〉
44
ctis aliumeiz: et confert moro et proprie aliumeiz.
45
¶ Et succus foliorum eius abscindit vestigia al-
46
gaussen[*]al-gaussen corrupt for alguassen [(cf. Venice 1564) resp. alguasen] et cum cerato ponitur super fissuram frigoris
47
et similiter lac eius in omnibus illis: et est impinguatiua.
48
Eius tamen impinguatio facile resoluitur et est faci〈-〉
49
ens pediculos. et illud quidem contingit ab ea propter cor〈-〉
50
ruptionem humoris eius. et dicitur quod ipsa est velocis ex〈-〉
51
pulsionis ad exteriora. et est conuenientis humoris animali〈-〉
52
bus. Apostemata et bothor.) Fit ex ea emplastrum apostemati〈-〉
53
bus duris et herisipille decocta cum farina ordei.
54
Et que immatura est ponitur super morpheam. Et ip〈-〉
55
sa maturat carbunculos et facit accidere que hu〈-〉
56
mida est alhasaf quando administratur. et confert eius
57
decoctio apostematibus gutturis et apostematibus radicum
58
aurium gargarizata ad illud cum cortice grana-
1
ti et panaritio cum penitho. ¶ Et sicca quidem
2
nocet apostematibus epatis et splenis propter suam dul-
3
cedinem. et quando apostema est durum non nocet neque con-
4
fert. verumtamen si coniungatur cum subtiliatiuis et resol〈-〉
5
uentibus confert valde. Et aliumeiz quidem vehe〈-〉
6
menter resoluit apostemata difficilia. Uulnera et vl〈-〉
7
cera.) Succus foliorum eius exulcerat. et linitur
8
decoctio eius cum spuma sinapis super scabiem: et
9
folia eius conferunt impetigini. et folia eius po-
10
nuntur super essere. et super vlcera grossarum hu〈-〉
11
miditatum. Et aque quidem in qua iteratur cinis ligni
12
eius est corrosiua mundificatiua vlcerum pu-
13
tridorum antiquorum. et si administretur cum cortice gra-
14
nati sanat panaritium. et cum calcanto valet ad vl-
15
cera crurium fraudulenta. et lac aliumeiz facit
16
adherere vulnera. Instrumenta iuncturarum.) Po〈-〉
17
nuntur cum immaturo ex eis et folijs folia papa〈-〉
18
ueris: et ponuntur super cortices ossium et aqua ci〈-〉
19
neris ligni eius iterata effunditur super neruos
20
dolorosos. et quandoque datur de ea in potu quantitas
21
vnius .℥. et .ß. Membra capitis.) Confert que humi-
22
da est: et que sicca epilepsie. et distillatur eius deco-
23
ctio cum spuma sinapis in durum[*]durum corrupt for aurem [cf. Venice 1564] in qua est tinnitus. et con〈-〉
24
ferunt lac eius et succus ramorum ipsius antequam
25
frondescant cum ponuntur in dente coroso: et con〈-〉
26
fert eius administratio super apostemata que sunt sub
27
aure quando fit ex ea emplastrum: et illa que est immatura sa-
28
nat vlcera capitis puluerizata. Membra ocu-
29
li.) Lac eius cum melle confert panno humido et ince〈-〉
30
ptioni aque descendentis et grossitudini palpebrarum
31
et scabiei cum folijs eius fricatur asperitas palpebrarum et
32
scabies earum. Membra anhelitus et pectoris.) Confert que humida
33
est et que sicca asperitatis gutturis. et est conueniens
34
pectori et canne pulmonis. et vinum ficus prouo〈-〉
35
cat menstrua et vrinam et similiter vinum eius
36
confert tussi antique et doloribus pectoris: et
37
confert apostematibus canne pulmonis. Mem〈-〉
38
bra nutrimenti.) Aperit opilationes epatis et
39
splenis. Inquit Galienus. Que humida est mala
40
est stomaco que sicca est non est mala. Et quando co〈-〉
41
meditur cum almuri mundificat superfluitates
42
stomachi: et est ex eis que intersecant sitim que
43
est ex flegmate salso: et excitat sitim que est ex
44
hydropisi proprie cum absinthio. et similiter bi〈-〉
45
bere vinum eius confert stomaco et incidit appetitum
46
cibi. Et ficus quidem est velocis descensionis et velocis
47
penetrationis propter suam abstersionem. et sicca nocet
48
epati et spleni apostematis propter suam dulcedinem: sed si
49
apostema est durum non nocet neque iuuat: et adminstra〈-〉
50
tio ipsius cum ieiunium adest est mirabilis iuua〈-〉
51
menti in aperiendo vias cibi et proprie cum nuce et
52
amigdala. cum tamen eius nutrimentum cum nuce fit
53
plusquam cum amigdala. Si autem comedatur
54
cum ingrossatiuis fit tunc nocumentum eius ma〈-〉
55
ximum. ¶ Et aliumeiz est mala stomaco parui nutri-
56
menti: sed est conferens duritiei in splene facto
57
emplastro ex ea cum ammoniaco. et omnes quidem species fi〈-〉
58
cus sunt inconuenientes cursui materierum ad
1
stomacum. Membra expulsionis.) Confert renibus et vesice
2
que humida est et que sicca. et iuuat ad toleran〈-〉
3
dum retentionem vrine: et non est conueniens cursui
4
materierum ad intestina: et succus foliorum eius ape〈-〉
5
rit orificia venarum ani: et que humida est lenit
6
et soluit parumper: et proprie quando assumitur de ea
7
cum amigdala contrita: et similiter duritiei matricis: et si〈-〉
8
militer si misceatur cum nitro et cartamo et assuma〈-〉
9
tur ante cibum. et supponitur lac eius cum vitello oui:
10
et mundificat matricem: et prouocat menstrua. et
11
sit ex ea emplastrum ad matrices cum fenugreco: et
12
in clysteri ad dolorem ventris pungitiuum po〈-〉
13
nitur cum rutha. et ficus quidem et proprie lac ipsi〈-〉
14
us trahit a renibus arenam quando administratur cum
15
aqua casei: et quando assumitur cum lacte eius distil-
16
lata super lac motum cum ramo eius parumper erit
17
fortior in soluendo ventrem: et in mundificando re〈-〉
18
nes: et datur in potu de aqua cineris ligni eius ite-
19
rata ei qui habet solutionem et dissinteriam .℥.I.ß. et cli〈-〉
20
sterizatur ex ea. et in vtrisque dispositionibus miscetur
21
cum oleo: vinum autem ficus prouocat et lenit: et est propter
22
suam abstersionem velocis descensionis ex ventre
23
et velocis penetrationis. Uenena.) Lac eius con〈-〉
24
fert puncture scorpionis inunctum: et similiter rutele: et
25
similiter ponitur illa que est immatura aut folia re〈-〉
26
centia super morsum canis rabiosi et confert: et fit ex
27
ea emplastrum cum herbo super morsum mustelle et
28
confert: et aqua cineris eius iterata confert mor-
29
sui rutele in potu data et facta inunctione ex ea:
30
et aliumeiz confert puncturis venenosis bibita et
31
linita.
¶ De fece. Capitulum .CCLXXXIIII.
32
FEx. Electio.) Melior est fex olei de
33
croco granis. Natura.) Fex expressio〈-〉
34
nis olei est in primo caliditatis. Opera-
35
tiones et proprietates.) Iam diximus quod fex olei
36
de croco tingit linguam et dentes taliter quod perdu〈-〉
37
rat sic tinctura sex horis. Uulnera et vlcera.)
38
Fex expressionis olei est ex consolidatiuis vlce〈-〉
39
rum accidentium in corporibus siccis.
40
¶ De fermento. Capitulum .CCLXXXV.
41
FErmentum. Natura.) In ipso est cali〈-〉
42
ditas humiditas vero eius et siccitas
43
sunt secundum quantitatem multitudinis salse-
44
dinis et nitrositatis eius et paucitatis
45
eorum. Operationes et proprietates.) In ipso est virtus abstersiua
46
propter salem et nitrositatem et frumentitatem: et in ipso est
47
virtus infrigidatiua propter suam acetositatem attrahen〈-〉
48
tem materias profundas ad exteriora corporis et resol〈-〉
49
uit. Instrumenta iuncturarum.) Fit ex ea emplastrum ad dolorem qui est
50
in inferiore parte pedis.
¶ Capitulum de littera .G.
51
¶ De glande. Capitulum .CCLXXXVI.
52
GLans quid est. Nota est: et est stipti-
53
ca: sed castanea minus ea est stiptica.
54
Quod vero in glande vehementius est sti-
55
pticum est cortex eius qui est cortex eius in〈-〉
56
terior. Natura.) Glans frigida est et sicca et siccitas ipsius
57
est in secundo. frigiditas vero in primo. In castanea
58
autem est parum caliditatis propter sui dulcedinem: et
1
folia quidem glandis sunt vehementioris stipticita-
2
tis et minoris exiccationis. Operationes et proprietates.)
3
In castanea est abstersio: et in eis omnibus est in-
4
flatio in ventre inferiore: et stipticitas: et prohi〈-〉
5
bet fluxum sanguinis et proprie cortex eius in〈-〉
6
terior: et omnes confortant membra: et castanea quidem
7
est tarde digestionis. sed est boni nutrimenti. Si er〈-〉
8
go cum zuccaro misceatur eius nutrimentum fit bo〈-〉
9
num. ¶ Galienus quoque dixit quod est nutribilior omni〈-〉
10
bus granis adeo quod est proxima granis panis: ve〈-〉
11
runtamen castanea propter illud quod in ipsa est ex dul-
12
cedine nutribilior est ea: cum tamen nutrimentum omnium
13
sit hominibus illaudabile: sed fortasse earum nutrimen〈-〉
14
tum porcis laudatur. Apostemata et bothor.) Ipsa cum
15
adipe hedi et porci salita confert duriciebus: et fru-
16
ctus quidem glandis confert in principio apostematibus
17
calidis. Uulnera et vlcera.) Prohibet ambulationem
18
alcula[*]alcula cf. the variant in Venice 1564: alcola (cf. also Canon 1) et vlcera ambulatiua quando aduritur et admi〈-〉
19
nistratur. Folia preterea glandis coherere faciunt
20
plagas cum teruntur et puluerizantur desuper. Mem〈-〉
21
bra capitis.) Facit soda propterea quod coartat va〈-〉
22
porem constringendo materiam. Membra anhelitus et pectoris.)
23
Confert sputo sanguinis. Membra nutrimenti.) Confert
24
humiditati stomaci. Membra expulsionis.) Constrin-
25
git et confert dissinterie et vlceribus intestinorum et
26
fluxui sanguinis et multiplicat vrinam. Uenena.)
27
Confert venenis venenosorum. Et decoctio quidem
28
corticum eius cum lacte vaccino confert veneno sa-
29
gittarum armeniarum et caro quidem castanee est bona
30
venenis.
¶ De geloum. Capitulum .CCLXXXVII.
31
GEloum quid est. Notum est: et est gra-
32
num pini maioris. Et est melioris nu-
33
trimenti quam nux: sed est tardioris di-
34
gestionis. Et est compositum ex substan〈-〉
35
tia aquea et terrea: et aeritas in ipso est pauca. et
36
oportet quidem vt complementum sermonis in ipso re〈-〉
37
quiratur in capitulo de pino. Natura.) Est temperatum cum
38
ipso tamen est caliditas parua. Operationes et proprietates.)
39
Nutrimentum prebet forte non malum et rectifi-
40
cat humiditates corruptas in intestinis et est
41
tarde digestionis. Eius vero digestio rectificatur in
42
infrigiditatis quidem cum mele et in calefactis cum ta〈-〉
43
barzeth ex zuccaro: et propter hoc augetur bonitas
44
nutrimenti eius. Eius vero quod in aqua infusum
45
est deletur acuitas et acrimonia et mordicatio:
46
et fit in vltima virtute nutriendi: ita vt paruum
47
in quo non est nutrimentum perueniat ad nutri〈-〉
48
mentum a mediatione. hoc autem paruum est
49
granum pini parue reperte in omni regione.
50
Instrumenta iuncturarum.) Sanat dolores neruorum
51
et dorsi et sciatice et valet mollificationi. Mem-
52
bra anhelitus et pectoris.) Magnum mundi-
53
ficat pulmonem valde et extrahit quod in ipso
54
est de sanie et humoribus grossis. Membra
55
expulsionis.) Excitat coitum et proprie quod ex
56
eo nutritum est et confert saniei et lapidi in vesi〈-〉
57
ca. Uenena.) Cum ficubus et dactilis confert
58
puncture scorpionis.
1
¶ De gentiana. Capitulum .CCLXXXVIII.
2
GEntiana quid est. Eius folia que sunt iu〈-〉
3
xta radicem ipsius sunt similia folijs nu-
4
cis: et folijs arnoglosse et eius color
5
est rubeus: et ipsius medium et extrema
6
sunt imbibita. Et eius crus est concauum planum in gros〈-〉
7
situdine digiti et longitudine duorum cubitorum: et ip〈-〉
8
sius folia adinuicem sunt elongata: et fructus eius
9
est in suis capitibus: et radix ipsius est longa similis
10
radici aristologie que oritur in montibus et vmbra: et in lo〈-〉
11
cis humidis eorum: et dicitur quod non nominatur gentiana nisi
12
quia primus qui eam agnouit fuit gentianus rex: et ipsa
13
quidem crescit in montibus altis. Ex ea vero assumitur
14
succus: quoniam ipsa infunditur in aqua vsque ad quinque di〈-〉
15
es. deinde coquitur postea transmutando desiccatur.
16
deinde congelatur postea inspissatur sicut mel. Ele〈-〉
17
ctio.) Melior est romana. et ipsa est vehementius
18
rubea et durior et est lignum: et vene sicut grossitu-
19
do digiti. et est maius et minus: et eius color est
20
citrinus declinans ad nigredinem. et quod ex ea fra-
21
ctum est est vehementius citrinum propinquum reubar-
22
baro. Natura.) Calida est in tertio sicca in secundo. Opera〈-〉
23
tiones et proprietates.) Est aperitiua et in ipsa est stipticitas.
24
et eius radix vltima est in apertione et subtiliatione
25
et abstersione. Decoratio.) Radix eius abster〈-〉
26
git morpheam precipue succus eius predictus. Uul〈-〉
27
nera et vlcera.) Sanat plagas et vlcera corrosi-
28
ua et precipue succus eius predictus. Instrumenta iuncturarum.)
29
Bibuntur ex eo .ʒ.II. cum vino propter torsionem neruo-
30
rum: et est iuuatiua ei qui cadit ex loco alto. Mem〈-〉
31
bra oculi.) Fit ex ea linimentum obthalmie. Mem〈-〉
32
bra anhelitus et pectoris.) Due .ʒ. succi eius sunt
33
bone pleuresi. Membra nutrimenti.) Aperitiua est
34
opilationum epatis et splenis et pondus .ʒ.II. ex ea
35
cum vinovalet dolori epatis et splenis et frigiditati
36
amborum et apostematibus eorum et sirupus radicum eius
37
conueniens est stomaco infirmo ex frigore. Membra expulsionis.)
38
Prouocat vrinam et menstrua et supponitur ra-
39
dix eius sicut collirium et extrahit fetum et facit ipsum
40
abortiri. Uenena.) Est vltima medicina punctu〈-〉
41
re scorpionis. Et pondus .ʒ.II. ex ea cum vino con-
42
fert puncture omnium vermium venenosorum: et mor-
43
sui canis rabiosi: et morsui omnium luporum. Per〈-〉
44
mutatio.) Quantum ipsum est medietas eius ex as〈-〉
45
saro: et quantum medietas eius de radice capparis.
46
¶ De gilbenec. Capitulum .CCLXXXIX.
47
GIlbenec quid est. Eius operatio est proxima
48
operationi ellebori. quidam autem dixerunt est
49
semen turbit nigri: et cortex radicis
50
eius est turbit citrinum et oritur in said:
51
verumtamen quod ex eo bonum est: est indum et est simile
52
papyro. Instrumenta iuncturarum.) Quidam iam dederunt
53
ex eo in potu paralytico vsque ad pondus .ʒ.I. et vo〈-〉
54
muit et sanatus est. Membra nutrimenti.) Est vomiti-
55
uum et quandoque est mordificatiuum propter fortitudinem
56
vomitus. Membra expulsionis.) Soluit et potio ex
57
ipso est medietas .ʒ. sed .ʒ. est timorosa. Uenena.)
58
In ipso est virtus venenosa.
1
¶ De geferefrend. Capitulum .CCXC.
2
GEferefrend quid est. Res pinealis fi-
3
gure in cuius capite sunt sicut due spi〈-〉
4
ne: et dicitur etiam quod est similis amigdale: et
5
quandoque finditur et aperitur. Mem〈-〉
6
bra expulsionis.) Facit augmentum in coitu valde.
7
¶ De gepsin. Capitulum .CCXCI.
8
GEpsin quid est. Est lapis gypsi lamino〈-〉
9
sus albus paruus cuius subtilitas aug〈-〉
10
mentatur cum aduritur. Natura.) Frigidus est
11
et siccus. Operationes et proprietates.) Est glutina-
12
tiuus et ponitur super partem fluxuum sanguinis et stringit
13
secundum quod in suo dicitur capitulo: quoniam in ipso est stipticitas
14
cum glutinatione et virtus faciens adherere. et in ipso
15
est stipticitas cum viscositate. et quando aduritur subtiliatur
16
et additur eius exiccatio. Membra capitis.) Lini〈-〉
17
tur ex eo frons aut cooperitur ex eo caput vt pileo
18
et retinet fluxum sanguinis ex naribus. et quod ex eo
19
gypsatum est etiam precipue cum bolo armeno frixo et len〈-〉
20
tibus mixtum. et ipsum distillatur cum aqua myrti et pau〈-〉
21
co aceto. Membra oculi.) Miscetur cum albugine
22
oui vt non fiat lapis. et ponitur super obthalmiam
23
sanguineum. Uenena.) Est ex summa venenorum.[*]venenorum. corrupt for venenorum [redundant period]
24
prefocantium.
25
¶ De gyps. Capitulum .CCXCII.
26
GYps quid est. Est sicut gypsum.
27
¶ De gemsfefimi[*]gemsfefimi cf. Venice 1564: gemssefimi. Capitulum .CCXCIII.
28
GEmsfefimi[*]GEmsfefimi cf. Venice 1564: gemssefimi quid est. Eius virtus est similis
29
virtuti sceha cum vua lupina. Operatio〈-〉
30
nes et proprietates.) Est mundificatiuum aperi〈-〉
31
tiuum sedatiuum inflationis et ventositatum proprie. Mem〈-〉
32
bra nutrimenti.) Resoluti[*]Resoluti corrupt for Resoluit humiditates viscosas in
33
stomaco et confert stomacis infantium. Membra expulsio-
34
nis.) Confert ventositatibus matricum.
35
¶ De gezar. Capitulum .CCXCIIII.
36
GEzar quid est. Nota est. Fortius semen
37
eius est semen siluestris. Inquit Diascorides
38
est vna species eius cuius folia sunt
39
minora folijs feniculi. et est in eius
40
forma: et eius crus peruenit vsque ad quantitatem pal-
41
mi. Et quod est superius eius est citrina. et habet summi-
42
tatem sicut coriandrum et anetum: et habet fructum acutum
43
album boni odoris et masticationis: et nascitur in lo〈-〉
44
cis spatiosis solitarijs lapidosis: et que ex ea est
45
hortulana similatur apio romano acuta adustiua
46
et boni odoris. Eius folia sunt sicut folia co-
47
riandri cuius superius est album. et aneto similes sunt
48
sumitas et fructus eius: et habet sicut capita nucis
49
plena semine quod est sicut cyminum in forma et
50
acuitate sua. Natura.) Calida est in fine secundi humida
51
in primo. Uulnera et vlcera.) Semen et folia ipsi〈-〉
52
us cum teruntur et ponuntur super vlcera corrosi〈-〉
53
ua conferunt. Membra anhelitus et pectoris.) Confert pleuresi
54
et tussi antique. Membra nutrimenti.) Est diffici〈-〉
55
lis digestionis et nutrita facilioris est digestionis
56
et confert hydropisi. Membra expulsionis.) Sedat
57
dolorem ventris pungitiuum et proprie daucus. et pro-
58
uocat vehementer et proprie siluestris et proprie se-
1
men eius: et similiter eius folia: et excitat coitum et pro-
2
prie semen domestice. est enim vehementis inflatio-
3
nis: et semen siluestris non est illius operationis. Si
4
autem secakul et baucia siluestris numerentur in bau-
5
cia tunc ipsa magis excitat coitum quam hortula〈-〉
6
na: et prouocat menstrua et vrinam proprie siluestris
7
bibita et supposita. et conferunt semen eius et ra-
8
dix eius difficultati impregnationis.
9
¶ De geguers. Capitulum .CCXCV.
10
GEguers quid est. Tres habet species et similatur
11
rizi in virtute sua. verumtamen rizi nutri-
12
bilius est. et panicum melius est in omni-
13
bus dispositionibus suis quam milium: sed tamen
14
est fortius constrictiuum. Electio.) Coquitur cum lacte
15
aut aqua furfuris simile. et oleo amigdalino et pre〈-〉
16
bet nutrimentum bonum. Natura.) Frigidum est et siccum
17
in fine secundi quidam autem dicunt ipsum calidum in primo. et
18
primum sanius est. Operationes et proprietates.) In ipso
19
est stipticitas et excitat sine mordicatione. et eius
20
vaporatio est sedans dolores. Cum vero non dige〈-〉
21
ritur generat sanguinem malum et nutrit minus quam
22
grana reliqua ex quibus fit panis: et eius nutri-
23
mentum est paruum viscosum. et in ipso est subtilitas
24
quedam sicut existimant quidam. Ueruntamen cum coquitur
25
cum lacte: aut furfure simile fit eius nutrimentum bonum
26
precipue cum butyro et oleo amigdalino. Membra
27
nutrimenti.) Est tarde digestionis in stomaco in sua substantia et in
28
suo pane. Membra expulsionis.) Cum eo vaporatur do〈-〉
29
lor ventris pungitiuus et est prouocatiuus.
30
¶ De gallinis et gallo. Capitulum .CCXCVI.
31
GAlline et gallus quid est. Ius gallorum
32
veterum proprietatem habet quam dicemus. Mo〈-〉
33
dus vero quem Galienus narrauit in deco-
34
ctione eorum est. decolentur postquam ciban〈-〉
35
tur et nutriuntur: fatigentur enim faciendo eos curre〈-〉
36
re et cadant et decolentur. deinde extrahatur quod in ven〈-〉
37
tribus eorum est. et impleantur ventres eorum sale et su-
38
mantur et coquantur cum .XX. kist aque vsquequo per〈-〉
39
ueniat ad tres cotilas: et bibatur totum in loco vno
40
postea addatur illud quod dicturi sumus in omni loco.
41
Electio.) Ruffus gallorum melior est ille qui non
42
cantat adhuc: et gallinarum melior est que nondum pa-
43
rit oua. antiqui vero sunt mali. Natura.) adeps gal-
44
lorum calidior est adipe gallinarum magnarum. Operatio〈-〉
45
nes et proprietates.) Testiculi gallorum laudabiles
46
sunt velocis digestionis. Instrumenta iuncturarum.) Ius
47
gallorum predictum conuenit tremori et dolori iunctu〈-〉
48
rarum: sed oportet vt coquatur cum polypodio et ane〈-〉
49
to et sale.[*]sale. corrupt for sale [redundant period] in .XX. cotilis. aque donec remaneant tres
50
aut quattuor. Membra capitis.) Caro gallina〈-〉
51
rum que sunt pulle in intellectu augmentum effi〈-〉
52
cit. cerebrum gallinarum prohibet fluxum sanguinis na〈-〉
53
rium accidentem ex velaminibus cerebri. Mem〈-〉
54
bra anhelitus et pectoris.) Ius gallorum predictum
55
confert asmati. Caro gallinarum clarificat vocem
56
ius galli vetustissimi cum aneto et cartamo confert
57
omnibus illis et safatbegi pullorum sedat inflationem
58
stomaci. Membra nutrimenti.) Ius gallorum confert dolori
1
stomaci ex ventositate. Membra expulsionis.) Ius galli
2
veteris cum polypodio et aneto confert colice val-
3
de. Caro gallinarum que pulle sunt augmentat sperma.
4
Et ius predictum cum polypodio soluit melancoliam:
5
et cum cartamo soluit flegma. Quandoque vero decoquitur
6
cum medicinis stipticis ad dissinteriam et cum lacte ad
7
vlcera vesice. Uenena.) Galline scisse super cor
8
suum aut gallus ponuntur super locum lesum a vermi〈-〉
9
bus venenosis et permutatur per horam et prohibet no-
10
cumentum venenorum. et in venis bibitis etiam sorbetur
11
eorum decoctio cum aneto et sale et euomitur.
12
¶ De guasmen[*]guasmen cf. Venice 1564: guasmeim[*]cf. below ch. CCCXXIII De guasmeo.. Capitulum .CCXCVII.
13
GUasmen quid est. Est folium nil. Natura.)
14
Est in fine primi calidum et in secundo siccum.
15
Operationes et proprietates.) In ipso sunt stipticitas
16
et abstersio. Decoratio.) Tingit capillos.
17
¶ De guers[*]guers cf. Venice 1564: gures. Capitulum .CCXCVIII.
18
GUers quid est. Res rubea declinans
19
ad pallorem similis tincture croci et
20
asportatur de iamen: et dicitur quod ab〈-〉
21
raditur de arbore sua. Natura.)
22
Calida est et sicca in secundo. Operationes
23
et proprietates.) Est stiptica. Decoratio.)
24
Confert panno et lentiginibus. Cum ergo bibi〈-〉
25
tur confert sorditiei. Apostemata et bothor.) Con〈-〉
26
fert bothor. Uulnera et vlcera.) Confert sca-
27
biei et pruritui et sahafati et impetigini.
28
¶ De guarescen. Capitulum .CCXCIX.
29
GUarescen. Membra oculi.) San〈-〉
30
guis alguarescenem bonus vlceribus
31
oculi. Membra nutrimenti.) Caro eius
32
difficilis est digestionis. Membra ex〈-〉
33
pulsionis.) Caro eius constringit ventrem.
34
¶ De guaril. Capitulum .CCC.
35
GUaril quid est. Est stelio[*]Est stelio is missing in Venice 1564 est maxi-
36
ma figurarum algasgon[*]algasgon cf. Venice 1564: alguasgon et samambras
37
longam habens caudam: et paruum
38
caput et non est lacertus. lacertus enim
39
non est aut raro est nisi in ruribus: et caput et cor〈-〉
40
pus ipsius diuersa sunt alguaril: sed fortasse pro〈-〉
41
ximus est ei in naturis suis. Natura.) Caro
42
eius calida est multum. Decoratio.) Confert
43
stercus eius panno et lentiginibus: et impinguant
44
fortiter adeps et caro eius: et proprie quasdam
45
mulieres. Operationes et proprietates.) In
46
ipso est virtus extrahens furculos et spinas.
47
Apostemata et bothor.) Tritum stercus eius
48
eradicat verrucas. Membra oculi.) Ster-
49
cus eius simile est stercori lacerti. valet enim
50
ad albuginem oculi.
¶ De guadai. Capitulum .CCCI.
51
GUadai quid es. Est ostracum. Operationes et
52
proprietates.) Extrahit furculos et spinas.
53
Decoratio.) Quod ex eo tritum est ab〈-〉
54
scindit verrucas infusas et pendentes
55
contritum.
¶ De grano ben. Capitulum .CCCII.
56
Ranum[*]Ranum corrupt for GRanum [initial is missing] ben. Iam diximus operationes
57
eius in capitulo ben. cum diximus ben.
58
¶ De grano lauri. Capitulum .CCCIII.
1
GRanum lauri. Ipsum est granum ademest
2
et est sicut auellana parua: et cortex eius ad
3
nigredinem tendit subtilis quod cum premitur
4
in duas separatur partes duas decliues[*]duas decliues corrupt for duras decliues ad
5
citrinitatem in quibus est parum boni odoris et nos
6
dicemus operationes eius in capitulo de gain.
7
¶ De grano azelem. Capitulum .CCCIIII.
8
GRanum azelem quid est. Dicitur piper nigrum
9
et est granum boni odoris et saporis val〈-〉
10
de: et oritur in partibus sceberazura[*]sceberazura cf. Venice 1564: sceherazura. Natura.)
11
Est calidum in secundo. humidum in primo.
12
Decoratio.) Est impinguatiuum. Membra expul〈-〉
13
sionis.) Augmentat sperma.
14
¶ De grano anescen[*]anescen cf. index fol. 163r and Venice 1564: anescem. Capitulum .CCCV.
15
GRanum anescen quid est. Est granum existens
16
in quantitate piperis et in colore eius verun〈-〉
17
tamen est facilius frangibile. scinditur a me〈-〉
18
dulla vehementis albedinis cuius odor
19
est bonus. Natura.) Est calidum et siccum in secundo. Membra
20
nutrimenti.) Est bonum stomaco frigido valde.
21
¶ De grano nil. Capitulum .CCCVI.
22
GRanum nil quid est. Est cartamum indum.
23
Electio.) Melius est eius pondero〈-〉
24
sum planum recens Natura.) dixerunt qui〈-〉
25
dam. Est calidum et si.ccum[*]si.ccum corrupt for siccum perueniens
26
ad tertium. Decoratio.) Confert albaras et mor-
27
phee albe. Membra nutrimenti.) Est conturba〈-〉
28
tiuum faciens nauseam. Membra expulsionis.) Solutio〈-〉
29
ne educit humores grossos scilicet melancoliam et flegma
30
fortiter et vermes et ascarides. Permutatio.)
31
Loco eius in solutione et iuuamento in melancolia po〈-〉
32
nitur medietas ponderis de pulpa colloquintide cum
33
sexta ponderis sui de lapide armeno.
34
¶ De grano asumme[*]asumme cf. Venice 1564: asumne. Capitulum .CCCVII.
35
GRanum asumme quid est. Est arbor sil〈-〉
36
uestris secundum quantitatem brachij habens alba
37
folia non tamen vehementis albedinis cuius
38
fructus est sicut piper vnctuosus lacteus
39
et dixerunt quidam. Est semen sameriona[*]sameriona cf. Venice 1564: samenona with the variant sameriuma. Natura.) Est
40
calidum parum habens humiditatis. Decoratio.)
41
Est impinguatiuum. Membra nutrimenti.) Tar〈-〉
42
datur eius digestio in stomaco et cum digeritur
43
multiplicatur eius nutrimentum. Membra ex〈-〉
44
pulsionis.) Augmentat sperma et excitat coitum.
45
¶ De grano pini. Capitulum .CCCVIII.
46
GRanum pini quid est. Granum pini est mi〈-〉
47
nus fistico corticem habens minutum fran〈-〉
48
gibilem rubeum finditur a medulla alba
49
vnctuosa suaui: et hec sunt magna que
50
sunt pini que nominantur bisus: paruum vero est granum
51
triangulatum durioris corticis et acutioris me-
52
dulle. et in ipso est acrimonia et ponticitas: par〈-〉
53
uum est melius ad medicinam quam ad cibum. Natura.)
54
Magnum est sicut equale ad caliditatem declinans et aug-
55
mentatur humiditas ipsius. Et paruum est calidum et humi-
56
dum in tertio. Operationes et proprietates.) In ipso est maturatio
57
et lenificatio et resolutio et mordicatio et proprie in
58
recente: sed eius mordicatio deletur si infundatur
1
in aqua et completur tunc eius applanatio et gluti〈-〉
2
natio: quamuis sint ante illud ambo reperta in ip〈-〉
3
so integre: et eius substantia est terrea aquea in qua
4
est paruum aeritatis. Decoratio.) est impinguatiuum
5
Instrumenta iuncturarum.) Granum pini magnum confert mol〈-〉
6
lificationi et debilitati corporis comestum: et exiccat
7
humiditatem corruptam que est in eo. Membra anheli〈-〉
8
tus et pectoris.) Paruum et magnum confert mollifica〈-〉
9
tioni humiditatibus pulmonis putrefactis: et flu-
10
xui puri sanguinis et tussi: et proprie cum rob recente propter
11
amaritudinem paucam que est in ipso. Et quando coquitur cum vino
12
dulci est ad mundandum pus pulmonis bonum valde:
13
et similiter eius cortex et lignum quando ponuntur in electuarijs. Mem〈-〉
14
bra nutrimenti.) Quando ex eo fit emplastrum cum absinthio super
15
stomacum confortat ipsum. Et est difficilis digestionis liniens
16
cibum. virtus eius mordicat stomacum nisi infundatur
17
in aqua calida. Comedant ergo ipsum calefacti cum ta-
18
barzet et infrigidati cum melle: et tunc digeritur et fit
19
bonum stomaco. Inquit Diascorides est malum stomaco: sed videtur quod non
20
sit ita nisi quando aduritur aut rancidatur. et quod sit infusum
21
bonum: quoniam rectificatur eius corruptio. et frangitur
22
eius ventositas. et quando bibitur cum portulaca sedatur
23
eius mordicatio omnino. ita vt non sit mordicans.
24
Membra expulsionis.) Augmentum facit in coitu
25
plurimum cum comeditur cum sisamo et tabarzet et melle
26
et penidijs: et saturati ex eo paruum faciunt dolo-
27
rem ventris pungitiuum: sed eius tyriaca est gra〈-〉
28
num granati amarum: quod sugitur post ipsum: et ipsum
29
vehementer abstergit humiditates renum et vesice
30
et confortat eos ad retentionem vrine et sanat distilla〈-〉
31
tionem et prohibet vlcera vesice et frangit lapidem: et
32
prouocat et confert ex eo cum absinthio facto emplastro.
33
¶ De grano alkikil[*]alkikil cf. Venice 1564: alkilkil. Capitulum .CCCIX.
34
GRanum alkikil quid est. Est sicut pi-
35
per album maius cartamo non pure
36
rotundum et frangitur a medulla vn-
37
ctuosa boni saporis. Quidam autem di-
38
xerunt est semen granati siluestris. et dixerunt isti
39
eius radix est almuga[*]almuga corrupt for almugat. Instrumenta iuncturarum.)
40
confortat corpora mollificata. Operationes et proprietates.)
41
Quod ex eo frixum est. est siccius. Decoratio.)
42
Est impinguatiuum. Membra capitis.) Facit soda.
43
et proprie quando in secunda mensa comeditur super vinum. Mem〈-〉
44
bra nutrimenti.) Plurimus vsus eius facit fastidium
45
et colericam passionem. et cum comeditur cum ta-
46
barzet et zuccaro et melle digeritur: et quod ex eo
47
frixum est: est melius et non est eius humor malus
48
et paruum vehementer mollificat stomacum.
49
¶ De grano viridi. Capitulum .CCCX.
50
GRanum viride quid est. In fructu
51
eius est stipticitas et ipsius iuuamen〈-〉
52
tum simile est iuuamento masticis: et eius
53
gumma est melior gummis post masticem
54
et que ei ea magna est dicitur artharo[*]artharo cf. Venice 1564: atharo: et eius quidem
55
arbor nominatur albotin. Natura.) Dixe〈-〉
56
runt quidam quod in eius oleo est lenificatio et sti〈-〉
57
pticitas sicut est in oleo rosaceo et veritas est cale-
58<