1
1
DE ANIMALIBUS
2
LIBER XV
3
[1]|715a|[Bekker]Et iam narravimus superius dispositionem membrorum animalium
4
|2|[Bekker]generaliter et specialiter, |3|[Bekker]et declaravimus causam propter quam est
5
quodlibet membrum in corpore, scilicet |4|[Bekker]causam quae dicitur propter
6
quam finaliter; quoniam causae notae in rebus sunt quattuor, |5|[Bekker]scilicet
7
propter quid sicut finis et verbum substantiale – |6|[Bekker]quoniam licet opinari
8
quod istae duae causae sunt quasi una causa – tertia vero et quarta |7|[Bekker]sunt
9
materia et a qua est principium motus. |8|[Bekker]Et iam diximus duas causas
10
superius, quoniam verbum et propter quid [sunt] sicut finis <sunt>
11
|9|[Bekker]eiusdem rei in animalibus, membra autem sunt materia omnium totorum
12
|10|[Bekker]quae assimilantur in partibus ad invicem, et in totis quae non
13
assimilantur ad invicem. Et remansit nobis dicere |12|[Bekker]membra convenientia
14
generationi animalium, |13|[Bekker]quoniam non distinximus ex eis aliquid; et
15
remansit etiam dicere causam moventem |14|[Bekker]et quid etiam est principium
16
eius, et |15|[Bekker]generationem cuiuslibet animalis. |16|[Bekker]Et nos incipiemus prius dicere
17
generationem animalium, |17|[Bekker]deinde causam moventem et rem primam,
18
principium.
19
|18|[Bekker]Omnia ergo genera animalium in quibus est mas et |19|[Bekker]femina generantur
20
ex coitu maris cum |20|[Bekker]femina; et dico hoc quoniam non omnino sunt in
2
1
quolibet animali mas et femina, |21|[Bekker]et non sunt perfecte nisi in animalibus
2
habentibus sanguinem, |22|[Bekker]in carentibus autem sanguine invenitur femina in
3
quibusdam et in quibusdam invenitur mas. |23|[Bekker]Et omne animal habens san-
4
guinem generat sibi simile in genere, animal vero carens sanguine
5
quoddam generat sibi dissimile in genere, |24|[Bekker]sicut animal quod fit sine
6
coitu |25|[Bekker]sed ex putrefactione et superfluitatibus.
7
Et |26|[Bekker]generaliter omne animal transferens se de loco ad locum, |27|[Bekker]sicut
8
genus avium et genus animalium natantium, |28|[Bekker]habent |29|[Bekker]marem et feminam;
9
et hoc non est in animalibus habentibus sanguinem tantum, sed etiam |30|[Bekker]in
10
quibusdam carentibus sanguine, et hoc forte erit in toto |715b|[Bekker] |1|[Bekker]genere, sicut in-
11
venitur in malakie et mollis testae. |2|[Bekker]Quaedam vero genera animalium
12
anulosi corporis |3|[Bekker]sunt ex coitu et |4|[Bekker]generant animalia sibi similia in genere;
13
ea vero quae sunt sine coitu sed ex |5|[Bekker]materia putrefacta generant etiam sed
14
rem alterius generis, |6|[Bekker]et non erit in illa aut mas aut femina, sicut |7|[Bekker]quae-
15
dam genera anulosi corporis. Et recte accidit hoc, |8|[Bekker]quoniam si esset
16
|9|[Bekker]generans sibi simile in genere, |10|[Bekker]esset necessarium quod esset eius ge-
17
neratio continua successiva, |11|[Bekker]et hoc non erit nisi in animalibus generantibus
3
1
sibi similia. |12|[Bekker]Quando ergo generaverit animal dissimile in genere, stabit
2
generatio et non generabit etiam aliud; quoniam si generasset |13|[Bekker]aliud
3
dissimile in genere, et illud etiam |14|[Bekker]aliud dissimile sibi, et sic semper
4
dissimile et dissimile, esset cursus naturae in infinitum, quod natura
5
|15|[Bekker]respuit: quoniam infinitum est imperfectum, et |16|[Bekker]natura semper quaerit
6
perfectionem.
7
Animalia vero immobilia, sicut |17|[Bekker]genus durae testae et ea quae vivunt
8
applicata lapidibus, |19|[Bekker]non habent marem aut feminam, |18|[Bekker]quoniam
9
assimilantur arboribus, |20|[Bekker]et non dicuntur animalia nisi per similitudinem.
10
|21|[Bekker]Et non diversantur ab arboribus nisi modicum, quoniam |22|[Bekker]quaedam
11
arbores faciunt fructum sibi similem in |23|[Bekker]genere, et quaedam non faciunt
12
fructum nisi per convenientiam, quoniam |24|[Bekker]adiuvantur in digestione, sicut
13
ficus agrestes quae faciunt fructum. |25|[Bekker]Et similiter accidit nesp, |26|[Bekker]quoniam
14
<quaedam> arbores sunt ex semine et quaedam |27|[Bekker]ex casu naturaliter,
15
scilicet ex terra putrefacta |28|[Bekker]vel ex quibusdam partibus. Et quaedam nesp
4
1
non |29|[Bekker]erunt ex terra, sed in aliis arboribus, |30|[Bekker]sicut arboribus glutinosis. |716a|[Bekker] |1|[Bekker]Et
2
nos considerabimus in generatione arborum in libro proprio per se.
3
[2] |2|[Bekker]Modo vero incipiemus dicere generationem aliorum animalium
4
secundum |3|[Bekker]opinionem et subtilitatem nostram, et ponemus sermonem
5
futurum continuum cum sermone praeterito.
6
|4|[Bekker]Et sicut diximus superius generatio animalium habet principium,
7
|5|[Bekker]scilicet marem et feminam; |6|[Bekker]ex mare vero est principium motus, |7|[Bekker]femina
8
autem est sicut materia. Et rectum est credere hoc, quando fuit con-
9
sideratum |8|[Bekker]quomodo erit semen et unde et a quo, quoniam res quae |9|[Bekker]sunt
10
secundum naturam sustentantur ab eo. Et accidit quod sit |10|[Bekker]principium ex
11
mare et femina, quoniam sperma |11|[Bekker]exit ab ambobus, |12|[Bekker]et ex mixtione illius
12
spermatis erit creatura et creatio embryonis; et propter |13|[Bekker]hoc dicimus quod
13
mas et femina sunt principia generationis. |14|[Bekker]Et non dicitur mas nisi id
14
quod generat in alio, et dicitur femina id quod generat |15|[Bekker]in se, et propter
15
hoc putant homines quod in creatione totius est natura terrae sicut |16|[Bekker]mater
16
et |17|[Bekker]pater. |18|[Bekker]Mas autem et femina diversantur in diffinitione, |19|[Bekker]et diver-
5
1
santur etiam in sensu secundum diversitatem quorundam membrorum; |20|[Bekker]in
2
diffinitione autem quia mas potest generare |21|[Bekker]in alio, femina autem
3
generat in |22|[Bekker]se.
4
Et iam scivimus quod |24|[Bekker]omnes operationes indigent instrumento con-
5
veniente, et non est nisi instrumentum involutionis |25|[Bekker]partium corporis; et
6
hoc fuit necessarium propter generationem. Et propter hoc indigemus
7
coitu |26|[Bekker]et dedit natura coitui membra diversa convenientia ad invicem, |27|[Bekker]et
8
secundum hunc modum diversatur membrum maris et feminae; quoniam
9
quamvis |28|[Bekker]dicatur generaliter quod quoddam est mas et quoddam est
10
femina, tamen |29|[Bekker]non sunt convenientia omnino, sed diversantur in |30|[Bekker]virtute
11
et in membro aliquo, sicut dicitur videns |31|[Bekker]et ambulans, et hoc est
12
manifestum sensui. |32|[Bekker]In femina autem dicitur |33|[Bekker]matrix, et in mare testiculi
13
et quae ea consequuntur; et hoc est manifestum |34|[Bekker]in omnibus animalibus
14
habentibus sanguinem, quoniam quaedam habent testiculos |35|[Bekker]et quaedam
15
non, sed sibi simile.
16
Per ista ergo membra diversantur mares et |716b|[Bekker] |1|[Bekker]feminae, |2|[Bekker]et membra maris
17
et feminae diversantur etiam |3|[Bekker]in figura. Et debemus scire quod si
6
1
modicum |4|[Bekker]alteretur in principio et primo, alterabitur multum ex eo quod ip-
2
sum sequitur post. |5|[Bekker]Et hoc est manifestum in castratis, quoniam si |6|[Bekker]absci-
3
datur virga et corrumpatur, alterabitur totus |7|[Bekker]aspectus et multiplicabitur
4
illa alteratio donec putetur quod sit femina, |8|[Bekker]quoniam non diversatur ab
5
ea nisi modicum. Manifestum est |10|[Bekker]ergo quod mas et femina sunt principia
6
generationis animalium, |11|[Bekker]et cum corrumpetur membrum conveniens coitui,
7
alterabitur cum eo residuum corporis, |12|[Bekker]quoniam alterabitur cum
8
alteratione sui principii.
9
[3] |13|[Bekker]Dispositio autem testiculorum et matricum |14|[Bekker]diversatur in omnibus
10
animalibus habentibus sanguinem. |15|[Bekker]Quoniam quidam mares generum
11
animalium carent testiculis omnino, |16|[Bekker]sicut genus piscium et genus ser-
12
pentum, |17|[Bekker]et non habent nisi duas vias in quibus est semen tantum. Et
13
quaedam habent |18|[Bekker]testiculos intra corpus prope renes, |19|[Bekker]et ex illis testiculis
14
exeunt duae viae ad exitum spermatis, |20|[Bekker]et illae duae viae congregantur in
15
uno loco, |21|[Bekker]et tales duae viae inveniuntur in omnibus generibus animalium
16
ovantium |22|[Bekker]recipientium aerem habentium pulmonem. |23|[Bekker]Omnia ergo ista
17
habent testiculos prope renes, |24|[Bekker]et exeunt ab eis duae viae ad exitum
18
spermatis, sicut |25|[Bekker]in tortuca et lacertulis et omnibus squamosi corii. Animal
19
vero generans animal |26|[Bekker]habet testiculos in anteriori corporis. Et quaedam
20
habent testiculos |27|[Bekker]intra in fine ventris, sicut delphin, et non habent |28|[Bekker]vias
21
sed habent quoddam proprium quod exit a testiculis ad partem
7
1
extra, sicut |29|[Bekker]in tauris; et quaedam animalia habent testiculos pendentes
2
sicut |30|[Bekker]homo; et quaedam animalia habent testiculos prope anum sicut
3
porcus.
4
|32|[Bekker]Matrices vero habent duas partes in omnibus animalibus, sicut
5
|33|[Bekker]dividuntur testiculi marium in duo. Et matrices sunt positae |34|[Bekker]prope
6
iuncturas, matrices mulierum et omnium |35|[Bekker]animalium generantium ani-
7
malia; et hoc non est extra solummodo, sed etiam intra, et |717a|[Bekker] |1|[Bekker]pisces ovantes
8
extra sunt similiter. Et quaedam animalia habent matricem prope
9
|2|[Bekker]parietem, sicut aves et pisces |3|[Bekker]generantes animalia, quoniam matrices
10
etiam istorum sunt fissae in duo, et similiter matrices generum mollis
11
testae |4|[Bekker]et malakie. Id vero quod dicitur |5|[Bekker]ova piscium est in telis similibus
12
telis matricum, et hoc non est proprie divisum neque distinctum |6|[Bekker]in
13
animalibus multorum pedum,et propter hoc opinatur quod matrix sit
14
<non> divisa in eis; |7|[Bekker]et causa illius est magnitudo corporis, quoniam est
15
consimilis in omni parte. |8|[Bekker]Et matrices etiam animalium anulosi corporis
16
sunt divisae in duo, et hoc erit in eis quae habent corpus magnum; |9|[Bekker]in eis
17
autem quae sunt parvi corporis non manifestatur propter parvitatem. |11|[Bekker]Ista
18
ergo est dispositio membrorum quae diximus in omnibus generibus
19
animalium.
20
[4] |12|[Bekker]Et si quis voluerit considerare in differentiis |13|[Bekker]instrumentorum sper-
21
matis, |14|[Bekker]necessarium erit ei prius considerare in causis propter quas est
22
|15|[Bekker]substantia testiculorum. Si ergo natura facit omne quod facit aut propter
8
1
id quod est necessarium ad faciendum aut |16|[Bekker]propter id quod est melius,
2
debemus scire quod hoc membrum etiam est factum propter alterum
3
istorum. |17|[Bekker]Et manifestum est quod testiculis non indigetur necessario;
4
|18|[Bekker]quoniam si esset ita, essent testiculi in omnibus animalibus generantibus,
5
et nos modo bene scimus quod serpentes non habent testiculos |19|[Bekker]neque
6
pisces. Et manifestum est quod viae piscium tempore coitus |20|[Bekker]sunt plenae
7
spermatis. Et debemus ergo dicere quod creatio testiculorum est propter
8
melius.
9
|21|[Bekker]Et generaliter operatio multorum animalium est emissio spermatis,
10
|22|[Bekker]sicut dicimus quod operatio arborum est exitus fructus et seminis. |23|[Bekker]Et
11
sicut dicimus quod quodlibet animal recti intestini est magis gulosum |24|[Bekker]in
12
cibo, ita dicimus quod quodlibet animal |25|[Bekker]habens vias spermatis et carens
13
testiculis |26|[Bekker]citius coit, et quod est |27|[Bekker]contrarium huic dispositioni est magis
14
castum et magis abstinens a coitu, sicut est animal involuti intestini minus
15
gulosum, et ita etiam est |28|[Bekker]involutio in istis viis. |29|[Bekker]Natura ergo testicu-
16
lorum est de natura ossium, |30|[Bekker]ut sint vasa istius superfluitatis; |31|[Bekker]et propter
17
hoc non moventur animalia ad coitum omni tempore. Et in quibusdam
18
animalibus, sicut in equis |32|[Bekker]et sibi similibus et in hominibus,
9
1
|33|[Bekker]contrahuntur testiculi et incurtantur apud exitum spermatis. Et hoc
2
cognoscitur ex sermonibus |34|[Bekker]in corporibus animalium, quoniam testiculi
3
non sunt pars partium |35|[Bekker]viarum, sicut |36|[Bekker]faciunt mulieres quando ponunt
4
ligna longa et texunt. Et quando abscinduntur |717b|[Bekker] |1|[Bekker]testiculi contrahuntur viae
5
ad superius, et propter hoc non potest animal |2|[Bekker]castratum facere filium,
6
quoniam viae non sunt fixae secundum propriam viam. |3|[Bekker]amen accidit in
7
praeterito quod quidam taurus coivit postquam castrabatur subito |4|[Bekker]et
8
generavit filium, quoniam viae nondum erant contractae. Genera vero
9
avium |5|[Bekker]et quadrupedium generantium animalia habent locum recipientem
10
sperma, |6|[Bekker]et propter hoc exit ab eis tarde. |7|[Bekker]Et hoc est manifestum in
11
avibus, quoniam in tempore coitus |8|[Bekker]sunt testiculi earum magni valde, et
12
omnes aves |9|[Bekker]quae coeunt in uno tempore determinato, postquam pertransit
13
illud tempus, efficiuntur sui testiculi valde |10|[Bekker]parvi, in tantum etiam quod
14
non apparent, et in tempore coitus |11|[Bekker]crescunt valde. Et omnes aves
15
habentes testiculos intra corpus sunt minoris coitus, |12|[Bekker]aves autem habentes
16
testiculos extra non eiciunt sperma ad extra |13|[Bekker]antequam contrahantur tes-
17
ticuli ad superius.
18
[5] |14|[Bekker]Et etiam instrumentum conveniens coitui est |15|[Bekker]in quadrupedibus,
19
quoniam est possibile quod sit in eis; in avibus autem |16|[Bekker]et in animalibus
10
1
carentibus duobus pedibus non est possibile, quoniam crura avium |17|[Bekker]sunt
2
sub medio ventris, in animali vero carenti duobus pedibus non est pos-
3
sibile esse testiculos, |18|[Bekker]et creatio virgae est pendens ab isto loco. |19|[Bekker]Et in
4
tempore coitus debet extendi nervus crurium, |20|[Bekker]quoniam virga est ex
5
nervo, et creatio crurium etiam |21|[Bekker]est ex nervo. Et quia non possibile est
6
esse in hoc, necessario accidit istis modis quod |22|[Bekker]careant testiculis et virga,
7
et si essent, non essent in isto loco, |23|[Bekker]qui est locus notus testiculis et
8
virgae. Et etiam accidit in animalibus habentibus testiculos |24|[Bekker]extra, ut
9
calefiat virga propter motum; |25|[Bekker]et sic congregatur sperma, et exit subito
10
tempore coitus, quoniam est ibi congregatum.
11
|26|[Bekker]Et omnia animalia generantia animalia habent testiculos |27|[Bekker]in anteriori
12
corporis praeter ericium, quoniam eius testiculi sunt prope renes, |28|[Bekker]propter
13
causam propter quam etiam sunt testiculi avium, sicut narravimus.
14
|29|[Bekker]Necessario ergo coeunt velociter, et non |30|[Bekker]coeunt sicut alia animalia
15
quadrupedia quae saltant se, sed |31|[Bekker]mas coit cum femina elevate propter
16
spinas. Iam ergo declaravimus causam propter quam erunt testiculi in
17
animalibus |32|[Bekker]habentibus testiculos, et propter quam sunt in quibusdam
18
extra et in quibusdam |33|[Bekker]intra.
19
[6] Animalia vero, quae non habent testiculos propter |34|[Bekker]melius sed propter
20
necessitatem solummodo, |35|[Bekker]sunt velocis coitus propter causas quas diximus,
21
|36|[Bekker]sicut natura piscium et serpentum; |718a|[Bekker] |1|[Bekker]quoniam pisces coeunt cum unus
11
1
tangit alterum et eiciunt sperma |2|[Bekker]velociter. Et sicut accidit hominibus et
2
omnibus |3|[Bekker]talibus generibus, quod retinent anhelitum ante emissionem
3
spermatis, |4|[Bekker]ita accidit piscibus, quoniam non recipiunt aquam maris; |5|[Bekker]et
4
citius corrumpuntur quando non faciunt hoc. |6|[Bekker]Et in tempore coitus
5
digeritur sperma, sicut in animalibus ambulantibus |7|[Bekker]ovantibus; sperma ergo
6
in illo tempore currit in viis et est digestum, |8|[Bekker]et digestio eius non est in
7
tempore coitus, |9|[Bekker]sed exit quia est paratum. Et propter hoc non habent isti
8
modi testiculos, sed |10|[Bekker]habent vias extensas rectas, sicut membrum parvum
9
quod est in animalibus quadrupedibus |11|[Bekker]in parte testiculorum. Et quaedam
10
partes testiculorum |12|[Bekker]viae sunt sanguineae et quaedam non; et sunt illae
11
quae recipiunt |13|[Bekker]humiditatem et per ipsas erit sperma et ex eis exit, |14|[Bekker]et
12
exitus eius est velox; et cum exit sperma separantur mas et femina.
13
|15|[Bekker]Pisces vero habent vias sicut homines |16|[Bekker]et sibi simile, scilicet quia sperma
14
est in ultima parte partium feminae.
15
[7] |17|[Bekker]Serpentes autem involvuntur ad invicem in coitu, |18|[Bekker]quoniam non
16
habent testiculos neque virgam, sicut diximus superius. Virgam |19|[Bekker]autem
17
non habent quia non habent crura, et etiam carent testiculis propter
18
longitudinem corporis, sed |20|[Bekker]habent vias sicut viae piscium, |21|[Bekker]et si ha-
19
buissent testiculos infrigidaretur |22|[Bekker]sperma propter tardationem sui exitus
20
propter longitudinem sui in creatione. Et similiter accidit |23|[Bekker]habentibus
21
multum sperma, quoniam sunt minoris generationis habentibus |24|[Bekker]virgam
22
mediocrem, quia sperma non est conveniens generationi, quoniam est
23
frigidum |25|[Bekker]propter longitudinem membri et eius remotionem a quo exit.
12
1
Iam ergo |26|[Bekker]declaravimus causam propter quam quaedam animalia habent
2
testiculos et quaedam non. |27|[Bekker]Serpentes vero involvuntur ad invicem,
3
quoniam eorum creatio non est conveniens |28|[Bekker]coitui, et propter |29|[Bekker]lon-
4
gitudinem corporis non aptantur ad coitum nisi difficile; et propter hoc
5
opinatur |32|[Bekker]quod eorum separatio sit tardior separatione piscium, non
6
solummodo propter |33|[Bekker]longitudinem viarum sed etiam propter creationem,
7
quae est prope illas vias.
8
[8] |35|[Bekker]Et dignum est dubitare in cognitione creationis matricum et modorum
9
suae figurae, |36|[Bekker]quoniam diversantur multum; |37|[Bekker]quoniam in animalibus
10
generantibus animalia diversantur, |38|[Bekker]quoniam non inveniuntur omnes
11
inferius apud iuncturas secundum unum modum.
12
|718b|[Bekker] |1|[Bekker]In celeti autem invenitur matrix prope sub pariete, |2|[Bekker]ubi etiam est
13
matrix animalis ovantis. Matrices vero piscium sunt in parte inferiori,
14
sicut in mulieribus |3|[Bekker]et in animalibus quadrupedibus generantibus animalia.
15
Et in hoc etiam |5|[Bekker]secundum convenientiam diversantur. Et |6|[Bekker]ovantia di-
16
versantur etiam, quia eiciunt ova imperfecta |7|[Bekker]sicut pisces, quoniam ova
17
piscium complentur extra et ibi |8|[Bekker]crescunt. Et causa illius est quoniam
13
1
pisces sunt multorum ovorum, et operatio piscium non est nisi sicut o-
2
peratio arborum. |10|[Bekker]Et natura non potest complere illa ova in interiori
3
piscium propter sui multitudinem. Et |11|[Bekker]propter multitudinem etiam putatur
4
quod tota matrix sit unum ovum, |12|[Bekker]et maxime in piscibus parvis, quoniam
5
sunt multorum ovorum. |13|[Bekker]Et hoc accidit |14|[Bekker]in arboribus et modis ani-
6
malium, quoniam |15|[Bekker]crementum quantitatis transit eis in semen. Aves vero
7
|16|[Bekker]et animalia ovantia ovant ova completa. |17|[Bekker]Et debent illa ova esse durae
8
testae, |18|[Bekker]et dum crescunt sunt mollia, et cum fuerint completa efficiuntur
9
durae testae propter |19|[Bekker]multitudinem caloris exsiccantis humiditatem a parte
10
terrestri. Necessarium est |20|[Bekker]ergo ut sit iste locus in quo hoc accidit calidus,
11
et talis locus debet esse |21|[Bekker]locus qui vicinatur parieti, quoniam digerit
12
cibum. Si ergo |22|[Bekker]debent esse ova in matrice, necessario et debet esse
13
matrix etiam |23|[Bekker]sub pariete in animalibus ovantibus. Et debet esse locus
14
matricis in animalibus |24|[Bekker]non ovantibus econtrario, scilicet in parte inferiori
15
propter levitatem et velocitatem exitus. Naturaliter erit |25|[Bekker]matrix in parte
16
inferiori, non superiori, cum nulla |26|[Bekker]alia operatio ex operationibus naturae
17
faciat hoc. Et finis matricis est in parte inferiori, ubi est finis scilicet,
18
|27|[Bekker]quia ubi est finis ibi erit operatio, et matrix non est operatio, sed ipsa
19
facit operationem.
20
[9] |28|[Bekker]Et animalia generantia animalia diversantur etiam, quoniam quaedam
14
1
|29|[Bekker]non generant animalia extra sed etiam intra, sicut mulieres et equae |30|[Bekker]et
2
omnia animalia pilosa, |31|[Bekker]et ex animalibus aquosis delphin et kalabe,
3
scilicet |32|[Bekker]animalia magni corporis.
4
[10] Celeti autem et serpentes generant animalia extra |33|[Bekker]postquam ovant
5
prius interius. Et ovant ova perfecta, et sic |34|[Bekker]generantur animalia ex ovis,
6
et non generantur ex ovis nisi perfectis. |35|[Bekker]Et istud animal non ovat extra
7
propter frigus naturae, et non |36|[Bekker]propter calorem, sicut dicunt quidam
8
homines.
9
[11] Et quaedam animalia ovant ova mollis testae, quia |37|[Bekker]calor qui est
10
interius est modicus, et non potest exsiccare |38|[Bekker]testam. |719a|[Bekker] |1|[Bekker]Et si extra re-
11
manserit mollis testae corrumpetur cito et non generabitur ab eo animal;
12
|2|[Bekker]et similiter accidit |3|[Bekker]multis ovis avium. Et quaedam animalia ovant
13
interius, et exit ab eis animal et pariunt, et cum pervenit tempus partus
14
descendunt ova ad partem inferiorem |4|[Bekker]apud iuncturas, et exit ab eis
15
animal, sicut accidit |5|[Bekker]animalibus generantibus animalia ex prima creatione.
16
Et propter hoc |6|[Bekker]inveniuntur matrices animalium generantium animalia et
17
ovantium diversae, quoniam |7|[Bekker]habent communicationem cum duobus modis.
18
|8|[Bekker]Matrices ergo inveniuntur in omnibus modis similibus celeti in parte
19
inferiori apud parietem. |9|[Bekker]Et qui voluerit scire creationem istius matricis et
20
aliarum matricum, |10|[Bekker]sciet hoc ex Anatomia et sermone quem fecimus ex
21
animalibus.
15
1
|11|[Bekker]Manifestum est ergo quod alia animalia ovantia ova completa, in eis
2
sunt ova in parte superiori, |12|[Bekker]et in illis quae non ovant ova completa sunt
3
in parte inferiori, sicut diximus superius. |13|[Bekker]Animalia vero ovantia prius,
4
deinde a suis ovis generantia animalia interius, sunt ova in eis in parte
5
inferiori, quoniam non prohibent |14|[Bekker]ullam operationem naturae omnino. Et
6
etiam cum hoc quod diximus non erit |15|[Bekker]creatio animalis prope parietem,
7
quoniam |16|[Bekker]necessario debet habere omnis embryo ponderositatem et motus,
8
et occasio parietis adducit velociter ad mortem; |17|[Bekker]paries ergo non potest
9
pati pondus embryonis. Et etiam necessario |18|[Bekker]accideret gravitas in partu
10
propter longitudinem spermatis. Et similiter accidit |19|[Bekker]mulieribus subita oris
11
apertio, |20|[Bekker]aut si fecerit aliquam aliam talem rem, ita quod embryo
12
contrahatur ad superius, accidet eis gravitas in partu; et quando |21|[Bekker]matrices
13
fuerint supra, stabunt ibi et suffocabunt. Et necessario |22|[Bekker]debent esse
14
matrices quae ferunt animalia durae et fortes, et propter hoc |23|[Bekker]sunt omnes
15
istae matrices carnosae; matrices vero quae sunt sub pariete |24|[Bekker]sunt
16
membranales. Et hoc accidens est manifestum in animalibus quae
17
impraegnantur duobus, |26|[Bekker]quoniam animal generatur in inferiori parte
18
matricis, |25|[Bekker]quod est vero econtrario generatur in parte superiori matricis.
16
1
|28|[Bekker]Iam ergo declaravimus causas propter quas sunt |29|[Bekker]matrices animalium
2
diversae, et propter quas sunt quaedam in parte inferiori et quaedam
3
|30|[Bekker]prope parietem.
4
[12] Causa autem propter quam sunt |31|[Bekker]matrices omnium animalium intra
5
corpus, et testiculi quidam intra quidam |32|[Bekker]extra, est quia matrices debent
6
esse intra, quia |33|[Bekker]embryo debet esse in eis, et indiget custodia |34|[Bekker]et calore,
7
et locus exterior est frigidus velocis occasionis. |35|[Bekker]esticuli autem sunt in
8
quibusdam extra et in quibusdam intra, quoniam |719b|[Bekker] |1|[Bekker]hoc membrum indiget
9
coopertorio propter salutem |2|[Bekker]et propter digestionem spermatis. |4|[Bekker]Et propter
10
hoc, quando testiculi fuerint extra corpus, habebunt coopertorium |5|[Bekker]ex
11
corio cooperiente eos. In animalibus vero in quibus est |6|[Bekker]natura corii non
12
conveniens propter duritiem, sicut |8|[Bekker]cutis piscis et sibi similis, et
13
squamosorum cutis animalium, |9|[Bekker]necessarium est ut testiculi sint intra
14
corpus. Et propter hoc sunt testiculi delphini et omnium |10|[Bekker]animalium
15
marinorum magni corporis intra corpus. Et |12|[Bekker]cutis avium est etiam dura.
16
|13|[Bekker]Et ista causa cum omnibus causis quas diximus |14|[Bekker]manifestae sunt ex
17
accidentibus quae accidunt tempore coitus. |15|[Bekker]Et propter hoc sunt testiculi
18
elephantis et tortucae et |16|[Bekker]ericii intra corpus, quoniam cutis istorum
17
1
modorum animalium |17|[Bekker]non est conveniens ad cooperiendum. |18|[Bekker]Et situs
2
matricum diversatur in animalibus generantibus animalia |19|[Bekker]extra, et in
3
habentibus matricem inferius et in habentibus matricem sub tela, |21|[Bekker]sicut est
4
diversitas quae invenitur in piscibus et avibus et |22|[Bekker]animalibus quadru-
5
pedibus ovantibus, et in animalibus communicantibus cum duobus modis,
6
|23|[Bekker]scilicet animalibus ovantibus intra et parientibus animalia extra,
7
|24|[Bekker]quoniam animalia generantia animalia intra habent matrices super
8
|25|[Bekker]ventrem, sicut vacca et capra et canis |26|[Bekker]et sibi simile, quoniam non debet
9
esse pondus super matricem omnino propter salutem |27|[Bekker]et crementum
10
embryonis et propter melius.
11
[13] |29|[Bekker]Et etiam est via a qua exit superfluitas |30|[Bekker]humida in omnibus istis
12
animalibus. Et propter hoc inveniuntur in eis testiculi, |31|[Bekker]scilicet in maribus
13
et feminis, et in testiculis est via ex |32|[Bekker]qua exit humiditas marium. Et ista
14
via est in parte superiori, et |34|[Bekker]anteriori corporis coram via ex qua exit su-
15
perfluitas cibi sicci. |35|[Bekker]In animalibus vero facientibus ova imperfecta, sicut
16
in omnibus piscibus ovantibus, |720a|[Bekker] |1|[Bekker]est matrix sub ventre et sub loco renum,
17
|2|[Bekker]quoniam crementum ovorum non prohibebit ullam operationem naturae
18
quoniam extra |3|[Bekker]complentur, et quando modicum creverint descendent ad
19
partem inferiorem. Et eadem via |4|[Bekker]est in animalibus carentibus
18
1
membro convenienti generationi, scilicet via cibi sicci. |5|[Bekker]Et hoc mani-
2
festatur in omnibus animalibus ovantibus et habentibus vesicam, |6|[Bekker]sicut
3
tortuca quoniam tortuca habet duas vias ad generandum, non propter
4
|7|[Bekker]exitus superflui humidi. Et quia natura superfluitatis est humida habet
5
superfluitas |9|[Bekker]cibi humidi communicationem etiam in illa via, et hoc
6
manifestum est |10|[Bekker]quoniam omnia animalia habent semen |11|[Bekker]et non omnia
7
habent superfluitatem humidam. Viae autem spermatis marium debent
8
|12|[Bekker]esse fixae immobiles; |13|[Bekker]et necessario debent esse matrices etiam fixae, et
9
necessario sunt |14|[Bekker]in anteriori corporis, non in parte dorsi. |15|[Bekker]Et sunt in
10
anteriori corporis in animalibus generantibus animalia propter embryonem,
11
|16|[Bekker]et sunt in animalibus ovantibus in parte dorsi et in parte renum. |17|[Bekker]Et in
12
animalibus ovantibus intra et parientibus animalia extra |18|[Bekker]inveniuntur
13
matrices secundum duas dispositiones propter communicationem, scilicet
14
quia |19|[Bekker]ovant et generant animalia. Et sunt in parte superiori |20|[Bekker]matrices, ubi
15
sunt ova sub pariete prope |21|[Bekker]locum renum et in eo quod vicinatur dorso;
16
et cum prolongatur tempus, descendunt ad partem inferiorem super
17
ventrem, |22|[Bekker]et illic pariunt animalia. Via autem |23|[Bekker]coitus et exitus
18
superfluitatis humidae est eadem, quoniam nullus |24|[Bekker]istorum modorum
19
habet testiculos, sicut diximus superius. |25|[Bekker]Et via quam diximus est pendens
19
1
et ligata in maribus habentibus testiculos |26|[Bekker]et in carentibus testiculis. Illa
2
ergo via est pendens cum matricibus |27|[Bekker]et est applicata cum eis et cum eo
3
quod vicinatur dorso, scilicet in |28|[Bekker]loco spondylium. Quoniam non debent
4
transferri de loco ad locum, |29|[Bekker]sed debent esse completa et similiter
5
posterius corporis. |30|[Bekker]Et cum ista animalia habuerint |31|[Bekker]testiculos invenientur
6
pendentes cum loco quem narravimus, et via etiam; |32|[Bekker]et illae viae
7
concurrunt extra in uno loco ubi est |33|[Bekker]locus virgae. Et viae sunt in delphin
8
secundum hunc modum etiam, |34|[Bekker]testiculi autem latent in eis sub corpore
9
ventris.
10
|36|[Bekker]Iam ergo declaravimus dispositionem membrorum convenientium
11
|720b|[Bekker] |1|[Bekker]generationi et diximus causas propter quas et quomodo sint.
12
[14] |3|[Bekker]Membra vero convenientia generationi |2|[Bekker]in animalibus carentibus
13
sanguine sunt secundum diversum modum, scilicet quia diversantur ad
14
invicem et diversantur a membris animalis habentis sanguinem.
15
|4|[Bekker]Genera autem remanentia sunt quattuor, quorum unum est genus
16
|5|[Bekker]animalis mollis testae et secundum malakie et tertium |6|[Bekker]anulosi corporis et
17
quartum durae testae. |7|[Bekker]Dispositio autem istorum generum non est ma-
18
nifesta, sed notum est quod plura eorum non coeunt, |8|[Bekker]et nos dicemus
19
ultimo quomodo et qualiter sustentantur. |9|[Bekker]Genus animalis mollis cutis coit
20
1
sicut |10|[Bekker]animal mingens retro, quando unum ponit se super dorsum et
2
alterum super ventrem et alternant situs; |11|[Bekker]et si ita non esset prohiberent
3
ipsos |12|[Bekker]caudae a coitu. |13|[Bekker]Et inveniuntur in masculis viae subtiles plenae
4
semine |14|[Bekker]et in feminis matrices telales prope intestinum utrobique; |15|[Bekker]et
5
matrices sunt divisae in duo et in eis erit ovum.
6
[15] Genus vero malakie coit |16|[Bekker]quando involvuntur ad invicem |17|[Bekker]membra
7
retinentia se in aliis sibi similibus, |18|[Bekker]quoniam natura |19|[Bekker]congregavit partes
8
superfluitatis prope orificium secundum modum flexionis, sicut |20|[Bekker]diximus
9
superius. |21|[Bekker]Et in feminis istius generis est membrum matricis manifestum.
10
|22|[Bekker]Et prius erit in eo ovum non divisum, deinde dividitur in |23|[Bekker]multa ova et
11
ovat quodlibet illorum ovorum incomplete. |25|[Bekker]Via autem superfluitatis et
12
membrum quod assimilatur matrici est idem in |26|[Bekker]animali mollis testae et
13
in isto genere, |27|[Bekker]et est in loco a quo exit superfluitas in anteriori corporis,
14
|28|[Bekker]ubi est separatio coopertorii et ubi intrat aqua maris; |29|[Bekker]et in illo loco erit
15
coitus |30|[Bekker]et sperma masculi, et est in |31|[Bekker]membro habente virtutem con-
16
venientem illi membro per quod appropinquantur aliae viae matrici.
21
1
|32|[Bekker]Via quae est in involutione masculi pertransit usque ad cannam; |33|[Bekker]et
2
manifestum est hoc in animalibus multorum pedum, et venatores putant
3
quod coit cum membro involutionis, |34|[Bekker]quoniam illud membrum fuit
4
creatum ut involveret, non quia est conveniens |35|[Bekker]generationi, quia est extra
5
viam et extra corpus. |36|[Bekker]Et forte coit istud genus existentibus mare et
6
femina super dorsa, scilicet genus malakie; |721a|[Bekker] |1|[Bekker]et adhuc non apparuit si hoc
7
esset propter generationem aut aliam causam.
8
[16] |2|[Bekker]Et quaedam animalia anulosi corporis coeunt et erit |3|[Bekker]eorum generatio
9
ex animalibus sibi similibus, sicut accidit |4|[Bekker]animalibus carentibus sanguine,
10
sicut locustae |5|[Bekker]et vespae et formicae; et quaedam coeunt |6|[Bekker]et generant
11
dissimile in genere, sed faciunt vermes |7|[Bekker]tantum et non erunt ex animalibus
12
sed ex humiditatibus quaedam, |8|[Bekker]et quaedam ex rebus siccis, ut apicula et
13
musca et cantharis; |9|[Bekker]et quaedam non sunt ex animalibus neque coeunt,
14
sicut |10|[Bekker]cimices et musciliones et alia genera similia istis. |11|[Bekker]Et quaedam
15
genera coeuntia sunt in eis feminae maioris corporis quam |12|[Bekker]masculi, et
16
non apparent in maribus viae in quibus est sperma |13|[Bekker]neque habet mas
17
latitudinem intrantem feminam omnino, |14|[Bekker]sed latitudo feminae intrat
18
marem ab inferiori. |15|[Bekker]Et hoc iam fuit visum in multis modis, |16|[Bekker]et in paucis
19
*** |17|[Bekker]accidit hoc etiam pluribus piscibus ovantibus |18|[Bekker]et animalium
22
1
quadrupedum ovantium, |19|[Bekker]scilicet quod feminae sunt maioris corporis
2
quam mas, quoniam hoc est convenientius |20|[Bekker]impraegnationi. |21|[Bekker]Et matrices
3
feminarum sunt convenientes figurae istius generis |22|[Bekker]et inveniuntur prope
4
intestinum sicut in aliis animalibus, et in matricibus |23|[Bekker]erit conceptum. Et
5
hoc est manifestum in locustis |24|[Bekker]et in omnibus animalibus habentibus
6
magnitudinem manifestam; |25|[Bekker]in animalibus vero anulosi corporis non
7
manifestatur hoc propter parvitatem eorum. |26|[Bekker]Haec est ergo dispositio
8
membrorum animalium convenientium generationi, |27|[Bekker]quae non dicebantur
9
supra.
10
|28|[Bekker]Et modo incipiemus ad dicendum de spermate et lacte, |29|[Bekker]et prius de
11
spermate, deinde de dispositione lactis.
12
[17] |30|[Bekker]A quibusdam ergo animalibus exit sperma, et hoc est manifestum |31|[Bekker]in
13
omnibus animalibus habentibus sanguinem; |32|[Bekker]in animalibus vero anulosi
14
corporis et malakie non est notum utrum exeat ab eis aliquid aut non. Et
15
propter hoc debemus inquirere prius et scire |33|[Bekker]utrum omnes mares
16
spermatizent, |34|[Bekker]vel qua de causa spermatizant quaedam et quaedam non,
17
|35|[Bekker]et utrum feminae spermatizant, |721b|[Bekker] |1|[Bekker]et quae est convenientia feminarum ad
23
1
generationem. Et etiam debemus intueri quae est |3|[Bekker]convenientia spermatis
2
ad generationem, |4|[Bekker]et generaliter quae est natura spermatis et quae est
3
|5|[Bekker]natura menstrui in animalibus habentibus istam humiditatem exeuntem ab
4
eis.
5
|6|[Bekker]Et opinatur quod omne generatum fit ex spermate et quod sperma fit
6
|7|[Bekker]a gignentibus. Modo vero debemus inquirere utrum |8|[Bekker]mas et femina
7
spermatizent ambo aut alter illorum tantum, et |9|[Bekker]utrum exeat sperma a toto
8
corpore aut non, |10|[Bekker]quoniam non debet exire a toto, et si non exiret non
9
deberet esse a duplici genere, |11|[Bekker]scilicet mare et femina. Et propter hoc
10
debemus intueri in ista dubitatione et scire utrum sperma exeat |12|[Bekker]a toto
11
corpore et quomodo, quoniam multi homines opinantur quod suus exitus
12
sit a toto corpore, |13|[Bekker]et ad hoc inducitur quadruplex testimonium: |15|[Bekker]primum
13
vero est fortitudo delectationis, quoniam |16|[Bekker]delectatio est ex multitudine
14
membrorum maior delectatione veniente a |17|[Bekker]paucis; secundum vero est
15
quod accidit in generatione, quoniam multotiens generatur a corpore
16
imperfecto corpus etiam imperfectum, |18|[Bekker]quoniam propter diminutionem
17
membri non exit ab eo |19|[Bekker]sperma secundum quod fingunt, et sic non
18
deberet habere natus illud membrum; |20|[Bekker]tertium est similitudo geniti cum
19
|21|[Bekker]gignente, quoniam genitum assimilatur aliquando generanti secundum
20
totum corpus |22|[Bekker]et in singulis membris. Si autem genitus assimiletur
21
gignenti secundum totum, non potest esse causa |23|[Bekker]nisi quia sperma exit a
24
1
toto corpore, et assimilatur in membris |24|[Bekker]quia sperma exit a quolibet
2
membro. Et |25|[Bekker]dicitur etiam quod rectum est quod exeat sperma a quolibet
3
membro si exeat a toto – et est dicere totum illud a quo exit |26|[Bekker]quod
4
primo fuit -, si illud totum habeat |27|[Bekker]sperma, quodlibet ergo membrum
5
habet etiam sperma.
6
|28|[Bekker]Et ista testimonia sufficiunt sustinentibus istas opiniones, |29|[Bekker]quoniam
7
geniti assimilantur generantibus non in naturali creatione tantum |30|[Bekker]sed et
8
etiam in rebus accidentalibus. |31|[Bekker]Et multi geniti habent in corpore maculas
9
vulnerales similes maculis generantium et in eisdem locis; sed quidam
10
genitus habebat signum in |33|[Bekker]brachio simile signo patris, et hoc erat in
11
regione quae dicitur graece Halkidon, |34|[Bekker]et illud signum fuit diversum non
12
adunatum. |35|[Bekker]Ex istis ergo rationibus sufficit quibusdam quod sperma exeat
13
ab omnibus membris corporis.
14
[18]|722a|[Bekker] |1|[Bekker]Et si quis consideraverit hoc bona consideratione inveniet |2|[Bekker]contrarium
15
eius quod diximus, quoniam non est difficile omnibus istis rationibus
16
contradicere. |4|[Bekker]Quoniam ratiocinatio ex similitudine geniti ad generantem
17
non iuvat opinionem approbantem quod sperma ab omnibus membris exit,
18
|5|[Bekker]quoniam forte erit genitus similis generanti in voce et unguibus et pilis,
19
|6|[Bekker]a quibus non potest exire sperma. Et multi |7|[Bekker]generantes neque habent pilos
20
neque barbam, et si sperma exit a quolibet membro, quomodo erit hoc in
25
1
genitis? Et etiam |8|[Bekker]genitus multotiens assimilatur avo et proavo et ex illis
2
non exit sperma. |9|[Bekker]Et multotiens erit similitudo post multa saecula, sicut
3
accidit in regione quae dicitur graece Ilas: |10|[Bekker]quoniam quaedam mulier co-
4
ivit cum Aethiope et peperit filiam albam, |11|[Bekker]deinde concepit illa filia et
5
peperit filiam nigram. Et similiter accidit arboribus etiam, |12|[Bekker]quoniam
6
manifestum est quod semen arborum non exit ex omnibus partibus; |13|[Bekker]et
7
quaedam partes arborum sunt diminutae et quaedam |14|[Bekker]non sunt orientes, et
8
quaedam possunt exire et quaedam non applicantur arboribus, et debent
9
exire ex corticibus continentibus fructum si exeat semen a qualibet parte.
10
|16|[Bekker]Et etiam debemus inquirere et scire utrum exeat sperma ex membris
11
consimilibus tantum, |17|[Bekker]verbi gratia ex carne et osse et nervo, |18|[Bekker]aut etiam
12
exeat ex membris organicis ut facie, manibus et pedibus. Si ergo exit
13
sperma ex istis tantum debet esse semper genitus similis |20|[Bekker]generanti,
14
scilicet in membris officialibus sicut manibus et pedibus. |22|[Bekker]Manifestum est
15
ergo quod similitudo non est propter exitum spermatis a toto corpore,
16
|23|[Bekker]sed propter aliam causam. Et cum sperma exit a membris consimilibus,
26
1
quoniam |25|[Bekker]illa sunt ante ista, et compositio istorum est ex illis. |26|[Bekker]Et sicut
2
genitus assimilatur generanti in facie et manibus, |27|[Bekker]ita debet assimilari in
3
carne et unguibus. Et si sperma exit ab utroque, quis est ergo |28|[Bekker]modus
4
generationis? Quoniam membra officialia componuntur ex membris con-
5
similibus, |29|[Bekker]et si sperma exit ab istis prius debet exire ab |30|[Bekker]illis; quoniam si
6
sperma exit a compositis dignius est ut exeat a simplicibus: verbi gratia si
7
|31|[Bekker]aliquid exit a nomine scripto, debet exire |32|[Bekker]ex syllabis et si exit a syllabis
8
dignius est ut exeat a litteris, |33|[Bekker]scilicet elementis. Et ita debemus dicere
9
|34|[Bekker]quod sperma exit ab elementis primis. |722b|[Bekker] |1|[Bekker]Non ergo est possibile ut geniti
10
sint similes generantibus scilicet per hanc compositionem. |3|[Bekker]Et exitus eius
11
non est a toto corpore. Et etiam si membra sint divisa, |4|[Bekker]quomodo vivunt?
12
Et si sunt continua erit animal parvum. |5|[Bekker]Et quomodo erit dispositio
13
duorum? Quoniam si illud quod exit ex |6|[Bekker]mare et femina fuerit secundum
14
unum modum debet genitus esse similis utrique, |7|[Bekker]et non debet esse unus
15
sed duo. Et debent esse ex eis duo animalia, quoniam sperma feminae exit
27
1
a toto corpore et similiter sperma maris. |8|[Bekker]Et si licet dicere hunc sermonem
2
dignum est ut sit sermo Empedoclis |9|[Bekker]conveniens sibi, |10|[Bekker]quoniam fingit
3
quod in |11|[Bekker]femina et mare est quiddam simile uni convenientiae, et quod
4
totum |12|[Bekker]non exit neque ex uno illorum, «sed natura membrorum est
5
distincta …». |13|[Bekker]Et qua de causa non gignunt feminae per se, si sperma |14|[Bekker]exit
6
a toto et feminae habent vas ad recipiendum illud sperma? Sicut vero
7
|15|[Bekker]apparet nobis est unum istorum duorum, scilicet quod aut sperma non
8
exit ex toto aut exit sicut |16|[Bekker]diximus ex utroque, et propter hoc indigetur
9
necessario |17|[Bekker]coitu maris et feminae.
10
Et hoc etiam videtur impossibile, sicut dicimus quod quando
11
|18|[Bekker]multiplicantur filii non possent salvari si membra essent distincta neque
12
possent esse animata, |19|[Bekker]sicut generavit Empedocles ex amore, |20|[Bekker]quando
13
finxit quod multa capita generabantur sine collo, deinde dixit |21|[Bekker]quod sunt
14
continua. Et manifestum est quod |22|[Bekker]non posset salvari res carens anima
15
neque est animal, |23|[Bekker]neque possunt esse sicut animalia multa continua et
16
adunata ad invicem ita quod |24|[Bekker]ex omnibus efficitur unum animal. Et iste
17
sermo non dicitur |25|[Bekker]nisi ab opinante quod sperma exit a toto corpore, sicut
18
accidit orienti ex |26|[Bekker]terra et hoc erit ex amore, et secundum hunc modum
19
exit sperma a membris corporis. |27|[Bekker]Et membra non possunt esse continua ut
20
exeat quod exit ab eis continuum adunatum in uno |28|[Bekker]loco, sed membra
21
non adunantur etiam. Et quomodo possumus dicere quod membra
28
1
superiora et inferiora sunt distincta, et |29|[Bekker]dextra et sinistra, et anteriora et
2
posteriora? Omnes |30|[Bekker]ergo isti sermones sunt falsi. Et etiam quaedam
3
membra sunt distincta per virtutem et quaedam |31|[Bekker]per accidentia; membra
4
vero dissimilia distincta sunt quoniam possunt |32|[Bekker]agere aliquid, sicut lingua
5
et manus, membra vero consimilia sunt distincta ad invicem per duritiem
6
|33|[Bekker]et mollitiem et alia accidentia.
7
|34|[Bekker]Manifestum est ergo quod impossibile est quod sit |35|[Bekker]illud quod exit
8
communicans in nomine cum membris, scilicet sanguis ex |723a|[Bekker] |1|[Bekker]sanguine et
9
caro ex carne; |3|[Bekker]et non dicunt hoc nisi illi qui fingunt quod sperma exit ab
10
omnibus |4|[Bekker]membris. Et potest esse exitus ab uno tantum si non est |5|[Bekker]sanguis
11
ex sanguine. Et qua de causa non erunt omnia |6|[Bekker]ex uno? Et iste sermo
12
assimilatur sermoni |7|[Bekker]Anaxagorae, qui fingit quod nihil erit ex consimilibus
13
partibus. Sed |8|[Bekker]ipse affirmat suum sermonem in generatione animalium;
14
Empedocles autem affirmat ipsum super omnia. |9|[Bekker]Et quomodo crescunt ista
15
membra |10|[Bekker]si exitus eorum est ex omnibus? Anaxagoras autem bene |11|[Bekker]dicit
16
quando opinatur quod caro additur carni in cibatione. |12|[Bekker]Secundum vero
17
sermonem illorum qui contradicunt isti opinioni et fingunt quod sperma
18
exit a toto, |13|[Bekker]quomodo potest esse caro maior quando ei additur alius
19
cibus, si illud quod additur non alteratur et efficitur caro? |15|[Bekker]Et quare non
20
efficitur sperma subito simile illi a quo exit ut |16|[Bekker]sit possibile et sit caro et
21
sanguis? |17|[Bekker]Iste vero sermo non potest stare, |18|[Bekker]quoniam erit secundum
29
1
mixtionem in fine sicut |19|[Bekker]admiscetur vinum cum aqua; quoniam ante |20|[Bekker]non
2
erat admixtum, et postquam apposita fuit aqua attenuabatur. |21|[Bekker]Sermo vero
3
dicentis quod sperma est caro et os et quodlibet membrum |22|[Bekker]et ex nervo
4
et carne contradicit nostro |23|[Bekker]sermoni et nostrae opinioni.
5
Et etiam inter marem et feminam |24|[Bekker]inquiremus de hoc quod dicit
6
Empedocles, |25|[Bekker]quoniam fingit quod a tempore impraegnationis erunt
7
feminae et mares. |26|[Bekker]Et iam scivimus quod mulieres alterantur et similiter
8
viri, |27|[Bekker]et sicut accidit quod non generant primo deinde generant post, ita
9
accidit quod generant mares postquam generabant feminas. |28|[Bekker]Feminitas
10
ergo et masculinitas non sunt quia sperma exit a toto corpore |29|[Bekker]sed propter
11
aliam causam, scilicet propter temperantiam spermatis aut intemperantiam,
12
|30|[Bekker]scilicet sperma viri et mulieris. |31|[Bekker]Manifestum est ergo |32|[Bekker]quod id quod
13
congregatur ex duobus spermatibus |33|[Bekker]est res propria conveniens generationi
14
membri maris aut membri feminae, quoniam ex uno spermate |34|[Bekker]potest esse
15
mas et femina, non quia in eo est |35|[Bekker]aliquod membrum ex eis quae
16
diximus, sed in spermate est virtus conveniens creationi illius membri; et
17
similiter dicemus |723b|[Bekker] |1|[Bekker]in aliis membris. Quoniam si non exit a matrice sperma
18
alterius matricis, |2|[Bekker]sermo erit necessarius in aliis membris.
30
1
|3|[Bekker]Et etiam quaedam animalia neque assimilantur suo generi neque
2
|4|[Bekker]diversantur a suo genere, sicut muscae et genera |5|[Bekker]apicularum; et ex istis
3
etiam erunt animalia, sed natura eorum non est similis generi a quo erunt
4
|6|[Bekker]sed exeunt ab eis vermes. Manifestum ergo est |7|[Bekker]quod ea quae sunt diversa
5
in genere non sunt ex spermate exeunte a toto corpore; |8|[Bekker]quoniam si essent
6
ex eo essent similia ei, si similitudo sit signum exitus spermatis a toto
7
corpore.
8
|9|[Bekker]Et etiam ex uno coitu generant quaedam animalia multos filios |10|[Bekker]et hoc
9
etiam accidit arboribus. Et est manifestum quod ex uno |11|[Bekker]motu fructificat
10
arbor secundum multos fructus in quolibet anno. Et quomodo potest esse
11
|12|[Bekker]si sperma exit ex toto? Quoniam |13|[Bekker]sperma exiens non exit nisi ex uno
12
motu et unica apertione, et necessario erit ex uno coitu et ex una
13
|14|[Bekker]divisione. Et non potest esse divisio in matricibus, |15|[Bekker]quoniam divisum
14
efficitur sperma sicut sperma quod exit ex animali, et hoc est impossibile.
15
|16|[Bekker]Et etiam inveniuntur rami arborum qui fructificant, et exit in eis
16
sperma per se: |17|[Bekker]Et manifestum est quod antequam inveniebantur illi rami
17
in radicibus arborum erat in eis virtus |18|[Bekker]fructificationis, et sic non exit
18
sperma a tota arbore.
19
|19|[Bekker]Et significatio super sermonem nostrum est quod vidimus multotiens
20
|20|[Bekker]in animalibus anulosi corporis; quoniam quamvis illud non accidit in
31
1
omnibus istius modi, tamen accidit in |21|[Bekker]pluribus scilicet tempore coitus,
2
scilicet quod femina habet quoddam membrum et |22|[Bekker]imponit ipsum intra
3
marem, |23|[Bekker]quoniam illud quod est inferius imponit membrum intra
4
superius. Et hoc non videbatur in omnibus animalibus anulosi corporis, sed
5
in pluribus. |25|[Bekker]Manifestum ergo est quod |26|[Bekker]causa generationis non est exitus
6
spermatis a toto corpore, sed |27|[Bekker]alia causa, quam debemus inquirere.
7
|28|[Bekker]Quoniam melius est dicere quod causa generationis non est |29|[Bekker]exitus
8
spermatis ab omnibus membris sed ab operatore, |30|[Bekker]verbi gratia quod
9
scamnum erit a carpentario, non a materia. |31|[Bekker]Isti autem fingunt quod
10
similitudo erit sicut si aliquis diceret |32|[Bekker]quod filius assimilaretur patri quia
11
filius induit consimilia patris.
12
Et delectationis |33|[Bekker]magnae in tempore coitus non |34|[Bekker]est causa exitus
13
spermatis a toto corpore sed fortitudo motus et confricationis, |35|[Bekker]et propter
14
hoc illi qui multum coeunt minus |724a|[Bekker] |1|[Bekker]delectantur et etiam delectatio non erit
15
nisi in fine coitus. |2|[Bekker]Et delectatio debebat esse in omnibus membris
16
aequaliter, et non debebat esse |3|[Bekker]in quibusdam membris ante et in
17
quibusdam post. |4|[Bekker]Et propter eandem causam deberent esse filii imperfecti
18
ex parentibus imperfectis et filii similes patribus: |5|[Bekker]et multotiens sunt filii
19
imperfecti ex patribus imperfectis. |6|[Bekker]Et nos posteaspeculabimur in causa
32
1
utrorumque, |7|[Bekker]quoniam ista quaestio communis est. |8|[Bekker]Causa ergo eius quod
2
diximus non est exitus spermatis a toto corpore, |9|[Bekker]et si non est exitus eius a
3
toto corpore nulla falsitas accidet sermoni, neque si sperma non exit |10|[Bekker]a
4
femina etiam dicemus quod femina erit secundum aliquem modum causa
5
|11|[Bekker]generationis.
6
Et cum |12|[Bekker]iam scivimus quod sperma non exit ab omnibus |13|[Bekker]membris,
7
|14|[Bekker]debemus inquirere |15|[Bekker]prius naturam spermatis et cognoscere ipsam;
8
quoniam quando hoc fuerit cognitum nobis poterimus cognoscere |16|[Bekker]causas
9
operationum spermatis et accidentia quae accidunt ei. Et debet esse
10
|18|[Bekker]sperma ex quo erit quod sustentatur naturaliter, scilicet prima res |19|[Bekker]ex
11
qua est causa sustentamenti scilicet ex homine. |20|[Bekker]Sperma ergo est sicut
12
homo a quo exit primo, et similiter est in aliis animalibus. |21|[Bekker]Et notum est
13
quod aliud erit ex alio secundum multos modos: quoniam secundum unum
14
modum erit |22|[Bekker]dies ex nocte et secundum alium modum erit vir ex puero,
15
id est |23|[Bekker]post, et secundum alium modum erit imago ex aere et similiter
16
|24|[Bekker]scamnum ex ligno et generaliter ex materia, |26|[Bekker]et secundum alium modum
33
1
dicitur quod ex musico fit alter musicus, |27|[Bekker]et erit ex sano infirmus
2
secundum alium modum et generaliter ex contrario erit contrarium; |28|[Bekker]et
3
secundum alium modum diversum ab istis omnibus est modus quem dicit
4
Aviformoz, qui dicit quod |29|[Bekker]pugna fit ex susurratione. |30|[Bekker]Et omnia ista
5
habent principium, scilicet principium motus. |31|[Bekker]Et quidam istorum
6
modorum habent principium motus in se, |32|[Bekker]sicut modi quos modo diximus,
7
quoniam susurratio est principium |33|[Bekker]pugnae, et quaedam habent causam
8
extrinsecam sicut diximus quod |34|[Bekker]ars est principium artificiati et candela
9
est principium luminis |35|[Bekker]in domo.
10
Et manifestum est quod sperma est unius istorum duorum, |36|[Bekker]quoniam
11
illud quod est ex eo non est nisi sicut quod est ex materia aut sicut ex
12
motore. |724b|[Bekker] |1|[Bekker]Quoniam non potest esse sicut erit hoc post hoc sicut
13
|2|[Bekker]submergebatur arca quae erat ex Tiinez, neque potest esse sicut ex
14
contrariis, |3|[Bekker]quoniam non potest esse contrarium ex contrario et ex elevato
15
et est elevatum per se, sed |4|[Bekker]debet esse alia res subiecta a qua erit.
16
|5|[Bekker]Debemus ergo considerare in dispositione spermatis si est sicut materia
34
1
|6|[Bekker]vel sicut id quod agitur vel sicut forma et artifex: |7|[Bekker]et manifestum est
2
quod ambo erunt aequaliter. Et quomodo erit generatio quae est ex
3
contrariis |8|[Bekker]in omnibus quae sunt ex spermate? Quoniam |9|[Bekker]generatio quae
4
est ex contrariis est naturalis quoniam |10|[Bekker]ex mare et femina, et ex eis est
5
generatio ex uno sicut arbores |11|[Bekker]et quaedam animalia, scilicet animalia in
6
quibus non est mas |12|[Bekker]et femina distincta.
7
Sperma ergo dicitur illud quod exit ex generanti |13|[Bekker]ex omnibus modis
8
animalium coeuntium, et est naturaliter primum in quo est |14|[Bekker]principium
9
generationis. Semen autem est illud quod habet principium |15|[Bekker]ex utroque
10
coeuntium, sicut arbores et quaedam |16|[Bekker]animalia in quibus non sunt mas et
11
femina distincta, scilicet sicut |17|[Bekker]erit ex mare et femina et sicut |18|[Bekker]ovum,
12
quoniam in istis est quod exit ex duobus. |19|[Bekker]Et inter semen et fructum est
13
diversitas, scilicet quod quoddam est primum et quoddam ultimum,
14
|20|[Bekker]quoniam fructus erit ex alio, semen autem |21|[Bekker]quoddam erit ultimum. Et si
15
non est sicut diximus erit utraque sicut eadem res. |22|[Bekker]Et debemus dicere
16
etiam quid est prima natura scilicet natura illius quod dicitur semen sicut
17
spermatis.
18
|23|[Bekker]Et necessario dicimus quod quicquid est in corpore nostro aut |24|[Bekker]est ex
19
rebus naturalibus, et hoc est aut |25|[Bekker]ex illis quae assimilantur in partibus, aut
20
non naturaliter, sicut superfluum aut |26|[Bekker]congregatio aut residuum cibi. |29|[Bekker]Et
21
manifestum est quod non est pars, quoniam partes eius assimilantur ad
35
1
invicem, |30|[Bekker]et nihil est ex isto compositum sicut ex nervo et carne, neque
2
etiam |31|[Bekker]est distinctum, aliae vero res omnes sunt partes. Et etiam non est
3
ex eis quae sunt |32|[Bekker]non naturaliter neque est ex aliquo modo occasionis aut
4
diminutionis, quoniam est in omnibus, et |33|[Bekker]ex eo erit natura. Et
5
manifestum est quod cibus est impositus extranee; |34|[Bekker]necessario ergo
6
dicemus quod est dissolutum exiens a corpore, quoniam |36|[Bekker]dicere quod exit
7
ex toto propter calorem provenientem ex motu |725a|[Bekker] |1|[Bekker]habet virtutem
8
dissolutionis et dissolutio est ex rebus |2|[Bekker]innaturalibus. |3|[Bekker]Necessario ergo erit
9
superfluum. |4|[Bekker]Et omne superfluum erit ex cibo quo non indigetur et illo
10
superfluo non adiuvatur aliquid. |5|[Bekker]Et dicere est quod non adiuvatur aliquid
11
quando non potest esse aliquid conveniens operationi naturae, |6|[Bekker]et id quo
12
indigetur necessario quando consumitur maior pars illius, quo vero
13
|7|[Bekker]indigetur in operationibus naturae est econtrario. Et manifestum est quod
14
sperma non est talis superfluitas, |8|[Bekker]quoniam superfluitas est multa in
15
|9|[Bekker]infirmis et in habentibus debilem complexionem, sperma autem est in eis
16
modicum aut |10|[Bekker]nihil aut non conveniens generationi quoniam admiscetur
17
cum eo pars malae superfluitatis. |12|[Bekker]Et non indigetur eo neque iuvatur ab
36
1
eo nisi ultimo et |13|[Bekker]ex quo erit quodlibet membrum, quoniam quoddam est
2
primum |14|[Bekker]quoddam ultimum. Superfluitas ergo primi cibi est |15|[Bekker]phlegmatica
3
et aliud sibi simile, quoniam phlegma est |16|[Bekker]superfluitas boni cibi quo
4
indigetur. Et significatio super hoc est quia admiscetur cum |17|[Bekker]cibo et erit
5
sicut cibus et consumitur quando laborat corpus. |18|[Bekker]Ultimum vero super-
6
fluum est valde modicum ex multo cibo. Et debemus scire |19|[Bekker]quod omnia
7
animalia et arbores crescunt |20|[Bekker]paulatim quousque perveniant ad suum
8
terminum naturalem et finem suae |21|[Bekker]magnitudinis.
9
Et nos dicemus in spermate contrarium sermoni antiquorum. |22|[Bekker]Quoniam
10
illi dicebant quod sperma est illud quod exit ex toto, nos autem dicimus
11
quod sperma est illud quod habet naturam essendi conveniens toti, |23|[Bekker]et illi
12
dicebant quod sperma est dissolutio corporis, nos autem dicimus |24|[Bekker]quod est
13
superfluum quo indigetur. Et est melius quod sit |25|[Bekker]ultimum quod additur
14
super corpus simile et quod habet potest esse super talem etiam, sicut
15
|26|[Bekker]potest Polycletus facere imaginem similem homini. |27|[Bekker]Et omne quod
16
dissolvitur a corpore corrumpitur et mutat |28|[Bekker]suam naturam. Et significatio
17
quod sperma est superfluum et non est secundum viam dissolutionis, |29|[Bekker]est
18
quoniam animalia magni corporis sunt paucae generationis |30|[Bekker]et parvi
19
corporis multae. Et necessarium est ut sit multum dissolutum |31|[Bekker]in
20
animalibus magni corporis et modicum superfluum, |32|[Bekker]quoniam superfluum
21
transit in magnitudinem corporis indigentis multo cibo. Et etiam
37
1
|34|[Bekker]dissolutum non habet locum in corpore scilicet locum naturalem, sed
2
vagatur |35|[Bekker]casualiter. Omnia vero superflua habent loca nota, |725b|[Bekker] |1|[Bekker]scilicet
3
superfluum cibi tsit inferius intestinum et |2|[Bekker]superflui humidi vesica, et
4
|3|[Bekker]locus spermatis matrix et membra convenientia coitui, et locus lactis
5
ubera. |4|[Bekker]Et accidentia quae accidunt testificantur, |5|[Bekker]quoniam sperma est
6
superfluum quo indigetur ad iuvamentum. |6|[Bekker]Et cum exit a corpore
7
|7|[Bekker]modicum sperma, corpus dissolvitur et debilitatur manifeste, quoniam
8
enim corpus non habet |8|[Bekker]illam superfluitatem quae est ex complemento
9
cibi. Et paucis |9|[Bekker]hominibus accidit quies |10|[Bekker]post exitum spermatis, et illi sunt
10
iuvenes quibus multiplicatur sperma, sicut accidit corpori gravitas ex
11
|11|[Bekker]multitudine cibi, et cum aufertur illa gravitas |12|[Bekker]reparatur corpus et fit
12
leve bonae dispositionis. |13|[Bekker]Et non exit a viro sperma tantum sed sperma
13
|14|[Bekker]admixtum cum superfluitate; et illa superfluitas est mala infirma |15|[Bekker]et
14
propter hoc multi homines non generant. |19|[Bekker]Et non est sperma in illis qui
15
sunt in prima chorda neque |20|[Bekker]in senibus neque in infirmis: in infirmis
38
1
propter |21|[Bekker]debilitatem, in senibus quia natura non potest digerere bene, |22|[Bekker]in
2
iuvenibus autem propter crementum quoniam sperma transit in crementum
3
corporis. |23|[Bekker]Et in quinque annis crescit corpus viri |24|[Bekker]quasi secundum
4
medietatem sui incrementi in |25|[Bekker]toto residuo tempore.
5
Et multae differentiae accidunt |26|[Bekker]animalibus et arboribus, |27|[Bekker]et erunt etiam
6
differentiae in eodem genere consimili in figura et forma, quando
7
conferuntur ad invicem |28|[Bekker]sicut confertur homo homini et nobilitas eius
8
nobilitati alterius hominis. |29|[Bekker]Quoniam quidam sunt multi spermatis quidam
9
pauci, quidam vero non habent sperma |30|[Bekker]omnino et non propter
10
debilitatem sed propter contrarium, |31|[Bekker]sicut accidit quibusdam hominibus,
11
|32|[Bekker]quia quando sunt sani et multae carnis et multae pinguedinis |33|[Bekker]non
12
spermatizant nisi modicum neque desiderant coitum nisi raro. |34|[Bekker]Et ista
13
occasio accidit similiter multis vitibus fertilibus |35|[Bekker]propter multitudinem ci-
14
bi, quoniam sui fructus corrumpuntur et diminuuntur. |726a|[Bekker] |1|[Bekker]Et capri etiam
15
quando multum impinguantur non multum coeunt nisi raro, et propter hoc
16
macrificant ipsos pastores sapientes ante coitum, |2|[Bekker]et similiter cultores
39
1
faciunt vitibus fertilibus. |3|[Bekker]Et homines valde pingues raro generant, |4|[Bekker]scilicet
2
minus habentibus corpora temperata, et similiter accidit etiam mulieribus
3
quoniam superfluum quod est in corporibus pinguibus |5|[Bekker]digeritur et transit
4
in pinguedinem. |7|[Bekker]Et quaedam arbores non fructificant propter causam
5
quam diximus, sicut salices et nux romana, |8|[Bekker]et forte erunt causae aliae
6
istius occasionis, quoniam hoc accidens forte accidit |9|[Bekker]propter debilitatem.
7
|10|[Bekker]Et multitudo spermatis forte erit propter |11|[Bekker]vigorem et forte propter
8
sperma et in infirmis congregatur multum superfluum quo non iuvantur,
9
|12|[Bekker]et propter hoc accidunt ex eo multae infirmitates malae, |13|[Bekker]et maxime
10
quando non purgantur corpora. Quaedam ergo huiusmodi sanantur per
11
coitum |14|[Bekker]et quaedam moriuntur, sicut |15|[Bekker]accidit multum mingentibus.
12
|16|[Bekker]Et via superfluitatis et spermatis est eadem. |17|[Bekker]Et in corpore est
13
superfluitas ex cibo sicco et humido; |18|[Bekker]et superfluitas humida exit per
14
viam exitus spermatis, |19|[Bekker]quoniam est humidum, et cibus |20|[Bekker]omnium
15
membrorum est humidus, |21|[Bekker]superfluitas vero sicca habet aliam viam per se.
16
Et etiam dissolutio semper |22|[Bekker]debilitat, exitus autem superfluitatis alleviat;
17
et |23|[Bekker]in exitu spermatis exeunt ambo propter admixtionem |24|[Bekker]boni cibi cum
18
alio. Et si sperma esset dissolutio corporis, sicut fingunt quidam
40
1
homines, |25|[Bekker]esset superfluum; et nos videmus quod sperma non facit hoc
2
semper. Sermo ergo fingentium quod sperma est dissolutum est falsus. |26|[Bekker]Et
3
iam manifestum est quod sperma est superfluum cibi quo indigetur |27|[Bekker]et
4
superfluum ultimi cibi.
5
[19] |28|[Bekker]Et remansit nobis declarare et distinguere |29|[Bekker]superfluitatem cibi
6
spermatis et narrare dispositionem menstrui. |30|[Bekker]Et cum hoc fecerimus
7
|31|[Bekker]declarabitur etiam dispositio in femina, utrum spermatizet |32|[Bekker]sicut vir et
8
illud quod creatur et generatur est admixtum ex duobus |33|[Bekker]spermatibus, aut
9
non exeat a femina sperma omnino; |34|[Bekker]et si non exit a femina inquiremus
10
an femina habeat ullo modo convenientiam in |35|[Bekker]generatione an non, et si
11
habet si est per receptionem spermatis et praeparationem creationis, aut
12
etiam habeat aliam convenientiam |726b|[Bekker] |1|[Bekker]aliquo modo.
13
Et iam declaravimus superius quod sanguis est ultimus cibus |2|[Bekker]in
14
animalibus habentibus sanguinem aut ei conveniens in aliis. |3|[Bekker]Et affir-
15
mavimus quod sperma non est nisi superfluitas cibi |4|[Bekker]ultimi, et hoc erit aut
16
sanguis aut illi conveniens. |5|[Bekker]Quoniam quodlibet membrum non erit nisi ex
17
digestione sanguinis, |6|[Bekker]et cum sperma digeritur et decoquitur exibit
18
mutatum et alteratum neque in colore |7|[Bekker]sanguinis, et si exierit non di-
41
1
gestum, et quando |8|[Bekker]vir nimium satagit coire |9|[Bekker]exit tunc sperma san-
2
guineum. Et ex hoc manifestatur quod sperma est |10|[Bekker]superfluum ultimi cibi
3
sanguinei qui spargitur per membra. |11|[Bekker]Et illud magnum vigorem dat |12|[Bekker]et
4
ideo debilitat corpus et facit ipsum laxum. |13|[Bekker]Et recte sunt filii similes
5
|14|[Bekker]patribus et parentibus, quoniam id quod exit a membris est simile |15|[Bekker]ei
6
quod remansit, sicut sperma quod exit a manu et |16|[Bekker]facie et a toto animali,
7
quoniam non dicitur manus distincta neque facies distincta neque |17|[Bekker]animal
8
totale. Sperma ergo in potentia est simile cuilibet membro quod est in
9
actu. |18|[Bekker]Et adhuc non est manifestum nobis utrum sit in substantia aut
10
virtute, |19|[Bekker]neque est manifestum ex eo quod distinximus |20|[Bekker]utrum causa
11
generationis sit causa corporis vel spermatis |21|[Bekker]aut habeat aliquam aliam
12
dispositionem et principium motus, aliquo modo dicendi unum esse ab
13
alio. |22|[Bekker]Quoniam non est possibile ut sit manus aut aliud membrum sine
14
virtute animae, et quodlibet membrum habet communicationem in virtute
15
animata, et propter hoc |24|[Bekker]communicant membrum et totum in nomine
16
animae.
17
Et manifestum est quod dissolutio quae accidit hominibus |25|[Bekker]ex exitu
18
spermatis est etiam superfluitas. Et hoc non accidit nisi |26|[Bekker]quando in primo
19
dissolvitur, sicut |27|[Bekker]dissolvitur suffumigatio quando ponitur super ignem.
20
|28|[Bekker]Et secundum hunc modum dissolvitur ultimus |29|[Bekker]cibus quando accidit
21
corpori infirmitas. |30|[Bekker]Et necessario |31|[Bekker]erit multum superfluum in corporibus
42
1
infirmis, |32|[Bekker]et erit digestio illius superfluitatis minor et debilior, |33|[Bekker]quoniam
2
non habent nisi modicum calorem |34|[Bekker]naturalem.
3
Et iam declaravimus superius quod natura feminarum est debilis scilicet
4
minoris caloris maribus; |35|[Bekker]necessarium ergo est ut sit sanguis exiens ex
5
feminis |727a|[Bekker] |1|[Bekker]superfluum, sicut sanguis |2|[Bekker]qui exit menstruis. Et manifestum est
6
quod menstruum est superfluitas, |3|[Bekker]et illa superfluitas est conveniens
7
spermati quod exit ex maribus. |4|[Bekker]Et significatio super hoc sunt accidentia
8
|5|[Bekker]quae accidunt istis rebus, quoniam in uno tempore |6|[Bekker]incipit sperma esse in
9
maribus |7|[Bekker]et menstruum in mulieribus, et in illo tempore mutatur vox |8|[Bekker]et
10
elevantur loca mamillarum; et |9|[Bekker]abscinditur menstruum in fine aetatis et
11
abscinditur generatio a maribus |10|[Bekker]et menstruum mulieribus. Et ista signa
12
affirmant quod |11|[Bekker]menstruum est superfluitas corporum feminarum, et
13
propter hoc |12|[Bekker]non accidit mulieribus ex venis ani neque |13|[Bekker]ex naso
14
superfluitas neque dolor erkannace – id est sciatica passio – dum
15
menstruum fuerit recte exiens. Et etiam |16|[Bekker]corpora feminarum sunt magis
16
mollia et lenia et paucioris pili |17|[Bekker]corporibus masculorum, quoniam
17
superfluitas corporum feminarum exit cum |18|[Bekker]sanguine menstruo. Et
18
debemus opinari quod hoc est |19|[Bekker]causa parvitatis corporis feminarum,
43
1
quoniam sua corpora sunt minora |20|[Bekker]corporibus marium in omni genere
2
animalis generantis animal, quoniam |21|[Bekker]exitus menstrui non est nisi in istis
3
generibus tantum; |22|[Bekker]et in mulieribus manifestatur hoc magis quoniam ab
4
eis exit plus sanguinis |23|[Bekker]plus omnibus feminis aliorum animalium. Et
5
propter hoc |24|[Bekker]sunt venae mulierum latentiores et mulieres minoris
6
|25|[Bekker]corporis.
7
Manifestum est ergo quod menstruum in |26|[Bekker]feminis est simile spermati in
8
maribus in animalibus generantibus animalia, et non est possibile ut sit
9
exitus. Manifestum ergo est quod sperma feminae non |28|[Bekker]est conveniens
10
generationi: quoniam si fuerit sperma |29|[Bekker]non erit menstruum, et si fuerit
11
menstruum, |30|[Bekker]non erit sperma. Iam ergo diximus quod sperma |31|[Bekker]est
12
superfluitas, |32|[Bekker]et accidentia quae accidunt aliis animalibus testantur nobis
13
hoc: quoniam |33|[Bekker]omnia animalia pinguia sunt minoris spermatis, sicut
14
diximus |34|[Bekker]superius. Quoniam pinguedo etiam est superfluum, |35|[Bekker]sicut
15
affirmavimus quod sperma est superfluum et quod est sanguis decoctus
16
digestus, |36|[Bekker]sed generatio menstrui et spermatis non sunt secundum eandem
17
viam.
18
|727b|[Bekker] |2|[Bekker]Et propter hoc |3|[Bekker]est valde bona impraegnatio malakie et animalis durae
19
testae quoniam non habent sanguinem neque |4|[Bekker]pinguedinem, sed habent
44
1
aliam rem convenientem pinguedini; |5|[Bekker]illa ergo superfluitas exit a corpore.
2
Et hoc est signum |6|[Bekker]quod femina non spermatizat ut vir |7|[Bekker]neque est filius ex
3
mixtione duorum spermatum, sicut dicunt mulieres; quoniam |8|[Bekker]multotiens
4
impraegnabatur femina sine |9|[Bekker]delectatione tempore coitus sicut im-
5
praegnatur quando accidit ei delectatio. Et forte |10|[Bekker]spermatizant vir et
6
mulier in eodem tempore et nihil generatur ab eis, |11|[Bekker]nisi fuerit in matrice
7
humiditas temperata ex residuo menstrui. |12|[Bekker]Et propter hoc non parit fe-
8
mina omnino quando non menstruat |13|[Bekker]et etiam non parit quando multum
9
menstruat. |14|[Bekker]Et forte non erit in matrice cibus aut materia |15|[Bekker]in tantum
10
quod possit sustentari animal |16|[Bekker]de virtute spermatis, et fortasse mul-
11
tiplicabitur humidum et corrumpet sperma secundum viam |17|[Bekker]mul-
12
titudinis. Si vero humiditas fuerit temperata, exibit superfluitas ex ea et
13
remanebit illud quod sufficiet, et tunc erit sustentatio animalis. |18|[Bekker]Et quando
14
non fuerit menstruum non erit generatio, |19|[Bekker]et quando etiam non fuerit in
15
medio et non fuerit in ultimo. Et causa illius est quoniam remanet
16
aliquando in matricibus quarundam mulierum |20|[Bekker]multa humiditas, sicut
17
remanet post purgationem in matricibus |21|[Bekker]mulierum parientium; et forte
18
erit superfluitas multa tanta quod |22|[Bekker]exibit extra, et orificia quarundam
19
matricum mulierum pendent post purgationem menstrui. |23|[Bekker]Et quando
20
consumitur multitudo superflui |24|[Bekker]et remanet ex eo aliquid ita quod matrix
21
non sit sicca, |25|[Bekker]tunc recipiet matrix sperma iniectum, et erit ex eo
45
1
impraegnatio. |26|[Bekker]Et forte veniet menstruum post impraegnationem et hoc
2
non est malum; et |27|[Bekker]iam contingit antiquitus quibusdam mulieribus im-
3
praegnatis menstruum eo tempore, sed erat fluxus sanguinis modicus. |28|[Bekker]Et
4
hoc erat propter infirmitatem corporis, et propter hoc accidebat |29|[Bekker]raro, et
5
etiam quando menstruum fuerit in quantitate terminatum |30|[Bekker]erit secundum
6
naturam.
7
|31|[Bekker]Manifestum ergo est quod femina erit conveniens in generatione
8
|32|[Bekker]secundum viam materiae scilicet substantiam menstrui; |33|[Bekker]menstruum au-
9
tem non est nisi superfluitas.
10
[20] Quod vero putant quidam homines |34|[Bekker]quod femina conveniat
11
generationi propter sperma quod eicit apud coitum propter |35|[Bekker]delectationem
12
est falsum, sed verum est quod |36|[Bekker]exit quoddam humidum; sed non est
13
spermaticum, immo |728a|[Bekker] |1|[Bekker]est appropriatum loco, scilicet matrici, |2|[Bekker]et accidit
14
quibusdam mulieribus et quibusdam non. Et non accidit nisi albis
15
mulieribus |3|[Bekker]in maiori parte et illis quae pariunt feminas, non autem |4|[Bekker]nigris
16
et parientibus mares. Et multitudo humiditatis |5|[Bekker]non est sicut emissio
17
spermatis sed magis multum. |6|[Bekker]Et etiam diversitas cibi est causa
18
|7|[Bekker]diversitatis exitus humiditatis, et propter hoc diversatur secundum magis
19
et minus, |8|[Bekker]sicut accidit currentibus in aequis, quoniam exit ab eis
20
|9|[Bekker]humiditas multa in corpore.
46
1
Delectatio vero quae accidit apud coitum |10|[Bekker]non est propter exitum
2
spermatis tantum sed etiam propter exitum spiritus, |11|[Bekker]scilicet spiritus a
3
cuius substantia est sperma. Et hoc manifestum est ex |12|[Bekker]iuvenibus qui non
4
possunt adhuc spermatizare, |13|[Bekker]et hoc manifestum est etiam in viris qui non
5
generant, quoniam delectatio accidit omnibus istis |14|[Bekker]propter con-
6
fricationem. |15|[Bekker]Mulier autem assimilatur puero qui non pervenit adhuc ut
7
sit vir, et est |18|[Bekker]sicut vir non generans. Et hoc accidit ei propter debilitatem
8
caloris, |19|[Bekker]quoniam non potest digerere sperma ex ultimo cibo, |20|[Bekker]scilicet ex
9
sanguine aut ex eo quod convenit ei. Et sicut accidit fluxus ventris
10
|22|[Bekker]propter debilitatem digestionis, ita accidit sanguini in venis |23|[Bekker]et erit
11
exitus menstrui et sanguinis qui fluit ex orificiis venarum quae sunt in
12
ano, |24|[Bekker]quoniam menstruum est fluxus sanguinis |25|[Bekker]naturalis. Manifestum ergo
13
est quod recte erit generatio ex menstruo, |26|[Bekker]quoniam menstruum est
14
sanguis non purus sed |27|[Bekker]indiget digestione operativa, sicut accidit
15
generationi arborum |28|[Bekker]quando cibus earum fuerit incompletus, quoniam
16
arbores indigent illo tempore operatione |29|[Bekker]et purgatione. Propter hoc
17
quando fuerit mixtum cum |30|[Bekker]spermate quod est cibus in animali, quando
18
fuerit mixtum sperma cum eo quod est cibus cum isto sanguine qui non
47
1
est mundus, erit generatio ex spermate et erit cibus ex sanguine menstruo.
2
|31|[Bekker]Et significatio quod femina non spermatizat propter |32|[Bekker]delectationem
3
quae accidit ei in coitu est contactus secundum modum qui accidit |33|[Bekker]viro,
4
et non exit humiditas inde. |34|[Bekker]Et propter hoc non accidit exitus istius
5
humiditatis omnibus mulieribus, |35|[Bekker]sed sanguineis tantum, et non omnibus
6
sanguineis, sed illis proprie quae |36|[Bekker]non habent matricem sub pariete; et est
7
locus in quo est generatio ovorum tantum. |728b|[Bekker] |1|[Bekker]Et hoc non accidit feminis
8
carentibus sanguine et habentibus quiddam conveniens sanguini, quoniam
9
sicut est in |2|[Bekker]quibusdam animalibus habentibus sanguinem, ita erit in
10
animalibus carentibus sanguine alia res. |3|[Bekker]Et siccitas corporum est causa
11
privationis purgationis corporis, scilicet fluxus sanguinis qui non est in
12
feminis habentibus sanguinem |4|[Bekker]neque in habentibus matricem prope
13
parietem et ovantibus, quoniam |5|[Bekker]siccitas corporum diminuit superfluitatem,
14
|6|[Bekker]et non erit nisi tanta quod sufficiet substantiae generationis et non tanta
15
quod exeat ab ea aliquid. |7|[Bekker]Animalia vero generantia animalia non ovantia,
16
sicut |8|[Bekker]homo et quadrupedia quae flectunt |9|[Bekker]pedes ad posterius, eiciunt
17
humiditatem. Et isti omnes modi generant animalia et non ovant.
18
|10|[Bekker]Omnibus ergo istis accidit exitus istius humiditatis praeter quam illis
19
quae occasionantur |11|[Bekker]in generatione, sicut genus mularum. Fluxus autem
20
sanguinis non manifestatur in feminis aliorum animalium |12|[Bekker]sicut in
21
mulieribus. |14|[Bekker]Menstruum autem |15|[Bekker]mulierum est multum, et etiam sperma
48
1
viri est multum |16|[Bekker]respectu corporis, sperma autem multiplicatur in corpore
2
cuius complexio |17|[Bekker]est calida et humida. Et necessario debet esse |18|[Bekker]multa
3
superfluitas in tali complexione. Et etiam mulieres non habent |19|[Bekker]membra
4
in quae transit ista superfluitas, sicut habent |20|[Bekker]alia animalia, quoniam non
5
habent multos pilos |21|[Bekker]aut cornua. Et significatio quod |22|[Bekker]sperma est in
6
menstruo est quod |24|[Bekker]non accidit nisi in tempore in quo |23|[Bekker]accidit sperma in
7
viris, sicut diximus superius. |25|[Bekker]Et hoc erit quia loca recipientia duas
8
superfluitates aperiuntur in illo tempore insimul, |27|[Bekker]et incipiunt oriri pili in
9
pectine. Et quando inceperint |28|[Bekker]illa loca aperiri |29|[Bekker]et elevaverint se
10
|30|[Bekker]mamillae feminarum, |31|[Bekker]et maxime secundum duos digitos, tunc
11
menstruum accidet |32|[Bekker]eis illo tempore, et apostemabuntur testiculi
12
masculorum illo tempore.
13
Genera vero animalium quorum |33|[Bekker]mares non sunt distincti a feminis
14
possunt esse |729a|[Bekker] |2|[Bekker]in eis multa animalia ex uno spermate [aut semine], |3|[Bekker]quo-
15
niam natura spermatis diversatur |4|[Bekker]in arboribus et animalibus. Et sig-
16
nificatio super hoc est quoniam ex uno |5|[Bekker]coitu erunt multa animalia in
17
feminis quae possunt multum generare. |6|[Bekker]Et ex hoc declaratur quod sperma
18
non exit a toto corpore, quoniam non |7|[Bekker]exit subito distinctum |8|[Bekker]neque exit
19
simul et distinguitur in matrice, |9|[Bekker]sed accidit sicut est rectum, scilicet quod
20
vir dat |10|[Bekker]formam et principium motus et femina dat |11|[Bekker]corpus et materiam.
49
1
Et sicut accidit in lacte coagulato |12|[Bekker]quod corpus erit ex lacte et coagulatio
2
erit ex coagulo, ita erit illud quod abscinditur a mare in |14|[Bekker]femina. Et iam
3
diximus superius causam propter quam dividitur sperma in |15|[Bekker]multa in
4
quibusdam et in pauca in quibusdam; et forte non erit aliquando ex eo in
5
aliquibus nisi unus filius tantum. Et nos dicemus in hoc sermonem
6
subtiliorem. |16|[Bekker]Sed quia nulla diversitas est in forma, immo |17|[Bekker]id quod
7
dividitur est unum aequale tantum secundum materiam, et |18|[Bekker]non est
8
multum valde aut paucum ita quod non digeretur neque prohibetur a
9
sustentatione, |19|[Bekker]erunt in matrice multi filii; et ex |20|[Bekker]principio sustentante erit
10
generatio.
11
Et manifestum est ex rationibus quas diximus quod femina |21|[Bekker]non
12
convenit generationi propter sperma quod exit ex ea, sed |22|[Bekker]propter
13
sanguinem menstruum et quod convenit ei |23|[Bekker]in animalibus habentibus
14
sanguinem. Et qui consideraverit hoc |24|[Bekker]consideratione universali inveniet
15
nostrum sermonem verum; quoniam necessario debet esse |25|[Bekker]generans et ex
16
quo erit generatum, et non erit diversum quando genus fuerit idem, |26|[Bekker]et
17
diversitas non est nisi ex parte distinctionis et formae. In rebus vero
18
|27|[Bekker]habentibus virtutes distinctas et corpora distincta et |28|[Bekker]naturas diversas
19
necessario diversatur virtus operantis et patientis. Si autem |29|[Bekker]vir est sicut
50
1
movens et operans et femina sicut |30|[Bekker]patiens, manifestum est quod sperma
2
feminae non convenit spermati viri |31|[Bekker]in generatione, sed convenit sicut
3
materia; et hoc manifestatur |32|[Bekker]quoniam prima materia est natura menstrui.
4
[21] |34|[Bekker]Sufficit ergo nobis quod distinximus in hoc. |35|[Bekker]Et sequitur inquirere
5
et considerare in dispositione spermatis, |729b|[Bekker] |1|[Bekker]et quomodo est convenientia viri
6
in generatione, et quomodo |2|[Bekker]est sperma causa sustentationis generati, an
7
autem est |3|[Bekker]sicut pars corporis |4|[Bekker]quoniam profundatur in materia quae
8
invenitur in femina, aut |5|[Bekker]non habeat communicationem in corpore et non
9
dat nisi virtutem |6|[Bekker]et motum; ex alio vero sustentatur |7|[Bekker]et recipit cibum. |8|[Bekker]Et
10
secundum hunc modum apparet quod accidit |9|[Bekker]operationibus artificialibus,
11
quoniam non apparet illis qui considerant generaliter quod |10|[Bekker]id quod erit
12
non erit nisi propter operantem, quia |11|[Bekker]operans est in patiente, neque
13
virtus quae est ex |12|[Bekker]motore omnino. Et manifestum est |13|[Bekker]quod mas est
14
operans et femina patiens, |16|[Bekker]sicut erit |17|[Bekker]scamnum ex carpentario et ligno.
51
1
|18|[Bekker]Manifestum ergo est quod non necessario debet exire sperma ex toto
2
viro, |19|[Bekker]nec si exiverit erit sicut pars |20|[Bekker]generati, sed erit sicut motor et
3
forma, et sicut |21|[Bekker]sanitas quae accidit infirmo ex scientia medicinali. Et
4
ratio et operatio conveniunt huic quod diximus. |22|[Bekker]Et propter hoc quidam
5
|23|[Bekker]mares quando coeunt cum feminis non |24|[Bekker]imponunt membrum in feminis,
6
|25|[Bekker]sicut accidit quibusdam animalibus anulosi corporis, |28|[Bekker]quoniam feminae
7
imponunt maribus membrum recipiens sperma. |29|[Bekker]Et hic modus involvitur
8
ad invicem apud coitum longo |30|[Bekker]tempore, et cum separantur pariunt cito.
9
|32|[Bekker]Et non pariunt nisi rem incompletam, quoniam |33|[Bekker]omnes isti modi
10
generant vermes.
11
Et magnum signum est quod accidit |34|[Bekker]generibus avium et piscium
12
ovantibus, quoniam ista significant quod sperma non |36|[Bekker]exit ab omnibus
13
membris neque spermatizat |730a|[Bekker] |1|[Bekker]mas partem qualis erit in generato, |2|[Bekker]sed
14
conceptum efficietur animal per virtutem spermatis, |3|[Bekker]sicut narravimus in
15
dispositione animalium anulosi corporis, quorum feminae imponunt
16
membrum |4|[Bekker]maribus. Et si in feminis fuerint ova venti |5|[Bekker]deinde coeunt cum
17
maribus antequam alterentur ova |6|[Bekker]a citrinitate et efficiantur tota alba,
18
erunt tunc illa ova convenientia generationi |7|[Bekker]postquam fuerint ex ovis
19
venti. Et si coierint cum alio et |8|[Bekker]ovum erit citrinum adhuc, exibit pullus
20
ex illo ovo similis ei qui coivit ultimo. |9|[Bekker]Et propter hoc quidam homines
21
|10|[Bekker]qui utuntur avibus faciunt hoc et mutant |11|[Bekker]quod erat ex primo coitu ad
52
1
genus quod coivit ultimo; et hoc accidit propter mixtionem |12|[Bekker]et quia virtus
2
operatur, non quia sperma exit a toto corpore – |13|[Bekker]quoniam deberet exire
3
ex utroque – |14|[Bekker]sed sperma viri facit hoc per suam virtutem et non agit
4
nisi in |15|[Bekker]materiam et aptat cibum secundum aliquam viam. Et potest facere
5
hoc |16|[Bekker]illud quod ultimo intravit: illud ergo digerit et calefacit, |17|[Bekker]quia
6
accipit cibum ex ovo dum fuerit ei possibile. |18|[Bekker]Et similiter accidit
7
generibus quorundam piscium |19|[Bekker]ovantium; quoniam quando femina ovat
8
subito mas |20|[Bekker]sequitur ova et eicit sperma super ipsa, et omne quod
9
tangitur a spermate ex ovis |21|[Bekker]erit ex eis piscis et ea quae non tanguntur a
10
spermate non pullificabunt pisces. Manifestum ergo est |22|[Bekker]quod sperma viri
11
non est conveniens quantitati animalis sed |23|[Bekker]qualitati.
12
Et iam manifestum est quod sperma non exit a toto corpore, |25|[Bekker]scilicet a
13
corpore marium spermatizantium, neque femina habet convenientiam
14
|26|[Bekker]sustentationi generationis sicut erit convenientia maris, |27|[Bekker]sed ex masculo
15
erit principium motus et ex femina erit materia. |28|[Bekker]Et propter hoc non
16
generat femina per se, |29|[Bekker]quoniam indiget principio motus. |30|[Bekker]Et in
17
quibusdam animalibus, sicut in avibus, |31|[Bekker]potest natura generare in feminis,
18
|32|[Bekker]sed imperfecte, sicut ova venti.
53
1
[22] |34|[Bekker]Et mas non spermatizat neque femina, |730b|[Bekker] |1|[Bekker]quoniam materia ex qua
2
creatur fetus est in femina. |2|[Bekker]Et necessario debet illa materia esse adunata
3
subito, |3|[Bekker]scilicet materia ex qua erit primo conceptum, et debet venire alia
4
|4|[Bekker]materia ad cibandum iam conceptum. Necessario ergo debet |5|[Bekker]conceptum
5
esse in femina, quemadmodum carpentarius operatur in ligna |6|[Bekker]et figulus in
6
lutum. Et ex istis rationibus cognoscitur |9|[Bekker]quod mas est conveniens
7
generationi. Et non |10|[Bekker]quilibet mas spermatizat; et in maribus qui
8
spermatizant |11|[Bekker]non dicitur quod illud sperma sit pars concepti, sicut
9
|12|[Bekker]neque dicitur quod carpentarius sit pars materiae ligni, |14|[Bekker]sed dicitur
10
aspectus et forma, quoniam figurator est illius |15|[Bekker]materiae per eius motum.
11
In anima autem est forma |16|[Bekker]et scientia, et per scientiam moventur manus
12
|17|[Bekker]aliquo modo motionis, et per illum motum erit quod generatur. |19|[Bekker]Et
13
similiter facit natura |20|[Bekker]per sperma quod exit ex mare, quoniam utitur illo
14
spermate quasi instrumento |21|[Bekker]et quasi re in qua est virtus, quoniam motus
54
1
agit sicut accidit in rebus artificialibus. |24|[Bekker]Secundum ergo hunc modum est
2
sperma animalis spermatizantis conveniens generationi. Modi vero
3
animalis cuius generis mas non ponit membrum in feminam |25|[Bekker]sed femina
4
in marem |26|[Bekker]sunt similes artifici, scilicet quia assimilantur operationi mixtae
5
cum materia, |27|[Bekker]quoniam propter debilitatem istorum marium |28|[Bekker]non potest
6
natura facere rem completam, et difficile |29|[Bekker]possunt motus facere rem
7
aliquam cum ligatione et consequentia naturae. Hoc ergo assimilatur
8
operationi illorum |30|[Bekker]qui †magicant et non assimilatur operationi, quoniam
9
natura non |31|[Bekker]creat quod sustentatur ab ea per aliud instrumentum sed
10
natura facit hoc per quasdam eius |32|[Bekker]partes.
11
[23] Et in omnibus animalibus ambulantibus invenitur |34|[Bekker]mas distinctus a
12
femina, in forma autem conveniunt, verbi gratia homo vel equus;
13
quoniam ista nomina accidunt feminae et mari aequaliter, quoniam
14
communicant in forma.
15
|731a|[Bekker] |1|[Bekker]In arboribus autem ista virtus est admixta |2|[Bekker]et non est femina distincta a
16
mare; et propter hoc fructificant |3|[Bekker]per se et, non exit ab eis sperma sed
17
conceptum scilicet |4|[Bekker]semen. Et bene dixit Empedocles ubi finxit quando
18
dixit quod |5|[Bekker]arbores longae faciunt ova et voluit dicere fructus; illa |6|[Bekker]ergo
19
arbor est sicut animal, fructus autem non erit nisi ex quadam virtute
55
1
arboris, |7|[Bekker]et alia virtus residua erit cibans illum fructum; et ex parte
2
spermatis |8|[Bekker]erunt plantae et residuum erit cibus. Secundum aliquem autem
3
modum accidit hoc |10|[Bekker]generibus animalium in quibus sunt mas et femina
4
distincta, |11|[Bekker]quoniam quando indigent generatione non separantur ad in-
5
vicem sicut |12|[Bekker]accidit arboribus. Natura ergo adunat marem et feminam et
6
facit illa duo in coitu unum, |13|[Bekker]et propter hoc |14|[Bekker]erit ex mare et femina
7
unum animal. Et modi qui |15|[Bekker]non spermatizant ligantur ad invicem longo
8
tempore |16|[Bekker]quousque compleatur sustentatio concepti, sicut coeunt animalia
9
|17|[Bekker]anulosi corporis; et ex eis est quae [non] remanent donec exeat ab eo
10
aliquod |18|[Bekker]membrum et ponat ipsum in femina. Isti ergo modi manent in
11
coitu longo tempore, |20|[Bekker]et non erit sustentatio spermatis nisi in diebus
12
multis, et postquam exierit sperma ab animali coeunti |21|[Bekker]exit mas a femina.
13
Animal ergo fere assimilatur arbori |22|[Bekker]distinctae, quoniam quando arbor
14
sementaverit |23|[Bekker]poterit aliquis distinguere feminas a maribus. Et recte creat
15
natura omnia ista. |25|[Bekker]Substantia autem non habet omnino aliam operationem
16
|26|[Bekker]nisi generationem spermatis, quia hoc erit |27|[Bekker]per marem et feminam
17
adunatos, quos admiscet |28|[Bekker]et ponit ad invicem; et propter hoc non sunt
18
mas et femina distincta in arboribus. |29|[Bekker]Et nos postea considerabimus in
19
dispositione arborum in alio libro.
20
|30|[Bekker]Et operatio animalium non est nisi generatio tantum, et in hac
21
operatione |31|[Bekker]communicant omnia animalia, et omnia animalia commu-
22
nicant in scientia |32|[Bekker]secundum magis et |33|[Bekker]minus, quoniam animalia habent
56
1
sensum, et sensus est scientia illius. |34|[Bekker]Et animalia diversantur multum
2
secundum ea quae operantur |35|[Bekker]modo ingenii, |731b|[Bekker] |1|[Bekker]et de multis animalibus
3
ingeniantibus opinantur quod non habeant aliquid ingenii neque sentiunt
4
nisi per tactum |2|[Bekker]et gustum solummodo. Inter ergo istud animal et nesp est
5
differentia mirabilis, quoniam desiderat habere |3|[Bekker]communicationem istius
6
scientiae, et quod |4|[Bekker]non sit positum sicut mortuum et non ens. Et animalia
7
etiam diversantur in sensu, quoniam quaedam habent sensum fortem et
8
quaedam debilem. |5|[Bekker]Et necessario debent habere omnia animalia sensum, et
9
quando |6|[Bekker]indiguerint facere operationem vivi, tunc coeunt |7|[Bekker]et admiscentur
10
et semper sunt sicut arbores, sicut diximus. |8|[Bekker]Animalia vero durae testae
11
sunt media inter animalia |9|[Bekker]et arbores, quoniam habent communicationem
12
cum duobus generibus; |10|[Bekker]propter hoc vero quod sunt quasi arbores carent
13
femina |11|[Bekker]et masculo neque generant alium, quia autem sunt sicut animalia
14
neque |12|[Bekker]fructificant sicut arbores, sed generantur |13|[Bekker]ex materia humida. |14|[Bekker]Et
15
nos narrabimus post generationem istorum modorum. |18|[Bekker]Et iam declara-
16
vimus superius quod mas et femina sunt principia generationis.
57
1
[1] |19|[Bekker]Iam declaravimus virtutes et omnes substantias. |20|[Bekker]Et debemus modo
2
reddere causam propter quam quidam est femina et quidam mas,
3
|21|[Bekker]quoniam sunt ita per necessitatem ex primo motore et ex aliquo
4
modorum |22|[Bekker]materiae. Et hoc non fuit nisi propter |23|[Bekker]melius et propter cau-
5
sam quae dicitur quod est propter aliquid. Et |24|[Bekker]principium istarum rerum
6
est quoniam quaedam res sunt divinae aeternae |25|[Bekker]et quaedam sunt
7
contingentes. Res vero |26|[Bekker]divina est causa meliorationis in rebus ad
8
utrumlibet et hoc propter naturam sui.
9
|29|[Bekker]Et iam scivimus quod anima est nobilior corpore et animatum nobilius
10
inanimato propter |30|[Bekker]animam, et quod est ens nobilius non ente, et quod
11
vita est nobilior privatione vitae. |31|[Bekker]Et propter hoc fuit generatio ani-
12
malium, quoniam |32|[Bekker]natura huius generis non potest esse aeterna. Secun-
13
dum ergo |33|[Bekker]modum per quem potest esse aeterna est generatio, sed non
14
potest esse aeterna secundum numerum, |34|[Bekker]quoniam substantia generationum
58
1
est in quolibet, |35|[Bekker]et si esset tale esset aeternum. Non potest igitur esse
2
numero aeternum, in forma autem est possibile. Et propter hoc fuit
3
generatio |732a|[Bekker] |1|[Bekker]animalium et arborum. Et quia principium istorum |2|[Bekker]est mas et
4
femina, videtur quod creatio maris et feminae non est nisi propter
5
generationem. |3|[Bekker]Et quia |4|[Bekker]causa prima movens est melior, |5|[Bekker]et debet esse illa
6
causa forma, quoniam est melior materia, et quod est melius semper debet
7
separari |6|[Bekker]a peiori in omnibus rebus possibilibus, |7|[Bekker]fuit mas separatus a
8
femina, |8|[Bekker]quoniam mas est melior et propinquior ut sit sicut forma, |9|[Bekker]femina
9
autem est sicut materia. Et ambo uniuntur |10|[Bekker]propter generationem, |11|[Bekker]quo-
10
niam quod est ex eis communicat cum mare et femina |12|[Bekker]et vivit. Et
11
propter hoc dicitur quod habent arbores communicationem in vita; |13|[Bekker]sensus
12
vero et visus secundum eos invenitur genus animalis secundum hanc
13
dispositionem, |14|[Bekker]quoniam invenitur mas et femina in omnibus animalibus
14
ambulantibus propter |15|[Bekker]causam quam diximus.
15
Et sicut diximus superius quaedam animalia |16|[Bekker]spermatizant apud coitum
16
et quaedam non. |17|[Bekker]Et causa illius est quoniam nobiliora et quorum natura
17
eis sufficit sunt plura aliis, |18|[Bekker]et debent esse magna corpore. Et hoc non
18
potest esse nisi cum calore vitali, |19|[Bekker]quoniam quod est maius necessario
19
movetur a virtute maiore. |20|[Bekker]Et fere possumus |21|[Bekker]dicere quod animal habens
59
1
sanguinem est maius animali carenti sanguine, et animal ambulans est
2
maius |22|[Bekker]fixo, quoniam animal spermatizat propter |23|[Bekker]calorem et magni-
3
tudinem corporis.
4
|24|[Bekker]Iam ergo declaravimus causam propter quam est mas et femina
5
breviter. |25|[Bekker]Quaedam autem animalia generant et emittunt |26|[Bekker]extra animal
6
sibi simile, sicut omnia animalia generantia animalia extra, |27|[Bekker]et quaedam
7
generant animalia non distincta |28|[Bekker]neque formata. Quod vero ex istis habet
8
sanguinem facit ova |29|[Bekker]et quod caret sanguine facit vermes. Vermes autem
9
et ova diversantur, |30|[Bekker]quoniam animal generatur ex aliqua parte ovi et
10
residuum |31|[Bekker]erit cibus nato, vermes autem |32|[Bekker]totaliter exeunt et transeunt in
11
substantiam generati. Et quaedam animalia generant animalia extra
12
|33|[Bekker]subito, sicut |34|[Bekker]homo et vacca et equus et delphin ex animalibus marinis;
13
|35|[Bekker]et etiam quaedam animalia ovant et quaedam faciunt vermes interius
14
prius, |732b|[Bekker] |1|[Bekker]deinde exeunt ex illis ovis animalia, sicut celeti; |2|[Bekker]et quaedam
15
faciunt ova completa, sicut aves |3|[Bekker]et quadrupedia, ut |4|[Bekker]tortuca et lacertulus
16
et plura genera serpentum; |5|[Bekker]et quaedam faciunt ova non completa, |6|[Bekker]sicut
17
pisces et mollis testae et malakie, |7|[Bekker]quoniam omnia ova istorum modorum
18
postquam ovantur crescunt. |8|[Bekker]Animalia vero generantia animalia habent
19
sanguinem, et |9|[Bekker]omnia animalia habentia sanguinem aut generant animalia
60
1
aut ovant. |10|[Bekker]Animalia autem carentia sanguine anulosi corporis faciunt
2
vermes si coeunt, |11|[Bekker]quoniam quaedam |12|[Bekker]animalia anulosi corporis gene-
3
rantur per se.
4
|15|[Bekker]Et accidit diversificatio multa in hoc, quoniam non |16|[Bekker]ovant omnia ani-
5
malia bipedia tantum, |17|[Bekker]neque ovant animalia quadrupedia, |18|[Bekker]quoniam
6
equus et vacca sunt quadrupedia, |19|[Bekker]neque generant animalia omnia
7
quadrupedia, sicut lacertulus et tencheah. |20|[Bekker]Neque diversantur etiam
8
quoniam quaedam habent pedes et quaedam non: |21|[Bekker]quoniam quaedam
9
carent pedibus et generant animalia, sicut tirus et |22|[Bekker]celeti, et quaedam
10
ovant, sicut pisces et |23|[Bekker]quidam serpentes; et quaedam animalia habentia
11
pedes et ovantia |24|[Bekker]generant animalia multotiens, sicut animal quod diximus
12
scilicet quod habet pedes et |25|[Bekker]generat intra et extra; et quaedam animalia
13
bipedia tantum generant animalia, sicut homo; et |26|[Bekker]quaedam animalia
61
1
quae non habent duos pedes generant animalia, sicut delphin et kaline.
2
|28|[Bekker]Et non generant animal nisi completum |29|[Bekker]et habens communicationem
3
cum suo principio. Neque |30|[Bekker]generat animal interius nisi recipiens aerem in
4
pulmonem, |31|[Bekker]quoniam perfectius animalium est illud quod est naturaliter
5
maioris caloris et humiditatis et |32|[Bekker]non est terrestre. Et terminus caloris
6
naturalis non est nisi pulmo, |33|[Bekker]quoniam est sanguineus. Et generaliter omne
7
habens pulmonem |34|[Bekker]est calidius carenti pulmone, |35|[Bekker]animal vero habens
8
pulmonem sanguineum habet multum calorem. |733a|[Bekker] |1|[Bekker]Et sicut dicimus quod
9
animal est completum, ovum autem |2|[Bekker]et vermis non sunt completa, ita
10
dicimus quod completum erit ex completo |3|[Bekker]naturaliter.
11
Animal vero habens alas |4|[Bekker]est siccae naturae, et propter hoc habet
12
pulmonem sicciorem alio. Et quaedam animalia quae sunt naturaliter
13
frigidiora |5|[Bekker]ovant interius, |6|[Bekker]et ex illis ovis erit interius animal. Aves vero et
14
animalia squamosi corii |7|[Bekker]complent suam creationem per calorem, sed
15
propter siccitatem faciunt ova. |8|[Bekker]Celeti autem est minoris caloris istis modis
16
et maioris humiditatis; |9|[Bekker]habet ergo communicationem in duobus, et
17
propter hoc facit ova |10|[Bekker]et animalia interius. Quia ergo est frigidus et
18
humidus generat animal, |11|[Bekker]quoniam humidum est causa vitae et pars
19
terrestris est valde remota ab animatione. |12|[Bekker]Et quia alae et squamositas et
62
1
|13|[Bekker]cortices non sunt nisi signa naturae terrestris siccae |14|[Bekker]facit iste modus ova
2
mollia; |15|[Bekker]et propter hoc ovant interius, |16|[Bekker]et si ova exirent extra
3
corrumperentur cito, quoniam non habent |17|[Bekker]coopertorium.
4
Quod vero est ex istis animalibus frigidum siccum multa siccitate facit
5
ova |18|[Bekker]sed incompleta; et sunt magis dura quoniam natura eius est magis
6
terrestris, |21|[Bekker]et propter hoc facit ova durae testae. |22|[Bekker]Malakie autem est
7
viscosi corporis |23|[Bekker]et propter hoc facit ova viscosae testae non completa, et
8
|24|[Bekker]propter multitudinem illius viscositatis quae est circa ovum salvatur.
9
Omnia vero animalia anulosi corporis |25|[Bekker]faciunt vermes. Et omnia animalia
10
anulosi corporis privantur a sanguine, et propter hoc omne |26|[Bekker]faciens
11
vermes extra privatur a sanguine. Et non generant omnia animalia carentia
12
sanguine |27|[Bekker]simpliciter, quoniam in animalibus anulosi corporis et
13
generantibus vermes est diversitas. |28|[Bekker]Et modi qui faciunt ova non completa
14
sunt sicut pisces habentes cortices |29|[Bekker]et malakie et mollis testae, |30|[Bekker]quoniam
15
ova istorum modorum assimilantur in creatione vermibus et crescunt
16
extra. |31|[Bekker]Alii vero modi gignunt vermes, et post dies assimilantur ovis.
17
|33|[Bekker]Quod est ergo ex animalibus |733b|[Bekker] |1|[Bekker]completae naturae habens multum
18
calorem generat animal completum |2|[Bekker]in qualitate, in quantitate vero non,
19
|3|[Bekker]quoniam omnia animalia generant filios crescentes post. Et quaedam
20
generant |4|[Bekker]animalia interius, |5|[Bekker]et quaedam ovant interius, |6|[Bekker]deinde erit ex illis
21
ovis animal exiens extra, et quaedam non generant animal completum |7|[Bekker]sed
22
ovum completum. Modi vero |8|[Bekker]frigidioris naturae faciunt ova per se, sed
63
1
non completa, |9|[Bekker]et complebuntur extra, sicut genus piscium |10|[Bekker]et mollis
2
testae et malakie. |11|[Bekker]Modi vero testae durae sunt valde frigidi, et non ovant
3
per se, |12|[Bekker]sed hoc accidens accidit extra sicut diximus. |13|[Bekker]Animalia vero
4
anulosi corporis faciunt vermes prius et post dies |14|[Bekker]efficiuntur quasi ova.
5
Avis quae dicitur graece horotiz, et est apicula cuius color est aureus,
6
habet virtutem |15|[Bekker]similem ovo, et ex eo erit animal postquam |16|[Bekker]receperit
7
complementum generationis et creationis.
8
Et quaedam animalia erunt |17|[Bekker]ex spermate, sicut diximus prius, |18|[Bekker]sed quod
9
omne animal dicitur esse ex spermate et omnia animalia quae sunt ex
10
|19|[Bekker]coitu maris et feminae |20|[Bekker]complentur et sustentantur et recipiunt |21|[Bekker]formam.
11
Et quaedam animalia recipiunt hoc in anteriori animalis, scilicet omne
12
animal generans sibi simile, |22|[Bekker]et quaedam faciunt ova, et ex illis ovis erit
13
animal completum.
14
|23|[Bekker]Et accidit in istis rebus quaestio gravis: quomodo generatur |24|[Bekker]ex
15
spermate arbor aut animal? Quoniam necessario debet esse |25|[Bekker]omne
16
generatum in aliquo et ex aliquo, |26|[Bekker]quod vero ex eo generatur animal aut
17
materia quae est in quibusdam animalibus, scilicet prima materia |27|[Bekker]quae
18
invenitur in femina. Et quaedam animalia |29|[Bekker]accipiunt materiam a femina
19
longo tempore, quoniam suggunt lac, sicut |30|[Bekker]omnia animalia generantia
20
animalia, non extra tantum sed etiam intra.
64
1
|31|[Bekker]Modo vero volumus inquirere non |32|[Bekker]illud ex quo generantur, sed illud
2
quod facit membra. Istud ergo aut est res extrinseca |33|[Bekker]operatrix aut est in
3
spermate pars animae, et quia |734a|[Bekker] |1|[Bekker]habet animam dicitur animatum. |2|[Bekker]Et dicere
4
quod est extrinsecus operator quorundam membrorum interiorum aut
5
|3|[Bekker]membrorum exteriorum corporis est falsum, quoniam nihil potest movere
6
nisi |4|[Bekker]secundum contactum, et si non moveret non posset alterare.
7
|5|[Bekker]Manifestum ergo est quod in embryone est ista virtus, quoniam si non est
8
in eo, necessario |6|[Bekker]est distincta vel divisa. Et dicere quod est res divisa |7|[Bekker]est
9
falsum, quoniam quaeretur etiam si illud operans corrumpitur post gene-
10
rationem nati aut |8|[Bekker]remanet secundum dispositionem suam. Sed non apparet
11
nobis res quod sit in sensu sicut accidens totius |9|[Bekker]neque in arboribus neque
12
in animalibus. Et sermo dicentis quod illud quod operatur corrumpitur
13
|10|[Bekker]postquam fecerit omnia membra falsus est. Quid ergo facit residuum?
14
|11|[Bekker]Quoniam si illud quod operatur non fecit nisi cor tantum, deinde
15
corrumpebatur, |12|[Bekker]et fecit aliud aliud membrum et deinde corrumpebatur
16
etiam, quid ergo faciet residuum? Sermo ergo dicentis scilicet quod
65
1
quod illud quod facit membra est extra corpus |13|[Bekker]falsus est. Et manifestum
2
est quod facit aliquam partem embryonis et |14|[Bekker]subito erit in spermate; si
3
ergo est impossibile ut sit |15|[Bekker]aliqua pars corporis sine anima, ista ergo pars
4
est animata |16|[Bekker]subito.
5
Quomodo ergo erunt alia? Quoniam necessarium est ut |17|[Bekker]omnia membra
6
sint simul, verbi gratia cor et pulmo et epar |18|[Bekker]et oculus et alia membra,
7
aut generatio quorundam sequitur generationem aliorum, sicut dicitur in
8
|19|[Bekker]versibus Arkoz sapientis philosophi; quoniam ipse finxit |20|[Bekker]quod animalia
9
erunt sicut erit numerus et sicut involutio in compositione retis. |21|[Bekker]Et
10
manifestum est sensui quod creatio omnium membrorum non est simul,
11
quoniam apparet |22|[Bekker]in prima creatione embryonis quod quaedam suorum
12
membrorum sunt manifesta et quaedam non. Et illa membra quae non
13
manifestantur non latent propter parvitatem, |23|[Bekker]quoniam pulmo est maior
14
|24|[Bekker]corde, tamen latet post cor apud principium generationis. |25|[Bekker]Quaedam ergo
15
membra apparent prius et quaedam post, non quia unum eorum |26|[Bekker]creat
16
aliud sed quia |27|[Bekker]est post, verbi gratia quia cor non facit |28|[Bekker]epar neque epar
17
facit aliud sed hoc erit post hoc; verbi gratia sicut |29|[Bekker]post puerum erit
18
iuvenis deinde senex, non quia quidam erit ex quodam. |30|[Bekker]Quoniam non
19
erit ex illo quod est quasi in actu illud quod est in potentia |31|[Bekker]in rebus
20
naturalibus et artificialibus; debent ergo esse forma et |32|[Bekker]aspectus in illo
66
1
quod est prius, scilicet quod forma epatis sit in corde. |33|[Bekker]Et iste sermo
2
etiam est similis poesi. Et |34|[Bekker]similiter est sermo dicentis quod in spermate
3
subito aliqua pars animalis |35|[Bekker]est creata quae potest creare alia membra;
4
|36|[Bekker]quoniam iste sermo est impossibilis etiam, quoniam sunt ex spermate. Et
5
manifestum est |37|[Bekker]quod illud quod erat prius non erat nisi ex illo quod
6
spermatizabat, |734b|[Bekker] |1|[Bekker]sed debet esse sperma prius et generatio spermatis est
7
|2|[Bekker]operatio generantis. Non possumus ergo dicere quod in spermate sit
8
aliquod membrum creatum subito creans alia membra, neque |3|[Bekker]possumus
9
dicere quod sit extrinsecus; |4|[Bekker]et necessario debet esse alterum.
10
Debemus ergo laborare in solutione istarum quaestionum. |5|[Bekker]Rectum est
11
ergo ut sit aliquis modus istorum quae dicimus non simpliciter; verbi
12
gratia quia |6|[Bekker]impossibile est quod sit vir in aliquo tempore ex eo quod est
13
extrinsecus. Et per aliquem modum est possibile |7|[Bekker]et per aliquem est
14
impossibile, scilicet sermo dicentis quod sperma facit hoc. Et nulla
15
diversitas est inter dicere quod sperma facit hoc et inter dicere quod illud
16
quod facit |8|[Bekker]sperma operetur hoc quoniam motus est in eo. |9|[Bekker]Quoniam po-
17
test hoc movere hoc et hoc aliud, |10|[Bekker]sicut motus rerum mirabilium quae
18
sunt per se; quoniam |11|[Bekker]in membris est virtus quod quando primum fuerit
19
in quiete |12|[Bekker]et post moverit aliquam rem extraneam, illud quod sequitur
20
ipsum erit in actu subito. |13|[Bekker]Et sicut accidit in rebus quae sunt per se quod
67
1
illud primum |14|[Bekker]movet non quia contingit corpus eius omnino corpus
2
alterius, sed quia iam tetigit in praeterito, ita |15|[Bekker]est illud ex quo est
3
sperma; |16|[Bekker]et non tangit post hoc, sed |17|[Bekker]sicut facit scientia carpentarii
4
domum; quoniam manifestum est quod illud quod |18|[Bekker]facit non est sicut res
5
completa facta |19|[Bekker]quae est ante aliam in embryone.
6
Quomodo vero quodlibet membrum erit |20|[Bekker]debemus speculari, et debemus
7
incipere sermonem ex principio. Nos ergo opinamur |21|[Bekker]quodlibet quod est
8
ex arte dignius esse eo quod est in arte |22|[Bekker]quando fuerit sibi simile in
9
virtute. Sperma autem est tale, et habet motum, |23|[Bekker]et tale principium ita
10
quod quando quieverit motus fiet |24|[Bekker]quodlibet membrum et fiet animatum,
11
quoniam non erit facies |25|[Bekker]sine anima neque caro. Et ista dicuntur
12
aequivoce; |26|[Bekker]quoniam corpus quoddam dicitur facies et quoddam caro. |27|[Bekker]Et
13
membra quae assimilantur in partibus erunt similia |28|[Bekker]et membra officialia.
14
Et sicut non |29|[Bekker]possumus dicere quod sit aliquod membrum sicut manus et
15
pes. |30|[Bekker]Caro ergo sine operatore, quamvis ista membra sint facta ex calore
16
naturali. Durities vero et mollities et viscositas |32|[Bekker]et omnia accidentia sibi
17
similia erunt in membris animatis |33|[Bekker]ex calore et frigiditate. Mixtio autem
68
1
|34|[Bekker]ex qua quiddam erit caro et quiddam erit os non erit ex calore et frigi-
2
ditate sed ex motu |35|[Bekker]generantis, scilicet quod illud quod est in potentia
3
erit ex illo quod est in actu, |36|[Bekker]sicut accidit rebus artificialibus: |37|[Bekker]quoniam
4
calor et frigus faciunt durum et molle in ferro, |735a|[Bekker] |1|[Bekker]gladius vero efficitur ex
5
motu instrumenti quod movetur |2|[Bekker]secundum scientiam artificis; quoniam
6
ars est principium et forma illius |3|[Bekker]quod erit, motus autem naturae est
7
proprius naturae |4|[Bekker]in qua est forma in actu.
8
Utrum |5|[Bekker]ergo est in spermate anima aut non? Et talis quaestio quaeritur
9
|6|[Bekker]in membris, quoniam anima una est in corpore |7|[Bekker]et quodlibet membrum
10
habet communicationem cum anima, |8|[Bekker]et non dicitur membrum aequivoce
11
tantum sicut oculus mortui. Manifestum est ergo quod |9|[Bekker]in quolibet mem-
12
bro sit anima potentia, et in quodam est propinquior et in quodam est
13
remotior. |10|[Bekker]Et potest esse secundum hanc dispositionem in potentia, sicut
14
scriptio dormientis |11|[Bekker]quae est remota a scriptione vigilantis. |12|[Bekker]Et non potest
15
esse aliquod membrum causa istius generationis, sed |13|[Bekker]prima res quae
16
movet extra, quoniam nulla res potest generare se |15|[Bekker]neque omnia membra
17
erunt simul. Et necessario habet quodlibet generatum |16|[Bekker]principium cre-
18
menti sive arbor sive animal, |17|[Bekker]scilicet quia in eis est virtus pascitiva id
19
est |18|[Bekker]generans aliud sibi simile. Et ista operatio est universalis naturaliter,
20
|19|[Bekker]sive in arboribus sive in animalibus, et hoc necessarium est.
69
1
|20|[Bekker]Generatio autem dicitur aequivoce, |21|[Bekker]verbi gratia quia homo generat
2
hominem non per se, |22|[Bekker]sed ex cibo. |23|[Bekker]Si vero creatur cor prius in
3
quibusdam |24|[Bekker]animalibus habentibus cor, et in animalibus carentibus corde
4
creatur prius membrum conveniens cordi, |25|[Bekker]erit principium creationis
5
corporis a corde aut |26|[Bekker]a membro conveniente cordi, sicut diximus superius.
6
|27|[Bekker]Iam ergo declaravimus quid est causa generationis cuiuslibet |28|[Bekker]et quid est
7
motor primus creationis, et solvimus quaestiones quas diximus.
8
[2] |29|[Bekker]Et forte quaeret aliquis de dispositione spermatis, |30|[Bekker]quoniam sperma
9
exit ab animali |31|[Bekker]spissum et album, et postquam infrigidatur efficitur
10
humidum sicut aqua |32|[Bekker]et aquosum. Et hoc videtur falsum, quoniam aqua
11
non inspissatur |33|[Bekker]ex calore, et sperma exit ex calore intrinseco et efficitur
12
spissum, et post |34|[Bekker]efficitur humidum cum exit. Et res aquosae coagulantur
13
et congelantur, |35|[Bekker]sperma autem quando ponitur sub divo frigido non
14
congelatur, |36|[Bekker]sed dissolvitur quasi non esset spissum <nisi> ex contrario
15
|37|[Bekker]caloris. Et etiam in quo est |735b|[Bekker] |1|[Bekker]pars terrestris maior efficitur magis spissum
16
quando decoquitur |2|[Bekker]sicut lac, et sic debet esse sperma spissum et durum
70
1
quando infrigidatur. |3|[Bekker]Et nos videmus quod accidit illi contrarium illius,
2
scilicet quod non est sicut aqua. Ista ergo est gravis quaestio, |4|[Bekker]quia si non
3
videtur nobis quod aqua inspissatur |5|[Bekker]a calore et sperma exit a corpore
4
spissum et calidum, |6|[Bekker]si igitur in eo est aliqua mixtio terrae et |7|[Bekker]aquae, non
5
debet totum esse humidum. |8|[Bekker]Et forte iam declaravimus et distinximus
6
omnia accidentia quae accidunt, quoniam non inspissatur quod |9|[Bekker]sustentatur
7
ex aqua et terra tantum sed etiam quod sustentatur ex |10|[Bekker]aqua et aere sicut
8
spuma. |11|[Bekker]Et quantumcumque fuerint ampullae in spuma minores et la-
9
tentiores |12|[Bekker]fit spuma alba magis, |13|[Bekker]et similiter accidit oleo etiam, |14|[Bekker]quo-
10
niam quando admiscetur cum aere |15|[Bekker]inspissabitur. |17|[Bekker]Et quando admiscetur
11
scorium argenti cum aqua et oleo et movetur, multum efficitur |18|[Bekker]maius et
12
efficitur album postquam erat nigrum. |19|[Bekker]Et causa huius est aer cum quo
13
miscebatur |20|[Bekker]et propter aerem albescit et clarescit et crescit, sicut accidit
14
spumae et |21|[Bekker]nivi quoniam nix est spuma etiam. Et aqua |22|[Bekker]quando miscetur
15
cum oleo inspissatur et albescit quoniam |23|[Bekker]aer intrat in ipsam ex motu, et
71
1
ex |24|[Bekker]oleo etiam intrat multum aeris. Et in pinguedine nihil est ex aqua et
2
terra |25|[Bekker]sed ex aere. Et propter hoc natat super aquam, |26|[Bekker]quoniam aer qui
3
est in ea defert *ipsam quasi esset in utre, |27|[Bekker]et ista est levitas eius. Et in
4
tempore |28|[Bekker]frigoris inspissatur oleum et non coagulatur, |29|[Bekker]quoniam aer non
5
coagulatur et non inspissatur |30|[Bekker]nisi quia sustentatur. |32|[Bekker]Propter istas ergo
6
causas exit sperma ab interiori |33|[Bekker]adunatum spissum album, et ex calore
7
interiori |34|[Bekker]est in eo multus aer calidus, et cum exit sperma dissolvitur
8
calor qui est in eo et remanet aqua, |35|[Bekker]et propter frigus aeris efficitur
9
humidum nigri coloris, |36|[Bekker]quoniam non remanet in eo nisi aqua et modica
10
pars terrestris, sicut accidit phlegmati |37|[Bekker]et in spermate quando accidit eis
11
siccitas.
12
Sperma autem est |736a|[Bekker] |1|[Bekker]compositum ex vento et aqua, ventus autem non est
13
nisi aer calidus; |2|[Bekker]et propter hoc habet naturam humidam propter spis-
14
situdinem quae est in eo. Affinidez vero |3|[Bekker]mentiebatur multum de sperma-
15
te elephantis, |4|[Bekker]quoniam finxit quod est siccum valde tantum quod |5|[Bekker]ef-
16
ficitur sicut karabe, et hoc est impossibile. |6|[Bekker]Et necessario erit quoddam
17
sperma magis terrestre quam aliud et |7|[Bekker]praecipue sperma animalis cuius
18
corpus terrestre, |8|[Bekker]et efficitur album et spissum propter mixtionem
19
|9|[Bekker]aeris.
72
1
|10|[Bekker]Et Brototoz sapiens mentitur in eo quod fingit quod sperma Aethiopum
2
fit nigri coloris: |12|[Bekker]et ipse videt dentes |13|[Bekker]Aethiopum albos. Causa ergo
3
albedinis |14|[Bekker]spermatis non est nisi spuma. Et iam scivimus quod spuma est
4
albi coloris, |15|[Bekker]et maxime quod sustentatur ex partibus |16|[Bekker]parvis et ex
5
ampullis latentibus, et similiter |17|[Bekker]accidit mixtioni olei et aquae |18|[Bekker]quando
6
insimul moventur, sicut diximus superius. Et videtur nobis |19|[Bekker]quod antiqui
7
bene sciebant quod natura spermatis est spumosa, |20|[Bekker]et nominaverunt deum
8
coitus spumosum, scilicet Venerem, propter istam virtutem. Et manifestum
9
est etiam |23|[Bekker]quare non congelatur sperma.
10
[3] |24|[Bekker]Et sequitur nostrum sermonem inquirere dispositionem spermatis
11
quod fit |25|[Bekker]in feminis, quoniam si illud sperma quod intrat matricem non
12
efficitur |26|[Bekker]pars concepti, quo vadit pars corporalis quae est in eo, et
13
maxime si |27|[Bekker]operatur cum virtute quae est in eo? Et debemus prius
14
distinguere et declarare |28|[Bekker]utrum illud quod sustentatur in femina recipiat
15
aliquid |29|[Bekker]quod intrat in matricem. Et inquiremus etiam dispositionem
16
animae per quam dicitur |30|[Bekker]animal scilicet pars animae per quam erit
17
sensus, |31|[Bekker]utrum sit in spermate concepto. |32|[Bekker]Quoniam non potest aliquis di-
18
cere quod conceptum non habet animam |33|[Bekker]omnino, et quod est privatum
73
1
a vita, quoniam |34|[Bekker]semen arboris et omne conceptum arboris dicuntur
2
habere communicationem, et potest esse ex concepto animal et ex semine
3
arbor, |35|[Bekker]et hoc post aliquod tempus. Et manifestum est quod |36|[Bekker]habent
4
animam cibativam ex eo quod diximus in libro de anima; quoniam ex illo
5
libro sciet qui voluerit quod necessario erit in concepto prius anima
6
cibativa, |736b|[Bekker] |1|[Bekker]et cum creverit erit in eo anima sensibilis per quam dicitur
7
animal. |2|[Bekker]Et non erit animal et homo simul neque equus |3|[Bekker]et animal, sed
8
complementum erit in ultimo, |4|[Bekker]et quodlibet habet complementum
9
proprium suae generationis. |5|[Bekker]Et propter hoc quaeremus dispositionem actus
10
etiam, et qualiter et quando etiam ex eo erit communicatio in animali, |6|[Bekker]et
11
dispositionem receptionis actus, quoniam omnes istae quaestiones multum
12
sunt graves. |7|[Bekker]Et debemus nos inquirere comprehensionem illius secundum
13
nostram potestatem.
14
Nos ergo dicimus quod anima cibativa est in semine |9|[Bekker]et concepto ani-
15
malis quod est diversum ex eis. Et manifestum est quod illa anima est in
16
eis in potentia, |10|[Bekker]in actu autem non antequam |11|[Bekker]adveniat cibus et faciat
17
|12|[Bekker]operationem animae, quoniam in principio videtur quod omne conceptum
18
|13|[Bekker]vivit sicut vivunt arbores. Et sequitur dicere de dispositione |14|[Bekker]animae
19
sensibilis, |15|[Bekker]quoniam necessarium est ut sint istae animae prius in potentia.
74
1
Et necessarium est |16|[Bekker]cum non sint prius deinde esse omnia in eo |17|[Bekker]quoniam
2
ante erant, aut quaedam et quaedam non, et fuerint |18|[Bekker]in materia quamvis
3
non intrent in semine maris, utrum |19|[Bekker]necessarium sit hinc et illinc, et si in
4
mare sunt omnia extra, |20|[Bekker]aut nullum eorum est extra aut quaedam sunt et
5
quaedam non. |21|[Bekker]Et manifestum est quod est impossibile dicere quod omnia
6
erant ante |22|[Bekker]ex istis rationibus quas diximus, quoniam quando operatio
7
principiorum fuerit corporalis |23|[Bekker]non possunt esse illa principia sine
8
corpore, |24|[Bekker]verbi gratia quoniam ambulatio non potest esse sine pedibus; est
9
ergo impossibile ut intrent in corpus ex extrinseco, |26|[Bekker]quoniam corpus est
10
superfluitas |27|[Bekker]cibi alterati. Et sequitur dicere quod |28|[Bekker]intellectus tantum
11
intrat ex extrinseco et quod ipse solus est divinus, quoniam |29|[Bekker]operatio eius
12
non habet communicationem cum operatione corporali aliquo modo.
13
|30|[Bekker]Videtur ergo quod quaelibet virtus animae habeat communicationem
14
cum corpore alio |31|[Bekker]ex illis quae dicuntur elementa, et sicut dicimus quod
15
animae diversantur in nobilitate |32|[Bekker]et ignobilitate, ita dicimus quod |33|[Bekker]natura
16
est talis. Et secundum hoc omnino erit in spermate |34|[Bekker]aliquid quod facit
17
ipsum conveniens generationi, et est illud quod dicitur |35|[Bekker]calidum; et non
18
est frigidum neque alia virtus sibi similis, sed |36|[Bekker]est retentum in spermate,
19
et |37|[Bekker]natura quae est in spiritu spumoso. Quoniam illa natura est con-
75
1
veniens |737a|[Bekker] |1|[Bekker]elemento terminanti scilicet ignis, qui non generat animal neque
2
|2|[Bekker]apparet sustentatus nisi sustentetur in rebus humidis aut siccis, per se
3
autem non habet substantiam. |3|[Bekker]Calor vero solis et calor animalis sunt in
4
corpore, et non in |4|[Bekker]spermate tantum sed in qualibet superfluitate alia
5
superfluitatum naturae. |5|[Bekker]Et secundum hoc est in isto semine principium
6
vitae. Ex istis ergo rationibus manifestatur quod |6|[Bekker]calor qui est in animali
7
non est ignis neque principium ignis.
8
|7|[Bekker]Corpus vero spermatis |8|[Bekker]cum quo exit spiritus qui est virtus principii
9
animae |9|[Bekker]est separatum a corpore; |10|[Bekker]et est res divina et tale dicitur
10
intellectus. Et iste spiritus non separatur a spermate, et ipse dissolvitur et
11
impletur vento, |12|[Bekker]quoniam substantia eius est humida et aquosa. Et propter
12
hoc non debemus inquirere et dicere |13|[Bekker]quod intrat super nos ex extrinseco,
13
quoniam non est pars partium aspectus et formae, |14|[Bekker]et sicut non est
14
coagulum quod sustentat lac, |15|[Bekker]et non est pars partium corporum quae
15
sustentantur circa ipsum.
16
|16|[Bekker]Iam ergo declaravimus et distinximus dispositionem animae et
17
dispositionem suae generationis in concepto, et quomodo conceptum habet
18
animam et quomodo non habet, |17|[Bekker]et similiter sperma quoniam habet
19
animam potentia, |18|[Bekker]actu autem non. Semen autem est superfluitas, |19|[Bekker]et
20
movetur motu quo movetur corpus apud crementum |20|[Bekker]quando dividitur
21
ultimus cibus; et cum semen venit ad |21|[Bekker]matricem sustentat superfluitatem
22
feminae et movet ipsam, |23|[Bekker]quoniam ipsum etiam est superfluitas sicut
23
diximus multotiens. Et in eo sunt omnia membra in potentia,
76
1
|24|[Bekker]in actu autem nullum membrum est in eo omnino. |25|[Bekker]Secundum ergo hunc
2
modum erit diversitas inter marem et feminam. Et sicut ex corporibus
3
imperfectis occasionatis |26|[Bekker]generantur corpora imperfecta occasionata et hoc
4
forte erit et forte non, quoniam possibile est ut generentur ex corporibus
5
imperfectis occasionatis filii perfecti, ita forte erit ex |27|[Bekker]femina <femina> et
6
forte non femina sed mas, quoniam femina est |28|[Bekker]quasi mas occasionatus; et
7
semen est menstruum |29|[Bekker]non mundum, quoniam non est in eo una res sci-
8
licet principium naturae. |30|[Bekker]Et propter hoc ova venti quae sunt in qui-
9
busdam animalibus |31|[Bekker]sunt privata a prima re; |32|[Bekker]et propter hoc non erit ex
10
ovis venti animatum, quoniam animatum scilicet virtus animae non erit in
11
ovis nisi |33|[Bekker]ex semine maris. Et cum fuerit in superfluitate feminae
12
communicatio ex prima re |34|[Bekker]erit ex ea conceptio.
13
|35|[Bekker]Et cum res humidae calefiunt erit illud quod est in circuitu illius
14
|36|[Bekker]quod decoquitur siccum. |737b|[Bekker] |1|[Bekker]Et viscositas retinet omnia corpora, et quando
15
tempus pertransiverit |2|[Bekker]et efficitur maior, erit natura illius viscositatis sicut
16
natura nervi qui |3|[Bekker]retinet et continet corpora animalium. Tamen in
17
quibusdam corporibus animalium est nervus et in |4|[Bekker]quibusdam sibi
18
conveniens, nervi autem et |5|[Bekker]venae et telae et sibi similia non diversantur
19
nisi |6|[Bekker]secundum magis et minus.
20
[4] |8|[Bekker]Animalia vero imperfectae naturae, |9|[Bekker]quando ex eis erit conceptio
21
completa, et adhuc non est animal completum, exit ad extrinsecum |10|[Bekker]prop-
77
1
ter causas quas diximus superius. Conceptum autem non est completum
2
nisi |11|[Bekker]quando fuerit ex eo mas, et hoc est |12|[Bekker]in generibus animalium in
3
quibus est ista differentia, scilicet mas et femina; quoniam quaedam
4
animalia non |13|[Bekker]generant neque marem neque feminam, et illa sunt
5
animalia quae |14|[Bekker]non sunt ex coitu animalis. Et |15|[Bekker]nos dicemus gene-
6
rationem istorum ultimo.
7
In animalibus vero generantibus animalia |16|[Bekker]completa interius est
8
conceptum pendens a matrice donec |17|[Bekker]exeat ad extrinsecum. |18|[Bekker]Animal vero
9
quod generat extra animal et intra |19|[Bekker]prius, quoddam illius facit ova
10
perfecta et exeunt ex eis subito |20|[Bekker]sicut animal generans animal, |21|[Bekker]et
11
quaedam remanent tempore, quoniam cibantur ex cibo qui est in ovo, et
12
cum consumitur |22|[Bekker]ille cibus, tunc complebitur animal et exit ex ovo sicut
13
exit natus ex matrice. |24|[Bekker]Et est differentia et diversitas in piscibus marinis
14
qui dicuntur celeti, et nos dicemus dispositionem illorum ultimo.
15
|25|[Bekker]Modo vero debemus incipere ex primis. |26|[Bekker]Prima autem animalium non
16
sunt nisi nobiliora, et sunt generantia animalia, |27|[Bekker]et inter ea nobilior est
17
homo, quoniam est principium animalium. |29|[Bekker]Et quaelibet istarum
18
superfluitatum vadit ad suum locum proprium sine necessario expellente
19
|30|[Bekker]neque ex spiritu neque ex alia causa, |31|[Bekker]sicut dicunt quidam homines quod
20
testiculi attrahunt sicut |32|[Bekker]attrahit ventosa; et possibile est ut |33|[Bekker]exeant super-
78
1
fluitates sine necessitate, scilicet superfluitas |34|[Bekker]humida et sicca, et cum
2
congregantur istae superfluitates vadunt per suas vias |35|[Bekker]et vadit cum eis
3
mixtio venti. Hoc est ergo commune omnibus superfluitatibus, |738a|[Bekker] |1|[Bekker]et bene
4
possunt exire sine vigore istius venti, |2|[Bekker]quoniam forte exit a dormientibus
5
et maxime si corpora eorum fuerint plena |3|[Bekker]superfluitatibus. Et similiter
6
|4|[Bekker]accidit arboribus, quoniam semina moventur ex calore naturali et vento
7
qui est in eis, |5|[Bekker]et ex eis exeunt fructus in suis locis. Et causa illius est
8
sicut diximus, quia omnia ista |7|[Bekker]habent membra recipientia superfluitatem
9
qua indigent, |8|[Bekker]sicut sanguis qui habet locum venas, ipse ergo vadit in eas
10
sicut in vasa.
11
|9|[Bekker]Superfluitas ergo feminarum |10|[Bekker]est ex duabus venis magnis scilicet vena
12
|11|[Bekker]maiori et adorti, quoniam istae dividuntur et ramificantur in multas
13
venas subtiles et graciles, et perveniunt |12|[Bekker]ad matrices. Cum ergo iam
14
implentur istae venae ex cibo magis quam debent, |13|[Bekker]et non poterit natura
15
digerere ipsum propter frigus, |14|[Bekker]et sanguis non potest exire propter
16
subtilitatem venarum, tunc vadit ad matricem; et cum matrix non potest
17
|15|[Bekker]recipere illum sanguinem propter multitudinem et stricturam loci, |16|[Bekker]acci-
18
dit mulieribus tunc fluxus sanguinis. |17|[Bekker]Et propter hoc menstruum mulieris
19
non habet revolutionem neque tempus determinatum, et menstruum in
79
1
maiori parte venit in diminutione |18|[Bekker]lunae; et hoc est rectum quoniam
2
|19|[Bekker]corpora animalium sunt in illis temporibus frigidiora, quoniam aer est in
3
illo tempore frigidior. Et tunc alteratur |23|[Bekker]sanguis et efficitur ex eo
4
superfluitas et |24|[Bekker]erit menstruum secundum revolutionem et tempus quod
5
diximus, |25|[Bekker]si autem illa superfluitas non fuerit digesta nec decocta tunc
6
menstruum exibit semper paulatim paulatim. Et propter hoc erit
7
|26|[Bekker]menstruum iuvenum mulierum albi coloris. |27|[Bekker]Cum ergo istae
8
superfluitates sunt temperatae, scilicet superfluitas maris et mulieris,
9
|28|[Bekker]salvabuntur corpora et sanabuntur postquam fuerint evacuata |29|[Bekker]ab eis, et
10
si remaneant in eis erunt causa infirmitatum. |30|[Bekker]Et si istae superfluitates
11
fuerint retentae vel fuerint plus quam debet, nocebunt corporibus. |31|[Bekker]Et
12
propter hoc, quando color menstrui fuerit multotiens albus |32|[Bekker]et multum
13
fuerit, prohibebit crementum corporum |33|[Bekker]iuvenum mulierum.
14
Et necessario tunc exibit illa superfluitas, non |36|[Bekker]superfluitas cibi tantum
15
sed etiam superfluitas sanguinis quae est in venis, |37|[Bekker]et cum multiplicatur
16
suus exitus erit ex venis subtilibus gracilibus. |738b|[Bekker] |1|[Bekker]Natura autem ista
17
superfluitate non [indiget nec] adducit ipsam ad |2|[Bekker]locum matricis nisi
18
propter melius et propter generationem, erit ex semine et menstruo
80
1
alia conceptio similis |3|[Bekker]ei quod erit ex eo in potentia simile |4|[Bekker]corpori a quo
2
exivit.
3
Et necessario erit in omnibus feminis |5|[Bekker]superfluitas, et in feminis
4
animalium sanguineorum plus quam in aliis |6|[Bekker]et maxime in mulieribus,
5
|8|[Bekker]quoniam ista superfluitas multiplicatur in eis. Et in omnibus feminis |10|[Bekker]erit
6
superfluitas, quoniam quidam mares non |11|[Bekker]spermatizant sed |12|[Bekker]creant per
7
motum qui est in spermate, sicut illud quod spermatizat, et non creant
8
illud quod sustentatur nisi ex materia |13|[Bekker]feminae. |15|[Bekker]Et sustentatio eius est in
9
loco qui est sub |16|[Bekker]pariete, et hoc est in omnibus animalibus habentibus
10
parietem, quoniam cor et membrum sibi conveniens est principium
11
naturae, |17|[Bekker]quod vero est sub est additamentum propter ipsum. |18|[Bekker]Causa vero
12
propter quam non erit in omnibus maribus superfluitas |19|[Bekker]generans et erit
13
in omnibus feminis, est quia animal est corpus animatum. |20|[Bekker]Et debet
14
femina dare materiam |21|[Bekker]et mas dare id quod creat, quoniam nos opinamur
15
quod ista |22|[Bekker]virtus est in utroque illorum, et ista differentia est inter marem
16
et feminam. |23|[Bekker]Necessario ergo dat femina corpus, |24|[Bekker]mas autem non facit
17
hoc necessario, quoniam non est necessarium ut sit pater |25|[Bekker]in rebus quae
18
generantur neque artifex. |26|[Bekker]Corpus autem non est nisi ex femina, quod
19
autem est ex eis anima est ex mare, quoniam |27|[Bekker]anima est substantia
20
corporis. Et propter hoc quando |28|[Bekker]coierint feminae et mares animalium
21
non convenientium in genere sed convenientium in |29|[Bekker]tempore im-
22
praegnationis et magnitudine corporum, |30|[Bekker]ita quod non sunt remota ab in-
81
1
vicem, et non exibunt filii communis similitudinis |31|[Bekker]ambobus sicut quod
2
generatur ex vulpe |32|[Bekker]et cane et cubeg et gallo, et cum prolongatur
3
|33|[Bekker]tempus, generabitur aliud, et in ultimo erit natus similis |34|[Bekker]feminae
4
propter cibum, sicut semina extranea |35|[Bekker]quae seminantur in alia regione,
5
quoniam terra dat materiam et |36|[Bekker]semen dat corporibus virtutem. Et propter
6
hoc |37|[Bekker]membrum feminae recipiens semen non est via tantum, sed in
7
matricibus est amplitudo et longitudo. |739a|[Bekker] |1|[Bekker]Sed in maribus est via tantum,
8
scilicet maribus spermatizantibus. |2|[Bekker]Quaelibet ergo superfluitas est ei in
9
loco proprio.
10
|4|[Bekker]Iam ergo declaravimus causas propter quas |5|[Bekker]exeunt ab animali super-
11
fluitates generantes. |6|[Bekker]Cum ergo semen exiverit a masculo et intraverit in
12
matricem feminae, |7|[Bekker]sustentabit superfluitatem mundam valde, |8|[Bekker]quoniam
13
maior pars illius superfluitatis est sordes qua non indigetur, et est
14
humidum quod est in menstruo, |9|[Bekker]sicut illud quod est valde humidum in
15
semine maris. |10|[Bekker]Et primo menstruum est non conveniens generationi |11|[Bekker]in
16
multis animalibus et similiter sperma, quoniam calor animae est in eis
17
paucus propter |12|[Bekker]paucitatem digestionis, et quod digestum est inspissatur.
18
|13|[Bekker]Mulieres autem a quibus non exit superfluitas extra |14|[Bekker]neque etiam ab
82
1
aliis animalibus quoniam nihil est in illa superfluitate quo indigetur, |15|[Bekker]apud
2
exitum illius superfluitatis erit illud quod remanebit in matrice sicut
3
|16|[Bekker]illud quod exit ex superfluitate modorum quos emittet extra. |17|[Bekker]Sustentatio
4
ergo embryonis erit ex virtute maris quae est in spermate. |18|[Bekker]Et forte non
5
habent mares membrum potens pervenire ad matricem sed aliam rem
6
habentem virtutem sibi similem; |19|[Bekker]et hoc accidit animalibus anulosi
7
corporis quibusdam, sicut videtur.
8
|20|[Bekker]Et iam diximus superius quod humiditas quae accidit mulieribus in
9
delectatione |21|[Bekker]non convenit impraegnationi omnino. |22|[Bekker]Et opinatur quod
10
causa illius sit somnium quod accidit maribus |23|[Bekker]et feminis dormientibus. Et
11
|24|[Bekker]hoc signum non bene arguit hoc quod opinatur, quoniam hoc accidens
12
accidit iuvenibus |25|[Bekker]qui appropinquant coitui et adhuc non spermatizant.
13
|26|[Bekker]Et non potest esse impraegnatio propter voluntatem maris et
14
eiectionem sui spermatis |27|[Bekker]sine superfluitate mulieris, |28|[Bekker]et maxime quando
15
exiverit extra vel fuerit intra multum. |30|[Bekker]Et femina non impraegnatur
16
proprie nisi quando |31|[Bekker]locus fuerit aptus ad motum et matrix descendit ad
17
inferius, et proprie |32|[Bekker]quando matrix non fuerit reversi |33|[Bekker]oris et fuerit
18
paralytica. |34|[Bekker]Et forte erit delectatio marium et feminarum aequaliter et
19
forte non.
20
|36|[Bekker]Et mas non eicit semen intra matrices, sicut opinantur quidam homines,
21
quoniam orificium matricis est strictum, |37|[Bekker]sed eicit ipsum extra orificium
22
sicut eiciunt feminae |739b|[Bekker] |1|[Bekker]quaedam cibum qui exit ab eis, |2|[Bekker]deinde remanet
23
semen illic tempore. |3|[Bekker]Et cum complexio matricis fuerit temperata, |4|[Bekker]attrahet
83
1
illud semen ad interius, et non attrahet ex eo nisi modicum et eicit illud
2
quod est multum malum. |6|[Bekker]Animal vero habens matricem prope parietem,
3
|7|[Bekker]sicut aves et pisces generantes animalia, non possunt |8|[Bekker]attrahere semen ex
4
extrinseco, sed vadit ad matricem statim. |9|[Bekker]Et matrix non attrahit semen
5
maris nisi propter calorem qui est in ea |10|[Bekker]et intentionem propter residuum
6
menstrui, |11|[Bekker]quoniam calor est in hoc membro et per ipsum attrahit semen,
7
sicut |12|[Bekker]attrahit vas quod non est plenum quando irroratur cum aqua calida,
8
quoniam attrahet aquam |13|[Bekker]ad se et maxime quando fuerit reversum super
9
orificium. Secundum ergo hunc |14|[Bekker]modum erit attractio matricis. Secundum
10
vero sermonem quorundam hominum non erit attractio per instrumentum
11
conveniens |15|[Bekker]coitui neque secundum unum modum, |16|[Bekker]sed accidit
12
contrarium. Et sermo eorum assimilatur sermoni illorum qui opinantur
13
quod |17|[Bekker]mulieres spermatizant. Quoniam accidit eis ut sit illud semen etiam
14
extra, |18|[Bekker]deinde attrahitur etiam ad intra, si debeat semen feminae
15
admisceri cum semine |19|[Bekker]maris; et hoc est unus modorum otii, et natura
16
nihil |20|[Bekker]facit otiose. Et cum sustentatur quod exit a femina |21|[Bekker]per virtutem
17
spermatis maris in matrice accidet ei |22|[Bekker]id quod accidit lacti quod
18
coagulatur per coagulum, quoniam coagulum |23|[Bekker]est lac in quo est calor
19
spiritualis et adunat |24|[Bekker]et sustentat lac. Et similiter facit sperma maris
20
menstruum, |25|[Bekker]quoniam natura lactis et sanguinis menstrui est eadem.
84
1
|26|[Bekker]Et cum fuerit adunata et sustentata pars corporalis, exibit humiditas |27|[Bekker]in
2
circuitu corporis, et cum fuerint desiccatae partes terrestres efficientur
3
telae continentes conceptum. |29|[Bekker]Et necessario efficiuntur siccae quando
4
calefiunt, deinde infrigidantur ultimo. Et rectum est |30|[Bekker]ut non sit animal in
5
humiditate sed distinctum ab ea. |31|[Bekker]Et propter hoc quaedam illorum quae
6
sunt ex partibus terrestribus siccis vocantur telae et quaedam secundinae,
7
et diversantur secundum magis |32|[Bekker]et minus. Et unius modi est istud in
8
animalibus generantibus animalia et animalibus ovantibus.
9
|33|[Bekker]Et cum fuerit sustentatum conceptum |34|[Bekker]accidet ei quod accidit
10
seminibus, quoniam prima virtus movens erit |35|[Bekker]in seminibus. Et cum
11
|36|[Bekker]apparuerit illa virtus quae est in ea in potentia et fuerit in actu, tunc
12
oriuntur |37|[Bekker]rami et exeunt radices et attrahet cibum per radices, |740a|[Bekker] |1|[Bekker]quoniam
13
arbores indigent etiam creatione et cremento. Et secundum hunc |2|[Bekker]modum
14
accidet crementum omnium membrorum concepti propter primam
15
virtutem |3|[Bekker]quae est in eo. Et propter hoc apparet prius |4|[Bekker]cor inter omnia
16
alia membra in actu. Et hoc manifestum est sensui |5|[Bekker]etiam, et non est
17
manifestum sensui tantum sed etiam rationi, quoniam quando |6|[Bekker]conceptum
18
sustentatur ex semine maris et superfluitate feminae et fuerit solitarium,
19
debet regere se |7|[Bekker]sicut filius qui exit a domo patris. Debet ergo esse in eo
85
1
prima res |8|[Bekker]ex qua fit nutrimentum corporis in ultimo sicut est |9|[Bekker]in omnibus
2
animalibus. Quoniam si illud primum est extra vel post in ultimo, |10|[Bekker]poterit
3
aliquis quaerere quaestionem difficilem, scilicet quando erit hoc. Nos vero
4
dicimus quod |11|[Bekker]quando fuerit distinctum quodlibet membrum necessario
5
erit inter ea |12|[Bekker]primum membrum ex quo erit crementum et motus |14|[Bekker]in aliis
6
membris. Et propter hoc omnes illi qui dicunt sicut Democritus quod
7
|15|[Bekker]membra interiora fuerint post dicunt falsum, quasi loquentes de animali
8
ligneo aut lapideo |16|[Bekker]quod non habet principium motus omnino. Omnia
9
vero animalia |17|[Bekker]habent illud principium intra. Et propter hoc apparet prius
10
cor distinctum |18|[Bekker]in omnibus animalibus habentibus sanguinem, quoniam
11
cor est principium membrorum consimilium ad invicem, |19|[Bekker]si est rectum
12
|20|[Bekker]appellare hoc principium animalis, et maxime quando indigetur cibo,
13
|21|[Bekker]quoniam quod habet generationem crescit. Et ultimus cibus non est nisi
14
id quod est in animalibus habentibus sanguinem vel |22|[Bekker]quod convenit ipsi.
15
Et vasa sanguinis sunt venae, et propter hoc est cor |23|[Bekker]principium venarum.
16
Et hoc est manifestum ex |24|[Bekker]Anatomia.
17
Quia ergo est animal in potentia et est imperfectum, |25|[Bekker]necessario accipit
18
cibum ex alio loco scilicet ex matrice, |26|[Bekker]sicut accipit ramus cibum ex terra.
86
1
Et propter hoc |28|[Bekker]extrahit natura duas venas magnas ex corde. |29|[Bekker]Et ex istis
2
exeunt venae subtiles pervenientes ad matricem, |30|[Bekker]et ex eis erit quod
3
dicitur umbilicus; quoniam umbilicus est vena, et in quibusdam |31|[Bekker]una et in
4
quibusdam multae. Et in circuitu venarum est coopertorium corii,
5
|32|[Bekker]quoniam indigent salvatione |33|[Bekker]propter earum debilitatem. Venae vero
6
|34|[Bekker]applicantur cum matrice sicut radices, et per ipsas recipit |35|[Bekker]cibum
7
conceptum. Et propter hoc manet animal in matrice, |36|[Bekker]non sicut dixit
8
Democritus propter impraegnationem et creationem |37|[Bekker]membrorum. Quo-
9
niam hoc manifestatur in animalibus |740b|[Bekker] |1|[Bekker]ovantibus, quoniam quando pulli
10
exeunt ex ovis |2|[Bekker]distinguuntur et apparent membra in eis intra ova, et illa
11
ova sunt extra matrem ovantem.
12
Et forte quaeret aliquis quaestionem fortem dicens: si |3|[Bekker]sanguis est cibus,
13
et cor generatur prius et in eo est sanguis, |4|[Bekker]et sanguis est ex extrinseco,
14
unde erit |5|[Bekker]primus? Et hoc falsum est, quoniam non intrat totus cibus
15
primus ex extrinseco |6|[Bekker]sed est in eo subito, sicut accidit seminibus
16
arborum, quoniam |7|[Bekker]apparet in eis cibus primus mollis.
17
|9|[Bekker]Crescit ergo conceptum per esse umbilici. Et nos dicemus dispositionem
87
1
istarum rerum in ultimo |12|[Bekker]in locis et temporibus suis. |13|[Bekker]Distinctio vero
2
membrorum est non sicut quidam homines putant. |14|[Bekker]Quoniam res natu-
3
ralis est ut procedat similitudo ad similitudinem, |15|[Bekker]et hunc sermonem
4
sequuntur multi modi falsitatis, |16|[Bekker]quoniam erit necessarium ut sit quodlibet
5
membrum consimile in partibus per se, |17|[Bekker]scilicet ossa per se et nervus et
6
caro similiter. |18|[Bekker]Et propter hoc est ista causa non recepta, sed dicimus
7
quod |19|[Bekker]superfluitas feminae in potentia est talis scilicet sicut natura
8
|20|[Bekker]animalium, et omnia membra sunt in ea in potentia, in actu autem nihil
9
est in ea. |21|[Bekker]Et propter hoc erunt membra, et quia artifex |22|[Bekker]et artificium
10
quando sese tangunt |23|[Bekker]praeparabitur operatio |24|[Bekker]et non subito operatur ope-
11
rator. Manifestum est ergo quod materia |25|[Bekker]est ex femina et principium
12
motus est ex masculo, et sicut |26|[Bekker]artificium non efficitur nisi per in-
13
strumentum |27|[Bekker]ita etiam hic accidit, sed dignius est dicere quod hoc non
14
erit nisi per suos motus, scilicet |28|[Bekker]per operationem artis; ars autem non est
15
nisi forma rerum quae sunt |29|[Bekker]in alia. Et similiter virtus animae, sicut
16
|30|[Bekker]accidit animalibus et arboribus, quoniam crementum erit post |31|[Bekker]cibum;
17
ipsa ergo utitur calore |32|[Bekker]et frigore quasi instrumento, quoniam motus est
18
in eis modo communi, et secundum hunc modum erit |33|[Bekker]quodlibet mem-
19
brum. Et ita erit sustentatio illius quod generatur per naturam, |34|[Bekker]quoniam
20
materia quae sustentat conceptum prius et ex qua crescit est eadem,
88
1
|35|[Bekker]virtus ergo quae facit unam eandem rem est melior |36|[Bekker]faciente in primo,
2
sed ista est maior. Si ergo est ista anima pascitiva, |37|[Bekker]et est generativa in
3
ista |741a|[Bekker] |1|[Bekker]natura quae est arborum et omnium animalium; |2|[Bekker]aliae vero sunt
4
partes animae, et manifestum est quod est in quibusdam corporibus |3|[Bekker]quae
5
vivunt.
6
Mas autem et femina non sunt distincta in arboribus, |4|[Bekker]in animalibus
7
autem sunt distincta, et non in omnibus; et cum sint in animalibus
8
distincta, |5|[Bekker]tunc mas indiget femina.
9
[5] |6|[Bekker]Et rectum est quaerere quaestionem gravem dicendo si |7|[Bekker]talis anima est
10
in femina et superfluitas feminae est materia, |8|[Bekker]qua de causa indiget femina
11
mare et non generat per se sine mare? |9|[Bekker]Causa ergo illius est quia inter
12
animalia et arbores est differentia sensus. |10|[Bekker]Non ergo potest esse manus vel
13
caro aut |11|[Bekker]aliud membrum nisi sit in eo anima sensibilis aut actu aut
14
|12|[Bekker]potentia, quoniam simpliciter erit sicut membrum mortui. |13|[Bekker]Si vero mas
15
est talis scilicet factor istius animae, |14|[Bekker]necessario quando dividentur mas et
16
femina non potest |15|[Bekker]femina generare per se animal, quoniam virtus maris
17
est sicut narravimus. |16|[Bekker]Et quaestio gravis est confirmata, |17|[Bekker]et hoc ma-
18
nifestum est ex avibus ovantibus ova venti, quoniam haec est significatio
19
quod |18|[Bekker]femina potest generare usque natus perveniat ad aliquem eventum,
89
1
sed non completum. Et in hoc etiam est |19|[Bekker]quaestio gravis, scilicet
2
quomodo potest aliquis dicere quod ova venti sunt viva, quoniam non
3
|20|[Bekker]possunt esse sicut ova ex quibus generantur pulli – quoniam si ita essent
4
crearetur ex eis |21|[Bekker]animatum in actu – neque sunt sicut ligna aut lapis. Et
5
quia |22|[Bekker]ista etiam sunt aliquo modo communicantia |23|[Bekker]vitam, videtur quod
6
sit in eis aliquo modo anima in potentia. |24|[Bekker]Necessario ergo debet esse in
7
eis |25|[Bekker]virtus pascitiva, et est in eis secundum unum modum sicut in
8
animalibus et |26|[Bekker]arboribus. Et si aliquis quaesiverit qua de causa non
9
creantur membra et animal, dicemus quia |27|[Bekker]indigent anima sensibili, quia
10
membra animalium non sunt sicut membra arborum. |28|[Bekker]Et propter hoc
11
indiget femina coitu maris, |29|[Bekker]quoniam in huiusmodi animalibus sunt mas et
12
femina distincta. Et accidit ut |30|[Bekker]generetur ex ovis venti pullus si coierit
13
mas cum femina quando ova venti fuerint in matrice. |31|[Bekker]Et nos dicemus
14
istas res ultimo.
15
|32|[Bekker]Et si forte est aliquod genus animalium in quo est femina et non est in
16
eo mas |33|[Bekker]distinctus, tunc posset femina generare per se. |34|[Bekker]Et hoc numquam
17
vidit aliquis veri sermonis hucusque. Et propter hoc accidit nobis |35|[Bekker]dubium
18
in dispositione piscium, quoniam |36|[Bekker]numquam vidit aliquis marem ex
19
genere piscium qui dicuntur graece arionobo, feminae autem plenae ovis
20
inveniuntur multae. |37|[Bekker]Et apud nos non est experimentum dignum fide,
21
|38|[Bekker]quoniam non cognoscimus mares istius generis neque feminas. |741b|[Bekker] |1|[Bekker]Et enkeliz
90
1
est simile huic generi, et similiter fastaroz et inveniuntur |2|[Bekker]in fluviis.
2
Genera vero in quibus sunt mas et femina distincta |3|[Bekker]non potest femina
3
generare per se. |4|[Bekker]Et si ita esset, esset creatio maris otiosa, et natura nihil
4
facit otiose. |5|[Bekker]Et propter hoc debet esse mas in istis et completur eius
5
generatio ex eo, |6|[Bekker]quoniam anima fit in nato ab eo, sive per se |7|[Bekker]sive per
6
virtutem spermatis, quoniam membra sunt in materia potentia. |8|[Bekker]Et cum sit
7
in eis principium motus, tunc accidit quod accidit |9|[Bekker]mirabilibus quae fiunt
8
per se. Et |10|[Bekker]quidam naturales |11|[Bekker]non opinantur quod quando membra
9
moventur quod transferantur a suis locis, |12|[Bekker]sed quod figuntur et alterantur
10
secundum duritiem et mollitiem |13|[Bekker]et secundum aliam differentiam
11
membrorum consimilium in partibus, |14|[Bekker]quoniam fiunt in actu postquam
12
erant in potentia. |15|[Bekker]Cor ergo est primum membrum |16|[Bekker]in animalibus
13
habentibus sanguinem, in aliis autem estmembrum conveniens ei, sicut
14
diximus |17|[Bekker]multotiens. Et hoc manifestum est sensui scilicet quod |18|[Bekker]cor est
15
ante, et non solummodo etiam ex hoc sed etiam ex ultimo, |19|[Bekker]quoniam
16
virtus spiritualis remanet ultimo in corde. Et accidit omnibus membris
17
|20|[Bekker]mortificatio prius quam cordi, |21|[Bekker]quasi natura procederet via circulari,
18
quoniam generatio non erit nisi |23|[Bekker]ex non esse ad esse.
91
1
[6] |25|[Bekker]Et membra interiora erunt |26|[Bekker]ante exteriora. Et prius apparet mag-
2
nitudo membrorum |27|[Bekker]interiorum. |28|[Bekker]Et distinguitur prius pars superior quae
3
est a pariete ad superius et est maior in respectu, |29|[Bekker]pars autem inferior est
4
minor et apparet non distincta. Et hoc erit manifestum |30|[Bekker]in omnibus
5
animalibus habentibus sanguinem, et pars superior et inferior ex eis erit
6
distincta praeterquam |31|[Bekker]in animali generanti vermes, |32|[Bekker]quoniam eius
7
crementum erit ex parte superiori, et remanet pars inferior minor. |33|[Bekker]Pars
8
autem superior et inferior non sunt distinctae nisi in animalibus mollis
9
corporis |34|[Bekker]ambulantibus. Et similiter accidit etiam |35|[Bekker]arboribus, scilicet quod
10
creatio partis superioris est ante inferiorem, |36|[Bekker]quoniam semina emittunt
11
radices ante ramos.
12
|37|[Bekker]Et non praeexcellunt membra nisi per spiritum, |38|[Bekker]non per virtutem
13
generantis, sicut fingunt quidam naturales. |742a|[Bekker] |1|[Bekker]Et hoc manifestum est in
14
avibus et |2|[Bekker]piscibus et animalibus anulosi corporis, quoniam isti modi
15
generantur postquam separati sunt a suis generantibus, |3|[Bekker]et complentur
16
extra et recipiunt distinctionem et divisionem. Et quaedam animalia |4|[Bekker]non
17
anhelant omnino sed faciunt vermes et |5|[Bekker]ova, et quaedam generant
18
animalia. Animal vero quod anhelat essendo in interiori matris recipit ibi
19
|6|[Bekker]distinctionem, et non anhelat quousque compleatur creatio pulmonis. |7|[Bekker]Et
20
pulmo distinguitur in membra quae creantur in eo ante anhelitum. |8|[Bekker]Et
21
etiam quodlibet animal quadrupes habens multas fissuras in pedibus, ut
92
1
canis |9|[Bekker]leo et lupus et vulpis generant filios caecos, et extra separantur
2
|10|[Bekker]oculi et vident. |14|[Bekker]Necessario ergo accidit |15|[Bekker]ubi est humidum et calidum
3
quod quoddam sit operans et quoddam patiens.
4
|16|[Bekker]Quidam vero antiqui naturales |17|[Bekker]non habebant experientiam ex
5
creatione membrorum, et fingebant |19|[Bekker]quod quaedam membra erant ante
6
quaedam sicut accidit aliis rebus etiam, et non declaraverunt secundum
7
quot modos dicitur primum et quid erit ante aliud. |20|[Bekker]Et dicitur
8
multipliciter, quoniam id quod est propter illud et quod est propter hoc
9
|21|[Bekker]diversantur, et unum illorum est primum secundum generationem |22|[Bekker]et
10
alterum primum secundum substantiam. Et quod est propter aliquid
11
dicitur duobus modis, |23|[Bekker]quoniam unus modus significat motus et alius
12
modus significat illud quo utitur. |24|[Bekker]Quod vero est propter quod est natus
13
et instrumentum rerum generantium, |25|[Bekker]quoniam debet esse alterum eorum
14
ante aliud, |26|[Bekker]verbi gratia doctor est ante discipulum, fistulae vero sunt post
15
|27|[Bekker]fistulatorem, quoniam falsum est ut sit musicus |28|[Bekker]ante suam scientiam et
16
incipiat operari, et forte erunt cannae ante discipulum. Et iam scivimus
17
quod sunt tria, et quod unum illorum est id quod dicitur completum, |29|[Bekker]et
18
est id quod est propter quod, et duo alia sunt propter istud, sed ex primo
19
|30|[Bekker]movente generante et |31|[Bekker]conferuntur ad patiens et ad generatum; |32|[Bekker]et
20
tertium etiam est illud quo indigetur. |33|[Bekker]Necessario ergo debent esse
93
1
membra prius in illo in quo est principium motus, |34|[Bekker]et est membrum
2
habens magnum dominium; |35|[Bekker]et post hoc membrum erit totum
3
complementum. Et tale membrum erit necessario in corporibus |742b|[Bekker] |1|[Bekker]animalium
4
in quibus est principium motus; |2|[Bekker]necessario ergo debet hoc membrum
5
creari ante alia, secundum vero quod est movens debet esse primum, et
6
secundum quod est |3|[Bekker]membrum est propter alia membra. Et quodlibet
7
membrum instrumentale |4|[Bekker]quod est naturaliter generans debet esse ante
8
aliud, |5|[Bekker]quoniam est sicut principium, |6|[Bekker]quod vero non est talis dispositionis
9
debet esse ultimo. Et propter hoc non est facile |7|[Bekker]distinguere ista membra
10
et quod est propter aliud et |8|[Bekker]quod est propter se, |10|[Bekker]quamvis sit nobis
11
necessarium ut eamus ista via |11|[Bekker]quaerendo quid est post quod, quoniam
12
complementum quorundam |12|[Bekker]erit post et quorundam ante. Et propter hoc
13
erit prius membrum |13|[Bekker]in quo est principium, deinde pars superior corporis.
14
|14|[Bekker]Et propter hanc causam |15|[Bekker]apparet prius in creatione embryonis caput et
15
oculi valde magni, quod vero est sub umbilico, |16|[Bekker]ut crus et coxa, apparet
16
valde parvum, quoniam pars inferior non est nisi propter partem
17
superiorem.
18
Et non bene |18|[Bekker]dixerunt antiqui in eo quod dixerunt de necessitate causae
19
quae dicitur propter quod, scilicet illi qui fingunt |19|[Bekker]quod istae res erunt
94
1
secundum istam dispositionem semper, |20|[Bekker]sicut fecit Democritus ubi finxit
2
quod id quod est semper |21|[Bekker]non habet principium aut finem, quod vero est
3
propter quod est principium et quod est semper |22|[Bekker]non habet finem; ipse
4
vero fingit quod quaestio quaerentis propter quod est quodlibet istorum
5
est similis |23|[Bekker]quaestioni qua quaeritur principium quod non habet finem. Et
6
secundum hunc |24|[Bekker]sermonem |25|[Bekker]non habebit demonstrationem aliqua res
7
aeterna. Et causa quae dicitur propter quod apparet in multis rebus
8
quarum |26|[Bekker]quaedam sunt substantiae naturales et quaedam substantiae
9
sempiternae, quoniam semper erunt tres anguli trianguli |27|[Bekker]aequales duobus
10
rectis, et semper erit diameter incommensurabilis |28|[Bekker]costae. Et rectum est
11
dicere quod non debemus quaerere principium omnium rerum, |30|[Bekker]et non est
12
rectum ut non quaeramus principium rerum quae generantur |31|[Bekker]et quae sunt
13
semper. Et res aeternae habent principia alia |32|[Bekker]et scientia principii est finis,
14
non |33|[Bekker]demonstratio. Et non est principium in illis quae non moventur nisi
15
quod est, in |34|[Bekker]rebus vero quae generantur sunt multa principia secundum
16
diversos modos, et non |35|[Bekker]secundum unum modum erit motus. Et propter
17
hoc |36|[Bekker]erit cor prius in omnibus animalibus habentibus cor, sicut diximus
18
superius, |37|[Bekker]in animalibus autem carentibus sanguine est membrum
19
conveniens |743a|[Bekker] |1|[Bekker]cordi.
20
Et ex corde exeunt venae extensae |2|[Bekker]quarum figura est similis figurae
21
pilorum, |3|[Bekker]quoniam membra sunt circa ipsas. |4|[Bekker]Generatio vero membrorum
95
1
consimilium in partibus sustentatur ex calore et frigore, |5|[Bekker]quoniam quae-
2
dam coagulantur ex calido et quaedam ex frigido. |6|[Bekker]Et iam narravimus di-
3
versitates istorum in alio libro, |7|[Bekker]et quae corpora sunt humida et quae
4
liquefiunt et quae non. |8|[Bekker]Ex venis ergo et viis quae sunt in quolibet
5
membro |9|[Bekker]provenit cibus ad sua loca, et accidit eis quod accidit fictili in
6
quo intrat |10|[Bekker]humiditas aquae, et primum quod erit ex illo cibo est caro vel
7
membrum sibi conveniens, |11|[Bekker]sustentatio autem carnis est ex frigore, et
8
propter hoc dissolvitur ab igne. Membra |12|[Bekker]vero terrestria in quibus non est
9
nisi pauca humiditas |13|[Bekker]et paucus calor, quando calefiunt exit ex eis illa
10
humiditas et dissolvitur, |14|[Bekker]et ex multitudine caloris erunt dura terrestria,
11
sicut |15|[Bekker]ungues et cornua et sotulares et soleae, et propter hoc mollificantur
12
|16|[Bekker]in igne, et quaedam mollificantur ex humiditatibus, sicut |17|[Bekker]testa ovi.
13
Et ex calore interiori |18|[Bekker]desiccantur venae et ossa quoniam humiditas
14
quae est in eis desiccatur, et propter hoc |19|[Bekker]non dissolvuntur ossa ex igne
15
sicut non dissolvitur fictile, |20|[Bekker]quoniam sunt sicut res assatae in fornace;
16
ossa ergo concurrunt ex calore generationis. |21|[Bekker]Et iste calor non facit
17
carnem, sicut neque ossa neque ubicumque fuerit, |22|[Bekker]sed facit hoc secundum
18
naturam et quando et ubi debet facere. |23|[Bekker]Et forte erit id quod est potens
19
ex motore in quo non est actus |24|[Bekker]et non est possibile ei in quo est actus
96
1
aliqua res casualis, |25|[Bekker]sicut non est possibile carpentario facere arcam ex
2
lignis |26|[Bekker]sine carpentatione.
3
Calor autem |27|[Bekker]est in superfluitate spermatis, et in eo est |28|[Bekker]motus et
4
operatio secundum quantitatem et qualitatem temperatam |29|[Bekker]conveniens
5
creationi cuiuslibet membri. Et si fuerit maior vel minor |30|[Bekker]faciet
6
membrum malum vel incompletum occasionatum, |31|[Bekker]et hoc est simile
7
accidenti quod accidit rebus quae sustentantur extra per decoctionem.
8
|32|[Bekker]Calor autem temperatus est conveniens cibo etiam, et |33|[Bekker]nos utimur
9
temperantia caloris secundum convenientiam motus, |34|[Bekker]in operationibus
10
vero naturae est motus ex natura generantis. |35|[Bekker]Causa autem rerum quae
11
sunt per se est motus temporis et |36|[Bekker]calor.
12
Frigus vero est cibus caloris, quoniam |37|[Bekker]natura utitur ambobus, scilicet
13
calore et frigore; necessario ergo ponit natura |743b|[Bekker] |1|[Bekker]istud membrum secundum
14
unum modum et aliud secundum alium, in rebus autem quae sunt propter
15
|2|[Bekker]aliquid accidit ut quaedam sint frigidae et quaedam calidae, |3|[Bekker]et ita erit
16
quodlibet membrum. Et erit caro mollis et aliud durum, et |5|[Bekker]nervus erit
17
siccus attrahens et ossa sicca velocis fracturae. |6|[Bekker]Corium vero erit ex
18
siccitate carnis, sicut accidit |7|[Bekker]rebus decoctis, |8|[Bekker]quoniam elevabitur quod est
19
super ipsas quiddam declinans ad siccum |9|[Bekker]propter viscositatem quae est
20
super faciem aquae, quando illud siccum non potest dissolvi et efficitur
21
vapor. |10|[Bekker]Et illud viscosum erit in animalibus valde siccis, sicut in
22
animalibus durae testae et mollis testae, |11|[Bekker]quoniam isti modi sunt ultimi
97
1
animalium habentium sanguinem. In animalibus vero |12|[Bekker]carentibus sanguine
2
erit illud viscosum pinguius, et |13|[Bekker]illud pingue congregatur multum sub
3
corio in animalibus terrestribus. |16|[Bekker]Et omnia ista membra erunt necessario
4
sicut diximus |17|[Bekker]secundum aliquem modum, et erunt non necessario
5
secundum alium modum propter |18|[Bekker]aliquid.
6
Pars ergo superior corporis distinguitur prius in tempore |19|[Bekker]generationis,
7
pars autem inferior distinguitur post, |20|[Bekker]et hoc est in animalibus habentibus
8
sanguinem. Et omnia membra recipiunt prius terminos et signa, |21|[Bekker]deinde
9
post recipiunt colores et |22|[Bekker]duritiem et mollitiem subtiliter, quoniam
10
|24|[Bekker]signator prius signat deinde ponit colores super illa signa |25|[Bekker]quousque
11
compleat animal perfectum. Debet ergo esse in corde principium |26|[Bekker]sensuum
12
et omnes virtutes animales, et propter hoc creatur cor prius. |27|[Bekker]Et propter
13
calorem cordis et exitum venarum ex eo |28|[Bekker]posuit natura membrum
14
frigidum in opposito |29|[Bekker]cordis, scilicet cerebrum. Et propter hoc creatur
15
caput |30|[Bekker]in generatione post creationem cordis, magnitudo autem capitis
16
|31|[Bekker]est maior magnitudine aliorum membrorum, quoniam cerebrum est
17
magnum et humidum ex prima creatione.
18
|32|[Bekker]Et in eo quod accidit oculis animalium est quaestio gravis, |33|[Bekker]quoniam
19
oculi apparent prius valde magni |34|[Bekker]in animalibus natantibus ambulantibus
20
volantibus, et oculus creatur ultimo, |35|[Bekker]scilicet post creationem membrorum,
21
quoniam in tempore medio diminuuntur et profundantur. Et causa illius
98
1
est |36|[Bekker]quoniam instrumentum visus est |37|[Bekker]super vias. Sensus autem gustus aut
2
tactus |744a|[Bekker] |1|[Bekker]sunt corpora aut pars animalis; |2|[Bekker]auditus autem et odoratus sunt viae
3
continuae cum aere |3|[Bekker]extrinseco plenae spiritu naturali, habenti transitum
4
|4|[Bekker]ad venas subtiles extensas a corde ad cerebrum. |5|[Bekker]Et oculus proprie habet
5
corpus quod non habet aliud instrumentum sensuum. |6|[Bekker]Et illud corpus est
6
frigidum et humidum |8|[Bekker]ex humore continente cerebrum, |9|[Bekker]quoniam ex eo
7
erit res munda valde et transit per vias |10|[Bekker]procedentes ex oculis ad telam
8
continentem |11|[Bekker]cerebrum. Et significatio super hoc est quia nullum
9
membrum est |12|[Bekker]in capite frigidum et humidum nisi cerebrum |13|[Bekker]et oculus.
10
Necessario ergo |14|[Bekker]recipit magnitudinem in prima creatione, deinde
11
diminuitur, post. |15|[Bekker]Et similiter accidit cerebro, |16|[Bekker]quoniam prius est
12
humidum multum |17|[Bekker]et post adunatur in se. |18|[Bekker]Magnitudo ergo oculorum est
13
prius propter causam quam narravimus. |19|[Bekker]Et propter cerebrum erit caput
14
magnum valde, et propter |20|[Bekker]humiditatem oculorum apparent prius magni
15
|21|[Bekker]et complentur in ultimo, quoniam |22|[Bekker]sustentatio cerebri non erit nisi
16
difficile, quia frigiditas et humiditas quae sunt in eo non desiccantur nisi
17
tarde post longum tempus. |23|[Bekker]Et hoc accidit omnibus animalibus habentibus
18
cerebrum magnum et maxime |24|[Bekker]hominibus. Et propter hoc erit locus
99
1
sincipitis humidus et non fiet durus |25|[Bekker]nisi ultimo, in infantibus vero |26|[Bekker]est os
2
sincipitis valde molle. |27|[Bekker]Et hoc accidit hominibus proprie quoniam habent
3
cerebrum |28|[Bekker]magnum et humidum et maius cerebris aliorum animalium,
4
|29|[Bekker]quia calor cordis est valde mundus. |30|[Bekker]Et significatio super hoc est bonitas
5
complexionis intellectus, quoniam homo est intelligentior |31|[Bekker]omnibus
6
animalibus. Et non possunt infantes ferre caput longo tempore |32|[Bekker]propter
7
pondus cerebri. |33|[Bekker]Et similiter membra indigentia motu in alia re, |35|[Bekker]sicut
8
illud quod erit in profundo corporis. |36|[Bekker]Et palpebrae etiam sunt sicut ista
9
membra. Et iam scivimus quod natura nihil facit otiose, |37|[Bekker]neque in prima
10
creatione neque in ultima. Necessario ergo |744b|[Bekker] |1|[Bekker]dividuntur palpebrae et pos-
11
sunt moveri. Creatio ergo oculorum erit post longum tempus |2|[Bekker]propter
12
tardationem digestionis humiditatis continentis cerebrum, et com-
13
plementum |3|[Bekker]oculorum erit ultimo, quoniam |4|[Bekker]non possunt moveri quousque
14
vincat motus. |5|[Bekker]Et argumentum super hoc est |6|[Bekker]natura palpebrarum quae
15
sunt talis dispositionis, et propter hoc non potest vir elevare palpebras
16
quando |7|[Bekker]fuerit super caput suum pondus, sive propter somnum sive
17
propter ebrietatem aut aliam |8|[Bekker]causam.
100
1
|9|[Bekker]Iam ergo narravimus dispositionem generationis oculorum, |10|[Bekker]et propter
2
quam causam completur distinctio eorum ultimo post distinctionem
3
omnium membrorum. |11|[Bekker]Creatio autem eorum non est nisi |12|[Bekker]ex cibo, et
4
membra nobilia dominantia habentia communicationem |13|[Bekker]ex primo motore
5
habent cibum mundum bonae decoctionis, |14|[Bekker]scilicet primum cibum.
6
Membra autem quibus indigetur necessario et generatio eorum est propter
7
ista |15|[Bekker]habent cibum peiorem. |16|[Bekker]Natura autem non est nisi sicut rectificator
8
et rector, |18|[Bekker]quoniam cibum mundum bonum valde dat |19|[Bekker]membris nobilibus,
9
et quod est ex eis superfluum malum dat |20|[Bekker]membris assimilatis servis. |21|[Bekker]Et
10
sicut rector facit in regimine rerum extrinsecarum, |22|[Bekker]ita facit natura in
11
creatione membrorum extrinsecorum; ex |23|[Bekker]materia ergo munda valde
12
creantur corpora instrumentorum sensuum, |24|[Bekker]et ex superfluitatibus
13
sustentantur |25|[Bekker]pili et cornua et ungues et soleae et sibi |26|[Bekker]similia, et propter
14
hoc erit eorum sustentatio ultimo |27|[Bekker]quando fuerit in corpore superfluitas
15
sustentans.
16
|28|[Bekker]Natura ergo ossium erit in prima sustentatione membrorum, scilicet ex
101
1
|29|[Bekker]superfluitate spermentali, |30|[Bekker]et mundior transit in |31|[Bekker]membra dominantia et
2
quod remanet ex superfluitate illius cibi transit in alia membra. |34|[Bekker]Cibus
3
vero est ex quo est generatio omnium membrorum. |36|[Bekker]Et nos distinguemus
4
istas res ultimo. Secundum ergo hunc |37|[Bekker]modum erit sustentatio nervorum
5
et ex eisdem, |38|[Bekker]scilicet ex superfluitate spermentali et pascitiva.
6
|745a|[Bekker] |1|[Bekker]Et similiter erit sustentatio unguium et pilorum et solearum et
7
rostrorum |2|[Bekker]et unguium avium et sibi similium |3|[Bekker]ex cibo et virtute cibali
8
quae |4|[Bekker]intrat embryonem ex femina. Et propter hoc |5|[Bekker]crescunt ossa usque ad
9
tempus notum et habent |6|[Bekker]quantitatem determinatam in omnibus ani-
10
malibus. |7|[Bekker]Et si ossa crescerent semper, esset animal |8|[Bekker]in cuius corpore sunt
11
ossa aut membra convenientia ossibus crescens dum sit vivum, |9|[Bekker]quia
12
magnitudo corporum animalium accipit ossa. |10|[Bekker]Et nos post dicemus causam
13
propter quam non crescit |12|[Bekker]animal quod canescit propter |13|[Bekker]multitudinem
14
superfluitatis remanentis in corpore, quia superfluitas transiens in membra
15
dominantia est valde pauca |14|[Bekker]propter senectutem et infirmitates. Cum ergo
102
1
|15|[Bekker]illa superfluitas diminuitur diminuuntur pili et cornua, |16|[Bekker]ossa vero
2
econtrario, quoniam diminuuntur cum diminutione |17|[Bekker]membrorum et
3
crescunt secundum crementum illorum. Et pili corporum crescunt etiam,
4
sed non generantur |18|[Bekker]alia vice.
5
Et forte quaeret aliquis quaestionem gravem de dentibus, |19|[Bekker]scilicet quia
6
natura eorum est sicut natura |20|[Bekker]ossium, ungues vero et cornua et pili et
7
|21|[Bekker]huiusmodi erunt ex cute, et propter hoc mutantur |22|[Bekker]in colore secundum
8
mutationem coloris cutis, quoniam erunt albi et nigri, |23|[Bekker]dentes autem non
9
mutant colorem omnino, |24|[Bekker]quoniam generatio eorum est ex ossibus, et hoc
10
manifestatur in omnibus animalibus habentibus ossa et dentes.
11
|25|[Bekker]Et debemus scire quod dentes solummodo inter alia ossa crescunt dum
12
remanet animal. Et hoc manifestum est |26|[Bekker]ex declinantibus a suis locis aut
13
contingentibus se ad invicem. |27|[Bekker]Et causa crementi illorum est propter
14
operationem eorum, |28|[Bekker]et si non crescerent consumerentur cito, nisi esset
15
materia ex qua crescunt. |29|[Bekker]Et propter hoc teruntur cito dentes animalium
16
comedentium multum et carentium magnis dentibus. |31|[Bekker]Et propter hoc
17
ingeniata est natura in hoc, |32|[Bekker]scilicet quod apud senectutem et |33|[Bekker]finem
18
congregat dentes ad invicem. Et si vita duraret per millennium, |34|[Bekker]essent
19
dentes semper plures quam |35|[Bekker]in prima creatione.
20
|745b|[Bekker] |2|[Bekker]Iam ergo declaravimus causam propter quam crescunt dentes. |3|[Bekker]Causa
103
1
vero propter quam non est natura dentium et aliorum ossium eadem |4|[Bekker]est
2
quia omnia ossa creantur ex prima sustentatione corporis, |5|[Bekker]creatio autem
3
dentium est ultimo, et crescunt etiam |6|[Bekker]postquam ceciderint; et ipsa
4
contingunt dentes. |7|[Bekker]Dentes autem non sunt nisi ex cibo ossium. Et
5
quaedam |10|[Bekker]animalia habent dentes in prima generatione vel cum membro
6
conveniente dentibus, |11|[Bekker]nisi acciderit eis contra naturam, |12|[Bekker]origo autem
7
dentium erit ultima |13|[Bekker]nisi acciderit animali contrarium. |14|[Bekker]Et nos dicemus
8
ultimo causam propter quam sunt quidam dentes fortiores quibusdam et
9
propter quam quidam erunt cadentes et quidam non. |15|[Bekker]Et manifestum est
10
quod |16|[Bekker]omnia huiusmodi membra generantur ex superfluitate, sicut diximus
11
superius, et propter hoc est corpus hominis *nudum lene |17|[Bekker]magis omnibus
12
corporibus animalium. Homo autem habet ungues parvos |18|[Bekker]respectu sui
13
corporis, quoniam superfluitas terrestris quae est in eis est valde pauca.
14
|19|[Bekker]Et superfluitas non est nisi ex cibo indigesto non decocto. |21|[Bekker]Iam ergo
15
declaravimus causam propter quam generatur quodlibet membrum.
16
[7] |22|[Bekker]Et crementum cuiuslibet generis |23|[Bekker]erit ex parte umbilici, sicut diximus
104
1
superius. |24|[Bekker]Et quia in animalibus est |25|[Bekker]virtus animae pascitivae subito
2
emittit umbilicus ad matricem cotyledones sicut radices arborum. |26|[Bekker]Creatio
3
autem umbilici non est nisi cortex continens venas, |27|[Bekker]et illae venae sunt
4
multae in animalibus magni corporis et sibi similibus, in animalibus vero
5
mediocris corporis |28|[Bekker]sunt duae venae tantum, et in animalibus parvi
6
corporis est vena una et ex ea recipit embryo cibum |29|[Bekker]sanguineum.
7
Matrices autem non sunt nisi fines multarum venarum. |30|[Bekker]In animalibus
8
autem quae |31|[Bekker]non habent in matrice unam venam magnam extensam |32|[Bekker]sed
9
multas loco unius, erunt illae venae multae consequentes se in matrice;
10
|33a|[Bekker]et habent nomen proprium graece, et sunt continuatae cum umbilico,
11
quoniam venae continuantur ex una parte umbilici, |33b|[Bekker]et dividuntur in
12
circuitu, et ubi sunt termini illarum, |33c|[Bekker]illic erunt orificia venarum
13
minorum et telarum. Pars ergo earum rotunda erit *circa |34|[Bekker]matricem, et
14
pars concava erit apud embryonem. Et inter |35|[Bekker]matricem et embryonem
15
sunt telae et secundinae. |746a|[Bekker] |1|[Bekker]Et cum creverit et complebitur embryo,
16
|2|[Bekker]diminuentur orificia venarum et telarum apud complementum et latebunt
17
omnino. Per istas |3|[Bekker]ergo vias erit cibus embryonis, et ille cibus erit san-
18
guineus. |4|[Bekker]Et natura congregat illum cibum in venis quas diximus, sicut
19
facit in mamillis, et quia cibus congregatur |5|[Bekker]paulatim et multiplicatur,
105
1
accidit ut sint orificia venarum quasi apostemata. Et dum |7|[Bekker]embryo est
2
parvus impotens accipere multum cibum |8|[Bekker]erunt venae amplae, et cum
3
creverit embryo diminuentur et adunabuntur in se.
4
|9|[Bekker]Matrices ergo non habent venas apparentes in multis animalibus vilis
5
aspectus habentibus dentes in utraque mandibula, |10|[Bekker]sed umbilicus
6
extenditur usque ad unam venam, |11|[Bekker]et illa vena expanditur et continet
7
matricem. |14|[Bekker]Et debemus cognoscere istas res |15|[Bekker]ex eo quod diximus et
8
narravimus de aspectibus animalium in principio nostri libri. |16|[Bekker]Embryo
9
ergo continuatur cum umbilico et umbilicus cum |17|[Bekker]vena, et sanguis currit
10
ad matricem ex parte venae sicut currit aqua ex canali. |18|[Bekker]Et circa
11
quemlibet embryonem sunt telae et |19|[Bekker]secundinae.
12
Illi vero qui opinantur quod quilibet embryo cibatur in matrice |20|[Bekker]ex
13
superfluitate carnis parvae exeuntis ab eo mentiuntur. |21|[Bekker]Quoniam si ita
14
esset, accideret hoc accidens aliis animalibus, et nos numquam vidimus
15
hoc in aliis animalibus, |22|[Bekker]et cognoscere hoc ex anatomia est facile. Et |23|[Bekker]iam
16
scivimus quod omne conceptum in matricibus avium et animalium
17
natantium et |24|[Bekker]ambulantium est retentum in telis subtilibus gracilibus, et
18
illae telae distinguunt conceptum |25|[Bekker]ex matrice et humiditatibus. |28|[Bekker]Et ex
106
1
istis rationibus manifestatur quod sermo eorum est falsus, scilicet illorum
2
qui dicunt sicut dixit Democritus.
3
|29|[Bekker]Animalia autem convenientia in genere coeunt naturaliter ad invicem,
4
|30|[Bekker]et etiam animalia quorum natura est propinqua ad invicem, |31|[Bekker]et maxime
5
si non diversentur in aspectu et magnitudine |32|[Bekker]et fuerint convenientia
6
secundum spatium impraegnationis. |33|[Bekker]Omnia ergo huiusmodi sunt in aliis
7
animalibus, et sunt in |34|[Bekker]canibus et vulpibus et lupis et in genere quod
8
dicitur graece toniez. Et quidam homines putant de canibus Indiae |35|[Bekker]quod
9
generantur ex cane et lupo simili lupo. Et |746b|[Bekker] |1|[Bekker]iam apparuit hoc in simia
10
coeunte, sicut accidit in cubeg et |2|[Bekker]gallina. Et putatur quod accipitres
11
|3|[Bekker]diversi aspectus coeant ad invicem. |13|[Bekker]Et possunt |14|[Bekker]feminae et mares
12
generare, muli vero et mulae non, |15|[Bekker]quoniam non generant etiam quaedam
13
ex quibusdam si coiverint cum aliquibus exalio genere.
14
|16|[Bekker]Et quaestio est universalis, scilicet qua de |17|[Bekker]causa erit mulier sterilis et
15
mas non generans. Quoniam erunt mulieres |18|[Bekker]steriles et viri similiter, et
16
similiter in aliis generibus animalium, |19|[Bekker]scilicet in equabus. Genus vero
17
mulorum |20|[Bekker]non generat omnino. Et causa privationis generationis |21|[Bekker]in aliis
18
animalibus est multorum modorum, quoniam forte erunt |22|[Bekker]loca convenien-
107
1
tia coitui occasionata ex prima generatione. |23|[Bekker]Et quaedam mulieres non
2
menstruant, |24|[Bekker]et quidam viri non habent barbam sed remanent quasi
3
spadones per totam vitam. Et forte |25|[Bekker]accidet hoc quibusdam hominibus
4
apud iuventutem et forte erit hoc propter |26|[Bekker]bonitatem et fertilitatem cibi
5
corporis, scilicet quod quaedam mulieres erunt pinguiores post iuven-
6
tutem, |27|[Bekker]et quaedam ferunt multam carnem et transit superfluitas
7
spermentalis in cibum illius carnis. |28|[Bekker]Et menstruum quarundam mulierum
8
non congelatur nec coagulatur |29|[Bekker]et sperma quorundam virorum etiam non
9
congelatur, et hoc accidit etiam propter infirmitatem: erit ergo sperma
10
viri frigidum humidum |30|[Bekker]et menstruum mulieris malum plenum
11
|31|[Bekker]superfluitatibus. Et accidit hoc multis viris et mulieribus |32|[Bekker]propter oc-
12
casionem naturalem in locis et in membris |33|[Bekker]convenientibus coitui, et
13
quaedam istarum infirmitatum |34|[Bekker]possunt curari et quaedam non.
14
Et |35|[Bekker]privatio generationis erit in tota vita virorum et mulierum ex prima
15
sustentatione et creatione, |747a|[Bekker] |1|[Bekker]quoniam quaedam mulieres sunt viragines et
16
quidam viri sunt effeminati. |2|[Bekker]Ille ergo modus mulierum non habet
17
menstruum et sperma illorum virorum est frigidum tenue. |3|[Bekker]Et hoc
18
cognoscitur experimento: sperma ergo |4|[Bekker]viri cognoscitur si non fuerit
19
conveniens generationi quando ponitur super aquam, quoniam |5|[Bekker]quando
20
fuerit frigidum tenue dissolvetur et expandetur super faciem aquae,
21
sperma vero conveniens generationi est econtrario, quoniam viae corporis
22
non sunt extensae divisae; ipsum ergo descendit et non natat super aquam.
108
1
|7|[Bekker]Experimentantur autem sapientes mulieres |8|[Bekker]per iniectionem per inferius si
2
perveniant |9|[Bekker]ab inferiori ad superius, et per colores etiam quos ponunt
3
super oculos, |10|[Bekker]quoniam colorant salivam. |11|[Bekker]Cum ergo acciderint ista
4
accidentia significant quod viae corporis, scilicet viae ex quibus |12|[Bekker]exit
5
superfluitas spermatica, non sunt oppilatae, et si acciderit contrarium
6
significatur quod sunt oppilatae, |13|[Bekker]quoniam locus oculorum |14|[Bekker]est conveniens
7
exitui spermatis. Et significatio super hoc est |15|[Bekker]mutatio istius loci tempore
8
coitus, et quando homo |16|[Bekker]fuerit multi coitus debilitabitur eius visus; |17|[Bekker]et
9
causa illius est quoniam natura spermatis est similis naturae |18|[Bekker]cerebri,
10
quoniam ista materia est aquosa et calor est |19|[Bekker]intrans. Et purgatio menstrui
11
est ex inferiori parietis, |20|[Bekker]quoniam ille locus est primum naturae, et
12
propter hoc pervenit |21|[Bekker]motus ex iuncturis usque ad pectus.
13
[8] |23|[Bekker]Ista ergo occasio accidit viris et mulieribus et aliis modis animalium
14
multis modis, sicut narravimus. |25|[Bekker]Genus vero mulorum totum est sterile.
15
|26|[Bekker]Et mentitus est Democritus et Empedocles in eo quod locuti sunt de
16
causa illius. Democritus vero non dixit in hoc |27|[Bekker]sermonem manifestum,
17
Empedocles autem dixit sed non recte, |28|[Bekker]quoniam fingit quod causa illius
18
est digestio |29|[Bekker]coeuntium ad invicem sine convenientia in genere. Et
19
Democritus fingit |30|[Bekker]quod viae mularum in parte matricum sunt corruptae,
109
1
quoniam |31|[Bekker]prima generatio illarum non fuit ex animalibus convenientibus
2
in genere. |32|[Bekker]Et possibile est quod accidit hoc animalibus ovantibus, scilicet
3
coitus generum diversorum, et erit ex eis generatio sicut esset ex
4
generibus convenientibus. |33|[Bekker]Et si hoc esset causa in mulis, |34|[Bekker]deberet
5
accidere ita animalibus aliis diversis in genere quando coeunt ad invicem.
6
Empedocles autem fingit quod causa sterilitatis mulorum |35|[Bekker]est mixtio
7
spermatis. Quoniam |747b|[Bekker] |1|[Bekker]sperma feminarum et masculorum est molle, et non
8
continuantur loca profunda |2|[Bekker]cum debilibus, quoniam si continuarentur ad
9
invicem esset durum ex corruptione creationis, |3|[Bekker]sicut ex mixtione aeris et
10
lapidis mez. |4|[Bekker]Et non recte neque bene dixit de causa mixtionis lapidis mez
11
et aeris. |5|[Bekker]Et iam diximus istam causam in libro quem fecimus de
12
quaestionibus. |6|[Bekker]Ipse ergo non narravit principia ex rebus notioribus quam
13
corporibus duris et profundis, |7|[Bekker]quae quando continuantur ad invicem erit
14
ex eis mixtio sicut ex vino |8|[Bekker]et aqua. Et iste sermo transcendit nostrum
110
1
intellectum: et quomodo |9|[Bekker]possunt admisceri profunda vini et aquae? Et
2
iste sermo |10|[Bekker]est falsus. Et etiam accidit ut generetur ex equo et equa
3
|11|[Bekker]equus, et ex equa et asino mulus et mula. |12|[Bekker]Si ergo ex mare et femina
4
generetur filius, quare |13|[Bekker]erit ex istis res spissarum viarum, ita quod erit
5
illud quod generabitur ab eis sterile, |14|[Bekker]et ex equa et asino |15|[Bekker]non habebit
6
natus filium? Et iam scivimus quod sperma equi |16|[Bekker]et sperma feminae sunt
7
mollia, et potest coire asinus cum equa |17|[Bekker]et equus cum asina, et propter
8
hoc |18|[Bekker]erit filius qui exit ab eis sterilis secundum quod fingit. |19|[Bekker]Et deberet
9
accidere etiam hoc |20|[Bekker]filio generato ex equa et equo. Et si esset mixtio ex
10
uno, |21|[Bekker]esset possibile dicere quod unum illorum esset causa generationis,
11
|22|[Bekker]quoniam non assimilatur spermati totius. Nos autem videmus contrarium,
12
scilicet quod mixtio erit ex duobus spermatibus. |23|[Bekker]Et etiam demonstratio
13
est firma super |24|[Bekker]utrumque, scilicet supermarem et feminam, |25|[Bekker]et sicut
14
fingunt quidam homines mas generat quando fuerit septennis tantum,
15
|26|[Bekker]femina autem non generat omnino, quoniam non potest cibare conceptum
16
quousque compleatur. |27|[Bekker]Et si mula posset creare et cibare sperma
17
conciperet.
18
Et dignum est opinari quod |28|[Bekker]demonstratio logica est demonstratio
19
sufficiens, |29|[Bekker]scilicet quod quanto elongabitur plus res a principiis
20
essentialibus, tanto plus debilitabitur et mutabitur, |30|[Bekker]et iste sermo est
21
generalis universalis. Et postquam scivimus quod |31|[Bekker]mas et femina consi-
111
1
miles in forma filium generant similem in forma |32|[Bekker]sive marem sive
2
feminam, verbi gratia quia canis mas et femina generant canem sive
3
marem |33|[Bekker]sive feminam, et ex diversis in forma generabitur aliud diversum
4
ab illis in forma, verbi gratia quia |34|[Bekker]ex cane mare et leaena |35|[Bekker]vel ex leone
5
et cane femina generabitur aliud diversum ab illis in forma. Secundum
6
ergo sermonem illorum |748a|[Bekker] |1|[Bekker]deberet generari filius ex mulo et mula, quoniam
7
conveniunt in forma. |2|[Bekker]Et non accidit ita, sed ex asino et equa generatur
8
mulus, asinus autem et equa diversantur |3|[Bekker]in forma et muli generantur ab
9
eis, ex mulis autem non generatur |4|[Bekker]aliud. |6|[Bekker]Et iam diximus superius quod
10
ex generibus diversis |7|[Bekker]erit aliud animal. Iste ergo sermo |8|[Bekker]est valde
11
universalis et est falsus, quoniam sermo qui est ex principiis suis
12
universalibus |9|[Bekker]est falsus, quoniam opinatur quod ille sermo cadit super
13
omnes res et est econtrario, quoniam |10|[Bekker]debet esse sermo geometricus ex
14
principiis geometricis. |11|[Bekker]Falsum autem opinatur quod sit res et non est ita,
15
|12|[Bekker]quoniam non est verum quoniam multa animalia consimilia in forma
16
generant |13|[Bekker]filium et ille filius etiam generat filium, sicut diximus superius.
17
|14|[Bekker]Et non debemus quaerere hoc in rebus naturalibus neque in accidentibus
18
quae accidunt aliis animalibus, |15|[Bekker]sed debemus considerare in generibus
112
1
equorum et asinorum |16|[Bekker]et comprehendemus sic causam propter quam
2
accidit hoc mulis, scilicet quod |17|[Bekker]uterque istorum modorum non generat
3
nisi unicum filium inter animalia omnia convenientia in genere. Et etiam
4
|18|[Bekker]feminae impraegnantur ex semine marium et propter hoc |19|[Bekker]prohibentur
5
mares a coitu longo tempore, quoniam feminae non possunt |20|[Bekker]pati hoc.
6
Equa autem non habet menstruum nisi valde modicum, et propter hoc non
7
exit ex ea nisi modica superfluitas, minor |21|[Bekker]superfluitate exeunte ab
8
animalibus quadrupedibus. Feminae autem non recipiunt sperma maris
9
|22|[Bekker]sed mingunt ipsum, et propter hoc postquam coiverit percutitur a
10
corrigiis et prohibetur ne mingat. Et |23|[Bekker]asinus est animal frigidum et
11
propter hoc non generatur in locis frigidis, |24|[Bekker]quoniam natura eius sentit
12
frigus multum, sicut |25|[Bekker]accidit in regione quae dicitur graece Scotia et sibi
13
propinquo et in regione quae dicitur |26|[Bekker]Clatica, cuius frigus est grave. |27|[Bekker]Et
14
propter hoc non coeunt asini |28|[Bekker]in aequinoctio in tempore in quo coeunt
15
equi in introitu |29|[Bekker]aestatis, ut sit partus et creatio aselli in tempore calido,
16
|30|[Bekker]quoniam pariunt in tempore simili tempore coitus, scilicet quoniam
17
impraegnantur per unum annum. |31|[Bekker]Et quia natura asini est frigida,
18
|32|[Bekker]necessarium est ut sit sperma eius etiam frigidum. Et significatio super
19
hoc est |33|[Bekker]quoniam si equus coierit cum asina impraegnata ex |34|[Bekker]asino non
20
corrumpetur conceptum, si autem asinus coeat |35|[Bekker]cum equa impraegnata ex
21
equo, corrumpetur conceptum propter frigus spermatis sui. |748b|[Bekker] |1|[Bekker]Si ergo
113
1
coierint ad invicem, salvabitur mixtio quae erit ex mare et femina
2
|2|[Bekker]propter calorem unius eorum, scilicet propter sperma equi. |3|[Bekker]Sperma autem
3
asini est frigidum et similiter materia earum, |4|[Bekker]materia autem equae est
4
calida. Et quando admiscebitur calidum cum frigido |5|[Bekker]fiet temperatum et
5
erit ex eis conceptum. |6|[Bekker]Et propter hoc salvabitur filius qui generatur ex
6
filio qui erit ex equis quando coierint mares cum feminis, et similiter asini.
7
Filius autem |7|[Bekker]qui erit ex asino et equa non convenit generationi etiam,
8
|8|[Bekker]quoniam uterque illorum habet naturam non convenientem generationi,
9
quoniam |9|[Bekker]accidentia quae diximus accidunt asino. Et si non inceperit
10
generare post eiectionem dentium |10|[Bekker]primi dentis non generabit omnino.
11
Secundum ergo hunc modum |11|[Bekker]dicitur quod asini non sunt convenientes
12
generationi. Et similiter |12|[Bekker]etiam equus non convenit generationi, |13|[Bekker]et esset
13
conveniens si sperma eius esset magis frigidum modicum, |14|[Bekker]et hoc accidit
14
quando admiscetur suum sperma cum spermate asini. Et |15|[Bekker]similiter dicimus
15
quod quando sperma asini fuerit magis frigidum, |16|[Bekker]non generabitur ex eo
16
filius, et si acciderit ei accidens contra naturam tunc |17|[Bekker]non generabunt ex
17
coitu ad invicem nisi difficile, et quod generabitur ex eis dignum est esse
18
|18|[Bekker]sterile, quoniam generatur contra naturam; non ergo aliquo faciente
19
ipsum sterile, |19|[Bekker]sed necessario erit sterile.
114
1
Et accidit quod corpora |20|[Bekker]mularum sint magna, quoniam superfluitas
2
|21|[Bekker]menstrui transit in creationem et cibum corporum. Et quia |22|[Bekker]impraegnatio
3
istorum animalium est unus annus debetur ut non impraegnetur mula
4
tantum, |23|[Bekker]sed cibabit ipsum etiam. Et hoc est possibile |24|[Bekker]quod mulae non
5
habeant menstruum, sed sanguis quo non indigetur |25|[Bekker]exit cum superfluitate
6
vesicae – et propter hoc |26|[Bekker]non olfaciunt muli urinas mularum |27|[Bekker]sicut aliae
7
bestiae habentes soleas – |28|[Bekker]residuum vero superfluitatis transit in
8
crementum corporis et in eius magnitudinem. |29|[Bekker]Et possibile est etiam ut
9
mula impraegnetur, sed raro, et hoc |30|[Bekker]fuit in praeterito tempore, sed non
10
potest creare et cibare quousque compleatur eius creatio. |31|[Bekker]Mas autem
11
potest generare in quibusdam temporibus, quoniam mas |32|[Bekker]est naturaliter
12
calidior femina. |33|[Bekker]Et quod generatur ex eis erit |34|[Bekker]extraneum occasionatum,
13
quoniam |35|[Bekker]generabitur ex equa et asino quando acciderit concepto occasio
14
|749a|[Bekker] |1|[Bekker]in matrice. Istud vero genus non est nisi sicut genus porcorum mutatum,
15
|2|[Bekker]quoniam quando acciderit eis occasio in matrice nominabuntur alio
16
nomine. |3|[Bekker]Secundum ergo hunc modum |4|[Bekker]erunt viri breves quorum corpora
17
sunt unius cubiti, et hoc non accidit eis nisi propter occasionem quae
18
accidit membris eorum |5|[Bekker]in generatione, sicut accidit porcis |6|[Bekker]et generi quod
19
dicitur doreg.
20
Iam ergo diximus causam sterilitatis mulorum.
115
1
[1] |10|[Bekker]Iam narravimus causam sterilitatis mulorum in tractatu praecedenti, et
2
narravimus dispositionem |11|[Bekker]animalium generantium animalia intus et extra.
3
|12|[Bekker]Animal vero habens sanguinem ovans, secundum eundem modum erit
4
|13|[Bekker]generatio animalium ambulantium, et propter hoc potest esse in eis idem
5
sermo, |14|[Bekker]et inter ea est diversitas et multa differentia. |15|[Bekker]Et universaliter
6
omnia ista genera generantur ex coitu marium cum feminis in sper-
7
matizando. |17|[Bekker]Et ex animalibus ovantibus sunt genera avium ovantium ova
8
completa |18|[Bekker]durae testae, nisi accidat eis occasio propter infirmitatem, et
9
omnia ova avium habent duos colores. |19|[Bekker]Celeti autem et sibi simile ovat,
10
|20|[Bekker]sicut diximus multotiens, interius, et exit ab ovis animal |21|[Bekker]quando fuerint
11
ova mota de loco ad locum in matrice, et ova istorum modorum sunt
12
mollia |22|[Bekker]et habent unum colorem. Et |23|[Bekker]non ovat ex istis modis nisi unus
13
modus, qui dicitur rana, |24|[Bekker]et nos dicemus causam ipsius ultimo. Color
14
autem ovorum aliorum modorum |25|[Bekker]piscium ovantium quando ovant est
15
unus, sed non sunt completa, |26|[Bekker]quoniam recipiunt crementum extra.
16
|27|[Bekker]Et iam narravimus superius distinctionem matricum, |28|[Bekker]et distinximus
116
1
differentias earum, et qua de causa sunt, |29|[Bekker]et diximus quod quaedam
2
animalia generantia animalia habent matricem apud parietem |30|[Bekker]et quaedam
3
habent inferius apud iucturas. |31|[Bekker]Celeti autem habent matricem apud pa-
4
rietem, animal vero generans animal habet matricem inferius, |32|[Bekker]ut homo et
5
equus; |33|[Bekker]et quaedam animalia ovantia habent matricem inferius, sicut
6
|34|[Bekker]pisces ovantes, et quaedam superius, sicut aves.
7
|35|[Bekker]Et forte erit conceptio in avibus per se et facient ova quae dicuntur a
8
quibusdam |749b|[Bekker] |1|[Bekker]ova venti. Et hoc non erit nisi in avibus multae generationis,
9
et non erit in avibus boni volatus |2|[Bekker]neque in curvorum unguium, |3|[Bekker]quoniam
10
aves multorum ovorum sunt multae superfluitatis, in avibus autem unco-
11
rum unguium |4|[Bekker]transit superfluitas in alas et plumas et ungues, |5|[Bekker]et corpus
12
huiusmodi avium est parvum siccum acutum. |6|[Bekker]Et iam diximus superius
13
quod menstruum et sperma sunt superfluitates corporis, |7|[Bekker]et quia natura
14
spermatis et natura quae |8|[Bekker]erit ex superfluitate sunt eaedem, non potest
15
natura |9|[Bekker]maturare ista duo. Et propter hoc |10|[Bekker]non sunt aves curvorum ungui-
16
um multorum ovorum neque multi coitus, aves autem |11|[Bekker]ponderosae boni
17
volatus sunt generationis multae, |12|[Bekker]sicut columbae et sibi similia. Et aves
117
1
ponderosi corporis |13|[Bekker]quae non sunt boni volatus, sicut gallinae et cubeg et
2
alia genera |14|[Bekker]eis similia, habent multam superfluitatem, et propter hoc
3
|15|[Bekker]mares illorum coeunt multum et feminae habent multam materiam. |16|[Bekker]Et
4
quidam istorum modorum faciunt multa ova et quidam faciunt multa ova
5
et multotiens, |17|[Bekker]primus vero est sicut gallinae et cubeg et struthiones,
6
|18|[Bekker]secundus autem est sicut columbae. |19|[Bekker]Isti ergo modi sunt medii inter aves
7
uncorum unguium et ponderosas, quoniam sunt boni volatus |20|[Bekker]sicut
8
uncorum unguium, et habent corpus |21|[Bekker]quale aves ponderosae. Quoniam
9
ergo sunt boni volatus |22|[Bekker]de necessitate transit sua superfluitas in plumam
10
et alas, et ova sua erunt pauca. Et propter |23|[Bekker]corpulentiam suam et calorem
11
ventris ovant multotiens, |24|[Bekker]et maxime quia cibus eorum de facili invenitur,
12
|25|[Bekker]aves autem uncorum unguium non acquirunt cibum nisi difficile. |26|[Bekker]Et
13
aves parvi corporis etiam sunt multi coitus et multorum ovorum, |27|[Bekker]sicut
14
accidit aliquando quibusdam arboribus, quoniam crementum corporis
15
|28|[Bekker]transit in humiditatem spermentalem. Et propter hoc sunt gallinae |29|[Bekker]quae
16
vocantur gallinae Drianoz regis multorum ovorum valde, propter
17
parvitatem corporis |30|[Bekker]et quia cibus transit in creationem ovorum. Et
18
|31|[Bekker]quanto magis fuerint parvae, tanto erunt plurium ovorum, quia sua
19
corpora sunt maioris humiditatis; |32|[Bekker]corpora vero aliorum modorum sunt
20
magis iracunda, |33|[Bekker]quoniam ira fortis non erit nisi in corporibus multae
118
1
siccitatis. |34|[Bekker]Et etiam gracilitas crurium et sua |35|[Bekker]debilitas conveniet coitui
2
istius modi |750a|[Bekker] |1|[Bekker]et ad essendum multorum ovorum, sicut accidit hominibus,
3
|2|[Bekker]quoniam cibus transiens illic transit |3|[Bekker]in superfluitatem spermentalem.
4
|4|[Bekker]Aves autem uncorum unguium habent pedes fixos fortes |5|[Bekker]et sua crura sunt
5
grossa propter regimen suae vitae, et propter istas causas |6|[Bekker]non sunt
6
multum coeuntes neque multorum ovorum, |7|[Bekker]praeter aves quae dicuntur
7
fieriz, quoniam ipsae solae sunt multorum ovorum.
8
|8|[Bekker]Et aves uncorum unguium non potant, et humor naturalis |9|[Bekker]et acci-
9
dentalis est conveniens generationi spermatis cum calore. |10|[Bekker]Et istae aves
10
etiam non ovant multum, sed plus quod ovant sunt quattuor ova. |11|[Bekker]Aves
11
autem quae dicuntur graece kokokoz sunt paucorum ovorum, quamvis
12
non sint uncorum unguium, |12|[Bekker]quoniam natura eius est valde frigida, et hoc
13
manifestatur ex forma illius, |13|[Bekker]et animal conveniens multitudini spermatis
14
debet esse calidum et humidum. Et ista avis quam narravimus est |14|[Bekker]valde
15
timida, et hoc manifestatur quia fugit omnia genera avium, |15|[Bekker]et pullificat
16
in nidis extraneis. Genera autem assimilata columbis in aspectu ovant duo
17
ova, |16|[Bekker]et non ovant unum ovum quoniam non |17|[Bekker]ovat unum ovum nisi avis
18
quae dicitur graece kokix, et ipsa etiam forte ovat duo, |18|[Bekker]et iste modus
19
avium non ovat multa ova, sed ovat multotiens duo aut tria.
119
1
|21|[Bekker]Et manifestum est quod cibus corporum facientium multa ova transit
2
eis in sperma. Et hoc manifestatur ex accidentibus quae accidunt,
3
|22|[Bekker]quoniam arbores quae multum faciunt fructum desiccantur |23|[Bekker]cito, |24|[Bekker]et
4
omnes arbores quae fructificant omni anno sicut segetes, |25|[Bekker]quoniam cibus
5
transit |26|[Bekker]in semen, et genera istarum rerum sunt multi seminis. |27|[Bekker]Et
6
quaedam gallinae ovant multa ova |28|[Bekker]et forte duo in una die, |29|[Bekker]et moriuntur
7
cito. Hoc ergo accidens accidit secundum unum modum avibus |30|[Bekker]et
8
arboribus. |31|[Bekker]Et hoc est causa paucitatis generationis leonis etiam, |32|[Bekker]quoniam
9
leaena prius parit quinque vel sex, deinde |33|[Bekker]quattuor, deinde tres, deinde
10
|34|[Bekker]duos, quousque perveniatur ad unum, quoniam cibus transit eis in
11
sperma, |35|[Bekker]et cum pertransierit iuventus et diminuetur |750b|[Bekker] |1|[Bekker]sperma, cessabit
12
generatio omnino.
13
|2|[Bekker]Iam ergo declaravimus causam propter quam erunt quaedam aves
14
paucorum ovorum et quaedam multorum. |3|[Bekker]Ova autem venti non sunt nisi
15
|4|[Bekker]propter materiam spermentalem quae est in feminis. |5|[Bekker]Et non accidit
120
1
ulli generi avium exitus menstrui |6|[Bekker]sicut accidit aliis animalibus habentibus
2
sanguinem. Et forte |7|[Bekker]accidit animalibus exitus menstrui multum |8|[Bekker]quousque
3
appareat hoc manifeste, et hoc accidens non accidit |9|[Bekker]piscibus etiam, sicut
4
neque accidit avibus. Et propter hoc erit |10|[Bekker]in ventribus quorundam piscium
5
conceptum sicut in avibus sine coitu, |11|[Bekker]sed non manifestatur in piscibus
6
sicut in avibus, quoniam natura piscium est frigidior. Et |12|[Bekker]exitus spermatis
7
qui accidit animalibus generantibus animalia erit |13|[Bekker]in temporibus motus
8
superfluitatis, quoniam |14|[Bekker]locus qui appropinquat parieti est calidus. |15|[Bekker]Et non
9
potest esse conceptum completum conveniens generationi |16|[Bekker]sine semine
10
maris, et |17|[Bekker]iam diximus causam illius superius. Et ova venti non erunt in
11
avibus boni volatus |18|[Bekker]propter eandem causam, scilicet causam propter
12
quam non ovant etiam multa ova. |19|[Bekker]Et superfluitas avium uncorum un-
13
guium est pauca, et |20|[Bekker]propter hoc indigent maribus ut moveant super-
14
fluitatem |21|[Bekker]ad exitum. Et ova venti sunt plura ovis convenientibus
15
generationi pullorum |22|[Bekker]et minora in corpore propter eandem causam, |23|[Bekker]et
16
sunt minoris quantitatis quoniam non sunt completa. Et propter Et propter
17
|24|[Bekker]multitudinem suam sunt minoris |25|[Bekker]delectationis cum comeduntur,
18
quoniam quod est digestum in omnibus rebus |26|[Bekker]est dulcius et delectabilius.
121
1
Et iam manifestum est quod ova piscium non complentur |27|[Bekker]sine maribus.
2
|28|[Bekker]Et iam diximus superius quod in quibusdam piscibus est conceptum |29|[Bekker]sine
3
mare, et tamen non est hoc manifestum in avibus. Et iam apparuit hoc in
4
piscibus fluvialibus |30|[Bekker]qui dicuntur artrabo, quoniam statim |31|[Bekker]apparent in eis
5
ova, sicut diximus superius. |32|[Bekker]Et universaliter ova quae sunt avium ex
6
|33|[Bekker]coitu si |34|[Bekker]non receperit femina multum coitum successive, |751a|[Bekker] |1|[Bekker]quoniam ma-
7
trix quando quieverit attrahet humiditatem |2|[Bekker]et aperientur viae. Et hoc
8
accidens accidit |3|[Bekker]avibus quando menstruum vadit ad matricem paulatim et
9
paulatim |4|[Bekker]et non exit extra propter eius paucitatem, |5|[Bekker]et quia matrices
10
avium sunt superius apud parietem; ista ergo superfluitas vadit |6|[Bekker]ad
11
matricem et retinetur in ea. Et crescunt ova sicut crescit |7|[Bekker]embryo animalis
12
generantis animal, per receptionem cibi qui vadit ad matricem per
13
umbilicum. |8|[Bekker]Si autem aves coierint semel, |9|[Bekker]semper in eis erunt ova et
14
erunt valde parva. Et propter hoc |10|[Bekker]dixerunt quidam homines quod ova
15
venti erunt |11|[Bekker]ex residuo coitus; et hoc |12|[Bekker]falsum est, quoniam vidimus pullas
16
et |13|[Bekker]anseres parvas in quibus erant ova venti sine coitu. Et etiam feminae
17
cubeg, |14|[Bekker]sive coeant sive non, |15|[Bekker]quando olfaciunt mares et audiunt suas
122
1
voces, |16|[Bekker]implentur ovis. Et quaedam ovant subito propter |17|[Bekker]causam quam
2
diximus, scilicet propter accidens quod accidit etiam hominibus et
3
animalibus quadrupedibus, |18|[Bekker]quoniam quando corpora fuerint mobilia
4
desiderantia coitum |19|[Bekker]subito spermatizant, quaedam per visum tantum et
5
quaedam per tactum. |20|[Bekker]Et isti modi avium coeuntium sunt multi spermatis
6
|21|[Bekker]naturaliter, et propter hoc non indigent nisi parvo motu.
7
|24|[Bekker]In animalibus vero ovantibus extra, |25|[Bekker]aves faciunt ova completa et
8
pisces ova incompleta, |26|[Bekker]quoniam crescunt extra. |27|[Bekker]Quoniam genus piscium
9
est multorum ovorum, |28|[Bekker]et propter hoc non possunt recipere com-
10
plementum intra matricem, et propter hoc ovant pisces ova |29|[Bekker]extra, |30|[Bekker]con-
11
tinua cum iuncturis, et praecipue matrices piscium.
12
Et ova |31|[Bekker]avium habent duos colores, et ova omnium piscium habent
13
unum colorem. |32|[Bekker]Et non sunt duo colores nisi propter fortitudinem
14
|33|[Bekker]membrorum, scilicet membrum album et pallidum. Et forte erit exitus
15
|34|[Bekker]ex sanguine etiam, quoniam non potest facere ova animal; |751b|[Bekker] |1|[Bekker]et iam
16
diximus superius quod sanguis est materia corporum. |2|[Bekker]Ex eo ergo est
17
aliquid propinquum aspectui rerum quae accidunt, |3|[Bekker]et est calidum; ex
18
parte vero terrestri erit sustentatio corporis, |4|[Bekker]quamvis sit remotior ab alio
19
multum. Et propter hoc habent ova duos colores.
123
1
|5|[Bekker]Principium ergo generationis animalium erit ex albo, |6|[Bekker]quoniam
2
principium animae est in calido, cibus autem |7|[Bekker]erit ex citrino. Et in
3
animalibus quorum natura est calidior |8|[Bekker]erunt distincta, |9|[Bekker]et unum eorum est
4
album et aliud citrinum, et maius |10|[Bekker]albo terrestri, in animalibus vero quae
5
sunt humidiora et minoris caloris |11|[Bekker]est album maius et humidius. Et hoc
6
|12|[Bekker]accidens accidit avibus manentibus in locis aquosis et abundantibus
7
arboribus, quoniam natura illarum avium est frigidior et humidior |13|[Bekker]avium
8
ambulantium, et propter hoc erit citrinum |14|[Bekker]in talibus modis multum et
9
eius color minus citrinus aliorum, |15|[Bekker]quoniam divisio albi a citrino in istis
10
est minor divisione in aliis. |16|[Bekker]Et ista avis est frigidioris naturae omnibus
11
animalibus ovantibus et sunt etiam humidiores, |17|[Bekker]et genus piscium est tale
12
et non est in eis album separatum, |18|[Bekker]propter parvitatem et propter mul-
13
titudinem |19|[Bekker]partis frigidae terrestris, |20|[Bekker]et est sicut mixtio ex albo et citrino.
14
|21|[Bekker]Ova autem venti habent duos colores |23|[Bekker]et ista ova sunt imperfecta,
15
quoniam indigent spermate |24|[Bekker]maris. Et non est causa diversitatis colorum
16
|26|[Bekker]mas et femina ita quod album sit ex |27|[Bekker]mare, citrinum ex femina, sed
124
1
duo colores sunt ex |28|[Bekker]superfluitate feminae. Et pars est frigida et pars est
2
calida, |29|[Bekker]et cum calor fuerit in eis multus, separabuntur isti colores et
3
dividentur, et cum calor fuerit modicus non poterit dividere. |31|[Bekker]Sperma
4
autem maris sustentat tantum, et propter hoc |32|[Bekker]apparent ova prius parva
5
alba, |33|[Bekker]et post dies fiunt citrina propter mixtionem multitudinis sanguinis.
6
|34|[Bekker]Et apud complementum exit calor et fit |752a|[Bekker] |1|[Bekker]album in circuitu citrini, sicut
7
humor ebulliens circumquaque, quoniam album |2|[Bekker]naturaliter est humidum
8
et in eo est calor animae. |3|[Bekker]Et propter hoc dividitur et ponitur in circuitu
9
citrini, citrinum autem ponitur intra, quia est terrestre. |4|[Bekker]Si autem aliquis
10
acceperit ova multa, et miscuerit ea et posuerit ea in vesica, |5|[Bekker]deinde
11
decoquat ipsa, |7|[Bekker]inveniet citrinum in medio |8|[Bekker]et album continens ipsum.
12
|9|[Bekker]Iam ergo narravimus causam propter quam quaedam ova habent duos
13
colores et quaedam unum.
14
[2] |10|[Bekker]Et principium quod erit ex mare separabitur in ovis |11|[Bekker]ex parte in qua
15
erunt ova continuata cum matrice. |12|[Bekker]Et ova habentia duos colores non sunt
16
omnino rotunda, sed |13|[Bekker]ex una parte erunt acuta propter diversitatem quae
17
est in eis semper ex albo in quo |14|[Bekker]est principium, erit pars acuta ovi magis
18
dura parte inferiori, |15|[Bekker]quoniam debet custodire principium quod est in
125
1
ovo, et |16|[Bekker]exit pars acuta ultimo quoniam pars continuata cum matrice
2
|17|[Bekker]debet exire ultimo. |18|[Bekker]Et secundum hunc modum accidit |19|[Bekker]seminibus
3
arborum, quoniam principium seminis est continuum, |20|[Bekker]et quiddam erit
4
continuum cum ramis et quiddam cum |21|[Bekker]corticibus. Et hoc manifestum est
5
in granis quae comeduntur; et ubi est aggregatio |22|[Bekker]partium duarum fabae
6
et sibi similium, |23|[Bekker]ibi est principium in complemento et ibi est principium
7
seminis.
8
|24|[Bekker]Et dignum est quaerere quaestionem gravem: quomodo erit crementum
9
ovorum |25|[Bekker]ex matrice? Quoniam animal quod est in matrice |26|[Bekker]recipit cibum
10
ex umbilico, quoniam |27|[Bekker]crementum ovorum non est, sicut crementum
11
vermis, per se. |28|[Bekker]Si ergo est aliquid per quod continuatur ovum cum
12
matrice, quo vadit |29|[Bekker]quando completur ovum? |30|[Bekker]Quoniam non continet
13
ovum nisi testa quando completur creatio eius. |31|[Bekker]Ista ergo inquisitio est
14
recta. Et est occulta quaerentibus hoc, scilicet quod |32|[Bekker]testa quae est in
15
circuitu ovi primo est mollis et cum completur creatio |33|[Bekker]efficitur dura,
16
tamen non multum. |34|[Bekker]Et tamen si esset valde dura induceret dolorem
126
1
ponenti, |35|[Bekker]et cum exit congelatur et efficitur dura subito quoniam
2
infrigidatur. |752b|[Bekker] |2|[Bekker]Quaedam ergo pars illius telae est in principio sicut
3
umbilicus in parte acuta, |3|[Bekker]sicut canalis. Et hoc est manifestum in |4|[Bekker]ovis
4
parvis quae abortiuntur, quoniam si frigus acciderit avibus aut alia occasio
5
|5|[Bekker]et abortiant, erunt ova sanguinei coloris, |6|[Bekker]et in eis viae parvae similes viis
6
umbilici. Et cum magnificantur |7|[Bekker]extenduntur magis istae viae et efficientur
7
ova citrina, et maxime apud complementum. |8|[Bekker]Et cum complentur accidit
8
ut sit emissio in illo loco |9|[Bekker]et sub tela quae distinxit inter citrinum et
9
album. |10|[Bekker]Et cum completur eius creatio efficitur ovum totum absolutum.
10
|11|[Bekker]Et rectum est ut non appareant istae viae, quae assimilantur umbilico.
11
|12|[Bekker]Et exitus ovorum est econtra |13|[Bekker]exitui animalis, quoniam exitus animalis
12
est super caput et |14|[Bekker]principium, ovum autem exit quasi super pedes. Et
13
|15|[Bekker]causa illius est quoniam est continuatum cum principio.
14
Et |16|[Bekker]generatio avium ex ovis erit quando femina sederit super ova |17|[Bekker]et
15
calefacit ea, quoniam animal exit ex una parte |18|[Bekker]ovi et recipit crementum
16
ex |19|[Bekker]residua parte, |20|[Bekker]et quia |21|[Bekker]creatio avium non potest compleri interius,
17
posuit natura suum cibum |22|[Bekker]cum eo exterius. Animal autem generans
127
1
animal habet suum cibum diversum a se in loco diverso, |23|[Bekker]ut lac in
2
mamillis. |24|[Bekker]Et natura posuit cibum pulli in ovo, et hoc est contrarium |25|[Bekker]ei
3
quod extimant homines et contrarium sermoni Alkinio qui est ex
4
Brotonia, |26|[Bekker]quoniam album non est sicut lac, sed citrinum. |28|[Bekker]Pullus ergo
5
efficitur ex cubatione gallinae super ovum, |30|[Bekker]et hoc est in tempore
6
conveniente et loco calido, quoniam quando hoc fuerit |31|[Bekker]calefient ova per
7
se et exibunt pulli. Et similiter |32|[Bekker]accidit omnibus ovis animalium
8
quadrupedium ovantium, quoniam ista ovant super terram |33|[Bekker]et calefiunt
9
ova ex calore terrae; et quod est ex eis |34|[Bekker]sedens super ova |35|[Bekker]facit hoc
10
propter custodiam et non propter cubationem.
11
|753a|[Bekker] |1|[Bekker]Et ova animalium quadrupedium |2|[Bekker]sunt durae testae et habent interius
12
duos colores et sunt prope parietem, |3|[Bekker]sicut ova avium. Et |4|[Bekker]ista omnia
13
accidentia accidunt intra et extra, |5|[Bekker]opinio ergo una est in causa omnium
14
quae narravimus. Et ova animalium quadrupedium |6|[Bekker]sunt calida, et
15
complentur ex caliditate temporis propter fortitudinem eorum, ova autem
16
|7|[Bekker]avium propter debilitatem suam indigent calefactione. Et quod est
128
1
|11|[Bekker]ex animalibus intelligentius habet magis sollicitudinem circa filios, |12|[Bekker]et
2
post complementum remanet inter parentes et filios amicitia, |13|[Bekker]sicut in
3
hominibus et quibusdam animalibus quadrupedibus, |14|[Bekker]aves autem faciunt
4
hoc usque ad tempus creationis. |15|[Bekker]Et propter hoc quando femina non
5
cubaverit ova |16|[Bekker]vergetur in malam dispositionem, ac si careret aliqua re
6
|17|[Bekker]ex rebus quae generabantur cum ea.
7
Et pulli complentur in ovis cito |18|[Bekker]in diebus calidis, quoniam tempus
8
calidum adiuvat ad digestionem creationis, |20|[Bekker]et feminae faciunt hoc
9
quoniam praeoccupant tempus conveniens cubationi. |21|[Bekker]Et ova corrumpuntur
10
|22|[Bekker]in tempore calido, |23|[Bekker]et similiter accidit in vino tempore calido quando
11
turbabitur; |24|[Bekker]et propter hoc corrumpuntur ova |25|[Bekker]quoniam citrinum mu-
12
tabitur. Et in ambobus non erit nisi propter partem terrestrem, |26|[Bekker]et propter
13
hoc turbabitur vinum quando turbabitur cum eo faex, et |27|[Bekker]ova non
14
corrumpuntur nisi propter citrinum.
15
Recte ergo accidit hoc modis ovantibus multa ova, |28|[Bekker]quoniam non facile
16
est |29|[Bekker]in omnibus ovis calor sufficiens.
129
1
|30|[Bekker]Aves autem uncorum unguium |31|[Bekker]ovant pauca ova, et hoc accidit eis non
2
minus quam accidit aliis, |32|[Bekker]quoniam ovant unum ovum aut duo, et
3
multotiens invenitur unum corruptum, |33|[Bekker]quoniam iste modus avium est
4
calidae naturae; ipse ergo vadit ad |34|[Bekker]humiditatem quae est in ovo ac si
5
ebulliret. Et |35|[Bekker]natura citrini est quasi contrarium naturae albedinis, |753b|[Bekker] |1|[Bekker]et
6
propter hoc congelatur citrinum tempore frigoris, et postquam fuerit
7
calefactum fiet humidum. |3|[Bekker]Et propter hoc est citrinum cibus animalis quod
8
sustentatur in anteriori ovi. |4|[Bekker]Cum ergo assatum fuerit citrinum non fit
9
durum, quoniam natura eius est terrestris sicut cera, et propter hoc |6|[Bekker]fit
10
molle quando calefit. Cum ergo acciderit ei humiditas ex superfluitate
11
humiditatum |7|[Bekker]corrumpetur. Album autem |8|[Bekker]non congelatur ex frigore, sed
12
fit magis humidum, |9|[Bekker]et quando assabitur fit durum, et |10|[Bekker]apud generationem
13
pulli inspissabitur, quoniam |11|[Bekker]sustentatio pulli est ex eo. Citrinum autem
14
est cibus pulli, |12|[Bekker]et propter hoc sunt |13|[Bekker]album et citrinum distincta cum
15
telis, propter |14|[Bekker]diversitatem naturae. Et qui voluerit scire hoc vere et
16
subtiliter, scilicet quomodo est |15|[Bekker]principium istarum rerum dispositionis
17
apud principium generationis, et quomodo est comparatio illarum rerum
18
ad invicem et post sustentationem |16|[Bekker]animalis, et quomodo est dispositio
130
1
telarum et umbilici, |17|[Bekker]legat sermones quos narravimus in creatione
2
animalium.
3
|18|[Bekker]Modo vero sufficit nobis demonstratio quod primum quod generatur ex
4
membris |19|[Bekker]est cor et vena magna. Et ex illa |20|[Bekker]vena fit ramificatio in duos
5
umbilicos, |21|[Bekker]quorum alter procedit ad telam continentem citrinum et alter
6
|22|[Bekker]ad telam quae assimilatur secundinae, scilicet telam continentem animal,
7
|23|[Bekker]et est sub tela testae. Per unum ergo istorum umbilicorum |24|[Bekker]accipit pullus
8
cibum ex citrino, et citrinum in illo tempore est |25|[Bekker]multum quoniam erit
9
humidum propter calorem, et quia est |26|[Bekker]cibus debet esse humidus, sicut
10
accidit cibo arborum. |27|[Bekker]Et principium vitae illius quod creatur ex ovis et
11
ex |28|[Bekker]arboribus est simile vitae arborum, quoniam recipiunt cibum ex eo
12
quod continuatur, |29|[Bekker]et ex eo recipiunt crementum. Alter autem umbilicus
13
|30|[Bekker]extenditur et pervenit usque ad telam continentem pullum, quae
14
assimilatur secundinae. |31|[Bekker]Dispositio ergo citrini in ovo est |32|[Bekker]sicut dispositio
15
matris a qua erit cibus embryonis |33|[Bekker]qui est in matrice, et quia ova
16
postquam ovantur non recipiunt cibum a ventre, |34|[Bekker]fit in eis pars conveni-
17
ens cibo pulli. Et |35|[Bekker]tela extrinseca est sanguinea, quoniam dispositio eius
18
est sicut dispositio matricis. Et |754a|[Bekker] |1|[Bekker]in circuitu citrini est secundina testa ovi
19
et assimilatur telae continenti matricem |2|[Bekker]quasi coopertorium |3|[Bekker]quod coope-
20
rit embryonem et matrem; |4|[Bekker]quoniam debet esse embryo in matrice et in
131
1
|5|[Bekker]matre, ut custodiatur. In animalibus ergo generantibus animalia erit
2
matrix in interiori |6|[Bekker]matris, in animalibus autem ovantibus est econtra,
3
sicut si homo |7|[Bekker]diceret quod matrix est mater. Quoniam ex citrino |8|[Bekker]erit
4
cibus embryonis qui est ex matre, et causa illius est quia cibus |9|[Bekker]non est in
5
matre. Et cum creverit pullus diminuetur umbilicus, |10|[Bekker]quoniam debet exire
6
animal ex illinc, |11|[Bekker]residuum autem citrini et umbilici quod pervenit ad
7
citrinum |12|[Bekker]exit ultimo, quoniam natus debet habere cibum statim, quoniam
8
non |13|[Bekker]potest habere cibum ex matre neque potest acquirere cibum statim.
9
|14|[Bekker]Et propter hoc erit citrinum intra |15|[Bekker]cum umbilico.
10
|16|[Bekker]Secundum ergo hunc modum generantur animalia quae creantur ex ovis
11
completis quae ovantur |17|[Bekker]ex avibus et animalibus quadrupedibus. |18|[Bekker]Et istae
12
res sunt apparentes et manifestae in animalibus |19|[Bekker]magnis, in parvis autem
13
latet propter parvitatem |20|[Bekker]corporis.
14
[3] |21|[Bekker]Et etiam genus piscium |22|[Bekker]facit ova incompleta propter |23|[Bekker]causam quam
15
diximus superius, celeti autem |24|[Bekker]ovat intra ovum completum et parit extra
16
animal, |25|[Bekker]praeter modum qui dicitur rana, qui ovat extra |26|[Bekker]unum ovum
17
tantum completum. Et causa illius est natura sui corporis, |27|[Bekker]quoniam caput
18
eius est multiplex ad suum corpus, |28|[Bekker]et caput eius est spinosum. Et propter
19
hoc |29|[Bekker]non recipit suos pullos in ultimo, neque animal in principio quod
132
1
generat, |30|[Bekker]quoniam magnitudo capitis eius et sua asperitas prohibet hoc, et
2
sicut |31|[Bekker]prohibet hoc pullos ab exitu ita prohibet ab introitu. Et quia |32|[Bekker]ova
3
omnium animalium quae assimilantur celeti sunt mollia, quoniam non
4
possunt desiccari et durificari |33|[Bekker]extra quoniam sunt frigidiora ovis avium,
5
remanent sic mollia, |34|[Bekker]ova autem ranarum sunt dura fortia propter salutem
6
qua indigent exterius.
7
|754b|[Bekker] |2|[Bekker]Generatio vero pullorum qui erunt ex ovis ranae et ex ovis quae
8
complentur extra et |3|[Bekker]quae complentur intra est eadem. Et inter ova
9
istorum modorum et ova avium |4|[Bekker]est diversitas, quoniam |5|[Bekker]non est in istis
10
ovis umbilicus qui extenditur et pervenit ad secundinam quae est sub
11
|6|[Bekker]testa continente ovum. Et causa illius est quoniam ista ova non habent
12
testam duram, |7|[Bekker]quoniam non indigent ipsa quoniam mater cooperit ipsa.
13
|8|[Bekker]Et testa dura non est nisi custodia ovorum quae exeunt extra, et hoc
14
propter |9|[Bekker]modos occasionum quae possunt accidere eis. Et etiam generatio
15
pullorum est in istis modis ex extremitate ovi, |10|[Bekker]non ex parte per quam
16
continuatur cum matrice. |11|[Bekker]Pulli autem avium erunt ex parte acuta, scilicet
17
ex parte per quam sunt ova |12|[Bekker]continuata cum matrice. Et causa illius est
18
quia ova avium separantur |13|[Bekker]a matrice et ova istorum modorum non
19
separantur a matrice omnino, scilicet quia non separantur omnia ova
20
istorum, sed ova plurium eorum |14|[Bekker]continuantur cum matrice et erunt ova
21
completa. |16|[Bekker]Et in ultimo |17|[Bekker]erit umbilicus continuatus cum matrice, et hoc
133
1
est in ovis completis. |18|[Bekker]Et secundum talem dispositionem erit quod est
2
emissum a matrice, |19|[Bekker]et in quibusdam istorum modorum quando
3
complebitur creatio ovi erit dimissum.
4
|20|[Bekker]Et forte quaeret aliquis quaestionem gravem, dicendo: quid est
5
diversitas generationis in generibus avium, |21|[Bekker]si sit generatio piscium etiam
6
talis modi? Et nos dicemus quod diversitas est quia |22|[Bekker]album et citrinum in
7
ovis avium sunt distincta |23|[Bekker]et in ovis piscium non, quoniam non habent
8
nisi unum colorem et est commixtio circumquaque. |24|[Bekker]Nihil ergo prohibet
9
ut sit prima creatio econtra, quoniam non |25|[Bekker]est fixum sed continuum et in
10
loco qui est in opposito loci quem diximus, |26|[Bekker]cibum autem attrahunt a
11
matrice leviter. |27|[Bekker]Et hoc manifestum est in ovis non dimissis a matrice,
12
|28|[Bekker]quoniam ova quorundam modorum celeti non inveniuntur absoluta a
13
matrice |29|[Bekker]sed continua cum eo quod est post matricem, et ipsa vadunt ad
14
partem inferiorem ut generetur ab eis animal. Et hoc est in ovis quae
15
|30|[Bekker]quando completur creatio animalis quod est in eis efficientur subito
16
absoluta a matrice, quoniam humiditas quae fuit in ovis iam consumitur.
17
|31|[Bekker]Et manifestum est ex eo quod diximus superius quod viae |32|[Bekker]ovi sunt sicut
18
viae embryonis qui est in matrice, et hoc accidit |33|[Bekker]sicut narravimus
19
praecipue in modo animalis quod dicitur graece haale et humloz.
20
Secundum ergo hunc modum diversatur |34|[Bekker]generatio piscium et avium
21
|35|[Bekker]propter causas quas diximus.
134
1
Alia vero quae narravimus accidunt |755a|[Bekker] |1|[Bekker]secundum unum modum, quoniam
2
alius umbilicus est in eis sicut |2|[Bekker]est in ovis avium, prope citrinum. Et ita
3
erit in omnibus ovis piscium, |3|[Bekker]quoniam non erit una pars ovi piscium alba
4
et alia pars citrina, |4|[Bekker]sed totum est unius coloris; et ex eo cibatur, et cum
5
consumitur |5|[Bekker]oritur circa ipsum caro circumquaque. |6|[Bekker]Secundum ergo hunc
6
modum erit generatio ex ovis animalium ovantium interius ova completa
7
|7|[Bekker]et generantium extra animalia.
8
[4] |8|[Bekker]Alii vero pisces ovant extra ova incompleta |9|[Bekker]praeter modum qui
9
dicitur rana. |10|[Bekker]Et iam narravimus causam illius superius. |11|[Bekker]Generatio autem
10
pullorum erit ex istis ovis secundum unum |12|[Bekker]modum, sicut est ex ovis
11
ovantis in interiori animalis, |13|[Bekker]et ista ova crescunt cito post parvitatem.
12
|14|[Bekker]Crementum autem ovorum est simile cremento vermium, |15|[Bekker]quoniam
13
animal generans vermes generat ipsos valde parvos, |16|[Bekker]deinde crescunt ita
14
per se. |17|[Bekker]Et causa illius est similis causae |18|[Bekker]fermenti, quoniam fermentum
15
crescit postquam est parvum |19|[Bekker]quoniam durum quod est in eo fit humi-
16
dum et impletur illa humiditas †vermibus†. Et non creat |20|[Bekker]istos vermes
17
aliquid nisi natura caloris animae quae est in animalibus, in |21|[Bekker]fermento
135
1
autem erunt ex calore qui admiscetur cum humiditate. |22|[Bekker]Ova ergo crescunt
2
necessario propter istam causam, |23|[Bekker]quoniam superfluitas est similis
3
fermento. |24|[Bekker]Et non potest esse crementum pullorum in matrice scilicet
4
totum crementum, |25|[Bekker]propter multitudinem ovorum istius animalis; et
5
propter hoc |26|[Bekker]faciunt ova valde parva et crescunt cito. |27|[Bekker]Ova ergo sunt
6
parva propter stricturam matricis |28|[Bekker]et multitudinem ovorum, et crescunt
7
cito ut non durent multum |29|[Bekker]et corrumpantur, etsi |30|[Bekker]multa ova piscium
8
corrumpantur. Et propter hoc |31|[Bekker]fuit genus piscium multorum ovorum,
9
quoniam |32|[Bekker]natura per multitudinem ovorum contradicit corruptioni
10
extrinsecae. Et quaedam genera piscium crescunt antequam ovent, |33|[Bekker]sicut
11
genus quod dicitur aculeus propter multitudinem ovorum. |34|[Bekker]Et ova istius
12
generis sunt magna, |35|[Bekker]quoniam natura quanto diminuit in multitudine tanto
13
augmentat in magnitudine. |36|[Bekker]Iam ergo narravimus causam propter quam
14
crescunt ista ova cito.
15
[5]|755b|[Bekker] |1|[Bekker]Et argumentum significans quod genera istorum piscium faciunt ova
16
|2|[Bekker]est quod pisces generantes animalia ovant prius interius, sicut modi qui
17
assimilantur celeti, |3|[Bekker]quoniam ovant interius prius. Et manifestum est quod
18
quodlibet genus |4|[Bekker]piscium facit ova, et non complentur ista ova quousque
19
exeant extra, |5|[Bekker]scilicet ova generum in quibus est mas et femina, |6|[Bekker]et cum
20
exeunt ova a feminis sequuntur ipsa mares et eiciunt sperma super ipsa ut
21
crescant. |7|[Bekker]Et quidam homines extimant quod omnes pisces sunt feminae
136
1
praeter |8|[Bekker]modos celeti. Et falsum extimant, quoniam ipsi extimant quod
2
|9|[Bekker]inter feminas et ea quae putantur esse mares est diversitas sicut inter
3
arbores |10|[Bekker]fructificantes et steriles, ut |11|[Bekker]oliva agrestis et ficus agrestes. Et
4
similiter |12|[Bekker]pisces, praeter modos similes celeti, quoniam ipsi non dubitant
5
quin in isto modo sint feminae et mares. |13|[Bekker]Et nos bene scimus quod
6
feminae et mares aliorum piscium sunt talis dispositionis, et viae eorum in
7
quibus est sperma |14|[Bekker]sunt similes istorum modorum similium celeti. |15|[Bekker]Et in
8
tempore coitus apparet sperma in maribus piscium ovantium, et cum
9
fuerint amplae illae viae exit ab eis sperma, |16|[Bekker]et in feminis manifestantur
10
matrices. Matrices autem non sunt in generibus facientium ova pauca
11
tantum, |17|[Bekker]sed in aliis generibus etiam. Et matrices eorum quae ovant
12
diversantur |18|[Bekker]secundum diversitatem matricum mularum et generum
13
animalium habentium multos pilos in caudis.
14
|19|[Bekker]Et quidam pisces non ovant, sicut diximus superius, sed generantur per
15
se. |20|[Bekker]Et in maribus omnium generum piscium in quibus sunt mares et
16
feminae invenitur semen et in femina matrix, et hoc manifestum est in
17
omnibus praeterquam |21|[Bekker]in duobus generibus, scilicet in genere aratorioz et
18
in genere asbi. |22|[Bekker]Mares autem habent vasa in quibus est semen et feminae
19
matrices.
137
1
Et propter illam quaestionem gravem |23|[Bekker]opinantur ipsam esse levem et
2
facilem cum audiunt hoc quod accidit. Quoniam |24|[Bekker]fingunt quod nullum
3
animal quod coit generat multos filios; et sermo eorum in hoc est rectus,
4
quia omnia genera |25|[Bekker]generantia animalia aut facientia ova non multiplicant
5
generationem aut ova, |26|[Bekker]sicut facit animal ovans multa ova parva, |27|[Bekker]sed
6
non cogitaverunt |28|[Bekker]quod ova piscium sunt econtrario ovis avium.
7
|29|[Bekker]Quoniam omnes aves et animalia quadrupedia et omnia |30|[Bekker]ovantia et
8
omnia genera similia celeti ovant ova completa |31|[Bekker]et non recipiunt
9
crementum post exitum ad aerem, pisces autem ovant ova non completa
10
et |32|[Bekker]crescunt extra cito. Et etiam huiusmodi accidit animalibus mollis
11
testae |33|[Bekker]et malakie, |34|[Bekker]et isti modi coeunt ad invicem manifeste, licet non sit
12
hoc notum omnibus quoniam non faciunt hoc nisi post longum tempus.
13
|35|[Bekker]Et mas et femina sunt manifesti in eis, |36|[Bekker]nam feminae habent matrices et
14
inveniuntur ova in eis. Et non est rectum quaerere istam eandem
15
differentiam in omnibus generibus |756a|[Bekker] |1|[Bekker]neque istam virtutem, sicut quaerimus
16
in animalibus generantibus animalia, quoniam in omnibus illis generibus
17
cognoscitur mas et femina. |2|[Bekker]Et causa ignorantiae illorum qui fingunt
18
contrarium ei quod diximus non est nisi |3|[Bekker]inopia scientiae illorum in
19
differentiis, scilicet in differentiis |4|[Bekker]coitus istorum modorum, quoniam sunt
20
multae et diversae. |5|[Bekker]Et ipsi consideraverunt paucos ex eis et putaverunt
21
quod dispositio eorum omnium sit eadem consimilis.
138
1
Et propter hoc |6|[Bekker]errant illi qui fingunt quod feminae piscium
2
transglutiunt sperma marium, |8|[Bekker]quoniam in eodem tempore invenitur
3
sperma in maribus et ova in feminis, |9|[Bekker]et quanto magis appropinquat
4
femina tempori in quo ovat |10|[Bekker]tanto plus multiplicabuntur ova, et similiter
5
sperma maris etiam. |11|[Bekker]Crementum ergo spermatis |12|[Bekker]maris et feminae est in
6
eodem tempore, |13|[Bekker]et feminae non ovant subito, sed |14|[Bekker]successive, neque
7
mares eiciunt sperma subito, sed successive. |15|[Bekker]Et modo recto accidunt ista
8
accidentia. Et sicut accidit |16|[Bekker]generibus avium, scilicet quod in quibusdam
9
feminis sunt ova venti, |17|[Bekker]et hoc contingit raro, et ova coitus sunt multa et
10
multotiens, ita |18|[Bekker]accidit generibus piscium. Et ova quae sunt in piscibus
11
|19|[Bekker]per se non conveniunt generationi praeterquam ova super quae eicit mas
12
sperma. |21|[Bekker]Quia ergo aves faciunt ova completa, remanent non convenientia
13
generationi, et hoc accidit eis necessario; |22|[Bekker]ova autem piscium ovantur
14
incompleta et |23|[Bekker]recipiunt crementum extra, |24|[Bekker]et cum mas eiecerit super ipsa
15
sperma recipient virtutem suam et fient convenientia generationi. Et
16
secundum hunc modum |25|[Bekker]consumitur sperma in maribus et propter hoc
17
consumitur sperma marium |26|[Bekker]cum ovis feminarum. |28|[Bekker]Manifestum est ergo
18
quod in omnibus modis piscium sunt mares et feminae, praeterquam in
19
|29|[Bekker]generibus in quibus est ignota differentia ista |30|[Bekker]quoniam principium ge-
20
nerationis est per se.
21
Et ex eis quae adiuvant eos |31|[Bekker]ad errorem est velocitas coitus |32|[Bekker]piscium,
22
quoniam latet coitus illorum multorum illos multos venatores, |33|[Bekker]nam ipsi
23
non aspiciunt hoc propter scientiam, |34|[Bekker]licet multotiens apparuerit coitus in
139
1
eis. |756b|[Bekker] |1|[Bekker]Delphinorum autem modi coeunt ad invicem propter
2
appropinquationem unius ad alterum, sicut coeunt pisces quos |2|[Bekker]prohibet
3
cauda a firmitudine coitus. Et separatio delphinorum est tardior, |3|[Bekker]separatio
4
autem istorum piscium et sibi similium est festina. Et propter hoc |4|[Bekker]non
5
possunt multi homines videre ipsos. Et multi piscatores dicunt sicut dicunt
6
quidam homines de transglutione spermatis et ovorum; |6|[Bekker]quoniam iste
7
sermo est universalis, sicut dixit Hermodotidez, qui scripsit proverbium,
8
|7|[Bekker]nam ille fingit quod pisces impraegnantur ex transglutione |8|[Bekker]spermatis. Et
9
non cogitaverunt quod hoc sit impossibile, quoniam sperma quod intrat
10
|9|[Bekker]per os transit in stomachum, non in |10|[Bekker]matricem, et omne quod transit in
11
stomachum necessario digeritur et fit cibus. |11|[Bekker]Matrices autem apparent
12
|12|[Bekker]plenae ovis. Unde ergo intraverunt illa ova?
13
[6] |13|[Bekker]Et similiter etiam dicitur in generatione quarundam avium. |14|[Bekker]Nam
14
multi homines dicunt quod corvi et aviz coeunt ad invicem per ora, |15|[Bekker]et
15
similiter dicunt de |16|[Bekker]filio irz. Et ita dixit Anaxagoras, |17|[Bekker]et hoc non dicunt
16
nisi modo levitatis discretionis et propter parvitatem speculationis in
17
rebus. |19|[Bekker]Quoniam coitus istorum non apparet nisi raro et maxime cor-
140
1
vorum, |20|[Bekker]et cum viderint corvos osculari putant quod sit modus coitus, |21|[Bekker]et
2
maxime quia hoc faciunt multotiens omnia genera corvorum. Et hoc
3
manifestatur |22|[Bekker]in eis quae creantur in domo, |23|[Bekker]et genus columbarum
4
similiter facit, sed quia coitus columbarum |24|[Bekker]est manifestus non aestimant
5
de eis quod aestimant de aliis. |25|[Bekker]Genus autem corvorum est pauci coitus
6
et |26|[Bekker]paucae generationis, licet iam apparuerit coitus eorum multis.
7
|27|[Bekker]Remissio autem sollicitudinis eorum circa hoc et quomodo potest sperma
8
venire ad matricem |28|[Bekker]transeundo per stomachum digerentem omne quod
9
transit per ipsum, |29|[Bekker]est magni erroris. Et |30|[Bekker]isti modi avium habent matrices
10
et ova apparent in feminis sub pariete. |31|[Bekker]Et filius irz etiam habet
11
matricem, sicut alia animalia quadrupedia, |32|[Bekker]et ex illa matrice exeunt filii
12
eius. Sed quia femina filii irz parit filios valde parvos, |34|[Bekker]sicut alia animalia
13
fissorum pedum, aestimatur de eo istud. |757a|[Bekker] |1|[Bekker]Et ipsa defert filios de loco ad
14
locum multotiens et |2|[Bekker]hoc etiam adiuvit ipsos ad errorem.
15
Et hoc quod dicunt |3|[Bekker]de ave qui dicitur graece atrosilus et de alzabot
16
falsum est. |4|[Bekker]Et Aradoroz qui erat ex Hirkala dicit quod alzabo |5|[Bekker]habet duo
141
1
membra, scilicet membrum maris et feminae, et |6|[Bekker]quod acriziloz coit secum
2
et quod zabo coit et |7|[Bekker]coitur in quolibet anno econtra. Et iam visum fuit
3
de izabo quod habet membrum maris |8|[Bekker]in loco qui dicitur ***, et hoc
4
quod aestimabant |9|[Bekker]de zaba non est nisi quia sub cauda habet lineam
5
similem fissurae feminae. |10|[Bekker]Et illa linea invenitur similiter in maribus et
6
feminis, |11|[Bekker]sed quia mares deprehenduntur plures |12|[Bekker]putabatur hoc de eis. Et
7
|13|[Bekker]sufficit nobis de hoc quod diximus dispositionem istorum modorum.
8
[7] |14|[Bekker]Et rectum est quaerere quaestionem gravem de generatione piscium,
9
dicendo |15|[Bekker]qua de causa feminae non |16|[Bekker]ovant neque mares eiciunt sperma,
10
|17|[Bekker]et omnia animalia quae non generant animalia faciunt hoc, scilicet quod
11
feminae ovant et mares eiciunt |18|[Bekker]sperma. Et nos dicemus quod causa illius
12
est quia hoc genus non habet multum sperma omnino, |19|[Bekker]et matrices
13
suarum feminarum sunt sub pariete. |20|[Bekker]Et mares eorum diversantur ab aliis
14
maribus et feminae eorum |21|[Bekker]ab aliis feminis, et colores eorum sunt similes
15
coloribus virorum. |23|[Bekker]Et ova inveniuntur in feminis |24|[Bekker]et sperma in maribus,
16
et sperma marium est maius quam quo |25|[Bekker]indigeatur ad coitum. Et forte
142
1
fecit hoc natura |26|[Bekker]ad eiciendum super ova quae ovant |27|[Bekker]feminae. Et sicut
2
|28|[Bekker]diximus superius ova avium |29|[Bekker]complentur in interiori feminarum, piscium
3
autem complentur extra. |30|[Bekker]Et hoc quod accidit ovis piscium est simile ei
4
quod accidit animalibus generantibus vermes, quoniam quae |31|[Bekker]generantur
5
ex illis vermibus erunt non completa, deinde crescunt extra.
6
|32|[Bekker]Complementum autem ovorum avium et piscium |33|[Bekker]non est nisi ex
7
maribus, sed tamen complementum ovorum avium |34|[Bekker]non erit nisi intra,
8
piscium autem extra |35|[Bekker]quoniam ovantur non completa. Quod ergo accidit
9
istis duobus generibus est simile.
10
|757b|[Bekker] |1|[Bekker]Et forte erunt ova venti convenientia generationi, |2|[Bekker]quando femina
11
coierit existentibus illis ovis in matrice. Et quando fuerint in matrice ova
12
ex coitu maris, deinde coierit cum femina alius mas diversus a primo
13
genere, |3|[Bekker]mutabit naturam illorum ovorum et reducet ad suam naturam. |4|[Bekker]Et
14
quando fuerint in matrice ova et non coierit mas cum ea, non crescent
15
ova cremento bono, et cum coierit |5|[Bekker]crescent ova cito. Et hoc non est |6|[Bekker]in
16
omni tempore, sed quando fuerit coitus |7|[Bekker]antequam mutabitur quod est
17
intra in album. |8|[Bekker]Et non apparuit aliquid tale determinatum in
18
impraegnatione piscium, sed feminae piscium ovant, |9|[Bekker]deinde mares eiciunt
19
sperma super illa ova ut salventur cito. Et causa illius est quoniam non
20
sunt intra ova duo colores, |10|[Bekker]et propter hoc non habent tempus
143
1
determinatum sicut |11|[Bekker]tempus avium. Et hoc recte accidit, quoniam |12|[Bekker]quando
2
album et citrinum fuerint divisa, erit in ovo |13|[Bekker]principium quod erit ex
3
mare, et per hunc modum erit convenientia |14|[Bekker]spermatis maris. Ova autem
4
venti |15|[Bekker]quousque perveniant ad rem quae est eis possibilis crescunt. Et
5
impossibile est ut compleantur in animali, |16|[Bekker]quoniam indigent sensu, virtus
6
autem animae pascitivae |17|[Bekker]est in feminis et in omnibus |18|[Bekker]habentibus vitam,
7
sicut diximus multotiens. Et propter hoc sunt ista ova |19|[Bekker]completa sicut
8
fructificatio arborum, non sicut conceptio animalium. Et si |20|[Bekker]non esset mas
9
in istis generibus, esset possibile ut aliquid generaretur ab istis ovis |21|[Bekker]sicut
10
generatur ab ovis piscium, si est in eis tale genus |22|[Bekker]potens generare aliquid
11
sine mare. Et iam diximus in istis rebus superius quod sufficit modo, et
12
declaravimus quod hoc |23|[Bekker]adhuc non fuit visum visu certo. Modo autem
13
bene scimus quod in generibus omnium avium |24|[Bekker]sunt feminae et mares.
14
Quia ergo sunt sicut arbores fiunt completa, et propter hoc non
15
|25|[Bekker]mutabuntur etiam ex coitu [et propter hoc non alterantur etiam ex coitu],
16
et quia non sunt animalia non |26|[Bekker]complentur neque exit ab eis aliud animal
17
omnino. Non ergo sunt sicut |27|[Bekker]arbores simpliciter neque sicut animalia
18
generata a coitu. |28|[Bekker]Pullus autem exiens ab ovo generato ex coitu et cuius
19
interius alteratur ad albedinem |29|[Bekker]erit sicut primum quod coit, quoniam
20
sunt in eo iam principia duorum modorum.
144
1
[8] |31|[Bekker]Et huiusmodi generatio est malakie |32|[Bekker]sicut sepiae et sibi similis, et
2
animalis mollis testae |33|[Bekker]sicut karabo et sibi similis in genere, quoniam ista
3
ovant etiam ex coitu. |34|[Bekker]Et iam videbantur mares in eis saepe coeuntes cum
4
feminis in illo genere. |758a|[Bekker] |1|[Bekker]Illi vero qui fingunt quod omnes pisces sunt
5
feminae et non sunt |2|[Bekker]ex coitu errant, quoniam dicunt contrarium rei
6
manifestae. Et dicere quod isti modi sunt ex coitu et illi |3|[Bekker]non est mirabile,
7
et significat ignorantiam dicentis. |4|[Bekker]Et coitus omnium istorum modorum est
8
tardior, sicut |5|[Bekker]coitus animalium anulosi corporis, et hoc rectum est, quo-
9
niam carent sanguine et propter hoc habent naturam frigidam.
10
|6|[Bekker]Et non ovant nisi duo ova tantum in aestate et modus sepiae et modus
11
tauniz, |7|[Bekker]quoniam matrix in eis est divisa |8|[Bekker]in duo. In animalibus vero
12
multipedibus non apparet nisi unum ovum, et causa illius est figura
13
corporis |9|[Bekker]quoniam est rotunda, et propter hoc latent divisiones |10|[Bekker]quoniam
14
matrix impletur ovis. Et matrix karaboz et omnium modorum sibi
15
similium est divisa in duo. |11|[Bekker]Et omnia ista etiam ovant ova incompleta
16
|12|[Bekker]propter causam quam diximus. Et omnes feminae modi qui dicitur
17
karabo |13|[Bekker]ovant interius, et propter hoc sunt |14|[Bekker]membra per quae invol-
18
vuntur in feminis maiora quam in maribus, mares autem custodiunt
145
1
|15|[Bekker]ova tantum. Et malakie ovat extra, et mas |16|[Bekker]eicit super feminas sperma,
2
sicut faciunt mares piscium sperma |17|[Bekker]super ova, et illud eiectum est
3
viscosum continuum et adhaeret omni quod tangitur ab eo. In modis
4
autem similibus karabo |18|[Bekker]nihil tale apparuit, quoniam ova sunt sub femina
5
|19|[Bekker]et sunt durae cutis, et ibi crescunt ova. |20|[Bekker]Malakie autem ovat extra sicut
6
|21|[Bekker]alii modi piscium. Et pullus sepiae est continuus cum ovo |22|[Bekker]in anteriori
7
parte corporis, quoniam non potest esse nisi talis dispositionis |23|[Bekker]tantum, et
8
pars anterior et pars posterior conveniunt in eodem loco.
9
[9] |26|[Bekker]Iam ergo diximus quod debemus dicere in generatione aliorum
10
animalium |27|[Bekker]volantium et ambulantium et natantium. Modo vero volumus
11
dicere de generatione animalium anulosi corporis |28|[Bekker]et animalium testeae
12
cutis, et intentio nostra erit in hoc sicut intentio praeteritorum. |29|[Bekker]Et
13
dicemus prius de generatione animalium anulosi corporis.
14
|30|[Bekker]Et iam diximus superius quod quaedam istius modi generantur ex
15
coitu, et quaedam per se, |31|[Bekker]et quaedam faciunt fere vermes. |32|[Bekker]Et forte
16
erunt omnes huiusmodi prius aliquo modo, |33|[Bekker]quoniam prius generant
17
filium imperfectum |34|[Bekker]in omnibus animalibus generantibus animalia, et in
18
animalibus ovantibus erunt ova prius completa, |35|[Bekker]et non recipiunt
19
crementum nisi et adhuc non sint divisa. |36|[Bekker]Et natura vermium est talis.
146
1
|37|[Bekker]Quaedam ergo animalia faciunt ova completa et quaedam faciunt ova
2
non completa, |758b|[Bekker] |1|[Bekker]deinde complentur extra, sicut narravimus in multis modis
3
piscium. |2|[Bekker]Ea vero quae generant animalia interius, aliquo modo erunt post
4
|3|[Bekker]primam sustentationem similia ovo, quoniam ovum est retentum |4|[Bekker]sub tela.
5
|5|[Bekker]Et propter hoc vocantur ova quae ovantur ante complementum |6|[Bekker] 'aborsus'
6
et 'corruptum'.
7
Animalia vero anulosi corporis generantia |7|[Bekker]vermes et ea quae non
8
generantur ex coitu sed per se |8|[Bekker]generantur prius ex tali sustentatione. Et
9
debemus |9|[Bekker]dicere quod vermes qui generantur in caulibus et in aliis
10
oleribus et ea quae generantur ex aranea sunt similiter. |10|[Bekker]Et rectum est
11
opinari quod iste modus et multi alii modi sunt econtra creationi
12
vermium propter rotunditatem corporis. Sed non |12|[Bekker]debemus considerare in
13
figura eorum neque in mollitie neque in duritie, |13|[Bekker]quoniam quaedam
14
animalia generant filios duros et quaedam generant filios molles, sed
15
|14|[Bekker]debemus considerare circa universalia, non circa particularia. |15|[Bekker]Quoniam
16
quod generat vermes et habet figuram sicut figuram vermis, quando
17
crescet fiet magnum |16|[Bekker]et fiet figura eius sicut ovum, quoniam cortex,
18
scilicet cutis continens, indurescit, |17|[Bekker]et erunt in illo tempore immobilia. |18|[Bekker]Et
19
hoc manifestatur in vermibus qui generantur ex apibus et vespis, |19|[Bekker]et in
20
vermibus qui generantur ex oleribus. Et causa illius est quia natura quasi
21
praeparat |20|[Bekker]creationem ovorum ante suum tempus propter privationem
22
complementi, |21|[Bekker]quoniam vermes crescunt post illud crementum et gene-
147
1
ratur ovum molle. |22|[Bekker]Et hoc accidit omnibus aliis modis qui non
2
|23|[Bekker]generantur ex coitu, scilicet eis qui generantur ex lana. |24|[Bekker]Quoniam omnes
3
isti modi postquam habent naturam vermis |25|[Bekker]non moventur, et cum
4
desiccatur cortex continens ea |26|[Bekker]et finditur exeunt sicut exeunt animalia
5
completa ex animalibus, et exitus eorum erit |27|[Bekker]in tertia generatione, et
6
volatilia ex eis |28|[Bekker]sunt maiora quam ambulantia.
7
Et recte accidit hoc et est mirabile |29|[Bekker]apud multos homines, scilicet quod
8
vermes qui generantur ex animalibus cibantur |30|[Bekker]prius, deinde non recipiunt
9
cibum, |31|[Bekker]sed remanent immobiles sicut quae dicuntur apiculae quae sunt
10
aurei coloris. Et |32|[Bekker]ex vermibus vespae et apum generantur |33|[Bekker]ea quae
11
dicuntur aranoz, et nihil est in eis tale. |34|[Bekker]Natura autem ovorum quando
12
completur non crescit, |35|[Bekker]in prima creatione crescunt et recipiunt cibum
13
quousque dividatur quod est interius, |36|[Bekker]et tunc sunt ova completa. Et
14
quidam vermes |37|[Bekker]habent in se id quo cibantur et eiciunt |759a|[Bekker] |1|[Bekker]superfluitatem
15
cibi, sicut pulli vespae et apum. |2|[Bekker]Et quidam accipiunt cibum ex extrinseco,
16
sicut vermes olerum et aliorum |3|[Bekker]modorum. Et iam diximus superius qua
17
de causa erunt isti modi triplicitates, |4|[Bekker]et qua de causa remanent immobiles
18
quando evacuantur ab eo quod est interius, |5|[Bekker]et declaravimus quod
19
quaedam erunt ex coitu, sicut ea quae sunt ex |6|[Bekker]avibus et multis piscibus,
20
et quaedam |7|[Bekker]generantur per se, sicut plantae.
21
[10] |8|[Bekker]In generatione vero apum est gravitas et magna consideratio,
22
|9|[Bekker]quoniam in quibusdam piscibus invenitur |10|[Bekker]generatio sine coitu, et forte
148
1
accidit |11|[Bekker]apibus consimile etiam. Quoniam necessario debemus dicere quod
2
apes adducunt |12|[Bekker]semen ex alio loco, sicut fingunt quidam homines. Et illud
3
semen non |13|[Bekker]nascitur per se, sed generatur ab alio animali, et ex eo
4
generantur apes, |14|[Bekker]et ita erunt generans et adducens diversum. Et iste
5
sermo dicitur |15|[Bekker]a quibusdam hominibus etiam, scilicet quod apes accipiunt
6
semen marium. Et |16|[Bekker]generantur sine coitu aut a coitu. |17|[Bekker]Omne ergo genus
7
aut generat per se, aut unum genus generat alia genera, aut generatur ex
8
coitu |18|[Bekker]alterius generis.
9
Nos vero dicimus quod apes |19|[Bekker]generantur ab apibus quando coeunt ad
10
invicem, et generantur ab eis quae dicuntur kirikez et sibi similia, |20|[Bekker]et
11
reges generantur ex regibus aut aliae apes |21|[Bekker]ex alterius modi apibus, aut
12
omnes ex regibus, aut |22|[Bekker]ex kirikez et eis quae dicuntur feminae apum. Et
13
fingunt quidam homines quod in apibus |23|[Bekker]sunt feminae et mares, et quod
14
mares sunt kirikez |24|[Bekker]et aliae sunt feminae.
15
Et omnes isti sermones non possunt stare |25|[Bekker]apud habentes cognitionem ex
16
testimoniis multis acceptis, quaedam ex accidentibus quae accidunt |26|[Bekker]apibus
17
proprie, et quaedam ex hiis quae accidunt communiter. |27|[Bekker]Quoniam si apes
18
non generant sed adducunt semen ex alio loco, debent esse
149
1
|28|[Bekker]apes quamvis non adducant semen ab aliis locis |29|[Bekker]in quibus est. Et quare,
2
quando transferunt semen, a quodam |30|[Bekker]generantur apes et a quodam non?
3
Quoniam deberet, sive sit fixum |31|[Bekker]per se sive sit ex animali generanti, sive
4
|32|[Bekker]sit semen alterius animalis et fuerint apes iam coeuntes vel non,
5
necessario debet esse ex eo illud quod erit, |33|[Bekker]vel non erit omnino apis. Et
6
etiam adductio apum |35|[Bekker]erit ex errore, quoniam debent inquirere quare
7
adducunt ipsum quod adducunt, quoniam quantumcumque animal
8
|36|[Bekker]sollicitatur quando habet filium, tunc |759b|[Bekker] |1|[Bekker]non sollicitatur nisi circa suum
9
filium.
10
Et etiam non debent esse apes feminae |2|[Bekker]et kirikez mares, quoniam
11
|3|[Bekker]natura non ponit membrum quod creatur propter fortitudinem in feminis
12
omnino. Et iam scivimus quod |4|[Bekker]kirikez non habent aculeum omnino, et
13
omnes feminae apum habent aculeum, |5|[Bekker]et secundum hoc apes debent esse
14
mares |6|[Bekker]et kirikez feminae. Et etiam debent esse ita, quoniam non est
15
consuetudo marium ut sint solliciti |7|[Bekker]circa filium, et nos videmus quod a-
16
pes faciunt hoc. Et universaliter |8|[Bekker]videmus quod semen kirikez est in do-
17
mibus apum, |9|[Bekker]quamvis non sit in eis aliquod kirikez. Semen autem apum
150
1
non invenitur in domibus |10|[Bekker]sine regibus, et propter hoc aestimant quidam
2
homines |11|[Bekker]quod non adducunt nisi semen kirikez tantum. Manifestum est
3
ergo quod apes non generantur ex coitu |12|[Bekker]neque ex duobus generibus
4
coeuntibus, neque ab |13|[Bekker]apibus et quae dicuntur kirikez. Non est ergo
5
possibile quod adducant istud tantum propter |14|[Bekker]rationes quas diximus,
6
neque hoc est necessarium etiam si hoc quod accidit omni isti generi |15|[Bekker]sit
7
unum consimile. Et etiam non est possibile |16|[Bekker]ut sint quaedam apes feminae
8
et quaedam mares, |17|[Bekker]quoniam in omnibus generibus est differentia inter
9
marem et feminam. |18|[Bekker]Et non apparet |19|[Bekker]semen apum nisi sint reges in
10
domibus, secundum quod |20|[Bekker]fingunt quidam homines. Communis est ergo
11
generationi eius quod generatur ab eis et |21|[Bekker]ab kikinez sermo asserens
12
|22|[Bekker]quod nulla apis apparuit coiens omnino; et si essent in apibus |23|[Bekker]mas et
13
femina accideret hoc multotiens. |24|[Bekker]Remanet ergo dicere quod si apes
14
generantur ex coitu, quod generantur ex coitu regum ad invicem.
15
|25|[Bekker]Kikinez autem apparent in domibus, et |26|[Bekker]si non fuerit in eis rector
16
scilicet rex, non possunt apes adducere semen a loco alio, |27|[Bekker]neque
17
generantur ex coitu etiam. Remanet ergo dicere id quod |28|[Bekker]apparet nobis,
18
scilicet id quod accidit piscibus. Apes ergo |29|[Bekker]generantur sine coitu, et
19
kikinez generantur quoniam plures sunt feminae, |30|[Bekker]et in eis est virtus sicut
20
virtus quae est in arboribus, scilicet maritas et feminitas. |31|[Bekker]Et propter
151
1
hoc est in apibus membrum in quo est virtus. |32|[Bekker]Et non est rectum dicere
2
feminam in genere in quo non est mas distinctus.
3
Et si |33|[Bekker]apparet quod hoc accidens accidit et generantur |34|[Bekker]sine coitu,
4
necessario erit iste sermo firmus in apibus et regibus etiam, |35|[Bekker]scilicet quod
5
non generantur ex coitu. |36|[Bekker]Si ergo semen apum apparet in domibus sine
6
regibus, |760a|[Bekker] |1|[Bekker]necessario erunt apes ex apibus etiam |2|[Bekker]sine coitu. Et nos
7
numquam vidimus omnino aliquem |3|[Bekker]rectorem apum affirmantem aliquid
8
in hoc. Remanet ergo dicere quod reges |4|[Bekker]et apes generant filios.
9
Et postquam scivimus quod hoc accidit |5|[Bekker]proprie apibus, generatio ergo
10
earum apparet in eis proprie. |6|[Bekker]Et dicere quod apes generantur sine coitu
11
|7|[Bekker]videtur quod accidit aliis animalibus etiam, et non |8|[Bekker]generat aliquod genus
12
nisi sibi simile, quoniam modus qui dicitur graece arothartibo generat
13
etiam arothartibo, |9|[Bekker]et hice generat hice etiam. Et causa illius est quoniam
14
apes non generantur |10|[Bekker]sicut generantur muscae et sibi similia, |11|[Bekker]sed etiam
15
ex aliis, tamen convenientibus et unius generis. |12|[Bekker]Et propter hoc in
16
generatione eorum est convenientia aliquo modo, |13|[Bekker]quoniam reges in
17
magnitudine assimilantur ad kikinez |14|[Bekker]et in aculeo apibus. Et necessario
152
1
|16|[Bekker]erit inter ea differentia si non sit semper idem genus |17|[Bekker]ex quolibet, quod
2
est impossibile, et si esset possibile esset totum genus |18|[Bekker]reges. Apes ergo
3
assimilantur regibus in vigore |19|[Bekker]et in generatione, kikinez autem as-
4
similantur regibus in magnitudine, |20|[Bekker]et si habuissent aculeum essent reges.
5
|21|[Bekker]Et hoc remanet adhuc ex quaestione gravi, quoniam reges assimilantur
6
duobus generibus; |22|[Bekker]quoniam enim habent aculeum assimilantur |23|[Bekker]apibus et
7
quoniam habent magnitudinem assimilantur ad kikinez. Et necessario
8
|24|[Bekker]debent reges generari ex aliquo; et cum non sint ex apibus |25|[Bekker]neque ex
9
kikinez, necessario debent esse apes ex regibus et reges etiam per se. |26|[Bekker]Et
10
domus in quibus manent reges non sunt nisi in fine, et numerus eorum
11
non est multus. |27|[Bekker]Reges ergo generantur |28|[Bekker]per se, |29|[Bekker]et genus apum deberet
12
generare aliud genus, |30|[Bekker]sed natura privavit ipsum ab hoc. |31|[Bekker]Et quia in omni
13
quod facit natura est secundum ordinem, |32|[Bekker]necessario privabitur genus
14
kikinez a generatione. |33|[Bekker]Et hoc accidit manifeste, quoniam kikinez
15
generantur ab aliis |34|[Bekker]et non generant aliam rem, sed generatio habet finem
16
in eodem numero. |35|[Bekker]Secundum ergo hunc modum fuit sustentatio eorum
17
naturaliter modo recto, |760b|[Bekker] |1|[Bekker]ita quod genera remanent |2|[Bekker]et non exeunt a
18
multitudine extranea. Et recte fit in |3|[Bekker]annis fertilibus multum mel
153
1
et kikinez, in |4|[Bekker]annis autem pluvialibus multiplicantur valde pulli apum,
2
quoniam propter humiditates |5|[Bekker]multiplicantur superfluitates in corporibus
3
regum. |6|[Bekker]Et in annis temperatae complexionis diminuuntur pulli apum,
4
quoniam |7|[Bekker]magnitudo apum est minor magnitudine aliorum, et propter hoc
5
indigent bonitate complexionis temporis plus quam alii modi. |8|[Bekker]Quia ergo
6
reges sunt creati propter convenientiam generationis, semper remanent
7
intra domos et nihil |9|[Bekker]operantur, et habent magnum corpus |10|[Bekker]propter
8
generationem. Kikinez autem, qui sunt mares apum, |11|[Bekker]sunt otiosi, quoniam
9
non habent membrum conveniens pugnae |12|[Bekker]propter gravitatem corporis.
10
|13|[Bekker]Apes autem sunt mediae in magnitudine inter istos duos modos, et
11
secundum hunc modum sunt convenientes |14|[Bekker]creationi pullorum. |15|[Bekker]Et hoc
12
quod accidit |16|[Bekker]regibus apum significat quod generatio apum est ex eis, |17|[Bekker]et
13
si non esset hoc sicut diximus, non deberet |18|[Bekker]accidere eis scilicet quod
14
|19|[Bekker]dimitterentur intra domos non operantes aliquid. Et hoc notum in
15
patribus et ipsi percutiunt et extrahunt mares apum – |20|[Bekker]et melius est ut
16
patres castigent filios |21|[Bekker]otiosos.
17
Et forte aliquis quaeret: quomodo sunt reges pauci numeri et apes quae
18
generantur ab eis multae? |22|[Bekker]Et nos respondebimus quod hoc est simile ei
154
1
quod accidit |23|[Bekker]leaenae, scilicet quoniam leaena prius parit quinque filios,
2
|24|[Bekker]deinde pauciores quousque perveniatur ad unum, et similiter accidit
3
regibus, |25|[Bekker]scilicet quod in prima vice generant multos et in secunda
4
paucos, |26|[Bekker]quando diminuuntur superfluitates quae sunt in corpore.
5
Secundum ergo hunc |28|[Bekker]modum est generatio apum secundum intellectum,
6
|29|[Bekker]et hoc etiam cognoscitur ex accidentibus quae accidunt apibus. Et cum
7
|31|[Bekker]ratio fuerit conveniens rebus apparentibus visibiliter erit fortior et magis
8
credibilis. |33|[Bekker]Et signum significans quod generatio apum est ex coitu, est
9
quia apparent |34|[Bekker]ex semine valde parvae, quoniam inveniuntur in
10
foraminibus domorum, secundum quod narravimus. |35|[Bekker]Et quod generatur ex
11
animalibus anulosi corporis ex coitu manent |761a|[Bekker] |1|[Bekker]longo tempore coeuntes et
12
generant cito, et quod generatur assimilatur vermibus habentibus
13
magnitudinem.
14
|2|[Bekker]Et accidit generationi apum sicut accidit generationi animalium
15
communicantium in genere, |3|[Bekker]scilicet vesparum rubearum et citrinarum. |4|[Bekker]Et
16
non est in istis modis ulla superfluitas et hoc rectum est, quoniam |5|[Bekker]nihil
17
est in eis sicut est in apibus. |6|[Bekker]Et non generantur nisi ex vespis quae
18
dicuntur matres, et ipsae |7|[Bekker]praeparant prius domos in quibus manent et
19
corrigunt ipsas, et cum coierint ad invicem generantur ab eis pulli
20
vesparum. |8|[Bekker]Et multotiens apparuit coitus vesparum. |9|[Bekker]Diversitas autem quae
21
est inter genera ista est valde pauca.
155
1
[11] |26|[Bekker]Et omnes isti modi generantur in interiori terrae, |27|[Bekker]et non diversantur
2
nisi in eo quod dicitur quod humidum est propinquius |28|[Bekker]vitae sicco, et
3
aqua est propinquior eis quam terra; et per hunc modum est natura
4
animalium durae testae propinquior vitae |29|[Bekker]quam arbores, et sicut est
5
comparatio arboris ad terram, |30|[Bekker]ita est comparatio animalium durae testae
6
ad humidum. |31|[Bekker]Arbores ergo sunt sicut halzun agreste, et halzun sicut
7
|32|[Bekker]arbor aquosa.
8
Et propter hoc sunt animalia manentia in aqua multiplicioris formae
9
|33|[Bekker]quam animalia manentia in terra, quoniam |34|[Bekker]natura humidi est con-
10
venientior creationi quam terra, |35|[Bekker]et maxime animalia marina, |761b|[Bekker] |1|[Bekker]quoniam
11
aqua quam potant est dulcis. |2|[Bekker]Et propter hoc |3|[Bekker]non erit in lacubus animal
12
<non> calidum neque habens sanguinem, neque erit aliquod |4|[Bekker]animal in
13
quo vincat salsedo in aqua dulci nisi pauca, sicut durae testae |5|[Bekker]et mollis
14
testae et malakie, quoniam |6|[Bekker]natura omnium istorum est frigida et non
15
habent sanguinem. Et propter hoc inveniuntur in |7|[Bekker]lacubus parvis qui
16
assimilantur parvis maribus et in locis ex quibus exeunt fluvii, |8|[Bekker]quoniam
17
quaerunt calorem et cibum. |9|[Bekker]Et in mari erunt animalia humida corpulenta
18
plus quam |10|[Bekker]in aqua dulci, quoniam natura maris est calida, et habet
19
communicationem |11|[Bekker]in omnibus partibus, scilicet terra, humido et vento.
20
|13|[Bekker]Et rectum est dicere quod arbores communicant cum terra et
156
1
animalia aquosa |14|[Bekker]communicant cum aere. Et in istis modis |15|[Bekker]est mira
2
diversitas secundum magis et minus et propinquius et remotius. |16|[Bekker]Genus
3
vero quartum non debet inquiri in huiusmodi locis, quamvis |17|[Bekker]sit in ordine
4
attributo igni, quoniam ignis est |18|[Bekker]post quartum elementum. Et forma ignis
5
|19|[Bekker]non apparet per se omnino, quoniam non habet formam propriam, et
6
forma eius <non apparet nisi in alio corpore. |20|[Bekker]Et omne corpus ca-
7
lefactum et effectum ignis apparet aut sicut aer aut sicut fumus aut sicut
8
terra. |21|[Bekker]Et non debet quaeri ista quaestio nisi ubi quaeritur de dispositione
9
naturae lunae, |22|[Bekker]quoniam apparet quod luna habeat communicationem cum
10
substantia terrae aliquo modo. |23|[Bekker]Et nos considerabimus dispositionem
11
istarum rerum in alio loco.
12
Sustentatio autem quorundam animalium durae testae |24|[Bekker]erit per se et
13
quorundam |25|[Bekker]per aliquam virtutem exeuntem ex eis, et multotiens |26|[Bekker]erit
14
sustentatio eorum per se. Et debet inveniri hoc |27|[Bekker]in generatione arborum
15
etiam, quoniam quaedam arbores generantur ex |28|[Bekker]seminibus, et quaedam
16
ex stipite arborum, et quaedam |29|[Bekker]ex ramis, sicut caepa. |30|[Bekker]Et quod dicitur
17
hoz generatur secundum hunc modum, et primo erit parvum et post mag-
18
nificatur. |31|[Bekker]Id vero quod dicitur kirokez et barcora et |32|[Bekker]alii modi gene-
19
rantur ex superfluitate |33|[Bekker]mucilaginosa continente corpora sua, sed isti modi
20
non habent omnino semen. |35|[Bekker]Et propter hoc apparent ex istis modis multi
21
subito, postquam non apparebant omnino. |762a|[Bekker] |1|[Bekker]Accidit ergo quod isti modi
157
1
generantur per se, |2|[Bekker]et postquam generantur accidit ut alii modi gene-
2
rentur ex eis, |3|[Bekker]scilicet ex superfluitate mucilaginosa.
3
|8|[Bekker]Quod autem caret illa superfluitate mucilaginosa |9|[Bekker]generatur per se.
4
Omne |10|[Bekker]ergo generatum huiusmodi apparet in terra et in mari, |11|[Bekker]scilicet
5
quia generantur ex putrefacto admixto cum |12|[Bekker]suo aquoso. Quoniam quod
6
est dulce exit et fit prima sustentatio, |13|[Bekker]et quod remanet ex superfluitate
7
congregatur et habebit formam. |14|[Bekker]Et non generatur aliquid antequam fiat
8
digestum, et putrefactum est |15|[Bekker]superfluum digesti. Et non potest esse totum
9
ex toto, |16|[Bekker]sicut neque in artificialibus. |17|[Bekker]Et nos scimus quod ars eicit
10
superfluum a suo opere, |18|[Bekker]et similiter natura.
11
Animalia ergo generantur in terra et humido, |19|[Bekker]quoniam in terra est pars
12
aquae |20|[Bekker]et in aqua est pars aeris, et in eis est calor animae. Et ita sunt
13
arbores in terra et in aqua, |21|[Bekker]et aliquo modo dicimus quod omnes istae res
14
sunt plenae virtute animae. Et propter hoc sustentantur |22|[Bekker]cito secundum
15
illam virtutem retentam in corpore, et non retinetur in eo nisi |23|[Bekker]quando
16
calefiunt humores corporales et efficiuntur similes |24|[Bekker]spumae. Et inter istos
17
modos est diversitas, quoniam quidam sunt nobiliores |25|[Bekker]et quidam sunt
18
viliores, et hoc erit in eis propter virtutem animae retentam in eis prius.
158
1
|26|[Bekker]Et loca et corpora in quibus retinetur ista virtus sunt causa
2
|27|[Bekker]diversitatis; in mari autem est multa |28|[Bekker]pars terrestris, a qua generantur
3
|29|[Bekker]modi durae testae. Et pars terrestris continens ea circumquaque induratur
4
|30|[Bekker]et congelatur, sicut congelantur cornua et ossa, |31|[Bekker]et istae res non
5
liquescunt in igne.
6
|33|[Bekker]Et nullum istorum generum fuit visum coire nisi genus quod dicitur
7
kahilion, |34|[Bekker]et adhuc non fuit visum umquam utrum generatio istius modi
8
sit a coitu aut sine coitu.
9
|35|[Bekker]Et dignum est quaerere quid est |762b|[Bekker] |1|[Bekker]illud quod prius generatur in istis
10
modis. Et rectum est quaerere hoc, quoniam iam scivimus quod |2|[Bekker]in
11
feminis animalium est materia, et quod ipsa |3|[Bekker]movetur ex virtute moventi
12
quae est in spermate masculorum. |5|[Bekker]Quid est ergo in istis materia, et quid
13
est principium movens? |6|[Bekker]Et nos dicemus super hoc quod in animalibus
14
generantibus est |7|[Bekker]superfluitas ex cibo intrante corpus, et quando calor
15
|8|[Bekker]decoxerit illam superfluitatem et extenserit ipsam et digesserit et
16
distinxerit ab aliis, erit inde conceptio. |9|[Bekker]Et similiter accidit arboribus, sed
17
arbores et |10|[Bekker]quaedam animalia non indigent primo quod venit a masculo,
18
|11|[Bekker]quoniam illa virtus est in eis admixta; superfluitas autem multorum
19
animalium indiget masculo.
159
1
|12|[Bekker]Et cibus arborum et sibi similium est terra et aqua, et cibus aliorum
2
est |13|[Bekker]quod generatur ex istis. |14|[Bekker]Calor autem temporis et aeris facit in
3
arboribus et sibi similibus sicut facit calor animalis in cibo. |15|[Bekker]Manifestum
4
est ergo quod calor terrae et maris digerit et alterat et distinguit et
5
sustentat corpora istorum modorum. |16|[Bekker]Et cum iste calor retentus fuerit in
6
eis cum |17|[Bekker]spiritu, erit conceptio et principium sustentationis principii a-
7
nimati, et efficitur in corporibus principium motus. |18|[Bekker]Sustentatio ergo
8
arborum quae generantur per se |19|[Bekker]est consimilis in forma, quoniam
9
generantur ex una parte partium. |20|[Bekker]Et ex eis est quod est principium et ex
10
eis est quod est cibus, scilicet cibus primus qui est in rebus nascentibus.
11
|21|[Bekker]Et quaedam animalia generant vermes, et sunt animalia carentia
12
sanguine, |22|[Bekker]scilicet non generata ex coitu animalis, sicut |23|[Bekker]fastaroz et alia
13
genera piscium fluvialium, et etiam genus enkeliz; |24|[Bekker]et natura eius est
14
paucitas sanguinis, |25|[Bekker]et habet cor. Et iam diximus superius quod cor est
15
principium |26|[Bekker]membrorum habentium sanguinem. Modus vero qui dicitur
16
'intestinum terrae' |27|[Bekker]habet naturam similem naturae vermium, et in eo
17
generatur corpus |28|[Bekker]keliz. Et dignum est extimare quod generatio hominum
18
et animalium quadrupedium, |29|[Bekker]si generatio illorum sit ex terra, |30|[Bekker]sicut
19
fingunt quidam homines, necessario erit principium illius generationis per
20
alterum istorum duorum modorum, |31|[Bekker]scilicet quod sit in eis vita quoniam
21
prima sustentatio aut erit sicut res quae generatur ex vermibus aut erit
22
sicut res quae generatur ex ovis. |32|[Bekker]Quoniam necessario erit in eis cibus
23
propter crementum, et quod |33|[Bekker]conceptum est secundum talem dispo-
160
1
sitionem aut erit vermis aut accipiet cibum ab alio loco, et hoc |34|[Bekker]aut a
2
generante aut ab aliquo membro concepti.
3
|763a|[Bekker] |3|[Bekker]Debet ergo principium generationis esse in omnibus animalibus
4
|4|[Bekker]secundum unum istorum duorum modorum. Unum ergo istorum est
5
manifestum, |5|[Bekker]alius autem modus, ex quo erit cibus eius quod creatur ex
6
ovis, non apparet nobis |6|[Bekker]in alia re generationis animalium. Et primus
7
modus non apparet nisi in animalibus habentibus sanguinem, quae
8
diximus, |7|[Bekker]et in animalibus carentibus sanguine, sicut quidam modorum
9
animalium anulosi corporis et |8|[Bekker]genus durae testae, in quo modo loquimur.
10
Quoniam cibus eorum erit ex membro |9|[Bekker]sicut cibus eius quod generatur ex
11
ovis, et crementum eorum erit |10|[Bekker]sicut crementum vermium.
12
Quoniam |11|[Bekker]principium crementi vermium erit ex superiori parte et cibus
13
|12|[Bekker]ex inferiori. Et iste modus cibi est similis cibo qui erit ex ovis, sed
14
|13|[Bekker]cibus qui est ex ovis non consumetur totus, in vermibus autem |14|[Bekker]quando
15
separabitur pars superior a sustentatione partis |15|[Bekker]inferioris, separabitur ab
16
eo quod remanet ex cibo; |16|[Bekker]et causa illius est quoniam in ultimo etiam erit
17
cibus in membro sub |17|[Bekker]pariete in omnibus istis modis. Et manifestum est
18
quod omnia similia in creatione |18|[Bekker]vermibus cibantur et crescunt secundum
19
hunc modum. Et hoc manifestatur in creatione apum |19|[Bekker]et sibi similium,
20
quoniam in prima creatione erit pars inferior parva, pars autem superior
21
erit magna, |20|[Bekker]et talis modus accidit animalibus durae testae et sibi
161
1
similibus. |22|[Bekker]Et hoc manifestatur in animali marino quod assimilatur
2
ascherinoz, quoniam |23|[Bekker]crescit prius in parte superiori, et erit anterius illius
3
partis et membrum quod dicitur |24|[Bekker]caput maius residuo corporis.
4
Iam ergo narravimus modum secundum quem erit generatio istorum
5
generum. |26|[Bekker]Et manifestum est quod isti modi prius generantur per se, et
6
maxime durae testae. Et significatio super hoc est |27|[Bekker]quia quando
7
putrificatur |28|[Bekker]sordes spumosa quae est in circuitu navium, generabitur ab
8
ea istud genus, et generatur etiam in locis multis, |29|[Bekker]et maxime in locis in
9
quibus est limus et multa humiditas, |30|[Bekker]et in eis proprie generatur modus
10
qui dicitur labastrie. |31|[Bekker]Et in antiquo temporeerat quidam dux qui perrexit
11
per mare et fixit ancoram in quodam portu, et eiecerunt sui socii vas
12
testeum |32|[Bekker]in ripa, et postquam pertransiverat tempus fuit multus limus |33|[Bekker]in
13
illa testa, et generatus fuit intra modus qui dicitur astarae, et est halzon.
14
|34|[Bekker]Et non est in istis modis superfluitas conveniens generationi exiens ab
15
eis, et hoc manifestatur ex hoc quod narrabo modo: |763b|[Bekker] |1|[Bekker]in tempore in quo
16
fuit combustio in regione Labrioz |2|[Bekker]tulerunt quidam homines multos halzon
17
ad loca quae erant in ripa maris in regione Arvi |3|[Bekker]et dimiserunt ipsa illic,
18
et postquam transivit tempus non erant plura numero, |4|[Bekker]sed maiora in
162
1
quantitate et pinguiora. |6|[Bekker]Pinguedo autem invenitur in animalibus
2
habentibus sanguinem, |7|[Bekker]et in istis temporibus sunt saporosa ad
3
comedendum. |8|[Bekker]Et significatio super hoc est quia ova semper inveniuntur
4
in eis, sicut inveniuntur in |9|[Bekker]kirokez, tamen erunt ova forte maiora et forte
5
|10|[Bekker]minora. Et ova inveniuntur in istis modis proprie aut in vere, |12|[Bekker]sicut
6
modus qui dicitur pecten et moez et libortarie, |13|[Bekker]quoniam omnis modus
7
habet tempus conveniens suae fertilitati et bonitati suae dispositionis. |14|[Bekker]Et
8
quibusdam modis piscium non accidit hoc, sicut modo qui dicitur tibo.
9
|15|[Bekker]Et qui voluerit scire in quibus locis sunt omnes isti modi, |16|[Bekker]legat
10
sermones quos narravimus de aspectu animalium et formis illorum.
11
Et iam narravimus dispositionem generationis animalium modo generali
12
et particulari, et diximus dispositionem uniuscuiusque per se.
163
1
[1] |20|[Bekker]Iam narravimus superius generationem animalium |21|[Bekker]generaliter et
2
particulariter, et iam scivimus |22|[Bekker]quod mas et femina distinguuntur in
3
animalibus completis, et |23|[Bekker]dicemus modo quod istae virtutes sunt principia
4
omnium animalium |24|[Bekker]et arborum. Sed ista principia in quibusdam sunt
5
distincta et in quibusdam |25|[Bekker]non, et propter hoc debemus incipere dicere
6
prius suam generationem, |26|[Bekker]quoniam embryo antequam completur sua
7
creatio in matrice distinguitur mas aut femina. |29|[Bekker]Et est dubium utrum ista
8
differentia |32|[Bekker]sit ex mare et femina ex locis matricis, |33|[Bekker]quoniam mas erit in
9
parte dextra et |34|[Bekker]femina erit in parte sinistra. |764a|[Bekker] |1|[Bekker]Et alii fingunt quod ista
10
differentia est in matre, |2|[Bekker]sicut Empedocles dixit, qui fingit quod sperma
11
cadens |3|[Bekker]in matricem calidam est mas et in frigidam femina, |4|[Bekker]et causa
12
caloris et frigiditatis est |5|[Bekker]natura menstrui quae mutatur per suam fri-
13
giditatem et caliditatem. |7|[Bekker]Democritus autem fingit quod differentia maris
164
1
et feminae est in matre, |8|[Bekker]et non propter calorem |9|[Bekker]aut frigus, |10|[Bekker]sed propter
2
sperma exiens a mare, |11|[Bekker]et secundum hunc modum erit diversitas inter
3
marem et feminam.
4
|12|[Bekker]Et debilis est certe opinio Empedoclis |13|[Bekker]quando fingit quod diversitas
5
inter marem et feminam est propter frigus tantum, |14|[Bekker]et non cogitavit quod
6
differentia quae est inter omnia membra, |15|[Bekker]scilicet matricem et membra
7
convenientia generationi, est valde magna. Quoniam si aliquis imaginatus
8
fuerit quod |16|[Bekker]duo concepta completa sint et unum illorum habeat mem-
9
brum maris et aliud habeat membrum feminae, |17|[Bekker]deinde fuerint posita
10
ambo in matrice sicut ponitur vas testeum in fornace, |18|[Bekker]et fuerit positum
11
id quod habet instrumentum maris in matrice frigida et quod habet
12
membrum feminae in matrice calida, |19|[Bekker]necessario non habebit mas
13
membrum maris, neque femina habebit membrum feminae. |20|[Bekker]Et mani-
14
festatur ex hoc quod sermo Democriti est rectior et melior, |21|[Bekker]quoniam
15
quaerit ipsam differentiam generationis. |22|[Bekker]Et nos dicemus in alio loco si
16
sermo eius sit rectus aut falsus. |23|[Bekker]Et etiam si calor et frigus fuissent causa
17
maris et feminae |24|[Bekker]diceremus sicut sermonem illorum, |25|[Bekker]quoniam est similis
18
sermoni illorum qui fingunt quod sciunt causam generationis |26|[Bekker]maris et fe-
19
minae, quoniam differentia quae est inter eos est manifesta. Et non est le-
165
1
ve |27|[Bekker]invenire principium generationis ex principio |28|[Bekker]illius causae, scilicet
2
quod necessario sequitur |29|[Bekker]semen generationem istius membri |30|[Bekker]scilicet
3
matricis, et cum calefit non erit hoc membrum sed suum contrarium. Et
4
secundum hunc |31|[Bekker]modum erunt membra convenientia coitui, |32|[Bekker]quoniam
5
inter ista membra est contrarietas etiam, sicut diximus superius.
6
|33|[Bekker]Et etiam erunt in matrice duo gemelli, et unus est mas et alius femina;
7
unum ergo |34|[Bekker]membrum scilicet in matrice multotiens. Et iam vidimus hoc
8
multotiens visibiliter |35|[Bekker]per anatomiam et in |36|[Bekker]animalibus ambulantibus et in
9
piscibus. |37|[Bekker]Dominus ergo istius sermonis erravit si non vidit istas res et
10
dixit istam causam, si autem vidit istas |764b|[Bekker] |1|[Bekker]error erit putare quod calor et
11
frigus erunt causa generationis maris et feminae; |2|[Bekker]deberent ergo esse
12
omnes gemini aut ambo feminae |3|[Bekker]aut ambo mares.
13
Neque possumus dicere |4|[Bekker]quod membra generata in matrice sunt distincta
14
et erunt quaedam in |5|[Bekker]mare et quaedam in femina, et propter hoc
15
|6|[Bekker]ducuntur quaedam ad propinquum quorundam necessario, et talis quan-
16
titas distinguitur, |7|[Bekker]deinde adunatur, et non propter calorem aut frigus. |8|[Bekker]Sed
17
tamen iam dixit multum sermonem de ista causa scilicet causa spermatis,
18
|9|[Bekker]et universaliter videtur quod modus |10|[Bekker]causae sit falsus. Si autem dispositio
166
1
spermatis sit |11|[Bekker]sicut diximus superius, et non exit ex |12|[Bekker]quolibet membro
2
neque sperma maris est |13|[Bekker]materia embryonis, bene habebimus rationes per
3
quas poterimus contradicere sermoni istius |14|[Bekker]et sermoni Democriti, et si
4
alius homo dixerit talem sermonem |15|[Bekker]nos etiam contradicemus sermoni
5
eius, quoniam non potest esse quoddam corpus |16|[Bekker]spermatis in femina et
6
quoddam in mare, |17|[Bekker]sicut dixit Empedocles quando finxit |18|[Bekker]«sed naturae
7
membrorum sunt distinctae …» |19|[Bekker]et quia una pars vincit aliam erit
8
|20|[Bekker]quoddam mas et quoddam femina. Et universaliter melius est attribuere
9
causam victoriae membri, |21|[Bekker]et illud est ita quod efficitur secundum ipsam
10
mas aut femina. Attribuere ergo causam victoriae membri est melius
11
quam attribuere ipsam |22|[Bekker]calori aut frigori matricis tantum. |23|[Bekker]Et quomodo
12
accidit ut sit aspectus membri convenientis coitui contrarius aspectui
13
alterius membri, quod iste sermo etiam indigeret responsione, quoniam
14
|24|[Bekker]membra sequuntur sese semper ad invicem. Quoniam si hoc acciderit
15
propter appropinquationem quorundam membrorum ad invicem |25|[Bekker]deberet
16
accidere hoc omnibus membris etiam, quoniam |26|[Bekker]sunt propinqua ad invi-
17
cem. Et hoc est sicut figmentum illorum qui fingunt quod embryo |27|[Bekker]aut
18
erit similis matri femina aut mas similis patri, quoniam hoc est etiam
19
falsum.
20
|28|[Bekker]Non sunt ergo membra causa diversitatis eius quod diximus, |29|[Bekker]sed
21
alteratio totius corporis. Et principium illius alterationis |30|[Bekker]sunt venae quae
22
sunt positae sub corpore |31|[Bekker]et super venas quae lactant carnem, quae non
167
1
sunt creatae propter matricem |32|[Bekker]neque habent ullam qualitatem, sed matrix
2
erit in sua dispositione propter venas, quoniam hoc est melius ad
3
dicendum et propinquius veritati. Matrix autem non est nisi ad re-
4
cipiendum |33|[Bekker]sanguinem, creatio ergo venarum est ante creationem matricis.
5
|34|[Bekker]Et necessario est principium motor semper ante |35|[Bekker]causam generationis,
6
quoniam accidit ut habeat generatio aliquam qualitatem, |36|[Bekker]quare accidat
7
diversitas inter ista membra quando comparantur ad invicem, scilicet
8
|37|[Bekker]maris et feminae. Et non debemus opinari quod istud sit principium aut
9
causa, |765a|[Bekker] |1|[Bekker]sed alia causa, et si non exiret sperma omnino |2|[Bekker]neque a femina
10
neque a mare sed |3|[Bekker]sustentatur sperma aliquo modo ubicumque fuerit.
11
Et iste |4|[Bekker]sermo est conveniens contradictioni sermonis illorum qui fingunt
12
quod mas erit in parte dextra |5|[Bekker]et femina in parte sinistra. |6|[Bekker]Quoniam si non
13
sit convenientia materiae |7|[Bekker]ex mare omnino, non recte dicunt sustinentes
14
hanc opinionem, |8|[Bekker]et si ex maribus est convenientia, sicut dicunt, debet
15
etiam |9|[Bekker]contradici sermoni Empedoclis per talem contradictionem, quoniam
16
ipse |10|[Bekker]distinxit feminam a mare per calorem et frigus matricis. |11|[Bekker]Et
17
similiter faciunt illi qui distinguunt inter marem et feminam propter
18
partem sinistram et dextram, |12|[Bekker]et ipsi vident differentiam inter marem et
19
feminam per omnia membra etiam. |13|[Bekker]Et si generatio sit maris et feminae
20
propter istas duas partes, |14|[Bekker]et non propter corpus |15|[Bekker]matricis etiam et fuerit
21
semen in matrice, |16|[Bekker]erit embryo qui creatur ex eo sine matrice et mas sine
168
1
membro maris. Et etiam, |17|[Bekker]sicut dictum est superius, iam videbatur mas in
2
parte sinistra matricis et femina in parte dextra, |18|[Bekker]et iam inveniebantur |19|[Bekker]in
3
eadem parte simul, et non accidit semel sed multotiens. |22|[Bekker]Et quidam
4
homines fingunt |23|[Bekker]quod si ligata fuerit pars dextra testiculorum generabitur
5
femina, et si sinistra mas. |25|[Bekker]Et Lucanus etiam ita dicebat. Et quidam
6
homines fingunt quod si fuerit extractum unum ovum testiculorum,
7
|26|[Bekker]accidet similiter. Et hoc non est rectum, |27|[Bekker]sed praedicunt quod accidet,
8
sicut praedicunt divinatores. |28|[Bekker]Et ipsi fingunt quod viderunt istas res
9
|29|[Bekker]visibiliter, et non dixerunt hoc nisi propter suam ignorantiam quod ista
10
membra non conveniunt |30|[Bekker]animalibus in generatione marium aut fe-
11
minarum. |31|[Bekker]Et significatio super hoc est quoniam multa animalia sunt |32|[Bekker]mas
12
et femina et multa animalia generant mares et feminas |33|[Bekker]sine testiculis, ut
13
carentes pedibus |34|[Bekker]sicut genus piscium et serpentes.
14
|35|[Bekker]Sermo vero illorum qui fingunt quod calor et frigus est causa
15
generationis maris |36|[Bekker]et feminae, et sermo illorum qui fingunt quod exitus
16
spermatis a parte dextra |765b|[Bekker] |1|[Bekker]aut sinistra est causa illius, est aliquid dicere
17
secundum aliquem modum, nam |2|[Bekker]pars dextra est calidior sinistra et quod
18
est calidius est magis digestum. |4|[Bekker]Sed iste sermo est similis sermoni illorum
19
|5|[Bekker]qui appropinquant comprehensioni causae ex remoto, et debemus compre-
20
hendere causam |6|[Bekker]ex principiis propinquioribus.
169
1
|7|[Bekker]Et iam narravimus superius dispositionem cuiuslibet membri |8|[Bekker]et
2
declaravimus causam illius. Sed |9|[Bekker]mas et femina distinguuntur per aliquam
3
fortitudinem et debilitatem eius contrarium. |10|[Bekker]Sperma ergo potens digerere
4
aliquid et sustentare in eo |11|[Bekker]principium necessario erit mas. Et volo dicere
5
|12|[Bekker]principium, non materiam ex qua erit simile |13|[Bekker]illius quod generat, sed
6
principium movens si potest facere hoc per se |14|[Bekker]aut per aliud. Et sperma
7
est quasi operans |15|[Bekker]et materia feminae quasi patiens. Et etiam si omne
8
digestum |16|[Bekker]non digeritur nisi per calorem, necessario sunt mares animalium
9
|17|[Bekker]calidiores feminis. |18|[Bekker]Et forte erunt feminae quorundam animalium multi
10
menstrui propter frigus et debilitatem, |19|[Bekker]non propter calorem. Et propter
11
hoc fingunt quidam homines quod |20|[Bekker]femina sit calidior mare propter
12
exitum sanguinis menstrui, |22|[Bekker]quia fingunt quod non accidit nisi propter
13
|23|[Bekker]multitudinem sanguinis et caloris, quoniam omnis sanguis |24|[Bekker]non est
14
calidus secundum unam dispositionem. Illi ergo opinantur quod illud quod
15
est humidum sanguinei coloris est calidae naturae, |25|[Bekker]et non considerant
16
sanguinem clarum mundum |26|[Bekker]qui generatur ex bonitate cibi. |28|[Bekker]Et sicut |29|[Bekker]exit
17
cibus paucus bonus ex multo cibo – et hoc manifestatur |30|[Bekker]in operationibus
18
fructuum, et |31|[Bekker]cum comparatur ultimus cibus ad primum cibum erit
19
modica pars ex multo cibo – ita accidit |32|[Bekker]corpori etiam, quoniam membra
170
1
recipiunt cibum ad invicem tempore decoctionis, |33|[Bekker]et in ultimo erit cibus
2
mundus valde paucus. |34|[Bekker]Et ille cibus erit sanguis in animalibus habentibus
3
sanguinem, in animalibus autem carentibus sanguine erit illi conveniens.
4
|35|[Bekker]Et quia unum illorum est forte et aliud est debile, exit superfluitas
5
|36|[Bekker]munda. Et omnis virtus habet instrumentum, |766a|[Bekker] |1|[Bekker]scilicet virtus operans
6
operatione meliori et virtus operans operatione peiori, |3|[Bekker]et per hunc
7
modum contradicitur uni per aliud. Necessario ergo |4|[Bekker]habet mas
8
instrumentum et femina similiter aliud, et illud instrumentum in femina
9
est matrix et in mare |5|[Bekker]membrum conveniens coitui. Natura autem dat
10
omni membro instrumentum et virtutem simul, |7|[Bekker]et est melius ut sit talis
11
dispositionis. Omnia ergo |7|[Bekker]loca sunt secundum virtutes et superfluitates
12
exeuntes ab eis, quoniam |8|[Bekker]non potest esse videns sine oculis neque oculus
13
est aliquid sine |9|[Bekker]visu. Complementum autem creationis ventris et vesicae
14
et omnium membrorum sibi similium non est nisi per convenientiam
15
exitus superfluitatis ab eis, |10|[Bekker]et illud a quo generatur est idem cum eo a
16
quo |11|[Bekker]crescit, scilicet cibus. Omne ergo membrum generatum |12|[Bekker]a tali modo
17
erit recipiens superfluitatem sibi similem, |13|[Bekker]et etiam secundum quod
18
fingitur quod quodlibet generatur ex contrario aliquo modo. |14|[Bekker]Et debemus
19
accipere modum tertium cum duobus modis quos diximus, et dicemus
20
quod si cursus corruptionis est ad contrarium, |15|[Bekker]necessario |16|[Bekker]erit alteratio
171
1
eius ad contrarium. Et cum istae rationes fuerint positae nobis, |17|[Bekker]dignum
2
est ut declaretur maiori declaratione causa propter quam erit quiddam
3
quod creatur in matrice mas et quiddam femina. |18|[Bekker]Quoniam quando
4
primum non poterit vincere et fuerit debile ad digerendum |19|[Bekker]propter pau-
5
citatem caloris, et non potuerit creare embryonem secundum simi-
6
litudinem suae formae, |20|[Bekker]necessario erit alteratio ad contrarium. |21|[Bekker]Et quia
7
femina est contraria mari erit id quod creatur in matrice |22|[Bekker]aut mas aut
8
femina, et quia ista duo diversantur in virtute, |23|[Bekker]necessarium est ut
9
diversentur etiam in instrumento. |24|[Bekker]Et cum alterabitur aliquod membrum
10
principale, alterabitur etiam in universitate sustentatio totius |25|[Bekker]animalis. Et
11
hoc possumus etiam cognoscere |26|[Bekker]ex castratis quorum creatio mutatur, |27|[Bekker]et
12
non est inter eos et feminas differentia nisi modica. |28|[Bekker]Et causa illius est
13
quoniam quaedam membra sunt principalia, et cum principale |29|[Bekker]mutatur
14
necessario accidet ut mutentur etiam multa consequentia.
15
|30|[Bekker]Et cum mas est principium et non dicitur mas nisi |31|[Bekker]quia potest,
16
feminae autem attribuitur debilitas, et fortitudo |32|[Bekker]et debilitas non sunt nisi
17
digestio et indigestio |33|[Bekker]cibi ultimi. |34|[Bekker]Manifestum ergo est quod causa illius
18
est |35|[Bekker]prima virtus quae est in membro in quo est principium caloris na-
19
turalis, |36|[Bekker]et propter hoc est sustentatio cordis ante sustentationem alio-
172
1
rum membrorum, |766b|[Bekker] |1|[Bekker]sive sit illud quod creatur mas vel femina, in |2|[Bekker]aliis
2
vero generibus carentibus corde creatur prius membrum |3|[Bekker]conveniens cordi.
3
Causa ergo propter quam est mas et femina est primum, |4|[Bekker]et non est mas
4
aut femina nisi |5|[Bekker]propter diversitatem membrorum convenientium coitui,
5
|6|[Bekker]quoniam omne membrum habet propriam operationem, sicut oculi visum
6
|7|[Bekker]et auris auditum.
7
Et nos revertemur etiam ad nostrum sermonem, dicendo quod |8|[Bekker]sperma
8
est superfluitas, scilicet cibi ultimi. |9|[Bekker]Et est dicere ultimum cibum
9
pertranseuntem in quodlibet membrum, et propter hoc assimilatur |10|[Bekker]filius
10
patri. Et nulla est diversitas inter sermonem dicentis |11|[Bekker]quod sperma exit a
11
quolibet membro et inter sermonem dicentis quod transit in quodlibet
12
membrum. |12|[Bekker]Et diversitas quae est inter semen maris et semen feminae est
13
quia |13|[Bekker]in semine maris est prima virtus movens quae est in animalibus, et
14
potest digerere |14|[Bekker]ultimum cibum et facere ipsum transire ad matricem
15
feminae, in femina autem est materia ex qua creatur embryo. |15|[Bekker]Et cum
16
semen maris fuerit vincens, erit filius similis patri, quoniam adducet
17
filium ad suam formam, et cum fuerit victum ibit ad contrariam formam.
18
Et |17|[Bekker]femina est contraria mari naturaliter, quoniam femina naturaliter est
19
frigida et mas calidus, quoniam calor vincit in masculo et frigus in
20
femina, cibus autem sanguineus non infrigidatur nisi propter debilitatem
21
caloris. |18|[Bekker]Natura ergo dat unicuique superfluitati |19|[Bekker]instrumentum, scilicet
173
1
membrum recipiens ipsam. Sperma autem non est nisi superfluitas, et ista
2
superfluitas in maribus |20|[Bekker]habentibus calorem est maior, scilicet in maribus
3
animalium sanguineorum boni corporis, quoniam |21|[Bekker]membra recipientia ip-
4
sum non sunt nisi viae istius superfluitatis, et hoc est in |22|[Bekker]masculis. In
5
feminis autem propter malitiam digestionis erit multa superfluitas
6
sanguinea non digesta. |23|[Bekker]Necessario ergo debet esse membrum recipiens
7
istam superfluitatem, |24|[Bekker]et illud membrum debet esse dissimile in se et
8
debet habere magnitudinem; et propter hoc |25|[Bekker]fuit natura matricis talis
9
dispositionis. Diversitas autem inter marem et feminam |26|[Bekker]non est nisi
10
propter naturam membrorum convenientium coitui.
11
|27|[Bekker]Iam ergo declaravimus causam propter quam creatur in matrice mas
12
aut femina.
13
[2] |28|[Bekker]Et accidentia quae accidunt testantur ei quod diximus, |29|[Bekker]quoniam
14
iuvenes generant feminas plusquam provectioris aetatis, et |30|[Bekker]senes etiam
15
generant plus feminas, quoniam calor in iuvenibus non est adhuc
16
completus, |31|[Bekker]et calor in senibus est diminutus. Et etiam corpora humida
17
|32|[Bekker]quorum creatio est similis creationi mulierum generant feminas magis
18
quam semina |33|[Bekker]congelata, quoniam omnes istae res erunt propter
19
diminutionem |34a|[Bekker]caloris naturalis.
20
Et cum ventus fuerit septentrionalis erit natus mas, et cum meridionalis
21
femina, |34b|[Bekker]quia corpora sunt humida quando movetur ventus meridionalis,
22
|35|[Bekker]et propter hoc erit sperma maius. Et cum fuerit sperma multiplicatum
23
|36|[Bekker]erit indigestum, et propter hoc erit sperma maris humidius |767a|[Bekker] |1|[Bekker]et sanguis
24
menstruus humidior etiam.
174
1
Et propter hoc erit menstruum mulierum naturaliter in diminutione
2
|3|[Bekker]lunae maius, nam |4|[Bekker]illi dies sunt frigidiores aliis diebus mensium propter
3
diminutionem lunae |5|[Bekker]et paucitatem caloris. Sol vero |6|[Bekker]facit aestatem et
4
hiemem omni anno, luna autem facit hoc |7|[Bekker]omni mense. |8|[Bekker]Et pastores dicunt
5
|9|[Bekker]quod mares et feminae generantur non |10|[Bekker]propter ventum septentrionalem
6
et australem tantum sed |11|[Bekker]etiam propter aspectum ad illas partes.
7
|12|[Bekker]Manifestum est ergo quod alteratio parva forte erit causa frigoris et
8
caloris, et ille calor et frigus |13|[Bekker]sunt causae diversitatis generationis.
9
Diversitas ergo |14|[Bekker]inter generationem marium |15|[Bekker]et feminarum est propter
10
istas causas. Et etiam |16|[Bekker]indigent temperantia complexionis maris et
11
feminae, quoniam omnia |17|[Bekker]naturalia et artificialia non sunt nisi per
12
terminum et temperantiam determinatam. Et cum calor |18|[Bekker]vincit valde
13
desiccabit res humidas, et cum diminuitur multum non poterit sustentare
14
humiditates, |19|[Bekker]et propter hoc indiget temperantia. |20|[Bekker]Si autem non fuerit ita,
15
accidet eis id quod accidit rebus decoctis, quoniam |21|[Bekker]ignis multus comburit
16
et paucus non potest digerere. |22|[Bekker]Et propter hoc |23|[Bekker]indigent mas et femina
17
temperantia ad creandum filium, et propter hoc |24|[Bekker]accidit multis mulieribus
18
et viris quando coeunt ad invicem quod non generant, |25|[Bekker]et cum se-
19
parabuntur et coierit vir cum alia muliere et mulier cum alio viro, quod
20
generabunt. Et accidit ut iuvenes non generant, et cum inierint
175
1
aetatem |26|[Bekker]generabunt. |28|[Bekker]Et inter regiones etiam in istis rebus est magna
2
diversitas, quoniam quaedam aqua |29|[Bekker]est convenientior alia propter istas
3
causas, cum convenientia cibi |30|[Bekker]et dispositione corporis proprie et com-
4
plexione |31|[Bekker]aeris continentis et modis cibi, et maxime cibi |32|[Bekker]qui est ex aqua,
5
quoniam aqua habet magnam convenientiam |33|[Bekker]in omnibus quae nar-
6
ravimus. Et propter hoc |34|[Bekker]nocent corporibus aquae frigidae quae non sunt
7
molles, et accidit a quibusdam privatio generationis et a quibusdam
8
|35|[Bekker]generatio feminarum.
9
[3] |36|[Bekker]Et propter istas causas etiam erunt quidam filii similes |37|[Bekker]parentibus et
10
quidam non. Et quidam assimilantur patri |767b|[Bekker] |1|[Bekker]et matri secundum totum
11
corpus, |2|[Bekker]et quidam filii assimilantur patribus et non assimilantur avis et
12
forte accidit contrarium, et forte erit similitudo casu, |3|[Bekker]et forte erunt mares
13
similes feminis et feminae |4|[Bekker]similes matri. Et quidam filii non assimilantur
14
alicui parentum sed sunt similes alicui hominum tantum. |5|[Bekker]Et quidam filii
15
non habent formam hominis, sed formam mirabilem, quoniam |6|[Bekker]filius qui
16
non assimilatur patribus aliquo modo est mirabilis, |7|[Bekker]quoniam natura est in
17
illis extranea a genere. |8|[Bekker]Non est res nisi generatio feminae, non generatio
18
maris, et hoc |9|[Bekker]indiget natura necessario, quoniam [non] debet salvari genus
19
animalis in quo |10|[Bekker]sunt mas et femina distincta. Et possibile est ut |11|[Bekker]non sit
176
1
mas in aliquo tempore vincens, aut propter iuventutem aut propter
2
aetatem aut propter |12|[Bekker]aliam causam, et cum acciderint istae res necessario
3
accidet animali generatio feminarum. |13|[Bekker]Filius vero mirabilis non sequitur
4
ut sit necessario propter complementum |14|[Bekker]et illud quod propter quod, et
5
non est nisi ex eis quae accidunt occasionaliter et accidentaliter. |15|[Bekker]Ex hinc
6
ergo debet inveniri prima res, |16|[Bekker]quoniam quando superfluitas fuerit bene
7
decocta, |17|[Bekker]scilicet sperma, tunc bene operatur in superfluitate menstrui, et
8
complebitur forma embryonis ex motu maris. |18|[Bekker]Et nulla diversitas est inter
9
sermonem dicentis quod sperma facit hoc et sermonem dicentis quod
10
motus qui inducit crementum cuiuslibet |19|[Bekker]membri, neque inter sermonem
11
dicentis quod non facit hoc nisi primus motor, |20|[Bekker]quoniam intentio in
12
omnibus istis sermonibus est eadem. |21|[Bekker]Manifestum est ergo quod quando
13
vincit iste motus, tunc erit natus mas similis |22|[Bekker]patri, et non erit femina
14
similis matri. Et cum nullo modo poterit vincere |24|[Bekker]erit natus non mas
15
tantum, |25|[Bekker]sed talis mas, similis Korceokoz vel Socrates, et |26|[Bekker]non erit ut
16
Socrates tantum, sed erit cum forma hominis. Et per hunc |27|[Bekker]modum erunt
17
quidam filii similes patribus propinquis et quidam similes remotis, et est
18
in |28|[Bekker]generante in quantum generat, non modo accidentali. |29|[Bekker]Et fortitudo
19
|30|[Bekker]generationis est semper propriissima, et id quod erit in quolibet.
20
Quoniam ille qui dicitur |31|[Bekker]Korceokoz est etiam homo, sed magis est
21
propinquum |32|[Bekker]proprio ut sit homo quam animal. Et etiam generat
177
1
quidlibet |33|[Bekker]et generat etiam genus, sed proprium quod est in quolibet est
2
magis vincens quam aliud, quoniam ipsum est |34|[Bekker]substantia. Nam illud quod
3
est non est nisi haec res habens esse et quantitatem |35|[Bekker]et qualitatem et
4
substantiam. Et propter hoc dicimus quod |36|[Bekker]motus omnium talium non
5
sunt in eis nisi per virtutes, |37|[Bekker]et in eis est etiam virtus ex avis et proavis,
6
sed propinquius non est semper nisi |768a|[Bekker] |1|[Bekker]in quolibet, et est dicere quolibet
7
sicut Socrates et Korceokoz. |2|[Bekker]Et omne quod movetur et alteratur non
8
movetur ad quodlibet casu, |3|[Bekker]sed ad contrarium. |4|[Bekker]Necessario ergo accidet ei
9
motus, et ille motus erit ad contrarium, |5|[Bekker]scilicet per virtutem et qua non
10
vincit pater et mas. Si ergo |6|[Bekker]fuerit mas et debilitetur, efficietur femina, et
11
si fuerit Korceokoz efficietur Socrates |7|[Bekker]non similis patri, sed similis matri,
12
quoniam mater est contraria patri totaliter. |9|[Bekker]Et similiter accidit |11|[Bekker]in
13
similitudine matrum etiam. |12|[Bekker]Operationes autem non sunt nisi ex motibus
14
et virtutibus, |13|[Bekker]scilicet sicut virtutibus hominum et animalium. Virtus ergo
15
|14|[Bekker]filiorum et patrum et avorum faciunt tales operationes etiam. |15|[Bekker]Et cum
16
movebitur natus et alterabitur etiam movebitur ad contrarium, et virtutes
17
|16|[Bekker]quae creantur movebuntur ad virtutes propinquiores, verbi gratia
178
1
si |17|[Bekker]fuerit virtus generantis feminam debilis, movebitur ad formam patris,
2
|18|[Bekker]deinde movebitur ad formam |20|[Bekker]lactantis, |21|[Bekker]et forte mutabitur ad formam
3
remotioris.
4
Quia ergo |22|[Bekker]est pater et mas simul accidet ei naturaliter ut vincat
5
aliquando et vincatur aliquando. |23|[Bekker]Non ergo est difficile ut accidant ambo,
6
|24|[Bekker]quoniam Socrates est talis vir. Et propter hoc |25|[Bekker]assimilantur filii mares in
7
maiori parte patribus et feminae matribus, |26|[Bekker]quoniam mutatio est in
8
ambobus, et femina est contraria mari |27|[Bekker]et mater contraria patri, et iam
9
diximus quod motus est semper ad contrarium. |28|[Bekker]Si ergo vincit motus
10
maris |29|[Bekker]et non vincit motus Socratis, |30|[Bekker]tunc accidet ut mares assimilentur
11
matri et |31|[Bekker]feminae patri. Si autem |32|[Bekker]remanserit motus maris et consumatur
12
motus Socratis et fuerit mutatio ad motum patris, tunc erit |33|[Bekker]similis avo
13
aut proavo |34|[Bekker]secundum modum quem narravimus. |35|[Bekker]Si autem |36|[Bekker]destruatur
14
iste motus, assimilabitur illa femina avae aut proavae. |768b|[Bekker] |1|[Bekker]Et secundum hunc
15
modum accidit similitudo |2|[Bekker]in membris. Et erunt quaedam similia membris
16
patris |3|[Bekker]et forte erunt quaedam similia membris matris, et forte erunt
17
quaedam similia membris avorum vel antiquarum matrum, |4|[Bekker]quoniam
18
quaedam membra sunt in actu |5|[Bekker]et quaedam in potentia, sicut diximus
19
multotiens. Debemus ergo accipere istas rationes universaliter et gene-
20
raliter. |6|[Bekker]Prima vero ratio quam diximus est quod |7|[Bekker]quidam motus sunt in
179
1
potentia et quidam in actu, |8|[Bekker]et cum destruuntur |9|[Bekker]prius movebuntur ad
2
motum propinquiorem, deinde ad ipsum quod sequitur. Et si destructio
3
fuerit maior movebitur motus |10|[Bekker]ad remotiorem, et in ultimo destruetur ille
4
motus |11|[Bekker]et accidet ex hoc ut non sit natus similis alicui parentum, |12|[Bekker]sed erit
5
homo tantum. Et causa illius est |13|[Bekker]quoniam hoc sequitur omnia individua
6
et est universaliter |14|[Bekker]homo, et pater huius hominis est Socrates et mater
7
eius est |15|[Bekker]Phronesis.
8
Et causa destructionis motuum est |16|[Bekker]quoniam illud quod operatur patitur
9
etiam ab agente, quoniam |17|[Bekker]abscindens hebetatur et quod calefacit
10
infrigidatur, |18|[Bekker]et universaliter omne movens movetur, |20|[Bekker]et aliquando
11
|21|[Bekker]operans magis patitur quam operatur. |22|[Bekker]Forte ergo nihil operans operatur
12
et forte operatur operatione minore. |23|[Bekker]Et iam narravimus omnia ista in
13
sermonibus |24|[Bekker]in quibus distinximus dispositionem operationis et contac-
14
tuum, et declaravimus in quibus rebus est operatio |25|[Bekker]et contactus. Patiens
15
autem movebitur et non vincetur ex operatore |26|[Bekker]propter debilitatem
16
virtutis. Et forte erit |27|[Bekker]propter frigus illius quod decoquetur et digeretur.
17
|28|[Bekker]Hoc ergo accidit aut ex parte operatoris quando non poterit
180
1
vincere, aut ex parte patientis quando non fuerit conveniens illi passioni.
2
Et propter istas causas erit sustentatum multiplicis formae diversi aspectus.
3
|29|[Bekker]Et hoc accidens assimilatur accidenti quod accidit luctatoribus et
4
operatoribus fortis operis propter multitudinem comestionis, |30|[Bekker]quoniam
5
propter multitudinem cibi non potest natura |31|[Bekker]vincere, ita quod crementum
6
sit modo convenienti et remanet forma secundum suam dispositionem,
7
|32|[Bekker]neque formae membrorum etiam, sed diversantur. Et forte erit illa
8
diversitas multa ita quod |33|[Bekker]non assimilabitur id quod generabitur ab eo
9
suo antiquo omnino. Et |34|[Bekker]aegritudo quae dicitur satyriasis est propinqua ei
10
quod diximus, quoniam accidit ex descensu |35|[Bekker]ad membrum maris cum
11
vento generato ex cibo indigesto.
12
|769a|[Bekker] |1|[Bekker]Iam ergo narravimus causas propter quas sunt quidam filii mares et
13
quidam feminae, |2|[Bekker]et mares assimilantur patribus et feminae matribus |3|[Bekker]et
14
transposite, |4|[Bekker]et quidam filii assimilantur antiquis |5|[Bekker]et quidam non.
15
|7|[Bekker]Et iam finxerunt illi qui locuti fuerunt locutione naturali quod causae
16
istarum rerum sunt aliae, scilicet causae similitudinis |8|[Bekker]filiorum ad patres,
17
et attribuerunt hoc duabus rebus. |9|[Bekker]Et finxerunt quidam illorum quod illud
18
a quo exit |10|[Bekker]plus spermatis generat filios sibi similes, |11|[Bekker]scilicet secundum
19
totum corpus et membra, et maxime quoniam sperma exit a quolibet
20
membro, |12|[Bekker]et si sperma feminae et maris essent aequalia non |13|[Bekker]erit filius
21
similis ulli eorum. Et iste sermo est falsus, quoniam si |14|[Bekker]sperma non exit
22
ex toto corpore, tunc illud quod dixerunt non est causa simili-
181
1
tudinis aut dissimilitudinis. Et etiam quomodo potest esse femina |16|[Bekker]similis
2
patri et mas similis matri? Hic autem sermo non potest distingui |17|[Bekker]terminis
3
manifestis. Illi vero qui dicunt sicut dixit Empedocles |18|[Bekker]et Democritus
4
attribuunt generationem maris aliae causae, |19|[Bekker]et sermo illorum etiam est
5
impossibilis alio modo. Illi vero qui dicunt |20|[Bekker]quod similitudo masculi ad
6
patrem et feminae ad matrem est propter maius sperma, |21|[Bekker]quomodo |22|[Bekker]erit
7
femina similis patri et masculus similis matri? |23|[Bekker]Quoniam non potest exire
8
maius sperma ex ambobus. Et etiam |24|[Bekker]qua de causa erit natus similis avis
9
et proavis, |25|[Bekker]et non erit similis patribus valde remotis? Quoniam non
10
exivit ex illis |26|[Bekker]sperma omnino.
11
Et secundus sermo |27|[Bekker]est melior altero, |28|[Bekker]scilicet sermo illorum qui fingunt
12
quod sperma est unum et est |29|[Bekker]sicut aggregatio multorum spermatum in
13
uno loco, |30|[Bekker]deinde accidit ex illa complexione, |31|[Bekker]et bene potest esse ut
14
numquam accipiat rem aequalem ex illa complexione scilicet ex parte
15
humiditatum quae sunt admixtae aequaliter, |32|[Bekker]sed accipit aliquando ex ista
16
humiditate magis et aliquando ex alia, et hoc est possibile quoniam
17
|34|[Bekker]complexum est ex multis humidis; cum vero |35|[Bekker]acceperit multum ex
18
quibusdam illorum humidorum erit natus similis in forma ei ex quo
19
accipit plus humiditatis. Et iste |36|[Bekker]sermo apud me non est manifestus et
20
assimilatur sermoni non convenienti. |769b|[Bekker] |1|[Bekker]Et melius quod dicunt sustinentes
21
istam opinionem est quod modi similitudinis non sunt in spermate actu,
22
|2|[Bekker]sed potentia, et est quod dicitur congregatio spermatum.
182
1
|4|[Bekker]Et cum voluerint dare causam omnium modorum similitudinis, scilicet
2
causam propter quam erit |5|[Bekker]femina et erit mas, et causam propter quam
3
erit multotiens femina similis patri |6|[Bekker]et mas similis matri, et causam
4
propter quam erit natus |7|[Bekker]similis avis et proavis, et causam propter quam
5
erit natus homo tantum |8|[Bekker]et non erit similis ulli parentum omnino, et etiam
6
forte |9|[Bekker]non erit homo, sed erit natus |10|[Bekker]monstruosus.
7
Quoniam ex eis quae consequuntur |11|[Bekker]sermonem nostrum est unum dicere
8
filios monstruosos et narrare causas illorum. Quoniam |12|[Bekker]quando fuerint
9
destructi motus et non vicerint materiam, remanebit |13|[Bekker]universalitas proprie,
10
et est animal. Natus vero forte habebit |14|[Bekker]caput arietis aut tauri aut aliquid
11
|15|[Bekker]huiusmodi, et tale accidens accidit aliis generibus animalium, quoniam
12
forte generatur vitulus habens caput hominis et agnus habens caput |16|[Bekker]tauri,
13
|18|[Bekker]et forte erit hoc etiam ex parentibus non occasionatis in corpore.
14
|20|[Bekker]Quidam vero naturales attribuunt omnes istas similitudines aspectibus
15
|21|[Bekker]duorum vel trium aspectuum animalium; |22|[Bekker]nos vero opinamur quod non
183
1
potest esse tale monstrum, scilicet generatio animalis similis alii |23|[Bekker]animalis.
2
Et significatio super hoc est diversitas impraegnationis, quoniam tempora
3
impraegnationis istorum animalium diversantur multum, scilicet hominis
4
|24|[Bekker]et tauri et canis.
5
Quidam ergo |26|[Bekker]modorum filiorum monstruosorum erunt secundum hunc
6
modum, et quidam dicitur monstrum propter multitudinem suorum
7
membrorum |27|[Bekker]et diversitatem suae formae, quoniam forte generantur filii
8
multorum pedum et multorum capitum. |28|[Bekker]Et causae istorum sunt
9
propinquae ad invicem consimiles, |29|[Bekker]scilicet causae filiorum monstru-
10
osorum et causae filiorum occasionatorum, |30|[Bekker]quoniam filius monstruosus
11
est etiam occasionatus.
12
[4] Democritus |31|[Bekker]vero fingit quod filii monstruosi erunt quia duo spermata
13
cadunt in matricem. |32|[Bekker]Et prius cadit unum sperma et remansit et non
14
exivit, deinde |33|[Bekker]continuatur cum secundo spermate remanente etiam in
15
matrice, et sic |34|[Bekker]mutabitur creatio membrorum. |35|[Bekker]Et transferunt ova a suis
16
locis, |36|[Bekker]et accidit avibus ut generentur multa ova ex uno spermate |770a|[Bekker] |1|[Bekker]et
184
1
forte erit hoc ex multo coitu. Et hoc apud me est |2|[Bekker]rectius alio, et non
2
debet dimitti via directa et recipi via tortuosa. |3|[Bekker]Necessario ergo accidit
3
hoc accidens proprie generibus avium, quoniam |4|[Bekker]spermata non ceciderunt
4
simul in matrice. |6|[Bekker]Et universaliter est melius opinari quod causa sit in
5
|7|[Bekker]materia et in creatione modorum impraegnationis et conceptionis. Et
6
propter hoc sunt |8|[Bekker]nati monstruosi in animalibus non generantibus nisi
7
unum filium valde raro, |9|[Bekker]in animalibus autem generantibus multos filios
8
inveniuntur plus filii monstruosi, et maxime |10|[Bekker]in avibus et maxime in
9
gallinis quae |11|[Bekker]ovant multum, |12|[Bekker]et in columbis etiam. |13|[Bekker]Et propter hoc
10
plures gallinae faciunt ova in quibus inveniuntur duo vitella, |14|[Bekker]propter
11
congregationem duorum spermatum quae sunt ex duobus coitibus,
12
quoniam duo spermata continuantur propter casum unius spermatis in
13
propinquo alterius, |15|[Bekker]sicut accidit pluribus corticibus fructuum. |16|[Bekker]Et quando
14
duo spermata fuerint distincta per telam |17|[Bekker]generabuntur ex eis duo pulli
15
distincti in quorum creatione non erit membrum superfluum. |18|[Bekker]Si autem
16
duo spermata continuentur et nullus paries distinxerit inter ea, |19|[Bekker]tunc
17
generabitur ex eis pullus monstruosus habens unum caput et unum corpus
18
|20|[Bekker]et quattuor pedes et quattuor alas, |21|[Bekker]quoniam pars superior creatur prius
19
ex albo |22|[Bekker]et cibatur ex citrino, deinde posterius creatur pars inferior, |23|[Bekker]et
20
cibus est unus non distinctus.
185
1
Et iam |24|[Bekker]apparuit serpens habens duo capita propter eandem causam,
2
quoniam serpens etiam ovat. |25|[Bekker]Et genus serpentum est multorum ovorum,
3
et non invenitur monstruositas in eis nisi raro |26|[Bekker]propter figuram matricis,
4
quoniam |27|[Bekker]ova serpentum sunt disposita secundum aciem in matrice
5
propter suam longitudinem. Et |28|[Bekker]non accidit hoc accidens apibus et vespis,
6
|29|[Bekker]quoniam quilibet pullus eorum est in foramine per se. |30|[Bekker]Gallinis vero ac-
7
cidit contrarium, unde |31|[Bekker]debemus opinari quod causa monstruositatis non
8
est nisi ex materia. Et propter hoc |32|[Bekker]invenitur in animalibus generantibus
9
multos filios, et non invenitur in mulieribus nisi raro, |33|[Bekker]quoniam mulieres
10
non generant nisi unum filium nisi raro. |34|[Bekker]amen in quibusdam regionibus
11
generant quaedam mulieres multos filios, et maxime |35|[Bekker]in partibus Aegypti
12
et in aliis regionibus sibi similibus in complexione. Monstruositas autem
13
invenitur in capris |36|[Bekker]et ovibus plus quam in aliis, quoniam ista generant
14
multos filios. |37|[Bekker]Et hoc accidit etiam animalibus pedum fissorum multis
15
fissuris magis quam accidit aliis, propter multitudinem filiorum |770b|[Bekker] |1|[Bekker]et quia
16
non pariunt filium completum, ut canis, quoniam |2|[Bekker]parit suos filios in
17
maiori parte caecos. |3|[Bekker]Et nos dicemus post causam propter quam sunt multi
18
filii in eis. |4|[Bekker]Quia ergo canis ponit filios non completos erit illa diminutio
19
via procedens ad creationem monstruosam quae accidit ex errore ope-
186
1
rationis naturae. Et propter hoc |6|[Bekker]hoc accidens mutat creationem naturae in
2
animalibus huiusmodi. |7|[Bekker]Et in porcis erit talis creatio proprie, |8|[Bekker]et erit
3
mirabilis |9|[Bekker]quoniam diminutio est valde mirabilis, et est |10|[Bekker]non secundum
4
naturam. Et hoc non erit in omni tempore sed |11|[Bekker]multotiens, et forte non
5
erit, quoniam non potest esse res semper |12|[Bekker]quae non est secundum
6
naturam. Et quia hoc accidens accidit quibusdam animalibus multotiens
7
|15|[Bekker]non reputatur pro miro, quoniam id quod est |16|[Bekker]non secundum naturam
8
multotiens assimilatur ei quod erit secundum naturam, et hoc accidit
9
quoniam natura non vincit |17|[Bekker]super formam et materiam. Et propter hoc
10
|18|[Bekker]multi homines non dant huic modo nomen monstruosi, quoniam |19|[Bekker]ge-
11
neratio eius accidit multotiens, sicut in arboribus |20|[Bekker]et in generibus vitium.
12
Et quoddam genus quod dicitur fumosum et facit ramos nigros |21|[Bekker]non
13
reputatur mirum, quoniam multotiens |22|[Bekker]accidit, et genus istius vitis est ex
14
vitibus albis |23|[Bekker]naturaliter, alteratio ergo non est non |24|[Bekker]secundum naturam,
15
quoniam mutatur ad naturam vitis. |25|[Bekker]Et hoc accidit animalibus ge-
16
nerantibus multos filios, quoniam multitudo filiorum |26|[Bekker]prohibet comple-
17
mentum creationis.
18
|28|[Bekker]Et dignum est quaerere quaestionem gravem quaerendo causam
19
multitudinis filiorum et membrorum et paucitatis filiorum et diminutionis
20
membrorum. |30|[Bekker]Quoniam forte aliquando paritur filius |31|[Bekker]habens multos digi-
187
1
tos et forte habens unum digitum tantum, et |32|[Bekker]similiter in aliis membris,
2
quoniam forte erunt superflui et forte erunt diminuti. |33|[Bekker]Et forte parietur
3
filius habens virgam |34|[Bekker]et membrum mulieris, et hoc accidit etiam
4
mulieribus et |35|[Bekker]capris quae dicuntur graece traganez, |36|[Bekker]quoniam ista habent
5
membrum maris et feminae. Et iam apparuit caper |37|[Bekker]habens in suis
6
cruribus cornua in antiquo tempore. Et ista alteratio |771a|[Bekker] |1|[Bekker]et diminutio in-
7
venitur etiam in membris interioribus, quoniam |2|[Bekker]forte erit creatio quo-
8
rundam diminuta et forte superflua, et forte non erunt in suis locis, et
9
forte carebitur membris omnino. |3|[Bekker]Et numquam inveniebatur animal carens
10
corde, et iam apparuit animal |4|[Bekker]carens splene, et aliud habens unum renem.
11
Et |5|[Bekker]numquam fuit visum animal carens epate. |6|[Bekker]Et forte non invenietur fel
12
|7|[Bekker]etiam in animalibus habentibus naturaliter fel, et forte invenietur plus
13
quam unum fel. Et forte invenietur |8|[Bekker]splen in dextro et epar in sinistro, |9|[Bekker]et
14
hoc |10|[Bekker]totum fuit visum in animalibus completis vivis, sicut diximus
15
superius. Et in |11|[Bekker]filiis est multa diversitas et multa admixtio secundum
16
modos diversos. |12|[Bekker]Quod ergo est ex eis exiens a natura modicum vivit
188
1
tempore, |13|[Bekker]et quod recedit multum a natura non vivit, et maxime si
2
alteratio naturae fuerit in membris principalibus in quibus est virtus vitae.
3
|14|[Bekker]Et propter hoc volumus scire si |15|[Bekker]licet nos opinari utrum causa animalis
4
generantis unum filium et alterationis quae est in quolibet membro |16|[Bekker]sit
5
eadem cum causa multitudinis filiorum aut non.
6
|17|[Bekker]Debemus ergo prius inquirere qua de causa sunt quaedam animalia
7
multorum filiorum et quaedam |18|[Bekker]unius tantum, |19|[Bekker]sicut elephas et equus et
8
camelus |20|[Bekker]et omne animal habens soleas. |21|[Bekker]Canes autem |22|[Bekker]et lupi et omne
9
animal fissi pedis multa fissura ponit multos filios, et |23|[Bekker]similiter animalia
10
parva, sicut genus murium. Et animalia habentia duas ungulas |24|[Bekker]sunt
11
paucorum filiorum, praeter porcos qui sunt de genere facientium multos
12
filios. Et rectum est |25|[Bekker]ut sint animalia magni corporis potentia generare
13
multos filios, propter |26|[Bekker]multitudinem spermatis. Et illud ex quo admiratur
14
est causa privationis |27|[Bekker]miri, quoniam dicimus quod hoc est propter
15
magnitudinem corporis. |28|[Bekker]Cibus enim transit in crementum corporis et non
16
remanet ex eo nisi modicum, |29|[Bekker]in animalibus autem parvi corporis natura
17
diminuit a cremento corporis |30|[Bekker]et ponit in sperma. |31|[Bekker]Et etiam debet esse
18
sperma animalis magni corporis ex quo generabuntur multa animalia
19
multum, |32|[Bekker]sperma autem animalis parvi corporis potest esse paucum, et
189
1
hoc accidit necessario. |33|[Bekker]Possunt ergo esse animalia parva multa simul in
2
uno loco, et |34|[Bekker]non possunt esse multa animalia magna simul. |771b|[Bekker] |2|[Bekker]Et etiam
3
animalia habentia soleas non generant nisi unum filium in maiori parte,
4
|3|[Bekker]habentia autem sotulares sunt paucorum filiorum. Et animalia fissorum
5
pedum multa fissura sunt multorum filiorum, |4|[Bekker]et causa illius est diversitas
6
magnitudinis suorum corporum. |6|[Bekker]Magnitudo ergo et parvitas corporum
7
sunt causae multitudinis et paucitatis filiorum, |7|[Bekker]soleae vero et sotulares et
8
fissura non sunt causae eius quod diximus. |8|[Bekker]Et significatio super hoc est
9
illud quod modo dicemus, quoniam elephas est |9|[Bekker]valde magnus plus
10
omnibus animalibus et pedes eius sunt fissi multi fissuris, camelus autem
11
habet duas ungulas |10|[Bekker]et est etiam magnus. Et non accidit hoc accidens in
12
animalibus ambulantibus tantum, |11|[Bekker]sed etiam in animalibus aquosis et
13
avibus, scilicet quia quod est ex istis magnorum corporum |12|[Bekker]est paucorum
14
filiorum et quod est ex eis parvi corporis est multorum filiorum, |13|[Bekker]et
15
similiter accidit in arboribus.
16
|14|[Bekker]Iam ergo declaravimus causam propter quam quaedam animalia
17
generant multos filios |15|[Bekker]et quaedam paucos et quaedam mediocriter. |16|[Bekker]Et
18
rectum est admirari ex hoc quod accidit animalibus multorum filiorum,
19
|17|[Bekker]scilicet quomodo concipiunt feminae multos filios ex uno coitu. |18|[Bekker]Sperma
20
vero maris, |19|[Bekker]si est conveniens admixtioni materiae tantum |20|[Bekker]et admixtioni
190
1
seminis feminae in tempore conceptionis, et si |21|[Bekker]non sit conveniens sed
2
congreget et creet |22|[Bekker]materiam feminae et superfluitatem |23|[Bekker]seminis sicut
3
facit coagulum in lacte, |24|[Bekker]qua de causa non creat illud sperma unum
4
animal habens magnitudinem, |25|[Bekker]sicut facit coagulum in lacte, sed ge-
5
nerantur ex illa materia et superfluitate multi filii? |27|[Bekker]Et sermo dicentium
6
quod causa illius est loca |28|[Bekker]matricis, quoniam attrahunt sperma ad se et
7
propter |29|[Bekker]multitudinem illorum locorum et orificiorum venarum per-
8
venientium ad matricem erunt multi filii, |30|[Bekker]est quasi falsus. Et
9
argumentum est super hoc quod diximus, quoniam possunt esse duo filii
10
in una cellula matricis. Et iam apparuit hoc multotiens |31|[Bekker]in animalibus
11
multorum filiorum quando matrix fuerit plena filiis, |32|[Bekker]et hoc manifestatur
12
ex anatomia. |33|[Bekker]Sed sicut accidit animalibus completis, scilicet quod
13
quodlibet genus animalium pervenit ad |34|[Bekker]magnitudinem determinatam et
14
non pertransit suum terminum |35|[Bekker]in magnitudine et parvitate, |772a|[Bekker] |1|[Bekker]neque vir
15
pertransit terminum hominum in magnitudine et parvitate, ita etiam
16
accidit |2|[Bekker]aliis animalibus, quoniam materia ex qua creatur animal |3|[Bekker]non est
17
indeterminata |4|[Bekker]sed habet terminum et finem notum. Omnia ergo |5|[Bekker]animalia
191
1
generantia multos filios spermatizant plus |6|[Bekker]quam sufficiat creationi unius
2
animalis, |7|[Bekker]quare creantur ex illa superfluitate multi filii secundum
3
quantitatem spermatis et materiae. |8|[Bekker]Et sperma maris etiam, et virtus quae
4
est in |9|[Bekker]spermate, non sustentat plus aut minus a creatione naturali. |10|[Bekker]Et si
5
mas spermatizaverit multum sperma, |11|[Bekker]non faciet virtus plus aut minus re
6
determinata, |12|[Bekker]immo accidit etiam contrarium, scilicet quod desiccatur et
7
corrumpitur, |13|[Bekker]sicut accidit in igne quando pertransit suum terminum. Et
8
aqua etiam, quando calefacta fuerit |14|[Bekker]habet sua calefactio terminum
9
determinatum, et cum pervenit ad illum terminum stabit, |15|[Bekker]et quamvis
10
addatur igni calefacienti non augmentabitur propter hoc calor in aqua, sed
11
dissolvetur |16|[Bekker]et evaporabit et efficietur vapor, et postea consumetur et
12
efficietur siccum. |17|[Bekker]Et debet esse in spermate maris |18|[Bekker]et in superfluitate
13
feminae temperantia. |19|[Bekker]Cum ergo fuerit sperma masculorum in animalibus
14
generantibus multos filios et superfluitas feminarum temperata, |20|[Bekker]erit virtus
15
masculi potens creare et sustentare illam superfluitatem |21|[Bekker]in multas partes,
16
et erit superfluitas feminae parata ad creationem et sustentationem
17
multorum filiorum. |22|[Bekker]Exemplum autem inductum a coagulo et lacte non
18
est |23|[Bekker]secundum huiusmodi dispositionem, quoniam sperma non |24|[Bekker]sustentat
19
quantitatem tantum, sed ponit in superfluitate qualitatem etiam, coagulum
20
autem sustentat |25|[Bekker]quantitatem lactis et non immutat suam qualitatem. Ista
21
ergo est causa propter quam creantur multi filii in matricibus animalium
22
multorum filiorum, |26|[Bekker]et non creatur unus filius magnus continuus. |28|[Bekker]Et si
192
1
semen fuerit paucum nihil generabitur ab eo, et si multum valde |29|[Bekker]virtus
2
erit determinata, scilicet virtus patientis et virtus caloris agentis. |30|[Bekker]Et
3
similiter accidit animalibus magni corporis generantibus unum filium,
4
|31|[Bekker]quoniam non possunt creari multi filii ex multa superfluitate. |32|[Bekker]Virtus
5
enim agentis et patientis in illis animalibus habet etiam terminum notum,
6
et non |33|[Bekker]spermatizatur plus quam indigeatur neque superfluitas matris |34|[Bekker]erit
7
plus quam indigeatur naturaliter, propter causam quam narravimus. Et ex
8
illa superfluitate |35|[Bekker]creatur unus filius tantum, et si mas spermatizaverit
9
multum sperma in aliquo tempore et fuerit superfluitas feminae etiam
10
multa creabuntur ex eis etiam duo filii.
11
|37|[Bekker]Homo autem |772b|[Bekker] |1|[Bekker]est inter ista duo genera, scilicet genus animalium
12
generantium unum filium |2|[Bekker]et generantium multos filios, quoniam homo est
13
ex animalibus generantibus unum filium |3|[Bekker]naturaliter, sed propter calorem
14
et humiditatem corporis |4|[Bekker]forte generabit multos filios, quoniam natura
15
spermatis |5|[Bekker]est calida et humida. |6|[Bekker]Et propter hoc diversantur tempora
16
impraegnationis hominum |7|[Bekker]inter alia animalia, quoniam tempora
17
impraegnationis aliorum animalium sunt determinata, |8|[Bekker]tempora autem im-
193
1
praegnationis hominum sunt multa et diversa. Quoniam mulier parit in
2
septimo mense |9|[Bekker]et in octavo et in temporibus intermediis, |10|[Bekker]quoniam forte
3
pariet filium in octavo mense et vivet, sed in maiori parte morietur. Et
4
causa illius |11|[Bekker]cognoscetur ex rebus quas narravimus prius, et iam diximus
5
causas istarum rerum perfecte in libro quem fecimus perfecte |12|[Bekker]de
6
quaestionibus, et sufficit nobis quod divisimus et distinximus de modis
7
quaestionum.
8
|13|[Bekker]Causa autem generationis geminorum est eadem cum causa membrorum
9
superfluorum, |14|[Bekker]quoniam accidentia quae accidunt huiusmodi non accidunt
10
nisi in prima conceptione, |15|[Bekker]quoniam quando in aliquo membro sustentatur
11
multa materia |16|[Bekker]accidet quod illud membrum erit maius alio, sicut |17|[Bekker]digitus
12
et manus et pes vel alia res extremitatum. |18|[Bekker]Et forte dividetur superfluitas
13
et efficietur ex eis creatio duorum, sicut accidit |19|[Bekker]radicibus arborum quas
14
tangit ventus fluviorum, |20|[Bekker]quoniam dividuntur in duo, et erit sustentatio
15
duarum arborum |21|[Bekker]ex una radice et una virtute, et similiter accidit
16
|22|[Bekker]creationi filiorum etiam: quaedam erunt prope quosdam |23|[Bekker]propter |24|[Bekker]mo-
17
tum corporis, et maxime propter superfluitatem materiae, |25|[Bekker]quando fuerit
18
multa et poterit esse ex ea plus quam forma unius filii.
19
|26|[Bekker]Accidentia autem quae accidunt quibusdam filiis, quod habeant
20
membrum |27|[Bekker]maris et feminae simul, erit etiam ex superfluitate seminis
194
1
declinantis ad illam partem. |28|[Bekker]Et erit unum membrum principale et aliud
2
non principale, et ex cibo consumetur, |29|[Bekker]quoniam est non secundum
3
naturam. Et figura eius non est nisi in loco in quo est sicut modi
4
apostematum, |30|[Bekker]quoniam recipiunt cibum. |31|[Bekker]Et cum vincit illud quod im-
5
praegnat |32|[Bekker]erunt duo sibi similia, et cum fuerit victum erunt duo similia,
6
et cum vincit secundum unum modum |33|[Bekker]et fuerit victum secundum alium,
7
erit unus geniturae femina et alius mas. Et iste sermo est conveniens |34|[Bekker]toti
8
et membris, et non est in eo diversitas. Et iam narravimus causas
9
generationis |35|[Bekker]maris et feminae et causas propter quas erit |36|[Bekker]quoddam ex-
10
tremitatum aut aliorum membrorum unum, quoniam est |37|[Bekker]similis causae
11
per quam erit |773a|[Bekker] |1|[Bekker]aborsus. Et modi aborsus filiorum |2|[Bekker]sunt diversi.
12
Et forte erit alteratio in membris parvis vilibus et |5|[Bekker]in membris magnis
13
principalibus, et forte habebunt quaedam animalia duos |6|[Bekker]splenes et multos
14
renes. Et erit mutatio quorundam membrorum |7|[Bekker]propter mutationem mo-
15
tuum et materiae, |8|[Bekker]et erit animal unum monstruosum et duo continuata, et
16
habebunt |10|[Bekker]unum cor et alia |11|[Bekker]membra erunt multa contra naturam, et forte
17
erunt duo corda |12|[Bekker]in duobus continuatis, et hoc accidit eis propter
18
continuationem duorum corporum.
19
|13|[Bekker]Et accidit animalibus occasionatis in generatione |14|[Bekker]ut inveniantur
20
quaedam viae corporis oppilatae apud finem |15|[Bekker]aut declinatae a suis locis.
21
Et forte |16|[Bekker]erunt orificia matricum oppilata a tempore generationis usque
195
1
ad tempus impraegnationis, |17|[Bekker]et cum pervenit tempus menstrui accident
2
graves dolores, |18|[Bekker]et orificia matricum aperientur per se et emittetur
3
sanguis, |19|[Bekker]et quaedam illarum moriuntur ex ista infirmitate. |20|[Bekker]Et forte
4
parietur filius |21|[Bekker]cuius via virgae a qua exit urina erit declinans ab orificio
5
virgae, |22|[Bekker]et illa via est in inferiori virgae, et propter hoc |23|[Bekker]mingit sedens.
6
Et fortasse erunt testiculi contracti superius ita quod videns loca eorum |24|[Bekker]a
7
remoto reputabit quod locus eorum sit membrum mulieris conveniens
8
coitui. Et fortasse |25|[Bekker]parietur filius habens exitum superfluitatis siccae
9
oppilatum, |26|[Bekker]et iam apparuit hoc in ovibus et aliis animalibus. Et iam
10
pariebatur in regione quae dicitur graece *** vacca |27|[Bekker]in qua exivit
11
superfluitas cibi ex parte vesicae, |28|[Bekker]et cum hoc fuit consideratum
12
aperiebant vias superfluitatis cibi et statim continuabantur, |29|[Bekker]et hoc fuit
13
factum multotiens et nihil profuit.
14
|30|[Bekker]Iam ergo diximus dispositionem multitudinis filiorum et paucitatis
15
eorum, et dispositionem |31|[Bekker]membrorum superfluorum et |32|[Bekker]animalium mon-
16
struosorum.
17
[5] Et debemus etiam scire quod animalia magna |33|[Bekker]non impraegnantur post
18
impraegnationem et quaedam impraegnantur post, |34|[Bekker]et quaedam illius mo-
19
di possunt creare secundum conceptum et quaedam |35|[Bekker]non possunt creare
20
neque cibare. Causa ergo animalis quod non impraegnatur post im-
21
praegnationem est quod non parit nisi unicum filium. |773b|[Bekker] |1|[Bekker]Quoniam animalia
196
1
habentia soleas non impraegnantur post impraegnationem, et similiter
2
|2|[Bekker]animalia maiora. Superfluitas enim transit |3|[Bekker]in creationem primi concepti
3
propter magnitudinem, |4|[Bekker]et cum animal fuerit magni corporis rectum est ut
4
suus filius sit magni corporis. |5|[Bekker]Filius autem elephantis est sicut |6|[Bekker]taurus.
5
Animalia vero multorum filiorum impraegnantur post impraegnationem
6
propter parvitatem corporis filii. |8|[Bekker]Et quod est ex isto modo magnum, sicut
7
homo, si |9|[Bekker]coierit coitu secundo in quo coitu creabitur conceptum, et
8
complebitur eius creatio. |10|[Bekker]Et iam apparuit hoc tempore praeterito, et
9
causa illius est illud quod diximus, |11|[Bekker]quia ex uno coitu spermatizabitur
10
multum |12|[Bekker]sperma, et cum dividetur illud sperma generabuntur ex eo multi
11
filii. |13|[Bekker]Et cum creverit illud quod erit ex prima conceptione, et coierit
12
femina secundo, |14|[Bekker]impraegnabitur etiam, sed hoc non accidit nisi raro. |18|[Bekker]Et
13
sicut accidit animalibus generantibus unum filium |19|[Bekker]propter magnitudinem
14
corporis, scilicet quod totus cibus transit in creationem corporis, |20|[Bekker]ita
15
etiam accidit hic, et hoc erit statim in filio animalis magni corporis, |21|[Bekker]hic
16
autem non erit nisi quando percreverit embryo, quoniam in illo tempore
17
erit |22|[Bekker]quasi filius animalis magni corporis. Et etiam hoc accidit mulieribus,
18
quoniam habent convenientiam multitudini filiorum |23|[Bekker]propter multi-
19
tudinem |24|[Bekker]superfluitatis, sed illud superfluum non sufficit creationi
197
1
secundi concepti. |25|[Bekker]Et non recipit secundum coitum post primum nisi
2
mulier et equa inter animalia |26|[Bekker]propter causam quam diximus, scilicet
3
propter amplitudinem matricis mulieris et equae propter |27|[Bekker]duritiem naturae
4
eius et propter magnitudinem matricis, |28|[Bekker]sed non complebitur secundus
5
conceptus, propter paucitatem cibi. |29|[Bekker]Et isti duo modi diligunt coitum,
6
quoniam accidit eis sicut accidit |30|[Bekker]generibus duri corporis. Et illa sunt talis
7
dispositionis quoniam non |31|[Bekker]habent fluxum sanguinis et maxime post
8
coitum, |32|[Bekker]et ab equabus exit parva superfluitas tempore menstrui. |33|[Bekker]Et in
9
omnibus animalibus feminae duri corporis diligunt coitum multum,
10
|34|[Bekker]quoniam natura illarum fere est sicut natura masculorum, et maxime
11
quando semen fuerit congregatum |35|[Bekker]et non exiverit sanguis ab eis,
12
|774a|[Bekker] |1|[Bekker]quoniam exitus menstrui est similis exitui spermatis. |2|[Bekker]Sanguis enim men-
13
struus non est nisi sperma indigestum, sicut diximus |3|[Bekker]superius. Et prop-
14
ter hoc mulieres |4|[Bekker]multum appetentes coitum post partum multorum non
15
appetunt coitum |5|[Bekker]propter exitum seminis. |7|[Bekker]Feminae autem avium non de-
16
siderant coitum sicut masculi, nam |8|[Bekker]matrices earum sunt sub pariete,
17
masculi vero earum sunt econtrario |9|[Bekker]quoniam testiculi eorum sunt con-
18
tracti interius, |10|[Bekker]et indigent multo coitu propter multitudinem spermatis
19
naturaliter.
20
|13|[Bekker]Iam ergo declaravimus causam propter quam |14|[Bekker]impraegnantur quaedam
21
animalia post primam impraegnationem, |15|[Bekker]et quare quaedam creant secun-
198
1
dum conceptum et quaedam non, et quare quaedam animalia non
2
impraegnantur secundo omnino. Et ostendimus causam propter quam
3
quaedam animalia |16|[Bekker]sunt multi coitus et quaedam non.
4
|17|[Bekker]Et quaedam animalia impraegnantur secundo et erit interiacens duos
5
coitus magnum tempus, |18|[Bekker]et potuerunt creare illud conceptum, et hoc non
6
erit nisi in animalibus |19|[Bekker]carentibus magnitudine corporis, et sunt naturaliter
7
multi seminis |20|[Bekker]et multorum filiorum. Quia ergo generant multos filios
8
|21|[Bekker]erunt matrices feminarum amplae, et quia natura masculorum est
9
conveniens multitudini spermatis |22|[Bekker]spermatizabunt multum. Et superfluitas
10
feminarum etiam erit multa, et quia corpora illarum |23|[Bekker]carent magnitudine
11
et sanguis menstruus est plus |24|[Bekker]cibo concepti, sustentari potest aliud animal
12
|25|[Bekker]etiam post primam conceptionem, et creari etiam. Et etiam matrices
13
quorundam modorum animalium, sicut diximus, |26|[Bekker]sunt oppilatae in orificiis
14
propter multitudinem sanguinis menstrui qui exit ab eis. |27|[Bekker]Et forte accidet
15
hoc accidens mulieribus etiam, |28|[Bekker]quoniam accidit menstruum quibusdam
16
mulieribus impraegnatis a prima conceptione usque ad finem, sed hoc non
17
accidit nisi illi |29|[Bekker]qui crescit contra naturam, et propter hoc erit
18
occasionatum. Accidens autem quod accidit animalibus occasionatis |30|[Bekker]est
19
naturale, |31|[Bekker]sicut animali quod est pilosum in parte pedum, quoniam hoc
20
animal impraegnatur secundo, |32|[Bekker]quia non est ex animalibus magni corporis,
21
et est multorum filiorum. Et habet multas fissuras in pedibus, |33|[Bekker]et omne
22
animal habens multas fissuras in pedibus est multorum filiorum et multi
199
1
spermatis. |34|[Bekker]Et significatio super hoc est multitudo pilorum, |35|[Bekker]et maxime in
2
parte inferiori pedum et in parte coxarum. |36|[Bekker]Et multitudo pilorum
3
significat |774b|[Bekker] |1|[Bekker]multitudinem superfluitatis, et propter hoc viri multorum
4
pilorum |2|[Bekker]sunt multi coitus, propter multitudinem spermatis. |3|[Bekker]Animal vero
5
pilosi pedis forte erit impraegnatum, et cum impraegnatione |4|[Bekker]pariet filios
6
completos, et adhuc impraegnatio remanebit secundum suam dispositionem.
7
[6] |5|[Bekker]De animalibus autem generantibus animalia quaedam generant filios
8
incompletos et quaedam generant filios completos. |6|[Bekker]Omnia ergo animalia
9
habentia soleas generant animalia completa, et omne habens duos sotulares
10
similiter. |7|[Bekker]Plura autem animalium fissorum pedum multis fissuris generant
11
animalia incompleta, et causa illius est quoniam |8|[Bekker]animalia habentia soleas
12
generant unum filium, habentia autem sotulares aliquando generant unum
13
|9|[Bekker]aliquando generant duos. Et omne animal generans paucos filios potest
14
creare eos facile. |10|[Bekker]Animalia autem fissorum pedum generant filios non
15
completos et habent multos filios, |11|[Bekker]et possunt propter hoc creare eos in
16
principio, cum autem |12|[Bekker]creverint non sufficiunt creare eos |13|[Bekker]sed parient eos,
17
sicut facient animalia quae generant vermes. Forte ergo |14|[Bekker]parient filios non
18
distinctos occasionatos sicut vulpis |15|[Bekker]et leo et lupus, et quidam istorum
19
filiorum erunt caeci, |16|[Bekker]et similiter generat canis et lupus et animal quod
20
dicitur graece noz. |17|[Bekker]Porca autem generat multos filios completos, quoniam
21
natura eius est inter duos modos quos diximus, |18|[Bekker]quoniam generat mul-
200
1
tos filios sicut modi fissorum pedum multis fissuris, et habet sotulares. |19|[Bekker]Et
2
forte habent porci soleas, et hoc invenitur in quibusdam regionibus.
3
Generant ergo multos filios, |20|[Bekker]quoniam cibus qui deberet transire in corpus
4
|21|[Bekker]transit in superfluitatem seminis, nam istud animal non est magnum sicut
5
animalia habentia soleas, |23|[Bekker]et propter hoc |24|[Bekker]forte generabit unum filium et
6
forte multos. |25|[Bekker]Porca autem creat quod concepit quousque compleatur sua
7
creatio propter bonitatem et fertilitatem corporis eius, et est quasi |26|[Bekker]arbor
8
plantata in terra pingui habenti multum cibum. |27|[Bekker]Et quaedam aves pul-
9
lificant pullos incompletos, et sunt illae quae faciunt multos pullos |28|[Bekker]et
10
carent magnitudine corporis sicut hirundines |29|[Bekker]et passeres, et quaedam aves
11
quae pullificant pullos paucos, non autem |30|[Bekker]generant cum suis pullis cibum
12
sufficientem creationi illorum, sicut artagla et fecta et |31|[Bekker]columba. Et
13
propter hoc si extrahatur oculus pulli hirundinis quando sunt parvuli,
14
|32|[Bekker]iterum crescent. |34|[Bekker]Quaedam ergo animalia generant filios non completos
15
|35|[Bekker]propter diminutionem cibi, |36|[Bekker]et hoc manifestatur etiam in filiis quos
201
1
pariunt mulieres septimo mense. Quia |775a|[Bekker] |1|[Bekker]ergo illi filii sunt non completi
2
multotiens erunt quidam |2|[Bekker]indistincti et indivisi in viis, scilicet in naribus
3
et auribus, |3|[Bekker]et cum creverint etiam aperientur et distinguentur illae viae.
4
Et multi istorum filiorum vivunt et remanent.
5
|4|[Bekker]In hominibus vero occasionantur mares plus |5|[Bekker]quam feminae, in aliis
6
autem animalibus non. Et causa illius est |6|[Bekker]quoniam inter marem et
7
feminam est magna diversitas |7|[Bekker]propter calorem naturae, et propter hoc
8
erunt mares concepti maioris motus |8|[Bekker]quam feminae, et propter motus
9
accident eis laesiones et fracturae et alii modi occasionum. |9|[Bekker]Et propter
10
|10|[Bekker]hoc est diversitas in complemento creationis feminarum et masculorum
11
et matrices mulierum, quoniam matrices earum sunt secundum modum
12
diversum. |11a|[Bekker]In aliis autem animalibus non apparet diversitas in com-
13
plemento creationis feminarum et masculorum, |11b|[Bekker]quoniam non est in
14
feminis diminutio a maribus, |11c|[Bekker]mares autem distinguuntur in matricibus
15
mulierum in minori tempore |12|[Bekker]quam feminae. Post partum autem |13|[Bekker]citius
16
crescunt feminae quam mares et citius senescunt, |14|[Bekker]quoniam feminae sunt
17
debiliores maribus quoniam sunt frigidioris |15|[Bekker]naturae. Et debemus opinari
18
quod femininitas est quasi occasio |16|[Bekker]naturalis. Cum ergo femina fuerit
19
intra matricem distinguitur |17|[Bekker]tarde propter frigus, quoniam distinctio est
20
quidam modus digestionis, |18|[Bekker]et calor digerit et quod est maioris caloris est
202
1
melioris digestionis, extra autem |19|[Bekker]crescit citius propter debilitatem suae
2
naturae. |20|[Bekker]Et omnes res minores et debiliores perveniunt ad complementum
3
citius, |21|[Bekker]sicut accidit operationibus |22|[Bekker]quae sustentantur a natura propter
4
causam quam diximus. Et |23|[Bekker]cum mulier impraegnabitur gemellis et fuerit
5
unus eorum mas et alius femina, minus |24|[Bekker]salvabuntur, in aliis autem
6
animalibus non accidit hoc, quoniam |25|[Bekker]aequalitas viarum in aliis ani-
7
malibus non est naturalis. In mulieribus autem non erit distinctio maris et
8
feminae in temporibus aequalibus, |26|[Bekker]sed necessario erit distinctio maris
9
ante distinctionem feminae, |27|[Bekker]et non accidit ita in aliis animalibus. Et forte
10
accidit |28|[Bekker]impraegnationi mulierum et aliarum feminarum animalium
11
corruptio, et magis accidit mulieribus quam aliis, |29|[Bekker]nam multae feminae
12
aliorum animalium remanent magnae fertilitatis corporis |30|[Bekker]longo tempore
13
plures. In pluribus autem mulieribus peioratur dispositio |31|[Bekker]tempore im-
14
praegnationis, |32|[Bekker]et hoc accidit propter quietem ex qua congregatur in eis
15
multa superfluitas. |33|[Bekker]In mulieribus autem operantibus et laborantibus non
16
|34|[Bekker]manifestatur impraegnatio sicut in aliis, et forte pariet statim, |35|[Bekker]nam labor
17
consumit superfluitates, |36|[Bekker]corpora autem mulierum quiescentium generant
18
multas superfluitates. |775b|[Bekker] |1|[Bekker]Labor autem est ex eis quae faciunt evaporare
19
multum, ita quod mulier potest |2|[Bekker]in tempore partus retinere suum
20
anhelitum, quoniam quando fecerit hoc erit partus levis et facilis, et cum
21
non erit econtrario.
203
1
|3|[Bekker]Istae ergo res sunt convenientes |4|[Bekker]ei quod accidit aliis animalibus ex
2
corruptione filiorum, |5|[Bekker]et maxime in mulieribus, quoniam quaedam
3
animalia non menstruant nisi modicum et quaedam |6|[Bekker]non menstruant
4
manifeste omnino. Mulieres autem menstruant multum, |7|[Bekker]et cum men-
5
struum non fuerit propter impraegnationem mulieris, |8|[Bekker]erit causa altera-
6
tionis et corruptionis corporum quarundam mulierum. Et cum mulieres
7
non fuerint impraegnatae et abscindetur menstruum ab eis, |9|[Bekker]accident eis
8
aegritudines.
9
Et in principio |10|[Bekker]impraegnationis mulierum fatigantur multum propter
10
retentionem menstrui, |12|[Bekker]quoniam propter parvitatem concepti non con-
11
sumitur in eis superfluitas, |13|[Bekker]et in ultimo consumetur illa superfluitas in
12
cibo et melioratur dispositio mulieris et alleviabitur suum corpus. In |14|[Bekker]aliis
13
autem animalibus superfluitas est pauca temperata secundum |15|[Bekker]indigentiam
14
crementi concepti, et cum consumuntur superfluitates prohibentes cibum
15
fertiliabuntur corpora feminarum impraegnatarum |17|[Bekker]plus quam ante, et
16
similiter accidit animalibus aquosis et |18|[Bekker]avibus etiam. |19|[Bekker]Et forte non fer-
17
tiliabuntur corpora feminarum impraegnatarum propter magnitudinem
18
filiorum, |20|[Bekker]quare indigent illo tempore multo |21|[Bekker]cibo.
204
1
[7] |25|[Bekker]Infirmitas autem quae accidit quibusdam mulieribus, quae dicitur
2
graece 'mola', |26|[Bekker]accidit post impraegnationem. Et quaedam mulier |28|[Bekker]coivit
3
cum viro et putavit quod esset impraegnata, |29|[Bekker]et inflabatur prius venter,
4
deinde apparuerunt in ea signa impraegnationis, |30|[Bekker]et cum pervenit tempus
5
pariendi non peperit neque |31|[Bekker]diminuebatur tumor ventris, sed remansit
6
secundum illam dispositionem per tres vel quattuor annos. |32|[Bekker]Postea accidit
7
ei fluxus ventris ex dysenteria ita quod fere moriebatur, |33|[Bekker]quousque pepe-
8
rit frustum carnis quod dicitur mola. Et forte morabitur ista infirmitas
9
quousque senescat mulier, |34|[Bekker]et forte usque ad mortem. |35|[Bekker]Et illud est valde
10
durum, ita quod forte non dividetur |36|[Bekker]a ferro nisi difficile. Et iam diximus
11
causam istius infirmitatis |37|[Bekker]in nostro libro de quaestionibus. Nam accidit
12
concepto |776a|[Bekker] |1|[Bekker]in matrice sicut accidit carni coctae corruptae propter malitiam
13
decoctionis, |2|[Bekker]et non propter calorem, sicut fingunt quidam homines, sed
14
propter debilitatem |3|[Bekker]caloris, quoniam natura debilitatur et non |4|[Bekker]potest
15
complere creationem concepti. Et propter hoc |5|[Bekker]remanet post longum
16
tempus quousque senescat mulier, quoniam non est sicut |6|[Bekker]res completa
17
neque est extranea a natura omnino. |7|[Bekker]Et non est causa duritiei illius carnis
18
nisi malitia digestionis. Corruptio enim digestionis est quidam modus
19
corruptionis digestionis.
20
|8|[Bekker]Et debemus inquirere et scire qua de causa |9|[Bekker]non accidit ista infirmitas
21
aliis animalibus, nisi lateat nos omnino. Causa ergo illius est |10|[Bekker]secundum
22
quod opinamur quod matrix mulieris est continua |11|[Bekker]inter aliorum anima-
23
lium, et sanguis qui congregatur in ea est multus et non potest |12|[Bekker]digeri.
205
1
Cum ergo fuerit sustentatio concepti ex vapore et humore malae di-
2
gestionis, |13|[Bekker]tunc generatur frustum quod dicitur mola in matricibus mu-
3
lierum. Recte ergo accidit |14|[Bekker]eis solummodo hoc accidens.
4
[8] Lac autem generatur in feminis generantium intra animalia, |16|[Bekker]et est
5
bonum et utile tempore partus, quoniam |17|[Bekker]natura creavit lac propter cibum
6
nati a quo cibatur extra. |18|[Bekker]Non ergo debet esse lac ante tempus partus
7
neque post multum, |19|[Bekker]nisi accidat |20|[Bekker]contra naturam. Quia ergo tempus
8
partus aliorum animalium |21|[Bekker]non diversatur, erit |22|[Bekker]digestio et complemen-
9
tum lactis in illo tempore. Tempus autem partus mulierum diversatur, |23|[Bekker]et
10
propter hoc necessario debet esse bonum lac post septem |24|[Bekker]menses, quo-
11
niam in illo tempore |25|[Bekker]melioratur. Et recte accidit hoc propter causam
12
necessariam |26|[Bekker]et quia est bonae decoctionis in fine temporis, et |27|[Bekker]in
13
principio temporis consumitur exitus istius superfluitatis in partu nati.
14
|28|[Bekker]Cibus autem omnium animalium non est nisi dulce |29|[Bekker]et valde digestum,
15
|30|[Bekker]et quod remanet ex eo est salsum malae complexionis. |31|[Bekker]Et cum
16
complebitur creatio nati erit superfluitas maior, |32|[Bekker]quoniam illud quod
17
consumetur ex eis erit minus quam quod consumebatur ante. Et propter
18
hoc erit lac dulcius, |33|[Bekker]quoniam non aufertur ab eo pars bonae digestionis,
19
quoniam non indigetur ea. |776b|[Bekker] |2|[Bekker]Non ergo accipitur |3|[Bekker]in illo tempore quod
20
accipiebatur ante ex lacte.
206
1
Et sic tunc |4|[Bekker]congregatur lac in mamillis et in locis superioribus propter
2
|5|[Bekker]ordinem primae sustentationis, quoniam in illo loco qui est supra
3
parietem |6|[Bekker]est membrum principale in quo est vita, et locus superior est
4
proprius cibo et |7|[Bekker]superfluo, et hoc erit ut animal ambulans possit |8|[Bekker]moveri
5
de loco ad locum quando habuerit cibum sufficientem. |9|[Bekker]Et ex istis locis
6
exit superfluitas spermatis propter |10|[Bekker]causam quam diximus. |11|[Bekker]Superfluitas
7
autem masculorum et menstrui feminarum |12|[Bekker]non est nisi ex natura
8
sanguinea. Et principium istius naturae est in venis et in corde, |13|[Bekker]et vasa
9
sanguinis sunt venae, et propter hoc |14|[Bekker]necessario debet esse illic alteratio
10
sanguinis. |15|[Bekker]Et propter hoc alterantur voces |16|[Bekker]masculorum et feminarum
11
apud principium exitus spermatis, |17|[Bekker]quoniam principium vocis erit hinc,
12
vox autem non alteratur nisi propter alterationem |18|[Bekker]moventis. Et pars
13
mamillarum |19|[Bekker]est manifestior in feminis quam in masculis. Quia ergo
14
|20|[Bekker]exitus superfluitatis est multus in parte inferiori necessario erit locus
15
|21|[Bekker]mamillarum vacuus mollis. Et similiter accidit animalibus quorum
16
|22|[Bekker]mamillae sunt in inferiori corporis. |23|[Bekker]Et hoc cognoscitur ab ex-
17
perimentatoribus in quolibet generum animalium, |24|[Bekker]et hoc diversatur in
18
hominibus |25|[Bekker]diversitate magna. Et causa illius est ex multitudine su-
19
perfluitatis feminarum |26|[Bekker]et superfluitatis masculorum, quoniam ista
20
superfluitas est plus quam |27|[Bekker]indigeatur ad magnitudinem corporis. |28|[Bekker]Et cum
207
1
embryo non acceperit |29|[Bekker]istam multam superfluitatem et prohibuerit illam
2
exire, |30|[Bekker]necessario congregabitur in locis vacuis |31|[Bekker]et quando fuerint in locis
3
viae convenientes.
4
|32|[Bekker]Loca autem mamillarum sunt in animalibus quae narravimus propter
5
duas causas, scilicet propter |33|[Bekker]causam meliorationis. Necessario ergo |34|[Bekker]est
6
sustentatio lactis in istis locis, et erit ex eo cibus digestus conveniens
7
animali. |35|[Bekker]Et potest esse quod causa meliorationis decoctionis sit illud
8
quod diximus superius, et potest esse |777a|[Bekker] |1|[Bekker]contrarium, quoniam dignum est ut
9
embryo cibetur plus quando creverit; |2|[Bekker]quod ergo remanet in isto tempore
10
ex superfluitate est modicum |3|[Bekker]et quod est modicum citius digeritur.
11
Et iam diximus superius quod |4|[Bekker]lac habet talem naturam et ex eo erit
12
cibus |5|[Bekker]cuiuslibet nati, quoniam materia |6|[Bekker]ex qua est generatio est eadem
13
cum materia ex qua cibatur, et non est nisi |7|[Bekker]humor sanguineus in
14
animalibus habentibus sanguinem. Lac enim est sanguis decoctus digestus
15
|8|[Bekker]non corruptus. Sermo autem Empedoclis de lacte |9|[Bekker]falsus est, quoniam ipse
16
aut putavit non recte aut dixit malum in eo quod finxit quod « |10|[Bekker]lac erit in
17
octavo mense et in decimo mense erit virus.» |11|[Bekker]Et virus certe non erit nisi
18
ex corruptione digestionis, |12|[Bekker]lac autem est ex rebus decoctionis bonae. Et
19
mulieres lactantes et impraegnatae |13|[Bekker]non menstruant, nam |15|[Bekker]natura lactis et
208
1
sanguis menstrui est eadem. |16|[Bekker]Et non potest natura ita maturare quod
2
sufficiat duobus, scilicet exitui menstrui et lacti, |18|[Bekker]sed quando ista
3
superfluitas transierit in aliquam partem abscindetur ab alia parte, nisi
4
accidet contrarium naturae, |19|[Bekker]et quod est in maiori parte |20|[Bekker]et secundum
5
modum possibilem est naturale, quoniam erit secundum cursum naturalem.
6
|21|[Bekker]Et recte sunt tempora animalium determinata et distincta, |22|[Bekker]quoniam
7
quando |23|[Bekker]non potuerit cibus concepti esse per umbilicum propter
8
magnitudinem, tunc |24|[Bekker]praeparatur lac. |25|[Bekker]Et cum transitus cibi non fuerit per
9
umbilicum, statim constringuntur |26|[Bekker]venae super quas est posita tela quae
10
dicitur umbilicus, |27|[Bekker]et propter hoc exit natus extra.
11
[9] |28|[Bekker]Et generatio omnium animalium naturalis est super caput, |29|[Bekker]quoniam
12
pars superior est maior |30|[Bekker]parte inferiori, sicut accidit trutinae quando
13
|31|[Bekker]declinat ponderosius ad terram.
14
[10] |32|[Bekker]Spatia autem impraegnationis animalium sunt determinata |33|[Bekker]secundum
15
vitas eorum, |34|[Bekker]et debet esse spatium impraegnationis animalis longae vitae
16
longius; |35|[Bekker]et hoc non est causa illius, sed hoc accidit in maiori parte. |77b|[Bekker] |1|[Bekker]Et
17
animal magni corporis sanguineum |2|[Bekker]vivit per longum tempus, et non
209
1
sequitur quod omne animal maioris corporis sit longioris vitae, |3|[Bekker]nam ho-
2
mo vivit diutius omnibus animalibus praeter |4|[Bekker]elephantem. Et hoc cognos-
3
citur experientia, |5|[Bekker]quamvis corpus eius sit minus corpore aliorum multo-
4
rum animalium quorum cauda est pilosa, et minus etiam |6|[Bekker]aliis modis
5
animalium. Sed causa longitudinis vitae hominis non est nisi propter suam
6
|7|[Bekker]complexionem, quae assimilatur aeri continenti, et propter |8|[Bekker]alias causas
7
naturales quas dicemus ultimo. |9|[Bekker]Causa vero spatiorum impraegnationis est
8
secundum magnitudinem animalis concepti, |10|[Bekker]quoniam non potest compleri
9
creatio magni corporis in modico tempore, |11|[Bekker]neque potest hoc esse in aliis
10
rebus etiam. |12|[Bekker]Et propter hoc equus et animal sibi simile vivit minus quam
11
alia, |13|[Bekker]et spatium suae impraegnationis est longi temporis, quoniam
12
impraegnatio quorundam quae diximus est per unum annum, |14|[Bekker]et
13
quorundam per decem menses. Et propter hoc etiam |15|[Bekker]prolongatur im-
14
praegnatio elephantis, quoniam elephas femina impraegnatur per duos
15
annos, |16|[Bekker]propter extraneitatem magnitudinis concepti.
16
Et recte sunt |17|[Bekker]spatia impraegnationis et vitae omnium generum
17
animalium |18|[Bekker]determinata et distincta secundum revolutiones, et dicere est
18
revolutiones |19|[Bekker]diem, noctem, mensem, annum et tempora |20|[Bekker]numerata se-
19
cundum ista. |21|[Bekker]Luna autem etiam habet revolutiones, sicut coniunctiones
210
1
et complementa |22|[Bekker]et septimanas. Ista ergo accidentia accident ei |23|[Bekker]secundum
2
propinquitatem et remotionem eius a sole. Mensis autem est communis
3
revolutio utrique, scilicet soli et lunae. |24|[Bekker]Luna autem non habet principium
4
nisi propter communicationem cum sole |25|[Bekker]et receptionem luminis ex eo, et
5
sic efficitur quasi |26|[Bekker]alius sol. Et propter hoc habet luna convenientiam in
6
omnibus modis |27|[Bekker]generationis et complementi. Calores autem et frigiditates
7
|28|[Bekker]temperati conveniunt modis generationis, et post |29|[Bekker]hoc conveniunt
8
corruptioni. Et in motibus istarum stellarum est principium et com-
9
plementum. |31|[Bekker]Et nos videmus mare et omnia aquosa |32|[Bekker]stare et moveri
10
secundum |33|[Bekker]motum et quietem ventorum. Venti autem non moventur aut
11
quiescunt nisi |34|[Bekker]secundum revolutiones solis et lunae. |35|[Bekker]Necessario ergo
12
sequuntur ista motus et revolutiones solis et lunae, |778a|[Bekker] |1|[Bekker]et necessarium est ut
13
sequantur rerum viliorum motus |2|[Bekker]motus rerum nobiliorum. Venti etiam
14
habent |3|[Bekker]motum et quietem, et dignum est ut alia principia sint causae
15
revolutionum motuum istarum stellarum. |5|[Bekker]Naturaliter ergo erit numerus
16
temporum generationis et |6|[Bekker]complementi eorum secundum revolutiones
17
stellarum. Et quia materia non est determinatorum principiorum, |7|[Bekker]et
211
1
principia et modi generationis et modi corruptionis |8|[Bekker]prohibent ut spatia
2
non sint determinata omnino, sed forte diminuentur et forte augmen-
3
tabuntur causae quas diximus, |9|[Bekker]et venient res contra naturam.
212
1
DE ANIMALIBUS
2
LIBER XIX
3
|10|[Bekker]Iam ergo diximus dispositionem cibi nati intra matricem et |11|[Bekker]extra, et
4
diximus in hoc sermonem universalem generalem omnibus animalibus. Et
5
diximus etiam sermonem proprium significantem naturam cuiuslibet
6
illorum. Et distinximus differentias per quas diversantur membra
7
animalium, et declaravimus quod hoc accidens accidit proprie hominibus.
8
Et iam diximus omnia membra animalium intrinseca et extrinseca, et
9
debemus modo considerare in accidentibus secundum quae diversantur
10
membra in animalibus.
11
[1] |16|[Bekker]Debemus ergo considerare in accidentibus secundum quae diversantur
12
membra |17|[Bekker]animalium. Et est dicere accidentibus |18|[Bekker]sicut nigredinem et
13
virorem oculorum, et |19|[Bekker]acumen vocis, et alterationem coloris |20|[Bekker]et pilorum
14
et diversitatem plumae, quoniam quaedam istorum accidentium |21|[Bekker]sunt in
15
omnibus generibus et quaedam accidunt casu, |22|[Bekker]sicut accidit hominibus
16
proprie. Et etiam |23|[Bekker]accidunt modi alterationum secundum aetates, et forte
17
erunt illi modi |24|[Bekker]in omnibus animalibus secundum unam dispositionem, et
18
forte erit econtra, sicut alteratio quae accidit voci |25|[Bekker]et colori et pilis.
19
Quoniam multa animalia non canescunt |26|[Bekker]manifeste in senectute, homini
20
autem accidit hoc proprie |27|[Bekker]inter animalia. Et quaedam istorum ac-
21
cidentium consequuntur animalia a tempore generationis, |28|[Bekker]et quaedam in
22
iuventute et quaedam in senectute.
213
1
|29|[Bekker]Et non debemus aestimare quod causa istarum rerum et sibi similium
2
accidat secundum unum modum in omnibus generibus animalium,
3
quoniam |31|[Bekker]operationes quae non attribuuntur naturae neque generi
4
universali non dicuntur esse propter aliquid. |32|[Bekker]Oculus enim est propter
5
aliquid, |33|[Bekker]viror autem non est propter aliquid nisi sit viror accidens
6
proprium generi. |34|[Bekker]Et hoc non est ex eis quae conveniunt substantiae
7
quorundam animalium, |35|[Bekker]sed ex eis est quae sunt in materia et in |778b|[Bekker] |1|[Bekker]primo
8
motore, et propter hoc attribuitur causa istorum illis. Et, sicut diximus |2|[Bekker]in
9
primis sermonibus, non quia omnis res est |3|[Bekker]secundum talem qualitatem
10
etiam erit secundum istam qualitatem, et maxime in |4|[Bekker]operationibus
11
naturae ordinatis determinatis, sed |5|[Bekker]erit ante ista. Generatio enim erit
12
propter substantiam et sequitur ipsam, |6|[Bekker]substantia autem non erit propter
13
generationem. |7|[Bekker]Antiqui vero scientiae naturalis aestimabant contrarium
14
illius quod diximus, |8|[Bekker]quoniam non cogitabant in multitudine causarum, et
15
non consideraverunt nisi in |9|[Bekker]causa materiali et moventi. Et dixerunt in eis
16
sermonem non distinctum neque determinatum, et |10|[Bekker]dimiserunt causam
17
formalem et finalem.
214
1
|14|[Bekker]Nos autem debemus istas quaerere causas in omnibus rebus attributis
2
|15|[Bekker]generationi. |16|[Bekker]Creatio vero oculi est necessario, |18|[Bekker]sed figuram eius esse
3
talis dispositionis non est necessarium, quoniam natura |19|[Bekker]agit et patitur
4
talem actionem et passionem.
5
Et postquam distinximus istas res |20|[Bekker]debemus incipere in sermone
6
accidentium consequentium. Et debemus scire quod |21|[Bekker]omnes filii generum
7
animalium, et maxime filii qui pariuntur incompleti, quando pariuntur
8
dormiunt |22|[Bekker]propter consuetudinem dormiendi in matrice. |23|[Bekker]Et in hoc est
9
quaestio gravis, |24|[Bekker]scilicet utrum vigilia consequatur natum in prima
10
creatione |25|[Bekker]aut somnus. Et nos dicemus quod |27|[Bekker]somnus consequitur omne
11
conceptum in prima creatione, vigilia autem non. Et hoc affirmamus
12
quoniam natus vigilat apud iuventutem, et etiam affirmamus hoc quoniam
13
mutatio quae habet fieri |28|[Bekker]a non esse ad esse debet fieri per medium,
14
|29|[Bekker]somnus autem videtur quasi esse medium inter vivere |30|[Bekker]et non vivere. Et
15
non dicitur quod dormiens non sit vivus omnino, neque dicitur quod sit
16
sicut vivus vigilans, |31|[Bekker]quoniam vita est in vigilia proprie |32|[Bekker]propter sensum.
17
|34|[Bekker]Et debemus aestimare quod principium illius dispositionis non est som-
18
nus sed alia res similis |35|[Bekker]somno, sicut dispositio animalium quae sunt inter
19
animalia moventia et arbores. |779a|[Bekker] |1|[Bekker]Quoniam embryo in prima creatione vivit
20
vita simili vitae arborum, |2|[Bekker]et in arboribus non est somnus, |3|[Bekker]quoniam post
215
1
somnum accidit vigilia, post illud autem quod assimilatur somno in
2
arboribus |4|[Bekker]non est vigilia. Necessario ergo dormit animal longo |5|[Bekker]tempore,
3
propter crementum et propter pondus quod est in |6|[Bekker]locis superioribus
4
corporis. Et iam diximus causam istius somni |7|[Bekker]in alio libro. Et embryo
5
apparet vigilans |8|[Bekker]et movetur in matrice matris – et hoc manifestatur etiam
6
ex anatomia |9|[Bekker]et ex animalibus ovantibus -, et post vigiliam dormit etiam
7
et aggravatur subito. |10|[Bekker]Et propter hoc dormit puerulus post exitum a
8
matrice longo tempore.
9
|11|[Bekker]Et cum puerulus vigilat non ridet, |12|[Bekker]et cum dormit ridet et plorat. Et
10
accidit |13|[Bekker]generibus animalium in somno somnia, et non somnia tantum,
11
|14|[Bekker]sed etiam alia, sicut accidentia quae accidunt illis |15|[Bekker]qui expergefiunt a
12
somno, quoniam faciunt res multas non advertentes somnium. |16|[Bekker]Et quidam
13
homines dormientes ambulant |17|[Bekker]et vident sicut in vigilia, et |18|[Bekker]sentiunt res
14
accidentes. |19|[Bekker]Pueri autem |20|[Bekker]non assueverunt vigilare sed dormire, et habent
15
sensum et vitam apud dormitionem, |21|[Bekker]et postquam pertransiverit tempus et
16
mutatum fuerit crementum |22|[Bekker]ad partem inferiorem, magis tunc vigilant. In
17
aliis vero |24|[Bekker]animalibus vincit somnus in prima generatione, quoniam non
18
faciunt filium incompletum, |25|[Bekker]et crementum erit |26|[Bekker]in parte superiori
19
corporis.
20
Et oculi |27|[Bekker]omnium puerorum apud generationem sunt virides, deinde
21
mutantur |28|[Bekker]ad naturam vincentem in eis. In |29|[Bekker]aliis vero animalibus
22
manifestatur hoc, |30|[Bekker]quoniam oculi aliorum animalium non habent nisi
23
unum colorem, |31|[Bekker]sicut oculi vaccarum, qui sunt nigri, et ovium, |32|[Bekker]qui sunt
24
aquosi magis quam aliorum animalium. Et oculi quorundam aliorum
216
1
animalium sunt glauci aut virides |33|[Bekker]aut sicut color oculorum caprorum.
2
|34|[Bekker]Oculi vero hominum sunt multorum colorum, |35|[Bekker]quoniam forte erunt
3
glauci et forte virides |779b|[Bekker] |1|[Bekker]aut sicut oculi caprorum. |3|[Bekker]Et oculi equorum inter
4
alia animalia sunt diversi coloris, |4|[Bekker]quoniam forte erit unus oculus glaucus
5
et alius est ei contrarius, |5|[Bekker]et hoc non accidit aliis animalibus. In hominibus
6
|6|[Bekker]vero forte erit unus oculus glaucus et alius econtra.
7
Et hoc accidens non manifestatur in aliis |7|[Bekker]animalibus in iuventute et
8
senectute, |8|[Bekker]in pueris autem manifestatur apud parvitatem et iuventutem.
9
|11|[Bekker]Causa autem glaucitatis oculorum in pueris est quia ista membra in eis
10
sunt debiliora aliis, scilicet oculis iuvenum, |12|[Bekker]et glaucitas oculorum non est
11
nisi quidam modus debilitatis.
12
Debemus ergo considerare universaliter in |13|[Bekker]diversitate colorum ocu-
13
lorum, et inquirere qua de causa quidam sunt glauci |14|[Bekker]et quidam virides et
14
quidam nigri sicut color oculi caprarum. |16|[Bekker]Sermo autem Empedoclis, qui
15
fingit quod glaucitas erit ex multitudine ignis et nigredo ex multitudine
16
aquae, |17|[Bekker]quare visus nigri non est acutus nocte |18|[Bekker]propter diminutionem a-
17
quae, visus autem glauci est acutus propter |19|[Bekker]ignem, non est rectus,
217
1
quoniam non debemus opinari quod visus sit ex igne |20|[Bekker]sed ex aqua in
2
omnibus animalibus. Et licet nobis reddere causam colorum |21|[Bekker]alio modo, et
3
dignum est ut sit ista causa |22|[Bekker]sicut diximus prius |23|[Bekker]in sermonibus de anima,
4
cum declaravimus |24|[Bekker]quod creatio oculorum sit ex aqua, et dedimus causam
5
quare sit ex aqua et non ex aere neque ex igne. |25|[Bekker]Et melius est opinari
6
quod causa istius diversitatis est quia in quibusdam oculorum est plus
7
|27|[Bekker]humoris et in quibusdam minus. |28|[Bekker]Cum ergo humor fuerit multus in
8
oculo |29|[Bekker]erit color niger, quoniam nigredo erit ex multitudine aquae, |30|[Bekker]et
9
cum humor fuerit modicus erit color glaucus. Et hoc manifestatur in
10
multis rebus et in mari, |31|[Bekker]quoniam quando aqua fuerit pauca erit color
11
eius glaucus, |32|[Bekker]et quando fuerit multa erit niger |33|[Bekker]similis colori lapidis
12
lazuli, |34|[Bekker]et diversantur secundum magis et minus.
13
Causa vero propter quam |35|[Bekker]non sunt oculi glauci acuti visus in die neque
14
|780a|[Bekker] |1|[Bekker]oculi nigri acuti visus in nocte est quia glaucitas propter paucitatem
15
|2|[Bekker]humoris movetur motu maiori ex luce, |3|[Bekker]quoniam paucus humor est clari
16
coloris propter lucem, |4|[Bekker]et motus oculi est ex claritate, non ex humiditate.
17
Oculi autem nigri |5|[Bekker]moventur minus propter multitudinem humoris, |6|[Bekker]quia
18
lumen noctis est debilius. Et etiam humor |7|[Bekker]universaliter est in
218
1
nocte gravis motus. Et debitum est ut motus non sit |8|[Bekker]maior neque claritas,
2
quoniam motus fortior dissolvit |9|[Bekker]debiliorem. Et propter hoc |10|[Bekker]illi qui
3
transferuntur ex coloribus fortioribus vident prius illis qui transferuntur ex
4
lumine solis ad |11|[Bekker]obscuritatem. Quoniam quando motus fuerit ad interius
5
fortis |12|[Bekker]prohibebit motum ad exterius, et generaliter quando visus fuerit
6
debilis non |13|[Bekker]poterit videre res lucidas, quoniam patitur ex eis |14|[Bekker]et movetur
7
humor motu multo. Et hoc manifestatur |15|[Bekker]ex aegritudinibus visus etiam,
8
nam infirmitas quae dicitur glaucitas accidit |16|[Bekker]glaucis oculis magis,
9
infirmitas autem quae accidit non videntibus in nocte accidit plus nigris
10
oculis. |17|[Bekker]Infirmitas autem quae dicitur glaucitas non est nisi siccitas
11
vincens |18|[Bekker]in oculo, et propter hoc accidit senibus, |19|[Bekker]quoniam siccitas
12
abundat in oculis eorum sicut abundat in corpore. |20|[Bekker]Infirmitas autem quae
13
prohibet videre in nocte accidit ex multitudine humoris, |21|[Bekker]et propter hoc
14
accidit magis iuvenibus, nam |22|[Bekker]cerebra eorum sunt magis humida. Visus
15
autem bonus acutus erit ex humore temperato in quantitate, |23|[Bekker]et sic non
16
|24|[Bekker]prohibebit motum colorum propter paucitatem neque |25|[Bekker]gravabit propter
17
multitudinem.
18
Et non ista quae narravimus sunt causae tantum |26|[Bekker]acuminis et debilitatis
19
visus, sed etiam natura cutis |27|[Bekker]quae est super pupillam, quoniam debet
219
1
esse valde clara, |28|[Bekker]et tale est necessario cutis subtilis alba lenis; |29|[Bekker]gracilis
2
autem et tenuis est propter levitatem motus visus, lenis |30|[Bekker]autem ut non sit
3
in ea ruga et efficiatur quasi umbra super oculum – et propter |31|[Bekker]hoc non
4
est visus senum acutus, quoniam |32|[Bekker]cutis senum est rugosa sicut cutis
5
suorum corporum – |33|[Bekker]et debet esse alba, nam nigrum non potest esse
6
|34|[Bekker]clarum omnino. Nigredo autem non est nisi privatio claritatis.
7
Et |780b|[Bekker] |1|[Bekker]propter hoc debilitatur visus in infirmitatibus et senectute, oculi vero
8
puerorum |2|[Bekker]apparent prius glauci propter paucitatem humoris. Et forte erit
9
unus oculus |3|[Bekker]hominum et equorum glaucus et alius non, |4|[Bekker]et causa istius est
10
eadem cum causa propter quam senescit homo |5|[Bekker]tantum, et equus etiam
11
inter omnia animalia est albi coloris in senectute, |6|[Bekker]nam canities est quidam
12
modus debilitatis |7|[Bekker]humoris in cerebro et paucitatis digestionis, et similiter
13
glaucitas. |8|[Bekker]Quoniam quod est valde album et quod est valde nigrum
14
habent eandem |9|[Bekker]causam, alterum vero istorum propter paucitatem et
15
alterum propter multitudinem humoris. Cum ergo |10|[Bekker]natura non poterit
16
decoquere perfecte humorem qui est |11|[Bekker]in utroque, aut fuerit debilis ad
17
decoquendum totum et decoxerit quiddam et quiddam |12|[Bekker]non, tunc accidet
18
ut sit quidam oculus glaucus et quidam non.
19
|13|[Bekker]Quaedam vero animalia sunt acuti visus et quaedam non, et causa il-
20
lius est duobus modis – |14|[Bekker]acutum enim dicitur duobus modis – et
220
1
|15|[Bekker]similiter dicitur in olfactu et in auditu etiam. Dicitur |16|[Bekker]ergo in visu esse
2
acutum quando potuerit videre quod est remotum ab eo, et |17|[Bekker]dicitur etiam
3
alio modo quando bene distinxerit rerum visibilium differentias. |18|[Bekker]Et isti
4
duo modi non sunt simul, nam |19|[Bekker]videns remotas res |20|[Bekker]non potest dis-
5
tinguere differentias illarum bene. |22|[Bekker]Cum ergo |23|[Bekker]oculi animalium habuerint
6
coopertorium, et fuerit humor qui est in pupilla |24|[Bekker]mundus et temperatus,
7
et motus eius etiam temperatus, |25|[Bekker]et cutis quae est super pupillam tenuis,
8
|26|[Bekker]vident a remoto, sed non distinguunt inter colores et differentias
9
corporis, |27|[Bekker]et visus eorum est melior visu illorum quorum humor in oculis
10
est mundus, |28|[Bekker]et non habent coopertorium omnino. |29|[Bekker]Quoniam acumen
11
visus |30|[Bekker]et sensus eius differentiarum et colorum corporum erit propter
12
causam in oculo, |31|[Bekker]sicut manifestatur macula parva in panno mundo, |32|[Bekker]et
13
similiter |33|[Bekker]motus modicus manifestatur in oculo mundo. |34|[Bekker]Causa vero
14
acuminis visus in videndo a remotis |35|[Bekker]est propter situm oculorum, |36|[Bekker]nam
15
oculus prominens non videbit bene a remotis. Et |781a|[Bekker] |1|[Bekker]oculus profundus videt
16
remote, |2|[Bekker]nam motus eius non dividitur neque consumitur, sed exit ab eis
17
virtus visibilis et vadit recte ad res visas. |3|[Bekker]Et non est diversitas inter ser-
221
1
monem dicentis quod oculus videt et inter sermonem dicentis quod |4|[Bekker]visus
2
exit ad visum. Et cum extra oculum non fuerit coopertorium, |5|[Bekker]necessario
3
debilitabitur visus |6|[Bekker]et non poterit videre a remotis nisi debiliter. |13|[Bekker]Istae
4
ergo sunt causae diversitatis creationis oculorum, et acuminis et debilitatis
5
eorum.
6
[2] |14|[Bekker]Et ista etiam sunt causae auditus et |15|[Bekker]olfactus. Et unus modus auditus
7
bonitatis et olfactus est quando audiens audit quod appropinquat sibi |16|[Bekker]et
8
cognoverit differentias sermonis et vocis, et quando odorans distinxerit
9
differentias et diversitates odoris corporis propinqui sibi, |17|[Bekker]alius autem
10
modus est quando audiens audit remote |18|[Bekker]et olfaciens odorat remote. Cum
11
ergo instrumenta istorum duorum sensuum fuerint bonae creationis
12
iudicabunt super differentias sermonis et odoris iudicio perfecto, |19|[Bekker]sicut
13
diximus de visu. |20|[Bekker]Cum ergo creatio auricularum fuerit manifesta et tela
14
continens fuerit tenuis erit acuti auditus, et similiter de olfactu. Nam |21|[Bekker]iam
15
diximus in sermonibus de sensu quod viae omnium instrumentorum sensus
16
|22|[Bekker]extenduntur ad cor vel ad |23|[Bekker]membrum conveniens cordi. Et instrumentum
17
sensus auditus est plenum |24|[Bekker]spiritu naturali, quoniam spiritus naturalis facit
18
in venis |25|[Bekker]motum pulsatilem et facit in instrumento anelitus motum
19
anelitus, |26|[Bekker]et similiter facit in aure virtutem auditus. Et propter hoc
20
addiscuntur res per sensum auditus, |27|[Bekker]quoniam sicut sermo intrat
222
1
per instrumentum auditus, |28|[Bekker]ita exit per linguam |29|[Bekker]per motum vocis.
2
Manifestum est ergo |30|[Bekker]quod homo dicit quod audit. Et cum homo gannit
3
debilitatur auditus, |31|[Bekker]quoniam principium instrumenti istius sensus est
4
positum super membrum in quo est spiritus, |32|[Bekker]et movetur |33|[Bekker]cum eo quando
5
spiritus movebitur in instrumento in quo est. |34|[Bekker]Et hoc accidens accidit in
6
temporibus humidae complexionis. |35|[Bekker]Et implentur aures secundum quod
7
opinatur spiritu |781b|[Bekker] |1|[Bekker]propter principium instrumenti in quo est spiritus. |2|[Bekker]Causa
8
ergo bonitatis auditus et cognitionis eius in diversitate sermonis et vocis
9
|3|[Bekker]et bonitatis olfactus et sensus in modis olfactus corporis erit propter
10
munditiam istorum instrumentorum et |4|[Bekker]telarum continentium, quoniam
11
omnes motus sunt tres, |5|[Bekker]sicut manifestatur visui ex bonitate creationis
12
oculi et claritate eius. |6|[Bekker]Et sensus auditus etiam sermonum et vocum
13
remotarum et sensus olfactus rerum remotarum habentium odorem, omnia
14
ergo ista |7|[Bekker]habent illam causam quam diximus in visu. Quoniam quando
15
|8|[Bekker]instrumentum auditus et olfactus habuerit coopertorium extrinsecum
16
|9|[Bekker]sentient remote, quoniam isti sensus exeunt ab instrumentis sicut aqua
17
exit a canalibus. Et propter hoc |10|[Bekker]leverarii longi nasi sunt boni olfactus.
223
1
|12|[Bekker]Et hoc accidens est simile accidenti quod accidit |13|[Bekker]oculis, et similiter erit
2
auditus habentium auriculas bonae creationis |15|[Bekker]et involutionis acutus.
3
|17|[Bekker]Et sensus hominis ex rebus remotis et vocibus et odoribus remotis est
4
debilior sensu in aliis animalibus |18|[Bekker]respectu sui corporis, |19|[Bekker]et sensus eius
5
differentiarum istarum et diversitatis earum proprie est melior quam in
6
omnibus animalibus. Et causa illius est |20|[Bekker]quoniam instrumentum istorum
7
sensuum in homine est valde mundum, et non est in eo ex parte terrestri
8
nisi modicum, |21|[Bekker]et homo naturaliter est tenuis cutis respectu omnium
9
animalium secundum |22|[Bekker]quantitatem sui corporis.
10
Et recte ingeniata est natura |23|[Bekker]quod fecit in koki, quoniam habet
11
quattuor pedes et generat animal completum, |24|[Bekker]et non habet auriculas
12
tantum. Et causa illius est quoniam |25|[Bekker]regimen vitae istius animalis et eius
13
mansio est in aqua. Auriculae autem non sunt positae super vias nisi |26|[Bekker]ad
14
salvandum motum venientem ex remoto. |27|[Bekker]In isto animali ergo non
15
indigetur auriculis, et si essent positae super vias |28|[Bekker]reciperent multum
16
humorem et prohiberent motum et natationem in aqua. |29|[Bekker]Sufficit ergo
17
nobis quod diximus de auditu et olfactu.
18
[3] |30|[Bekker]Capilli vero hominum diversantur |31|[Bekker]secundum aetates. |32|[Bekker]Pili autem non
19
sunt nisi |33|[Bekker]in animalibus generantibus animalia in maiori parte. Spinae
224
1
autem sunt |34|[Bekker]quidam modus pilorum, sicut |35|[Bekker]in modis feminarum ericii et
2
modo illi simili |782a|[Bekker] |1|[Bekker]ex animalibus generantibus animalia. Et pili diversantur
3
multum secundum duritiem |2|[Bekker]et mollitiem et longitudinem et brevitatem
4
|3|[Bekker]et lenitatem et asperitatem et multitudinem et paucitatem, |4|[Bekker]et secundum
5
colores. |5|[Bekker]Et etiam diversantur |6|[Bekker]secundum aetates scilicet iuventutem et
6
senectutem, |7|[Bekker]et hoc maxime in hominibus. |8|[Bekker]Nam pili hominum multi-
7
plicantur apud iuventutem, et calvescunt |9|[Bekker]in parte anteriori capitis. In
8
iuventute autem |10|[Bekker]non calvescunt, neque accidit ista infirmitas mulie-
9
ribus, et |11|[Bekker]in senectute canescunt, |12|[Bekker]et non accidit hoc alicui animali
10
|13|[Bekker]manifeste. |14|[Bekker]Calvities autem accidit ex parte anteriori capitis |15|[Bekker]et canities
11
incipit a parte temporum, et non vincit calvities |16|[Bekker]in temporibus aut
12
posteriori capitis. |17|[Bekker]In animalibus autem habentibus loco pilorum sibi
13
conveniens, ut |18|[Bekker]plumam in avibus et squamas in piscibus, |19|[Bekker]accidit tale
14
accidens, sed non in omnibus.
15
|20|[Bekker]Et iam diximus in causis membrorum animalium causam propter quam
16
fecit natura pilos in animalibus, et declaravimus hoc superius. |23|[Bekker]Modo vero
17
volumus dicere causam propter quam accidunt modi et differentiae
18
pilorum.
19
|25|[Bekker]Quoniam cutis est in quibusdam animalibus tenuis et in quibusdam
225
1
grossa, |26|[Bekker]et in quibusdam animalibus rara et in quibusdam spissa. Et causa
2
|27|[Bekker]istius diversitatis est diversitas humoris, quoniam humor forte erit
3
|28|[Bekker]aquosus et forte erit grossus. |29|[Bekker]Et humor est in manifesto corporis, et cum
4
ille humor dissolvetur in vaporem |30|[Bekker]erit residuum durum membranale. Et
5
pili |31|[Bekker]non generantur ex corpore sed ex |32|[Bekker]cute, quando dissolvetur humor
6
qui est in eo et efficietur vapor, |33|[Bekker]et propter hoc generantur pili grossi ex
7
cute grossa et tenues |34|[Bekker]ex tenui. Et cum cutis fuerit porosa |35|[Bekker]et spissa erunt
8
pili etiam grossi, propter multitudinem partis terrestris |782b|[Bekker] |1|[Bekker]et amplitudinem
9
viarum, et cum cutis fuerit continua multum erunt pili etiam tenues et
10
subtiles, |2|[Bekker]propter stricturam viarum. Et etiam quando humor qui est in
11
cute fuerit aquosus |3|[Bekker]velocis siccitatis, non erunt pili magni aut longi, |4|[Bekker]et
12
cum humor fuerit grossus pinguis erit econtra, nam pingue non cito
13
desiccatur. |5|[Bekker]Et propter hoc erit animal grossae cutis grossorum pilorum
14
etiam, |7|[Bekker]sicut pili porcorum, quoniam sunt grossiores pilis vaccarum |8|[Bekker]et
15
elephantum propter grossitiem cutis. |9|[Bekker]Et longitudo pilorum capitis hominis
16
est propter istam causam, |10|[Bekker]scilicet quoniam cutis capitis est valde pinguis
17
|11|[Bekker]et est in ea multus humor, |12|[Bekker]et viae capitis sunt valde rarae. Elongabuntur
18
ergo quando humor cutis |13|[Bekker]non fuerit velocis siccitatis, et hoc accidit
19
|14|[Bekker]propter duas causas, scilicet propter quantitatem aut propter qualitatem.
226
1
Quoniam |15|[Bekker]quando humor fuerit multus non desiccatur cito, et similiter
2
quando humor fuerit pinguis, et propter |16|[Bekker]hoc elongabuntur pili capitis
3
hominis valde, |17|[Bekker]quoniam cerebrum est frigidum et humidum et sic
4
|18|[Bekker]maturat pilos in multa humiditate.
5
Crispitudo autem aut lenitas |19|[Bekker]erunt propter vaporem, quoniam |20|[Bekker]quando
6
vapor fuerit fumosus calidus siccus erunt capilli crispi. |21|[Bekker]Et involvuntur
7
quoniam vadunt per duas vias contrarias, scilicet quia |22|[Bekker]pars terrestris
8
vadit ad partem inferiorem et calor vadit ad superius, |23|[Bekker]et sic involvuntur
9
pili et erunt crispi propter debilitatem suam. |24|[Bekker]Et possumus etiam dicere
10
quod hoc accidit |25|[Bekker]propter paucitatem humiditatis pilorum et multitudinem
11
partis terrestris. |26|[Bekker]Illa ergo pars terrestris desiccatur ex aere continenti et
12
corrugatur et efficitur crispa. Quoniam hoc accidit |27|[Bekker]leni quando dissol-
13
vetur humiditas quae est in eo, sicut accidit |28|[Bekker]pilis ex igne, quoniam
14
corrugantur et involvuntur. |29|[Bekker]Quoniam ergo pili sunt pauci caloris
15
involvuntur et constringuntur ex calore aeris continentis et sic efficiuntur
16
crispi. Et significatio super hoc est |30|[Bekker]quia pili crispi sunt minus humidi
17
quam lenes, |31|[Bekker]quoniam quod est siccum est durum. Et pili lenes non sunt
18
in animalibus nisi ex multitudine humorum, |32|[Bekker]nam humor decurrit
19
lubricando donec perveniat ad pilos. |33|[Bekker]Et propter hoc sunt pili eorum qui
20
morantur in Thracia |34|[Bekker]lenes, nam complexio eorum est humida et aer
21
continens eos est |35|[Bekker]humidus, Aethiopes autem habitantes in regionibus
227
1
calidis habent pilos crispos, |783a|[Bekker] |1|[Bekker]propter siccitatem cerebri et siccitatem aeris
2
continentis.
3
|2|[Bekker]Et quaedam animalia grossae cutis sunt gracilis pili propter causam
4
quam diximus, |3|[Bekker]quoniam secundum gracilitatem viarum erit |4|[Bekker]gracilitas
5
pilorum necessario. Et propter hoc erunt pili |5|[Bekker]ovium talis dispositionis,
6
nam lana |6|[Bekker]non est nisi multitudo pilorum. Et quaedam animalia sunt
7
mollis |7|[Bekker]pili non valde tenuis, sicut pili leporum. |8|[Bekker]Et diversitas quae est
8
inter eos et pilos ovium est quoniam pili istius animalis est in manifesto
9
|9|[Bekker]cutis, et propter hoc non habent longitudinem. Et accidit eis |10|[Bekker]hoc quod
10
accidit ei quod componitur ex lino, |11|[Bekker]quoniam est molle et non habet
11
longitudinem. |12|[Bekker]Oves autem manentes in locis frigidis accidit eis
12
contrarium illius quod accidit |13|[Bekker]hominibus, et propter hoc sunt pili
13
Parthorum molles etiam, |14|[Bekker]oves autem manentes in regione quae dicitur
14
graece Ceolinata habent duros pilos, scilicet lanam. Et causa illius est |15|[Bekker]hoc
15
quod diximus de accidente quod accidit omnibus animalibus agrestibus,
16
quoniam frigiditas indurat |16|[Bekker]per congelationem et desiccat, et quando calor
17
exprimetur |17|[Bekker]dissolvetur cum eo humiditas et erunt |18|[Bekker]cutis et pili terrestres
18
sicci. |19|[Bekker]Et significatio super hoc quod diximus est |20|[Bekker]hoc quod accidit ericiis
19
qui sunt in Kaitoz, et sunt ericii quibus utuntur in |21|[Bekker]stranguria. Et causa
20
illius est quoniam mansio eorum est in mari frigido |22|[Bekker]propter multi-
21
tudinem suae profunditatis, quoniam est profundum quasi per sexaginta
22
passus vel maius. |23|[Bekker]Et isti ericii sunt parvi corporis et habent multas
228
1
spinas magnas |24|[Bekker]duras. Magnitudo vero earum est quoniam |25|[Bekker]crementum
2
corporis transit in eas propter paucitatem caloris |26|[Bekker]et quia cibus non
3
digeritur, et sic generatur in corporibus eorum multa superfluitas. Et |27|[Bekker]non
4
generantur pili et sibi similia nisi ex superfluitate, |28|[Bekker]durities vero spinarum
5
et suum esse sicut lapis est propter frigiditatem |29|[Bekker]multam congelatam. Et
6
secundum hunc modum accidit ut sint |30|[Bekker]res crescentes valde durae, et
7
erunt terrestres |31|[Bekker]similes lapidi, et maxime in parte septentrionali, quoniam
8
sunt huiusmodi plus quam in parte meridionali, et |32|[Bekker]in parte multorum
9
ventorum plus quam in plano, quoniam in talibus huiusmodi locis in-
10
frigidantur plus et exit ab eis |33|[Bekker]humor et fit vapor. Necessario ergo fiunt
11
dura et recedit ab eis calor |34|[Bekker]et remanet frigus, |36|[Bekker]et cum calore dissolvetur
12
humor, |37|[Bekker]quoniam non potest esse humor sine calore. Frigus autem |783b|[Bekker] |1|[Bekker]non
13
indurat tantum, sed etiam inspissat corpus et condensat ipsum, calor vero
14
rarificat. |2|[Bekker]Et propter hoc quando senescunt |3|[Bekker]animalia habentia pilos
15
indurescunt pili plusquam primo, |4|[Bekker]et erit pluma animalium habentium
16
plumam magis dura etiam, et similiter |5|[Bekker]cortices animalium habentium
17
cortices. Nam cutis est grossior et magis dura |6|[Bekker]apud senectutem |7|[Bekker]propter
18
diminutionem caloris |8|[Bekker]et transitum humoris cum calore.
19
Et viri proprie sunt calvi |9|[Bekker]inter alia animalia. Et hoc accidens est
20
universale, |10|[Bekker]quoniam a quibusdam arboribus non fluunt folia et a qui-
229
1
busdam fluunt, |11|[Bekker]et aves nidificantes eiciunt |12|[Bekker]plumam. Calvities autem est
2
|13|[Bekker]huiusmodi accidentis, et accidit viris, |14|[Bekker]quoniam casus pilorum paulatim
3
paulatim est similis fluxui foliorum arborum paulatim paulatim, et |15|[Bekker]pluma
4
etiam cadit et nascitur alia. Cum autem |16|[Bekker]ceciderint pili et non inceperint
5
alii nasci, tunc dicitur calvities; |18|[Bekker]et causa istius est diminutio humoris
6
calidi |19|[Bekker]et pinguis, et propter hoc non fluunt folia arborum in quibus est
7
humor pinguis. |20|[Bekker]Et nos dicemus causam illius in alio loco, |21|[Bekker]quoniam istud
8
accidens habet alias causas cum ista causa quam diximus. |22|[Bekker]Arboribus
9
autem accidit hoc in hieme, |23|[Bekker]nam alteratio istius temporis est fortior et
10
magis vincens alteratione temporum. Et hoc accidens accidit |24|[Bekker]animalibus
11
nidificantibus, nam natura eorum est minoris humoris et caloris quam
12
natura virorum. |25|[Bekker]Hominum vero mutatio secundum |26|[Bekker]aetatem assimilatur
13
secundum mutationem temporum, scilicet aestati et hiemi. Et propter hoc
14
|27|[Bekker]non calvescunt pueri, et postquam coeunt accidit eis calvities, et maxime
15
quando natura eorum fuerit frigidior natura aliorum. |28|[Bekker]Cerebrum autem est
16
magis frigidum quam totum corpus, |29|[Bekker]et coitus infrigidat, nam |30|[Bekker]extrahit
17
calorem mundum naturalem. Recte ergo |31|[Bekker]sentit cerebrum prius frigus, et
18
alteratio manifestatur in membro debiliori prius quam in alio. |32|[Bekker]Et si
19
aliquis aestimaverit |33|[Bekker]in paucitate caloris cerebri, sciet quod necessario erit
20
|34|[Bekker]cutis continens ipsum sibi similis, et similiter etiam |35|[Bekker]natura pilorum
21
crescentium ex cute. Recte ergo accidit |36|[Bekker]calvities apud exitum spermatis,
22
|37|[Bekker]et propter hoc |784a|[Bekker] |1|[Bekker]erit calvities in anteriori capitis tantum. Causa autem
230
1
propter quam calvescunt viri |2|[Bekker]tantum inter alia animalia et in anteriori
2
capitis est quia cerebrum est illic valde multum. |3|[Bekker]Et cerebrum hominis est
3
proprie multum et |4|[Bekker]humidum, et propter hoc non calvescunt mulieres,
4
|5|[Bekker]quoniam natura earum est similis naturae puerorum, nam |6|[Bekker]mulieres et
5
pueri non habent causam spermentalem. Et castrati etiam non |7|[Bekker]calvescunt,
6
propter alterationem complexionis suorum corporum ad complexionem
7
feminae, et cum castratur homo aut |8|[Bekker]non crescunt in eo pili qui crescunt
8
ultimo, aut eicit ipsos si |9|[Bekker]castratus fuerit post originem eorum, praeter
9
pilos pectinis. Quoniam mulieres |10|[Bekker]habent etiam pilos in pectine, et |11|[Bekker]hoc
10
non accidit castratis nisi propter alterationem eorum ad naturam
11
feminarum.
12
|12|[Bekker]Et causa propter quam oriuntur in arboribus folia post fluxum |13|[Bekker]et
13
similiter oriuntur pluma et pili post eiectionem in animalibus ni-
14
dificantibus, in homine autem non oriuntur pili post casum primorum
15
pilorum, |14|[Bekker]est quia hoc accidens accidit arboribus et aliis animalibus
16
propter mutationem temporum, |15|[Bekker]quoniam fluunt et crescunt secundum
17
alterationem aestatis et hiemis. |18|[Bekker]Homo autem patitur hoc secundum
18
alterationem aetatum, quoniam alteratio aetatum hominis est similis
19
alterationi quattuor temporum. |19|[Bekker]Quia ergo istae aetates non alterantur,
20
|20|[Bekker]ita etiam non mutantur accidentia quae accidunt in suis temporibus
21
etiam, quamvis causa omnium quae diximus |21|[Bekker]sit una. Sufficit ergo nobis
22
hoc quod diximus in dispositione pilorum.
231
1
[4] |23|[Bekker]Causa vero colorum in aliis animalibus, |24|[Bekker]scilicet causa unius coloris
2
et diversi coloris, est propter naturam cutis. |25|[Bekker]Color vero capillorum non
3
diversatur in hominibus praeter quam albedo quae accidit eis, non in
4
senectute tantum |26|[Bekker]sed etiam ex infirmitate, sicut albedo capillorum quae
5
accidit in baraz, |27|[Bekker]quoniam capilli albescunt cum albedine corii. Cum
6
autem albescunt capilli propter senectutem non |28|[Bekker]albescit corium cum eis.
7
Et causa illius est quoniam ista infirmitas |29|[Bekker]est in cute, et cum albescit
8
cutis |30|[Bekker]necessario albescunt pili. |31|[Bekker]Canities autem est propter debilitatem
9
|32|[Bekker]caloris qui exit a |33|[Bekker]corpore et abundantia frigoris, nam senectus |34|[Bekker]in-
10
frigidat et desiccat corpus. Et debemus scire quod ad quodlibet membrum
11
|35|[Bekker]pervenit cibus, et ille cibus digeritur ex calore naturali qui est in
12
quolibet membro. |784b|[Bekker] |1|[Bekker]Cum ergo debilitatur ille calor corrumpetur ille cibus,
13
et tunc accidit membro aut occasio aut infirmitas. |2|[Bekker]Et nos dicemus istam
14
causam subtiliter in |3|[Bekker]sermonibus de cibo et cremento ultimo.
15
Cum ergo |4|[Bekker]natura pilorum fuerit pauci caloris in quibusdam hominibus
16
et fuerit |5|[Bekker]humor qui intrat ex extrinseco plus calore qui est in corpore,
17
tunc putrescet |6|[Bekker]ex calore aeris continentis propter debilitatem decoctionis
18
et digestionis. Et omnis putrefactio est |7|[Bekker]ex calore non naturali, sicut
19
|8|[Bekker]diximus in aliis locis, sed ex calore accidentali. Et putrefactio accidit
20
aquae et terrae et |9|[Bekker]omnibus corporibus sibi similibus, et in vapore terrestri
21
|11|[Bekker]erit etiam putrefactio ex qua corrugantur corpora et corrumpuntur. Cibus
22
autem terrestris qui est in pilis |12|[Bekker]quando non bene digeritur putrefit, et ex
232
1
illo generantur |13|[Bekker]cani. Causa vero albedinis canorum est quia albedo est
2
similis corrugationi corporum, |14|[Bekker]et causa illius est quoniam in eo multum
3
aeris, |15|[Bekker]quoniam in omni vapore terrestri est virtus aeris grossi. |16|[Bekker]Et
4
corrugatio quae accidit corporibus est contrarium glaciei; |17|[Bekker]quoniam si
5
vapor congeletur erit ex eo glacies, et si putrefiat |18|[Bekker]erit ex eo corrugatio.
6
Et propter hoc erunt ista duo accidentia in manifesto corporis, vapor enim
7
est in manifesto. |19|[Bekker]Et bene dixerunt versificatores |20|[Bekker]quando appellaverunt
8
senectutem corrugationem et glaciem, |21|[Bekker]quoniam unum eorum est in
9
genere et aliud in forma, sunt eadem. |22|[Bekker]Nam glacies est ex vapore et
10
corrugatio est ex eodem, |23|[Bekker]et ambo secundum formam sunt putrefactio. Et
11
significatio super hoc est |24|[Bekker]quia multi homines infirmantur infirmitate
12
magna et canescunt, et post infirmitatem revertuntur ad suam dis-
13
positionem. |25|[Bekker]Et causa illius est diminutio caloris naturalis |26|[Bekker]quae accidit
14
corporibus in illis aegritudinibus, quoniam |27|[Bekker]debilitas illius caloris
15
aequaliter accidit membris parvis et magnis. |29|[Bekker]Et propter hoc est canities
16
in infirmitatibus, nam calor debilitatur in decoctione cibi. |30|[Bekker]Et cum venit
17
sanitas revertitur virtus et |31|[Bekker]nigrescunt illi pili etiam, et illud quod accidit,
18
hoc accidens est simile seni qui mutabatur et factus est iuvenis |32|[Bekker]propter
19
alterationem sui corporis. Et rectus sermo est ut appelletur |33|[Bekker]infirmitas
233
1
senectus accidentalis et appelletur senectus infirmitas naturalis, |34|[Bekker]nam in
2
quibusdam infirmitatibus accidit illud quod accidit in senectute.
3
|35|[Bekker]Pili autem temporum canescunt prius, nam posterius capitis |785a|[Bekker] |1|[Bekker]vacuum est
4
ab humiditate, nam non est in eo cerebrum. In parte vero sincipitis |2|[Bekker]est
5
multus humor, et cum humor fuerit multus non cito putrescit. |3|[Bekker]In
6
temporibus autem non est modicus humor |4|[Bekker]ita quod digeritur, neque
7
multus ita quod non putrescit. Et |5|[Bekker]tempora sunt inter ista duo accidentia,
8
et propter hoc albescunt pili temporum ante alios. |6|[Bekker]Iam ergo diximus
9
causam canitiei capitis.
10
[5] |7|[Bekker]Et causa quam diximus, scilicet causam calvitiei, est causa privationis
11
canitiei in aliis animalibus. |8|[Bekker]Quoniam ista alteratio non manifestatur in
12
aliis animalibus ex pilis, |9|[Bekker]quoniam cerebrum quod est in capitibus aliorum
13
animalium est modicum |10|[Bekker]humidum, et propter hoc non debilitatur calor
14
|11|[Bekker]in eius decoctione. Cani autem apparent proprie in equis inter alia
15
animalia, |12|[Bekker]propter tenuitatem ossium capitis respectu capitis inter alia
16
animalia, |13|[Bekker]scilicet ossium continentium cerebrum. Et significatio super hoc
17
est quoniam |14|[Bekker]percussio quae cadit super illa ossa est mortalis, et maxime
18
percussio quae cadit in temporibus. |15|[Bekker]Et bene dixit Homerus versificator
19
quando locutus fuit de temporibus |16|[Bekker] «et sunt loca valde mortificantia si
20
contingat in eis vulnus» nam |17|[Bekker]humor qui est in temporibus exit cito
21
propter tenuitatem ossium. |19|[Bekker]Pili autem rufi albescunt citius |20|[Bekker]quam nigri,
234
1
quoniam rufitas et rubedo sunt quasi infirmitates accidentes pilis. |21|[Bekker]Et
2
omne quod debilitatur ex animalibus canescit cito. |22|[Bekker]Et quidam homines
3
fingunt quod grues quando senescunt nigrescunt. Et causa huius accidentis
4
est |23|[Bekker]quoniam natura plumae gruis est alba, |24|[Bekker]et cum senescunt mul-
5
tiplicatur in pluma eorum humor |25|[Bekker]et <non> putrescit cito.
6
Et significatio quod canities est quidam modus putrefactionis |26|[Bekker]et non est
7
siccitas, sicut aestimant quidam homines, est quia |27|[Bekker]pili cooperti |28|[Bekker]canescunt
8
cito. Nam coopertorium prohibet ventum, ventus autem eicit |29|[Bekker]putre-
9
factionem, et ex coopertorio erit privatio exspirationis. |30|[Bekker]Et inunctio cum
10
aqua et oleo eicit infirmitatem quem diximus, |31|[Bekker]quoniam aqua desiccatur
11
cito. |34|[Bekker]Et forte exibunt pili albi ex radice, |35|[Bekker]et forte albescent extremitates
12
pilorum, |36|[Bekker]nam calor in extremitatibus est paucus.
13
|785b|[Bekker] |1|[Bekker]Pili vero albi qui sunt in corporibus aliorum animalium sunt
14
|2|[Bekker]naturaliter, non ex infirmitate. Causa |3|[Bekker]autem coloris pilorum est propter
15
colorem cutis in aliis animalibus, |4|[Bekker]nam quando cutis fuerit alba erunt pili
16
albi, et si nigra nigri, |5|[Bekker]et si diversorum colorum diversorum colorum. |6|[Bekker]In
17
hominibus autem non est color cutis causa coloris pilorum, |7|[Bekker]nam quidam
18
homines habent corium album valde et pilos valde nigros. |8|[Bekker]Et causa illius
19
est quia cutis hominis est valde tenuis, magis quam aliorum animalium
20
|9|[Bekker]respectu corporis. Et propter hoc non potest cutis hominis mutare pilos,
21
|10|[Bekker]sed color cutis potest alterari propter suam debilitatem |11|[Bekker]ex sole et ventis
235
1
|12|[Bekker]in nigredinem, pili autem non alterabuntur cum alteratione cutis. |13|[Bekker]In aliis
2
vero animalibus cutis habet virtutem sicut virtutem terrae propter
3
spissitudinem suam, |14|[Bekker]et propter hoc alterantur pili cum alteratione cutis.
4
[6] |16|[Bekker]Et quaedam animalia habent unum colorem, et hoc est quando
5
|17|[Bekker]totum genus habuerit unum colorem, sicut color leonis, quoniam color
6
omnium leonum est unus, |18|[Bekker]et similiter accidit in avibus et in piscibus et
7
|19|[Bekker]in aliis animalibus. Et quaedam animalia sunt multorum colorum, |20|[Bekker]et
8
forte erit color totius corporis unus, sicut in |21|[Bekker]vacca, quoniam forte erit
9
totum corpus vaccae albi coloris, et forte erit nigri coloris, et forte erit
10
diversi coloris. |22|[Bekker]Et diversitas colorum est duobus modis, scilicet ex toto
11
genere, sicut fehit et |23|[Bekker]pavo, et in quibusdam piscibus sicut in kacaka, |24|[Bekker]et
12
forte non erit ex toto genere sed erunt quidam diversi coloris, |25|[Bekker]sicut
13
accidit vaccae et capris, et quibusdam avibus sicut columbis |26|[Bekker]et aliis ge-
14
neribus avium. |27|[Bekker]Et animalia multorum colorum mutantur secundum
15
colores plus quam animalia habentia unum colorem, |28|[Bekker]quoniam illa
16
mutantur ex albedine ad nigredinem |29|[Bekker]et ex nigredine ad albedinem,
17
quoniam color est admixtus ex utroque. |30|[Bekker]Et hoc est in toto genere, scilicet
18
quod in natura est ut non |31|[Bekker]recipiat unum colorem tantum sed colores
19
diversos, et natura est velocis motus |32|[Bekker]in transferendo quosdam colores in
20
quosdam. |33|[Bekker]Genus autem animalium habentium unum colorem est econtra,
236
1
quoniam non mutat suum colorem |34|[Bekker]nisi propter infirmitatem, et hoc
2
accidit raro, quoniam iam apparuit |35|[Bekker]cubeg albus et ursus et passer albus et
3
corvus. Et hoc non accidit <nisi> |36|[Bekker]a tempore generationis, |786a|[Bekker] |1|[Bekker]et quod est
4
parvum est velocis generationis.
5
Et alteratio colorum |3|[Bekker]generum animalium quae sunt naturaliter
6
multorum colorum erit multotiens |4|[Bekker]propter diversitatem aquarum, nam
7
aquae calidae faciunt pilos albos |5|[Bekker]et frigidae nigros, sicut accidit modis
8
arborum etiam. Et causa illius est |6|[Bekker]quia in aquis calidis est spiritus plus
9
quam aqua, et cum aer |7|[Bekker]clarefit efficitur ex eo albedo, sicut accidit
10
spumae. |8|[Bekker]Sicut ergo est diversitas colorum cutis, quae est |9|[Bekker]secundum
11
naturam vel propter infirmitatem, erit diversitas pilorum etiam, |10|[Bekker]quoniam
12
colores eorum etiam diversantur propter infirmitates et secundum aetates
13
et secundum naturam. Albedo ergo accidit pilis |11|[Bekker]ex omnibus istis causis,
14
et forte erit albedo ex calore naturali |12|[Bekker]et forte ex calore accidentali. Et
15
albedo non erit nisi ex |13|[Bekker]aere vaporali retento in omnibus membris. Et
16
propter hoc |14|[Bekker]erit color eius quod est sub ventre animalis non attributi uni
17
colori magis album quam alius, |15|[Bekker]propter multitudinem caloris in illo
237
1
loco. Et caro eius est saporosior |16|[Bekker]propter eandem causam, nam digestio
2
|17|[Bekker]facit carnem saporosam, digestio enim non erit nisi ex calore. Et ista
3
etiam est causa |18|[Bekker]animalis attributi uni colori, scilicet nigri et albi coloris,
4
nam calor |19|[Bekker]et frigus sunt causae naturae cutis et |20|[Bekker]pilorum, quoniam in
5
quolibet membro est calor proprius ei.
6
|21|[Bekker]Et etiam diversatur aetas in generibus animalium simplicium et
7
|22|[Bekker]diversorum colorum, et est dicere simplicium habentium unum colorem.
8
|23|[Bekker]Et causa etiam illius est causa quam diximus superius, scilicet quod cutes
9
|24|[Bekker]animalium multorum colorum sunt etiam diversorum colorum, et cum
10
cutis fuerit diversorum colorum erunt pili diversorum colorum, |25|[Bekker]et cum
11
cutis fuerit albi coloris erunt pili albi coloris. |26|[Bekker]Et debemus opinari quod
12
lingua est sicut unum membrorum exteriorum, |27|[Bekker]et hoc non sit extraneum
13
quoniam os cooperit ipsum, quoniam est sicut manus vel pes vel aliud
14
membrum. |28|[Bekker]Cum ergo cutis fuerit diversi coloris erit |29|[Bekker]cutis linguae etiam
15
diversi coloris.
16
|30|[Bekker]Et quaedam genera avium et animalium agrestium quadrupedium mu-
17
tant colores |31|[Bekker]secundum mutationes temporum. Et causa illius est quo-
18
niam sicut accidit hominibus |32|[Bekker]secundum aetates alteratio ita accidit istis
19
modis |33|[Bekker]ex alteratione temporum, nam diversitas temporum est fortior
20
diversitate |34|[Bekker]aetatum.
238
1
Et animalia comedentia multos modos cibi sunt diversi coloris |35|[Bekker]in
2
maiori parte, et propter hoc est color apum |786b|[Bekker] |1|[Bekker]unus, color autem vesparum
3
rubearum et citrinarum est diversus. Et |2|[Bekker]modi cibi sunt causae alterationis
4
colorum, et recte generantur superflua diversa |3|[Bekker]ex cibo diverso, et ex illis
5
superfluis |4|[Bekker]generantur cutis et pili et cortex et pluma. |5|[Bekker]Iam ergo dis-
6
tinximus et declaravimus dispositionem colorum et pilorum |6|[Bekker]secundum
7
hunc modum.
8
[7] |7|[Bekker]Diversitas autem vocum est quoniam quaedam animalia sunt gravis
9
vocis |8|[Bekker]et quaedam acutae vocis |9|[Bekker]et quaedam mediae, et quaedam parvae
10
vocis et quaedam magnae, |10|[Bekker]et forte erit vox pulchra |11|[Bekker]et forte econtra. Et
11
nos debemus considerare in |12|[Bekker]causis cuiuslibet istarum diversitatum quas
12
narravimus. Et debemus opinari quod causa acuminis |13|[Bekker]et gravitatis vocis
13
est secundum |14|[Bekker]alterationem aetatum, |15|[Bekker]quoniam vox iuvenum animalium
14
est acutior voce senum. Et omnia genera animalium sunt acutae vocis in
15
iuventute, |16|[Bekker]vituli autem sunt econtra, nam voces eorum sunt graviores
16
vocibus senum. Et similiter accidit |17|[Bekker]maribus et feminis, nam in |18|[Bekker]aliis
17
generibus sunt voces feminarum acutiores vocibus marium – et hoc
18
proprie |19|[Bekker]manifestatur in hominibus, quoniam natura dedit eis |20|[Bekker]istam
19
virtutem, quoniam homines tantum |21|[Bekker]utuntur sermone inter alia animalia;
20
materia enim sermonis non est nisi vox – |22|[Bekker]voces autem vaccarum sunt
21
graviores |23|[Bekker]vocibus marium. Et iam diximus in sermonibus quos nar-
22
ravimus de sensu et anima causas propter quas habent animalia vocem,
239
1
et quid est vox, et quid sonus. |26|[Bekker]Vox autem gravis est ex motu tardo et
2
vox acuta est ex |27|[Bekker]motu veloci. Et quia motum est causa motus gravis et
3
velocis |28|[Bekker]sicut motor, accidit hic quaestio gravis. Quoniam quidam homines
4
fingunt |29|[Bekker]quod illud quod est multum movetur tarde et quod est paucum
5
movetur cito, et |30|[Bekker]propter istam causam dicitur quod quaedam animalia
6
sunt gravis vocis et quaedam acutae vocis. |31|[Bekker]Et sermo illorum secundum
7
unum modum est verus et secundum alium falsus. |32|[Bekker]Sermo ergo illorum
8
quod gravitas est ex magnitudine moti est rectus, |33|[Bekker]et propter hoc
9
vociferatio per vocem parvam gravem |34|[Bekker]est valde difficilis, et vociferatio
10
vocis magnae acutae est etiam impossibilis. Et |35|[Bekker]opinatur quod gravitas
11
vocis est attributa fortiori naturae, et in |787a|[Bekker] |1|[Bekker]musica neuma grave est melius,
12
quoniam perfectio est in |2|[Bekker]augmento, gravitas autem est quidam modus
13
augmenti. Et cum nos scivimus quod |3|[Bekker]gravitas et acumen sunt contraria et
14
inveniuntur in voce magna et voce parva, |4|[Bekker]quoniam potest esse vox acuta
15
magna et vox parva |5|[Bekker]gravis, |6|[Bekker]debemus distinguere istos modos alia dis-
16
tinctione, scilicet |7|[Bekker]magnitudinem et parvitatem vocum, non secundum
17
multitudinem et paucitatem eorum |8|[Bekker]quae moventur. Quoniam si acumen et
18
gravitas sunt secundum illam distinctionem quae dicitur, |9|[Bekker]accidit ut sit
19
parvitas vocis et gravitas vocis eadem res, |10|[Bekker]et hoc est falsum. |11|[Bekker]Et causa
20
illius est quoniam magnum dicitur multis modis, |12|[Bekker]quoniam dicitur
240
1
simpliciter et dicitur secundum comparationem ad invicem. Vox autem
2
magna |13|[Bekker]dicitur quando motum fuerit magnum simpliciter |14|[Bekker]et parvitas
3
dicitur vocis quando motum paucum simpliciter, acumen autem et gravitas
4
vocis dicitur |15|[Bekker]secundum comparationem. Et propter hoc sunt in eis istae
5
differentiae, |16|[Bekker]quoniam si virtus moti fuerit superans virtutem motoris
6
necessario |17|[Bekker]erit motus moti gravis, si autem virtus motoris vincit virtutem
7
moti, tunc erit motus velox. |18|[Bekker]Fortis autem propter suam fortitudinem
8
forsitan erit motus eius tardus |19|[Bekker]et forte erit motus eius velox propter
9
suam victoriam. |20|[Bekker]Et secundum hunc modum erit motor moti debilis,
10
|21|[Bekker]quoniam quando moverit magis potentia erit motus tardus, |22|[Bekker]et quando
11
minus erit motus velox.
12
Istae ergo sunt causae istarum |23|[Bekker]diversitatum, scilicet causae propter quas
13
non sunt omnes iuvenes animalium acutae vocis |24|[Bekker]neque gravis vocis,
14
neque senes neque |25|[Bekker]mares et feminae. Et forte erunt voces infirmorum
15
|26|[Bekker]acutae, et similiter voces sanorum. Et forte erunt |27|[Bekker]senes acutioris vocis,
16
et aetas senum |28|[Bekker]est contraria aetati iuvenum. Et multae feminae et multa
17
iuvenum animalium |29|[Bekker]vociferant voce acuta, quoniam propter debilitatem
18
movent paucum aerem, |30|[Bekker]et quod est paucum movetur velociter, et vox
19
velox |31|[Bekker]est acuta. Femina autem vaccarum et vituli vociferant sicut
20
narravimus, vituli autem |32|[Bekker]propter aetatem et feminae propter naturam
21
suam, |33|[Bekker]scilicet quia propter suam debilitatem non habent membrum
241
1
movens forte: cum ergo movent aerem multum facient vocem gravem,
2
|787b|[Bekker] |1|[Bekker]quoniam gravitas sequitur tarditatem et aer multus |2|[Bekker]movetur tarde. Et isti
3
movent multum aerem, alii |3|[Bekker]autem movent paucum aerem propter istud
4
instrumentum, et sic erit motus velox. |6|[Bekker]Cum autem pertransiverit aetas
5
iuventutis erit hoc membrum movens forte, |7|[Bekker]et propter hoc mutabuntur
6
voces |8|[Bekker]de acumine in gravitatem et |9|[Bekker]de gravitate in acumen, et propter
7
hoc sunt tauri acutioris vocis |10|[Bekker]vitulis. |11|[Bekker]Virtus autem omnium animalium
8
non est nisi in nervo, et propter hoc sunt iuvenes in animalibus fortiores
9
pueris, |12|[Bekker]nam iuncturae puerorum non sunt fortes neque nervi eorum, et
10
similiter |13|[Bekker]nervi senum. |15|[Bekker]Et tauri proprie sunt fortiorum nervorum et
11
cordis, et propter hoc |16|[Bekker]erit membrum movens aerem in tauro forte, sicut
12
|17|[Bekker]chorda extensa. Et significatio quod natura |18|[Bekker]cordium taurorum est talis
13
dispositionis est quia forte inveniuntur in cordibus quorundam ossa.
14
|19|[Bekker]Et omnia animalia castrata |20|[Bekker]alterantur in naturam feminarum, propter
15
ergo debilitatem |21|[Bekker]nervorum erunt voces animalium castratorum similes
16
|22|[Bekker]vocibus feminarum. ***
17
[8]|788b|[Bekker] |3|[Bekker]Origo vero dentium |24|[Bekker]est ad abscindendum cibum. Et iam dixerunt
18
quidam homines quod lactatio est causa originis dentium. |29|[Bekker]Et hoc est
242
1
falsum, quoniam lactatio non facit oriri dentes, sed calor lactis, et hoc
2
manifestum est. |30|[Bekker]Dentes autem acuti oriuntur ante latos, quoniam dentibus
3
acutis indigetur |31|[Bekker]ad abscisionem cibi prius, et prius est abscindere cibum
4
quam molere. |33|[Bekker]Et etiam origo minoris rei est ex calore ante |34|[Bekker]originem
5
maioris, et dentes acuti sunt minores latis multum, |789a|[Bekker] |1|[Bekker]et os mandibulae in
6
parte dentium latorum |2|[Bekker]est latius, in parte autem oris est strictius.
7
|4|[Bekker]Lactatio vero non convenit origini dentium, |5|[Bekker]sed calor lactis facit oriri
8
dentes cito. |6|[Bekker]Et significatio super hoc est quia pueri lactantes lac calidius
9
|7|[Bekker]nascuntur in eis dentes citius, |8|[Bekker]nam calor creat.
10
Et dentes cadunt post originem |9|[Bekker]propter melius, quoniam quod est
11
acutum de facili corroditur. |10|[Bekker]Dentes autem lati non |11|[Bekker]corroduntur, sed
12
conteruntur ex longitudine temporis tantum. |12|[Bekker]Et dentes cadunt necessario,
13
et maxime acuti, quoniam dentes incisores in parte mandibulae sunt lati et
14
fortes, |13|[Bekker]radices ergo eorum nascuntur in osse forti. Anteriores vero
15
dentium |14|[Bekker]nascuntur in osse tenui et debili, et propter hoc sunt velocis
16
casus et nascuntur etiam in suo tempore. |17|[Bekker]Posteriores autem dentes
17
nascuntur ad complementum |18|[Bekker]viginti annorum et forte apud senectutem,
243
1
|19|[Bekker]propter multitudinem cibi qui est in amplitudine |22|[Bekker]ossis. Gracile autem
2
|789b|[Bekker] |1|[Bekker]finitur cito propter suam gracilitatem, et non est in eo superfluitas, sed
3
|2|[Bekker]superfluitas consumitur in suo cibo.
4
Democritus |3|[Bekker]autem dimisit causam propter quam sunt dentes, et attribuit
5
eos necessitati. |4|[Bekker]Et nos bene scimus quod origo eorum est ex natura et
6
propter |5|[Bekker]aliquid. Et omnia quae diximus sunt propter complementum, |6|[Bekker]et
7
nihil prohibet originem dentium et casum eorum et originem eorum
8
secundo, |7|[Bekker]quoniam sunt sicut instrumentum |8|[Bekker]et sicut materia completa. |9|[Bekker]Et
9
ita utuntur multis instrumentis |10|[Bekker]artifices, sicut |11|[Bekker]securi et incude, et
10
similiter facit spiritus in rebus |12|[Bekker]sustentatis ex natura. Et sermo dicentis
11
quod causae sunt ex |13|[Bekker]necessitate est similis sermoni dicentis quod aqua
12
exit ex ventre hydropici propter fissuram a ferro, |14|[Bekker]non propter sanitatem.
13
|16|[Bekker]Iam ergo diximus causam originis dentium, et quare quidam cadunt et
14
oriuntur post |17|[Bekker]et quidam non, et generaliter qua de causa erunt dentes,
15
|18|[Bekker]et iam diximus causas aliorum accidentium quae accidunt cuilibet
16
membro, |19|[Bekker]scilicet accidentium quae accidunt non ex necessitate sed
17
propter aliquid, |20|[Bekker]scilicet propter causam finalem et propter causam
18
moventem.