1
¶ MANVALLIS MEDICINAE
2
ALBVCASIS IN Chirurgiae suae LIB.
3
PRAEFATIO.
4
POSTQVAM compleui uobis o Filij, librum
5
hunc, qui est postremus scientię in medicina cum
6
complemento ipsius, et consecutus sum finem in
7
eo, ex expositionibus eius, et ipsius declarationi〈-〉
8
bus, uisum est mihi, ut compleam ipsum uobis
9
cum hoc Tractatu qui est pars operationis, id est,
10
chirurgiae cum manu. Quoniam operatio cum ma-
11
nu prostrata est in regione nostra, et tempore no-
12
stro priuata omnino: donec fortasse perijt scientia eius, et abscissum est
13
uestigium eius: et non remanserunt ex ea, nisi descriptiones paruae in li-
14
bris antiquorum, quas mutauerunt manus: et accidit eis error et haesitatio,
15
donec clausae sunt intentiones eius, et elongata est uis ipsius: Visum est
16
mihi, ut uiuificem eam cum ordinatione huius Tractatus in ea secundum
17
uiam ex positionis, et declarationis, et abbreuiationis: et ut ueniam cum
18
formis ferramentorum Cauterij, et reliquorum instrumentorum ope-
19
ris: cum fit ex declarationis additione, et ex properatione eius quod
20
est necesse. Caussa autem propter quam non inuenitur bonus arti-
21
fex eius cum manu sua in hoc nostro tempore, est: quia ars medicinae
22
est longa, et oportet auctorem eius exercitari ante illud in scientia ana-
23
tomiae, quam narrauit Galenus, donec sciat iuuamenta membrorum,
24
et ipsorum formas, et eorum coniunctionem, et separationem, et ha-
25
beat cognitionem ossium, et neruorum, et lacertorum, et numerum
26
ipsorum, et eorum egressionem, et uenarum pulsatilium, et quietarum,
27
et locorum exitus earum. Et propter illud dixit Hippocrates, quod no-
28
men cum nomine est multum, et cum opere est paucum, et praecipue in
29
arte manus. Nos uero iam diximus de illo in introitu huius libri. Quo-
30
niam qui non est sciens, quod diximus de anatomia, non euacuatur,
31
quin iam cadat in errorem, quo interficiuntur homines: sicut ego uidi
32
multos ex illis, qui formantur de hac scientia, et iactant se de ea absque
33
scientia, et sine experimento. Quod est, quia uidi medicum stolidum se〈-〉
34
cuisse apostema scrophulosum in collo mulieris, et incidit quasdam ar-
35
terias in collo: quare fluxit sanguis mulieris, donec cecidit mortua in-
36
ter manus eius. Et uidi medicum alium, qui praesumpsit ut extrahe-
37
ret lapidem uiro, qui processerat in aetate, et lapis erat magnus. Per-
38
uenit ergo ad eum, et extraxit ipsum cum frusto uesicae. Quare
39
mortuus est uir in tertio die. Et ego quidem iam uocatus fueram ad
40
extrahendum ipsum: et uidi ex magnitudine lapidis, et dispositio-
41
ne infirmi, quod moriretur. Et uidi medicum alium, qui accipiebat
42
stipem apud quendam Ducum terrae nostrae propter medicinam: et ac-
1
cidit eunucho nigro, qui erat apud ipsum, fractura in crure eius prope
2
calcaneum: et properauit medicus cum ignorantia sua, et strinxit fractu〈-〉
3
ram super uulnus cum puluinaribus, et astellis strictura forti, et non di〈-〉
4
misit uulneri expirationem. Deinde absoluit eum secundum desyderia
5
sua. Postea dimisit eum diebus aliquot, et pręcepit ei, ne solueret ligamen-
6
tum: et stetit sic donec apostematum est crus eius, et ipsius pes, et peruenit
7
ad perditionem. Vocatus sum ergo ad eum: et properaui ad soluendum
8
ligamentum: et consecuta est tranquillitas, et euasit a doloribus suis. Ve-
9
rumtamen corruptio iam confirmata erat in membro: et non potui re-
10
fręnare ipsam. Pon ergo cessauit corruptio perambulare in membro,
11
donec perijt. Et uidi medicum alium, qui perforauit apostema cancero-
12
sum: et ulceratum est post dies, donec magnificata est malicia eius cum
13
domino ipsius. Quod est, quia quando est cancer purus ex humore me-
14
lancholico, tunc non oportet ut perueniatur ad eum cum ferro omnino,
15
nisi sit in membro quod toleret, ut abscindatur totum eius. Et propter
16
illud o Filij, necesse est uobis, ut sciatis, quod operatio cum manu diuidi-
17
tur in duas diuisiones: scilicet, operationem cui associatur salus: et opera〈-〉
18
tionem, cum qua est periculum in pluribus dispositionibus. Et ego iam
19
excitaui in omni loco huius libri, in quo uenit operatio, in qua est ter-
20
ror et timor. Quare necesse est uobis, ut caueatis illud, et dimitatis i-
21
psum: ut non inueniant stolidi uiam ad loquendum, et dehonestandum.
22
Accipite ergo mensuram cum sollicitudine et protectione, et infirmos
23
uestros cum facilitate et firmitudine, et utimini uia meliore perducente
24
gratia Dei ad salutem et successionem laudabilem: et dimittite aegritudi〈-〉
25
nes terribiles difficilis sanationis: et tollite animas uestras ab eo quod
26
facit uos timere, ut ingrediatur super uos hęsitatio in fide uestra et com-
27
modo uestro. Est enim magis remanens ad gloriam uestram, et sublimi〈-〉
28
us in mundo isto, et postremo ad quantitates uestras. Galenus enim iam
29
dixit in quibusdam suis admonitionibus. Non medicetis aegritudinem
30
malam: ne nominemini medici mali. Iam autem diuisi hunc Tractatum
31
secundum tria Capitula.
32
¶ Capitulum primum. De Cauterio cum igne, et Cauterio cum me-
33
dicina acuta, capitulatum, et ordinatum a capite usque ad pedes, et for-
34
mis instrumentorum, et ferramentis Cauterij: et omni quod necessari-
35
um est in operatione.
36
¶ Capitulum secundum. De sectione et perforatione, phlebotomia
37
et uentosis, et uulneribus: et extractione sagittarum, et similibus illius: et
38
totum capitulatum, ordinatum formis instrumentorum.
39
¶ Capitulum tertium. De restauratione, et dislocatione, et curati-
40
one torsionis, et similibus illius: capitulatum, ordinatum a capite usque
41
ad pedes, et formis instrumentorum.
1
SOLI DEO GLORIA.
2
LIB. Chirurgici ALBVCASIS. Pars I.
3
¶ De Iuuamento, et Nocumento Cauterij: et qui-
4
bus complexionibus conueniat. et quo tempore:
5
et si cum ferro, uel auro. Caput I.
6
SED ANTE QVIDEM QVAM rememo-
7
rer operationis cum eo, oportet ut dicam qualitatem lu-
8
uamentorum eius, et Nocumentorum ipsius: et in qua complexione ex-
9
hibeatur. Dico ergo, quod sermo de qualitate iuuamenti Cauterij, et
10
nocumenti eius, est sermo prolixus, et subtilis, scientia, et secretum oc-
11
cultum. Etiam locuta fuit in eo multitudo sapientum, et dissenserunt in
12
eo: et mihi quidem sufficit parum ex sermonibus eorum, timens pro-
13
longationem. Dico ergo, quod Cauterium confert uniuersaliter o-
14
mni complexioni, quę est cum materia, et absque materia: excęptis duabus
15
complexionibus, quae sunt complexio calida absque materia, et comple-
16
xio sicca absque materia. In complexione autem calida et sicca cum ma-
17
teria dissenserunt. Quidam enim dixerunt, quod Cauterium iuuatiuum
18
est in ca. Et dixerunt alij contrarium illius, scilicet quod Cauterium non
19
est conueniens in aegritudine, quę est ex caliditate et siccitate: quoniam
20
natura ignis est caliditas: et inconueniens est, ut sanetur ex agritudine
21
calida et sicca, cum calido et sicco. Et dixit ille qui dicit contrarium illi-
22
us: quod per Cauterium fit iuuamentum in omni aegritudine calida et
23
sicca, quae accidit in corporibus hominum: quoniam quando tu com-
24
paras corpus hominis, et humiditates eius, ad complexionem ignis, in-
25
uenis corpus hominis frigidum. Et ego quidem dico per sermonem eius:
26
quia ex perimentum iam detexit mihi illud aliquotiens. Verumtamen
27
non oportet, ut ueniat super illud, nisi qui iam probatus est, et exercita-
28
tus in capitulo Cauterij exercitio ultimo, et cognouit diuersitatem com〈-〉
29
plexionum hominum, et dispositionem ęgritudinum in se ipsis, et caus-
30
sas earum, et accidentia ipsarum, et spacium temporis earum. Ex reli-
31
quis autem complexionibus non est super uos timor: et pręcipue in aegri-
32
tudinibus frigidis et humidis. Iam enim conuenerunt omnes medici su-
33
per eas: et non dissenserunt in iuuamento cum Cauterio in eis.
34
Et scitote filij, quod ex secreto curationis per Cauterium cum igne, et
35
bonitate eius super Cauterium cum medicina comburente est: quoni-
36
am ignis est simplex, cuius actio non peruenit, nisi ad membrum quod
37
cauterisatur: et non nocet membro alio coniuncto cum eo, nisi nocu-
38
mento paruo. Medicinae uero comburentis actio peruenit ad illud quod
39
elongatur ex membris: et fortasse facit accidere in membro aegritudinem
40
difficilis sanationis, et fortasse interficit. Ignis autem propter subtilitatem suam
41
et bonitatem substantię suę, non facit illud, nisi superfluat. Iam uero inno〈-〉
42
tuit nobis illud per experimentum, propter longitudinem seruitutis et studij cum
1
arte, et stationem super ueritatem rerum: et propter illud excusor a longitudi-
2
ne sermonis. Et si non esset, quia non licet huic libro meo, afferrem uobis
3
secretum occultum in igne, et qualitatem operationis eius in corporibus ex-
4
pulsionis suae, qua expellit aegritudines sermone philosophico demon-
5
stratiuo, qui acueretur a mentibus uestris. Et scitote filij, quod ipsi dis-
6
sentiunt in tempore, in quo conuenit fieri cauterium, et ponunt melius tem〈-〉
7
pus ueris. Et ego dico, quod cauterium conuenit in omni tempore: pro-
8
pterea, quod nocumentum accidens propter tempus submergitur in iu-
9
uamento, quod attrahitur cum cauterio. Et pręcipue si cauterium est pro-
10
pter dolores ex doloribus necessarijs, fortibus, festinis, qui non tolerant
11
tarditatem: propterea quod timetur ex eis, quod accidat malicia quae est ma-
12
ior, quam paruum nocumentum intrans propter tempus. Et non cadat in
13
mentibus uestris o filij illud, quod non extimant, nisi uulgus et stolidi
14
medici, scilicet quod illi aegritudini quae sanatur per cauterium, non est
15
reditio semper: et ponunt illud consequens, et res non est sicut putant:
16
propterea quod cauterium non est, nisi loco medicinae, quae alterat comple-
17
xionem, et exiccat humiditates quae sunt caussae, quare accidunt dolores.
18
Verumtamen cauterium superfluit super medicinam per uelocitatem uale-
19
tudinis suae, et uirtutem suae operationis, et uehementiam dominij sui: et
20
possibile est, ut redeat aegritudo hora aliqua temporis secundum comple-
21
xionem infirmi, et locationem aegritudinis suae, et uirtutem eius: et quod
22
pręparatur in corpore eius ex aggregatione superfluitatum in eo: et quod
23
peruenit ad ipsum in acquisitione sua ex cibis, et similibus illis ex caussis,
24
nisi fit aegritudo, in qua administratur cauterium. Aegritudo subtilis in
25
membro paucarum superfluitatum, et humiditatum, sicut cauterium dentis,
26
propter dolorem, et similia illi, possibile est enim, ut non redeat in eo il-
27
le dolor. Sed illud fit in paucis. At uero sermo uulgi iterum, quod caute-
28
rium est postremum medicinae, est sermo rectus: non ad illud quod ipsi in〈-〉
29
tendunt in illo: quoniam ipsi credunt, quod non est curatio quae conferat
30
cum medicina, neque cum alio post occasum cauterij. Res autem est econ-
31
trario illius, et intentio, quod cauterium est postremum medicinae, non est,
32
nisi quod quando nos administramus modos curationis in aliqua aegri〈-〉
33
tudinum, et non conferunt illae medicinae: deinde administramus in fine
34
rei cauterium, et confert: tunc inde cadit, quod cauterium est postremum
35
mediciuae, non secundum intentionem quam intelligunt uulgus et multi〈-〉
36
stolidorum medicorum. Antiqui autem dixerunt, quod cauterium cum
37
auro est melius, quam cauterium cum ferro: et non dixerunt illud, nisi pro-
38
pter aequalitatem auri, et sublimitatem substantiae suae: et dixerunt, quod
39
non facit pus locus cauterij. Verum non est illud absolute: quoniam ego
40
iam probaui illud, et inueni, quod ipsum non facit illud in quibusdam
41
corporibus absque alijs. Et cauterium cum ipso est bonum, et melius quam
42
cum ferro, sicut dixerunt. Verumtamen quando tu ignis cauterium in igne
1
ex auro, non declaratur tibi, quando ignitur secundum quantitatem quam
2
uis, propter rubedinem auri: et quando properat ad ipsum frigus, et si ad〈-〉
3
dis super ipsum ignitionem, liquescit in igne, et uertitur in laminas. Quare
4
cadit artifex ex illo in occupationem: et propter illud fit Cauterium cum
5
ferro apud nos uelocius et propinquius, ex rectitudine ad operationem.
6
Et ego quidem iam ordinaui hoc Capitulum in Cauterio, secundum ca〈-〉
7
pitula: et ordinaui ea a capite usque ad pedes: ut alleuient quaerenti illud
8
quod uult ex eo.
9
¶ De modo cauterizandi Caput in commissu-
10
ra coronali. Caput II.
11
CONFERT hic cauterizatio ad dominium humiditatis et fri-
12
giditatis super cerebrum: quae duae sunt caussae sodae, et multitudinis flu〈-〉
13
xus humorum ex capite ad partes oculorum et aurium, et multitudinis so-
14
mni, et doloris dentium, et doloris gutturis: et uniuersaliter omnis aegritu〈-〉
15
dinis, quae accidit ex frigiditate. sicut paralisis, et sodae, epilepsię, et apo-
16
plexiae, et similia illis ex aegritudinibus. Modus cauterizationis est, ut
17
praecipias infirmo: ut euacuetur in primis cum medicina solutiua mun-
18
dificante caput tribus noctibus, aut quatuor, secundum quod exigit uir-
19
tus infirmi, et eius aetas, et consuetudo eius. Deinde pręcipe ei, ut radi fa〈-〉
20
ciat caput suum cum nouacula. Deinde fac eum sedere inter manus tuas
21
quadratum, ita quod iam posuit manus suas super pectus suum. Deinde po〈-〉
22
ne radicem palmae tuae super radicem nasi sui inter oculos suos. Vbi-
23
cumque ergo peruenerit digitus tuus medius, signa locum illum cum in-
24
causto. Deinde igni Cauterium Oliuare: cuius haec est forma.
i1
25
Deinde pone ipsum super locum signatum cum incausto, descensione,
26
qua constringatur manus tua paulatim, et tu reuolues ipsum. Deinde
27
leua manum tuam uelociter, et aspicias locum. Quod si uides iam detegi
28
ex osse quantitatem capitis alkiel, aut quantitatem zeuherbi, tunc eleua ma-
29
num tuam. Et si non, itera manum tuam ferro ipso, aut cum alio ab ipso si
30
infrigidatur: donec uideantur ossa, quae dixi tibi. Deinde sume aliquid
31
ex sale, et solue illud in aqua, et imbibe in ipso cotum, et pone super lo-
32
cum: et dimitte ipsum tribus diebus. Deinde pone super ipsum cotum im〈-〉
33
bibitum in butyro, et dimitte illum super locum, donec destruatur escha-
34
ra ignis. Deinde cura illud cum unguento tetrapharmacon, usquequo
35
sanetur. Iam dixerunt, quod quanto uulnus plus remanet apertum, emit-
36
tit pus: quare est melius et magis iuuatiuum. Et dixerunt quidam eo〈-〉
37
rum, ut cauterizetur cutis usque ad os: et teneatur Cauterium, donec ad-
1
uratur quiddam spissitudinis ossis. Deinde radatur post illud quod ad-
2
ustum est ex osse, deinde curetur. Et dicunt alij, quod oportet ut cum cau-
3
terio perueniatur ad ultimum, donec imprimat in os impressionem for
4
tem, ita quod cadat os, quod fit sicut forma kirate: aut instrumentum quod
5
mulieres ponunt infuso alphabeti parui: et extimant, quod exspirantur
6
ex hoc loco uapores capitis, et dimittatur uulnus apertum tempore lon〈-〉
7
go. Deinde curetur, donec consolidetur. Mihi autem non uidentur hae
8
duae species Cauterij omnino nisi in quibusdam hominibus secundum
9
uiam timoris. Et dimittere ipsum, apud me est melius cum salute ipsi-
10
us. Debilitatur enim caput ex solutione continuitatis ipsius natura-
11
lis: sicut testificati sumus in reliquis membris: et pręcipue quando caput
12
infirmi debile est natura: et species quidem Cauterij prima est magis sal-
13
ua et melior apud me, et ea utor: operare ergo cum ea in salute.
14
¶ De modo cauterizandi capitis in dolore to-
15
tius capitis. Caput III.
16
QVANDO in toto Capite accidit dolor chronicus: et prolon-
17
gatur illud in infirmo, et utitur hyeris, et cochijs, et caput-
18
purgijs, et oleis, et empleumatis. Et pręcipue si iam cauterizatum est cau-
19
terio uno, quod narrauimus, et non confert ei aliquid ex illis: tunc con-
20
sidera. Nam si caput infirmi est fortis creationis natura, et non est debile,
21
et inuenit frigus uehemens: tunc cauteriza cum cauterio alio sub illo pa〈-〉
22
rum. Deinde cauteriza ipsum super omne cornu capitis sui cauterio, do
23
nec pertranseat cutis, et discooperiatur ex osse quantitas, quam narraui-
24
mus. Et cauteriza ipsum cauterio uno in occipitio capitis sui, in loco qui
25
nominatur uas: et est locus in quo ponitur uentosa: et eleua matum tu-
26
am in hoc, et non discooperias os. Infirmus enim inuenit propter illud
27
dolorem uehementem, et diuersum a dolore reliquorum cauteriorum ca-
28
pitis omnium. Et ego dicam hoc Cauterium in loco suo: et oportet quod sit
29
cauterium, quo cauterizantur cornua capitis, et occiput eius subtilius cau〈-〉
30
terio, quo cauterizatur medium capitis. et haec est forma eius.
i1
31
¶ De modo cauterizandi in hemicrania, tam cum medi-
32
cina adustiua, quam cum ferro. Caput IIII.
33
QVANDO accidit in parte capitis dolor et soda, aut extenditur
34
dolor usque ad oculum, et euacuatur cum medicinis mundifi〈-〉
35
cantibus caput, et administratur reliqua curatio, quam dixi in diuisioni〈-〉
36
bus aegritudinum, et non confert illud totum: tunc cauterizatio in eo est se-
37
cundum duos modos: aut cauterizatio cum medicina acuta comburente:
38
aut cum ferro. Cauterium autem cum medicina acuta comburente, est,
1
ut accipias dentem unum allij, et excortices ipsum, et abscindas extremita〈-〉
2
tes eius ex duobus lateribus. Deinde scinde locum doloris in tempore
3
cum phlebotomo lato, donec fiat in eo locus sub cute, in quo dens capi-
4
tur. Intromitte ergo eum in ipso sub cute, donec occultetur: deinde strin-
5
ge super ipsum cum puluillo constrictione decenti, et dimitte ipsum quan〈-〉
6
titate quindecim horarum deinde solue eum, et extrahe allium, et dimitte〈-〉
7
uulnus duobus diebus, aut tribus: postea pone super ipsum cotum sub-
8
mersum in butyro, donec locus efficiat pus: deinde cura ipsum cum un-
9
guento usquequo sanetur. Et si uis fac illud cum quibusdam medicinis
10
comburentibus, quas ego scripsi in tractatu duodecimo, de Medieinis
11
adurentibus. Cauterizatio uero eius cum ferro, est secundum hunc
12
modum. Igni Cauterium, cuius forma haec est. Et nominatur Clauilis:
13
quoniam forma capitis eius est sicut forma claui, in quo est quiddam cur-
14
uitatis, et in medio eius est quędam eminentia parua.
i1
15
Deinde pone ipsum super locum, et retine manum tuam: et tu reuolue
16
ferrum paulatim cum uelocitate: et sit quantitas quae aduritur ex spissitu〈-〉
17
dine cutis, sicut medietas eius. Et eleua manum tuam, ut non aduratur ar-
18
teria, quę est inferius, et accidat fluxus sanguinis. Deinde imbibe cotum
19
in aqua salis, et pone super locum, et dimitte ipsum tribus diebus: dein-
20
de pone cotum cum butyro: postea cura cum unguento usquequo sane〈-〉
21
tur. Et si uis, cauteriza hanc hemicraniam cum extremitate cultellari se-
22
cunda Cauterij. Et caue ab incisione arteriae in hac hemicrania, non an-
23
tiqua proprie.
24
¶ De modo cauteriezandi in hemicrania
25
antiqua. Caput V.
26
QVANDO curas hemicraniam, cum eo quod diximus ex cu-
27
ratione praecedente, et quod diximus in diuisionibus aegri〈-〉
28
tudinum, et non confert curatio: et uides ex aegritudine, quod non sufficit
29
ei quod diximus ex cauterio primo cum medicina, aut cum cauterio cum
30
igne, tunc oportet ut ignias Cauterium cultellare, donec albificetur post-
31
quam signas super locum doloris cum linea, cuius longitudo sit medie-
32
tas digiti, aut quasi illud: et depone manum tuam uice una, et stringe eam
33
donec incidas arteriam, et peruenias usque ad os. Verumtamen necesse
34
est tibi, ut caueas a continuatione mandibulae, quae mouetur apud ma-
35
sticationem, ne aduratur latus, aut neruus qui mouet ipsam, unde acci-
36
dat spasmus. Et esto super custotiam, et cautelam de fluxu sanguinis ar〈-〉
37
teriae, quae abscisa est. In abscisione enim eius est timor, et praecipue ei
38
qui ignorat illud quod facit, et non est studiosus, nec expertus: et di-
39
mittit operationem cum eo in primis. Et ego ueniam cum rememora-
1
tione regiminis fluxus sanguinis accidentis ex arteria secundum mo-
2
dum suum, et in loco suo huius libri. Quod si uides ex aegritudine,
3
quod non sufficit ei hoc Cauterium, et uides corpus infirmi tolerans cau-
4
terium in medio capitis, sicut narrauimus, cura uulnus, donec sanetur.
5
Et si uis, administra Cauterium, quod diximus in capitulo extractionis
6
arteriae cum Cauterio habente duos cultellos. Est enim cauterizatio me〈-〉
7
lior hac et magis conferens.
8
¶ De modo cauterizandi in dolore Aurium. Cap. VI.
9
QVANDO accidit in Aure dolor a frigore, et curatur cum so-
10
lutiuis, et reliqua curatione quam diximus in diuisione, et non
11
remouetur dolor, tunc igni Cauterium: et est illud quod no-
12
minatur Punctum, cuius forma est haec.
i1
13
Deinde puncta cum eo post eius ignitionem in circumitu auris totius,
14
sicut reuoluitur: aut in circumitu utriusque, si simul dolor est in utrisque. Et
15
elonga te cum Cauterio a radice auris parumper, postquam signaueris
16
loca cum encaustro: et sit cauterij quantitas decem punctorum in omni
17
aure, et quasi illa. Deinde cura loca, donec sanentur.
18
¶ De modo cauterizandi in Tortura.
19
Caput VII.
20
TORTVRA quae curatur cum cauterizatione, non est nisi ex
21
speciebus, quae accidunt ex phlegmate, secundum quod diximus
22
in diuisionibus aegritudinum. Et deuita cauterizationem speciei,
23
quae accidit ex exiccatione, et spasmo nerui. Quando curas hanc speciem
24
torturae cum hyeris, et caputpurgijs, et gargarismis, et non confert cu-
25
ratio tua, tunc oportet ut cauterizes infirmum tribus Cauterijs: uno apud
26
radicem auris, et secundo parum inferius a timpore suo, et tertio apud
27
coniunctionem duorum labiorum. Et pone Cauterium tuum ex contrario
28
partis infirmae. quoniam mollificatio non accidit, nisi in parte quae appa-
29
ret sana. Et forma cauterizationis est, ut cauterizes ipsum Cauterio in
30
directo extremitatis auris superioris sub cornu capitis parum: et alio in
31
timpore: cuius longitudo sit secundum longitudinem pollicis. Et depone
32
manum tuam cum cauterio, donec comburatur quantitas medietatis spis-
33
situdinis cutis. Et haec est forma Cauterij, et est species ex cultellari, cu-
i2
1
ius forma praemissa est: uerumtamen non est subtilior ea parum, sicut ui-
2
des: et oportet ut sit cultellus in eo superfluę grossitudinis parum. De-
3
inde cura loca, cum eo quod praecessit: donec sanetur.
4
¶ De modo cauterizandi in Apoplexia
5
antiqua. Caput VIII.
6
QVANDOantiquatur Apoplexia, et curas eam cum eo quod
7
diximus, et non confert medicatio tua, et infirmus non ha〈-〉
8
bet febrem, tunc cauteriza eum quatuor cauterijs super omne cornu ca-
9
pitis sui, et cauterio in medio capitis, sicut diximus, et cauterio in occi-
10
pitio capitis, secundum quod praecessit: et modus cauterij sit secundum
11
quod praecessit. Etiam cauterizatur cum Cauterio super os stomachi: et
12
est magis ultimum. deinde curetur, cum eo quod praecessit.
13
¶ De modo cauterizandi in Obliuione. Caput IX.
14
OPORTET ut in potu dentur in primis infirmo hyerae ma-
15
gnae, et pillulae mundificantes cerebrum. Deinde rade caput in〈-〉
16
firmi totum, et pone super occipitium eius emplastrum de sy-
17
napi descriptum in tractatu emplastrorum: et pone ipsum aliquotiens.
18
Ipsum namque est modus Cauterij: et fac illud secundum ordinem eun-
19
dem, quem dixi illic. Si ergo sanatur per illud, bonum est. Si non: tunc
20
fac ei cauteria tria in posteriori parte capitis sui, quae sint descendentia a
21
superiori parte capitis usque ad inferiorem partem oculi: et pone inter o-
22
mne cauterium grossitudinem digiti. Deinde cura Cauterium, cum eo
23
quod praecessit. Si autem uis additionem, et infirmus est tolerans il-
24
lud: tunc fac ei Cauterium in medio. Quod si uis additionem: tunc cau-
25
teriza ipsum super duo cornua. Deinde cura ipsum, donec sanetur: sitque
26
Cauterium oliuare secundum formam, quae praemissa est.
27
¶ De modo cauterizandi in Paralisi, et mol-
28
lificatione. Caput X.
29
OPORTET ut procedas in mundificatione capitis cum hye-
30
eris, et cum eo quod diximus. Deinde rade caput infirmi: postea caute-
31
riza ipsum cauterio in medio capitis, et cauterio super omne cornu capi〈-〉
32
tis, et cauterio super posterius ipsius, et tribus super spondiles colli.
33
Si autem indiges in aegritudine mollificatione corporis pluribus il-
34
lis, et infirmus est tolerans, et aegritudo est fortis: tunc cauteriza ipsum
35
quatuor cauterijs super spondiles dorsi, et ultima cum cauterio, donec
36
comburatur ex cute plurimum eius, et eleua manum tuam. Deinde cu-
37
ra ipsum, donec sanetur: et sic cauterium Oliuare.
38
¶ De modo cauterizandi in Epilepsia. Caput XI.
39
NON CAVterizatur epilepticus, nisi ille cuius epilepsia est ex
40
phlegmate. Oportet ergo ut mundifices cerebrum eius in pri-
41
mis cum hyeris, et cum reliqua curatione quam diximus in diui-
1
sione: quando infirmus est magnus, aut est tolerans in accęptione medi-
2
cinarum. Si autem est puer, qui non tolerat medicinas, tunc administratur
3
gargarisma, et masticationes mundificantes cerebrum, ante illud diebus
4
multis cum bonificatione ciborum. Deinde rade caput eius, postea cau〈-〉
5
teriza ipsum Cauterio uno in medio capitis, secundum quod praecessit
6
in modo: et cauterio alio in occipitio eius, et super omne cornu capitis
7
sui cauterio. Quod si infirmus fuerit fortis, et fuerit tolerans, tunc cau〈-〉
8
teriza ipsum cauterijs, quae dixi in habente paralisim, et mollificationem
9
corporis super spondiles colli, et spondiles dorsi: et sit Cauterium oli-
10
uare secundum modum qui praecessit. Si autem infirmus est puer, tunc
11
pone cauterium subtile, secundum hunc modum.
i1
12
¶ De modo cauterizandi in Melancho-
13
lia. Caput XII.
14
QVANDO caussa melancholiae sunt humiditates corruptae, et
15
phlegma grossum, tunc cauteriza ipsum Cauterijs, quę diximus
16
in habente paralisim. Et si caussa melancholiae est superfluitas decliuis ad
17
melancholiam, et est corpus infirmi humectum, tunc da ei in potu quod mun-
18
dificet cerebrum eius, secundum quod praecessit in diuisione: deinde rade
19
caput infirmi, et fac postea tortellam decenter factam ex lino, sicut circu〈-〉
20
lum. Deinde pone ipsam in medio capitis: et infirmus sedens quadratus
21
teneatur ab omni parte. Deinde pręsenta linimentum. Et est dignius ex
22
butyro ouium antiquo. Et calefac ipsum super ignem calefactione tempe-
23
rata mensura, quam toleret digitus, quando intromittitur in ipsum. Dein-
24
de euacua ipsum in medio capitis eius in circulo, et dimitte ipsum donec
25
infrigidetur. Fac illud infirmo omni hebdomada semel, cum reliquo regi-
26
mine eius bono, donec sanetur. Aut si uis, cauteriza ipsum faciendo pun-
27
cta parua plurimum eius, pręter quod teneas manum cum cauterio: imo sit
28
odorando. Haec enim species cauterij humectat cerebrum cum qualitate.
29
Deinde pone super ipsum cotum imbibitum in butyro, aut adipe gallinae.
30
¶ De modo cauterizandi in aqua descenden-
31
te ad oculum. Caput XIII.
32
QVANDO declaratur tibi principium aquę in oculo per signa, quę
33
dixi in diuisione, tunc incipe et pota infirmum, cum eo quod
34
mundificet caput eius. Et custodi ipsum ab omnibus humiditatibus, et fac
35
eum sedere in balneo, in ieiunio diebus aliquot. Deinde pręcipe ei, ut ra〈-〉
36
dat caput suum, et cauteriza ipsum in medio capitis sui. Deinde caute-
37
riza ipsum super duo timpora duobus cauterijs, si est incaeptio descen-
38
sus aquae in duobus oculis simul: aut ex latere uno, si est incaeptio aquae
39
in oculo uno: et abscinde cum cauterio omnes uenas et arterias quae
40
sunt sub cute: et sint cauteria in ea longa in latitudine timporum: et ca-
1
ue a fluxu sanguinis. Quod si uides aliquid ex eo, tunc abscinde eum
2
statim cum quacumque medicina est possibile: et ego ueniam cum sapi-
3
entia, quae est in extractione arteriarum, et abscisione earum, et cautela
4
a fluxu sanguinis. Et quandoque cauterizatur in ceruice, sub duobus ossi〈-〉
5
bus, duobus cauterijs ultime productis.
6
¶ De modo cauterizandi in Lachrymis anti-
7
quis. Caput XIIII.
8
QVANDO lachrymę oculorum sunt antiquae, assiduae: et sunt su〈-〉
9
per uenas, et arterias quae sunt in manifesto capitis exteri-
10
us, uerificatur quod illud est ex superfluitatibus frigidis, phlegmaticis: tunc
11
cauteriza cauterio eodem quod narraui in incęptione aquae descenden-
12
tis, cauterio in medio capitis, et duobus cauterijs super duo timpora, et
13
duobus cauterijs in ceruice sub duobus ossibus. Et si indiges additione,
14
tunc cauteriza ipsum in omni latere caute oculi, super extremitatem su-
15
percilij cum cauterio paruo.
16
¶ De modo cauterizandi in foetore Nasi. Cap. XV.
17
QVANDO tu medicaris illud, cum eo quod diximus in diuisio-
18
ne, et non confert medicatio: tunc propera, et da in potu infirmo〈-〉
19
cochias tribus noctibus: deinde rade caput eius, et cauteriza i-
20
psum cauterio medio, cum cauterio oliuari. Deinde cauteriza
21
ipsum cum cauterio clauili duobus cauterijs, super duo supercilia sub ca-
22
pillis parum. Et custodite ab arteria, ne incidas eam. Et haec est forma
23
cauterij Clauilis.
i1
24
¶ De modo cauterizandi in mollificatione
25
Palpebrae. Caput XVI.
26
QVANDO mollificatur Palpebra oculi ab aegritudine, aut hu〈-〉
27
miditate: tunc cauteriza Palpebram cauterio uno, cum hoc
28
cauterio lunari. Et si uis, cauteriza ipsum supra duo supercilia parum
29
duobus cauterijs in omni parte: et elongentur a duobus timporibus:
30
et sit longitudo omnis cauterij, secundum longitudines supercilij: et non
31
ultimes manum tuam cum cauterio, imo secundum quantitatem quod aduritur ter-
32
tia palpebrae. et hęc est forma cauterij secundum hunc modum cauterij lunaris.
i2
33
¶ De modo cauterizandi Palpebram cum pili inuersan-
34
tur pungentes oculum. Caput XVII.
35
CAVTERIVM in eo est secundum duos modos: aut caute-
36
rium cum igne: aut cauterium cum medicina comburente. In cauterio autem
1
cum igne, praecipe infirmo ante illud, ut dimittat pilos suos, si est ex illis
2
qui mundant eos, donec prolongentur et aequentur. Si autem pungunt
3
eum apud ortum suum: tunc constringe oculos eius cum uitta, ut non mo〈-〉
4
ueantur, donec nascantur. Cum ergo nascuntur et ęquantur, tunc pone
5
caput infirmi in sinu tuo: deinde signa super Palpebram oculorum eius
6
cum encaustro, signo quod sit secundum figuram folij myrti: et sit principium
7
signi prope pilos. Deinde pone cotum imbibitum in albumine oui: aut in
8
mucilagine psilij super oculum. deinde igni cauterium, cuius forma est haec.
i1
9
Deinde cauteriza super figuram, quam signasti paulatim in uicibus mul-
10
tis, donec comburatur superficies cutis, quę est sicut figura folij myrti, to-
11
tam apparentem proprie. Et signum sanitatis operis tui est: ut si uideas Pal-
12
pebram oculi iam contrahi, et pilos eleuari apud puncturam oculi. Eleua
13
ergo manum tuam tunc: et dimitte ipsum tribus diebus. Deinde pone su-
14
per ipsum Cotum cum butyro, donec eradicetur eschara. Deinde cura
15
ipsum cum unguento, donec sanetur. Quod si redeat aliquod ex pi-
16
lis post horam, et mollificetur palpebra: tunc itera Cauterium super il-
17
lum locum, sicut fecisti in primis. Si autem pili sunt in inferiori: tunc cau〈-〉
18
teriza ipsam, donec eleuetur ad locum suum naturalem: et ęquetur ut
19
non pungant pili oculum.
20
¶ De modo cauterizandi cum medicina combu-
21
rente in eodem casu. Caput XVIII.
22
EST VT praecipias infirmo, ut dimittat pilos, donec prolongen〈-〉
23
tur et aequentur. Fac ex charta de panno formam folij myrti. Deinde ac〈-〉
24
cipe ex sapone cognito, et ex calce non imbibita ex unoquoque pondus
25
unc. .I. aut quasi illud: deinde tere ea simul contritione bona, et fac illud
26
cum festinatione, ut non infrigidetur. Deinde ex pande ex eo super char-
27
tam quam fecisti sicut formam folij myrti, et pone ipsum super palpebram
28
oculi unius, aut duorum. Et pone sub oculo cotum imbibitum in albumi-
29
ne oui: et caput infirmi sit in sinu tuo. Et pone digitum tuum indicem su-
30
per medicinam, et preme ipsum parumper. Et tu moueas ipsum quotiens
31
sentit infirmus mordicationem medicinae: quoniam inuenit eius mordica-
32
tio sicut ignis. Dum ergo perseuerat hoc quod ipse inuenit mordicatio,
33
tunc dimitte medicinam, et moue ipsam cum digito tuo. Cum ergo
34
quiescit mordicatio, tunc remoue medicinam, et ablue oculum cum aqua.
35
Et considera tunc, si uides palpebram eleuari, sicut eleuatur apud contra〈-〉
36
ctionem cum igne, aut cum incisione, est bene: et si non, tunc itera super i-
37
psam ex medicina super locum, in quo non imprimit medicina, et non de〈-〉
38
nigrat, donec ęquetur operatio tua, et contrahatur oculus. Deinde pone super
1
ipsum Cotum cum butyro, donec eradicetur cutis adustionis. Deinde
2
cura ipsum cum unguento diaphinicon, aut alio, donec sanetur. Et ne-
3
cesse est tibi apud operationem, ut custodias ultima custodia, ne in ocu-
4
lum cadat aliquid ex medicina. Quod si mollificatur palpebra post
5
dies, et pugnat ex capillis aliquid in oculo, tunc itera medicinam super
6
illum locum, qui mollificatur ex palpebra proprie, sicut fecisti in primis.
7
Deinde cura ipsum, donec sanetur. Et haec est forma folij myrti.
i1
8
Et scias, quod oculi hominum diuersificantur in magnitudine, et paruita-
9
te. Ergo secundum illud sit consideratio tua: et non occultatur uia recti-
10
tudinis illi, cui est studium de hac arte.
11
¶ De modo cauterizandi in Fistula la-
12
chrymali. Caput XIX.
13
QVANDO curas Fistulam, cum eo quod diximus in diuisio-
14
nibus aegritudinum, et non confert curatio tua: tunc, opor〈-〉
15
tet ut cauterizes ipsam secundum hunc modum. Praecipe infirmo, ut po〈-〉
16
nat caput suum in sinu tuo, et teneat caput eius minister inter manus su-
17
as taliter, ut non moueatur, neque agitetur cum capite suo. Deinde pone
18
Cotum infusum in albugine oui, aut in mucilagine psilij super oculum
19
eius: deinde igni Cauterium, cuius forma est haec.
i2
20
Sit concauum, sicut forma cannae pennae uulturis ab extremitate una,
21
cum qua fit Cauterium: et si uis sit penetrans usque ad extremitatem ali-
22
am, et si uis sit sursum sic tenta. Verumtamen hoc concauum est melius
23
ad opus tuum. Deinde exprime fistulam, si est aperta, et extrahe ex ea sa〈-〉
24
niem, et exicca ipsam: et si non est aperta, tunc aperi eam, et extrahe pus
25
eius. Deinde pone tunc super eam Cauterium, quod fit ignitum ualde.
26
Et tene cum eo manum tuam parumper apud Cauterium ab oculo, ad
27
partem nasi, ut non erret manus tua, aut inquietetur infirmus: et ponas
28
Cauterium in adipe oculi, et corrumpas ipsum. Si ergo peruenis in prin〈-〉
29
cipio Cauterij tui usque ad os, erit bene. Et si non: tunc itera Cauterium
30
semel, aut bis, si indiges illo: et dimitte illud tribus diebus. Deinde po-
31
ne Cotum cum butyro, et cura ipsum cum unguento exiccatiuo, donec
32
sanetur. Quod si pręterierint ei quadraginta dies, et non sanatur: tunc
33
pone super ipsum medicinam acutam corrosiuam, donec detegatur os:
34
et rade ipsum secundum quod uenit in capitulo suo. Et est modus a-
1
lius Cauterij fistulae, quem quidam primi dixerunt. Intende ad locum fi-
2
stulae, et finde ipsum: deinde pone in ipsam fissuram camahan subtile.
3
id est, Cannulam subtilem. cuius forma haec est.
i1
4
Et funde in ipsum quantitatem drachmae ex plumbo liquefacto, et tene
5
manum tuam cum Canna retentione bona, et non moueatur infirmus
6
omnino, ut non currat, uel perueniat plumbum liquefactum ad oculum
7
eius. Et oportet ut ponas super oculum infirmi cotum infusum in albu-
8
mine oui, aut in aqua. plumbum enim comburit locum fistulae, et sanat
9
ipsam sanatione mirabili. Quod si sanatur fistula, cum eo quod dixi-
10
mus ex Cauterio, et curatione, est bonum. Et si non, tunc necesse est ad-
11
ministrare foramen nasi, et reducere fistulam ad cursum nasi, secundum
12
quod ueniet in loco suo sibi proprio.
13
¶ De modo cauterizandi in fissuris Labio-
14
rum. Caput XX.
15
MVLTOTIENS accidunt in Labio fissurae, quę nominantur
16
Pili, et pręcipue in labijs puerorum. Cum ergo tu curas has fissu-
17
ras, cum eo quod diximus in diuisione aegritudinum, et non confert
18
curatio, tunc igni cauterium paruum cultellare, secundum hanc formam.
i2
19
Et sit concauitas eius secundum subtilitatem cultelli. Deinde pone ipsum
20
ignitum festinanter in ipsis fissuris, donec perueniat cauterium ad profun〈-〉
21
dum fissurarum. Deinde cura ipsum cum caeroto, donec sanetur.
22
¶ De modo cauterizandi in fistula
23
Oris. Caput XXI.
24
QVANDO accidit apostema in radice gingiuae, aut in palato,
25
aut in radicibus dentium: deinde facit pus, et rumpitur: postea
26
antiquatur, et currit pus, et fit fistula: deinde curas ipsam, et non
27
confert in ea curatio, tunc oportet ut ignias cauterium secun〈-〉
28
dum quantitatem, quod capiat in fistula. Deinde intromitte ipsum ignitum
29
in foramine fistulae, et tene manum tuam, donec perueniat ferrum ignitum
30
ad profundum eius, et ultimum eius: fac illud semel, aut duabus uicibus. De〈-〉
31
inde cura ipsum post illud, cum eo quod diximus de curatione usquequo
32
curetur. Si ergo abscinditur sanies, et sanatur, erit bonum. Et si non, tunc necesse
33
est detegere locum, et auferre os corrupum secundum quod ueniet in capite suo.
1
¶ De modo cauterizandi in Gingiuis, et Dentibus
2
mollificatis. Caput XXII.
3
QVANDO mollificatur gingiua propter humiditates, et mouen〈-〉
4
tur dentes, et curas eam cum medicinis, et non confert: tunc
5
pone caput infirmi in sinu tuo. Deinde igni cauterium, cuius forma ueni-
6
et post haec, ita ut ponas Cannulam super dentem: et intromitte in ea Cau〈-〉
7
terium ignitum festinanter: et tene manum tuam parumper, donec sen-
8
tiat infirmus calorem ignis iam peruenisse ad radicem dentis. Et eleua
9
manum tuam: deinde itera Cauterium aliquotiens, secundum quod uis.
10
Deinde impleat infirmus os suum aqua salis, et teneat ipsam hora una:
11
et exspuat ipsam. Dens enim motus firmatur, et gingiua mollificata strin〈-〉
12
gitur, et siccatur humiditas corrupta.
13
¶ De modo cauterizandi in dolore Den-
14
tium. Caput XXIII.
15
QVANDO dolor dentis est propter frigiditatem, aut in ipso
16
est frigus, aut uermis, et non confert curatio cum medicinis: tunc
17
Cauterium in ipso est secundum duos modos: aut Cauterium cum
18
butyro: aut cauterium cum igne. Cauterium autem eius cum bu〈-〉
19
tyro est, ut accipias butyrum uaccinum, et bullias ipsum in cochleari ferreo,
20
aut in uenera. Deinde accipe cotum, et inuolue ipsum super extremitatem
21
tentę. Deinde submerge ipsum in butyro bullito: et pone ipsum super den〈-〉
22
tem dolorosum festinanter, et tene ipsum donec infrigidet: deinde itera
23
ipsum aliquotiens, donec perueniat uirtus ignis ad radicem dentis. Et si uis,
24
submerge lanam, aut cotum in butyro frigido, et pone ipsum super dentem do-
25
lentem: et pone super ipsum ferrum ignitum, donec perueniat ignis ad pro-
26
fundum concauitatis dentis. Cauterizatio autem eius cum igne est, ut inten-
27
das ad cannulam aeris, aut cannulam ferri. Et sit in corpore eius quiddam gros〈-〉
28
situdinis, ut non perueniat acuitas ignis ad os infirmi. Deinde igni Cau-
29
terium, cuius forma ueniet: et pone ipsum super illum dentem: et tene manum
30
tuam, donec infrigidetur Cauterium. Fac illud aliquotiens. nam dolor re-
31
mouebitur, aut in illo eodem die, aut die alio. Et oportet in impressione
32
illius Cauterij, ut impleat infirmus os suum buyro bono, et teneat ipsum
33
hora una: deinde exspuat ipsum. Et haec est forma Cauterij.
i1
34
Cauteriza cum quacumque extremitate uis secundum quod est possi-
35
bile: et haec est forma Cannulae.
i2
1
¶ De modo cauterizandi in Strophulis. Caput XXIIII.
2
QVANDO Strophulae sunt a phlegmate, et ab humiditati-
3
bus frigidis, et non sunt obedientes digestioni per mecicinas,
4
et uis digestionem earum uelociter: tunc igni Cauterium con-
5
cauum, cuius forma est haec.
i1
6
Habens duas extremitates apertas, ut egrediatur fumus apud Cauteri-
7
um ab extremitate altera: et pone ipsum ignitum super ipsum apostema
8
semel, et secundo, si indiges illo, donec perueniat ad profundum apostema-
9
tis. Quod si apostema est paruum: tunc pone Cauterium secundum quan-
10
titatem apostematis. Deinde dimitte ipsum tribus diebus, et pone super
11
ipsum cotum infusum in butyro, donec remoueatur quod combussit ignis.
12
Deinde cura ipsum cum unguento dentis, donec sanetur forma cannulae.
13
¶ De modo cauterizandi in raucedine uocis, et con-
14
Caput XXV.
15
strictione anhelitus.
16
QVANDO uincunt humiditates super cannale pulmonis, et prae〈-〉
17
cipue quando illud est cum frigiditate complexionis, tunc
18
oportet ut euacuetur infirmus in primis cum medicinis solutiuis. Deinde cau〈-〉
19
teriza ipsum in nocrati apud radicem gutturis in loce depresso: et caue, ne
20
peruenias cum Cauterio ad guttur, neque in cute, nisi quiddam eius. De-
21
inde cauteriza ipsum cauterio alio apud iuncturam colli in ultimo spon〈-〉
22
dili eius ultimando: et sit Cauterium clauile secundum modum, qui prae-
23
cessit. Deinde cura ipsum cum eo quod praecessit, donec sanetur.
24
¶ De modo cauterizandi in aegritudinibus Pul-
25
monis, et Tussi. Caput XXVI.
26
QVANDO Tussis et aegritudo Pulmonis sunt ab humiditati〈-〉
27
bus frigidis, et infirmus non habet febrem, neque phthisim, et
28
aegritudo antiqua: tunc cauteriza ipsum duobus cauterijs supra furculam
29
in locis depressis, lenibus, uacuis. Et cauterio alio in medio pectoris inter
30
duas mammillas: et sit cauterium cannulae secundum formam quae pręcessit. Et
31
si uis sit cauterizatio tua punctando cum cauterio, quod nominatur Punctum,
32
cuius forma pręcessit in punctatione doloris aurium: et sint puncta ex tri-
33
ginta punctis usque quasi ad alia. Deinde cura ipsum cum eo quod pręcessit,
34
donec sanetur. Et iam sit cauterium habens tres ramos: secundum hanc formam.
i2
35
Quare alleuiatur cum eo cauterizatio, quando tu facis cum eo uice u-
36
na tria Cauteria.
1
¶ De modo cauterizandi in Titillico, in disloca-
2
tione Humeri. Caput XXVII.
3
QVANDO dislocatur caput adiutorij caussa humiditatum, et non〈-〉
4
figitur in hora reditus sui a dislocatione sua, donec sit illud ei
5
consuetudo reditionis, deinde dislocatur a paruo motu, qui accidit sic-
6
ut nos iam testificauimus illud, tunc oportet ut reducas dislocationem in
7
primis. Deinde resupinetur infirmus super dorsum suum, aut super latus
8
sanum. Deinde eleua cutim, quę est in interiori Titillici ad superiora cum
9
digitis manus tuae sinistrae: et si iunctura dislocatur ad interiora. Dein-
10
de igni Cauterium habens duo uerua. Cuius forma est haec.
i1
11
Deinde cauteriza cutim, donec penetret eam usque ad latus aliud, et ue-
12
niet figura cauterizationis cum quatuor cauterijs. Et quandoque fit cau-
13
terizatio cum cauterio habente tria uerua, quare fit figura cauteriza-
14
tionis tunc sex cauteriorum: et sunt uerua secundum subtilitatem ten-
15
tae. Et haec est forma cauterij habentis tria uerua.
i2
16
Et quandoque additur super hunc modum unum, quare sunt cauteria o-
17
cto. Deinde pone super cauterium porros contritos cum sale. Deinde
18
fac adhaerere infirmum tranquillitati, ut non moueatur membrum tem〈-〉
19
pore aliquo, donec confortetur. Et si dislocatio est ad superiora, et raro
20
fit illud, tunc cauteriza ipsum super humerum cauterio clauili, aut cau-
21
terijs multis punctando. Nam iunctura firmatur, et remouetur humi-
22
ditas: et sanatur infirmus.
23
¶ De modo cauterizandi Stomachum.
24
Caput XXVIII.
25
QVANDO accidunt in Stomacho frigus et humiditates mul-
26
tae, donec extrahant ipsum a complexione sua, et multi-
27
plicentur catarri ad ipsum, et assiduas modos curationis, et non con-
28
fert: tunc oportet ut resupinetur infirmus super dorsum suum, et ex-
29
tendat crura sua, et manus suas. Deinde cauteriza cum tribus cauterijs,
30
cauterio sub cochleari pectoris quantitate digiti unius cum cauterio cla〈-〉
31
uili, et duobus cauterijs inferius a duobus lateribus cauterij unius, do-
32
nec ueniat figura cauteriorum triangulata. Et elonga inter utraque ut non
33
coniungantur, quando facient pus. et sit profunditas cauterij quantitas
34
duarum tertiarum grossitudinis cutis.
1
Et sit figura cauteriorum secundum hanc formam si-
i1
2
ne additione: et si uis cauteriza cauterio magno in
3
medio stomachi secundum hanc formam: et sit cau-
4
terium quo fit hoc cauterium unum secundum figu-
5
ram circuli secundum hanc formam. Et cauterizatur stomachus pun-
6
ctando ei qui terretur ab hoc cauterio: et est, ut signes super stomachum
7
punctum secundum quantitatem, quam uis cum encaustro: deinde cau〈-〉
8
teriza ipsum cum cauterio puncti: deinde cura ipsum cum curatione,
9
quae praecessit donec sanetur.
i2
10
¶ De modo cauterizandi Epar frigidum.
11
Caput XXIX.
12
QVANDO accidit in Epate dolor ex frigiditate et humidita-
13
te, aut ex uentositate grossa, donec egrediatur a complexi-
14
one sua naturali egressione superflua, et curatur infirmus, cum eo quod
15
diximus, et non proficit in illo: tunc oportet ut resupinetur infirmus su-
16
per ceruicem suam, et signes cum encaustro tria cauteria secundum hanc
17
figuram, et hanc quantitatem eandem super Epar inferius ab
i3
18
hypocundrijs, ubi peruenit cubitus hominis: et sit spacium
19
quod est inter omne cauterium secundum grossitudinem di-
20
giti: et sit cauterium secundum longitudinem corporis rectum:
21
et non comprimas manum tuam cum cauterio multum. Et
22
sit quantitas eius quod aduritur ex spissitudine cutis, quanti-
23
tas medietatis eius non additum: et sit infirmus stans super pe-
24
des suos. Si autem non est stans, tunc sit iacens, qui iam exten〈-〉
25
dit crura sua, et eleuauit brachia sua. Haec est forma cauterij.
i4
26
Et tibi quidem possibile est, ut cauterizes ista cauteria cum cauterio cul-
27
tellari, quando tecum est subtilitas et prudentia in arte. Et custodi te, ut
28
non ultime procedas in cauterizatione, et aduratur spissitudo cutis to-
29
tius, quare aduratur corpus totum, et perueniat ad intestina: quoniam
30
cutis illic est subtilis. scias ergo illud.
1
¶ De modo cauterizandi apostemata Epa-
2
tis. Cap. XXX.
3
QVANDO accidit exitura, et uis scire, si illud apostema est in
4
carne Epatis, aut in tunica eius: tunc si est in carne Epatis,
5
inuadit infirmum dolor, et grauitas absque acuitate: et si est in tunica E-
6
patis, cum dolore est acuitas uehemens: et uides iam, quia fatigauit me-
7
dicos eius curatio. Oportet ergo ut resupinet infirmus super ceruicem
8
suam. Deinde figura locum apostematis cum encaustro: deinde ignias
9
cauterium quod assimilatur radio. et haec est forma eius.
i1
10
Et cauteriza cum eo cauterium unum, donec comburatur cutis tota, et
11
perueniat ad siphac, donec egrediatur sanies tota: deinde cura ipsum cu-
12
ratione exiturarum, donec sanetur. Et non oportet ut hac cauterij specie
13
utatur, nisi cuius studium in arte medicinae prolongatur: et per cuius ma-
14
nus concurrunt aegritudines istę cum experimento aliquotiens: tunc enim
15
audeat super huiusmodi operationem. At uero dimittere
16
ipsam, apud me est melius.
17
¶ De modo cauterizandi in Pleuresi.
18
Caput XXXI.
19
DIXERVNT antiqui, cauterium cum radicibus aristolo-
20
chiae ad Pleuresim frigidam secundum hunc modum. Et est, ut recipias
21
ex radicibus aristolochiae siccae longae, radicem unam longiorem, quae
22
ex ea inuenitur, et sit sicut grossitudo digiti. Deinde submerge eam in
23
oleo: et accende ipsam in igne. Deinde cauteriza cauterio uno in eo
24
quod est inter continuationem furculae cum collo, et duobus cauterijs
25
paruis sub guidezi parum decliuibus ad partem, quae est sub barba. Et
26
duobus cauterijs etiam in eo, quod est inter costam quintam et sextam
27
decliuibus ad posteriora parumper: et cauterio alio in medio pectoris,
28
et alio supra stomachum. Et tribus cauterijs a posterioribus: uno in eo
29
quod est inter duas spatulas: et duobus cauterijs a duobus lateribus pe〈-〉
30
ctoris, inferius cauterio quod est inter duas spatulas. Et non oportet ut
31
comprimas manum tuam cum cauterio, imo sit in manifesto cutis odo-
32
rando. Et iam dixerunt quidam antiqui, quod ex hominibus sunt qui
33
utuntur cauterio ex ferro simili radio: et igniunt, et intus mittunt ipsum
34
in eo quod est inter costas, donec perueniatur cum eo ad ipsum aposte-
35
ma, et egrediatur sanies: sicut diximus in apostemate Epatis. Sed in hac
36
perforatione cum cauterio est ex timore, quod aut moritur infirmus sta〈-〉
37
tim, aut accidit in loco fistula, cui non est sanatio.
38
¶ De modo cauterizandi Splenem
1
Caput XXXII.
2
QVANDO tu curas aegritudinem splenis, cum eo quod dixi-
3
mus ex curatione in diuisione aegritudinum, et non confert cu-
4
ratio tua, tunc cauterium in ea est secundum tres modos, qui
5
omnes sunt recti. Quorum unus est, ut facias tria cauteria, aut quatuor
6
lineando secundum longitudinem splenis secundum figuram cauterio-
7
rum Epatis, quorum praecessit figura. Et sit inter omne cauterium quan〈-〉
8
titas grossitudinis digiti, aut plus parum. Et sit modus cauterij, quem di〈-〉
9
ximus in cauterio epatis aequaliter. Et non comprimas manum tuam cum
10
cauterio: et sit infirmus resupinus super dorsum suum. Et modus alius
11
de cauterizatione est: ut ignias cauterium habens duo uerua, quod dixi〈-〉
12
mus in capitulo dislocationis humeri: et eleua cutem, quae est in directo
13
splenis, ubi peruenit cubitus infirmi sinister: et sit eleuatio tua qua ele-
14
uas cutem secundum latitudinem corporis, ut cadant cauteria secundum
15
longitudinem corporis. Deinde intromitte duo uerua ignita ualde, do-
16
nec cum eis penetres cutem a parte altera: deinde extrahe cauterium: fiunt
17
ergo cauteria quatuor. Et si uis cauteriza cum cauterio alio habente tria
18
uerua. Deinde cura cauterium postquam dimittis ipsum emittere pus diebus
19
multis: est enim magis conferens quamque reliqua quae pręcesserunt ex curatione.
20
¶ De modo cauterizandi in Hydropisi.
21
Caput XXXIII.
22
CAVTERIVM non cadit in Hydropisi, nisi ascliti proprie.
23
Quando tu curas Hydropicum cum modis curationis, quos diximus in
24
diuisione, et non confert curatio, tunc oportet ut cauterizes ipsum qua-
25
tuor cauterijs in circumitu umbilici, et cauterio uno super stomachum,
26
et cauterio alio super epar, et cauterio super splenem, et cauterijs duo-
27
bus post dorsum inter spondiles, et uno in directo pectoris, et alio in di-
28
recto stomachi: et sit quantitas profunditatis cauterij propinqua spissitu〈-〉
29
dini cutis. Deinde dimitte cauterium apertum, ut emittat pus tempore lon-
30
go. Et non euacues infirmum a curatione post cauterium cum eo: quod o-
31
portet ut aggregentur ei duae intentiones: et festinabit ad ipsum sanatio
32
cum auxilio DEI. Forma uero cauterij cum quo cauterizatur uenter,
33
sit clauilis: secundum quod pręcessit forma eius: et illius cum quo cauteri-
34
zatur dorsum, sit oliuaris secundum quod pręcessit eius forma.
35
¶ De modo cauterizandi Pedes, et Crura.
36
Caput XXXIIII.
37
QVANDO apostemantur in Hydropico, et replentur aqua ci-
38
trina: oportet ut cauterizes super dorsum Pedis in nocrati,
39
quae est inter auricularem et anularem: et eleua manum tuam cum cauterio,
40
et non torqueas ipsum: deinde eleua manum tuam: et non iteres ipsum
41
omnino. resudet enim aqua citrina, et sit cauterium secundum hanc formam.
i1
1
Deinde fac super duo crura duo cauteria in omni crure, et fiat cauteri-
2
um cum extremitate cultellari cauterij: et fiat cauterium secundum lon〈-〉
3
gitudinem cruris, unum sub genu, et alterum inferius eo, circiter medi-
4
um cruris: et super omnem coxam cauteria duo: et dimitte cauterium
5
apertum absque curatione tempore longo: ut resudet ex eo aliquod aquae:
6
deinde cura ipsum cum reliquis quae diximus.
7
¶ De modo cauterizandi in solutione Ven-
8
tris. Caput XXXV.
9
QVANDO est solutio uentris ex frigore et humiditatibus,
10
donec debilitet uirtutes retentiuam et digestiuam, quae sunt
11
in stomacho et intestinis: et curatur illud cum modis curationis, et non
12
sanatur: et uides infirmum tolerantem cauterium exuberantis uirtutis,
13
tunc cauteriza ipsum cauterio magno super stomachum suum, secun-
14
dum quod praecessit in cauterizatione stomachi cum cauterio circuli, et
15
quatuor cauterijs in circumitu umbilici subtilibus, cum cauterio clauili
16
subtili: et cauterio super alcatin supra alhosos magno, aut duobus cau-
17
terijs. Et si uides humiditates exuberantes, et infirmum tolerantem il-
18
lud, tunc cauteriza ipsum cauterio super pectinem, et cauterio super o-
19
mne ilium: et fortasse addes duo cauteria parua super stomachum prope
20
magnum. Est enim curatio proficiens, cuius iuuamentum non errat.
21
¶ De modo cauterizandi Hemorroidas.
22
Caput XXXVI.
23
QVANDO in ano sunt Hemorroides antiquae multae, aut u-
24
na, et sunt ex humoribus grossis, frigidis, aut humiditati-
25
bus corruptis, et curantur cum eo, quod diximus in diuisione, et non
26
confert curatio: tunc cauteriza tribus cauterijs super inferiorem spon-
27
dilem dorsi sub almeidati parumper triangulatim, et cauterio sub um-
28
bilico quasi duobus digitis. Et si cogitas, quod stomachus eius infrigi-
29
datus sit, et cibus eius non digeratur, et faciem eius uides apostemari, tunc
30
cauteriza eum super stomachum cauterio magno, secundum quod pręcessit: et
31
cauterio super Epar eius, et alio super Splenem ipsius, cum cauterio clauili:
32
et dimitte cauterium apertum tempore aliquo: deinde cura ipsum, donec sanetur.
33
¶ De modo cauterizandi althelul post absci-
34
sionem eorum. Caput XXXVII.
35
QVANDO tu abscindis althelul, tunc ignias cauterium quod
36
assimilatur radio. Deinde intromittite ipsum ignitum in
37
ipsum althelul abscisum: et ultima manum tuam, donec perueniat cau-
38
terium ad orificium uenae, ex qua currit sanguis: fac illud semel, aut bis.
1
Si ergo althelul fuerint multa, tunc cauteriza unumquodque cauterio se-
2
cundum quod narrauimus. Deinde cura ea, cum eo quod confert eis ex
3
unguentis, donec sanentur. Et si cauterizas eum cauterio magno super
4
alcatin, est magis ultimum in iuuamento.
5
¶ De modo cauterizandi Fistulam in ano.
6
Caput XXXVIII.
7
QVANDO non obedit infirmus sectioni et operi quod narra〈-〉
8
uimus in loco suo, et terretur ab illo, fortasse sanatur cum
9
cauterio. Cum ergo accidit alicui Fistula, et antiquatur, currit pus ex ea,
10
et humiditates corruptę. Dignius ergo quod oportet est, ut probes eam
11
cum tenta subtili. Deinde cognosce quantitatem profunditatis eius cum
12
tenta. Deinde ignias cauterium, quod est simile radio. Deinde intromit
13
te ipsum ignitum in ipsam Fistulam et quantitatem in qua intrauit cla-
14
uus. Et itera super eam cauterium, donec comburantur illa omnia cor-
15
pora corrupta, semel, aut bis, aut ter, secundum quantitatem necessitatis tuę.
16
Et custodi te ab adustione nerui, si est illic, aut uenę magnę: aut si Fistula
17
uadit ad corpus uesicae, aut ad corpus intestini, tunc custodi te ab istis lo〈-〉
18
cis omnibus. Et non facias illud, nisi quando fistula est in loco carnoso: et
19
cogitas, quia non est penetrans. Deinde cura locum usquequo sanetur. Si autem
20
sigillatur locus, et abscinduntur ab eo materiae, et remanet sic tempore longo:
21
tunc scias, quia iam sanatus est integre. Et si non abscindunt ab eo mate-
22
riae, tunc scias quia est penetrans, aut in profundo eius est os corruptum,
23
aut quasi illud ex illis: quorum rememoratio ueniet in loco suo.
24
¶ De modo cauterizandi Renes. Cap. XXXIX.
25
QVANDO accidit in Renibus dolor ex frigore, aut ex uentosi〈-〉
26
tate grossa, et minuitur propter illud coius infirmi, tunc opor-
27
tet ut cauterizes ipsum super almethenem super ipsos renes,
28
cauterio super omnem renem cum cauterio clauili, cuius praecessit reme-
29
moratio. Et fortasse cauterizamus ipsum secundo in ipso almeidatu. Qua〈-〉
30
re uenient tria lineata. Ergo erunt magis ultima in iuuamento.
31
¶ De modo cauteritzandi Vesicam. Cap. XL.
32
QVANDO accidunt in Vesica debilitas, et mollificatio a frigo
33
re et humiditatibus, donec non retineat infirmus urinam, tunc
34
cauteriza ipsum in inferiori parte suminis super Vesicam, ubi
35
incipiunt pili pectinis, et cauterio a dextra suminis, et alio a sinistra illi-
36
us: et sit longitudo illius cauterizationis lateris secundum quantitatem no-
37
di pollicis: et cauteriza ipsum cauterio inferiori dorsi, aut duobus caute〈-〉
38
rijs, si indiges illo: et sit secundum quod praecessit cauterium clauile.
39
¶ De modo cauterizandi Matricem. Cap. XLI.
40
QVANDO accidunt in Matrice frigus et humiditates, et pro-
41
hibetur per illud ab impregnatione, et corrumpuntur menstrua
42
eius, et tardatur prouocatio eorum, et accidit ei apud aduen-
1
tum eorum dolor, tunc oportet ut cauterizetur tribus cauterijs in circumitu
2
umbilici, sicut diximus in cauterizatione uesicae, et cauterio super alca-
3
tim inferius dorso, aut duobus cauterijs: et sit cauterium clauile.
4
¶ De modo cauterizandi Ancham in dislo-
5
catione. Cap. XLII.
6
QVANDO effunduntur humiditates mucosae ad pixidem An-
7
chae, et fiunt caussa exitus eius a loco suo: et signum illius est,
8
quod prolongatur crus super alterum, quando comparantur adinuicem:
9
et inuenitur locus dislocationis in eo uacuus. Oportet ergo ut cauteri-
10
zes infirmum super pixidem Anchae ipsius cauterio simili circulo: post〈-〉
11
quam tu signas cum encaustro in circumitu pixidis, sicut reuoluitur: et
12
ut cadat ipsa pixis in medio circuli. Et sit cauterium cuius forma pręces-
13
sit in cauterizatione stomachi. Quod si tibi non est praesens hoc cau-
14
terium, tunc cauteriza ipsum tribus cauterijs, cum cauterio oliuari ma-
15
gno: et fiat cauterio profunditas secundum quantitatem spissitudinis
16
cutis totius. Deinde cura ipsum, donec sanetur.
17
¶ De modo cauterizandi in Sciatica.
18
Caput XLIII.
19
QVANDO accidit dolor in pixide anchae, et sunt caussa illius
20
frigus et humiditates: et curatur infirmus cum eo, quod di〈-〉
21
ximus in diuisione, et non confert curatio, et antiquatur illud: tunc o-
22
portet ut soluas infirmum ab humoribus grossis cum pillulis foetidis, aut
23
cum pillulis artificialibus, et similibus. Deinde cauteriza eum. Et modus
24
cauterij in ea est secundum duos modos: aut cauterium cum medicinis
25
adurentibus, aut cauterium cum igne.
26
Cauterium cum igne, est secundum multos modos. Quo-
i1
27
rum unus est, ut cauterizes super pixidem anchę ipsius
28
tribus cauterijs triangulatis, secundum hanc formam. Et
29
fac eis profunditatem bonam, uel malam. Et sit spacium
30
quod est inter omne cauterium quantitatis grossitudinis digiti: sitque cau〈-〉
31
terium oliuare. Quandoque autem fit cauterium in medio super caput
32
anchae ipsius. Quare sunt quatuor cauteria. Et si uis cauteriza cum circu〈-〉
33
lo, cuius praecessit forma in cauterizatione dislocationis anchae, uno: ut
34
sit circulus continens ancham totam. Et combure spissitudinem cutis to〈-〉
35
tius. Iste est modus cauterij in Sciatica, quando dolor est adhaerens an-
36
chae ipsi, et non extenditur usque ad coxam et crus. Si autem extendi-
37
tur usque ad coxam et crus, tunc cauteriza ipsum duobus cauterijs super
38
coxam, super locum ad quem innuit illic infirmus, in quo est dolor, et
39
cauterio tuo super cauillam quatuor digitis ad partem syluestrem parum-
40
per: et sit cauterium cultellare. Et sit profunditas cauterij secundum pro-
41
funditatem spissitudinis cutis. Quod si infirmus innuit quod dolor ex-
1
tenditur usque prope digitos pedis, tunc cauteriza ipsum illic ubi innuit
2
cum cauterio puncti, tribus, aut quatuor, aut pluribus, si indiget illo. Et
3
si innuit dolorem esse sub genu uersus crus, tunc cauteriza ipsum illic cau-
4
terio uno cultellari. Et caue tibi in omni cauterizatione tua, ut non ulti-
5
mes cum cauterio ad hoc ut comburas neruum, aut arteriam magnam, et
6
attrahas per illud super infirmum nocumentum malum, aut contractio-
7
nem. Et ego quidem iam uidi unum et alium, ex eis qui cauterizauerunt
8
supra cauillam, et ultimauerunt in cauterizatione, et inflatum est crus,
9
donec tumor consecutus est pedem, et perforatus est totus, et corruptus
10
est totus pes: deinde accidit solutio uentris, et mors post illud.
11
Quod si dolor est in duabus partibus simul, cauteriza utramque secun〈-〉
12
dum hunc modum. Et sapientes quidam dixerunt in cauterizatione
13
anchae, cuius cauterij iste est modus. Fac simile samio ex ferro, cuius di-
14
ametrus sit medietas palmi: et sit apud orificium suum secundum gros-
15
situdinem nuclei dactyli, aut minus parumper: et intra illud samium sit
16
samium tertium. Et sit spacium quod est inter omne samium per quan-
17
titatem nodi pollicis: et sint samia aperta a duabus partibus: et sit altitu-
18
do eorum quasi nodus, aut duo nodi: et fac eis manubrium ex ferro de-
19
center aptatum in samijs. Et haec est forma eius.
i1
20
Deinde igniatur in igne, donec rubeat, et proijciat scintillas: deinde po-
21
natur super pixidem anchae infirmo accubitato super latus sanum. Cau〈-〉
22
teriza ergo eum tribus cauterijs rotundis in uice una. Deinde dimitte i-
23
psum tribus diebus. Postea emplastra cum butyro: et dimitte uulnus a-
24
pertum diebus multis. Deinde cura ipsum cum unguento, donec sanetur.
25
Inquit Albucasis, hac specie cauterij o filij, parum usi sumus, propter
26
terrorem aspectus eius: et propterea, quod paucos inuenimus qui expe〈-〉
27
ctent super ipsum. Verumtamen est ex bonis cauterijs ei qui suffert, et
28
inuenit cum eo locum eius. Cauterium autem cum medicinis adu-
1
rentibus est, ut tu facias duo samia habentia perforatam armillam, in quam
2
descendit cardo portae eius ex aere, aut ferro, longitudo parietis: quorum
3
in altitudinem eorum sint duo nodi, aut quasi ipsi. Et sit spacium quod
4
est inter utraque quantitas grossitudinis digiti, et sint aperta inferius et su〈-〉
5
perius: et sit quod contineant se adinuicem, secundum hanc formam.
6
Deinde depone eam super pixidem anchae, in-
i1
7
firmo iacente super latus sanum. Et comprime
8
manum tuam super pixidem anchae multum.
9
Deinde funde inter duos circulos ex aqua ca〈-〉
10
lida, quae sit calefacta cum igne parumper, et te-
11
ne eam quantitate horae temporalis: et toleret
12
infirmus mordicationem eius, et ipsius adusti-
13
onem, nam ipse inuenit mordicationem sicut
14
ignis, donec quiescat mordicatio. Deinde eleua manum tuam cum in-
15
strumento, et absterge aquam calidam ab ancha tota cum aqua dulci:
16
deinde dimitte illud tribus diebus. Et pone super illud butyrum, donec re〈-〉
17
moueatur nigredo adustionis: et dimitte illud diebus aliquot, et curret ex eo
18
pus. Est enim ultimum in iuuamento. Deinde cura illud cum unguen-
19
tis, donec sanetur. Quod si extendatur dolor usque ad coxam, aut
20
crus: fac ei statuam in eo quod continet aquam, secundum quod feci-
21
sti in ancha aequaliter. Et iste est modus aquae calidae: et ego iam scri〈-〉
22
psi eam in tractatu rectificationis medicinarum. Sume alcali, et calcis
23
non extinctae amborum ana partem unam: tere utraque, et pone ea in
24
ollam nouam, cuius inferior pars sit perforata foramine uno paruo, se-
25
cundum quantitatem quod ingrediatur ipsum radius: et pone sub fun-
26
do ollae ollam aliam uitreatam: et proijce super alcali et calcem ex aqua
27
dulci, quod submergat utraque per digitum: post quam tu comprimas
28
ea manu tua compressione bona: et dimite ollam, donec descendat a-
29
qua acuta inferiori parte ollae uitreatae. Deinde aggrega illam aquam to-
30
tam, et proijce eam super aliam calcem: et cola, donec renouetur.
31
Ipsa enim erit tunc fortis acuitatis ualde, quae administratur in multis
32
operationibus medicinae, et in cauterizatione reliquorum membro-
33
rum. Quoniam efficit operationem ignis ipsius. Et ex medicinis sunt,
34
cum quibus cauterizantur ancha, etiam sicut tesisie, et mel anacardi,
35
et calx cum sapone, ita quod utraque sint permixta.
36
¶ Et GALENVS quidem narrando retulit, cuiusdam uiri
37
ex antiquis curationem, qua curatus est dolor anchae et uenae sciaticae:
38
et magnificauit esse eius ualde. Et dixit, quia non indiguit alia curati-
39
one, et quia sanatus est ex uice una, donec retulit, quia ipse fortasse
40
intrauit balneum delatus, et exiuit ex eo iam sanus. Et est, ut acci-
41
piatur ex seitaragi uiridi: et si non inuenitur uiride, sumatur siccum, re-
42
cens: et teratur multum cum aliquanto adipe, et ponatur super an-
1
cham, ubi est dolor, aut crus, aut in coxa: et ligetur, et dimittatur quan-
2
titate trium horarum, aut per quantitatem quod sentiat infirmus seda-
3
tionem adustionis. Deinde intromitte eum in balneum. Cum ergo ro-
4
ridum fit corpus eius, intromitte ipsum in solium. Nam dolor recedit,
5
et sanatur. Et scias, quia non oportet ut utatur aliquis cauterio cum
6
istis medicinis, nisi post euacuationem corporis. Et Dioscorides qui
7
dem dixit, quod stercus caprarum, quando cum eo cauterizatur uena
8
sciatica, confert ei: et fit cauterium secundum hunc modum. Sumatur
9
lana, et imbibatur oleo antiquo, et ponatur super locum profundum,
10
qui est inter pollicem pedis, et inter focile, et est propinquior focili.
11
Deinde accipe stercus caprarum siccum, et inflamma ipsum in igne, do-
12
nec fiat carbo. Deinde pone ipsum super lanam, et dimitte ipsum, do-
13
nec extinguatur. deinde itera illud. Non cesses ergo facere illud, usque-
14
quo perueniat sensus super mediatione usque ad ancham, et
15
quiescat dolor. Et iste modus cauterij nomina-
16
tur cauterium Vaccinum.
17
¶ De cauterizatione doloris Dorsi.
18
Caput XLIIII.
19
QVANDOQVE accidit dolor in Dorso ex caussis multis,
20
aut a casu, aut a percussione, aut euacuatione superflua,
21
et illis similibus, ex infusione materiei frigidae, et humidae: et cauterium
22
quidem non cadit, nisi in hac specie sola, quae fit ex infusione materiei
23
frigidae. Oportet ergo post euacuationem infirmi cum pillulis foetidis,
24
et eis similibus, ut fiant super Dorsum, ubi est dolor, tres lineae secun-
25
dum latitudinem almeidati ipsius, postquam signas cum encaustro in
26
omni linea quinque cauteria, aut plura secundum quantitatem quae ue-
27
nit ex tolerantia infirmi uirtute eius: et fiat cauterizatio cum cauterio〈-〉
28
puncti. Et si uis, cauteriza tribus cauterijs, aut quatuor, cum cauterio cla〈-〉
29
uili mediali, secundum hanc formam.
i1
30
¶ De modo cauterizandi in incaeptine Gib-
31
bositatis. Caput XLV.
32
MVLTOTIENS accidit haec aegritudo infantibus paruis.
33
Et signum incaeptionis eius in pueris est: quod accidit super eum strictu〈-〉
34
ra in anhelitu apud eleuationem, et motum: et inuenis in ultima spon-
35
dilium Dorsi et nodorum eius, quod iam incaepit eminere super reli-
36
quos spondiles. Cum ergo uides illud, et uis facere illud, tunc cauteri-
37
za ipsum cum cauterio quod sit circulus secundum hanc formam.
i1
1
Et capiat cauterium super omnem partem spondilis aequaliter: et si uis
2
cauteriza in circumitu spondilis cum cauterio puncti duas lineas, aut
3
tres: et sint puncta propinqua adinuicem. Deinde cura locum, do-
4
nec sanetur cum eo quod diximus. Et caue, ne administres cauterium
5
in gibbositate, quae fit in spasmo nerui.
6
¶ De modo cauterizandi in Podagra, et dolori-
7
bus iuncturarum. Caput XLVI.
8
QVANDO dolores iuncturarum sunt ab humiditatibus fri-
9
gidis, quae effunduntur ad cuiuslibet membra corporis,
10
tunc quando accidunt dolores in pedibus, de consuetudine medicorum
11
est, ut nominent illud Podagram proprie. Cum ergo curatur Poda-
12
gra frigidae caussae cum modis curationis, et non remouentur dolores,
13
tune cauterium remouet eos. Et est, ut cauterizes eum post euacuatio-
14
nem in circumitu iuncturae pedum, cauterijs multis: et sit cauterium O-
15
liuare. Cuius haec est forma.
i2
16
Et si indiges ut punctes super faciem pedis, tunc fac cum cauterio
17
puncti. Quod si ascendunt dolores usque ad genua, aut reliquas iunctu〈-〉
18
ras, et multotiens accidit illud, tunc cauteriza ipsum super omne genu
19
tribus cauterijs, aut quatuor ab omni parte, cum hoc eodem cauterio Cla-
20
uili. Si autem necessaria sunt tibi plura hoc cauterio, tunc cauteriza ipsum.
21
Et non submergas manum tuam cum cauterio, imo sit circiter spissitudi-
22
nem cutis tantum. Si autem ascendunt dolores ad genua, et dorsum:
23
tunc administra quod diximus ex cauterio in capitulo suo. Quod si
24
dolores sunt in manibus tantum, tunc puncta in circumitu focilium, sicut
25
reuoluuntur duae lineae. Si autem remanet ex doloribus in digitis, tunc
26
puncta eos, super omnem nodum punctum, et super pectinem manus.
27
Si autem ascendunt dolores post dies ad cubitos, aut ad humeros, tunc
28
cauteriza utrosque ab omni parte. Et non euacues infirmum ex regimine
29
bono, ex recaeptione medicinarum. Nam si bonum fiat regimen, et eua〈-〉
30
cuetur phlegma, sanabitur auxilio DEI cum isto cauterio.
1
¶ De modo cauterizandi in Rupturis.
2
Caput XLVII.
3
QVANDO accidit Ruptura in inguinibus, et descendit inte-
4
stinum, aut zirbum ad testiculum, et est illud incipiens pro-
5
pinquum: tunc oportet ut pręcipias infirmo dimittere comestionem in
6
die suo. Et utatur ex lenientibus, quo descendat stercus a uentre suo. De〈-〉
7
inde sedeat inter manus tuas super dorsum suum: et praecipe ei, ut teneat
8
anhelitum suum, donec egrediatur, uel appareat zirbum, aut intestinum.
9
Deinde reduc ipsum digitis tuis, et signa cum encaustro sub Ruptura su-
10
per os pectinis, cum signo cuius extremitas sit similis medietati circuli ad
11
superiora corporis. Deinde igni cauterium, cuius haec est forma, do-
i1
12
nec ueniat album, et proijciat seintillas. Deinde reduc intestinum, aut
13
zirbum ad concauitatem suam. Deinde ponat minister manum suam super
14
locum, ut non exeat intestinum: et tu iam aperuisti inter crura infirmi, et
15
posuisti sub eo puluinar, et seruiens alius super crura eius, et alius super
16
pectus eius qui tenet manus. Deinde depone cauterium super ipsum si-
17
gnum, manu tua cum cauterio stante recta. Et tene ipsum, donec cum eo
18
consequaris os: aut itera cum eo uice alia, si non consecutus fueris cum
19
eo in prima usque ad os. Et prudenter obserua ab exitu intestini in hora
20
cauterizationis tuae, ne comburas ipsum, et eueniat per illud super infir〈-〉
21
mum aut mors, aut malicia magna. Et scias, quod quando tu non con-
22
sequeris cum cauterio os, non confert operatio tua. Et oportet ut sit cau〈-〉
23
terium infantium subtile, secundum mensuram eorum. Deinde cura cum re〈-〉
24
liquis unguentis, donec sanetur. Et sit infirmus iacens super dorsum su-
25
um quadraginta diebus, donec sigilletur uulnus. Et oportet, ut ponas nu-
26
trimentum eius longitudine temporis curationis eius, quod leniat uen-
27
trem eius: ut non exeat intestinum apud conamen et egestionem.
28
Deinde quando uult surgere post quadraginta dies, tunc administra
29
ligamentum decenter factum, et teneat ipsum quadraginta diebus alijs.
30
Et minoretur a labore, et repletione cibi et potus, et uocibus uehemen〈-〉
31
tibus. Nam quando utitur hoc regimine, ita sanatur sanatione integra.
32
Et ego dicam curationem Rupturarum cum incisione in capitulo suo.
33
Quando autem Rupturae accidunt in reliquo uentre, et sunt incipien-
34
tes, et uis ut non addantur, tunc cauteriza Rupturam eius cauterio ro-
35
tundo secundum quantitatem eius: et sit illud quod aduritur ex tunc sic-
36
ut tertia eius. Deinde cura ipsum, cum eo quod diximus: et non adde-
37
tur. Et iam dixerunt quidam primi: ut cauterizetur Ruptura cum cau-
38
terio triangulato, secundum hanc formam.
i1
1
Postquam signatur cum encaustro, et ponitur linea quae est per latitu-
2
dinem in latere superiori Rupturae, et linea altera ad inferius. Et depo-
3
ne manum tuam in medio cum cauterio clauili. Sed cauterium primum
4
est facilius et melius.
5
¶ De modo cauterizandi in doloribus propter casum,
6
aut percussionem. Caput XLVIII.
7
QVANDO accidit in quibusdam membris a casu, aut percussi-
8
one dolor: et perseuerat ille dolor tempore longo, et non
9
confert in eo curatio cum medicinis: tunc oportet ut cauterizetur cum
10
cauterio Puncti. Et sit cauterium omnis membri cauterium secundum magni-
11
tudinem eius, et ipsius paruitatem, et debilitatem eius, et ipsius uirtutem, et lo〈-〉
12
cationem torsionis, et doloris ex eo. Si ergo sanatur ex cauterio primo, est
13
bene. Si non: tunc itera super ipsum cauterium. quoniam de consuetudine
14
horum dolorum est, ut permutentur ex membro ad illud quod appropinquat ei.
15
Quare oportet ut consequaris eos cum cauterio, donec sanetur infirmus.
16
¶ De modo cauterizandi in Lepra.
17
Caput XLIX.
18
LEPROSI autem quandoque iuuantur cauterio iuuamento ma-
19
ximo. Et praecipue species Leprae, quae fit propter putrefactionem phle〈-〉
20
gmatis et melancholię: cum ergo uis cauterizare ipsam considera. Si ergo
21
Lepra est ineipiciens, et curasti eam cum eo, quod diximus in diuisio-
22
ne, et non descendit, neque stat: et times super infirmum, quod comprehen〈-〉
23
dat corruptio super totam complexionem eius: tunc cauteriza eum super
24
caput quinque cauterijs: uno in medio capitis noto, et secundo inferius
25
eo uersus frontem apud finem capillorum, et duobus super duo cornua,
26
et uno posterius super nucea ceruicis. Et ultima manum tuam cum cau〈-〉
27
terio parumper, donec imprimat in os impressionem paruam, et dislo-
28
centur ex eo cortices: ut alleuietur expiratio uaporum grossorum ex eo,
29
et cauteriza cauterio etiam super ipsum splenem, secundum quod prae-
30
cessit. Sin autem Lepra iam sparsa est super infirmum, et apparet ma-
31
nifeste: tunc oportet ut cauterizes cum istis cauterijs, quę diximus in ca〈-〉
32
pite, et cauterio super extremitatem nasi, et duobus cauterijs super du-
33
as maxillas, et duobus cauterijs super spondiles colli, et sex super spon-
34
diles dorsi, et uno magno super alhahosos apud gran caudae et uno su〈-〉
35
pra ipsum, in ipso almeidati: et duobus super anchas: scilicet super o-
36
mnem ancham uno, et duobus super genua: uno super omne genu, et
37
duobus super humeros, et duobus super cubitos, et duobus super te-
38
neritudines pectoris sui: et cauteriza ipsum super omnem iuncturam,
39
ex iuncturis digitorum manuum suarum, et pedum suorum: et caute-
1
riza super omnem calcaneum pedum suorum, et focilia manuum sua-
2
rum. Et caue tibi a neruis qui sunt super postremum calcanei, ut non
3
comburas eos. Et quandoque cauterizatur cauterio super os pectinis,
4
et alio super os stomachi, et alio super epar. Et scias, quod quanto
5
plus addis cauterium, est magis iuuamentum, et magis conferens.
6
Et scias, quod infirmus non inuenit in cauterio dolorem, sicut inue-
7
niunt ipsum sani: propterea, quod corpus eius iam stupefactum est. Et
8
oportet ut sint cauteria ex magnitudine, et paruitate secundum mem-
9
bra et iuncturas: secundum quod praecessit ex speciebus ferramento-
10
rum. Deinde cura cauterium ex farina herbi cum melle, et reliqua cu-
11
ratione, donec sanetur.
12
¶ De modo cauterizandi in Stupore. Cap. L.
13
QVANDO stupet aliquod membrum, et curatur cum medi-
14
cinis, et oleis, et emplastris, et non sanatur, tunc cauteriza ipsum
15
membrum stupefactum cauterijs, secundum quod meretur
16
magnitudo membri, aut paruitas eius. Et sit cauterium tuum intrans in
17
spissitudinem cutis parumper. Deinde cura ipsum cum unguento, donec sa〈-〉
18
netur. Et quandoque cauterizatur ad quiddam stuporis, qui accidit manui,
19
et pedi, in spondilibus dorsi apud exitum neruorum, qui mouent illud mem-
20
brum: et remouetur stupor. Verum non praesumat super illud, nisi qui est sapiens
21
in anatomia membrorum, et egressione neruorum mouentium corpus.
22
¶ De modo cauterizandi in Albaras. Cap. LI.
23
QVANDO antiquatur Albaras, et non confert in eo aliquid ex
24
ingenijs medicinae: tunc cauteriza super ipsam cauterio profun〈-〉
25
do parumper, secundum quantitatem spissitudinis cutis, donec re-
26
moueatur albedo, et mutetur color eius. Deinde cura ipsum cum farina herbi,
27
et lentis cum oleo rosa. et folijs arnoglossae, et sanguine columbae, et san〈-〉
28
guine hyrundinis: de unoquoque sit pars una: misceantur haec omnia, et li-
29
niantur super pannum, et adhaereant loco, donec sanetur.
30
¶ De modo cauterizandi in Cancro. Cap. LII.
31
QVANDO Cancer est incipiens, et uis ipsum sistere: tunc cau〈-〉
32
teriza ipsum cum cauterio circuli in circuitu eius, sicuti reuolui〈-〉
33
tur. Sapientes autem dixerunt, ut cauterizetur cauterio ulti〈-〉
34
mo in medio. Mihi autem non uidetur illud: quoniam timeo quod ulcere-
35
tur: et ego iam uidi illud aliquotiens. Et rectius est, ut cauterizetur in cir〈-〉
36
cumitu eius cum circulo, sicut diximus: aut cauterijs multis.
37
¶ De modo cauterizandi in Adubelati.
38
Caput LIII.
39
QVANDO aliquis habet Adubelati, et tardatur in maturati-
40
one, aut propter superfluitatem facientem eam, aut propter
41
aetatem infirmi, quando est decrepitus pauci sanguinis, aut propter tem〈-〉
1
pus, et uis festinare in maturatione Adubelati, tunc cauteriza in circum-
2
itu eius cum cauterijs paruis multis punctando. Deinde dimitte eam.
3
Nam ipsa festinabit cum maturatione. Si autem uis perforationem eius
4
cum cauterio, tunc igni cauterium, cuius haec est forma.
i1
5
Et depone ipsum in medio Adubelati, donec penetret cutem: et sit cau-
6
terium ab eo quod sequitur infirmus, ut alleuietur cursus puris. Deinde
7
cura ipsum donec sanetur.
8
¶ De modo cauterizandi in malo corro-
9
dente. Caput LIIII.
10
CORRODENS non est nisi corruptio in membro ambulans,
11
et corrodit ipsum: sicut ignis comedit ligna sicca. Si ergo uides corro〈-〉
12
dentem in loco qui toleret cauterium cum igne, tunc igni cauteria multa,
13
clauilia parua et magna, secundum quod conueniet illi loco in quo est
14
corrodens. Deinde cauteriza ipsum ab omni parte donec eradices cor-
15
ruptionem totam, et non remaneat ex ea aliquid penitus. Deinde dimit〈-〉
16
te ipsum tribus diebus, et pone super loca cauterizata sulphur tritum cum
17
oleo, donec eradicentur escharae omnes, et omnis corruptio. Deinde cu〈-〉
18
ra ipsum cum unguentis generantibus carnem. Si ergo uides, quod post
19
tres dies caro nascitur natiuitate sana, in qua non est corruptio, est bo-
20
num. Et si non: tunc itera cauterium super illud quod remansit ex locis
21
corruptis. Et corrodens medicatur quandoque cum medicina acuta. Ipsa
22
namque surgit loco cauterij. Verumtamen cauterium cum igne est uelo-
23
cioris iuuamenti: et ego quidem iam dixi cauterizationem eius cum me〈-〉
24
dicina acuta in diuisione: accipe ergo eam illic quando ea indiges.
25
¶ De modo cauterizandi in Clauis, et
26
Verucis. Caput LV.
27
MVLTOTIENS accidit in inferioribus partibus pedum
28
haec aegritudo: et est res grossa, filtrata, quae laedit pedem. Et cauterium
29
quidem in eis est secundum duos modos: cauterium cum igne, et cauteri-
30
um cum aqua calida. Quantum autem cum igne est, ut ignias cauterium
31
concauum simile pennę uulturis: quod fiat ex ferro, secundum quantitatem
32
quod contineat clauum ab omni parte: et sit subtilium marginum. Deinde
33
depone ipsum ignitum super clauum. Deinde reuolue manum cum cauterio
34
in circumitu claui, donec perueniat cauterium ad profunditatem claui: et
35
dimitte ipsum tribus diebus, donec incipiat emittere pus. Deinde em-
36
plastra ipsum cum maluis syluestribus, contritis cum sale: et dimitte em〈-〉
37
plastrum super ipsum in nocte. Ipse enim eradicabitur ex radicibus su-
38
is. Deinde cura locum unguento generatiuo carnis, donec sanetur.
39
Quod si sunt non conuersi, et multotiens accidunt in superficie cor-
1
poris, praecipue in manibus et pedibus: tunc administres in eis cauterium
2
cum aqua calida: et est, ut accipias cannulam ex aere, aut ferro, aut ex pen-
3
na uulturis: et depone eam super clauum, aut althelul. Deinde proijce in
4
cannulam ex aqua calida quantitatem paucam: retine manum tuam, et
5
tu reuolue eam cum compressione manus tuae parumper, ut imprimatur
6
margo cannulae in radice claui, et inueniat aqua calida uiam ad profun-
7
dum, ad radicem claui: et expectet infirmus parumper super mordica-
8
tionem aquae calidae hora una. Deinde dimitte ipsum. nam clauus era-
9
dicatur cum radicibus suis. Ita fac cum eis uno post unum, donec ueni-
10
as super omnes qui ex eis sunt in corpore. Deinde cura eos postquam era-
11
dicantur, cum eo quod generat carnem ex unguentis.
12
¶ De modo cauterizandi in Tremore.
13
Caput LVI.
14
QVANDO accidit alicui Tremor ex frigore in neruo, aut ex
15
febre quartana, aut alio: tunc oportet ut cauterizes ipsum
16
quatuor cauterijs, aut quinque super spondiles dorsi, et inter omnem spon-
17
dilem cauterio, et in pectore eius cauterio, et super stomachum eius cau〈-〉
18
terio. Tremor enim quiescit cum cauterio oliuari, et festinat sanitas ae-
19
gritudinis frigidae.
20
¶ De modo cauterizandi Albathir.
21
Caput LVII.
22
QVANDOQVE expelluntur in corpore Albathir foedae,
23
id est, pustulae, quae fiunt a materijs grossis corruptis. O-
24
portet ergo in primis cum apparent, ut cauterizentur super omne caput
25
pustulę cauterio subtili cum ligno myrti, cuius extremitas accensa est cum
26
igne. Aut cum radice aristolochiae longae. Aut cum cauterio lenticulari.
27
Et quandoque cauterizantur ademenul, in principio expulsionis suae se-
28
cundum hunc modum: et non augentur: et disrumpitur superfluitas fa-
29
ciens eos, et sanatur ex eis. Verumtamen oportet ut fiat illud post euacu-
30
ationem cum phlebotomia.
31
¶ De modo cauterizandi in fluxu sanguins ex
32
arteria in uulnere. Caput LVIII.
33
MVLTOTIENS accidit fluxus sanguinis ex arteria, quae
34
incisa est apud uulnus, quod accidit extrinsecus, aut apud incisionem a-
35
postematis, aut cauterium membri, et similia eis: et fit difficile abscinde-
36
re eum. Cum ergo accidit alicui illud, tunc propera cum manu tua ad ori-
37
ficium arteriae, et pone super ipsum digitum tuum indicem: et stringe eum
38
multum, donec obsessus sit sanguis sub digito tuo, et non egrediatur ex
39
eo aliquid. Deinde pone in ignem cauteria oliuaria parua, et magna nu〈-〉
40
mero plura: et suffla super ea, donec fiant ignita ualde. Deinde accipe
41
ex eis unum, aut paruum, aut magnum, secundum uulnus et locum, in
1
quo disrupta est arteria, et depone cauterium super ipsam uenam, post
2
quam tu remoues digitum tuum festinanter: et tene cauterium, donec
3
abscindatur sanguis. Quod si expellatur cum eleuas digitum ab ori-
4
ficio arteriae, et extinguis cauterium, tunc accipe cauterium aliud festi-
5
nanter, ex cauterijs quae in igne sunt pręparata. Non ergo cesses facere
6
illud cum uno post aliud, donec abscindatur sanguis. Et caue, ne com-
7
buras neruum qui est illic, et accidat super infirmum malicia alia.
8
Et scias, quod quando ex arteria fluit sanguis, tunc non est possibile
9
abscindere ipsum: pręcipue quaudo arteria est magna, nisi cum uno
10
quatuor modorum. Aut cum cauterio, sicut diximus. Aut cum extra-
11
ctione, quando non est extracta. nam quando extrahitur, contrahun-
12
tur extremitates eius, et abscinditur sanguis. Aut ligetur cum filo ligati-
13
one forti. Aut ponantur super ipsum medicinae de proprietate, qua-
14
rum est abscindere sanguinem, et stringatur cum puluinari constricti-
15
one decenti. Qui autem administrat abscisionem eius cum ligamento,
16
et strictura cum panno, aut positione rerum comburentium, et similium,
17
non confert ei penitus, nisi raro. Si autem accidat alicui illud, et non
18
sit ei praesens medicus, neque medicina: tunc incipiat cum positione di-
19
giti indicis super orificium uenae ipsius, sicut narrauimus, et constricti-
20
one eius ualde, donec obsessus sit sanguis a superiori parte uulneris, et
21
super arteriam. Et digitus non remoueatur, desuper ipsum cum
22
aqua frigida uehementis frigoris semper, donec con-
23
geletur sanguis, et ingrossetur, et abscinda-
24
tur. Et interim consideret in eo,
25
quid indiget ex cauterio, aut ex medicina.
26
¶ Partis PRIMAE Finis.
27
LIB. Chirurgici ALBVCASIS Pars II.
28
¶ De Incisione, Perforatione, et Phlebo-
29
tomia in uulneribus, et his similibus.
30
IAM DIXIMVS IN CAPITVLO
31
Primo, omnem aegritudinem in qua conueniens
32
est cum igne cauterium et medicina comburente,
33
et occasiones eius, ipsius caussas, et instrumenta
34
eius, et formas cauteriorum. Et posui illic capitula a
35
uertice usque ad pedem. Et ego procedam in hoc capitulo illa eadem uia:
36
ut alleuietur super quęrentem quęsitum eius. Et antequam incipiam illud,
37
oportet ut addiscatis o filij, quod in hoc capitulo est ex terrore illud quod
38
est in capitulo primo de cauterizatione. Et propter illud oportet, ut sit
39
cautela in eo uehementior, quoniam in operatione quae est in hoc capitu-
1
lo, multotiens cadit euacuatio cum sanguine, cum quo stat uita apud
2
apertionem uenae, aut incisionem super apostema, aut apertionem exi-
3
turae, aut curationem uulneris, aut extractionem sagittae, aut incisionem
4
super lapidem, et illis similia: ex quibus omnibus associatur tremor, et
5
timor, et cadit in pluribus eorum mors. Et ego moneo uos, ne cadat super
6
uos illud in quo est hęsitatio. nam quandoque cadunt ad uos in hac arte
7
modi hominum cum modis infirmitatum. Ex eis enim est qui irascitur cum
8
aegritudine sua, et est leuis apud eum mors: propter uehementiam eius
9
quod inuenit ex infirmitate sua et longitudine eius maliciei. Et cum ae-
10
gritudine est ex timore quod significat mortem. Et ex eis est, qui dat tibi〈-〉
11
censum suum, et ditat te cum eo, sperans sanitatem, et aegritudo eius est
12
perniciosa. Non ergo oportet ut consentiatis ei qui uenit ad uos ex eis,
13
cuius modus est talis. Et sit cautela uestra uehementior, quam cupiditas
14
et uestra rapacitas. Et non pręsumatis super aliquid ex illo, nisi post sci-
15
entiam certam, quae uerificat apud uos illud ad quod peruenit successio
16
laudabilis. Et utimini in curatione omnium infirmorum uestrorum, pro-
17
gnosticatione et indicatione de eo ad quod conuenienter sit salus. In il-
18
lo namque est uobis adiutorium super acquisitionem famae et gloriae, et
19
memoriae et laudis. Inspiret uobis DEVS o filij, intellectum suum, et
20
non auferat uobis directionem et inspirationem: quoniam illud est in
21
manu eius. Et ego quidem ordinaui hoc Capitulum distinguendo per
22
capitula, secundum quod pręcessit in capitulo Cauterij, a ceruice usque
23
ad pedes: ut alleuietur uobis quęsitum quod uultis ex
24
eo, et quo indigetis.
25
¶ De curatione Aquae quae aggregatur in capiti-
26
bus puerorum. Caput I.
27
SCIAS, quod hęc infirmitas multotiens accidit pueris apud par〈-〉
28
tum: aut quando stringit obstetrix caput pueri absque leuitate. Et quan-
29
deque accidit etiam ex caussa occulta quę non scitur. Et ego quidem non
30
uidi hanc aegritudinem in alijs quam in pueris: et ad omnem quem ex eis
31
uidi properauit mors: propter illud ergo uisum est mihi dimittere ope-
32
rationem in ea. Et ego quidem uidi ex eis puerum, cuius caput impletum
33
erat aqua, et caput magnificabatur in omni die, donec non poterat sede-
34
re super seipsum, propter magnitudinem capitis sui: et humiditas augmen〈-〉
35
tata fuit, donec mortuus est. Et haec quidem humiditas, aut aggregatur inter
36
cutem et os: aut aggregatur sub osse super sifac. Et operatio in illo, si est
37
humiditas inter cutem et os, et apostema est paruum, tunc oportet ut fin-
38
das in medio capitis fissura una in latitudine: et sit longitudo fissurae qua〈-〉
39
si duo nodi, donec currat humiditas. et haec est forma spatumilis.
i1
1
Si ergo humiditas est magis augmentata, et apostema est ma〈-〉
2
ius, tunc pone eas duas fissuras, secundum formam hanc.
i1
3
Et si humiditas est sub osse, et signum eius est, quod uides
4
commissuras capitis apertas ab omni parte: et aqua deprimi〈-〉
5
tur quando comprimis eam manu tua ad interiora, et non
6
occultatur tibi illud: tunc oportet ut findas in medio capitis
7
tribus fissuris, secundum hunc modum. Et post incisionem
8
extrahe humiditatem totam. Deinde stringe fissuras cum
9
pannis et puluillis. Deinde embroca illud desuper cum ui-
10
no et oleo usque ad diem quintum. Deinde solue ligamentum, et cura uul-
11
nus cum tentis, et unguentis. Et non dimittas stringere caput cum aequa〈-〉
12
litate. Et ciba infirmum omni cibo sicco paucae humiditatis, usquequo
13
confortetur membrum, et sanetur. Et modus alius incisionis est, ut con-
14
sideres ubi apparet magnitudo apostematis, et collectio aquę. quoniam
15
quandoque est in occipitio plus, aut in sincipite, aut in dextra, aut in sini-
16
stra. Ascende ergo cum incisione ubi apparet tibi apostema et impletio
17
aquae: et scinde illud secundum quod tibi possibile est. Et obserua, ne in〈-〉
18
cidas arteriam, et accidat fluxus sanguinis, et moriatur infirmus ex illo
19
fluxu cum euacuatione humiditatis.
20
¶ De incisione Arteriarum quae sunt post
21
aures. Caput II.
22
QVANDO accidunt alicui catarri ad oculos, aut ad pectus, et
23
antiquatur illud, et non confert curatio medicinarum: tunc
24
magis ultima curatio est in illo, incisio harum duarum arteriarum. Opor-
25
tet ergo quando uis incidere eas, ut radat infirmus caput suum. Deinde
26
frica locum cum panno aspero, ut appareant arterię. Deinde stringat in〈-〉
27
firmus collum suum, cum quolibet panno suo. Deinde considera, ubi pul〈-〉
28
set uena. Et loca utriusque sunt loca quae sunt post aures depressa: et raro
29
occultatur, nisi in quibusdam hominibus. Deinde signa cum encaustro
30
super utraque: et incide utramque cum spatumili utrimque acuro, incisi-
31
one perueniente ad os: et fiat illud per latitudinem capitis. Et si uis, in-
32
tromitte spatumile sub arteria, et incide eam ad superiora cum incisio-
33
ne. Et sit longitudo incisionis quasi duo digiti iuncti. Nam quando in-
34
ciditur uena, egreditur sanguis egressione pulsatili, qui salit ad interiora
35
saltu frequenti. Si autem arteria non apparet sensui, tunc oportet ut
36
mensures ab aure quantitatem spacij trium digitorum. Deinde signa
37
cum encaustro, et finde usque ad os. Et illud quod oportet emittere ex
38
sanguine, est .VI. unc. et fortasse emittis ex eo plus, aut minus. Totum
39
illud secundum quantitatem quae apparet tibi ex uirute infirmi et re-
40
pletione arteriae eius. Deinde considera ad uulnus. Tunc si remanet ad
41
os ex sifac aliquid, tunc incide illud, ut non accidat apostema calidum:
1
tunc stringe uulnus cum licinijs ex panno lini. Deinde cura ipsum
2
cum unguento, donec sanetur.
3
¶ De extractione arteriarum, quae sunt in
4
timporibus. Caput III.
5
QVANDO accidit homini hemicranea antiqua, aut catarri a-
6
cuti propter humiditates acrimoniales, et caliditate in la-
7
certis timporum, aut soda antiqua, uehemens, et similia illis: et medica-
8
tur cum modis curationis medicinae, et non confert illud: tunc experti
9
sumus in his aegritudinibus extractionem arteriarum ex timporibus,
10
aut cauterizationem earum, sicut narrauimus. Et modus operationis in
11
extractione earum, est, ut radat infirmus pilos qui sunt in timporibus,
12
et intendat ad arteriam apparentem in timpore. Ipsa namque ostendi-
13
tur tibi ex pulsu suo, et raro occultatur nisi in paucis hominibus, aut ue-
14
hementia frigoris. Quod si occultatur tibi, tunc stringat infirmus ca-
15
put suum cum quolibet panno suo: deinde frica locum cum panno aspe〈-〉
16
ro. Aut uapora locum cum aqua calida, donec appareat tibi apparitio-
17
ne manifesta. Deinde accipe spatumile, quod paulo ante formaui. De-
18
inde excoria cum eo cutem cum facilitate, donec peruenias ad arteri-
19
am. Deinde proijce in eam uncinum, et extrahe eam ad superiora, do-
20
nec extrahas eam ex cute, et facias eam euadere ex tunicis quae sunt sub
21
ea ab omni parte. Si autem arteria est subtilis: tunc inuolue eam cum
22
extremitate uncini. Deinde incide ex ea partem secundum quantita-
23
tem qua elongentur extremitates eius, et contrahantur, et non accidat
24
fluxus sanguinis. Nam si non inciditur, et si non abscinditur, non ascen〈-〉
25
dit sanguis penitus. Deinde euacua ex sanguine ana .VI. unci. usque
26
ad .III. Quod si arteria est magna: tunc oportet ut liges eam in duo-
27
bus locis ex filo duplo, forti, ex serico: aut ex chordis alhohod, ut non
28
properet ad ipsam putrefactio ante consolidationem uulneris, et acci-
29
dat fluxus sanguinis. Deinde incide superfluitatem, quae est inter duo
30
ligamenta. Fac illud in illa hora, aut post horam aliam. Et si uis, caute-
31
riza eam cauterio usque ad os, cum cauterio cultellari: donec incidan-
32
tur extremitates eius, et stabit loco eiusdem operis. Et est melius opus,
33
nisi si infirmus habet febrem, autest calefactae complexionis. Quoni-
34
am cauterium est ex eis, quae iuuant ad finiendas humiditates. Ergo est
35
melius iuuamentum. Et oportet post extractionem arteriarum, ut im-
36
pleatur locus cotto antiquo: et ponantur super ipsum puluilli decen-
37
ter facti. Et post solutionem curetur cum medicinis siccis, quae faciunt
38
nasci carnem, et cum licinijs, donec sanetur. Quod si interim dum o-
39
peraris accidit fluxus sanguinis ex arteria, tunc propera ad abscinden-
40
dum eum cum cauterio, aut ut impleas locum cum zegi: et stringe ma-
41
num tuam, donec abscindatur sanguis. Quod si nihil ex illis est tibi
1
praesens, tunc pone super locum digitum tuum, donec congeletur san-
2
guis. Et embroca locum cum aqua uehementis frigoris, donec quiescat
3
acuitas, et stringatur secundum quod oportet. Et ex eo quod est leui-
4
us et facilius extractione arteriae, est, ut cauterizes uenam cum hoc cau-
5
terio habente duos cultellos: sitque acuitas duorum cultellorum simi-
6
lis almagdatem. Verumtamen sunt multo minoris acuitatis, quam duo
7
cultelli. Quoniam si sunt acutę, sicut duo cultelli, properat utrisque fri-
8
gus: et non incidunt carnem cum uelocitate. Cum ergo in eis est ali-
9
quantulum grossitudinis, tenetur in eis calor ignis, et abscinditur caro
10
uelociter: cum hoc ergo opus est melius omni opere, et leuius, et faci-
11
lius. Et sit spacium quod est inter duos cultellos quantitas grossitudi-
12
nis digiti, postquam tu signas duo loca cum encaustro: et depone u-
13
trosque ignitos ualde, donec perueniant ad os, et incidant uenam in
14
duobus locis: ut elongetur quod est inter extremitates eius. nam non con〈-〉
15
solidantur cum hoc cauterio penitus. Et haec est forma cauterij.
i1
16
¶ De cura cursus lachrymarum acutarum assi-
17
duarum ab oculis. Caput IIII.
18
QVANDO sunt lachrymae assiduae, et est cursus earum ex
19
uenis, quae sunt super craneum capitis exterius: et non con〈-〉
20
fert in eis aliquid curationis medicinae cum medicinis, et uides faciem
21
infirmi iam rubere, et sentit in fronte sua deambulationem, sicut est de-
22
ambulatio formicarum: et oculi eius sunt extenuati, humidi, ita quod
23
iam corrosi sunt pili eorum cum corrosione: et calefactae sunt palpe-
24
brae eius ex acuitate lachrymarum: tunc antiqui indiguerunt in curati-
25
one earum hac operatione, et denominauerunt eam curationem, cum
26
Ense. Et est, ut praecipias infirmo radere pilos qui sunt in fronte sua.
27
Deinde incide in fronte tres fissuras aequedistantes secundum longitu-
28
dinem frontis: et sit longitudo fissurae quasi duo digiti, et fissura una
29
sit aequedistans longitudini nasi in medio frontis, et secunda secun-
30
dum longitudinem parumper a motu lacertorum, et tertia a parte al-
31
tera: et caue ab incisione arteriarum quae sunt in duobus lateribus: et
32
elonga manum tuam a continuatione duarum mandibularum, et sit
33
spacium omnis incisionis quantitas trium digitorum coniunctorum:
34
et sit tibi frustum spongię praeparatum, aut panni siccati multi, cum qui〈-〉
35
bus exsicces sanguinem. Deinde intromitte spatumile duarum acuta-
36
rum extremitatum, cuius mox sequens est forma.
i1
1
ab incisione quae est a parte timporis, usque ad incisionem secundam: et ex-
2
coria cum eo totam cutem, quę est inter duas incisiones, cum sifac, quod
3
est super os. Deinde fac illud etiam ab incisione media usque ad incisio-
4
nem secundam. Deinde extrahe hoc spatumile, et intromitte in incisionem
5
primam iterum instrumentum aliud, quod nominatur cultellare acutum, ab
6
una parte lene, non acutum ab altera parte. et haec est forma eius.
i2
7
Et pone latus eius acutum uersus carnem annexam cum cute, et latus eius
8
lene uersus os: et impelle ipsum, donec perueniat ad fissuram mediam:
9
et abscinde cum eo omnia uasa, quae descendunt a capite ad oculos: prae-
10
ter quod continuetur incisio usque ad illud quod apparet de cute. Dein-
11
de fac illud in fissura media usque ad fissuram aliam. Et postquam currit
12
ex sanguine quantitas aequalis, exprime loca ex frustis sanguinis coagu〈-〉
13
lati. Deinde pone in omnem fissuram licinium ex cotto ueteri, et pone
14
super eos puluillos imbibitos in uino, et oleo, aut aceto. Et uide ut non
15
accidat apostema calidum. Et in die tertia solue ligamentum, et admini-
16
stra infusionem multam cum aqua tepida. Deinde cura illud ex unguen-
17
to basilicon, et reliquis quibus curantur uulnera: usquequo sanetur.
18
¶ De cura lachrymarum acutarum et catarrorum ad oculos ex
19
interioribus capitis. Caput V.
20
QVANDO accidunt alicui catarri acuti, acres, assidui: et uides
21
oculos eius extenuatos, paruos, et iam debilitatus est aspectus
22
eorum: et palpebrae ulceratae, et cadunt pili ex eis, et in pro〈-〉
23
fundo capitis est dolor acutus, laedens, et sternutatio consequens: tunc
24
sume ex istis accidentibus, quod illae materiae, et catarri non ueniunt, ni-
25
si ex uenis multis. Et melior curatio in eis est haec. Et est, ut praecipias in-
26
firmo radere frontem suam. Deinde incide in eam fissuram unam in me-
27
dio frontis, aut alterius parumper per latitudinem, et incipe cum fissu-
28
ra a timpore sinistro ad timpus dextrum: et sit incisio usque ad os: et
29
elonga manum tuam a lacertis timporum, qui mouentur apud ma-
30
sticationem: donec quando detegitur os: et exsiccabis totum sangui-
31
nem cum spongia. Tunc separa inter duo labia fissurae cum cotto ue-
32
teri, aut cum licinijs ex lino. Deinde stringe desuper cum puluillis:
33
et imbibe puluillos cum uino et oleo, ut non accidat apostema ca-
34
lidum. Et quando soluis illud, et uides quod apostema calidum iam
35
imminuitur: tunc oportet ut frices os, donec incipiat in eo nasci ca-
1
ro. Deinde cura ipsum cum regimine exiccatiuo quod facit nasci car-
2
nem: sicut si accipias ex farina tritici partes duas, et ex colophonia qua-
3
tuor partes: et praepares ex eis emplastrum, et administretur ad natiuita〈-〉
4
tem carnis in istis uulneribus.
i1
i2
5
¶ De cura eius quod cadit in Aurem.
6
Caput VI.
7
OMNE QVOD in Aurem cadit, est una quatuor specierum:
8
aut lapis mineralis, aut simile lapidi, sicut ferrum, et uitrum: aut est ex
9
planta, sicut est cicer, et fabae: aut est res fluxibilis, sicut aqua, et ace-
10
tum, et eis similia: aut aliquod animal. Quando ergo cadit in aurem la-
11
pis, aut genus lapidis ex eis quae non adduntur, neque crescunt in aure,
12
expone Aurem soli: si ergo uides lapidem, tunc distilla in Aurem ali-
13
quid ex oleo uiolato, aut sisamino. Deinde administra extractionem e-
14
ius, et fac sternutare cum condisi, et opila nares apud aduentum ster-
15
nutationis, postquam tu ponis in circumitu auris frusta ex pannis, aut
16
lana, et extendis aurem ad superiora. multotiens enim egreditur cum
17
hac cura. Si autem non egreditur, tunc administra extractionem eius cum
18
Gesti, id est, Pizigarolis subtilibus: cuius forma est haec.
i3
19
Si ergo egreditur cum gesti, est bonum. Et si non, tunc administra extra〈-〉
20
ctionem eius cum uncino caeco subtili paucae duplicationis.
i4
21
Si ergo non egreditur per illud, tunc fac cannulam ex aere, et intromit-
22
te extremitatem cannulae in foramen auris multum, et opila quod est in
23
circumitu cannulae cum caera mollificata cum oleo, ut non sit uento uia
24
nisi cannulae: deinde extrahe cum uento tuo attractione forti. Multoti-
25
ens enim egreditur cum eo quod narrauimus.
i5
26
Si autem non egreditur hoc modo: tunc accipe ex helkalimbat, aut ex
27
uisco, id est, gluten praeparato, cum quo capiuntur aues, rem modicam:
1
et pone ipsum in extremitate radij postquam tu inuoluis super eam co〈-〉
2
tum decenter positum: deinde intromitte ipsum in foramen auris cum
3
facilitate, postquam tu exiccas aurem ab humiditate. Si ergo non egre-
4
ditur cum omnibus quae narrauimus, tunc propera ad scindendum, ante-
5
quam accidat apostema calidum, aut spasmus. Et modus fissurae est,
6
ut phlebotomes infirmum in primis in cephalica: et extrahe ei ex sangui-
7
ne secundum mensuram uirtutis eius. Deinde fac sedere infirmum inter ma〈-〉
8
nus tuas, et conuerte aurem eius ad superiora, et finde fissuram paruam
9
in radice auris apud adipem eius in loco depresso ipsi: et sit fissura luna-
10
ris figurę, donec peruenias ad lapidem: deinde aufer eum cum eo, quod
11
est tibi possibile ex instrumentis. Deinde sue fissuram ab hora tua cum
12
uelocitate, et cura ipsam, donec sanetur.
13
Quod si res cadens in aurem est ex uno granorum, quae crescunt, et
14
inflantur: tunc administra extractionem eius. Si autem non obedit tibi
15
ad exitum, tunc accipe spatumile tenue, subtile, secundum hanc formam.
i1
16
Et administra cum eo abscisionem illius speciei ex granis, quae cadunt in
17
aurem, et non facias illud, quando tu cogitas, quod illud granum iam hu-
18
mectatum est per uaporem auris, donec ponis ipsum frusta multa: dein-
19
de extrahe ea cum uncinis, aut cum gesti subtili, aut cum suctione, sic-
20
ut diximus. nam extractio eius alleuiatur. In aqua autem quae ingre-
21
ditur in aurem, oportet ut utatur infirmus sternutatione cum condisi in
22
primis: et iam impleuit aurem suam cum aliquanto cotto ueteri: et est
23
iacens super illam aurem, in qua est aqua. Si ergo egreditur per illud, est
24
bonum. Et si non: tunc accipe lapides multos, secundum longitudinem di〈-〉
25
giti, tenues, lenes, et calefac eos cum igne parumper, et intromittat infir〈-〉
26
mus ex eis unum in foramen auris suae: et saliat super pedem suum unum
27
ex illa parte, et percutiat cum lapide alio super lapidem qui est in aure.
28
Non ergo cesset facere illud cum lapide et lapide, donec egrediatur to-
29
ta aqua. Et iam egreditur aqua ita, ut accipias ex parpyro, aut ex iunco
30
unum, et intromittas extremitatem eius unam in aurem: et accendas ex-
31
tremitatem alteram cum igne, donec comburatur plurimum eius. Deinde
32
itera iuncum alium, et fac illud multotiens, donec egrediatur tota aqua:
33
et extrahe ipsam cum cannula secundum quod praemissum est in lapide.
34
In extractione autem animalis intrantis in eam, si est parui corporis,
35
ut pulex, et ei simile, cura ipsum sicut dixi in diuisione. Sed si est corpo-
36
ris magni, quod appareat sensui: tunc administra extractionem eius cum
37
gesti, et uncinis: et res eius est facilior omnibus, quae tenentur in aure.
38
In extractione autem uermis generati in aure, quando curas eum cum
39
eo quod diximus in diuisione, et in tractatu distilationum, et non confert
1
curatio tua: tunc oportet ut aspicias aurem in sole. Si ergo apparet illic
2
aliquid ex uermibus, tunc extrahe illud cum gesti, aut cum uncinis sub-
3
tilibus. Si autem non apparet illic aliquid, tunc accipe cannulam, cuius
4
haec est forma,
i1
5
stricta inferius, ampla superius: et intromitte extremitatem subtilem in
6
aurem secundum quantitatem quod tolerat eam infirmus: deinde suge cum
7
ea suctione forti. Fac illud multotiens, donec egrediantur omnes uermes.
8
Si autem non obediunt tibi ad exitum, tunc opila circumitum cannulae
9
cum cęra, sicut dixi in lapide. Quod si non egrediuntur cum eo quod
10
diximus: tunc administra distillationes quas iam experti sunt antiqui in
11
interfectione uermium: et inuenies illud in tractatu distillationum. Et
12
sit effusio tua qua effundis olea et medicinas in aurem cum hoc instru-
13
mento, cuius forma depicta est hic.
i2
14
Sicut uides fac ipsum ex argento, aut aere, inferius strictum, in quo sit fo〈-〉
15
ramen paruum, amplum superius. Sit ergo ut impellens quod est in con-
16
cauitate cannulae, sit ex aere decenter factum. Et si uis, accipe radium, et
17
inuolue in extremitate eius cottum inuolutione decenti: deinde proijce
18
oleum, aut succum, aut quod uis ex istis medicinis in cannulam: et ipsa
19
sit in aure: deinde intromitte radium cum cotto desuper, et exprime i-
20
psum manu tua compressione temperata, donec impellatur oleum in con〈-〉
21
cauitate auditus, et sentiat ipsum infirmus interius: et illud quod infun-
22
ditur in aurem, sit iam calefactum cum igne parumper: et caue ne sit res
23
quae distillatur in eam frigida ualde: medicinae enim non tolerant illud.
24
¶ De cura opilationis accidentis Auri.
25
Caput VII.
26
QVANDOQVE egrediuntur quidam infantes ex uentribus
27
matrum suarum non perforati. Et iam accidit etiam quibusdam ho-
28
minibus opilatio in meatu Auris a uulnere, aut carne nata in ea. Et haec
29
opilatio quandoque fit in profundo foraminis Auris, quam non conse-
30
quitur uisus: et quandoque accidit ad exteriora foraminis parum, et con-
31
sequitur eam uisus. Illa ergo quę accidit in profundo Auris, et quam
32
non comprehendit aspectus, est in pluribus dispositionibus difficilis sa-
33
nationis. Et in illa quam consequitur uisus, oportet ut ponas Aurem in-
34
firmi in sole, et aspicias in ea: tunc si uides opilationem apparentem, a-
35
peri eam cum spatumili subtili, cuius forma est haec quae sequitur,
i1
1
Sit extremitas eius in qua sit quędam latitudo parua, cuius quaedam pars
2
sit acuta: et reliquum spatumile sit duarum laterum lenium: ut non laedat
3
aurem. Si ergo opilatio est a carne nata in meatu auris: tunc tene eam
4
cum uncino subtili, et incide eam cum facilitate uehementi, donec aufe-
5
ratur tota caro. Quod si opilatio est in profundo auris: tunc accipe ra〈-〉
6
dium subtilem, lenem, et calefac ipsum cum igne parumper: deinde mit〈-〉
7
te ipsum in meatum auris. Si ergo senseris opilationem cum eo, quod in〈-〉
8
uenit infirmus cum grauitate auditus, conare apertionem eius cum fa-
9
cilitate: et caue, ne uulneres neruos auris. Deinde pone in aurem licini-
10
um secundum quantitatem amplitudinis foraminis, quod inuoluisti in
11
unguento aegyptio: fac illud aliquot diebus, donec sis securus de conso-
12
lidatione uulneris. Aut accipe licinium, et infunde ipsum in aqua rosa-
13
ta, et pulueriza super ipsum zegi tritum, et utere ipso. Quod si uides
14
aurem iam apostemari: tunc oportet ut extrahas licinium, et permittas ipsum
15
cum licinio alio, quod inuolues in caeroto quod sit factum cum oleo rosato,
16
donec sedetur apostema calidum: deinde cura ipsum usquequo sanetur.
17
Si autem accidat fluxus sanguinis: tunc submerge spongiam, aut pan-
18
nos in aqua frigida, et pone super eam aurem: et utere reliqua curatione,
19
quae abscindit fluxum sanguinis prędicta in tractatu distillationum.
20
¶ De cura Altheli palpebrarum.
21
Caput VIII.
22
ISTI Althelil qui accidunt in Palpebris oculi, quandoque sunt hu〈-〉
23
midi, et sunt sicci. Oportet ergo ut teneas eos cum tenalijs: aut cum un-
24
cino, et incidas eos cum spatumili a radicibus suis. Deinde pone super
25
loca zegi tritum. Si autem ex eis fluat sanguis, tunc cauteriza eos cum
26
cauterio lenticulari subtili. Et cauterizare eos, est melius post incisionem.
27
Multotiens enim redeunt quando remanet ex radicibus suis aliquid. Et
28
quando cauterizantur cum igne, comburuntur il-
29
lae radices, et non redeunt.
30
¶ De cura Grandinum palpebrarum
31
oculi. Caput IX.
32
MVLTOTIENS accidit in palpebris aliquid quod assimi〈-〉
33
latur Crandini in fortitudine sua, et sua duricie, et propter illud nomi-
34
natur Grando: et est aggregatio humiditatis grossae in palpebra superi-
35
ore, et palpebra inferiore. Operatio ergo in eis est, ut consideres tunc, si
36
est Grando procedens in eo, quod apparet de palpebra, et mouentur
37
ad omnem partem, et res eius est facilis. Finde ergo super eam fissura
38
per latitudinem. Deinde excoria eam ab omni parte cum facilitate, do-
39
nec euadat. Deinde suspende eam cum uncino, et abscinde ipsam. Si
40
autem non praeparatur tibi abscisio eius, nisi postquam tu penetras pal-
1
pebram cum incisione parumper, tunc nocet infirmo illud in aliquo.
2
Quod si fissura est magna: tunc aggrega ipsam cum sutura: et cura ipsam,
3
donec sanetur. Et si est parua, non superueniet tibi malum ex ea. Vn-
4
guentum enim restaurat ipsam, et incarnat eam. Et si grando est decli-
5
uis ad interiora auris uersus superficiem intrinsecam, tunc inuersa pal-
6
pebram, et suspende grandinem cum uncino: praeter quod indigeas in-
7
cisione, et preme eam ab omni parte. Quod si elongatur palpebra per
8
incisionem, non nocet illud in aliquo. Deinde ablue oculum post inci-
9
sionem grandinis, cum aqua salsa: et cura locum cum eo quod incar-
10
nat, donec sanetur infirmus.
11
¶ De cura Axirnath palpebrarum.
12
Caput X.
13
AXIRNATH est adeps qui generatur in tunicis palpebrae
14
superioris: et plurimum quidem accidit illud pueris: et ipsum grauat
15
oculos eorum, et accidunt eis catarri in matutinis, et non possunt intue-
16
ri lumen solis, propterea, quod lachrymae properant ad eos, et propter
17
illud uides eos discumbere super facies suas semper, et super eas dor-
18
miunt, et sunt palpebrae eorum sub supercilijs humidae, quas iam co-
19
operuit inflatio: et eminentia quidem Axirnath apparens est oculo, et
20
quando tu premis locum cum digitis tuis, sentis Axirnath inter eos. Et
21
modus operationis eius est, ut ponat infirmus caput suum in sinu tuo.
22
Deinde accipe pannum lini, et praepara in eo licinia, et fac ex illo lici-
23
nio circulum secundum quantitatem quod continet Axirnath ab omni.
24
parte. Deinde pone eum super eam, et preme cum digitis tuis ab omni
25
parte, ut aggregetur Axirnath in medio circuli. Deinde finde in medio
26
illius humiditatis cum spatumili incidente fissuras per latitudinem, et
27
non sit fissura maior illa quę fit in phlebotomia in profundo. Aut opor〈-〉
28
tet ut findas cutem totam, donec peruenias ad Axirnath in pluribus
29
enim dispositionibus procedit Axirnath ex fissura secundum formam
30
frusti pinguedinis albae. Extrahe ergo eam cum panno, quem infiltra-
31
sti inter digitos tuos ad exteriora: et tu reuoluis manum tuam ad de-
32
xtram et sinistram, donec dispergatur: et caue, ne addas in fissura, ut
33
non peruenias cum spatumili ad oculum, et laedas eum. Si autem non
34
appareat tibi Axirnath in principio fissurae, tu addas in fissura parum
35
cum facilitate, donec procedat Axirnath. Deinde extrahe eam, sicut di-
36
ximus. Deinde submerge pannos in aceto et aqua, et pone eos super lo-
37
cum, et stringe eum cum puluillis. Et ex hominibus sunt qui terunt salem,
38
et ponunt ipsum in concauitate fissurae, ut liquefiat quod remansit ex
39
illa humiditate. Deinde cura ipsam, donec sanetur. Si autem accidat in
40
loco apostema calidum, tune cura ipsum cum empla-
41
stris sedatiuis, donec sanetur.
1
¶ De modis Ataxmir oculi, id est, cum palpebra mol-
2
lificatur oculi, unde fit ut rugetur sicut
3
non debet. Caput XI.
4
QVANDO nascuntur in palpebris oculi pili additi praeter
5
cursum sub pilis naturalibus, et antiquantur: tunc ipsi no〈-〉
6
cent oculo, et faciunt accidere modos aegritudinum, sicut lachrymas as-
7
siduas, et mollificationem palpebrarum, et albuginem, donec fit illud
8
caussa destructionis oculi. Et Ataxmir quidem oculi curatur secundum
9
quatuor modos. Aut per cauterium cum igne. Aut cum medicina acu-
10
ta, secundum quod pręmissum est in capitulo cauterij. Aut curatur Atax-
11
mir per incisionem et suturam. Aut per cannas, secundum quod ego di-
12
cam. Oportet ut ponas caput infirmi in sinu tuo. Deinde conuerte pal-
13
pebram oculi manu tua sinistra. Si ergo conuertitur, bonum est. Et si non:
14
intromitte acum in eam, in qua sit filum ab inferiori parte palpebrae, et
15
fac penetrare acum cum filo desuper, et sit illud prope pilos ipsos, id est,
16
prope marginem palpebrae, in quo nascuntur pili: et trahe filum ad su-
17
periora cum palpebra, et conuerte eam cum radio. Deinde finde in in-
18
teriori parte palpebrae sub pilis additis cum spatumili incidente a la-
19
chrymali maiore usque ad lachrymale minus. Deinde extrahe filum,
20
et pone sub palpebra puluillum paruum ex cotto, aut panno: deinde si-
21
gna super palpebram cum encaustro, quod sit sicut figura folij myrti.
22
Verumtamen oportet, ut fit figura secundum quantitatem et eleuatio-
23
nem palpebrae: quoniam iam diuersificatur illud in hominibus. Ex eis
24
enim est, qui indiget ut incidatur ex palpebra quantitas magna, secun-
25
dum quantitatem quae mollificatur a palpebra. Deinde cum spatumi-
26
li finde super duas lineas quas signasti, et incipe a lachrymali maiore us-
27
que ad lachrymale minus, et sit fissura una prope pilos naturales, sicut
28
est grossitudo radij. Deinde intromitte uncinum in uno duorum angu-
29
lorum cutis. Deinde excoria ipsam totam. Deinde aggrega cum sutura
30
duo labia, cum acu et filo lana subtili: et absterge sanguinem, et fac ad-
31
haerere quod superfluit ex filis super duo supercilia, cum quibusdam
32
rebus inuiscantibus, si uis facere illud: et si non, non cures. Deinde di-
33
mitte suturam et fila usque ad tres dies, aut quatuor: postea cura illud.
34
et si uis, dimitte uulnus absque sutura, et cura ipsum cum eo, quod ex-
35
siccat et constringit. Nam palpebra eleuatur apud sigillationem uul-
36
neris et aggregationem eius: sed futura est melior. Hunc modum curandi
37
Ataxmir docuerunt antiqui. Verumtamen in eo est sollicitudo super in-
38
firmum, et est ex bona operatione, et non est in eo timor.
39
Et modus alius est in Ataxmir etiam: et est, ut signes super palpe-
40
bram figuram, quae sit sicut figura folij myrti, sicut narrauimus. De-
41
inde eleua palpebram cum tribus uncinis separatis, aut ag-
42
gregatis, secundum formam hanc quae sequitur,
i1
1
Deinde incide quod superfluit cum forficibus paruis, secundum hanc formam,
i2
2
cum aequalitate incisionis. Si autem non est tibi possibile tenere uncinum,
3
et non aequatur illud: tunc accipe acum in qua sit filum, et intromitte
4
ipsum in medio figurae: et intromitte filum aliud prope lachrymale ma-
5
ius, et filum secundum prope lachrymale minus: et aggrega inter digi-
6
tos tuos fila cum aequalitate. Deinde eleua manum tuam eleuatione ae-
7
quali: et eleua cutem super quam est signatum cotum, sicut narrauimus.
8
Deinde aggrega duo labia uulneris cum sutura: et cura ipsum, donec sa-
9
netur. Si uero accidat apostema apud incisionem tuam, aut fissuram
10
tuam: seda illud apostema cum caeroto, et his similibus, ex unguentis se-
11
dantibus. Et quandoque accidit palpebrae etiam, ut conuertantur pili
12
eius. Oportet ergo ut utaris in ea quod diximus in incisione: sed sutu-
13
ra utrisque magis est artificialis.
14
¶ De cura Ataxmir cum cannis.
15
ET EST, ut conuertas palpebram, et scindas fissuram quae
16
est deintus, secundum quod narraui. Deinde arte fac duas can-
17
nas, aut duo ligna subtilia: quarum longitudo sit secundum longitudi-
18
nem palpebrae, et latitudo earum sit minor latitudine spatumilis: et tu
19
iam incidisti in extremitatibus utriusque ab utrisque partibus ubi tenes fi-
20
la. Deinde aggrega utramque cum subtilitate super illud quod superfluit
21
ex palpebra oculi, et stringe duas cannas ab utrisque partibus strictura
22
forti, et dimitte eam diebus aliquot. Cutis enim stricta morietur, et de-
23
nigrabitur, et putrefiet, donec cadet per se. Si ergo tardatur, tunc incide
24
eam cum forficibus. Deinde cura eam, donec sanetur. Cum ergo con-
25
solidatur, eleuatur palpebra: et non pungunt pili. Et haec est forma du-
26
arum cannarum, quas facies secundum hanc figuram, et quantitatem in
27
longitudinem et latitudinem.
i3
28
¶ De eleuatione pilorum pungentium in oculo
29
cum acu. Caput XII.
30
OPERATIO in illo est, ut accipias acum subtilem, et intro-
31
mittas in eam filum ex serico subtile, lene. Deinde aggreges extremitates
32
eius, et nodes utramque nodo subtili ualde: et sit longitudo filorum pal-
33
mus unus. Deinde compone in Alinxotati filum aliud subtile sub eo in
34
breui, et noda extremitates eius si uis. Deinde ponat infirmus caput
1
suum in sinu tuo, et sit prope solem ut declaretur operatio: quoniam est
2
operatio subtilis, uel minuta. Deinde intromitte acum cum alinxotati in
3
radicem palpebrae, et fac eam penetrare in palpebram festinanter, donec
4
extrahas eam desuper pilum naturalem. Deinde trahe pilum usque supra
5
alinxotati: et intromitte in alinxotati illum pilum: si est unus, aut duo,
6
aut tres, non plures. Deinde trahe manum tuam cum eo, donec egredi-
7
atur pilus cum alinxotati in palpebra cum pilo naturali. Si autem tra-
8
hatur alinxotati, et non egrediatur pilus cum ea: trahes alinxotati ad in〈-〉
9
feriora, cum filo quod tu composuisti in ea, donec egrediatur alinxota-
10
ti ex foramine superiori, et uideas eam uisione oculi: tunc enim trahes
11
alinxotati, et filum: et extrahe utraque, et claude oculum: et dimitte i-
12
psum clausum duobus diebus, aut tribus, donec adhęreat pilus loco suo,
13
et nascatur super ipsum caro. Quod si pilus est breuis, tunc aut associa
14
ei pilum longum ex pilis naturalibus, et eleuatur cum eo: aut dimitte ipsum,
15
donec elongetur post spacium, et tunc eleua ipsum.
16
¶ De cura Alxatrati quae accidit in palpebra
17
superiori. Caput XIII.
18
QVANDO accidit oculo haec Alxatrati, nominatur Lepori-
19
na. Et haec Alxatrati est aut naturalis, aut accidentalis. Acci〈-〉
20
dentalis ergo fit ex consolidatione uulneris, aut sectionis, aut cauterij, et
21
similium illis. Et modus operationis in ea est, ut tu findas illam consoli-
22
dationem, et ut separes labia eius, et ponas in eo quod est inter ea licini-
23
um ex lino, et liges eam, donec sanetur. Et non oportet, ut utaris in cu-
24
ratione eius rebus quae exiccant et constringunt: nam si tu facis illud,
25
redit Alxatrati deterior quam fuit: imo utere in ea rebus quae mollifi-
26
cant, sicut foenumgręcum: et embroca cum aqua, in qua cocta sit althea,
27
semen lini: et unguento dyaquilon, quod liquefactum sit cum aliquo ex
28
oleis: et inuolue cum eo licinium, et cura cum eo. Et thesaurus curatio-
29
nis tuae est, ut coneris omni ingenio, ut non consolidetur, secundum for〈-〉
30
mam quae fuit in primis. Et haec quidem operatio quam diximus, non
31
est nisi quaedam rectificatio Alxatrati, ut non redeat forma
32
loci secundum quod fuit omnino.
33
¶ De cura Alxatrati quae fit in palpebra inferiori, et est ru-
34
gatio uel contractio sursum ad dextrum et si-
35
nistrum. Caput XIIII.
36
HAEC ALXAtrati quae fit inferius, est quę uere nominatur
37
Alxatrati. Et est naturalis, et est accidentalis. Et accidentalis fit ex uulne-
38
re, aut fissura, aut cauterio, et illis similibus. Et uia operationis in ea est,
39
ut accipias acum, in qua sit filum duplum, et tingas eam in carnem, et fa〈-〉
40
cias eam penetrare a lachrymali sinistro usque ad lachrymale dextrum,
41
donec perueniat filum in duabus extremitatibus carnis. Deinde exten-
1
de carnem ad superiora cum acu, et incide eam cum spatumili lato. Si er〈-〉
2
go redit figura palpebrae secundum quod oportet, est bonum. Et si non,
3
accipe radium, et pone ipsum in fissuram, et conuerte cum eo palpebram:
4
et finde duas fissuras in latere interiore palpebrae, et sint extremitates
5
duarum fissurarum ex duobus angulis incisionis, donec concurrant et
6
fiat ex eis angulus: donec quando aggregantur fiat figura ea-
i1
7
rum haec figura, et est litera lauda gręca. Deinde aufer illam
8
carnem per quantitatem, quod est latus eius acutum inferius,
9
ab eo quod sequitur palpebram. Deinde aggrega partes sepa〈-〉
10
ratas: sue eam cum filo lanę. Deinde cura eas cum eo quod di〈-〉
11
ximus, de medicinis mollificantibus, et licinijs, donec sanentur.
12
Et si Alxatrati accidat ex fissura, et sutura, aut cauterio: tunc oportet
13
ut findas fissura plana sub pilis palpebrarum, etiam secundum quod prae〈-〉
14
cessit. Deinde separa inter duo labia cum licinio, secundum quod dixi-
15
mus. Et summa sermonis de cura Alxatrati, quando est desuper, aut
16
inferius, est, ut currat in ea operatio, secundum quod praeparatur ex for〈-〉
17
ma Alxatrati. Ipsa namque est multarum diuersitatum in forma: et artifex
18
prudens praeparat ingenium cum quocunque modo est possibile ei, do-
19
nec redire faciat figuram ad formam naturalem, aut prope eam, et ipse-
20
met infirmus, secundum quod conuenit ei ex operatione et instrumen〈-〉
21
tis in plurimis dispositionibus.
22
¶ De adhaerentia palpebrae oculi cum coniun-
23
ctiua, aut cornea. Caput XV.
24
QVANDOQVE accidit haec consolidatio multis homini-
25
bus, ita ut consolidetur palpebra superior cum albedine o-
26
culi, et prohibeat ipsum ab operationibus suis naturalibus. Oportet er-
27
go quod intromittas extremitatem radij sub palpebra, et eleues eam sur-
28
sum: aut extendas eam cum uncino: deinde incide adhęrentiam cum spa-
29
tumili subtili, quod non sit cum acuitate incisionis spatumilium, imo sit
30
obtusum parumper: ut non inquietetur infirmus apud operationem, et
31
remoueatur spatumile, et lędat oculum cum acuitate sua: et sit incisio tua
32
quasi tu excories illam adhęrentiam cum facilitate, donec quando redit
33
palpebra secundum formam suam naturalem, et sanetur adhęrentia to-
34
ta. Funde tunc in oculum aquam salsam, cum aqua ablue ipsum: aut di-
35
stilla in ipsum ex sief facto, ex ziniar dissoluto cum aqua. Deinde sepa-
36
ra inter palpebram et oculum cum licinio lini: et pone super oculum la-
37
nam infusam cum albugine oui: et post diem tertium utere sief, et cum
38
solidatiuis, donec sanetur.
39
¶ De incisione ungulae et eminentiae carnis la-
40
chrymarum. Caput XVI.
41
SCIAS, quod ungula est secundum duos modos. Aut est neruo〈-〉
42
sa: et est similis sifac duro, subtili. Aut est non neruosa, similis humidi-
1
tati congelatae albae: quae quando tangit cam ferrum, aut conaris cape-
2
re eam cum uncino, abscinditur, et non figitur in ea uncinus. Et utraeque
3
species non incipiunt, nisi a lachrymali maiore, usquequo uadit paula-
4
tim, donec cooperit uisum, et prohibet lumen, et motum oculi. Et mo-
5
dus operandi in incisione eius est: ut ponat infirmus caput suum in sinu
6
tuo. Deinde aperi oculos eius, et eleua palpebram manu tua. Deinde col-
7
lige ungulam cum uncino paucae duplationis, et extende eam ad superio-
8
ra. Deinde accipe acum, et intromitte in eam pilum ex pilis equi, et bo-
9
uis, aut uaccę: et sit filum forte, et duplica extremitatem acus parumper,
10
et fige eam in medio ungulae: et penetra eam cum acu, et liga cum filo
11
ungulam, et extende eam ad superiora: et excoria cum pilo latus ungu-
12
lae quod sequitur pupillam, ac si tu serres eam cum pilo usque ad postre-
13
imnum eius. Deinde incide residuum in radice lachrymalis cum spatumi-
14
li subtili, aut cum forficibus paruis: et dimitte carnem lachrymalis natu-
15
ralem, ut non accidat ex incisione eius cursus lachrymarum assiduus. Et
16
quandoque extenditur ungula cum uncino solo: aut cum filo, sicut dixi-
17
mus. Deinde excoriatur cum spatumili leni, cuius haec est forma.
i1
18
Et caue, ne tangat spatumile tunicam corneam, et accidat in ea ruptura,
19
et perforetur pupilla. Deinde post incisionem, proice in oculum ali-
20
quid salis contriti, aut ex sief facto ex ziniar, et dimitte ipsum usque ad di-
21
em alium. Deinde cura ipsum cum eo quod oportet, usquequo sanetur.
22
Quod si ungula est non neruosa, et non potes intromittere in eam
23
acum, neque figitur in ea uncinus, tunc multotiens curatur hęc species un〈-〉
24
gulae cum medicinis, et sanatur sicut narraui in diuisione. Quod si uis in〈-〉
25
cidere eam, tunc aperi oculum infirmi, et accipe spatumile subtile, lene,
26
debilis acuitatis, secundum hanc formam.
i2
27
Et rade ungulam desuper rasione cum subtilitate. Quod si uides quod
28
ipsa rarificatur et confringitur, et imprimit in eam rasio, tunc distilla ex
29
hora tua in oculum ex sief facto ex ziniar, aut ex sief rubeo, aut sale tri-
30
to: et opila oculum usque ad diem alium. Deinde itera super ipsam ope-
31
rationem, donec remoueatur totum eius. Nisi contrarium sit tibi in ocu〈-〉
32
lo apostema calidum: tunc enim dimitte ipsam, et cura apostema, do-
33
nec sanetur. Deinde itera operationem super ipsam cum rasione, donec
34
sanetur. Eminentia autem carnis lachrymalis, si nocet in oculo nocu-
35
mento magno, suspendatur cum uncino, et incide ex ea partem eius: et non
36
ultimes incisionem, ut non accidat cursus lachrymarum. Deinde stilla in la-
37
chrymale sief rubeum, aut factum ex ziniari, donec sanetur.
1
¶ De incisione Alguardenic, et carne nata in
2
oculo. Caput XVII.
3
NASCITVR quandoque in quibusdam oculis hominum ca-
4
ro rubea composita, uel superposita, donec cooperit pupillam, aut ap-
5
propinquat, aut stringit super palpebras, et fortasse conuertit palpebras
6
ad exteriora: et assimilatur rosae balaustinae. Et operatio in ea etiam
7
est, ut ponat infirmus caput suum in sinu tuo. Deinde aperi oculos eius,
8
et collige illam carnem totam cum uncinis conuenientibus ad illud: et
9
tene illud cum forcipe uno, aut gesti. Deinde incide carnem in primis,
10
donec finiatur totum eius cum incisorio. Et caue ab oculo, ut non lędas
11
ipsum apud operationem: et sit incisio tua qua ipsam incidis, aut cum
12
spatumili, quod narrauimus in incisione ungulę: aut cum forficibus par〈-〉
13
uis, cum quibus colligitur asebel, secundum quod ueniet forma eius post
14
hoc capitulum. Cum ergo completur incisio tua, et remouetur tota al〈-〉
15
guardenici, tunc imple oculum ex sale contrito: aut distilla in eum pul-
16
uerem rubeum, et similia illi ex medicinis corrosiuis: et pone super ocu-
17
lum deforis cottum cum albugine oui: ut securetur ab apostemate calido.
18
Quod si remanet ex alguardenici aliquid, et dominatur tibi sanguis
19
calidus, et times apostema calidum: tunc dimitte oculum, et cura ipsum
20
cum eo quod sedat apostema. Deinde itera super ipsum cum operatio-
21
ne, donec sanetur. Et similiter fac cum carne addita quae accidit in oculo
22
ex hac specie. Verumtamen oportet, ut alienes curationem omnis ocu-
23
li debilis ex uia naturali, aut ex uia accidentali, operando cum ferro: et
24
non intromittas manum tuam in aliqua harum operationum, donec ui〈-〉
25
deas, quod illud membrum est tolerans illam operationem.
26
¶ De collectione Sebel ex oculo.
27
Caput XVIII.
28
SEBEL sunt uenae rubeae quae texuntur super oculum, et prohi-
29
bent uisui operationem suam: et debilitant oculum cum longitudine
30
dierum. Necesse est ergo tibi in primis, ut consideres, si oculus in quo est
31
Sebel, est fortis, et non est in eo aegritudo aliqua, pręter Sebel: tunc col-
32
lige Sebel eius. Et est, ut praecipias infirmo, ut ponat caput suum in sinu
33
tuo. deinde suspende illas uenas cum uncino uno, aut duobus secun-
34
dum prudentiam tuam: et sit uncinus subtilis dupla-
35
tionis, secundum hanc formam,
i1
36
Aut sint duo uncini gradat in corpore uno, secundum hanc formam.
i2
37
Deinde collige cum forficibus subtilibus illas uenas cum subtilitate, et
1
absterge sanguinem hora post horam, donec uideas illas uenas remoueri
2
ex oculo, et resoluuntur: et caue ne laedas oculum cum extremitatibus spa-
3
tumilis. Et sit operatio tua in meridie coram sole, et sis firmus in opera-
4
tione tua ualde: ut non incidas nisi illas uenas. Et cum tu expleueris, tunc
5
distilla in oculum sief uiride, aut rubeum: ut sua acuitate corrodat quod
6
remansit ex sebel. Si autem non est tibi possibile colligere illud totum in illa
7
hora, tunc emplastra oculum cum eo, quod sedat dolorem oculi: et di-
8
mitte ipsum diebus aliquot, donec sedetur dolor eius: et securetur ab
9
apostemate calido: deinde itera super ipsum secundum modum eun-
10
dem, donec sanetur. et haec est forma forficis.
i1
11
¶ De reductione Arissati ad nasum. Caput XIX.
12
NOMINANT medici Arissati Fistulam, quam curas cum cau-
13
terio, aut cum medicina acuta comburente, secundum quod prae〈-〉
14
cessit eius narratio. Et si non sanatur, tunc non est ingenium in ea: nisi ut
15
findas super apostema apud natiuitatem eius, et extrahas totam humi-
16
ditatem quae est in eo et pus, donec detegatur os. Cum ergo detegitur
17
os, et uides in eo corruptionem, aut nigredinem, tunc rade ipsum cum
18
instrumento, cuius forma est haec.
i2
19
Et nominatur Asperi capitis. Fiat ex ferro indo, et sit caput eius rotun-
20
dum sicut azir, quod sit punctatum punctatione limae, aut punctatione
21
aliskilferi punctatione subtili: et pone ipsum super locum corruptum
22
ossis. Deinde reuolue ipsum inter digitos tuos, et tu preme manum tuam
23
parumper, donec scias quod illa corruptio iam rasa est: et fac illud ali-
24
quotiens. Deinde restaura locum cum medicinis exiccatiuis stipticis.
25
Si ergo consolidatur locus, et nascitur in eo caro, et abscinditur cursus
26
saniei: et remanet quadraginta diebus, et non renouatur, et non aposte〈-〉
27
matur, et non accidit in eo accidens: tunc scias quia iam sanatus est. Et si
28
non, tunc non est in eo ingenium, nisi reducere fistulam ad foramen na-
29
si, secundum hanc formam. Et est, ut detegas ab osse secundo cum fer-
30
ro, aut cum medicina acuta: et cum detectum est os, tunc accipe tere-
31
brum secundum hanc formam,
i3
32
Sit extremitas ferrea, triangulata: et lignum eius sit pyramis extenuata
33
usque ad extremitatem, sicut uides. Deinde pone illud super os ipsum:
1
et sit illud prope lachrymale: et elonga manum tuam ab oculo parum.
2
Deinde reuolue manum tuam cum terebro, donec penetret os, et sen-
3
tiat illud infirmus: per hoc quod inuenit uentum exire ex eo, quando te-
4
net manum suam super nasum suum. Ergo tunc restaura locum cum me-
5
dicinis stipticis exiccantibus, sicut docui te. Cum ergo nascitur caro, et
6
induratur locus: tunc materia quę effundebatur ad exteriora, redit ad na〈-〉
7
sum: est ergo leuius illud super infirmum.
8
¶ De reductione eminentiae Oculi.
9
Caput XX.
10
QVANDO eminet Oculus cum totalitate sua, et non accidit in
11
uisu nocumentum, neque diminutio: tunc oportet ut soluas
12
infirmum: deinde phlebotomes eum: postea ponas uentosas in ceruice
13
absque scarificatione, sed cum suctione. Deinde pone super Oculum lini-
14
mentum quod fit ex acacia, et aloe, et olibano, et sarcocolla. Deinde strin〈-〉
15
ge Oculum desuper super emplastrum cum puluillis multis. Et modus pul-
16
uillorum est: ut accipias pannos lenes, multos, et duplicetur omnis pannus
17
ex eis super quatuor: fac ex eis multos: deinde pone eos unum super alium,
18
secundum quantitatem qua indiget Oculus: deinde stringe super ipsos cum
19
panno duro strictura forti. Et itera uentosas cum suctione sine scarificatio-
20
ne. Deinde aufer uentosas, et dimitte oculum strictum die et nocte. Si autem
21
ligamentum iterum mollificatur, tunc oportet ut stringatur multum: deinde
22
aufer ligamentum post diem et noctem, sicut diximus. Si ergo uides ocu-
23
lum iam redisse uuae tunicae, est bonum: et si non, tunc itera emplastrum,
24
et puluillos, et stricturam, et uentosas, donec sanetur.
25
¶ De incisionie Vuae tunicae. Caput XXI.
26
QVANDO accidit disruptio in tunica Vuea, deinde eminet et
27
procedit extra palpebras sicut granum Vuae, et foedatur forma
28
hominis propter illud, et uis incidere illud: tunc operatio
29
in eo est, secundum quod narro: et est, ut intromittas acum in radice V-
30
uae ab inferiori ad superiorem partem. Deinde intromitte acum aliam
31
in qua sit filum duplum a parte lachrymalis, et fac eam penetrare: et di-
32
mitte acum primam secundum dispositionem suam. Deinde incide locum
33
fili dupli, et liga cum eo partem Vuae in circumitu acus: et stringe eam
34
multum. Deinde extrahe acum, et pone super oculum lanam infusam in
35
albugine oui: et dimitte eum, donec cadat filum cum Vua. Deinde cura
36
oculum cum eo, quod confortat ipsum, donec sanetur uulnus. Et quan-
37
doque stringitur Vua ab omni parte cum circulo ex panno, donec addat
38
oculus eminentiam magnam. Deinde perforetur cum spatumili subtili,
39
quod perueniat ad profundum oculi, et currat humiditas albuginea,
40
et descendat oculus, et ingrediatur statim: dein-
41
de stringe eum, donec sanetur.
1
¶ De curatione Alcomnati. Caput XXII.
2
HAEC AEGRItudo quae nominatur Alcomnati, non, est ni-
3
si sanies, quae aggregatur in oculo, similis aquae descendenti, et
4
non est ipsa. Et modus operandi in ea est, ut facias sedere infirmum super
5
sedem praeparatum, uel directum. Deinde accipe caput eius manibus tuis
6
a partibus duabus, et moue ipsum, donec uideas saniem peruenire ad in〈-〉
7
feriora oculis tuis. Deinde figatur, et non descendat, et absoluatur lumen:
8
et uideat infirmus res sicut uidebat: et si non descendit inferius, scias quia
9
est aqua. Si autem non praeparatur descensus saniei cum eo quod dixi-
10
mus, tunc fac sedere infirmum inter manus tuas. Deinde accipe spatumile
11
subtile, et finde cum eo supra panniculum corneum parumper apud con-
12
tinuationem coniunctiuae cum tunica cornea in corona, donec egredia-
13
tur sanies. Cum ergo egreditur, tunc distilla in oculum aquam calidam in
14
qua miscuisti mel: aut aquam in qua iam bullisti foenumgręcum et mel:
15
deinde curetur cum reliqua curatione, donec sanetur.
16
¶ De cura aquae, quae descendit in oculo, uel ca-
17
taracta. Caput XXIII.
18
IAM DIXImus species aquae in diuisione, et quae conuenit ad
19
perforandum sermone declarante et exponente, tunc accipe illud idem
20
secundum sanitatem. Tunc ergo oportet ut facias sedere infirmum inter
21
manus tuas quadratum, oppositum lumini, prope solem: et liga oculum
22
eius sanum, et stringe eum ualde: deinde palpebram oculi eius manu tua
23
dextra, si oculus in quo est aqua, est oculus sinister: aut manu tua sini-
24
stra, si oculus est dexter. Deinde accipe manu tua dextra almagda, si o-
25
culus est sinister: aut manu tua sinistra, si oculus est dexter. Deinde po-
26
ne extremitatem almagda prope coronam per grossitudinem radij in
27
ipsa albedine oculi apparente lachrymalis minoris: deinde impelle al-
28
magda cum uirtute: et tu reuoluis cum eo manum tuam, donec pene-
29
tret in albuginem oculi: et sentias, quod almagda iam peruenit ad rem
30
uacuam. Et oportet, ut sit mensura itineris almagda ad profundum, men-
31
sura spacij quod est a pupilla usque ad finem nigredinis: et est corona o-
32
culi. uidebis enim ea in ipsa pupilla uisione oculi, propter claritatem
33
tunicae corneae. Deinde pone almagda usque ad locum in quo est aqua.
34
Deinde preme ipsum inferius uice una post aliam. Si ergo descendit a-
35
qua statim, tunc infirmus uidet illud super quod aperit uisum suum sta〈-〉
36
tim, et almagda in oculo suo. Deinde quiescas paululum. Si ergo descen-
37
dat aqua, tunc depone eam secundo, praeter quod egrediatur almagda.
38
Quando ergo figitur, et non ascendit: tunc extrahe almagda cum facili-
39
tate: et tu reuoluis manum tuam paulatim. Deinde dissolue in aqua a-
40
liquid ex sale claro gemmae: et ablue cum eo oculum deintus. Deinde
41
pone extra oculum totum stuppam, aut lanam infusam oleo rosato, et al-
1
bugine oui: et liga cum eo oculum sanum. Nos autem, et illi qui sunt
2
nostri temporis, ponimus super eum ciminum tritum cum albumine oui.
3
Quod si non obedit tibi almagda ad introitum in oculum propter
4
duriciem suam, quoniam ex hominibus est, cuius oculus est durus ual-
5
de: tunc oportet ut accipias spatumile, quod nominatur Alberid, cuius
6
haec est forma.
i1
7
Pefora ergo cum eo ipsam coniunctiuam tantum, et non ultimes manum
8
tuam in foramine: et non est nisi ut facias uiam ad almagda locum subti〈-〉
9
lem. Deinde intromitte almagda, secundum quod diximus. Et apud
10
complementum operis tui, praeparetur infirmo dormitorium decenter fa〈-〉
11
ctum, in quo dormiat super dorsum suum in domo tenebrosa: et prohi-
12
beatur ab omnibus motibus, et a tussi: et pone cibum eius illud quo le-
13
nitur natura eius: et non moueat caput suum dextra, neque sinistra omni〈-〉
14
no. Et sit ligamentum secundum dispositionem suam usque ad diem ter-
15
tium. Deinde solue illud in illa domo tenebrosa, et experire uisum eius:
16
et fac eum uidere res. Deinde reduc ligamentum usque ad diem septi-
17
mum. Et non oportet ut faciat illud in hora curationis, aut post incisio-
18
nem statim: imo oportet, ut alienes illud: propterea quod aqua ascen-
19
dit uelociter per aspectum uehementem. Si autem accidit apostema
20
calidum: tunc oportet ut soluas oculum ante septimum: et rectifica il-
21
lud cum eo quod sedat apostema, donec sedatur: tunc absolue ipsius ui-
22
sum, et pone super faciem eius orale quo regatur uisus eius sub eo die-
23
bus aliquot, ipso existente in illa domo tenebrosa. Deinde egrediatur a
24
domo gradatim, et conuersetur in casis suis. Et scias, quod in zaltea[*]zaltea with marginal note Alias alcathea non
25
excusatur discipulus a uisione aliquotiens: tunc enim audeat super ope-
26
rationem. Et iam quidem peruenit ad nos quidam ex illis qui sunt de
27
Alayrach, qui dixit, quod factum fuit in Alayrach magdan perfora-
28
tum, quo sugitur aqua. Verum ergo non uidi aliquem in terra uostra,
29
qui fecerit illud: neque legi illud in aliquo ex libris antiquorum: et est
30
possibile, ut sit illud nouum. Et istae sunt formae specierum ex magda,
31
ut stet super ea qui ea ignorat. Fiant ex aere proprie: et sint extremitates
32
eorum cum hac eadem subtilitate triangulatę, et extremitas acuta.
33
Formae magda.
i2
i3
i4
1
¶ De cura Carnis natae in naso.
2
Caput XXIIII.
3
QVANDOQVE nascuntur in naso Carnes diuersae additae,
4
ex quibus est aliquid quod assimilatur scorpioni multo-
5
rum pedum: et ex ea est caro cancerosa, lapidea, fusci coloris: et ex ea est
6
quae est caro lenis, non fusci coloris. In ea ergo quae ex istis carnibus
7
est lenis, non fraudulenta, neque cancerosa, oportet ut facias sedere infir-
8
mum inter manus tuas oppositum soli, et aperi nares eius, et proijce un〈-〉
9
cinum in illas carnes: deinde trahe eas ad exteriora, et incide quod com〈-〉
10
prehendisti ex eis cum spatumili subtili acuto a parte una, donec scias
11
quod caro tota iam ablata est. Quod si remaneret aliquid ex ea cuius
12
abscisio non est possibilis: tunc rade illud cum uno instrumentorum sub-
13
tilium cum facilitate, donec non remaneat ex eo aliquid. Si autem san-
14
guis tibi dominatur, aut accidat apostema calidum: tunc oppone ei per
15
id quod oportet: aut est ex apostematibus malignis, tunc propera cau-
16
terizando eum, donec abscindatur sanguis, et auferantur omnes carnes.
17
Deinde proijciatur in nasum post incisionem acetum, et aqua, aut ui-
18
num. Si autem aperitur nasus, et procedat ex eo humiditas usque ad pa-
19
latum, tunc scias quia iam sanus est. Si uero non penetrat humiditas, se-
20
cundum quod oportet, tunc scias quod intra ipsum est caro nata in su-
21
perioribus ossibus naris, ad quę non peruenit cum incisione instrumen〈-〉
22
tum. Tunc ergo oportet, ut intromittas filum lini cui sit quaedam grossi〈-〉
23
tudo, et noda in eo nodos multos: et pone inter omnem nodum quan-
24
titatem digiti, aut minus: et ingeniet infirmus, ut mittat extremitatem u-
25
nam fili in nasum cum radio, aut cum quo possibile est ei postquam fe-
26
cerit ipsum simile azer: et trahat odoratum suum, donec perueniat usque
27
ad caassum, et egrediatur super guttur suum. Et multotiens quidem fa-
28
ciunt simile huic Attomi pueri in scholis: et est res facilis ei, qui uult.
29
Deinde pone duas extremitates fili, extremitatem unam quae egreditur
30
super nasum, et alteram quae remansit in naso. Deinde ac ministra ser-
31
raturam carnis cum nodis qui sunt in filo. Fac illud donec scias quod
32
carnes iam sunt cum nodis fili. Deinde extrahe filum: et pone in nasum
33
post abstersionem sanguinis licinium quod imbibisti in unguento aegy〈-〉
34
ptio: fac illud tribus diebus, aut plus, donec unguentum corrodat totum
35
quod remansit ex carnibus. Deinde pone in fine rei in nasum cannu-
36
lam de plumbo, diebus aliquot, donec sanetur. Si autem indiget cura-
37
tione quae exiccet, utere illa. Ad caputpurgium faciendum, cum quo
38
distillantur olea, et aliae medicinae in nasum, fac illud ex argento, aut aere:
39
quod sit simile lampadi paruae, apertum sicut conchula: et meatus eius si-
40
militer. Et si uis fac cannulam clausam, sicut canna. Et conchula instrumen〈-〉
41
ti ad caputpurgium faciendum, sit plena, detecta: cui sit manubrium in
42
postremo eius, cum quo teneas ipsam, quando calefacis in ea oleum, aut
1
quod uis ex succis, et rebus fluxibilibus. Et haec est forma instrumenti.
i1
2
¶ De cura Thelul nasi.
3
Caput XXV.
4
MVLTOTIENS nascitur in extremitate nasi Thelul, et
5
magnificatur, et augmentatur cum diebus, donec foedus fit aspectus eius.
6
Et propter illud oportet, ut in cidas illud in principio apparitionis eius,
7
et eradices totum eius. Deinde pone super locum, aut cauterium, aut me-
8
dicinam comburentem quae stat loco eius. Si ergo tardatur incisio eius,
9
donec magnificetur, tunc considera, si est lapideum, durum, fusci colo-
10
ris, pauci sensus: tunc non tangas ipsum cum ferro: quoniam apostema est
11
cancerosum. Multotiens enim uidi, qui incidit hmoni apostema, et acci-
12
dit ex eo malicia magna super illum qui ipsum habebat. Et si apostema
13
est lenis tactus, non fusci coloris, et uides quod incisio possibilis est in
14
toto eius, tunc euacua infirmum, et incide ipsum sine timore, absque
15
pauore: et cura locum cum eo quod exiccat et
16
constringit, donec sanetur.
17
¶ De sutura nasi, et labij, et auris.
18
Caput XXVI.
19
SCIAS QVIA quando accidit solutio continuitatis in una
20
harum cartilaginum, parum confert in ea operatio, nisi in quibusdam
21
hominibus. Oportet ergo quando accidit alicui aliquid ex illo, ut con〈-〉
22
sideres, si est uulnus recens cum sanguine suo: et tunc aggrega duola-
23
bia uulneris cum sutura: deinde cura ipsum, donec sanetur. Et si solu-
24
tionis continuitatis labia iam separata sunt, et facta est unaquaeque pars sa〈-〉
25
na: tunc oportet ut excories omnem partem a cute sua apparente, donec
26
sanguinetur. Deinde aggrega duo labia cum sutura, et stringe ea, et pul〈-〉
27
ueriza super ipsum sanguinem draconis, et olibanum trita: et pone su-
28
pra pulueres frustum emplastri diafinicon, et alicuius alterius ex empla〈-〉
29
stris consolidatiuis: et dimitte ipsum ligatum duobus diebus, aut tribus.
30
deinde solue ipsum, et permuta medicinam: et dimitte ipsum, donec abs-
31
cindantur fila per se. deinde cura ipsum cum unguento, donec sanetur.
32
Modus autem suturae est, ut aggreges solutionem continuitatis, aut cum
1
acubus, sicut narrauimus in sutura uentris: aut aggrega solutionem cum
2
filo, sicut feci te scire.
3
¶ De extractione nodorum labiorum.
4
Caput XXVII.
5
MVLTIS QVIDEM hominibus accidunt plęrumque
6
in interioribus labiorum suorum apostemata dura similia granis herbi:
7
et quaedam eorum minora, et maiora. Ergo oportet ut conuertas labi-
8
um, et findas super omnem nodum eius, et suspendas ipsum cum unci-
9
no, et incidas ipsum ab omni parte. Deinde impleas locum post incisi-
10
onem zegi trito, donec abscindatur sanguis. Deinde colluatur cum ace-
11
to, et curetur locus cum eo, in quo est stipticitas,
12
usquequo sanentur uulnera.
13
¶ De incisione carnis natae super gingiuam.
14
Caput XXVIII.
15
MVLTOTIENS nascitur super gingiuam caro addiat,
16
quam antiqui nominant abuluss. Oportet ergo ut suspendas eam cum
17
uncino: aut teneas eam cum forcipibus, et incidas eam apud radicem su〈-〉
18
am, et dimittas saniem currere, aut sanguinem. Deinde pone super lo-
19
cum zegi tritum, aut alios pulueres stipticos, exiccatiuos. Quod si redit
20
illa caro post curationem, nam multotiens redit, tunc incide eam secun-
21
do, et cauteriza ipsam: ipsa namque non
22
redit post cauterium.
23
¶ De rasione Dentium cum ferro.
24
Caput XXIX.
25
QVANDOQVE aggregantur in superficiebus Dentium
26
ab interiori et extetiori parte, et inter gingiuas cortices as-
27
peri, turpes, et quandoque denigrantur, et citrini fiunt, et uirides, do-
28
nec peruenit ex illo corruptio ad gingiuam, et foedi fiunt dentes per il-
29
lud. Oportet ergo ut facias sedere infirmum inter manus tuas, et caput
30
eius in sinu tuo, et rade molam et dentem, in quo apparent tibi cortices,
31
et res similis arenae: donec non remaneat ex eis aliquid, et similiter fac
32
de nigredine, et uiriditate, et citrinitate, et alijs donec mundentur.
33
Si ergo auferatur quod in eis est a principio rasionis, bonum est: et
34
si non, tunc itera super eos rasionem die alio, secundo, et tertio, donec
35
ad ultimum perueniat studium in eo quod uis. Et scias, quod dens indi-
36
get rasorijs diuersarum formarum, multarum figurarum: secundum
37
quod praeparatur operationi tuae: proptera, quod rasorium quo radi-
38
tur dens ab inferiori parte, est aliud a rasorio quo raditur
39
inter dentes, secundum formas alias. Et istae for-
40
mae rasoriorum sint apud te praepa-
41
ratae, quas uides.
i1
1
¶ De extractione doloris Dentium.
2
Caput XXX.
3
OPORTET ut cures Dentem a dolore suo cum omni in-
4
genio, et tardes in eradicatione eius. Non est enim quod uicem eius sup-
5
pleat quando eradicatur: quoniam est substantia sublimis: donec quando
6
non est excusatio de eradicatione eius, tunc oportet quando cogitur in-
7
firmus eradicare ipsum, ut firmetur, et certificetur apud te dens dolens.
8
Multotiens enim decipit infirmum dolor, et putat quia est in dente sa-
9
ha et eradicat ipsum: deinde non recedit dolor, donec eradicetur dens
10
infirmus. Nos enim iam uidimus illud ex operatione phlebotomatorum.
11
Cum ergo certificatur apud te dens dolens ipsemet, tunc oportet ut scari-
12
fices in circumitu dentis cum spatumili, in quo sit quiddam uirtutis, do-
13
nec soluatur gingiua ab omni parte: deinde moue ipsum digitis tuis, aut
1
cum forcipibus subtilibus in primis paulatim, donec concutias ipsum.
2
Deinde loca tunc in eo forcipes magnos locatione bona, et caput infir-
3
mi inter genua tua: quod iam bene tenuisti, ita quod non moueatur: de-
4
inde trahe dentem secundum rectitudinem, ut non frangas ipsum. Si ergo
5
non egreditur, tunc accipe aliquod illorum instrumentorum, et intromit-
6
te ipsum sub eo ab omni parte cum facilitate, et conare motionem eius,
7
sicut fecisti in primis. Si autem dens est perforatus, aut corrosus: tunc opor〈-〉
8
tet ut impleas illud foramen panno: et stringas ipsum cum extremitate
9
radij subtilis, ut non frangatur in hora constrictionis tuae super ipsum
10
cum forcipibus. Et oportet, ut exquisite agas cum scarificatione in circum〈-〉
11
itu gingiuae ab omni parte multum. Et custodi fortitudinem tuam, ut non
12
frangas ipsum, et remaneat pars eius, et redeat super infirmum ex ea ma-
13
licia quae sit maior dolore eius primo. Et caue, ne facias illud quod igno〈-〉
14
rantes faciunt phlebotomatores in festinatione sua, et audacia ipsorum
15
super eradicationem eius, praeter quod administrent illud quod narra-
16
uimus. Multotiens enim faciunt euenire super homines infirmitates ma〈-〉
17
gnas, quarum difficiliores sunt ut frangantur, et remaneant radices eius
18
omnes, aut quaedam earum: aut ut extrahant ipsum cum quibusdam os-
19
sibus mandibulae: sicut testificati sumus multotiens illud. Deinde collu-
20
atur post eradicationem eius cum uino, aut cum aceto et sale. Quod
21
si accidat fluxus sanguinis ex locis (multotiens enim accidit) tunc tere
22
aliquid ex zegi, et imple cum eo locum: et si non, cauteriza ipsum si
23
non confert tibi zegi.
i1
24
Formae forcipum subtilium quibus mouetur dens in primis, sint longa-
25
rum extremitatum, breuis manubrij, grossi, ut non duplicentur quando
26
cum eis premitur super dentem: sint sicut uides grossorum manubrio-
27
rum, donec quando stringis cum eis, non dent seipsas, neque duplicen-
28
tur: breuium extremitatum, et sint ex ferro indo, aut ex faled decenter
29
facti, directarum extremitatum: et in eorum extremitatibus sint dentes,
30
quorum quidam ingrediantur in quosdam, et stringant constrictione de-
31
centi, forti. Et quandoque fiunt extremitates sicut forma oris auis quae no〈-〉
32
minatur ciconia, et sunt fortis constrictionis.
33
¶ De eradicatione Dentium, et extractione ossium man-
34
dibularum fractorum. Cap. XXXI.
35
QVANDO remanet apud eradicationem Dentis qui frangi-
36
tur aliquid, tunc oportet ut ponas super locum cotum cum
37
butyro die uno, aut duobus diebus, donec mollificetur locus: deinde in〈-〉
38
tromitte ad ipsum algasti, aut forcipes: quorum extremitates assimilan-
39
tur ori auis quae nominatur ciconia. Forma autem haec est forcipum.
i1
1
Sint extremitates eorum factae sicut lima deintus: aut sicut aliskilfegi. Si
2
ergo non obedit tibi ad exitum cum istis forcipibus, tunc oportet, ut ca-
3
ues super radicem, et detegas carnem totam, et intromittas instrumen-
4
tum quod nominatur Palanca parua, cuius forma est haec.
i2
5
Sit breuis extremitatis, grossae parumper: et non sit imbibitum, ut non
6
frangatur. Si ergo egreditur radix per illud, est bonum: et si non, iuua〈-〉
7
re oportet cum istis instrumentis alijs quorum formae sunt istae.
8
Forma primi triangulatę extremitatis, in qua est quaedam grossitudo.
i3
9
Forma triangulatae extremitatis subtilis.
i4
10
Etiam iuuatur cum hoc instrumento habente duos ramos,
11
cuius haec est forma.
i5
12
Et cum alijs instrumentis et ferramentis quae praecesserunt in rasione
13
dentium. Etiam sit iuuamentum cum hoc instrumento quod assimila-
14
tur uncino magno, huius formae,
i6
15
triangulatę extremitatis tortae, in qua est quiddam grossitudinis, ut non
16
frangatur: et sit non imbibitum. Et scias, quod instrumenta dentium sunt
17
multa: et similiter reliqua instrumenta non computantur, et artifex pru-
18
dens, subtilis in arte sua inuenit per se ipsum instrumentum, secundum
19
quod significant ei operatio et aegritudines ipsae. Quoniam ex agritudi-
20
nibus sunt ad quas non dixerunt antiqui instrumentum, propter diuersi-
21
tatem specierum earum. Si autem frangatur os ex mandibula, aut ex alijs
22
ossibus oris, aut putrefit: tunc perscrutare super ipsum in loco suo cum
23
eo quod conuenit ei ex instrumentis et forcipibus quae dixi in extracti〈-〉
24
one radicum, et iuuare cum gesti, cuius forma est haec.
i1
1
Sit in eo quiddam grossitudinis paulatim, ut stringatur, uel teneatur cum
2
eo os, et non fugiat et uadat, donec egrediatur os: et restaura locum cum
3
medicinis conuenientibus ad illud. Si autem in osse est putredo parua,
4
tunc rade ipsum a putredine sua, et cura ipsum, donec sanetur.
5
De serratura Dentium eminentium super
6
alios. Caput XXXII.
7
QVANDO Dentes eminent non secundum cursum suum na-
8
turalem, foeda fit per illud forma: et praecipue quando acci〈-〉
9
dit illud in mulieribus, et puellis, scilicet uenalibus. Oportet ergo ut con〈-〉
10
sideres. Nam si dens est natus post dentem alium, et non locatur, uel est
11
possibilis eius serratura, neque limatura ipsius: tunc eradica ipsum: et si est
12
annexus cum dente alio, tunc incide ipsum cum isto instru-
13
mento, cuius haec est forma.
i2
14
Est simile rostro paruo, et fit ex ferro indo, acutae extremitatis ualde. Et
15
sit incisio tua qua ipsum incidis in diebus multis, et propter duriciem
16
dentis, et ut non commoueatur alius ex dentibus. Si autem est emi-
17
nens expositus limaturae suae: tunc lima ipsum cum lima ex
18
indo, cuius forma est haec.
i3
19
Sit totum ex indo, et manubrium eius minutorum punctorum ualdae, sicut
20
lima cum qua fiunt acus: cum quo limetur dens paulatim in diebus mul〈-〉
21
tis cum facilitate, ut non commoueatur dens, et cadat: deinde leni ipsum,
22
in fine rade ipsum cum quibusdam rasorijs. Quod si est dens, ex quo
23
frangatur pars, et lędit linguam: tunc oportet ut limes eum etiam, donec
24
auferatur asperitas illius fractionis, et aequetur: et applanetur, et non lae〈-〉
25
dat linguam, neque corrumpat sermonem.
26
¶ De retatione Dentium cum filis auri.
27
Caput XXXIII.
28
QVANDO accidit Dentibus anterioribus concussio et com〈-〉
29
motio a percussione, aut casu: et non potest infirmus strin〈-〉
30
gere super illud quod comedit ut non cadat: et curasti eos cum medici-
31
nis stipticis, et non ualuit curatio: tunc ingenium in eis est, ut stringan-
32
tur cum filo auri: quoniam argentum fit uiride, et putrefit post dies: sed
1
aurum nunquam mutatur. Et sit filum medium in subtilitate et grossi-
2
cie secundum quantitatem quod capiat inter Dentes. Et forma quidem
3
retationis est, ut accipias filum, et intromittas duplum eius inter duos den〈-〉
4
tes sanos: deinde texeas cum duabus extremitatibus fili inter dentes
5
motos, siue unus sit, aut plures, donec peruenias cum tela usque ad dentem
6
sanum alterius partis. Deinde itera texturam usque ad partem a qua in-
7
cępisti: et stringe manum tuam cum subtilitate et sapientia, donec non re-
8
moueatur prorsus: et sit constrictio tua qua stringis filum, apud radices
9
dentium, ut non euadat. Deinde incide extremitates fili superfluentes cum
10
forficibus: et aggrega utrumque, et conuerte eas cum gesti: et occulta ipsas
11
inter dentem sanum et dentem motum, ut non laedat linguam: deinde di-
12
mittatur ita strictum dum remanet. Si autem soluitur, aut inciditur, strin-
13
ge eos cum filo alio, et stabit cum eo taliter tempore toto. Et haec est forma
14
Dentium, et figura retationis duorum
i1
15
dentium sanorum, et duorum denti-
16
um motorum, sicut uides. Et quan-
17
doque fit, ut redeat dens unus, aut duo
18
post casum urriusque in locis suis, et retentur sicut narrauimus, et remane〈-〉
19
ant: et non facit illud nisi artifex, prudens, et expertus. Et quandoque apta-
20
tur aliquod ex ossibus uaccinis: et fit ex eo sicut forma dentis, et poni-
21
tur in loco, ex quo munitur dens et stringitur, sicut diximus: et rema-
22
net, et seruitur cum eo tempore longo.
23
¶ De incisione ligamenti quod accidit sub lin-
24
gua, et prohibet loquelam.
25
Caput XXXIIII.
26
QVANDOQVE ligamentum hoc quod accidit sub lin-
27
gua, est aut naturale, cum quo nascitur homo, aut accidentale,
28
a uulnere quod iam consolidatum est. Et operatio in eo est, ut aperias
29
os infirmi in capite eius in sinu tuo, et eleua linguam eius: deinde incide
30
illud ligamentum neruosum per latitudinem, donec soluatur lingua a
31
retentione sua. Quod si in eo fuerit quiddam duriciei et nodationis,
32
et fuerit illud ex consolidatione uulneris: tunc proijce in illud uncinum,
33
et finde illud per latitudinem, donec incidas ligamentum, et soluatur no-
34
datio. Et caue, ne sit fissura in profundo carnis, et incidas arteriam illic, et
35
accidat fluxus sanguinis. Deinde colluatur in uestigio incisionis cum a-
36
qua rosata, aut cum aceto, aut aqua frigida. Deinde pone sub lingua li-
37
cinium ex lino, quod teneat infirmus in omni nocte: ut non consolide-
38
tur secundo. Si autem accidat fluxus sanguinis, tunc pone super locum
39
zegi tritum. Si uero uincit te sanguis, tunc cauteriza locum cum caute-
40
rio lentiginoso, quod conuenit ad illud: deinde cura ipsum cum reliqua
41
curatione, donec sanetur.
1
¶ De extractione Ranulae quae fit sub lin-
2
gua. Caput XXXV.
3
QVANDOQVE accidit sub lingua apostema quod assimi〈-〉
4
latur Ranae paruae, prohibens linguam ab operatione sua
5
naturali: et fortasse magnificatur adeo, donec implet os. Et operatio in eo
6
est, ut aperias os infirmi coram sole: et considera apostema. Si ergo ui-
7
des ipsum fusci coloris, aut nigri, durum, cui non inuenit infirmus sen-
8
sum: tunc non tangas ipsum, quoniam est cancer. Et si est decliue ad al-
9
bedinem, in quo est humiditas, tunc proijce in ipsum uncinum, et inci-
10
de ipsum cum spatumili subtili, et libera ipsum ab omni parte.
11
Quod si uincit te sanguis in hora tuae operationis, tunc pone super
12
ipsum zegi tritum, donec abscindatur sanguis: deinde redi ad operatio-
13
nem tuam, donec extrahas ipsum cum complemento eius. Deinde col-
14
luatur cum aceto et sale: et cura ipsum reliqua curatione conueniente ad
15
illud, donec sanetur.
16
¶ De curatione apostematis duarum Ami-
17
gdalarum. Caput XXXVI.
18
QVANDOQVE accidunt inter guttur godad, id est, glan-
19
dulae, quae similantur algodad, quae accidunt deforis: et no〈-〉
20
minantur duae Amigdalae: quas quando curas cum eo quod diximus
21
in diuisione, et non sanantur, tunc considera. Si ergo est apostema du〈-〉
22
rum, fusci coloris, pauci sensus: tunc non tangas ipsum cum ferro. Et si
23
est rubei coloris, et radix eius est grossa: tunc non tangas ipsum etiam
24
cum ferro, timens fluxum sanguinis, imo dimitte ipsum, donec mature-
25
tur. Et tunc aut perforabis ipsum: aut rumpetur per se. Et si est albi co-
26
loris, rotundum, et est radix eius subtilis: tunc oportet ipsum incidi. Et
27
operatio in ipso est, ut consideres ante operationem suam, si quieuit apo-
28
stema eius calidum quiete completum, aut imminuitur quadam dimi-
29
nutione: tunc ergo fac sedere infirmum coram sole, et caput eius sit in sinu
30
tuo: et aperi os eius, et accipiat seruiens inter manus suas, et premat lin-
31
guam eius inferius cum instrumento,
32
cuius haec est forma,
i1
33
Fiat ex argento, aut aere, quod sit subtile sicut cultellus. Cum ergo pre-
34
mis cum eo linguam, et ostenditur tibi apostema, et cadit super ipsum
35
uisus tuus: tunc accipe uncinum, et fige ipsum in amigdalam, et extrahe
36
eam ad exteriora quantum potes, praeter quod trahas cum ea aliquid
37
ex tunicis. deinde incide eam cum instrumento,
38
cuius haec est forma quae sequitur.
i1
1
Assimilatur forficibus: uerumtamen extremitates eius sint curuatae, ita
2
quod orificium cuiusque earum est in directo alterius acute: unde cura ut
3
sit ex ferro indo, aut alfuled imbibitum. Si autem non est pręsens hoc in〈-〉
4
strumentum, tunc incide ipsum cum spatumili, cuius haec est forma,
i2
5
Sit acutum a parte una, non acutum a parte altera. Et postquam incidis
6
amigdalam unam, incide alteram secundum hanc eandem speciem inci-
7
sionis. Deinde post incisionem gargarizet infirmus cum aqua frigida,
8
aut cum aceto et aqua. Si autem accidat ei fluxus sanguinis, gargari-
9
zet cum aqua in qua bulliti sunt cortices granatorum: aut folia myrti, et
10
similia illis ex stipticis, donec abscindatur fluxus sanguinis: deinde cura
11
ipsum, donec sanetur. Et quandoque nascuntur in gutture apostema-
12
ta alia, praeter amigdalas duas. Incide ergo ea secundum quod dixi in in〈-〉
13
cisione duarum amigdalarum aequaliter. Et ego quidem iam medi-
14
catus fui mulierem ex apostemate, quod natum erat inter guttur eius,
15
quod trahebat ad fuscedinem, pauci sensus, quod iam fere clauserat gut〈-〉
16
tur: et mulier respirabat a meatu stricto, et iam prohibuerat ei comesti-
17
onem, et potum aquae: et iam peruenerat ad mortem, si remansisset uno
18
die, aut duobus diebus. Et apostema tantum ascenderat, quod emiserat
19
duos ramos, donec exierant super duo foramina nasi. Properaui ergo fe〈-〉
20
stinanter, et fixi in unum eorum uncinum. Deinde traxi ipsum, et tra-
21
cta ex eo est portio magna. Deinde abscidi eam, ubi comprehendi ex fo〈-〉
22
ramine nasi. Deinde feci illud ei quod processit ex foramine nasi altero.
23
Deinde aperui os eius, et pressi linguam eius: et postea fixi uncinum in
24
ipsum apostema: deinde abscidi ex eo partem eius, et non cucurrit ex eo
25
nisi sanguis paucus: absolutum est ergo guttur mulieris, et incaepit[*]incaepit corrupt for incepit sta-
26
tim bibere aquam, deinde accaepit[*]accaepit corrupt for accepit ex cibo. Non ergo cessaui incidere ex
27
illo apostemate multotiens tempore longo: et apostema succedebat lo-
28
co eius quod incidebam, donec prolongatum est nimis et cum ea illud.
29
Ingeniaui ergo, et cauterizaui apostema inter guttur. Stetit ergo ab ad-
30
ditione: deinde ambulaui a parte, et non sciui
31
quid fecit DEVS cum ea post me.
32
¶ De incisione apostematis uuulae. Cap. XXXVII.
33
QVANDO descendit catarrus ad uuulam, et apostematur,
34
et est long: tunc ipsa nominatur perpendicularis: et si est in in-
1
feriori parte grossa, rotunda, tunc ipsa nominatur uua. Quando curatur
2
cum eo quod diximus in diuisione, et non confert curatio: et uides quod
3
apostema calidum quieuit ab ea, et est subtilis: tunc oportet ut incidas
4
eam. Et quae ex ea est aggregata rotunda, et non est ei longitudo, et est
5
sanguinea, aut fusci coloris, aut nigri, et non est ei sensus: tunc oportet ut
6
deuites incisionem eius. In ea enim est timor super infirmum. Opor-
7
tet ergo quando uides eam secundum modum quem dixi ex albedine,
8
et longitudine sua, ut facias sedere infirmum coram sole: et premas lin-
9
guam eius cum instrumento, cuius praecessit narratio: deinde fige unci-
10
num in uuam, et trahe eam inferius: et incide eam cum uno duorum in-
11
strumentorum quae dixi in incisione duarum amigdalarum. Et opor-
12
tet ut non incidas ex ea, nisi illud quod additur super naturalem termi-
13
num sine additione. nam si tu incidis ex ea plus, laedes uocem et sermo-
14
nem. Deinde post incisionem utere eo quod narrauimus in incisione dua〈-〉
15
rum amigdalarum: et cura eam, donec sanetur. Si autem terretur in-
16
firmus ab incisione: tunc oportet ut utaris ingenio in cauterizatione eius
17
absque timore et pauore. Et modus cauterij in ea non est, nisi cum aqua
18
acuta: et est, ut ponas caput infirmi in sinu tuo. Deinde preme linguam
19
eius cum instrumento quod diximus. Deinde accipe ex aqua quam di-
20
xi tibi in capitulo cauterizandi, et confice cum ea calcem non extinctam,
21
et pone eam non spissam, neque subtilem, et imple ex ea concauitatem
22
huius instrumenti, cuius haec est forma.
i1
23
Sit extremitati eius in qua ponitur medicina concauitas, sicut concaui-
24
tas cochlearis radij. et pone instrumentum cum medicina super uuulam
25
ipsam: et infirmus sit iacens super latus suum, ut currat saliua ex ore eius
26
ex intrinseca medicina, ut non descendat ex ea ad guttur ipsius aliquid,
27
et laedat ipsum. Deinde tene manum tuam cum medicina. Et tu ex pri-
28
mas eam super uuulam quantitate medietatis horae, donec uideas eam
29
iam denigratam, et sedatam mordicationem medicinae. Et si uis ut acci-
30
pias cotum, et inuoluas ipsum super extremitatem radij, et infundas co-
31
tum cum medicina, et intromittas radium cum coto in cannulam de-
32
super, donec adhaereat cotum super uuulam. Fac illud multotiens, do-
33
nec consequaris quod uis de cauterizatione uuae. Deinde dimitte eam:
34
ipsa namque arescit et cadit post tres dies, aut quatuor. Quod si indi-
35
ges ut iteres medicinam, itera ipsam: et post cauterizationem absterge in
1
circumitu uuę cum coto imbibito in butyro, et mundifica cum eo quod
2
est in circumitu eius ex medicina: et colluatur cum aqua frigida. Et cu-
3
retur extrinsecus cum embrocis, et deintus cum gargarismis, donec sa-
4
netur. Hęc ergo species curationis est salubrior incisione et longinquior a
5
timore. Et quandoque curatur uuula etiam cum eo quod est subtilius
6
quam cauterium et incisio: curatur enim cum suffumigatione, secundum
7
hunc modum. Sume calamentum, et hyssopum, et origanum, et ru-
8
tam, et sseah, et chamomillam, et abrotanum, et similia eis ex herbis: et
9
aggrega ea omnia, aut quaedam eorum in olla, et submergantur cum a-
10
ceto, et bulliant: et olla sit lutata cum luto decenter: et sit in medio ollę fo-
11
ramen, super quod componatur instrumentum conca-
12
uum secundum hunc modum.
i1
13
Fiat ex argento, aut aere: et intromittatur extremitas, in qua est granatum,
14
in os infirmi, donec ascendat uapor ad uuulam super cannulam, donec
15
obscuretur uuula multum. deinde itera super ipsam multotiens, donec
16
arescat. Et caue, ne facias hanc curationem in principio aduentus aposte〈-〉
17
matis. Plaerumque enim addit in apostemate: et non oportet ut facias illud
18
nisi apud declinationem apostematis eius calidi. Si autem non est prae-
19
sens tibi hoc instrumentum, tunc accipe cannam, et compone in extremita-
20
te eius corticem oui: ut non comburatur os infirmi: quoniam cortex oui pro-
21
hibet uaporem comburere os: et haec est ex bona curatione cum salute.
22
¶ De extractione spinarum, et ossium de gula.
23
Caput XXXVIII.
24
MVLTOTIENS adhaeret in gutture os, aut spina piscis,
25
aut aliud. Oportet ergo ut extrahas quod ex eis est apparens super quod
26
cadit uisus, postquam premis linguam cum instrumento apud solem, et de-
27
claratur tibi quod est in gutture. Et quod non apparet tibi et occultatur
28
in gutture, oportet ut facias uomere infirmum antequam digeratur cibus in
29
stomacho. Fortasse enim egredietur res annexa per uomitum. Aut deglutiat
30
infirmus frustum napi, aut radicem lactucae, aut deglutiat buccellam panis sicci:
31
aut accipiat frustum spongię marinae siccae lenis: et liga ipsum in filo, de-
32
inde deglutiat ipsum. Cum ergo peruenit ad locum ubi sunt spinae, aut
33
os, et extrahitur, tunc egreditur. Si ergo non egreditur cum eo quod di-
34
ximus: tunc utere instrumento ex plumbo secundum hanc formam.
i2
1
Sit grossius quam Radius parumper, et in extremitate eius sit curuitas,
2
quam intromittat in guttur suum cum facilitate: et ipse habeat caput su-
3
um eleuatum sursum. Et caueat a tactu suae epiglotis, ut non accidat ei
4
tussis, et impellat cum eo os, aut spinam, aut intromittat ipsum medicus
5
manu sua. Verum quod infirmus intromittat, hoc est melius: propter sci〈-〉
6
entiam suam de loco rei annexae: et impellat inferius, aut trahat manum
7
suam cum instrumento sursum, totum illud secundum quantitatem quae
8
praeparatur ei, donec egrediatur.
9
¶ De extractione Sanguisugae. Caput XXXIX.
10
QVANDO medicatur sanguisuga cum eo quod dixi in diuisi-
11
one ex curatione cum medicinis, et non confert, tunc considera
12
in gutture infirmi coram sole, siue apud solem postquam pre〈-〉
13
mis linguam eius cum instrumento quod narraui tibi. Si ergo cadit ui-
14
sus tuus super sanguisugam, extrahe eam cum uncino paruo, aut cum ge-
15
sti subtilibus decenter. Quod si non est possibile cum eis: tunc accipe
16
cannulam concauam, et intromitte eam in guttur infirmi usque prope
17
guttur: deinde intromitte in concauitatem cannulae ferrum ignitum cum
18
igne. Fac illud multotiens: et abstineat infirmus ab aqua tota die. Dein-
19
de accipiat uitreatam plenam aqua frigida, et aperiat os eius in ea: et col-
20
luat os suum cum ea, et non deglutiat ex ea aliquid: et moueat aquam
21
una hora post aliam cum manu sua. sanguisuga enim ilico cum sentit a-
22
quam cadit. Si autem non egreditur cum eo quod narrauimus, tunc
23
suffumiga infirmum cum cimicibus, aut cum asa cum instrumento quod
24
narraui in suffumigatione uuulae. Fac illud multotiens, quoniam ipsa
25
cadet. Et modus operationis in suffumigatione est, ut accipias ollam,
26
in qua sint prunę uiuae cum igne: et olla sit cooperta cum coopertorio,
27
in cuius medio sit foramen: et componatur in illo foramine extremitas
28
instrumenti. deinde proijce suffumigationem, et ponat infirmus os su-
29
um in extremitate cannulae, et claudat os suum, ut non egrediatur suffu-
30
migatio, donec scias quod suffumigatio iam peruenit ad sanguisugam.
31
nam sanguisuga statim cadet. Quod si non cadit, tunc itera suffumi-
32
gationem multotiens. Et toleret infirmus sitim, et comedat salsa, et al-
33
lia, et non bibat aquam. Necesse est ergo ut egrediatur cum hoc regi-
34
mine. Et haec est forma instrumenti cum quo extrahi-
35
tur sanguisuga ex gutture,
i1
1
quando cadit super ipsam uisus. Est simile forcipibus, sicut uides: nisi
2
quia est ei haee curuitas quae intromittitur ad guttur. Et extremitas eius
3
similis ori auis quę nominatur ciconia, in quo est asperitas li-
4
mae: quando comprehendit aliquid, non
5
dimittit ipsum omnino.
6
¶ De apertione Apostematum, et eorum sectione, et
7
cura in genere. Caput XL.
8
APOSTEMATVM species sunt multae, multorum modo〈-〉
9
rum, secundum quod uenit rememoratio eorum, scilicet unius, et unius
10
in hoc libro: et sunt diuersae in perforatione eorum, et sectione ipsorum
11
ex duobus modis. Quorum unus est ex specie apostematis in seipso, et
12
eo quod comprehendit ex humiditatibus. Et modus secundus est pro-
13
pter loca, in quibus accidit ex corpore. quoniam apostema accidens in
14
capite, est aliud ab apostemate accidente in ano: et apostema accidens in
15
loco carnoso, est aliud ab apostemate accidente in iuncturis: et unicuique
16
eorum est iudicium suum ex operatione. Et ex apostematibus sunt quae
17
non oportet ut perforentur, nisi post maturationem saniei in eis, et com〈-〉
18
plementum eius: et ex eis sunt, quae oportet ut perforentur, dum sunt cru-
19
da, et non maturantur secundum complementum. sicut apostemata quae
20
sunt propinqua iuncturis. Quoniam apostema quando accidit prope
21
iuncturam, et prolongatur esse eius, donec putrefit quod est in circum-
22
itu eius fortasse corrumpuntur ligamenta, aut nerui illius iuncturae: quare
23
est caussa propior contractionis illius membri. Aut est apostema apud
24
membrum principale: quoniam si tu tardas perforationem eius, donec
25
maturetur, nocebit uel illi, uel per illud membro principali. Aut est pro〈-〉
26
pe anum. perfora ergo ipsum immaturum: et non oportet, ut perfores,
27
apostema crudum, non completae digestionis, nisi quod est prope anum,
28
ut non putrefiat profundum, et longetur ad interiora ani, et fiat fistula,
29
aut fiat in termino eius quod non sanatur. Oportet ut scias horam per-
30
forationis apostematis, quod maturatum est secundum complementum:
31
et est apud sedationem doloris, recessionem febris, et diminutionem ru-
32
bedinis, et pulsationis, et acuitatem capitis apostematis: et reliqua signa.
33
Et oportet, ut facias eandem perforationem in inferiori loco apostema-
34
tis, et uehementioris eminentiae: et sit perforatio uadens in longitudine
35
corporis, si apostemata sunt in partibus manuum et pedum, et locis la-
36
certorum, et chordarum, et neruorum, et arteriarum, et ad ultimum in omni-
37
bus locis aequalibus, quibus non est reflexio. In illis autem quae refle-
38
ctuntur, uade cum perforatione secundum illud membrum. Quando
39
uero apostema est in locis carnosis: tunc melius est ut dimittas perfora-
40
tionem eius, donec confirmetur eius digestio, sicut diximus secundum
41
complementum. Quoniam si tu perforas ipsum ante illud, prolonga-
42
tur cursus uirus ex eo, et est multae sordis et sordiciei, et fortasse indu-
1
rantur labia eius, et profunditas eius. Et quędam apostemata perforan-
2
tur secundum latitudinem corporis apud necessitatem: aut secundum il-
3
lud quo indiget membrum. Et oportet, ut administres in apostema-
4
tibus paruis perforationem paruam, et in apostematibus magnis perfora〈-〉
5
tionem amplam: aut sectiones multas per similitudinem magnitudinis apo-
6
stematis. Et sunt ex apostematibus, in quibus oportet ut concauetur cu-
7
tis: et incidatur quando iam facta est sicut pannus, et facta est in termi-
8
no, quod iam mortua est: sicut illud quod accidit in multis, ut dubelet,
9
et bubonibus. Et ex eis sunt quae secantur sectione habente tres angu-
10
los. Et ex eis est, ex quo inciditur sicut figura folij myrti. sicut apostema
11
inguinum. Et ex eis sunt in quibus administratur sectio rotunda, et se-
12
ctio lunaris: et similes eis ex sectionibus. Illud uero cui non est caput,
13
sicut sunt apostemata lenia superficialia, oportet ut perfores ipsum per-
14
foratione superficiali, uel plana tantum. Et oportet, quando aposte-
15
ma est grossum, et iam collegit saniem multam, et perforas ipsum, ut non
16
properes et extrahas pus totum in illa hora: imo extrahe ex ipso par-
17
tem eius. Deinde opila apostema usque ad diem alium. Deinde extra-
18
he quiddam ex pus iterum. Fac illud multotiens secundum gradatio-
19
nem, donec egrediatur: praecipue si infirmus est debilis uirtutis, aut mu-
20
lier praegnans, aut puer paruus, aur senex decrepitus: spiritus enim ani-
21
malis ab animali multotiens resoluitur cum egressione saniei: et fortasse
22
moritur infirmus, et tu non percipis. Caue ergo hoc capitulum cautela
23
magna. Et post perforationem tuam, qua ista perforas apostemata,
24
oportet ut abstergas uulnus: et considera. Si ergo est uulnus aposte-
25
matis paruum, aut est sectio plana, tunc administra licinia ex lino, aut
26
coto antiquo. Et si est apostema magnum, et fissurae perforationis mul-
27
tae sunt, oportet tunc ut intromittas in omnem fissuram licinium, do-
28
nec perueniant adinuicem. Et si in apostemate abscidisti partem cutis,
29
aut in circumitu concauasti eam: tunc oportet ut impleas eam coto ue-
30
teri, aut sicut quando texitur pannus, aut raditur lanugine lini absque
31
humiditate: et stringe ipsum usque ad tertium diem. Deinde proijce i-
32
psum, et cura illud cum eo quod oportet ex unguento, donec sanetur.
33
Si autem accidat fluxus sanguinis in hora tuae operationis, tunc ad-
34
ministra aquam frigidam, et acetum, postquam imbibitur in eis pan-
35
nus: et ponis ipsum super locum fluxus sanguinis multotiens. Si autem
36
perseuerat fluxus sanguinis, tunc oportet ut administres regimen, et
37
curationem, et pulueres, quae narraui in locis multis huius nostri li-
38
bri, et ex diuisione. Si autem est in tempore hyemis, et locus apo-
39
stematis est multorum neruorum: tunc oportet ut infundas puluillos
40
cum uino, et oleo calidis: et ponas eos super loca. Et si fuerit in aesta-
41
te, et loca sunt carnosa: tunc oportet ut ponas puluillos imbibitos in
42
aqua, et oleo, aut eum uino et oleo, et totum illud frigidum. Donec
1
quando erit dies tertius, sicut diximus, tunc oportet ut soluas aposte-
2
ma, et abstergas ipsum, et administres in curatione eius quod ei con-
3
uenit, donec sanetur. Hoc est ergo quod necessarium est ex cognitio-
4
ne curationis apostematum uniuersaliter. Secundum semitam uero dis-
5
tinctionis, iam dixi de omni apostemate, qualiter est uia ad curationem
6
eius capitulatim singulariter.
7
¶ De sectione apostematum quae accidunt in cu-
8
te capitis. Caput XLI.
9
ACCIDVNT in cute capitis apostemata parua, et sunt ex
10
speciebus Nodorum, quos continent tunicae, quę sunt eis sacci: quasi ipsa
11
sint hausolati gallinę. Et ipsorum species sunt multae. Ex eis sunt pingues:
12
et ex eis sunt quae continent humiditatem similem limo: et ex eis quae con〈-〉
13
tinent humiditatem similem frisatis et pultibus: et eis similibus, et ex eis
14
sunt, quae sunt lapidea dura. Et in sectione omnium, et ipsorum extractio-
15
ne non est timor, dum apud ipsorum sectionem non facit contrarietatem
16
arteria. Et operatio in sectione eorum est, ut experiaris ea cum instrumen-
17
to, cuius forma uenit post haec, quod nominatur Intromissum, donec
18
scias quid contineat. Nam si est illud quod continet humiditas, tunc seca
19
ipsum sectione secundum longitudinem sectione superficiali: secundum
20
hanc formam. Et incipe cum sectione ex linea b.
i1
21
ad lineam, g. Cum ergo euacuatur humiditas,
22
tunc excoria kistin quae continet illam humidi-
23
tatem, et non dimittas ex ea aliquid penitus. Mul〈-〉
24
totiens enim redit, si remanet ex ea aliquid. De-
25
inde submerge cotum in unguento aegyptio, si
26
est praesens: et si non, in aqua et sale: et imple
27
cum eo uulnus, et dimitte ipsum usque ad diem
28
alium. Ipsum enim corrodet quod remansit ex kisti. Deinde itera super
29
ipsum cotum cum aegyptio secundo, et tertio, et si indiges illo, donec
30
confidas quia non remanserit ex kisti aliquid. tunc enim cura uulnus cum
31
unguento, donec sanetur. Quod si apostema continet nodum pin-
32
guem: tunc seca ipsum secundum hanc formam,
33
sectione habente formam crucis: et proijce un-
i2
34
cinos inter duolabia sectionis, et excoria ipsum
35
ab omni parte: et conare uirtutem tuam in ex-
36
tractione tunicae quae continet ipsum. Si autem
37
contrarietatem facit tibi arteria, tunc fac illud
38
quod narrabo tibi post. Et similiter fac in a-
39
postemate, si est lapideum, ex sectione, et cura-
40
tione eadem, secundum quod diximus. Et se-
41
ctio super apostema lapideum est facilior: quoniam est pauci sanguinis
1
et humiditatis. Et quandoque sunt quaedam horum apostematum quae
2
sunt in capite in quibusdam hominibus, cum quibus penitus non est hu-
3
miditas. Quod est: quia ego secui super apostema in capite mulieris ue-
4
tulae, et inueni apostema sicut lapis solidus et durus, asper, albus, qui
5
non poterat frangi: et si percuteretur cum eo aliquis proijciendo, uul-
6
nerat ipsum. In alijs uero apostematibus accidentibus in capite, praeter
7
haec scilicet apostemata quae accidunt in capitibus puerorum, et apud
8
radices aurium, sectio eorum omnium sit sectio superficialis. Vel pone
9
perforationem eorum semper ab inferiori parte eorum, ut alleuietur
10
cursus saniei ad inferiora. Deinde cura ea cum eo quod con-
11
uenit eis ex curatione.
12
¶ De sectione Strophularum in collo.
13
Caput XLII.
14
MVLTOTIENS acccidunt ista apostemata in collo, et
15
sub assellis, et inguinibus: et quandoque accidunt in reliquo corpore. Et
16
super illa quae ex eis accidunt in collo, sunt unum, et multa: et generan-
17
tur ab inuicem: et omnis Strophula ex eis est intra tunicam propriam
18
ei, sicut est in nodis et apostematibus capitis, sicut narrauimus. Et spe〈-〉
19
cies harum Strophularum sunt multae. Et ex eis enim sunt lapideae: et ex
20
eis sunt quae continent humiditates: et ex eis sunt malignae, quę non ob-
21
ediunt curationi. In illa ergo quam ex eis uides bonae dispositionis in ta-
22
ctu, cuius manifestum est propinquum colori cutis, et mouetur ad omnem
23
partem, et non est annexa cum neruis colli, neque cum guidegi, neque cum
24
arteria, neque est profunda: oportet ut seces eam sectione superficiali a su-
i1
25
periori parte ad inferiorem partem corporis ex linea, b. ad lineam, g. et
26
excoria eam ab omni parte: et extende duo labia cutis cum uncino, aut
27
cum uncinis multis, si indiges illo, sicut diximus in apostematibus capi-
28
tis, et extrahe eam paulatim. Et est super cautelam, ut non incidatur ue-
29
na, aut neruus. Et sit spatumile non acutum ualde: ut non addat tibi ma〈-〉
30
num tuam cum incisione, aut inquietet infirmum, et incidas quod non
31
est necesse. Si autem incidis uenam, aut arteriam, aut prohibet te ab o-
32
peratione, tunc pone in uulnus zegi tritum, aut quosdam pulueres qui
33
abscindunt sanguinem, et stringe uulnus, et dimitte ipsum, donec quies-
34
cat acuitas apostematis, et mollificetur uulnus: uel incipit et uult putre-
35
fieri. nam sanguis abscinditur tunc. Redi ergo ad operationem tuam, do〈-〉
36
nec compleas. Deinde inquire digito tuo indice, si remansit aliquid ex
37
Strophulis alijs paruis: ergo incide eas, et munda eas. Quod si est in
38
radice Strophulae uena magna: tunc oportet ut non incidas illam Stro-
39
phulam ex radice sua: imo oportet ut liges eam cum filo duplato forti, et
40
dimittas eam donec cadat per se absque nocumento. Deinde imple uul〈-〉
41
nus coto ueteri, quod iam submersisti in unguento aegyptio. Deinde cu-
1
ra ipsum. Si inciditur Strophula tota, tunc oportet ut aggreges labia duo
2
uulneris: et suas ipsum statim, postquam uides quia prorsus non re-
3
mansit superfluitas. Si autem uides quod remansit superfluitas propter
4
magnitudinem Strophulae, tunc oportet ut intendas ad incidendam ra-
5
dicem eius, et extrahendam eam: et administra suturam quam dixi-
6
mus. Et quae ex Strophulis continet humiditates, perfora illam perfo-
7
ratione superficiali: ut appareat tibi locus maturitatis eius: et pone per-
8
forationem ab eo quod sequitur inferius corporis, sicut diximus. Dein-
9
de administra post perforationem licinia cum unguento, et similia eis,
10
ut corrodat quod remansit ex corruptione, donec quando uides uulnus
11
iam mundatum esse: tunc cura ipsum cum unguento generatiuo car-
12
nis, donec sanetur.
13
¶ De sectione Epiglotis ab apostemate intra guttur
14
accidente. Caput XLIII.
15
DIXERVNT antiqui hanc sectionem in Epigloti, et non ui-
16
di aliquem in terra nostra, qui eam fecerit: et haec est scriptura sermonis
17
eorum. In habentibus autem synanchiam, oportet ut deuitetur sectio Epi〈-〉
18
glotis: cum non fiat iuuamentum per illud: propterea, quod omnes uenae
19
et pulmo sunt infirmi. In illis uero qui habent apostema calidum in ore,
20
aut gutture, aut duabus amigdalis, quando non est ęgritudo in cannali,
21
oportet uti sectione Epiglotis, ad fugiendum ex perditione quę fit ex prę-
22
focatione. Oportet ergo quando uolumus illud, ut secemus Epiglotim
23
sub tribus circulis Epiglotis, aut quatuor, sectione parua per latitudinem,
24
in eo quod est inter duos circulos per quantitatem, quod sit sectio in sifac,
25
non in cartilagine: et iste quidem locus est conueniens sectioni, quoni-
26
am est priuatus carne, et uasa sanguinis ab eo sunt longinqua. Quod
27
si medicator est timidus, tunc oportet ut extendat cutem gutturis cum un-
28
cino. Deinde findat cutem, donec quando peruenit ad cannalem: deui-
29
tet uas sanguinis, si uidet ex eis aliquid. Deinde secet sifac quod narraui-
30
mus: et significatur super sectionem cannalis ex phlegmate quod egre-
31
ditur ex ea, cum eo quod disrumpitur, et abscisione uocis. Et dimitte uul-
32
nus apertum tempore aliquo. Cum ergo remouetur hora in qua time-
33
tur praefocatio, aggrega duo labia uulneris cutis, et sue ipsam solam abs-
34
que cartilagine. Deinde administra medicinas quae faciunt nasci carnem,
35
usquequo sanetur. Inquit Albucasis. Summa huius sermonis quem
36
narrauimus, expositio non est, nisi quando uident, quod aliquod ho-
37
rum apostematum iam opilauit guttur infirmi: et sublimatus est infir-
38
mus super mortem, et uult intersecari anhelitus eius: uadunt ad secan-
39
dum Epiglotim, ut respiret infirmus super locum uulneris quadam re-
40
spiratione, et saluetur a morte: et propter hoc praeceperunt dimittere
41
uulnus apertum, donec consumatur malicia aegritudinis, et est malicia
1
eius tribus diebus, et quasi ipsa: tunc ergo praecęperunt suere uulnus, et
2
curare ipsum, donec sanetur. Et illud quod uidi per me ipsum est, quod
3
una ancilla accaepit cultellum, et misit cum in guttur suum, et incidit cum
4
eo partem cannalis pulmonis. Et uocatus sum ad curationem eius, et in-
5
ueni eam mugire, sicut est mugitus mortui. Detexi ergo a uulnere, et in-
6
ueni sanguinem qui egressus fuerat ex uulnere paruum. Confisus ergo
7
sum, quod ipsa non absciderat uenam, neque guidegi: et uentus egredie-
8
batur ex uulnere. Properaui ergo, et sui uulnus, et curaui ipsum, donec
9
sanum est: et non accidit ancillae aliquid, nisi raucedo in uoce: et redijt
10
post dies ad meliorem dispositionum suarum. Hinc ergo dico: quod in
11
sectione Epiglotis non est timor.
12
¶ De sectione Herniae gutturis.
13
Caput XLIIII.
14
HOC APOSTEMA nominatum Hernia gutturis, est a-
15
postema magnum, secundum colorem corporis: et est in mulieribus mul〈-〉
16
tum. Et est secundum duos modos: aut enim est naturale: aut est acciden〈-〉
17
tale. In naturali certe non est ingenium. Accidentale uero est secundum
18
duos modos: quorum unus est similis nodis pinguibus. Et modus alter,
19
est similis apostemati quod fit ex nodatione arteriae. Et in ipso est timor,
20
et non oportet ut praesumptio fiat ad ipsum cum ferro, nisi in eo quod
21
est paruum: et tu proba ipsum, et inuestiga ipsum cum Intromisso. Si ergo
22
inuenis ipsum simile nodo pingui, et non est suspensum cum aliqua ue-
23
narum: tunc seca ipsum, sicut secantur nodi: et extrahe ipsum cum eo quod
24
continet ex kisti, si est in kisti: et si non, tunc perscrutare totum eius. Dein-
25
de cura locum cum eo quod oportet ex curatione, donec sanetur.
26
¶ De sectione super species Nodorum.
27
Caput XLV.
28
NODORVM multae sunt species, et ego iam dixi omnes spe-
29
cies eorum in diuisione: et oportet ut narrem hic differentiam inter No-
30
dum, et Exituram: cum sit dubitationem faciens. Dico ergo, quod
31
cum Exitura est caliditas, et febris, et dolores uehementes, donec seda-
32
tur ebullitio superfluitatis, et completur putrefactio: tunc enim quies-
33
cunt febris et calor. Cum Nodo uero non est caliditas, neque febris, ne-
34
que dolores, et continet eos kistis sifachin, qui est eis saccus proprius, et
35
est secundum colorem corporis: et est incaeptio eorum sicut cicer, et fit
36
sicut batecha, et maior et minor. Et sunt secundum duas species: aut pin〈-〉
37
gues: aut continent humiditatem. Et colores humiditatis sunt multi, se-
38
cundum quod dixi in diuisione. Oportet ergo, quando peruenis ad cu〈-〉
39
rationem Nodi, ut experiaris eum, et inquiras ipsum in primis cum in-
40
strumento quod nominatur Intromissum, secundum quod ueniet for〈-〉
41
ma eius in capitulo quod est post hoc. Et modus inquisitionis aposte-
1
matum, et Nodorum omnium est, ut accipias hoc instrumentum, et in-
2
tromittas ipsum in humidiorem locum, quem inuenis in apostemate: et
3
tu reuolue digitos tuos cum eo paulatim, donec scias quod instrumentum
4
iam penetrauit cutem. Deinde ultima manum tuam secundum mensuram
5
magnitudinis apostematis. Deinde extrahe Intromissum, et considera il〈-〉
6
lud quod egrediur in uestigio eius. Si ergo egreditur humiditas currens,
7
quicunque color sit: tunc seca ipsum sectione superficiali, secundum quod
8
dixi in reliquis apostematibus. Et si non egreditur humiditas in uestigio
9
Intromissi, tunc scias quia est pinguis: seca ergo super ipsum sectione ha-
10
bente formam crucis, secundum formam hanc, sicut
i1
11
docui te: et suspende ipsum cum uncinis, et ex-
12
coria cutem ab omni parte cum facilitate: et cu-
13
stodi kistin si potes super illud, ut extrahas ipsam
14
sanam cum Nodo. Si autem disrumpitur kistis
15
apud operationem, et non est possibile extrahe〈-〉
16
re ipsam sanam, multotiens enim accidit illud,
17
tunc extrahe ipsam frustatim, donec non rema-
18
neat ex ea aliquid. Nam si remanet ex ea aliquid parum, aut multum,
19
redit Nodus secundum plurimum. Quod si uincit te, et remanet ex eo
20
parum: tunc imple uulnus apud completionem tuam, quibusdam pul-
21
ueribus corrosiuis acutis: et stringe uulnus, et pone supra ipsum quod
22
sedet apostema calidum, et cura ipsum cum reliqua curatione, donec sa〈-〉
23
netur. Si ergo est Nodus magnus, tunc sue duo labia eius, et cura ipsum
24
cum eo quod incarnat. Si autem est tibi contraria uena pulsatilis, aut
25
non pulsatilis: tunc propera, et imple locum zegi trito, et dimitte ipsum
26
strictum duobus diebus, aut tribus, donec putrefiat uulnus, et quiescat
27
ebullitio sanguinis: deinde redi ad incidendum
28
illud quod remansit ex Nodo.
29
¶ De foris instrumentorum pro sectione et per-
30
foratione. Caput XLVI.
31
EX EIS sunt formae Intromissorum, et sunt trium specierum. Ex
32
eis enim est magnum, et ex eis est medium, et ex eis est paruum.
i2
i3
i4
33
Fiant ex ferro alfulud quadratarum extremitatum decenter, ut festi-
34
nent introitum in apostemate. Et istae sunt formae Experientium, et no-
35
minantur albered, id est, perforantia: et unum eorum nominatur be-
1
ris, idest, peforans: et sunt trium specierum. Ex eis enim est magnum.
2
et medium, et paruum.
i1
3
Conueniunt, ut inuestigentur per ea apostemata, et exiturae, et fistulae,
4
et bubones ab eo quod inter ea est ex ossibus. Et alijs fiunt rotunda,
5
tersa, lenia, sicut acus magnae quibus subsellia suuntur, ex citrino scilicet,
6
aut ex aere, aut ferro, aut argento. Et meliora eorum sunt quae fiunt ex
7
citrino. Et fiunt Experientia etiam de plumbo nigro, quae conueniunt
8
ut per ea experiantur fistulae, quarum concauitate sunt reflexiones, ut
9
reflectantur cum lenitate sua cum illis reflexionibus. Et sunt iterum tri-
10
um specierum. Quoniam ex eis sunt longa, ex eis media, et ex
11
eis breuia, secundum quantitatem amplitudinis
12
fistulae et stricturae eius.
i2
13
Forma Vncinorum, et sunt multarum specierum. Quoniam ex eis sunt
14
simplices, scilicet quibus est curuitas una: et sunt trium specierum sicut
15
uides, Magni, Medij, et Parui. Et ex eis sunt Vncini caeci: et sunt trium
16
specierum. Et ex eis sunt uncini habentes duas curuaturas, et
17
sunt trium specierum: et ex eis sunt uncini haben-
18
tes tres curuaturas, et sunt trium spe-
19
cierum: et omnes isti sunt ne-
20
cessarij in loco suo.
i3
i4
i5
i1
1
Et istę sunt formę Scalpellorum, quibus secantur et excoriantur Nodi,
2
et apostemata: et sunt trium specierum: quoniam ex eis est magnum, medium, et
3
paruum. Eorum extremitates quibus fit sectio sunt acutae, extremitates aliae
4
sunt non acutae: et non ponuntur taliter, nisi ut cum eis fiat iuuamentum
5
in excoriatione Nodorum apud timorem incisionis uenae, aut nerui: et ut
6
sanetur per ea infirmus, et inueniat tranquillitatem parumper ex adustio-
7
ne quam inuenit apud excoriationem apostematis.
i2
i3
i4
8
Istae sunt Magda, et sunt specierum trium.
i5
1
Fiunt ex aere, et sunt similia Radio, cum quo fit alcohol: et in extremi-
2
tate lata est puncta Spatumilis occultata: et in ea currit ad interiora, et
3
ad exteriora quando uis, sicut uides.
i1
4
Forma Spatumilium quae absconduntur inter digitos apud perforati-
5
onem apostematum: et non percipiunt ea infirmi: et sunt trium specie-
6
rum, magnum, medium, et paruum.
i2
7
Fomae Ventosarum cum quibus abscinditur fluxus sanguinis: et sunt
8
trium specierum, magnae, mediae, et paruae. Fiant ex aere, aut citrino, ro-
9
tundae, ad longitudinem parumper, sicut uides: et sint ad subtilitatem.
10
Et oportet ut sint istae species Ventosarum apud te magnae, et paruae: ut
11
abscindas per eas sanguinem cum uelocitate apud necessitatem, et tunc
12
quando non est tibi pręsens medicina. Verumtamen non utaris eis in
13
abscisione sanguinis in omni loco corporis, et non utaris nisi in locis
14
carnosis: sicut lacertis cruris, et coxae, et lacertis brachiorum, et mam-
15
millarum, et uentris, et inguinum, et similibus eis, ex lacertis carnosis,
16
humidis. Et quandoque fiunt ex eis instrumenta parua alia similia corti-
17
cibus fisticorum, secundum suam formam: quibus abscin-
i3
18
ditur sanguis quando fluit ex loco phlebotomię, aut apud
19
incisionem uenae, aut arteriae: et quandoque fiunt ex eis ro-
20
tundae secundum hanc formam.
21
¶ De cura Mammillarum hominum quae mammillis
22
mulierum assimilantur. Caput XLVII.
23
QVANDOQVE inflantur Mammillae quorundam homi-
24
num apud complementum somni (id est, cum incipiunt
25
pollui in somno) donec similantur mammillis mulierum: et remanent
1
apostemosę foede. Qui ergo abhorret illud, oportet ut secet super mam-
2
millas sectione lunari, secundum hanc formam ex linea, b.
3
ad lineam, g. Deinde excoria pinguedinem totam. Postea
i1
4
imple uulnus ex medicamine incarnatiuo. Deinde aggre-
5
ga duo labia uulneris cum sutura, et cura ipsum, donec sa-
6
netur. Si autem declinat mammilla ad inferiora, et mollificatur propter
7
magnitudinem suam, sicut accidit mulieribus: tunc oportet ut findatur
8
in duobus lateribus suis superioribus duabus sectionibus similibus fi-
9
gurae lunari, quarum unaquaeque continetur cum altera apud fines utri-
10
usque, donec sit linea maior continens minorem, secundum hanc formam ex
11
linea, b. ad lineam, g. Postea excoria cutem quae est inter
12
duo labia, et aufer pinguedinem, et administra quod dixi-
i2
13
mus de sutura et pulueribus, quod est necessarium ex curati-
14
one, donec sanetur. Si autem non comples incisionem eius
15
quod oportet te incidere, propter inquietudinem infirmi, aut propter flu-
16
xum sanguinis: tunc oportet ut impleas uulnus coto submerso unguen〈-〉
17
to corrosiuo, et dimitte ipsum, donec corrodat illud quod remansit ex
18
pinguedine. Deinde cura ipsum, donec sanetur.
19
¶ De perforatione apostematis, quod accidit sub Ti-
20
tillico. Caput XLVIII.
21
ISTA apostemata quae accidunt sub Titillico, sunt ex speciebus
22
Strophularum dura, quae continet kistis, et ex eis sunt quae continent hu-
23
miditates. Quae ergo sunt ex eis quae continent humiditates, oportet ut
24
secentur sectione lunari, secundum hanc formam, ex linea
i3
25
b. ad lineam, g. cum ergo euacuatur totum quod est in apo-
26
stemate ex sanie, tunc imple ipsum coto ueteri, et dimitte i-
27
psum usque ad diem alium. Deinde auferatur cotum, et cu-
28
retur cum unguento conueniente ad illud, donec sanetur. Quod si apo-
29
stema fuerit ex specie nodorum Strophularum, tunc scinde super ipsum,
30
sicut diximus in sectione super Strophulas aequaliter. Si autem extendi-
31
tur uulnus in hoc ut emittat pus, tunc administra in eo cauterium, secun-
32
dum quod diximus in eo quod praemissum est.
33
¶ De sectione apostematis quod accidit propter Arte-
34
riam et Venam. Caput XLIX.
35
QVANDO disrumpitur Arteria, et consolidatur cutis quae est
36
supra eam, tuno multotiens accidit inde apostema: et simi-
37
liter accidit Venae etiam, ut accidat in ea apostema et inflatio. Et signa qui〈-〉
38
bus cognoscitur, quod apostema et inflatio sint propter Arteriam et Ve-
39
nam, sunt: quoniam, quando apostema est propter arteriam, est longum,
40
aggregatum in profundo corporis: et quando impellis apostema digi-
41
ts tuis, sentis quasi sit ei stridor. Et illud quod est propter Venam, est
1
rotundum in manifesto corporis. Et sectio super hoc apostema est error,
2
et praecipue quod est sub ascellis, et inguinibus, et collo, et in locis mul-
3
tis corporis: et est magnum ualde. Oportet ergo ut deuitetur eius cura cum
4
ferro, et quod ex eis etiam est in extremitatibus, aut in capite, oportet ut
5
deuitetur. Super illud ergo quod ex eis est ex inflatione orificij Arterię,
6
finde in cute sectione in longitudine. Deinde aperi sectionem cum unci〈-〉
7
nis, postea Arteriam: et libera eam ex tunicis, donec detegatur. Deinde
8
intromitte sub ea acum, et fac eam penetrare usque ad latus aliud, et strin-
9
ge Arteriam cum filo duplo in duobus locis, secundum quod docui te in
10
extractione duarum Arteriarum quae sunt in timporibus. Deinde punge
11
locum, qui est inter duo ligamenta cum spatumili, donec egrediatur san〈-〉
12
guis qui est in eo totus, et soluatur apostema. Deinde administra cura-
13
tionem quae generat pus, donec cadant ligamenta: postea cura illud cum
14
unguentis conuenientibus ad illud, donec sanetur. Quod si fuerit apo〈-〉
15
stema propter sectionem Venae, tunc oportet ut teneas manu tua quod
16
tibi possibile est ex apostemate cum cute. Deinde intromitte acum sub
17
loco quem tenuisti manu tua, et fac eam penetrare: et sit in ea filum du〈-〉
18
plum, donec extrahas ipsum ex latere altero. Deinde liga cum ipso apo〈-〉
19
stema ligamento bono: secundum quod dixi tibi in ligamento uuae, a
20
duabus partibus cum duabus extremitatibus fili. Si autem times quod
21
extrahatur filum, tunc intromitte acum aliam cum filo alio sub aposte-
22
mate toto apud incisionem acus: preme, et stringe fila tua in quatuor lo〈-〉
23
cis. Deinde seca apostema in medio sui, donec quando egreditur quod
24
in eo est: tunc incide superfluitatem cutis, et dimitte quod ligatum est
25
ex ea. Deinde pone super ipsum puluillum quem submersisti in uino,
26
et oleo. Deinde administra curationem, quae fit cum lici-
27
nijs et unguentis, donec sanetur.
28
¶ De apostemate quod accidit ex torsione Neruo-
29
rum. Caput L.
30
SICVT accidit apostema in Arteria et Vena, similiter accidit a-
31
postema in Neruis: quod accidit in eis percussio, aut accidit a labore su-
32
perfluo, et similibus: et fit plurimum illis in locis adiutoriorum, aut calcanei,
33
et in omni loco in quo mouentur iuncturae: et est apostema graue. Simi〈-〉
34
latur color eius reliquo corpori, et est in pluribus dispositionibus absque
35
dolore: et quando stringitur cum uehementia, sentit in eo infirmus simi-
36
le stupori. Et non est apostema aggregatum in profundo corporis, imo
37
est sub cute, et ipsum mouetur ad omnem partem, et non uadit ad anteri-
38
ora, uel ante, neque retro ad posteriora. Quod ergo ex eis est in iunctu〈-〉
39
ris, non oportet ut inuadatur cum ferro. fortasse enim accidet contra-
40
ctio. In illo autem quod ex eis est in capite, aut in fronte, finde cutem cum
41
spatumili. Si ergo est apostema paruum, tunc tene ipsum cum forfici-
42
bus, et abscinde ipsum a radice. Et si est magnum, tunc suspende ipsum
1
eum uncino, et excoria ipsum: deinde aufer ipsum, et aggrega uulnus
2
cum sutura: et cura ipsum, donec sanetur.
3
¶ De sectione apostematis, quod accidit in
4
uentre. Caput LI.
5
ACCIDVNT quibusdam hominibus multotiens in uentri-
6
bus eorum, et in reliquis corporibus ipsorum, thelil, quae nominantur
7
Fungalia, per similitudinem ipsorum cum fungis. Quorum radix est sub-
8
tilis, et ipsorum caput est grossum, et conuersa sunt labia eorum. Et est
9
ex eis paruum: et est ex eis quod magnificatur ualde. Et ego quidem iam
10
uidi uirum, et in uentre eius erant duo thelil, quae erant magis quam re-
11
bus alijs similia fungis: non erat differentia inter ea, alba, minutae radi-
12
cis, et inuersabantur labia eorum, et findebantur, et humiditas curre-
13
bat ex eis semper. Incidi ergo ea, et inueni in pondere unius quasi. X. et
14
.VIII. unc. et in altero quasi .VI. unc. Et operatio in incisione eorum est,
15
ut consideres tunc, si infirmus est humidus, et color thelil est albus, hu-
16
midum, subtilis radicis: tunc incide ipsum cum spatumili lato, et sint in
17
praesentia tua cauteria in igne. Multotiens enim expellitur apud sectio-
18
nem eius sanguis multus: propera ergo si te uincit sanguis, tunc cauteriza
19
ipsum. Quod si uides infirmum pauidum et timidum ab incisione cum
20
ferro, tunc accipe filum ex plumbo decenter factum, et stringe cum eo
21
athelul: cuius modus est quem diximus, et dimitte ipsum duobus die-
22
bus. Deinde adde in strictura plumbi. Non ergo cesses stringere plum-
23
bum, quotiens imprimit in thelil, donec abscindatur, et cadat per se absque
24
labore. Si autem thelil grossae fuerit radicis, tunc in incisione eius est
25
quiddam timoris et pauoris: praecipue quod est in uentre. Verumtam-
26
en possibile est, ut incidas medietatem eius. Deinde cauteriza ipsum, ut
27
non redeat. Deinde cura ipsum, donec sanetur uulnus. Et caue ne prae-
28
sumas incidere thelil quod est fusci coloris, pauci sensus, foedi aspectus:
29
ipsum enim est apostema cancerosum: et ego ueniam cum rememora-
30
tione Cancri post hoc.
31
¶ De cura eminentiae Vmbilici. Caput LII.
32
FIT eminentia Vmbilici ex caussis multis. Aut ex fissuris sifac,
33
quod super uentrem est: et exit ex eo althub, aut intestinum, se-
34
cundum quod accidit in reliquis rupturis. Aut ex sanguine qui fluit ex
35
Vena, aut ex Arteria, secundum quod praemissum est. Aut ex uentositate
36
coartata in eo. Si autem est propter fissuram sifac, et exitum thirbi: tunc
37
est color apostematis similis colori corporis: et est lene, absque dolore: et
38
apparet diuersi situs. Et si est propter egressionem intestini, tunc est situs
39
eius, cum eo quod narrauimus, uehementioris diuersitatis. Cum ergo tu
40
premis ipsum digitis tuis, occultatur: deinde redit, et fortasse est cum eo
41
sonitus: et magnificatur multum apud introitum balnei, et laborem uehę〈-〉
42
mentum. Si uero est propter humiditatem, est lene, tunc non occultatur quan〈-〉
1
do premis ipsum manu tua, neque constringium, neque additur. Quod si est
2
propter sanguinem, tunc cum istis signis apparet apostema ad nigredinem de
3
cliue. Si autem est propter carnem natam: tunc est apostema graue, grossum,
4
durum, et figitur secundum quantitatem unam. Si uero est propter uentositatem,
5
tunc tactus eius est lenis. Et operatio in illo est, ut consideres tunc, si emi〈-〉
6
nentia umbilici est propter sanguinem Arteriae, aut Venae, aut uentosita-
7
tem: tunc oportet ut prohibearis a curatione eius. Nam in illo est timor
8
et pauor, sicut docui te in capitulo, in quo dixi apostemata propter arte〈-〉
9
riam et uenam. Quod si eminentia umbilici est propter intestinum, aut zir-
10
bum: tunc oportet ut pręcipias infirmo, quatenus teneat anhelitum suum,
11
et stet stans extensus. Deinde signa cum encaustro in circumitu umbilici to-
12
tius. Postea pręcipe ei, ut resupinetur inter manus tuas super dorsum suum.
13
Deinde circunda cum spatumili lato in circumitu umbilici super locum quem
14
signasti cum encaustro. Postea extende medium apostematis ad superiora,
15
cum uncino magno. Deinde liga eum in circumitu forti cum filo, aut cum
16
chorda de serico ligamento firmo: et sit nodus ligamenti alenxotati. Deinde
17
aperi medium apostematis extensum supra ligamentum. Si ergo inueneris
18
ipsum iam captum a ligamento: tunc extrahe alenxotati, et intromitte in
19
ipsum digitum indicem, et impelle intestinum ad interiora uentris: et si inue〈-〉
20
neris zirbum, tunc accipe ipsum cum uncino, et incide superfluitatem eius.
21
Si autem contraria est tibi arteria, aut uena: tunc circunda ipsum multum.
22
Deinde redi ad operationem tuam. Et accipe duas acus, et intromitte in
23
eis duo fila fortia: et intromitte duas acus in circumitu quem fecisti circa
24
apostema in modum crucis, quas facis penetrare. Deinde stringe aposte-
25
ma in quatuor locis super acus: et si uis, aufer acus, et dimitte locum, do-
26
nec putrefiat caro extensa: et cadat per se: aut incide ipsam quando sub-
27
tiliatur et putrefit. Deinde cura ipsum cum eo quod oportet ex unguen〈-〉
28
tis, donec sanetur. Quod si eminentia umbilici est ex carne nara in eo, aut
29
ex humiditate: tunc oportet ut concaues apostema, sicut diximus. Et ex-
30
trahas sanguinem, aut humiditatem, quam inuenis in eo. Deinde cura
31
ipsum cum eo quod solidat locum.
32
¶ De cura CANCRI. Caput LIII.
33
IAM diximus in diuisione species Cancri, et qualiter est uia ad cu-
34
rationem eius cum medicinis: et cauendum ab eo cum curatione eius
35
cum ferro, ut non ulceretur: et diximus Cancrum generatum in matrice,
36
et cautelam a curatione eius. Et dixerunt antiqui, quod quandoque Can〈-〉
37
cer est in loco, ubi possibilis est eius eradicatio: sicut Cancer qui est in
38
mammillis, aut in coxa, et eis similibus, ex membris locatis ad extrahen〈-〉
39
dum totum eius: praecipue quando est incipiens paruus. Quando uero an-
40
tiquatur, et est magnus, non oportet ut appropinques ei. Ego enim non
41
potui sanare ex eo aliquem: neque uidi alium ante me qui peruenerit ad illud.
42
Et operatio in eo, quando est locatus sicut diximus, est, ut praecedas,
1
et soluas infirmum ex cholera nigra aliquotiens. Deinde phlebotoma i-
2
psum si inuenis cum repletione manifesta. Deinde praepara infirmum prae-
3
paratione, in qua locetur cum operatione. Deinde proijce in Cancrum un-
4
cinos qui conueniunt ei. Postea concaua ipsum ab omni parte cum cute, se-
5
cundum perscrutationem, donec non remaneat aliquid ex radicibus eius: et
6
dimitte sanguinem currere, et non abscindas ipsum uelociter, imo exprime
7
loca, et absterge sanguinem grossum totum manu tua, aut cum quo possibile
8
est ibi ex instrumentis. Si autem contrarietatem facit tibi fluxus sanguinis
9
grossi ex incisione arteriae, aut uenae: tunc cauteriza uenam, donec abscin-
10
datur sanguis. Deinde cura ipsum cum reliqua curatione, donec sanetur.
11
¶ De cura Hydropisis. Caput LIIII.
12
IAM narrauimus in diuisione species Hydropisis, et qualiter fit ag〈-〉
13
gregatio aquae: et signa omnis speciei, et curationem eius cum me-
14
dicinis. Et illa quae curatur cum ferro, non est nisi species asclitis sola: et
15
non approximatur cum ferro speciei timpanitis: neque speciei hyposarcae
16
penitus: nam illud mortale est. Quando tu iam medicatus es hanc spe-
17
ciem Hydropisis timpanitis cum medicinis, et non contulit medicatio
18
tua: tunc considera. nam si infirmo iam consecuta est debilitas, aut est
19
cum eo infirmitas alia praeter Hydropisim: sicut si sit cum eo tussis, aut
20
uentris solutio, et similia illis: tunc caue ne mediceris ei cum ferro: quo〈-〉
21
niam est timor illud. Si autem uides infirmum exuberantis uirtutis,
22
neque est cum eo aegritudo praeter Hydropisim solam: et non est puer, neque
23
senex: tunc modus operationis in eo est, ut tu eleues infirmum stantem
24
inter manus tuas, et minister post ipsum exprimat uentrem eius manu
25
sua impellendo aquam ad inferiorem partem pectinis. Deinde accipe
26
spatumile spinosum, secundum hanc formam.
i1
27
Sit duarum partium acutarum, longum, acutae extremitatis sicut Spatumi-
28
le. Verumtamen in eo sit quiddam breuitatis paulatim, ut non pertranse-
29
as cum eo apud operationem usque ad intestinum, et lędas ipsum. Deinde
30
considera. Nam si est generatio Hydropisis ex parte intestinorum, tunc
31
oportet ut elongeris cum sectione ab umbilico quantitate trium digito-
32
rum, ad inferiora in directo eius supra pectinem. Si uero generatio Hy-
33
dropisis est propter aegritudinem epatis: tunc sit sectio tua sinistra ab um-
34
bilico tribus digitis. Et si generatio eius est propter splenem, tunc sit se-
35
ctio in latere dextro: et non oportet etiam ut sit sectio in latere super quod
36
uult iacere infirmus, ut non currant superfluitates ad illum locum debi-
37
lem. Deinde perfora cum instrumento cutem totam. Deinde intromit-
38
te in illam sectionem, et eleua manum tuam cum Spatumili inter cutem,
39
et sifac, quasi tu excories ipsum: et sit quantitas quae excoriatur quanti-
1
tas unguis, aut circiter ilud. Deinde perfora sifac, donec perueniat Spa-
2
tumile ad locum uacuum: et est locus aquae. Deinde extrahe ipsum, et
3
intromitte in foramen instrumentum, cuius haec est forma.
i1
4
Et est simile cannulae: fit ex argento, aut aere, aut aurichalco, lene, tersum:
5
cui in inferiori parte sui est foramen paruum, et in lateribus eius sunt tria
6
foramina, duo ab una parte, et unum a parte altera: et facia est extremi-
7
mitas[*]extremi-mitas corrupt for extremitas eius incisa, secundum modum incisionis calami, sicut uides: in extre-
8
mitate eius superiore est armilla. Nam quando instrumentum peruenit ad
9
aquam, tunc ipsa descendit statim super instrumentum. ergo euacua ex
i2
10
aqua in hora quantitatem mediam. Quoniam si tu euacuas ex ea plus quam
11
oportet, in hora fortasse moritur infirmus per resolutionem spiritus sui a-
12
nimalis: aut accidit ei syncopis quae appropinquat morti. Verum eua-
13
cua ex ea secundum quantitatem uirtutis eius, et secundum quod significant
14
tibi dispositiones infirmi ex uirtute pulsus eius, et ex bonitate eius. De-
15
inde extrahe instrumentum, et retine aquam. Quod est, quia retinetur
16
statim propter cutem quae retinet foramen quod est super sifac: de quo
17
narraui, ut perfores ipsum secundum illum modum. Deinde itera instru-
18
mentum die altero, si uides infirmum tolerare illud: et extrahe etiam ex
19
aqua quantitatem paruam. Fac illud diebus aliquot sine timore, et custo-
20
di te ab errore: donec non remaneat ex aqua nisi parum. Si autem times
21
super infirmum, et dimittis ex aqua rem multam: tunc cura ipsum cum se〈-〉
22
pultura in harena calida, et sudore multo in balneo et sole, et expectet
23
super sitim: et cura ipsum cum medicinis exiccatiuis, donec sanetur: et
24
cauteriza super stomachum, et epar, et splenem, post extractionem aquę:
25
secundum quod narraui in eo quod praecessit.
26
¶ De cura infantium qui nascuntur locis urinae eorum
27
non perforatis. Caput LV.
28
QVANDO egreditur aliquis infantium ex uentre matris suae,
29
et caput mutonis eius est non perforatum, aut est foramen
30
strictum, aut in non suo loco. Oportet ergo succurrere cum perforatio-
31
ne eius statim cum nascitur cum Spatumili subtili ualde, secundum hanc formam.
i3
32
Deinde pone in foramine clauum subtilem ex plumbo, et liga ipsum: et
33
tene ipsum tribus diebus, aut quatuor. Quando ergo uult urinam emit〈-〉
34
tere, remoueatur, et mingat. Deinde reduc ipsum. Et si tu non ponis plum〈-〉
1
bum, iam possibile est, ut urina quae incedit super locum, non permittat
2
ipsum claudi. Ille autem cuius foramen est strictum, medicatur cum plum〈-〉
3
bo, sicut diximus, diebus multis, donec amplificetur. Illi autem in qui-
4
bus est foramen in non suo loco, laeduntur. Quod est, quia ex eis qui na〈-〉
5
scitur, foramen est apud finem capitis uirgae: quare non potest minge-
6
re ad anteriora, donec eleuat uirgam manu sua ad superiora. Neque est ei
7
generatio, propterea, quod sperma non potest peruenire ad matricem
8
secundum rectitudinem: et est aegritudo foeda ualde. Et modus ope-
9
rationis in illo est, ut resupinetur infirmus super dorsum suum. Deinde
10
extende caput uirgae eius manu tua sinistra extensione uehementi, et in-
11
cide caput capitis uirgae ex loco priapi, cum acumine, aut spatumili acu〈-〉
12
to: sicut est incisio calami, aut sicut tu radis aliquid, ut medium eius ue-
13
niat simile capiti uirgae: et ut cadat foramen in medio secundum quod
14
oportet. Et caue tibi apud operationem tuam a fluxu sanguinis. Multo-
15
tiens enim accidit illud. Oppone ergo ei cum eo quod abscindit sangui〈-〉
16
nem, et cura uulnus, donec sanetur.
17
¶ De Albather quae accidunt in praeputio et capite uigae, et
18
corruptione, nigredine, et adhaerentia.
19
Caput LVI.
20
MVLTOTIENS accidunt istae Albather in uirga, et est
21
eminentia carnis foedae. Et ex ea alia est maligna, et alia non maligna.
22
Non malignam ergo oportet ut suspendas cum uncino subtili, et abscin-
23
das eam, donec mundes eam totam. Deinde pone super eam cotum sub〈-〉
24
mersum in unguento aegyptio. Deinde cura ipsum post illud cum un-
25
guento dyafinicon, donec sanetur. Quod si Albather est maligna, foe-
26
di coloris, tunc oportet ut administres in ea cauterium post incisionem
27
eius et ipsius rasionem. Si autem Albather est in praeputio captiui,
28
non circumcisi, et est pars Albather inter praeputium, et pars eius extra:
29
tunc oportet ut auferas Albather, quae est intus in primis, donec quan-
30
do consolidatur, tunc cura ipsum exterius: quoniam quando tu curas
31
eam simul, non securatur praeputium quin preforetur. Et iam accidunt
32
etiam in testiculis, et praeputio nigredo et corruptio. Oportet ergo, ut
33
tu concaues totum quod iam denigratum est, et quod uult corrumpi,
34
aut iam corruptum est. Deinde line super ipsum post illud cum melle
35
quod iam concussum est cum farina corticum granatorum, et herbi tri-
36
torum cribellatorum. Deinde cura illud cum reliqua curatione, donec
37
sanetur. Si autem accidat fluxus sanguinis, tunc administra cauterium
38
cum cauterio lunari, secundum hanc formam.
i1
1
Cauterium enim est iuuatiuum ad duas dispositiones simul, scilicet ad flu-
2
xum sanguinis, et uulnus quando corrumpitur. Quod si corroditur ca〈-〉
3
put uirgae, et destruitur totum in hora: tunc oportet ut intromittas in me-
4
atum priapi cannulam ex plumbo, ut mingat infirmus super eam. In ad-
5
haerentia uero praeputij cum capite uirgae, et haec quidem adhęrentia non
6
accidit, nisi in eo cuius praeputium est sanum, et non exigitur super ipsum
7
circumcisio: et quandoque accidit adhęrentia propter uulnus, aut apostema:
8
oportet ergo ut excories eam cum Spatumili obtuso, donec soluatur liga-
9
mentum, et liberetur caput uirgae ab omni parte. Quod si est difficile discer〈-〉
10
nere ea exquisite, tunc oportet ut excories aliquid ex capite uirgae, et ex
11
praeputio. quod est, quia praeputium quando est subtile, fortasse perfora-
12
tur propter subtilitatem suam uelociter. Deinde separa inter praeputium, et
13
caput uirgę cum panno lini subtili, qui iam madefactus est in aqua frigida, ut
14
non adhereant iterum. Deinde curetur cum uino stiptico, donec consolidetur,
15
¶ De mundificatione infantium, et curatione ex erro-
16
re eis accidente. Caput LVII.
17
CIRCVMCISIO non est solutio continuitatis, sicut reliqua
18
uulnera: uerumtamen cum sit ex operatione nostra, uoluntate nostra, et usus
19
eius sit in pueris proprie, est necesse ut signemus in ea operationem meli-
20
orem, et uiam leuiorem perducentem ad salutem. Dico ergo, quod antiqui
21
non dixerunt circumcisionem in aliquo suorum librorum: quoniam non utun〈-〉
22
tur in legibus suis, et non est nisi quod acquisiuimus per experimentum.
23
Quod est, quia ego inueni maiorem partem artificum, et phlebotomatorum
24
uti mundificatione, circumcidendo cum nouacula, et cum forficibus: et utun〈-〉
25
tur alfecati, et ligaudo cum filo, et incisione cum ungula. Et ego quidem iam
26
probaui omnes istos modos, et non inueni meliorem mundificatione cum for〈-〉
27
ficibus, et ligamento cum filo. Quoniam in mundificatione cum nouacula,
28
multotiens effugit cutis. Quoniam cutis praeputij duas habet tunicas: ergo
29
forsitan inciditur cutis superior, et temanet tunica inferior: cogitur ergo ad
30
incisionem ad incidendum alteram, et dolorem futurum. Et cum mundificati-
31
one quae fit per alfecati, id est, digitalis, quo utuntur sutores, non secura〈-〉
32
tur incisio extremitatis uirilis membri: quoniam fortasse ingreditur in fo-
33
ramen eius. In mundificatione autem cum ungula, fortasse euadit ferrum,
34
et corrumpit operationem tuam: et cutis quidem pueri est breuis natu-
35
ra, et multotiens nascuntur taliter, quod non indigent mundificatione:
36
et iam uidi illud. Mundificationis autem cum forficibus, et ligamen〈-〉
37
to cum filo, bonum experimentum detexit mihi: quoniam forfices sunt
38
proportionalis incisionis: propterea, quod acuitas quae est superius, est
39
sicut acuitas quae est inferius. Cum ergo premis manum tuam, propor-
40
tionantur duae acuitates, et incidunt secundum operationem unam in
41
tempore uno: et fit compressio simili figura, continens cutem uirgae ab
42
omni parte, cum qua non cadit error omnino. Et modus operatio-
1
nis proprię est, ut facias extimare, puerum praecipue, si est ex eis qui in-
2
telligunt parumper, quod tu non facis, nisi quod ligas filum in uirga sua
3
tantum: et dimittas ipsum usque ad diem alium. Deinde fac eum gaudere et
4
laetari omnimodo quo possibile est tibi illud, ex eo quod recipit intelli-
5
gentia sua. Deinde fac eum stare inter manus tuas pręparatae staturae, et
6
non sit sedens: et occulta forfices in manica tua, aut sub pede tuo, ne ui-
7
deat eos puer omnino, neque aliquid ex instrumentis. Deinde intromitte
8
manum tuam ad uirgam eius, et suffla in cutem, et trahe eam sursum, do〈-〉
9
nec egrediatur caput uirgae. Deinde mundifica ipsam ex eo quod aggre〈-〉
10
gatur in ea sordicie. Deinde liga locum signatum cum filo duplo. Post-
11
ea liga inferius eo parumper ligamentum secundum. Deinde tene cum
12
indice tuo, et pollice locum ligamenti inferioris retentione bona, et in-
13
cide inter duo ligamenta. Deinde eleua cutem sursum uelociter, et extra-
14
he caput uirgae. Deinde dimitte sanguinem currere paulatim (est enim
15
melius) et pone puluerem desuper: et super puluerem pannum in quo
16
expansus est uitellus oui decocti in aqua rosata, concussum cum oleo ros.
17
recenti bono: et dimitte eum super ipsum usque ad diem alium: et cura ipsum reliqua
18
curatione, donec sanetur. Forma autem forficis ad mundificationem haec est.
i1
19
Sint hebetes duae extremitates, et sint incidentes: ne egrediatur in eis ra〈-〉
20
mus claui: et sit longitudo duarum acuitatum, sicut longitudo duorum
21
manubriorum aequaliter. Error uero cadens in mundificatione est:
22
quoniam fortasse effugit cutis intrinseca tota, aut pars eius apud incisio-
23
nem. Ergo oportet, ut extendas eam ex hora tua cum ungue tuo ante a-
24
postemationem loci: et incidas eam secundum aequalitatem. Quod si
25
non potes tenere eam cum ungue tuo, tunc extrahe eam cum uncino, et
26
incide eam. Si autem praeterierint ei tres dies, et remanet quod est
27
sub uirga inflatum, apostematum: tunc dimitte illud, donec sedetur apo〈-〉
28
stema calidum, et excoria illud cum facilitate, et incide illud secundum
29
quod praeparatur tibi: et caue tibi a capite uirgae. Non enim nocebit
30
ei illud. Cura ergo illud cum eo quod consolidat uulnus ex pulueribus,
31
quos narrauimus in tractatu de pulueribus: et si inciditur ex cute supra
32
mensuram, et euadit ad superiora, non nocet ei illud etiam. Cura ergo
33
illud cum eo quod diximus, donec sanetur.
34
¶ De extractione Vrinae retentae in uesica.
35
Caput LVIII.
36
VRINAE retentio in uesica, fit ab opilatione facta ex lapide,
37
aut sanguine congelato, aut pus, aut carne nata, et similibus illis ex eis
38
quae diximus ex modis curationis in diuisione. Et si non soluitur Vri-
1
na, et uides retentionem eius esse propter Lapidem, qui iam est in collo
2
uesicae: tunc oportet ut sit infirmus super genua sua curuatus. Deinde
3
componantur pedes eius super dorsum eius, et extendat uentrem suum
4
ex superiori parte dorsi eius, et stringat infirmus anhelitum suum quan-
5
tum possibile est ei. Cogitur ergo cum collo uesicae ad expulsionem La-
6
pidis ad posteriora: quare absoluitur Vrina. Quod si non soluitur cum
7
eo quod diximus, et uehemens sit res super infirmum: tunc oportet ut admini〈-〉
8
stres extractionem eius cum instrumento, quod nominatur siringa, cuius haec est forma
i1
9
Sit ex argento, et sit subtile, lene, concauum sicut cannula pennae auis in
10
subtilitate radij, longum in similitudine palmi unius et medij: cui sit can-
11
nula subtilis in capite eius. Et modus exitus Vrinae per ipsum est, ut acci-
12
pias filum duplicatum, et liges in extremitate eius lanam, aut cotum, li-
13
gatura bona: et intromittas extremitatem fili in inferiori parte Sirin-
14
gae: et incide cum forficibus si superfluit aliquid ex lana, uerum intro-
15
mitte in cannulam cum uehementia, sicut alzer. Deinde inunge sirin-
16
gam cum oleo, aut cum butyro, et albugine oui: et fac sedere infirmum
17
super sedem, et embroca uesicam, et ipsius uirgam cum oleis humidis,
18
et oleo oliuae, et aqua tepida. Deinde intromitte siringam in uirgam cum
19
facilitate, donec perueniat ad radicem uirgae. Deinde dupla ipsam su-
20
perius a parte umbilici. Deinde impelle siringam intra ipsam, donec
21
perueniat ad Vesicam, et sentiat eam infirmus iam peruenisse ad rem
22
uacuam: et non fit hoc secundum hunc ordinem, nisi quoniam meatus,
23
in quo uadit, est in quo est tortuositas. Deinde extende filum cum lana
24
paulatim. Vrina enim sequetur lanam. Deinde extrahe eam, et fac cur-
25
rere Vrinam per uiam urinae: et itera siringam, et non cesses facere illud,
26
donec euacuetur uesica, et inueniat infirmus alleuiationem.
27
¶ De qualitate clisterizationis uesicae cum Cleps-
28
hydra. Caput LIX.
29
QVANDO accidit in uesica ulcus, aut sanguis in ea congela-
30
tur, aut coartatur in ea pus, et uis distillare in eam aquas et
31
medicinas: tunc fiat cum instrumento quod nominatur Clepshydra, et
32
haec est forma eius.
i2
1
Est enim surda, id est, clausa. Et in eo sunt tria foramina, duo ex parte u-
2
na, et unum ex parte altera, sicut uides. Et locus concauus, in quo est il-
3
lud quod impellit, sit secundum quantitatem quod opilet ipsum sine addi〈-〉
4
tione, donec quando trahitur cum eo aliquid, ex humiditatibus attraha〈-〉
5
tur: et quando impellitur, cum eo expellatur ad longinquum: secundum
6
quod facit clepshydra, qua proijcitur naphta, id est, ignis gręcus in prae〈-〉
7
lijs martis. Cum ergo uis proijcere humiditates in uesicam, intromit-
8
te extremitatem clepshydrae in humiditatem, et trahe cum eo quod im-
9
pellit ad superiora. humiditas enim trahitur in concauitatem clepshy-
10
drae. Deinde intromitte extremitatem eius in uirgam, secundum quod nar-
11
rauimus in siringa. Deinde impelle humiditatem cum eo quod impellit il〈-〉
12
la namque humiditas peruenit ad uesicam statim, ita quod sentit eam infirmus.
13
Forma clisteris subtilis quo clisterizatur uesica. Fiat ex argento, aut au-
i1
14
ricalco: cuius caput altius sit simile alcama paruo, et sub eo sinus inter
15
quem cadat ligamentum. Deinde accipe uesicam arietis, et pone in ea hu-
16
miditatem, qua uis clisterizare uesicam. Deinde liga eam inter duos si-
17
nus ligatura forti cum filo duplo: et calefac illam humiditatem parum-
18
per super ignem. Deinde intromitte extremitatem clisteris in uirgam, post-
19
ea stringe manum tuam super uesicam cum humiditate strictura decenti,
20
donec sentiat infirmus, quod illa humiditas iam peruenit ad uesicam. Si
21
autem non est tibi praesens uesica, tunc accipe frustum pergameni, et fac
22
ex eo circulum, et perfora ipsum ab omni rotunditate sua. Deinde intro-
23
mitte filum forte in illis foraminibus, sicut reuoluuntur. Deinde aggre-
24
ga circulum, sicut aggregatur alsofratu: postquam tu ponis in eo illud
25
quod uis ex humiditatibus, et oleis, et aquis. Deinde liga ipsum in in-
26
strumento: et fac cum eo sicut fecisti cum uesica ex expressione cum ma-
27
nu tua, donec perueniat humiditas ad uesicam.
28
¶ De extractione Lapidis. Caput LX.
29
IAM diximus in diuisione species Lapidis, et curationem eius cum
30
medicinis: et dixi differentiam inter Lapidem generatum in reni-
31
bus, et uesica, et signa illius totius: et dixi Lapidem in quo cadit ope-
32
ratio cum manu et sectio: et est Lapis generatus in uesica proprie: et ille
33
qui figitur in uirga: et ego sum narrans illud cum expositione manife-
34
sta et abbreuiatione. Dico ergo, quod Lapis generatus in uesica, pluri-
35
mum accidit pueris. Et ex signis eius est, quod urina egreditur ex uesica
36
similis aquae in subtilitate sua: et apparet in ea harena alba, et fricat in-
1
firmus uirgam suam, et laborat cum ea, et multotiens pendet. Deinde eri-
2
gitur, et egreditur cum eo anus in multis eorum. Et est facilis sanatio pue-
3
rorum, ex eo usquequo consequuntur quatuordecim annos. Et est diffi-
4
cilis in senibus. In iuuenibus autem est media, in eo quod est inter illud:
5
et eius cuius Lapis est maior, curatio facilior: et si paruus, est econuerso
6
illius cura. Cum ergo peruenimus ad curationem, oportet in primis,
7
ut mundificemus infirmum cum clisteri, quod extrahat totum stercus
8
quod est in intestinis suis: ipsum enim quandoque prohibet inuentionem
9
Lapidis apud inquisitionem. Deinde accipiatur infirmus cum pedibus
10
suis, et concutiatur, et moueatur ad inferiora: ut descendat Lapis ad pro〈-〉
11
fundum uesicae, aut saliat de loco alto aliquotiens. Deinde fac eum sede-
12
re inter manus tuas praeparatum, et manus eius sint sub coxis ipsius, ut
13
fiat uesica tota decliuis ad inferiora. Deinde perquire eum, et tange eum
14
extrinsecus. Si ergo sentis Lapidem in spacio, tunc propera statim cum
15
sectione super ipsum. Quod si non cadat sub tactu tuo omnino, tunc o-
16
portet ut abstergas digitum indicem cum oleo manus sinistrae, si infir-
17
mus est puer: aut digitum medium si est iuuenis completus: et intromit-
18
tas ipsum in anum suum, et perquire de Lapide, donec stat sub digito
19
tuo: et conuerte eum paulatim ad collum uesicae. Deinde preme super
20
ipsum cum digito tuo, et impelle ipsum ad exteriora aduersus locus, cu-
21
ius sectionem uis: et praecipe ministro, ut premat uesicam manu sua, et
22
praecipe alij ministro, ut extendat testiculos manu sua dextra ad superi-
23
ora: et alia manu sua, ut remoueat cutem, quae est sub testiculis in parte
24
a loco in quo est sectio. Deinde intromitte Spatumile inci-
25
dens, cuius forma haec est.
i1
26
Et finde in eo quod est inter anum et testiculos, et non in medio, ad la-
27
tus natis sinistrae: et sit sectio super ipsum lapidem, et digitus tuus sit in
28
ano: et fiat sectio transuersa, ut sit sectio exterius ampla, et interius stri-
29
cta, secundum quantitatem quod sit possibile egressio Lapidis ex ea non ma〈-〉
30
ior. fortasse enim comprimit digitus, qui est in ano Lapidem apud sectio-
31
nem, et egreditur absque difficultate. Et scias, quod ex Lapide est cui sunt
32
anguli et margines, quare fit difficilis exitus eius propter illud. Et ex eo
33
est lenis, similis glandulae, et rotundus: et fit facilis egressus eius. Ei er-
34
go cui sunt anguli, et margines, adde in fissura. Quod si non egredi-
35
tur ita, tunc oportet ut ingenies super ipsum: aut stringas super eum cum
36
gesti decenter, cuius extremitas sit sicut Luna, quae stringat super Lapi-
37
dem, et non euadat ab ea: aut ut intromittas sub eo instrumentum sub-
38
tile, curuatae extremitatis. Si autem non potes super cum, tunc ampli-
39
fica foramen parumper. Quod si uincit te aliquid ex sanguine, abscin-
1
de ipsum cum zegi. Si uero lapis est plus quam unus, tunc impelle in
2
primis magnum ad os uesicae. Deinde incide super ipsum. Postea im-
3
pelle paruum post illud: et similiter fac si sunt plures duobus. Quod
4
si magnus est ualde, tunc ignorantia est ut seces super ipsum sectione ma-
5
gna. Quoniam accidit infirmo una duarum rerum, aut ut moriatur, aut
6
accidit ei distillatio urinae assidua: proptera, quia non consolidatur lo-
7
cus omnino. Verum administra expulsionem eius, donec egrediatur:
8
aut ingenia in fractura eius cum forficibus, donec extrahas eum frusta-
9
tim. Cum ergo compleueris operationem tuam, tunc imple uulnus
10
thure, et aloe, et sanguine draconis: et stringe ipsum, et pone super ipsum
11
pannum infusum oleo et uino, aut oleo rosato, et aqua frigida: ut sede-
12
tur apostema calidum. Deinde resupina infirmum super collum suum,
13
et non soluas ligamentum, usque ad diem tertium. Cum ergo solueris i-
14
psum, embroca locum cum aqua, et oleo multo. Deinde cura ipsum
15
cum unguento dyafinicon, et unguento basilicon, donec sanetur.
16
Si autem accidit in uulnere apostema calidum additum, et corro-
17
si, et illi similia: sicut si congeletur sanguis in uesica, et prohibeatur ex
18
eo urina: et cognoscitur illud ex egressione sanguinis cum urina. In-
19
tromitte ergo digitum tuum in uulnus, et extrahe illum sanguinem.
20
Nam si remanet, prouocat ad corruptionem uesicae, et putrefactionem
21
eius. Deinde ablue uulnus cum aceto, et aqua, et sale: et oppone omni
22
speciei cum eo quod conuenit ex curatione, usquequo sanetur. Et opor-
23
tet in horis curationis totius, ut liges duas coxas, et aggreges, caussa me-
24
dicinarum quae ponuntur super locum. Quod si lapis est paruus, et sit in
25
meatu uirgae, et figitur in eo, et prohibetur urinae exitus: tunc cura ipsum
26
cum eo quod narro antequam peruenias ad sectionem. multotiens enim
27
a sectione excusaris per hanc curationem. iam enim probaui illud. Et est,
28
ut accipias Perforatorium ex ferro alferico, cuius haec est forma,
i1
29
triangulatae extremitatis, acutum, fixum in ligno. Deinde accipe filum, et
30
liga cum eo uirgam sub lapide ut non redeat ad uesicam. Deinde intro-
31
mitte ferrum perforans in uirgam cum facilitate, donec perueniat Perfo〈-〉
32
ratorium ad ipsum lapidem: et reuolue Perforatorium manu tua in ipso la-
33
pide paulatim: et coneris perforationem eius, donec facias ipsum pene-
34
trare a parte altera. urina namque absoluitur statim. Deinde preme manum
35
tuam super illud quod remansit ex lapide ab exteriori parte uirgae. ipse
36
enim frangitur, et egreditur cum urina, et sanatur infirmus. Si autem
37
non praeparatur tibi haec curatio, propter aliquid quod prohibet ab il-
1
lo: tunc liga filum sub lapide, et filum aliud supra lapidem. Deinde seca
2
super lapidem in ipsa uirga inter duas ligaturas. Deinde extrahe ipsum.
3
Postea solue ligamentum, et mundifica sanguinem congelatum, qui fit
4
in uulnere. Et non est necessarium ligamentum fili sub lapide, nisi ut non
5
redeat ad uesicam: et ligamentum aliud desuper, nisi ut quando soluitur
6
filum post egressionem lapidis, redeat cutis ad locum suum, et cooperi-
7
at uulnus: et propter illud necesse est tibi illud quando ligas filum su-
8
perius, ut eleues cutem ad superiora, ut redeat apud complementum tu〈-〉
9
um, et cooperiat uulnus, sicut diximus.
10
¶ De extractione Lapidis mulierum.
11
Caput LXI.
12
PARVM generatur Lapis in mulieribus. Si autem accidat alicui
13
earum lapis, tunc difficilis est curatio, et prohibetur propter modos mul-
14
tos. Vnus eorum est: quod mulier fortasse est uirgo. Et secundus est, quia
15
tu non inuenis mulierem quae detegat seipsam medico, quando est ca-
16
sta, aut ex habentibus maritos. Tertius est, quia tu non inuenis mulie-
17
rem bene scientem hanc artem, pręcipue operationem cum manu. Et quar-
18
tus est longinquitas a loco lapidis: quare indiget sectione profunda, et
19
in illo est timor. Quod si necessitas prouocat ad illud, tunc oportet ut ac〈-〉
20
cipias mulierem medicam, bene scientem: et parum inuenitur. Si uero priua〈-〉
21
ris ea, tunc quęre medicum castum, subtilem, et pręsenta mulierem obstetri-
22
cem bene doctam in re mulierum, aut mulierem quae in hac arte innuit par-
23
tem artis: fac ergo eam pręsentem, et pręcipue ei, ut faciat totum quod prae〈-〉
24
cipis ei ex inquisitione super lapidem. In primis quod est, ut aspiciat si
25
mulier est uirgo: tunc oportet ut intromittat digitum in anum eius, et quae-
26
rat lapidem. Si ergo inuenit ipsum, coartet eum sub digito suo, et tunc
27
praecipe obstetrici, ut intromittat digitum suum in uuluam infirmae, et in-
28
quirat super lapidem, postquam ponit manum suam sinistram super uesi-
29
cam, et comprimit eam compressione bona. Si ergo inuenit lapidem, tunc
30
oportet ut gradatim moueat eum ab orificio uesicę ad inferiora cum sum-
31
ma uirtutis suae, donec perueniat cum eo ad radicem coxae. Deinde secet
32
super eum apud oppositionem medietatis uuluae apud radicem coxae,
33
ex quacunque parte praeparatur ei, et sentit lapidem in illa parte: et digi-
34
tus eius non remoueatur a lapide, coartans sub eo: et sit sectio parua in
35
primis. Deinde intromittat radium super illam sectionem. Si ergo sentit
36
lapidem, tunc addat in sectionem secundum quantitatem proportionatam
37
quod lapis egreditur ab ea. Et scias, quod species lapidis sunt mul-
38
tae. Ex his enim est paruus, et magnus, lenis et asper, longus, et rotun-
39
dus habens ramos. Scias ergo species eius, ut significetur tibi per hoc su〈-〉
40
per illud quod uis. Si ergo uincit te sanguis, tunc adde in loco zegi tri-
41
tum, et tene ipsum hora una, donec abscindatur sanguis. Deinde redi
1
ad operationem tuam, donec egrediatur lapis: et fac, ut praepares te-
2
cum ex instrumentis, quae dixi in extractione lapidis in uiris, ut adiuue-
3
ris per ea in operatione tua. Quod si uincit te fluxus sanguinis, et scis
4
quod expulsio sanguinis est ex arteria quae incisa est: tunc pone pulue-
5
rem super locum, et stringe eum cum puluillis strictura decenti: et non
6
mutes illud: et dimitte lapidem, et non extrahas ipsum. fortasse enim mo〈-〉
7
rietur mulier infirma. Deinde cura uulnus. Cum ergo sedatur acuitas
8
sanguinis post dies, et putrefit locus, tune redi ad operationem tuam,
9
donec egrediatur lapis.
10
¶ De sectione suiper Herniam aquosam.
11
Caput LXII.
12
RAMEX aquosa non est, nisi aggregatio humiditatis in sifac
13
albo, quod est sub cute testiculi continente ouum: et nominatur sifac.
14
Et quandoque est in panniculo proprio sibi, quem praeparauit ei natura
15
in parte oui, donec putetur: quod est ouum aliud, et est cutis testiculi in-
16
ter sifac album, quod diximus: et non fit illud nisi raro. Et generatio qui-
17
dem huius ramicis, est ex debilitate quae accidit testiculis: quare effundi-
18
tur ad eos haec materia. Et quandoque accidit ex percussione super testi-
19
culos. Et haec humiditas est habens colores multos. Aut enim est color
20
eius decliuis ad citrinitatem, aut est sanguineus rubeus, aut fęculentus,
21
niger, aut est aquosus albus, et est illud quod est plus. Et signa quibus
22
scitur ubi sit aggregatio aquae, sunt ista. Nam si est in sifac albo quod di-
23
ximus, tunc apostema est rotundum ad longitudinem parumper sicut
24
figura oui: et non apparet testiculus, quoniam humiditas continet eum
25
ab omni parte. Et si est humiditas in panniculo proprio sibi, tunc apo-
26
stema est rotundum cum parte oui, et propter hoc extimat homo quia
27
est ouum aliud. Et si humiditas est inter cutem testiculorum et sifac album,
28
tunc cadit sub sensu. Quando ergo uis cognitionem coloris humiditatis,
29
tunc experire colorem humiditatis in apostemate cum Intromisso qua-
30
drato, cuius forma praecessit. Secundum illud ergo quod egreditur in
31
uestigio Intromissi, iudica de illo quod est inter ipsum. Cum ergo ue〈-〉
32
nimus ad curationem cum ferro, tunc oportet ut praecipias infirmo, ut
33
phlebotometur si possibile est ei illud, et uides corpus eius plenum. De-
34
inde resupinetur super dorsum suum super rem altam parum, et pone
35
sub eo pannos multos. Deinde sede tu super sinistram eius, et praecipe
36
ministro, ut sedeat a dextra eius, qui extendat uirgam eius ad unum duo-
37
rum laterum cutis testiculorum, et ad partem mirach uentris. Deinde
38
accipe spatumile latum, et seca cutem testiculorum ex medio per longi-
39
tudinem, usque prope pectinem: et fiat sectio secundum rectitudinem ae-
40
quedistantis lineae quae diuidit cutem testiculorum, donec perueniat ad
41
sifac album comprehendens: et excoria ipsum et obserua, uel caue ex
1
hoc, ut seces ipsum: et sit excoriatio tua qua ipsum excorias, ex parte
2
quae suspenditur cum ouo plus: et subtiliter scrutare cum excoriatio-
3
ne secundum quantitatem quod tibi possibile est. Deinde perfora si-
4
fac plenum aqua perforatione ampla, et extrahe totam aquam. Dein-
5
de separa inter duo labia sectionis cum uncinis, et extende sifac ad su-
6
periora, et non tangas cutem testiculorum comprehendentem: et inci-
7
de sifac qualitercunque est possibile tibi incidere ipsum, aut cum totalita-
8
te sua, aut frustatim, praecipue latus eius subtile. Nam si tu non exquisi-
9
te perscrutaris, in incisione eius non fit securitas, quin aqua redeat. Si
10
autem procedit ouum exterius a cute sua in hora operationis tuae: tunc
11
quando compleueris sectionem sifac, reduc ipsum. Deinde aggrega duo
12
labia cutis testiculorum cum sutura. Deinde cura ipsum sicut reliqua
13
uulnera, donec sanetur. Quod si inuenis ouum corruptum ex nigredi-
14
ne alia, tunc oportet ut liges uasa, quae sunt suspensorium, timens flu-
15
xum sanguinis. Deinde abscinde testiculum cum suspensorio, et extra-
16
he ouum: postea cura illud cum eo quod diximus. Si uero aqua est ag-
17
gregata in duabus partibus, tunc scias quia sunt duae ramices: seca ergo
18
partem aliam secundum quod fecisti in altera aequaliter. Et si aequatur
19
tibi, ut sit operatio una, tunc fac: deinde absterge sanguinem. Et intro〈-〉
20
mitte in sectiones lanam submersam in oleo, aut in oleo rosato: et pone
21
deforis lanam aliam quam submersisti in uino et oleo, et expande eam
22
super duos testiculos, et mirach uentris: et pone desuper pannos dupli-
23
catos, et sunt puluilli: et liga eos desuper cum ligamento,
24
quod est habens sex secundum hanc formam.
25
Deinde sumantur duo panni, et suantur, et impleantur la
i1
26
na carminata, secundum hanc similitudinem: et fiant extremi-
27
tates quibus premitur ex coto, aut lana humida: et aggre-
28
gentur cum strictura in lumbari bracharum: et una extremi〈-〉
29
tatum accipiat super anum usque ad dorsum, et secunda acci-
30
piat ad partem pectinis: et duae extremitates super duas coxas inferius,
31
et duae extremitates aliae super duo inguina, et aggregetur strictura to-
32
ta in lumbari bracharum. Et, quandoque artificialiter medicatur haec ra-
33
mex cum cauterio loco sectionis cum ferro: et est, ut accipias cauterium
34
cultellare subtile, et seces cum eo cutem testiculorum: et est ignitum, se-
35
cundum quod narrauimus: donec quando detegitur sifac album conti-
36
nens aquam: tunc accipe cauterium, secundum hanc formam.
i2
37
Assimilatur literae gręcae. Deinde perfora cum eo illud sifac, et est igni-
1
tum, donec egrediatur humiditas tota. Deinde extende sifac cum unci-
2
nis, et excoria cum cauterio subtili ignito, et incide ipsum secundum
3
quod possibile est tibi, donec eradices totum eius. Et caue ex ouo, ne tan〈-〉
4
gat ipsum ignis. Et scias, quod haec operatio est saluior, et longinquior
5
a fluxu sanguinis, et melior quam operatio cum sectione. Si uero con-
6
trarietatem tibi facit in hora sectionis, aut in hora cauterij apostema ca-
7
lidum, aut fluxus sanguinis, aut aliquid aliud: tunc oportet ut cures quod
8
contrarietatem tibi facit ex illo cum curatione quae conuenit ei, secundum
9
quod praemissum est. Si autem infirmus est timidus, et non expectat
10
super hanc operationem, propter horribilitatem suam: tunc administra
11
perforationem secundum quod ego narro illud: et est. Quando certifica-
12
tur tibi apud te per illud quod diximus de significationibus, quod ramex
13
est aquosa: tunc oportet quod facias sedere infirmum super sedem eleuatam.
14
Deinde perfora apostema in inferiori parte sui cum spatumili lato: et po-
15
ne perforationem secundum longitudinem corporis, et sit apertio ampla,
16
donec currat aqua tota. Deinde pone super locum cotum, et liga ipsum,
17
et dimitte ipsum ut currat residuum aquae: deinde cura ipsum, donec sa〈-〉
18
netur uulnus. Si autem contrarietas sit egressioni aquae in hora qua per-
19
foras ipsam: et non sit illud nisi propterea, quia panniculus albus con-
20
trarietatem facit in orificio uulneris, et prohibet exitum aquae: tunc opor-
21
tet ut intromittas pennam in uulnus, aut instrumentum cum quo extrahi〈-〉
22
tur aqua hydropicorum, cuius forma praecessit: aut adde in operatione
23
uulneris parumper. Et scias, quod aqua redit, et aggregatur post sex men〈-〉
24
ses, aut circiter eos. Cum ergo aggregatur, tunc pertoretur secundum eun-
25
dem modum, et pertransibit infirmus dies suos.
26
¶ De cura Ramicis carnosae. Caput LXIII.
27
SCIAS, quod in sectione super hanc Ramicem, est ex timore per-
28
ducente ad perniciem in pluribus dispositionibus. Quapropter ui-
29
detur mihi eius dimissio saluari ex ea. Et ego sum rememorans operati-
30
onem in ea, et species apostematis. Dico ergo, quod accidunt apostema〈-〉
31
ta multa in corporibus, ex quibus componuntur testiculi: et fit illud ex
32
caussis multis, scilicet. Aut ex superfluitate acuta, uel acri, quę effunditur
33
ad testiculos. Aut ex percussione. Et est color apostematis secundum co-
34
lorem corporis, et non inuenitur ei dolor: et est apostema graue. Et for-
35
tasse est apostema lapideum, cuius color est fuscus, et non est sensus ei.
36
Et quandoque fit ex nodatione arteriarum, et inflatione earum: sicut iam
37
praecessit eius rememoratio: aut ex inflatione uenarum. Quod ergo
38
est ex eis ex inflatione arteriarum, cognoscitur per dispositionem aposte〈-〉
39
matis, quando comprimis ipsum digitis tuis. Et non oportet ut tangas
40
ipsum prorsus. Illud uero quod fit ex inflatione uenarum, non dispergi〈-〉
41
tur ex eo aliquid apud compressionem cum digitis. Et iam possibile est,
42
quod super hanc speciem fiat sectio, et super reliquas carnes: et est, ut
1
seces cutem testiculorum. Deinde extende ouum ad sursum, et extrahe
2
ipsum cum sifach albo: et libera suspensorium ex uasis, et liga uasa: et in〈-〉
3
cide suspensorium postquam tu liberas ipsum ab omni parte ex parti-
4
bus oui. Si ergo ouum consolidatum est cum illis carnibus natis, tunc opor-
5
tet ut attrahas ouum, et incidas ipsum. Et si adhaerentia est inter aliquid
6
ex siphaket, aut in eo quod est inter uasa: tunc oportet ut liberes totam
7
illam adhaerentiam, et incidas eam incisione rotunda. Si autem est nati-
8
uitas carnis in loco adhaerentiae quae est retro: tunc oportet ut incidas
9
totum eius, et extrahas ouum, sicut diximus. Cum ergo completur ope〈-〉
10
ratio tua, tnnc imple uulnus in lana infusa in oleo rosato, et uino: dein-
11
de cura ipsum cum reliqua curatione, donec sanetur.
12
¶ De cura Ramicis, quae est cum Vite.
13
Caput LXIIII.
14
VITIS est apostema inuolutum quadam inuolutione, simile
15
botro, cum mollificatione testiculorum: et fit difficilis super infirmum
16
motus et exercitium, et deambulatio. Et in curatione huius aegritudinis
17
est ex timore, propter illud cuius praecessit rememoratio. Verum opor-
18
tet, ut dicamus operationem in ea secundum quod fecerunt primi. Di-
19
co ergo, quod oportet ut facias sedere infirmum super sedem eleuatam. De-
20
inde impelle suspensorium testiculorum ad inferiora. Deinde tene cutem
21
testiculorum cum digitis tuis, cum uasis quae sunt propinqua uirgae: et te-
22
neat ea minister alius, et extendat ea extensione uehementi. Deinde in-
23
cide cum spatumili lato acuto sectione transuersa in directo uasorum, do-
24
nec detegantur uasa. Deinde excoria ab omni parte, sicut diximus tibi in
25
extractione Arteriarum quae sunt in timporibus. Postea fige in eis acum in
26
qua sit filum duplum, et liga ipsum in primo locorum quibus accidunt Vi-
27
tes: et liga ipsum iterum in ultimo eorum. Deinde seca ea in media sectione re-
28
cta secundum longitudinem corporis, et extrahe quod aggregatur ex humi〈-〉
29
ditatibus fęculentis corruptis. Deinde cura uulnus cum curatione reliquo-
30
rum uulnerum, in quibus uis generari saniem, ut cadant uasa quae nutriunt
31
unum testiculorum. non est enim malum per illud. Si autem accidat Vitis
32
omnibus uasis, tunc oportet ut extrahantur propter hoc testiculi cum
33
uasis: ut non priuetur ouum nutrimento, propter incisionem, et tabes-
34
cat, uel arescat, et non sit iuuamentum cum eis.
35
¶ De cura Ramicis intestinalis. Caput LXV.
36
EVENTVS huius Ramicis est ex sectione, quae accidit in sifach
37
extenso super uentrem in parte inguinum ex mirach uentris. Quare
38
descendunt intestina ex illa Ruptura ad unum testiculorum[*]testiculorum with marginal note Alias intestinorum. Et haec Ru-
39
ptura est aut ex sifach, aut extensione eius. Et accidunt istae duae species
40
ex caussis multis. Aut ex percussione. Aut saltu. Aut clamore. Aut eleua〈-〉
41
tione rei grauis, et similibus. Et signum, quando est ex extensione sifach.
1
est quod accidit paulatim in tempore longo, et non accidit subito: et est
2
apostema aequale uersus profundum: propterea, quod sifach comprimit in-
3
testinum. Et signum eius quando est ex sectione sifach, quia facit accidere
4
ex principio sui dolorem uehementem subito: et est apostema diuersum,
5
apparens sub cute propinque: et illud est propter exitum intestini, et cur-
6
sus eius ad exteriora sifach. Et quandoque egreditur cum intestino zir-
7
bum: et nominatur haec Ramex intestinalis, et zirbia: et quandoque fit cum
8
uentositate. Et quandoque currit in intestinum stercus, et retinetur illic: et est
9
cum eo pernicies infirmi: quoniam facit accidere dolorem prauum, et praeci〈-〉
10
pue quando premitur. Et in curatione specierum aegritudinis huius cum
11
ferro est timor: quare oportet ut caueatur casus in ea. Et modus ope-
12
rationis est, ut praecipias infirmo, ut reducat intestinum manu sua ad inte-
13
riora concauitatis suae, si obedit reditui. Deinde resupinetur super collum
14
suum inter manus tuas: et eleua crura eius. Deinde extende cutem quae
15
sequitur cutem ad superiora, et seca cutem testiculorum totam per longi-
16
tudinem. Deinde fige in duobus labijs sectionis uncinos, secundum quod
17
indiges ad aperiendum sectionem cum eis: et sectio sit secundum quan-
18
titatem, quod sit possibile, ut egrediatur ex ea ouum. Deinde excoria si-
19
phak, et quae sunt sub cute testiculorum, donec quando detegitur sifach
20
album, durum ab omni parte: tunc intromitte digitum tuum indicem in
21
eo quod sequitur testiculum, in eo quod est inter siphach album, quod
22
est sub cute oui, et inter sifach secundum, et absolue cum eo adhaerenti-
23
am quae est in posteriori parte oui. Deinde moue cum manu dextra ad
24
interiora cutem testiculorum: et cum hoc extende sifach album ad sur-
25
sum, cum manu sinistra: et eleua ouum cum sifach ad partem sectionis:
26
et praecipe ministro, ut extendat ouum ad sursum: et tu solue adhaeren-
27
tiam, quae est retro solutione completa. Et quaere digitis tuis, ut non sit
28
aliquid illic ex intestino inuoluto in sifach albo duro. Si autem inuenis
29
ex eo aliquid: tunc impelle ipsum ad uentrem inferius. Deinde accipe
30
acum, in qua sit filum grossum, factum licinium ex decem filis: et intro-
31
mitte ipsam apud postremum sifach, id est, tunicae, quod est sub cute testi-
32
culorum quae sequitur sectionem: deinde incide extremitates quae emi〈-〉
33
nent ex filo, donec sint quatuor fila. Deinde compone quaedam eorum
34
super quaedam cum figura quae sit in modo crucis: et liga cum eis alsi-
35
fach, de quo diximus, quia est sub cute testiculorum ligamento ue-
36
hementi, donec non possit aliquod ex uasis, quae nutriunt eos mit-
37
tere ad eos aliquid: ut non accidat inde apostema calidum. Et pone ite-
38
rum ligamentum secundum extra ligamentum primum, longinquum
39
ab eo minus duobus digitis. Et post ista duo ligamenta dimitte ex si-
40
fach, quod est sub cute testiculorum, quantitatem magnitudinis di-
41
giti: et incide reliquum totum secundum rotunditatem, et aufer ex
42
eo ouum. Deinde seca in inferiori parte cutis testiculorum sectio-
1
ne, ex qua currit sanguis, et sanies: sicut narrauimus in eo quod pręmis-
2
sum est. Deinde administra lanam submersam in oleo, et pone in uul-
3
nus: et administra ligamentum quod narrauimus. Et quandoque caute-
4
rizatur sifach album quod diximus, post incisionem eius timendo de flu-
5
xu sanguinis. multotiens enim accidit illud. Et dimitte ligamentum, donec
6
cadat per se. Si autem tardatur casus eius, tunc embrocetur cum aqua ca〈-〉
7
lida: et pone super ipsum illud quod diximus, donec cadat. Deinde cu-
8
ra uulnus cum reliqua curatione uulnerum, donec curetur.
9
¶ De Ramice uentosa. Caput LXVI.
10
IN HAC Ramice non uidi aliquem qui ausus fuerit super cu-
11
rationem eius cum ferro. Et primi quidem dixerunt, quod fit sic-
12
ut narrauimus in Ramice quę est cum Vite. Quod est, ut liges uasa post
13
sectionem super ea cum facilitate inferius: deinde seca in medio, et cura
14
postremo cum eo quod aperit ipsum, donec cadant uasa: et cura uulnus,
15
secundum quod diximus, donec sanetur.
16
¶ De disruptione quae fit in inguinibus.
17
Caput LXVII.
18
QVANDO accidit Ruptura in inguinibus, sicut diximus, et
19
eminet locus, et non descendit ad testiculos aliquid ex inte-
20
stinis: et si descendit, est illud parum, et redit in omnibus horis: uerum
21
si prolongatur cum ea tempus, additur fissura in sifach, donec descendunt
22
intestina in sifach. Et accidit illud ex extensione sifach, quod est in inguini-
23
bus, sicut diximus. Quod est, quia extenditur sifach: deinde mollificatur,
24
et apostematur locus, et eminet. Et cura eius est cum cauterio, sicut prae-
25
cessit eius narratio. Et quandoque curatur cum ferro, secundum hunc mo-
26
dum: et est, ut iaceat infirmus super dorsum suum inter manus tuas. De-
27
inde seca locum Rupturę apostematum et eminentem, sectione per latitudi-
28
nem, secundum quantitatem trium digitorum. Deinde stringe alsifak et, quę
29
sunt sub cute, donec quando detegitur sifach album, quod est sub cute quae
30
sequitur ipsum. Tunc accipe radium, et pone ipsum super locum eminentem
31
ex sifach, et preme ipsum ad profundum uentris. Deinde sue duo loca
32
eminentia super extremitatem radij ex sifach, et annecte cum sutura unum
33
eorum cum altero: deinde extrahe extremitatem radij. Et non incidas alsi-
34
fach omnino, neque tendas ouum, neque aliud, sicut feci te scire in curatione
35
ramicis intestinalis. Deinde cura illud curatione uulnerum. Cum ergo in-
36
cidis fila, mundifica illud, et restaura uulnus, donec consolidetur. Sisach
37
enim contrahitur, et non additur eminentia Rupturae. Et cauterium est
38
melius in hoc loco: quoniam est propinquius ad salutem.
39
¶ De mollificatione cutis testiculorum.
40
Caput LXVIII.
41
MVLTOTIENS mollificatur cutis testiculorum in qui-
42
busdam hominibus, propter quod mollificantur carnes quae sunt inter
1
ea, et foedatur aspectus eius. Ergo necesse est ei qui rogatur in curatio-
2
ne eius, ut faciat iacere infirmum super dorsum suum, et incidat totam
3
cutem quę mollificata est super cutem naturalem. Deinde aggreget duo
4
labia cum sutura: et si uis, sue in primis superfluitatem cutis mollificatae
5
tribus suturis, aut quatuor, et firma suturam. Deinde incide inter sutu-
6
turas. Deinde cura curatione reliquorum uulnerum,
7
usquequo sanetur, et cadant fila.
8
¶ De Castratione. Caput LXIX.
9
SCIAS, quod Castratio in lege nostra excommunicata est: et pro-
10
pter illud liceret mihi, ut non rememorarer eius in libro meo isto: et
11
non est necessaria rememoratio eius, nisi propter duos modos. Quorum
12
unus est, ut sit illud in scientia medici quando interrogatur de ea: et ut
13
sciat curationem eius cui accidit. Et modus alter est, quod nos multoti-
14
ens indigemus castratione quorundam animalium, propter iuuamenta no〈-〉
15
stra per illud. sicut arietum, hyrcorum, et gattorum, et similium ex ani-
16
malibus. Dico ergo, quod Castratio fit secundum duos modos. Aut
17
per attritionem. Aut per fissuram, et sectionem. In illa autem quę fit per
18
attritionem, uia operationis est: quod nos faciamus sedere animal in a-
19
qua calida, donec mollificentur testiculi eius, et leniantur, et pendeant:
20
deinde attere eos manu tua, donec resoluantur et non appareant sub ta-
21
ctu. In castratione autem per fissuram et sectionem, oportet ut tene-
22
as animal, et premas cutem testiculorum eius cum manu sinistra. Dein-
23
de liga suspensorium, et seca super omne ouum sectione una, donec quan-
24
do procedunt duo oua: tunc incide ea postquam excoriaueris utrumque,
25
et non dimittas super ea ex sifaket aliquid praeter sifac subtile, quod est
26
super uasa. Et iste modus castrationis est melior eo qui fit per attritonem:
27
quoniam attritio fortasse relinquit aliquid ex testiculis, quare desiderat
28
animal coitum. Deinde cura uulnus, donec sanetur.
29
¶ De cura Hermafroditae duorum modorum.
30
Caput LXX.
31
HERMAFRODITA ex uiris est secundum duos mo-
32
dos. Vnus eorum est, quia apparet in eo quod sequitur spacium, aut in
33
cute testiculorum, in eo quod est inter duos testiculos, figura quasi uul-
34
ua mulieris, in qua sunt pili: et quandoque currit urina ex eo quod est in
35
cute testiculorum. In mulieribus autem est species una, et est uulua mulieris
36
super pectinem sicut testiculi uiri parui omnino, eminentes ad exterio-
37
ra: quorum unus est sicut priapus uiri, et duo sicut duo testiculi. Et cu-
38
ratio trium specierum, duarum ex uiris, et speciei unius ex mulieribus,
39
est: quia oportet ut incidas carnes additas, donec effugiat impressio ea-
40
rum. Deinde cura eas curatione reliquorum uulnerum. In specie aut-
41
em secunda uirorum, ex qua egreditur urina, quae est in cute testicu-
1
lorum, non est operatio, neque est eius curatio omnino.
2
¶ De incisione Tentiginis, et carnis eminentis in uul-
3
uis mulierum. Caput LXXI.
4
TENTIGO fortasse additur super rem naturalem, donec foe-
5
datur et turpis fit aspectus eius: et quandoque magnificatur in quibusdam
6
mulieribus adeo, donec expanditur sicut in uiris, et peruenit usque ad coi〈-〉
7
tum. Oportet ergo ut teneas superfluitatem Tentiginis manu, aut cum
8
uncino, et incidas: et non ultimes in incisione, praecipue in profundo ra〈-〉
9
dicis: ut non accidat fluxus sanguinis. Deinde cura ipsam curatione uul-
10
nerum, donec sanetur. Caro autem orta, est caro quae nascitur in orificio
11
matricis, donec impleat ipsum: et fortasse egreditur ad exteriora secun-
12
dum similitudinem caudae: et propter illud quidam primi nominant aegri〈-〉
13
tudinem caudatam. Oportet ergo ut incidamus eam sicut incidimus Ten〈-〉
14
tiginem, et curemus eam, donec sanetur.
15
¶ De cura Alratica, quae est uulua mulieris non per-
16
forata. Caput LXXII.
17
ALRATICA est, ut sit uulua mulieris non perforata, aut sit
18
foramen paruum. Et est aut naturalis, aut accidentalis. Accidentalis est
19
ex aegritudine quae praecessit: et ipsa quidem fit aut ex carne nata addi-
20
ta, aut sifach subtili, aut spisso: et fit aut in profundo matricis, aut in late-
21
ribus eius, aut in superiore ipsius, aut inferiori eius: et prohibet a coi-
22
tu et impregnatione, et partu, et fortasse prohibet menstrua. Et cogni-
23
tio illius fit per aspectum obstetricis, si opilatio est apparens propin-
24
qua. Si autem non est apparens, tunc quaere eam digitis tuis, aut cum
25
radio. Si autem opilatio est ex sifach subtili, et est propinqua duobus la〈-〉
26
bijs: tunc propera, et disrumpe ipsam. Et est, ut ponas super duo la-
27
bia puluillos. Deinde pone indices tuos duarum manuum simul, et
28
mulier sit super dorsum suum expansis cruribus suis. Deinde exten-
29
de duo labia cum fortitudine, donec disrumpatur sifach subtile, et ape-
30
riatur opilatio. Deinde accipe lanam, et imbibe eam in oleo, et pone
31
ipsam super locum: et coeat mulier omni die, ut non consolidetur lo-
32
cus uice alia. Si autem sifach est grossum, spissum: tunc oportet ut se-
33
ces ipsum cum spatumili lato simili folio myrti. Si autem opilatio est
34
ex carne nata, tunc suspende eam cum uncinis, et incide eam: et sint te-
35
cum medicinae quae fluxum sedant sanguinis absque mordicatione. sicut
36
acacia, et sanguis draconis, et thus aggregatum cum albugine oui. Dein-
37
de administra cannulam ex plumbo amplam, ut non consolidetur uulnus ue-
38
lociter, teneat eam diebus aliquot: et administra licinium ex lino sicco, deinde
39
curetur reliqua curatione, donec sanetur. Et quandoque nasciur in matri-
40
ce natiuitas carnium aliarum: oportet ergo ut incidantur secundum hunc mo-
1
dum: dum non est apostema cancerosum apostemati enim canceroso
2
quod est in matrice, non fiat contrarietas cum ferro omnino.
3
¶ De cura hemorroidarum, Athehelil, et Bothor rubeae
4
in uuluis mulierum. Caput LXXIII.
5
HEMORROIDES quidem sunt apertio orificiorum ue-
6
narum, donec currit ex eis sanguis multus assidue. Cum ergo antiquan〈-〉
7
tur hemorroides, fiunt thelil: et iam dixi in diuisione species earum, et
8
signa ipsarum: et dicam hic quae ex eis recipiunt curationem, et quae non.
9
Dico ergo, quod hemorroides quae sunt in orificio matricis, et non ap〈-〉
10
parent sensui: tunc non est ei curatio cum ferro. Quae autem ex eis sunt in
11
orificio matricis super quas cadit sensus, sunt quae curantur. Oportet er-
12
go ut intromittas mulierem in domum frigidam. Deinde extende athehelil
13
cum forficibus, aut cum panno aspero, et incide eas ex radicibus suis.
14
Deinde pulueriza super eas apud fluxum sanguinis ex uno puluerum
15
incisiuorum absque mordificatione: sicut acacia, et sanguis draconis, et
16
thus, et similia eis. Deinde impellat pedes eius ad parietem hora una.
17
Postea depone eam in aquam frigidam. Quod si perseuerat fluxus
18
sanguinis: tunc fac eam sedere in decoctione sumach, et corticum gra-
19
natorum, et gallarum, et similium. Deinde accipe farinam hordei, et con-
20
fice eam cum melle et aceto, et fac emplastrum cum eo super dorsum
21
eius. Si ergo abscinditur sanguis cum eo, bonum est: et si non, fac adhae〈-〉
22
rere dorso uentosas, et mammillis, absque scarificatione. Deinde accipe la〈-〉
23
nam, et submerge in succo tarathit, aut succo arnoglossae, aut succo ra-
24
morum alaulat, id est, aglanter, uino pontico, et fac adhaerere loeo. Cum
25
ergo quiescit apostema, tunc cura locum cum unguentis, donec sanetur.
26
Albarth uero rubeum est simile capitibus alhaasse, et est asperi aspe-
27
ctus. Oportet ergo ut incidas quod apparet ex eo, secundum quod dixi
28
in thelil aequaliter: et cura ipsum, donec sanetur.
29
¶ De perforatione Exiturae quae accidit in ma-
30
trice. Caput LXXIIII.
31
ACCIDVNT in matrice species multae apostematum. sicut
32
cancer, et apostema lapideum, et ulcera, et adubelati, et alekilati, id est,
33
herpes, aestiomemus, et fistulae, et hemorroides, et ragadiae, et thelil, et
34
apostema calidum. Et ego quidem iam dixi omnes has aegritudines et
35
species earum, et signa ipsarum, et earum curationes in diuisione: ne-
36
cesse est ut dicam in hoc tractatu apostema calidum quod accidit in ma-
37
trice, quando est ex apostematibus quae colligunt saniem, et uis scire
38
qualiter fit eius apertio cum ferro. Oportet ergo ut consideres. Tunc si
39
dolor apostematis in incaeptione sua est acutus cum percussione sua, et
40
flamma, et febre: et uides ipsum rubere: si cadit super ipsum sensus, tunc
41
non properes cum perforatione eius: et cura ipsum cum eo eo quod iu-
1
uat super maturationem, donec quando quiescat acuitas accidentium.
2
Tunc oportet ut facias sedere mulierem super sedem quae labeat duo
3
sedilia, et reclinetur, uel appodietur super dorsum suum, et aggreget pe〈-〉
4
des suos ad partem inferiorem uentris: et sint coxae eius expansae, et po-
5
nat brachia sua sub genibus suis, et liget utraque ligamento conueniente
6
ad illud. Deinde sedeat obstetrix a latere dextro, et administra instru-
7
mentum quo aperitur orificium matricis. Cuius forma uenit in eis quae
8
sunt post. Et oportet quando uis administrare hoc instrumentum, ut fi-
9
gas cum Radio profundum matricis mulieris: ut non sit illud quod in-
10
greditur ex instrumento plus, quam profundum matricis, et laedat in-
11
firmam. Si autem fuerit instrumentum magis quam profundum, tunc o-
12
portet ut ponas puluillos super tecturam profundi matricis: ut prohibe〈-〉
13
atur introitus instrumenti totius in profundum matricis: et oportet ut
14
ponat uertiginem, quae currit in instrumento, ex latere superiore: et ut
15
teneat instrumentum, et ut reuoluat minister uertiginem, donec aperi-
16
atur profundum matricis. Cum ergo apparet Exitura, et tangitur ma-
17
nu, et est lenis et mollis: tunc oportet ut seces ipsam apud caput suum
18
cum spatumili lato. Cum ergo euacuatur sanies, tunc oportet ut ponas
19
in uulnus licinium submersum in oleo rosaceo: aut oleo uiridi, in quo
20
sit quędam stipticitas: et pone licinium, et extrahe sectionem in profun〈-〉
21
do matricis. Et pone exterius super matricem, et super pectinem lanam
22
mundam submersam in aqua, in qua bullitae sunt maluae. Deinde cure-
23
tur post duos dies cum unguento quod conuenit ad illud, donec sane-
24
tur. Et quandoque abluitur matrix et uulnus, ita quod clisterizatur cum
25
aqua et melle: deinde cum aqua in qua bullita est radix lilij, aut aristo-
26
lochia longa: deinde redeat ad unguentum. Quod si uulnus abscondi-
27
tum fuerit interius in matrice, tunc oportet ut prohibearis ex curatione
28
eius cum ferro, imo cura ipsum cum eo quod diximus in diuisione.
29
¶ Doctrinae Obstetricum, qualiter medicentur embriones uiui,
30
secundum figuram non naturalem egressi.
31
Caput XXV.
32
NECESSE est Obstetrici, ut cognoscat in primis figuram par〈-〉
33
tus naturalis. Ex signis ergo eius est, quod quando uides mulierem com〈-〉
34
primi ad inferiora, et desiderat odorare aerem, et alleuiatur super eam
35
quod super ipsam est de partu, et festinat exitus embrionis: tunc scias
36
quod iste partus est secundum figuram naturalem, et est exitus eius super
37
caput suum, et secundina cum eo: aut suspensa, uel pendens ex umbili-
38
co. Cum ergo uides haec signa, tunc oportet ut comprimatur uenter eius,
39
ut descendat embrio uelociter. Nam quando descendit super caput su-
40
um, descendit secundina cum eo, et mundatur ex illis superfluitatibus
41
mundificatione bona. Qui autem est praeter hunc partum, est innatura-
42
lis, illaudabilis. Quoniam quandoque egreditur foetus super pedes suos,
1
et egreditur corpus eius ante caput ipsius, et pedes eius, et manus eius
2
una, aut pes eius unus: aut egreditur caput eius et manus eius: aut egre-
3
ditur uentrinus: et fortasse conuertitur super collum suum, et similia ex
4
figuris illaudabilibus. Necesse est ergo Obstetrici, ut sit prudens, subti-
5
lis in istis rebus omnibus, et caueat sibi ab errore et decaeptione: et ego
6
sum ostendens omnem figuram ex eis, et qualiter est ingenium in ea, et
7
significetur per illud, et stetur super ipsum. Quando egreditur foetus
8
super caput suum egressione sua naturali, et uehemens fit illud super mu〈-〉
9
lierem, et difficilis fit ei partus, et uides uirtutem eius iam debilitatam:
10
tunc fac eam sedere super sedem, aut mulieres teneant eam: et uapora
11
uuluam eius cum foenugraeco decocto, et cum oleis humidis. Deinde
12
intromittat Obstetrix inter digitos suos Spatumile paruum, et findat
13
cum eo secundinam, et secet eam ungue suo, donec currat quod est in
14
ea ex humiditate: et preme uentrem mulieris, donec descendat foetus.
15
Si autem non descendit, tunc oportet ut clisterizetur mulier ex mucilla-
16
gine foenugraeci, cum oleo sisamino. Deinde praecipe ei post clistere, ut
17
comprimatur: et fac eam sternutare cum condisi, et tene os eius et na-
18
sum ipsius hora una. Foetus enim egredietur statim. Quod si egredi-
19
antur duae manus foetus in primis, iunc oportet ut reducas eas cum fa-
20
cilitate paulatim. Si autem non obedit in introitu, tunc pone mulierem
21
super sedem, et eleua pedes eius sursum: deinde concute sedem super
22
terram: et mulier teneatur, ut non cadat apud concussionem. Si ergo
23
non egrediuntur manus, et moritur foetus: tunc incide eas, et extrahe
24
residuum foetus: et liga manum eius cum panno, et extrahe ipsum cum
25
aequalitate: nam ipse egredietur.
26
¶ Exitus embrionis super pedes suo.
27
QVANDO egreditur foetus super pedes suos, tunc oportet
28
ut impellat eos sursum: deinde conuertat foetum paulatim: post-
29
ea aequet ipsum. Deinde accipiat unum pedum eius, et ex-
30
tendat eum paulatim. Cum ergo egrediuntur usque ad coxas, tunc pręcipe
31
ei, ut comprimatur, et fac eam sternutare cum condisi: egredietur enim,
32
si DEVS uoluerit. Et si non egreditur cum eo quod narrauimus, tunc
33
reduc foetum paulatim, donec ponas eum secundum figuram naturalem.
34
nam ipse egredietur tunc egressu facili. Quod si prohibeatur cum eo
35
toto quod narrauimus: tunc accipe ex mucillagine alteae, et oleo sisami-
36
no, et gummi soluto: et percute totum in mortario percussione bona: de-
37
inde line cum eo uuluam mulieris, et inferius uentris eius. Deinde fac
38
eam sedere in aqua tepida, donec consequatur hypocundria. Cum ergo
39
uides quod iam calefacta sunt inferiora eius, tunc fac ei sief de myrrha:
40
et suppone ipsum. Quando ergo tenet sief hora una, tunc fac eam se-
41
dere super sedem. deinde fac eam sternutare: et stringe ipsius os et na-
1
sum: et preme inferiorem partem uentris compressione facili. Nam foe〈-〉
2
us egredietur statim.
3
¶ Exitus foetus super genua et manus.
4
QVANDO egreditur secundum hanc formam, tunc ingeni-
5
et in intromittendo manus suas paulatim. Deinde resupinetur
6
mulier super collum suum, et pendeant pedes eius ad infe-
7
riora: et ipsa sit iacens super lectum, et complicet manus suas. Deinde pre-
8
me supra uentrem eius paulatim. Deinde extrahe quod est sub pedibus
9
eius ex puluinaribus, donec sit praeparata in inferiori parte. Quod si
10
non egreditur foetus, tunc accipe pedes eius, et moue eos motu uehe-
11
menti. Deinde preme quod est supra hypocundria paulatim, donec as-
12
cendat foetus ad superiora. Deinde intromittat manus suas, et aequet
13
foetum paulatim: et praecipe mulieri, ut compri-
14
matur, donec egrediatur foetus.
15
¶ Exitus foetus latitudinaliter pendens ex manibus.
16
INGENIETVR in reductione manus eius. Si autem non po〈-〉
17
test reducere eam, tunc eleua mulierem, et fac eam ambulare. Si
18
uero ambulare non potest, tunc fac eam iacere super lectum: et concute
19
crura eius concussione uehementi. Deinde administra linimentum quod
20
praeparasti ex mucillaginibus. Quod si accipit eam partus, tunc fac
21
eam sedere super sedem. Deinde stude in reductione manus, et aequa foe〈-〉
22
tum secundum figuram naturalem: et fac sternutare mulierem, et prae-
23
cipe ei, ut comprimat se, donec egrediatur.
24
¶ Exitus foetus super collum suum, expansis manibus,
25
et est facies eius ad dorsum matris suae.
26
OPORTET ut teneat Obstetrix manum foetus. deinde re-
27
uoluat eum paulatim, et aequet eum cum facilitate. Cum ergo aequatur,
28
tunc pone super uuluam eius quod narrauimus ex oleo et mucillagini〈-〉
29
bus. Deinde praecipe ei, ut moueatur paulatim. Cum ergo feceris illud,
30
tunc fac eam sedere super sedem, et praecipe ei ut inclinetur ad latus de-
31
xtrum. Deinde praecipe ei, ut comprimatur: et fac
32
eam sternutare cum condisi.
33
¶ Exitus foetus praeparati super latus.
34
QVANDO descendit ad orificium matricis secundum hunc
35
modum cum secundina, tunc scinde secundinam cum ungue tuo,
36
donec euacuetur ex humiditate. Si ergo suspenditur super
37
faciem foetus, et collum eius, tunc incide eam ex umbilico: ut non reti-
38
neatur, et moriatur. Deinde impelle foetum ad interiora, donec ponas
39
eam secundum quod oportet: et praecipe mulieri, ut comprimat se ali-
40
quotiens: ipse enim egredietur exitu leui.
1
¶ Exitus Geminorum, aut foetuum multorum.
2
SCIAS, quod Gemini multotiens nascuntur: et quandoque na-
3
scuntur tres, et quatuor. Verumtamen illud extraneum est, et ra-
4
ro contingit. Quinque uero est res extra naturam, et non uiuunt penitus:
5
et continet eos, quamuis multiplicentur, secundina una: et separantur
6
per sifach, distinguens inter eos ligatum in umbilico cuiusque eorum. Et
7
quandoque egrediuntur sicut egreditur foetus unus exitu naturali, facili:
8
et egrediuntur exitu illaudabili, sicut narrauimus. Quod si difficiles
9
fuerint quidam eorum apud partum, et perueniunt ad illud quod di-
10
ximus ex figuris innaturalibus, tunc cura eos sicut narrauimus: et sit ob
11
stetrix subtilis, et faciat quod facit cum facilitate et tarditate, et ingenie-
12
tur secundum omnem figuram cum eo quod praeparatur ei ex ingenio
13
ducente ad salutem.
14
¶ Rememoratio eius quod formatur in matrice
15
ex embrionibus, et abortiuntur.
16
QVANDOQVE formatur in matrice unus, et duo, et tres,
17
et quatuor, et quinque, et sex, et septem, et plures decem: et
18
iam uerificatum est apud me, quod mulier abortiendo emisit septem, et
19
alia quindecim, omnes formatos. Quod factum est mensuratione glo-
20
riosi sapientis. Hoc ergo totum oportet ut sit in scientia Obstetricis. Fortasse
21
enim perueniet ad eam simile illius: opponat ergo ei cum illo quod oportet
22
¶ De extractione foetus mortui. Caput LXXVI.
23
QVANDO curas foetum mortuum cum eo quod dixi in diui-
24
sione ex medicatione, et non egreditur, et cogeris uti operatio-
25
ne cum manu, tunc oportet ut consideres. Si ergo muli-
26
er est sanae uirtutis, et non est cum aliquo ex accidentibus, ex quibus ti-
27
metur super eam perditio: tunc oportet ut resupinetur mulier super lectum,
28
super dorsum suum, et sit caput eius inclinatum inferius, et crura eius eleua-
29
ta: et ministra teneat eam a duabus partibus, aut ligetur ad lectum, ut non
30
extrahatur corpus eius apud extractionem foetus. Deinde humecta os ma〈-〉
31
tricis ex oleis humidis cum mucillagine alteae, et foenugraeci, et seminis
32
lini. Deinde inungat Obstetrix manum suam cum istis oleis et mucillagi-
33
nibus: deinde intromittat eam in matricem cum facilitate. Deinde quae-
34
rat cum ea locum in quo figat uncinos ex foetu, et loca conuenientia ad
35
illud. Considera ergo tunc, si foetus est pręparatus ut descendat super ca〈-〉
36
put suum: tunc fige uncinos in oculos eius, aut in collo eius, aut in ore
37
eius, aut in palato ipsius, aut sub barba eius, aut in furcula ipsius, aut in
38
locis propinquis costis, et sub hypocundrijs. Si autem descensus est su-
39
per pedes eius, tunc in pectine, et costis eius medijs. Et oportet, ut tene-
40
at uncinum cum manu dextra: et ponat curuitatem eius in eo quod est in-
41
ter digitos sinistrae manus: et intromittat cum manu cum facilitate, et fi-
1
gat uncinum in aliquo illorum locorum quę diximus, donec perueniat ad
2
rem uacuam. Deinde figat in oppositione eius uncinum alium, aut ter-
3
tium, si indiges: ut sit contractio aequalis, et non declinet ad partem. De-
4
inde extendatur extensione aequali, et non sit extensio secundum recti-
5
tudinem tantum, imo moueatur ad omnem partem, ut alleuietur exitus
6
eius: sicut fit cum dente apud eradicationem eius. Et oportet in eo quod
7
est inter illud, ut mollificetur extensio. Quod si retineatur ex eo pars,
8
tunc oportet ut inungat Obstetrix quosdam digitos cum oleo, et intro-
9
mittat eos ex parte, ut reuoluat cum eis quod retinetur. Si ergo egredi-
10
tur pars foetus, tunc permutentur uncini ad locum alium qui sit altior:
11
fac hoc donec egrediatur foetus totus. Si ergo egreditur manus ante
12
alia, et non est possibile reducere eam, propter coartationem eius: tunc
13
oportet, ut inuoluatur super eam pannus. Deinde extrahe eam donec
14
quando egreditur tota, incide eam aut in iunctura plantae, aut in cubito:
15
et ita oportet ut facias in manu altera, et in duobus pedibus. Si aut-
16
em caput foetus est magnum, aut accidit ei coartatio in exitu, aut est in ca〈-〉
17
pite eius aqua aggregata: tunc oportet ut intromittat inter digitos Spa-
18
tumile spinosum, et findat cum eo caput, et extrahat aquam: aut disrum〈-〉
19
pat ipsum cum instrumento quod nominatur Almisdac: cuius forma ue-
20
nit cum formis reliquorum instrumentorum in capitulo quod est post
21
hoc. Similiter faciat si foetus est magni capitis natura, tunc oportet ut
22
seces algengematu: aut extrahas ipsum cum misdach, sicut diximus. de-
23
inde attrahas ossa cum forcipibus. Quod si egrediatur caput, et coar-
24
tetur apud furculam: tunc findatur, donec effundatur humiditas quae
25
est in pectore. Si autem non complicatur, neque obedit ad exitum: tunc
26
incide caput frustatim, secundum quod possibile est tibi. Quod si in-
27
ferius uentris est apostematum, aut est in eo hydropisis: tunc oportet ut
28
perfores ipsum, donec currat humiditas ex eo. Si uero foetus est su-
29
per pedes suos, tunc attractio eius est facilis, et directio eius ad os matri-
30
cis est leuis. Si autem coartatur apud uentrem, aut pectus: tunc opor-
31
tet ut extrahas ipsum cum panno quem inuoluisti super manum tuam:
32
et findat uentrem, aut pectus, donec currat quod est in eis. Si autem
33
auferuntur reliqua membra, et redit caput: tunc intromittat Obstetrix
34
manum sinistram. Si ergo os matricis est apertum, tunc intromittat ma-
35
num in profundum matricis, et quaerat cum ea caput, et attrahat ipsum
36
cum digitis usque ad os matricis: deinde intromittat in eo uncinum unum,
37
aut uncinos duos, et attrahat ipsum cum eo. Quod si os matricis co-
38
artatur, propter apostema calidum quod accidit ei: tunc non oportet
39
ut laboretur super ipsum, imo oportet tunc administrare effusionem re-
40
rum humidarum, pinguium: et administra emplastra: et sedeat in aquis
41
quae mollificant et humectant. Quod si foetus est super latus suum,
42
tunc possibile est ut aequetur: tunc administretur quod diximus in foe-
1
tu uiuo. Quod si non est possibile illud, tunc incidatur frustatim, et
2
extrahatur. Et oportet ut non dimittas aliquid ex secundina intus omni-
3
no. Cum ergo compleueris operationem tuam, tunc administra quod di-
4
ximus in apostematibus calidis quę accidunt in matricibus. Quod si
5
accidat fluxus sanguinis, tunc descendat in aquis stipticis, et administra
6
reliquam curationem. Et ego quidem iam uidi mulierem, in cuius uen-
7
tre mortuus erat foetus: deinde impregnata est super ipsum uice alia, post-
8
ea mortuus est foetus alius etiam. Accidit ergo ei post tempus longum apo-
9
stema in umbilico suo, et inflatum est, donec apertum est: et coepit emit-
10
tere pus. Vocatus sum ergo ad curationem eius, et medicatus sum ei tem-
11
pore longo: et non consolidatum est uulnus. Posui ergo super ipsum ex
12
quibusdam emplastris fortis attractionis: et exiuit ex loco os. Deinde
13
praeterierunt ei dies aliquot, et exiuit os aliud. Miratus sum ergo inde,
14
cum in uentre non sit os. Cogitaui ergo, quia erant ex ossibus foetus mor-
15
tui. Inquisiui ergo uulnus, et extraxi ossa multa, muliere existente in me〈-〉
16
lioribus dispositionibus suis: et iam uixit taliter tempore longo, et mit-
17
tit ex loco pus parum. Et ego non firmaui hic hoc extraneum, nisi quo-
18
niam in eo est scientia, et adiutorium ad illud, quod administrat medi-
19
cus artifex cum manu ex curatione.
20
¶ De formis Instrumentorum necessariorum in extra-
21
ctione foetus. Caput LXXVII.
22
HIC inferius est forma Strictorij, quo aequantur libri, cui ae-
23
qualiter sunt duae uertigines in duabus extremitatibus duorum ligno-
24
rum. Verumtamen haec Vertigo oportet ut sit subtilior strictorio: et ut
25
fiat, aut ex ebano, aut ex ligno bussi. Et sit latitudo omnis ligni quasi
26
duo digiti: et margo cuiusque amborum est quasi digitus unus, et longi-
27
tudo cuiusque eorum est palmus et medietas: et in medio duorum ligno〈-〉
28
rum sunt duo additamenta ex genere eiusdem ligni, quae iam firmata
29
sunt in utrisque, quorum longitudo est medietas palmi et plus parum:
30
et latitudo utriusque est quasi duo digiti, aut plus parum. Et ista duo ad-
31
ditamenta intromittuntur in os matricis, ut aperiatur cum eis quando
32
tu reuoluis duas Vertigines.
33
Forma Vertiginis qua aperitur matrix.
i1
1
Forma alia ad simile illius, subtilior, et leuior.
i1
2
Fiat ex ligno ebani, aut bussi, secundum similitudinem forcipum. Ve-
3
rumtamen in extremitate eius sint duo additamenta, sicut uides hic su-
4
pra: et longitudo omnis additamenti ex eis est quasi palmus: et latitu-
5
do utriusque est, duo digiti. Cum ergo uis aperire matricem cum eo,
6
tunc fac sedere mulierem super lectum, pendentibus pedibus eius, a-
7
perto quod est inter crura eius. Deinde intromitte ista duo additamen-
8
ta coniuncta in matricem: et tu es tenens extremitatem instrumenti in-
9
ferius inter coxas eius. Deinde aperi manum tuam cum instrumento,
10
sicut facis cum forficibus, aequaliter secundum quantita-
11
tem quam uis ex apertione oris matricis, donec
12
faciat Obstetrix quod uult.
13
Forma Vertiginis alterius quam dixerunt antiqui
i2
14
Forma Impellentis quo impellitur foetus.
i3
15
Forma Almisdac, qua conteritur caput magnum: et assimilatur forci-
16
pi, cui sunt dentes in extremitate, sicut uides. Et quandoque
17
fit oblungum, sicut forcipes secundum hanc for〈-〉
18
mam, sicut uides, cui sunt dentes sicut den〈-〉
19
tes serrae, quo inciditur et conteritur.
i1
1
Forma Almisdac quo conteritur caput paruum.
i2
2
Forma Vncini habentis spinam unam.
i3
3
Forma Vncini habentis spinas duas.
i4
4
Forma forcipis cui sunt dentes serrae, cum quo conteritur caput foetus.
i5
5
Forma Spatumilis habentis duas extremitates ad
6
abscindendum caput.
i6
7
Forma duorum Spatumilium etiam latorum.
i7
i1
1
Ista instrumenta omnia exercentur, et quanto plus multiplicantur spe-
2
cies eorum, et praeparata sunt apud artificem, est uelocior ad operatio-
3
nem suam, et altior apud homines, propter quantitatem suam. Non er-
4
go despicies ex eis instrumentum, quin sit apud te pręparatum. Inexcu-
5
sabilis est enim necessitas eorum.
6
¶ De extractione Secundinae. Caput LXXVIII.
7
QVANDO retinetur Secundina apud partum, tunc oportet
8
ut praecipias infirmae, ut retineat anhelitum suum. Deinde fac
9
eam sternutare cum condisi: et stringe manum tuam super
10
os eius, et nares ipsius. Si ergo egreditur per hoc, bonum est. Si non: tunc
11
accipe ollam, et perfora in coopertorio foramen: et pone in ea herbas a-
12
perientes os matricis, sicut calamentum, rutam, et anetum, et camomil-
13
lam, et sseham, et cassiam ligneam, et centauream: accipe omnes istas her-
14
bas, aut quasdam earum, et submerge eas cum aqua, et pone eas super
15
ignem. Deinde pone embulam arundinis super foramen coopertorij ol-
16
lae, et extremitatem aliam in os matricis: et teneat eam donec perueniat
17
uapor ad concauitatem matricis. Deinde fac eam sternutare, sicut dixi-
18
mus. Secundina enim egredietur cum facilitate. Si autem remaneat post
19
hanc curationem, et non egrediatur: tunc praecipe Obstetrici, ut submer-
20
gat manum suam in oleo sisamino, aut mucillagine alteae. Deinde intro-
21
mittat in uuluam, et quaerat cum ea Secundinam. Cum ergo inuenerit
22
eam, tunc accipiat eam, et extendat ipsam paulatim. Si autem fuerit
23
annexa in profundo matricis, tunc intromittat manum, secundum quod
24
narrauimus, donec quando inuenerit Secundinam, et extrahat eam pau〈-〉
25
latim secundum rectitudinem, ut non cadat matrix apud attractionem
26
uehementem: imo oportet, ut permutetur cum facilitate ad latera dextra
27
et sinistra: deinde addatur in quantitatem attractionis. Ipsa enim obe-
28
dit tunc, et seruatur, et euadit ab adhaerentia. Quod si os matricis
29
est coartatum, sicut nos iam narrauimus: cura eam cum sternutatione,
30
et ex medicatione ollae cum herbis. Si autem non egreditur cum omni-
31
bus quae narrauimus, tunc caue ne fatigeris super eam in iteratione ex-
32
tractionis. Verum oportet, ut quod egreditur ad os matricis ex ea, liges
33
ad coxam mulieris. Deinde clisteriza eam cum unguento tetrapharma〈-〉
34
con. Ipsum enim putrefaciet eam post dies, et dissoluetur, et egredie-
35
tur. Verumtamen quando putrefit, eleuatur ex ea odor malus ad stoma-
36
chum et caput, et laedit illud infirmam. Oportet ergo ut administrentur
37
suffumigationes conuenientes ad illud. Quidam autem antiquorum iam
38
experti sunt suffumigationem nasturtij, et ficuum siccarum. Forma instru-
39
menti quo suffumigatur mulier apud retentionem Secundinae et menstruo-
1
rum. Fiat ex uitro simile alcama, aut ex zere: et ponatur extremitas ampla
2
super ignem: et suffumigatio sit posita super prunas: teneat eam, donec
3
consumatur illa suffumigatio: et itera aliam.
i1
4
¶ De curatione Ani non perforati.
5
Caput LXXIX.
6
NASCVNTVR multi puerorum, et Ani eorum sunt non
7
perforati, quos iam opilauit sifac subtile. Oportet ergo, ut obstetrix per-
8
foret illud sifac digito suo: et si non, perforet ipsum cum Spatumili acu-
9
to: et caueat lacertum, ne tangat eum. Deinde pone super ipsum lanam
10
infusam in uino et oleo. Deinde cura ipsum cum ungentis, donec sane-
11
tur. Si autem times quod opiletur, tunc pone in foramine cannulam de
12
plumbo diebus multis, et auferatur quando puer uult egerere. Et iam ac-
13
cidit opilatio Ani etiam ex consolidatione uulneris, aut apostematis.
14
Oportet ergo ut secetur illa consolidatio, deinde curetur cum eo quod
15
diximus ex curatione et plumbo.
16
¶ De curatione Fistularum quae accidunt in inferi-
17
ori parte. Caput LXXX.
18
FISTVLAE quae accidunt in inferiori, sunt Nodatio, et Grossi〈-〉
19
tudo quae accidunt prope anum deforis: aut in spacio unius partium: et
20
est Fistula una, aut plures. Cum ergo antiquatur illa Nodatio, aperitur,
21
et currit ex ea humiditas aquosa alba, aut pus subtile. Et quandoque sunt
22
ex istis Fistulis penetrantes. Ergo penetrantes cognoscuntur per illud
23
quod egreditur ex egestione, et uentositate, quando utitur infirmus ege〈-〉
24
stione: et fortasse egreditur ex eis uermis. Et sunt ex eis Fistulae quando
25
sunt in spacio penetrantes usque ad uesicam, et usque ad meatum uirgae. Et
26
sunt ex eis penetrantes usque ad iuncturam coxae, et usque ad nodum cau-
27
dae. Ex eo autem quo cognoscitur Fistula penetrans usque ad anum, eti-
28
am a non penetrante, est, ut intromittas digitum tuum indicem in anum:
29
et intromittas tentam subtilem in Fistulam ex aere, aut ferro: quando non
30
est tortuositas. Quod si in ea est tortuositas, tunc intromitte in eam ten-
31
tam ex plumbo subtilem, aut pilum ex pilis equarum, donec sentias ten-
32
tam, aut pilum in digito tuo. Quod si non sentis ipsam penitus, neque pro-
33
cedit ex foramine aliquid ex egestione, neque uentositas, neque uermis sic-
34
ut dixi: tunc scias, quia est non penetrans: propera ergo ad curationem.
35
Et quando Fistula est penetrans usque ad uesicam, aut ad meatum uri-
36
nae: tunc significatio eius est exitus urinę ex ea, et prohibitio eius ab hoc
1
ut consolidetur locus cum medicinis. Si uero est penetrans usque ad
2
iuncturam coxae, aut ad os coxae: tunc signum eius est, quod perueniat
3
tenta usque illuc, si non est in ea tortuositas usque ad os: et inuentio doloris
4
in circumitu partis, et quod egreditur pus ex ea semper: et quod non ua〈-〉
5
leat in ea medicatio, neque consolidatur cum unguento. Et in istis Fi-
6
stulis omnibus penetrantibus non est curatio omnino: et curatio earum
7
est labor et uanitas ei, ex stultis medicis, super quem formatur. In illa
8
autem quae non est penetrans, et non antiqua, speratur sanatio cum ser-
9
ro: secundum quod ego narro tibi, et ego iam probaui: et est, ut iaceat in〈-〉
10
firmus inter manus tuas super dorsum suum: et eleua crura eius usque su-
11
pra coxas ipsius, et coxae eius sint inclinatae ad uentrem ipsius. Deinde
12
intromittetentam plumbi, aut aeris, si est in Fistula tortuositas, donec sci〈-〉
13
as ubi peruenit tenta. Si autem sentit eam infirmus circa anum, tunc o-
14
portet ut intromittas digitum tuum indicem in anum. Si ergo sentis in
15
digito tuo tentam iam penetrasse per seipsam detectam, pręter quod sen〈-〉
16
tias inter digitum tuum, et inter ipsum sifac, aut carnem: tunc ergo scias
17
certe, quia est penetrans: non ergo labores in ea, quoniam non est eius
18
sanatio, sicut diximus. Dixerunt tamen, quia sanatur in quibusdam
19
hominibus caro, et ex medicatione qua ei speratur iuuamentum, est, ut
20
ignias cauterium subtile secundum amplitudinem Fistulae, sicut prae-
21
cessit, et intromittas ipsum ignitum in Fistulam, donec perueniat cir-
22
ca anum. Deinde itera illud bis, aut ter, donec scias, quia iam adustae
23
sunt omnes illae carnes additae filtratae, quae sunt similes cannulae pen-
24
nae auis. Deinde cura illud cum licinijs inuolutis in butyro, donec egre-
25
diantur illę carnes, quae adustae sunt: deinde cura illud cum unguentis
26
generantibus carnem et consolidantibus. Si ergo sanatur, bonum est.
27
Et si non, tunc non sanatur cum alia curatione unquam. Et si egredi-
28
tur tenta, et non peruenerit usque ad digitum tuum, qui est in ano, et
29
est inter ipsum et tentam uelamen spissum ex carne, aut sifac: et uides Fi〈-〉
30
stulam in eo quod sequitur superficiem cutis, tunc seca cutem ab initio
31
Fistulae, et tu uadis secando cum tenta quod est in fistula, donec perue-
32
niat secatio ubi peruenit tentae extremitas, et liberatur tenta et cadit.
33
Deinde mundifica illas carnes filtratas, quae assimilantur cannulae pen-
34
nae auis, ut non remaneat ex eis aliquid. Si autem uincit te sanguis, et
35
soluit inter te et inter operationem tuam ut seces illas carnes: tunc me-
36
lius quod fit, et uelocioris iuuamenti, cauterizare eam cum igne, aut
37
cum medicina acuta. Quoniam cauterium cum igne aggregat habitu-
38
dines bonas, adustionem illarum carnium additarum, et abscisionem san-
39
guinis, et exiccationem humiditatum. Deinde cura illud cum licinijs inuo〈-〉
40
lutis in butyro, aut caulibus tritis, donec locus emittat pus, et egrediantur
41
illę carnes adustae in pus. Deinde cura tunc uulnus cum unguentis con-
42
solidatiuis, generantibus carnem duram: et sunt medicinae in quibus sunt
1
stipticitas et exiccatio. Nam quando restaurantur, tunc iam sanatur: et
2
non times iterationem. Si autem Fistula iam peruenit usque ad profun〈-〉
3
dum ani, et elongatur a superfluitate corporis: tunc intromitte digitum
4
tuum in anum, et inquire cum eo. Si ergo sentis tentam, et inter te, et in-
5
ter eam est uelamen ex sifac, aut carne, et est propinqua penetrationi:
6
tunc non est operatio in illo, nisi secundum uiam fiduciae et spei. Quod
7
est, quia administratur in eo unus trium modorum: aut ut cauterizes i-
8
psam, sicut diximus: aut seces eam, donec consequaris concauitatem eius,
9
ut sit possibile tibi intromittere licinia, et curationem ex proximo. Et non
10
procedas multum cum sectione, ut non incidas lacertum continentem a-
11
num, et accidat super infirmum exitus egestionis absque uoluntate. Deinde
12
cura illud cum eo quod diximus. fortasse enim sanabitur: aut elonges i-
13
psum uelamen, et mundes ipsum postquam secas ipsum usque prope anum,
14
sicut diximus, aut cum tenta, aut cum instrumento alio acutae extremita〈-〉
15
tis. Deinde mundifica illas carnes filtratas quae sunt in sectione, usque ubi
16
potes cum perscrutatione. Deinde conare restaurationem uulneris to-
17
tius cum sectione, et orificio superiore ubi consolidatur: et remanet Fi-
18
stula aperta in interiore parte anus, et erit leuius super infirmum. Et
19
quandoque suitur Fistula secundum hunc modum: et est, quando intromit〈-〉
20
tis tentam in Fistulam: et est in latere ani circa superficiem corporis cum
21
cute et margine ani: tunc accipe tentam perforatae extremitatis, quae est
22
sicut acus aleskef, id est, praeparantium coria, secundum hanc formam.
i1
23
Et intromitte in eam filum inuolutum ex quinque filis, et circiter ea. De-
24
inde intromitte tentam cum filo in Fistulam, donec consequatur conca-
25
uitatem eius. Si ergo est penetrans in margine ani interius prope, tunc
26
extrahe filum ex illo foramine: ita ut intromittas digitum tuum in anum,
27
et extrahas extremitatem fili, et aggreges duas extremitates simul: et strin〈-〉
28
ge utramque, et dimitte illud die uno, aut duobus diebus: et quanto plus
29
incidit filum in carne, stringe ipsum bene, donec incidantur illae carnes
30
quae sunt inter duas extremitates fili, et cadant: deinde cura uulnus, do-
31
nec consolidetur, et sanetur. Si autem orificium Fistulae non est pene-
32
trans: tunc fac ipsum penetrare quocunque modo praeparatur tibi, nisi
33
sit in profundo multum. Non enim inest tibi, ut facias illud propter la-
34
certum, ut non incidas ipsum. Deinde fac cum ea sicut diximus, donec
35
sanetur. Forma Spatumilis spinosi quo finditur Fistula, cuius cur-
36
uitas est acuta ualde, et pars altera est non acuta, ut non in-
37
cidat illud quod non est necesse, sicut uides.
i2
1
¶ De sutura Hemorroidarum, ex quibus currit sanguis ex in-
2
cisione earum: et cura fissurarum. Cap. LXXXI.
3
SVNT Hemorroides secundum duos modos. Aut enim sunt in-
4
tra anum, similes uesicis carbonum, uel prunarum: aut quasi ipsae sint gra-
5
na uuae. Et ex eis sunt paruae, et magnae: et sanguis currit ex eis semper,
6
et est una, et sunt multae. Et sunt extra anum, et in extremitatibus eius.
7
Verumtamen istae quae sunt extra anum, sunt secundum plurimum pau-
8
cae humiditatis, ex quibus currit aqua citrina, aut parum sanguinis cur-
9
su assiduo: et sunt secundum colorem corporis. Et curatio eius quae
10
est intra anum, est, ut praecipias infirmo ut assellet: et exprimatur, do-
11
nec egrediatur anus, et appareant athelil tibi. Propterea ergo et suspen-
12
de cum uncinis: aut tene eos cum ungue tuo. Deinde incide eos apud ra〈-〉
13
dices suas. Si autem non retinentur in eis uncini, propter humiditatem
14
eorum et ipsorum mollificationem: tunc cape eos cum panno aspero, aut
15
cum coto ex diploide lanea, et extrahe eos cum digitis tuis. Deinde inci-
16
de eos, et pulueriza super eos post incisionem quosdam pulueres cali-
17
dos, ut stent eis loco cauterij. Aut cauteriza eos secundum quod pręces-
18
sit in capitulo cauterizandi. Deinde cura eos cum reliqua curatione, do-
19
nec sanentur. Quod si non obedit anus egressioni, tunc clisteriza in-
20
firmum clisteri in quo sit mordicatio parua, ut lauetur cum eo quod est
21
in ano, et obediat egressioni uelociter, quando exprimit se infirmus.
22
Si autem athelil sunt extrinseci ab ano, tunc res eorum est leuis, faci-
23
lis: et est ut capias eos cum ungue tuo, aut capias eos cum uncino, et in-
24
cidas eos. Deinde cura eos cum eo quod diximus, donec sanentur.
25
Et qui abhorret incisionem cum ferro, tunc oportet ut administres su〈-〉
26
turam eorum secundum hunc modum. Accipe filum inuolutum, et intro-
27
mitte ipsum in acum. Deinde extrahe athelil ad superiora, et fac ipsum
28
penetrare cum acu in radice eius ex parte altera: et inuolue duas extremi-
29
tates fili, in inferiori parte acus, et sint latitudinaliter: et stringe athelil stri〈-〉
30
ctura forti. Deinde noda filum, et extrahe acum. Fac illud cum omnibus
31
athelil, et dimitte ex eis unum: nec suas ipsum, ut currat ex eo superflui-
32
tas sanguinis. Deinde pone super anum pannum infusum in oleo rosa-
33
to, aut caeroto, et pone ipsum super anum: et pręcipe infirmo, ut quiescat.
34
Deinde dimitte ipsum, donec cadat. Cum ergo cadunt athelil, cura eos
35
cum unguentis, et reliqua curatione, donec sanentur.
36
¶ De cura Fissurarum.
37
MVLTOTIENS enim accidunt ex exiccatione stercoris,
38
et constrictione naturae. Cum ergo antiquantur, et non ualet
39
in eis medicina: tunc oportet ut radas cum puncta Spatumilis, aut cum
40
ungue tuo, donec fiant humidae, et auferatur ab eis cortex superior qui
41
prohibet eas a consolidatione. Deinde cura eas, donec consolidentur se-
42
cundum quod oportet. Si autem non consolidantur: tunc itera eas cum
1
rasione uehementiori quam prima, donec sanguinentur multum, et ex-
2
corientur deinde cura eas, donec sanentur.
3
¶ De curatione Almirmar inuersorum, et non inuersorum:
4
et Athelil siccorum, et Formicae. Caput LXXXII.
5
SCIAS quod Almirmar non est nisi nodus rotundus secundum
6
colorem corporis, similis capiti claui: et fit in toto corpore, praecipue in
7
inferioribus partibus pedum, et digitis: et accidit ex eis dolor apud am-
8
bulationem. Oportet ergo ut secetur quod est in circumitu claui, et te-
9
neatur cum forficibus, aut cum uncino, et eradicetur ex radice sua. dein-
10
de cura illud: et si uis cauteriza illud secundum quod pręcessit in capitulo
11
suo. Ex athelil autem siccis unus est eminentia parua, aspera, filtrata, rotun-
12
da supra superficiem corporis. Et multotiens accidunt in manibus pue-
13
rorum. Et curatio eius est, ut extendas athelil, et incidas ipsum: aut strin-
14
gas ipsum cum filo de serico: aut cum pilo, donec cadat. Et si uis, cauteri-
15
za ipsum secundum quod praemissum est cum igne, aut cum medicina acu-
16
ta: et iam eradicantur athelil inuersi, et non inuersi cum instrumento quod
17
ego dicam. Formica autem est etiam eminentia parua filtrata, grossa,
18
super superficiem corporis, uadens in profundum ualde: et quando inue〈-〉
19
nit eam frigus, sentitur in ea simile mordicationi formicę, et fit in corpo-
20
re toto: et plurimum eius fit in manibus. Et curatio eius est, ut accipias
21
cannulam ex penna anseris, aut penna uulturis forti: et pone illam can-
22
nulam super Formicam, donec contineat circulus cannulae ex partibus
23
eius. Deinde reuolue manum tuam cum cannula, donec seces quod est
24
in circumitu Formicae: et ponas eam in profundo carnis, et eradices For-
25
micam ex radice eius. Et si uis, fac illud cum cannula aeris,
26
aut ferri, secundum hanc formam.
i1
27
Sit superius cannulae ad sublimitatem trahens surdum inuolutum, ut al〈-〉
28
leuietur super digitum apprehensio eius et ipsius reuolutio. Et si uis
29
cauteriza Formicam secundum quod praemissum est in cauterizatione
30
Athelil in capitulo de cauterio.
31
¶ De formis Instrumentorum quae administrantur ad Cliste-
32
ria in aegritudinibus Ani, et solutionis uentris, et
33
colicae. Caput LXXXIII.
34
QVANDOQVE Clistere fit ex argento, aut ex aurichalco,
35
aut ex aere fuso, aut malleato. Et quandoque fit ex istis In-
36
strumentis paruum, et magnum, secundum illos in quibus administran-
1
tur. Illud ergo quod administratur in curatione puerorum paruorum,
2
sit paruum: et quorum ani sunt debiles, aut dolorosi, sic et clisteria eorum.
3
Clistere magnum.
i1
4
Cistere paruum.
i2
5
Canna eius, id est, caput superius in quo ligatur uter, sit amplum secun〈-〉
6
dum hunc modum: et sit ei distinctio ut ligetur uter sicut uides, et extre-
7
mitas eius inferior quae intromittitur in anum, sit surda, id est, non aper〈-〉
8
ta, lenis, ualde, trahens ad subtilitatem: et in uno laterum eius sint duo fora-
9
mina, et in latere altero foramen unum. Et sit amplitudo foraminis secun-
10
dum grossitudinem radiorum, et grossius parum, Et sit uter in quo ponun-
11
tur medicinae ex uesica animalis: aut ex charta ouis, quae sit secundum for-
12
mam asofrati paruae: cuius radix sit palmus unus. Et perforetur forami-
13
nibus multis sicut reuoluitur, et sit spacium quod est inter omne fora-
14
men grossitudo digiti. Deinde intromitte in illa foramina filum forte ex
15
filo crudo, quod sit ex decem filis, aut circiter ea, et aggrega cum eo ut-
16
rem sicut asofrati. Cum ergo ponitur in eo uter, stringatur in capite cli-
17
steris inter duo distinguentia constrictione forti. Deinde clisteriza cum
18
eo. Et haec est forma circuli utris hic depi-
19
cta, et foraminum. Qualitas autem clisterizan-
20
di cum eo, est: ut impleas utrem, aut uesi-
i3
21
Forma circuli utris.
22
cam ex medicina, quae sit calefacta secundum
23
quantitatem tolerantiae infirmi: et caue ne
24
sit calida ualde, aut frigida ualde. Deinde
25
resupinetur infirmus super dorsum suum,
26
et eleuet crura sua ad superiora: et pone sub
27
eo inthaan, id est, corium super quod iacent
28
homines, aut linteamen. Deinde inunge ex-
29
tremitatem Clisteris cum oleo, aut cum al-
30
bugine oui, aut cum mucillagine foenugraeci, aut similium. Deinde in-
31
tromitte ipsum in anum cum facilitate. Deinde accipiat minister utrem
32
cum duabus manibus suis simul, et exprimat ipsum cum uehementia,
33
donec euacuet totum quod est in Clisteri in intestinum. Deinde extra-
1
he Clistere, et eleuet infirmus crura sua ad parietem. Quod si medicina
2
cogit eum ad exitum, tunc teneat quantum potest. Et si dormit cum ea
3
nocte tota, est magis ultimum in iuuamento. Si autem clisterizas eum
4
in aegritudinibus solutionis uentris, et festinat exitus eius: tunc itera cli-
5
stere, donec sanetur. Quod si in ano sunt hemorroides, aut apostema〈-〉
6
ta laedentia, tunc sit clistere subtile ualde, lene, ex clisteribus quibus cli-
7
sterizantur pueri. Et haec sit forma clisteris subtilis
8
super quod sit stricta cutis.
9
¶ De curatione Vulnerum capitis sine fractura ossis.
10
Caput LXXXIIII.
11
IAM dixi in diuisione de curatione uulnerum quod conueniebat
12
libro, et ego dicam hic curationem eorum cum manu, et cum medicinis
13
secundum complementum. Dico ergo, quod uulnera diuersificantur se-
14
cundum illud quo fiunt uulnera, et secundum locum super quem cadit uul-
15
nus. Res ergo quibus fiunt uulnera multotiens, sunt sicut iactus lapidis:
16
aut incisio ensis, aut cultelli: aut percussio cum lancea, aut ligno, aut sagit〈-〉
17
ta: et similibus illis ex rebus multis. Vulnera autem quae fiunt secundum
18
loca corporis sunt, sicut uulnus quod cadit super caput, aut collum, aut
19
pectus, aut uentrem, aut epar: et similia ex eis membris. Et ego sum nar〈-〉
20
rans curationes quorundam uulnerum, ut ponam eam ratiocinationem et
21
regulam super reliqua uulnera. Et ego incipiam a uulneribus capitis sim-
22
plicibus: quoniam rememoratio compositorum ueniet in principio capitu-
23
li tertij. Dico ergo. Quando accidit in capite uulnus simplex, et non
24
est fractura ossis: considera tunc, si est ex iactu lapidis, aut ei similibus, et
25
iam fregit cutem tantum: et est uulnus magnum, et times super infirmum euen-
26
tum apostematis calidi: tunc propera, et phlebotoma cephalicam sta-
27
tim: et non tardes illud: et extrahe ei ex sanguine secundum quantitatem
28
uirtutis eius: si non fuerit prohibens aliquid a phlebotomia, pręcipue si
29
fuerit sanguis qui egreditur ex uulnere paucus. Et sit phlebotomia ex
30
contrario partis uulneratę. Et caueat infirmus sibi a repletione, et uino,
31
et cibis grossis. Si autem minutionem prohibet aliquid, tunc minore-
32
tur ex cibo, et non appropinquet carnibus, neque uinis. Et pone super
33
uulnus si accidit ei apostema calidum, cotum infusum in oleo rosato so〈-〉
34
lo, aut cum uino in quo est stipticitas. Si autem securus fueris ab aposte〈-〉
35
mate calido, tunc pone super uulnus, si est recens cum sanguine suo, et
36
non mutauit ipsum aer, puluerem quem ego narrabo post paululum: et si
37
iam mutauit ipsum aer, tunc pone super ipsum quaedam unguenta, do-
38
nec sanetur. Si autem uulnus est magnum, aut est ex incisione ensis,
39
et similium: et non aggregantur labia eius per puluillos, tunc aggrega
40
ipsa cum sutura, secundum quod ego narrabo in uulneribus uentris de su〈-〉
41
tura eorum. Si autem uulnus iam detectum est ab osse, et pendet, et non est
42
retentio eius, nisi in suspensorio paruo: tunc incide ipsum. Deinde cura
1
uulnus cum medicinis, et restaura in eo carnem duram loco cutis, et prae-
2
cipe infirmo, ut alatur cibis in quibus est grossitudo. sicut sunt capita, et
3
triticum coctum, donec sit ut puls: et eis similia. Quod si inuenis in cute
4
putrefactionem, et non adhaeret ossi: tunc incide putrefactum totum, et
5
proijce ipsum: deinde cura illud. Si autem in his uulneribus est arte-
6
ria, aut uena ex qua fluit sanguis: et non abscinditur per medicinas, tunc
7
inquire super arteriam. Si ergo inuenis eam non sectam, tunc seca eam
8
cum Spatumili, aut liga eam. Quod si necessitas prouocat quando non
9
confert illud quod diximus, tunc cauteriza eam, donec abscindatur san〈-〉
10
guis. Si autem uulnera ista sunt parua, simplicia, tunc res eorum est faci〈-〉
11
lis, leuis: ita ut puluerizes super ea hunc puluerem: quoniam consolidat
12
ea antequam mutet ea aer.
13
¶ Modus Pulueris incarnatiui.
14
Recipe olibani partem unam, et sanguinis draconis partes duas, et cal-
15
cis non extinctae partes tres: teratur totum multum, et cribelletur: et imple〈-〉
16
atur ex eo uulnus, et constringatur constrictione bona, donec adhaere-
17
at super ipsum bene, et coaguletur cum sanguine. Deinde stringe ipsum
18
desuper cum puluillis, et dimitte ipsum, neque soluas ipsum dum perma〈-〉
19
net, ita quod non apostemetur. Nam non eradicatur ab eo medicina, do-
20
nec sanatur. Et quandoque facit illud calx sola, quando non sunt tibi in prae〈-〉
21
senti olibanum, et sanguis draconis etiam facit eandem operationem
22
in multis ex uulneribus magnis, quando conuenit ut ponatur super ea
23
et stringantur, et sunt uulnera recentia cum sanguine suo, quae non alte-
24
rauit aer. Quod si iam alterauit ea aer quadam alteratione, praecipue
25
quando est in tempore aestatis, tunc non est in positione huius pulueris
26
intentio: cura ergo ipsum cum eo quod diximus, ita ut ponas super ea
27
quaedam unguenta digestiua: aut ponas super ea pultes ex farina hordei,
28
factas cum aqua et melle, donec emittant pus. Deinde cura ea reliqua cu-
29
ratione, donec sanentur. Si uero accidat cum uulnere fractura in osse,
30
et est parua, tunc extrahe illud cum Gesti: et ego iam dicam curationem
31
fracturarum capitis in eo quod futurum est.
32
¶ De uulneribus Colli. Caput LXXXV.
33
SI AVTEM uulnus accidat in Collo, tunc non est inter ipsum
34
differentia in medicatione, et inter uulnus capitis quando est sim〈-〉
35
plex. Si autem iam incisus est neruus Colli, aut arteria: tunc si est neruus,
36
non est in eo ingenium, nisi ut deuitetur curatio eius cum eo quod facit
37
stipticitatem uehementem. sicut ziniar, et zegi, et eis similia. quoniam no-
38
cent neruis, et contrahunt eos. Et non ponas super uulnus aliquid frigi〈-〉
39
dum omnino: quoniam substantia neruorum est frigida, et continuatio
40
eius est cum cerebro, quod est sublimius membrorum: et sit illud quo
41
curatur ex medicinis lene. sicut calx lota cum aqua dulci aliquotiens in-
42
fusa cum oleo, aut cum oleo rosato, et tuthia, quando abluitur etiam cum
1
aqua dulci: et reliqui lapides minerales, secundum hunc modum, et un-
2
guenta humida. Si autem uulnus est magnum, tunc administra sutu-
3
ram: aut coarta labia eius cum puluillis. Deinde cura ipsum, donec sa-
4
netur. Si uero uulneri est profunditas, aut accidit in eo sinus in inferi-
5
ori parte eius, in quo iam aggregatur pus, tunc perfora ipsum in magis
6
depresso loco in eo. Quod si iam incisa est in uulnere arteria, et consecu〈-〉
7
tus est sanguinem eius fluxus: tunc separa, uel seca eam, et liga ipsam: aut
8
cauteriza eam, si prouocat necessitas ad illud. Si autem iam incidit spon〈-〉
9
diles gutturis, aut totum, et saluatae sunt alhaudegi: tunc aggrega labia
10
cutis cum sutura super cannam gutturis, et non tangas guttur, imo aequa
11
ipsum, et reduc ipsum super figuram naturalem. Deinde stringe ipsum
12
strictura decenti, et dimitte ipsum diebus aliquot. Deinde cura ipsum
13
cum unguentis in quibus est stipticitas et exiccatio, donec sanetur.
14
Si autem uulnus iam fecit impressionem in osse, tunc perquire ipsum:
15
tunc si in ipso sunt fragmenta ossis, extrahe ea omnia, aut quae potes ex
16
eis: et quod non praeparatur, dimitte illud, donec putrescat uulnus, et
17
separetur et alleuietur egressio eius. Quod si uulnus fuerit recens,
18
tunc pulueriza super ipsum puluerem quem narraui. Si autem uide-
19
tur in uulnere os, et fit Fistula: tunc cura ipsam cum eo cuius rememo-
20
ratio uenit in capitulo suo.
21
¶ De uulnere in Spatulis. Caput LXXXVI.
22
SI EST percussio lanceae, aut cultelli: et uides eius profundita-
23
tem, tunc considera. Si ergo ex uulnere egreditur uentositas, quan〈-〉
24
do anhelat ex eo infirmus, tunc scias, quia uulnus est mortale. Quod
25
si non fuerit ei profunditas, et est recens cum sanguine suo: tunc non po〈-〉
26
nas in eo a prima hora puluerem, neque stringas ipsum, ut non retine〈-〉
27
atur sanguis in profunditate eius, et reuertatur ad cor, et interficiat in-
28
firmum: sed pone in ipso unguentum attractiuum, et solue ipsum in die
29
bis. Si uero unguentum non est tibi praesens, tunc pone in orificio uul-
30
neris cotum uetustum, ut sugat illud quod egreditur de eo ex humidi-
31
tatibus: et fac ut dormiat infirmus super uulnus, ut currat quod aggre-
32
gatur in eo. Si uero iam praeterierint uulneri tres dies, aut plures, et
33
non accidit infirmo spasmus, neque tremor cordis malus, neque strictu-
34
ra in anhelitu, et uides reliquas dispositiones eius bonas: tunc scias,
35
quia uulnus est saluum. Cura ergo ipsum et cum licinijs, et reliqua cu-
36
ratione, donec sanetur. Si uero excusatur sanatio eius, et iam aperitur
37
semper, tunc scias, quia iam factum est Fistula. Cura ergo ipsam ex ca-
38
pitulo suo. Et si uulnus est ex incisione ensis, aut cultelli, et est simplex
39
in superficie pectoris, aut dorsi: tunc cura ipsum cum eo quod praecessit
40
ex sutura, si est magnum: aut cum puluere, si est paruum. Si autem iam fe-
41
cit impressionem in osse, et incidit ex eo frusta: tunc inquire uulnus, et pro-
1
pera ad extrahendum illa frusta, si sunt separata. Si uero non sunt sepa-
2
rata, tunc dimitte ea, donec putrefiat uulnus. alleuiatur enim extractio
3
eorum. Reliquorum autem uulnerum accidentium in reliquis membris iu-
4
dicium in curatione, est iudicium eius quod diximus.
5
¶ De uulneribus Ventris, et exitu intestini, et exi-
6
tura eorum. Caput LXXXVII.
7
DISRVPTIO quae accidit uentri, est magna, et media, et
8
parua. Ex magna igitur quandoque egreditur intestinum, aut numerus
9
intestinorum. Quare fit intromissio eorum, et eorum sutura uehemen-
10
tior et difficilior. Et disruptio parua etiam fit difficilis ex modo alio. Se-
11
quitur ergo, ut sit reductio eorum difficilior, si non properas in intromissi〈-〉
12
one sua ad locum suum statim: quoniam inflatur, aperitur, et ingrossatur:
13
quare fit difficilis introitus eius. Propter hoc ergo fit melior disruptio-
14
num disruptio media: quoniam cum ea non fit difficilis reductio intesti-
15
ni, sicut fit dissicilis in his duabus speciebus. Scias, quod sutura uen-
16
ris est secundum quatuor modos. Duae suturae communes conueniunt in su〈-〉
17
tura uentris, et in sutura reliquorum uulnerum corporis: et duae suturae
18
aliae proprie communicant reliquis uulneribus. Verumtamen sunt magis
19
propriae cum sutura uentris: et ego narro tibi unamquamque cum expo-
20
sitione, et declaratione. Dico ergo, quia quando uulnus est paruum, et
21
egreditur ex eo aliquid ex intestino, et fit difficile reducere ipsum: tunc
22
illud est propter unum duorum modorum. Aut propter paruitatem dis-
23
ruptionis, sicut diximus: Aut quoniam in intestino est inflatio propter fri-
24
gus aeris. Quando ergo illud est ita, tunc oportet ut calefacias ipsum, ita
25
ut submergas spongiam, aut pannum humidum in aqua tepida sola. Aut
26
decoquas in aqua squinantum, et cyperum, et spicam, et embroces cum
27
ea intestinum, donec resoluatur inflatio. Quandoque facit illud uinum in
28
quo est stipticitas: et est melius quam aqua sola in resolutione inflatio-
29
nis. Cum ergo uides inflationem iam resolui, tunc humecta intestinum
30
cum aqua in qua decocta est altea, aut malua. Nam per illud alleuiatur
31
introitus eius cum re parua. Si autem excusatur reditus eius post hanc
32
curationem, tunc finde in disruptione parum, cum instrumento quo se-
33
cantur hemorrhoides. Et curatio prima est melior quando praeparatur,
34
quam sectio: et non fit coactio ad secandum post necessitatem et defe-
35
ctum instrumenti. Sit pars eius una quae est torta, acuta, et pars eius al-
36
tera non acuta, et extremitas subtilis non sit cum subtilitate Spatumilis,
i1
1
imo sit obtusior parumper: et est illa quae similatur caiada, sicut uides.
2
Cum ergo amplificatur uulnus, et ingreditur intestinum, tunc opor-
3
tet, ut sit reductio eius secundum formam suam naturalem in loco suo si-
4
bi proprio, si possibile est super illud: quoniam est melius. Quando
5
uero disruptio est ampla in inferiori parte uentris: tunc oportet ut faci-
6
as iacere infirmum super dorsum suum, et pone crura sua altiora capi-
7
te suo. Et si est in superiore parte uentris, tunc pone caput eius, et pe-
8
ctus ipsius altiora quam eius inferiora. Et similiter si est disruptio in u-
9
na duarum partium uentris, tunc pone intentionem tuam, et tuam con〈-〉
10
siderationem semper in hoc, ut pars in qua est uulnus sit altior parte al〈-〉
11
tera. Et ita oportet, ut admimistres illud in uulneribus magnis, et in uul〈-〉
12
neribus medijs. In uulneribus autem paruis, pone illud secundum quod
13
praeparatur tibi. Deinde fac ut sit praesens inter manus tuas minister pi-
14
us, qui teneat disruptionem totam manu sua: et aggrega labia eius. De-
15
inde detege ex ea ei qui sequitur suturam aliquid post aliquid: et iste est
16
modus suturae communis unius. Et est, ut accipias acum, aut numerum
17
acuum secundum quantitatem amplitudinis uulneris. Deinde dimitte
18
ab extremitate disruptionis quantitatem digiti anularis, id est, medici: et
19
fige acum unam praeter quod intromittas in eam filum in duabus extre〈-〉
20
mitatibuis cutis, cum duabus extremitatibus sifac quod est sub cute ab
21
interioribus, donec facias eam penetrare ab alia parte, et tu iam aggre-
22
gasti duas extremitates cutis, et duas extremitates sifac: et fiunt quatu-
23
or ordines. Deinde stringe cum filo duplo in circumitu acus aliquoti-
24
ens a duabus partibus simul, quousque sint aggregata duo labia uul-
25
neris aggregatione decenti. Deinde dimitte grossitudinem digiti eti-
26
am, et fige in eis acum aliam: postea reta eam cum filo, sicut fecisti cum
27
acu prima. Non ergo cesses facere illud cum eo quo indiges ex acu-
28
bus, donec compleas constrictionem uulneris totius. Et sint acus me-
29
diae inter grossitudinem et subtilitatem: quoniam acus subtiles ualde
30
uelociter incidunt carnem: et grossae sunt difficilis introitus in cutem:
31
propter illud oportet ut sint mediae in subtilitate, et grossitudine. Et
32
non oportet, ut figatur acus in duabus extremitatibus cutis propin-
33
quae multum: ut non incidatur caro uelociter, et aperiatur uulnus an-
34
te consolidationem sui, et non elongentur etiam cum sutura, ut non
35
prohibeatur uulnus a consolidatione. Deinde incide extremitatem a-
36
cuum, ut non laedant infirmum apud somnum suum: et pone eis pul-
37
uillos ex pannis ab omni parte, qui teneant extremitates acuum: et di-
38
mitte eos, donec scias quod uulnus iam consolidatum est. Et haec quidem
39
species suturae cum acubus taliter est conuenientior in uulneribus par-
40
uis. Quoniam sufficit in sutura eorum acus una, aut duae, aut circi-
41
ter eas. Sutura autem secunda communis est, ut aggreges cum
42
sutura extremitates quatuor: extremitates, duas cutis, et extremita-
1
tes duas sifac in uice una, cum acu in qua sit filum inuolutum aequale
2
in subtilitate, et grossitudine. Deinde quando penetraueris cum acu
3
has extremitates quatuor, reduc acum a parte a qua incaepisti eadem,
4
ut cadat filum retatum a superiori parte uulneris: ut sit sutura, sicut su-
5
tura panni quo stringuntur panni, et pone inter omnem suturam quan〈-〉
6
titatem grossitudinis digiti minoris. Hanc autem suturam sciunt homi-
7
nes. Et cum hac sutura ego sui uulnus quod acciderat uiro in uentre suo,
8
qui fuerat uulneratus cum cultello, et erat disruptio uulneris maior pal-
9
mo uno: et exierat ex intestinis circiter duos palmos ex intestino me-
10
dio, et erat disruptio in medio uentris. Reduxi ergo illud postquam ste-
11
tit intestinum eius extra uulnus. xxiiij. horis. Consolidatum est ergo uul-
12
nus in spacio quod fuit circiter. XV. dies: et curaui ipsum, et sanatus est:
13
et uixit post illud annis multis, conuersatus in suis dispositionibus. Et
14
medici iudicauerant, quod non sanaretur. Et ex miraculo fuit, quod non
15
curaui illud cum unguento. Quoniam fui in loco in quo non inuenie-
16
batur unguentum, neque aliquid ex medicinis. Posui ergo super uul-
17
nus cotum uetustum bis in die, et assiduaui ablutionem eius cum aqua
18
mellis, donec sanatum est. Duas autem species suturę proprias dicam
19
secundum narrationem sermonis. Et est, ut incipias cum sutura acuta:
20
et intromittas acum ab exteriori ad interiorem partem. Cum ergo pe-
21
netrat acus in cutem, et in lacertum euntem secundum longitudinem
22
et latitudinem totius corporis: dimitte extremitatem sifac in latere in quo
23
intromisisti acum, et fac penetrare in extremitatem aliam ab interiori
24
parte ad exteriorem in extremitate altera mirach. Cum ergo feceris eam
25
penetrare, tunc fac eam penetrare secundum hoc in eadem hac extremi〈-〉
26
tate mirach ab exteriori parte ad interiorem: et dimitte extremitatem si-
27
fac, quae est in hoc latere, et fac penetrare acum in extremitatem alteram
28
ab interiori parte ad exteriorem: et fac penetrare cum penetratione tua
29
qua facis eam penetrare in sifac extremitate mirach, quae est in parte
30
eius, donec penetret in ipsum totum. Deinde incipe etiam ab hoc eo-
31
dem latere, et sue ipsum cum extremitate, quae est ex sifac in latere alio,
32
et extrahe acum ex cute quam penetrauit. Deinde reduc eam in illam
33
cutem, et sue extremitatem sifac, quae est in latere alio, cum hac extremi-
34
tate mirach: et extrahe eam ex cute quae est ex parte eius, et fac illud ui-
35
ce una, et alia: et fac illud uice post uicem, usquequo suas extrinsecum
36
totum secundum illud exemplum. Et summa huius suturae, est ut suas
37
sutura pellipariorum qua suunt pelles: ita ut suas sifac uice una ex parte
38
una extremitate cutis: et ut dimittas eam uice alia ex parte alia, donec
39
compleas. Secunda species suturae propriae, quam dixit Gale
40
nus. Iste eius sermo narratus est, ut suas eam secundum similitudinem,
41
qua suunt eas quidam medicantium, ita quod aggregant omnem par-
42
tem ad comparem suam conuenientem per naturam: et applicant
1
extremitatem sifac ad eius aliam extremitatem, et extremitatem mirach ad
2
extremitatem eius aliam. Et illud fit secundum quod narro tibi. Oportet ut
3
figas acum in extremitatem mirach propinquam tibi ab exteriori parte, et fa〈-〉
4
cias eam penetrare ad interiorem in eo solo: et dimittas duas extremita-
5
tes sifac. Deinde reuolue acum, et fac eam penetrare ab exteriori parte ad
6
interiorem in duas extremitates sifac, scilicet utrinque. Deinde reuolue u-
7
trasque, etiam fac penetrare utrasque ab interiori usque ad exteriorem, in du-
8
as extremitates mirach alias, quae sunt in latere opposito. Et iste modus
9
suturae est melior sutura communi facili, et est sutura cuius praecessit reme〈-〉
10
moratio. Iste est ergo sermo Galeni etiam. Et dixerunt quidam. Retifica〈-〉
11
tur sutura uentris cum duabus acubus. Quod est, ut intromittas in eis
12
utrisque filum unum: et incipe cum intromissione acus, ex eo quod est a-
13
pud te, et fac eam penetrare usque ad latus aliud, secundum suturam eorum
14
qui suunt coria aequaliter. Et scias, quod quando disruptio est in me-
15
dio uentris: tunc sutura eius est difficilior quam reliquorum locorum uen〈-〉
16
tris. Iudicium uero medicationis uulneris, est iudicium reliquorum uulne〈-〉
17
rum. Quod est, quia quando tu consequeris uulnus recens cum sangui〈-〉
18
ne suo, antequam alteret ipsum aer: et reducis intestinum, et suis ipsum, et
19
aptas ipsum: tunc pone super puluerem incarnatiuum. Quod si aer
20
iam alterauit uulnus: tunc pone super ipsum quaedam unguenta, quae
21
sunt tibi praesentia, donec faciant pus: et cadant fila, et consolidentur si-
22
fac, et mirach. Deinde cura illud sicut est curatio reliquorum uulnerum,
23
donec sanetur. Si autem non sunt tibi praesentes medicinae, tunc pone su〈-〉
24
per ipsum statim, exquo incipit emittere pus, cotum uetus: et permuta
25
ipsum bis in die, sicut docui te, donec sanetur. Nam tu non indiges me-
26
dicatione alia in pluribus dispositionibus, quando uulnera sunt simpli-
27
cia. Si autem times, quod communicet uulnus membris principalibus in laesi-
28
one, tunc oportet ut submergas lanam lenem in oleo temperatae calidita-
29
tis, aut in oleo rosato: et pone ipsam in circumitu locorum quae sunt inter
30
inguina, et sub ascellas. Quod si sentit dolorem, aut punctiones, aut
31
putrefactionem in intestinis suis (nam multotiens accidit illud) tunc cli〈-〉
32
steriza ipsum cum uino stiptico, nigro, tepido: praecipue si putredo iam
33
peruenit in intestino, et facta est exitura penetrans usque ad concauita-
34
tem eius. Et scias, quod illud quod est ex intestino grosso, est facilioris
35
sanationis: et quod ex eis est ex subtili, difficilioris sanationis. Intestinum
36
autem quod nominatur Ieiunum, non suscipit sanationem ex uulnere quod
37
accidit in eo omnino: et illud est propter multitudinem eius, quod est
38
ex uenis, et magnitudine earum, et propter subtilitatem corporis eius, et
39
propinquitatem ipsius naturae neruorum. Si autem illud quod proce-
40
dit ex uulnere est zirbum, et consequeris ipsum recens: reduc ipsum se-
41
cundum reductionem tuam, qua reducis intestina aequaliter. Si uero prae-
42
terijt ei spacium, et iam factum est uiride, aut nigrum: tunc oportet ut
1
stringas ipsum cum filo supra locum qui denigratus est ex eo, ut non acci-
2
dat fluxus sanguinis. In zirbo enim sunt uenae et arteriae. Deinde incide
3
quod est praeter illud ligamentum, et pone duas extremitates fili penden〈-〉
4
tes ex inferiori parte uulneris extra ipsum: ut alleuietur super te attractio
5
eius, et extractio ipsius apud casum zirbi, et emissionem pus uulneris.
6
¶ Rememoratio uulneris quod accidit in Intestino.
7
QVANDO accidit disruptio in Intestino, et est parua: tunc
8
possibile est, ut restauretur in quibusdam hominibus: propterea,
9
quia ego uidi qui fuit uulneratus in uentre suo cum percussi〈-〉
10
one lanceae, et erat uulnus a dextra stomachi, et antiquatum est uulnus: et
11
factum Fistula, et exiuit ex eo egestio, et uentositas. Posui ergo curatio-
12
nem, usque quod ego non fui confisus in sanatione eius: neque cessaui sub-
13
tiliare ipsum, donec sanatus est, et consolidatus est locus. Postquam ego
14
uidi locum iam consolidatum, timui super infirmum, quod accideret super
15
infirmum accidens malum in uentre suo: et non accidit ei ex illo accidens ma〈-〉
16
lum. Et remansit in melioribus dispositionibus suis, comedens et bibens,
17
et futuens, et intrauit balneum, et exercitatus est in dietis suis. Et iam
18
dixerunt quidam experimentatorum, quia quando accidit in Intestino
19
uulnus, et est paruum: tunc oportet ut ligetur secundum hunc modum. Et est,
20
ut accipias formicas magnorum capitum. Deinde aggrega duo labia uul-
21
neris, et pone formicam unam ex eis quae habeant os apertum super duo
22
labia uulneris. Cum ergo capit super ea, et stringit os suum, abscinde ca-
23
put eius. adhaeret enim, et non soluitur. Deinde pone formicam aliam pro-
24
pe primam, et non cesses facere illud cum formica post formicam secundum
25
quantitatem uulneris totius. Deinde reduc ipsum, et sue uulnus. Illa enim
26
capita remanent annexa in Intestino, donec cibetur Intestinum, et sane〈-〉
27
tur, et non accidat infirmo nocumentum penitus. Et iam possibile est, ut
28
ligetur Intestinum etiam cum filo subtili: quod abstersum est ex intesti-
29
no animalis, annexo cum eo postquam intromittitur in acum. Et est, ut
30
accipias extremitatem huius fili ex intestino, et excarnetur multum. De-
31
inde liga in extremitate eius filum lini subtile inuolutum. Deinde intro-
32
mitte illud filum in acum, et sue cum eo intestinum. Deinde reduc ipsum
33
in disruptionem. Et iste modus suturae cum formicis et intestino, non est
34
nisi secundum uiam fiducię et spei. Scias, uulnus quod est magnum,
35
amplum, praecipue si est in uno intestinorum gracilium: tunc non est in-
36
genium nisi subtiliatio, neque est eius sanatio omnino.
37
¶ De cura Zuchemen, et Fistularum.
38
Caput LXXXVIII.
39
SCIAS, quod omne uulnus, aut apostema quando ueterascit et
40
antiquatur, et fit ulcus, et non consolidatur, et emittit pus semper, et non
41
abscinditur: tunc nominatur uniuersaliter in quocunque membro fuerit
42
Fistula, et nos nominamus ipsum Zuchemen. Et Fistula quidem est se-
1
cundum ueritatem nodatio filtrata, dura, alba: cum qua non est dolor,
2
cui est concauitas pennae auis: et propter illud nominant eam quidam
3
Risati, id est, pennam. Et est in quibusdam horis humida, quę emittit pus.
4
Et fortasse scinditur humiditas in quibusdam horis. Et quandoque est haec
5
humiditas multa, et est pauca: et est grossa, et est subtilis. Et ego iam prę〈-〉
6
misi in diuisione, tunc cum dixi uulnera, quod omne ulcus quod non
7
sanatur, neque nascitur in eo caro, non est illud nisi propter unam nouem
8
caussarum. Quarum una est, aut propter paucitatem sanguinis in cor-
9
pore: aut propter maliciam eius: aut quoniam inter ipsum, et super la-
10
bia eius est caro dura, prohibens natiuitatem carnis: aut quia est multae
11
sordis et sordiciei: aut quoniam ulcus in seipso est putridum, et materia quae
12
mittitur ei est malae qualitatis: aut quoniam medicina est inconueniens in
13
curatione eius: aut quoniam corruptio cadens in regione est genus pesti〈-〉
14
lentiae, aut per proprietatem in regione, sicut accidit in Caesaraugusta: in
15
qua fit difficilis digestio aegritudinum, et tardatur in ea sanatio aposte-
16
matum per naturam: aut quoniam in eo est os unum, aut numerus ossium.
17
Et ego iam ostendi omnes istas caussas et signa earum, et curationes ipsa-
18
rum cum medicinis in diuisione: et oportet hic ut faciam te scire cura-
19
tionem Fistulae et Zuken, quae fit per uiam operationis cum manu.
20
Scias ergo, quod Fistula accidit in omnibus membris corporis. nam
21
ex eis sunt Fistulae quae perueniunt ad uenas magnas et arterias, aut ner〈-〉
22
uos, aut sifac: aut ad intestinum, aut ad uesicam, aut ad aliquam ex costis:
23
aut ad aliquam ex spondilibus dorsi, aut ad aliquam iuncturarum com-
24
positarum compositione: sicut manus, et pedis: et ex eis sunt quae ua-
25
dunt ad propinquitatem membri principalis, et similium. Quae ergo ex
26
his Fistulis est secundum hunc modum, est ex aegritudinibus difficilis
27
sanationis, et non recipit curationem, et occupatio cum ea est labor et
28
ignorantia. Quod si est ex Fistulis aliqua cuius profunditas non perue-
29
nit ad haec loca quae dixi: et speras, et confidis in curatione eius, et uis
30
peruenire ad cognitionem illius, tunc accipe tentam ex aere, aut ferro, si
31
Fistula tendit secundum rectitudinem, et perquire eam cum ipsa. Si aut-
32
em in Fistula est tortuositas, tunc inuestiga eam cum tenta de plumbo
33
subtili. Quoniam plumbum cum lenitate sui corporis alleuiatur, et cur-
34
uatur circa tortuositatem. Quod si Fistula est habens orificia multa, non
35
est tibi possibile ut significes super eam cum tenta. Clisteriza ergo ex eis
36
orificium ex orificijs suis. nam humiditas qua clisterizas ipsum, uadit
37
uersus orificia alia, et currit ex eis. Deinde exquisite inquire secundum
38
quem modum est tibi possibile: ut cognoscas quod illic est os, aut ner-
39
uus, et est Fistulae concauitas longinqua, aut propinqua: aut est Fistu-
40
la una cui sunt orificia multa, et sta super totum illud, cum summa forti-
41
tudinis tuae: cum interrogatione tua, qua interrogas infirmum, et inuen〈-〉
42
tione doloris apud compressionem cum manu tua super locum, et simi〈-〉
1
libus ex significationibus et caussis accidentibus apostemati. Cum er〈-〉
2
go steteris super omnia illa statione uera, tunc uade ad curationem se-
3
cundum confidentiam: et est, ut consideres tunc, si est Fistula propin-
4
qua apparens, aut in loco saluo longinquo a iunctura, aut a neruo, aut
5
arteria, aut uena, aut uno locorum quae dixi tibi: tunc seca Fistulam se-
6
cundum quod praemissum est ex narratione mea, et aufer quod est in
7
ea ex filtratione, et carnibus corruptis, quod nascitur in orificio eius ex
8
carne, aut thelul, et similibus: et cura ipsam, donec sanetur. Si autem Fi-
9
stula est longinquae profunditatis, et est secundum rectitudinem: tunc
10
oportet ut seces eam in profundo quantum est tibi possibile. Deinde mun〈-〉
11
difica ipsam ex omnibus carnibus eius corruptis. Deinde administra li-
12
cinia inuoluta in medicinis acutis: et intromitte ea usque ad concauita-
13
tem Fistulae quam comprehendisti cum ferro: fac cum ea illud aliquo-
14
tiens, donec corrodat medicina acuta totum quod remansit in concaui-
15
tate Fistulę ex corruptione. Deinde restaura ipsam cum unguentis quae
16
generant carnem sanam, donec sanetur. Si uero non sanatur per illud,
17
tunc cauteriza ipsam secundum quod narrauimus. Si ergo caussa Fi-
18
stulae est os, et certificatur apud te illud: tunc inquire ipsum, et seca ipsum
19
secundum quod narraui tibi: si non prohibet te aliquid ex uena, aut ner〈-〉
20
uo, aut membro principali, sicut diximus. Si ergo detegitur tibi os, et est
21
in eo quiddam corruptionis, et nigredinis: tunc rade ipsum, donec au-
22
feratur corruptio eius tota. Deinde cura ipsum cum eo quod incarnat
23
ipsum, donec sanetur. Quod si non sanatur, et emittat pus sicut facie-
24
bat: tunc scias, quod tu non peruenisti ad totam eradicationem corru-
25
ptionis. Detege ergo super illud secundo, et exquisite fac rasionem eius,
26
et mundificationem ipsius cum ultima fortitudine tua. Deinde restau-
27
ra ipsum. Si ergo sanatur, bonum est: et si non, tunc scias quod illa cor-
28
ruptio est in profunditate longinqua corporis, quam non es consecu-
29
tus. Non est ergo tibi in ea ingenium, nisi dimittere ipsam naturae.
30
Quod si corruptum est os paruum, et est possibile tibi, attrahe ipsum
31
cum forficibus subtilibus quae conueniunt ad illud. Si autem sunt ossa
32
multa, tunc exquisite fac attractionem eorum omnium, neque dimittas
33
ex eis aliquid cum tua fortitudine. Si uero contrarietatem facit tibi ali-
34
quid ex humiditatibus, et non est in incisione eorum timor, uel error:
35
tunc incide illas humiditates et carnes, si sunt illic, et libera ossa. Si uero
36
non est tibi praeparatio auferendi ossa ex hora tua, tunc pone super uul-
37
nus quod putrefaciat ipsum: et dimitte ipsum, donec putrefiat quod est
38
in circumitu illorum ossium ex carnibus et humiditatibus. Et custodi
39
uulnus ut non consolidetur. Et constringatur sectio quam tu secuisti in
40
operatione tua. Imo pone super ipsum, si times, cotum submersum sul-
41
fure trito cum oleo: aut cotum submersum in unguento aegyptio, aut a-
42
liquo unguentorum uiridium. Nam quando putrefient illae scilicet hu-
1
miditates, et separantur ex eis ossa, alleuiatur ablatio eorum, et ipsorum
2
attractio. Si autem est os unum magnum, sicut os cruris, aut os coxae,
3
et similia illis, et quod ex eo corruptum est, est pars magna: tunc rade
4
ipsum rasione ultima, donec auferatur illa nigredo et corruptio. Dein-
5
de restaura uulnus. Si uero quod est in eo corruptum, est pars magna,
6
et corruptio iam consecuta est medullam ossis, tunc necesse est serrare
7
ipsum, et incidere ipsum totum usque ad locum, ubi peruenit corru-
8
ptio: tunc cura ipsum, donec consolidetur. Et ego narro tibi zuken,
9
quae accidit uiro in crure suo: ut ponas ipsam exemplum et adiutorium
10
super operationem tuam. Fuit uir iuuenis aetate circiter triginta annos,
11
cui accidit dolor in crure suo, a caussa quae mota est super ipsum intra
12
corpus, id est, ab interioribus, donec peruenerunt materiae ad crus, et a-
13
postematum est apostemate magno: et non fuit ei caussa extrinseca. Ex〈-〉
14
tensum est ergo cum eo tempus cum errore medicorum, donec apertum
15
est apostema, et concurrerunt cum eo materiae multae. Et postposita est
16
curatio eius, donec fistulatum est crus, et facta sunt in eo orificia multa:
17
quę omnia emittebant pus, et humiditates corporis. Curauit ergo ipsum
18
multitudo medicorum circiter duos annos, et non fuit in eo sapiens in
19
arte manus, donec uocatus sum, et uidi crus eius, et materias quae cur-
20
rebant ex illis orificijs cursu magno: etiam omne uiri corpus iam tabu-
21
erat, et color eius citrinus erat. Intromisi ergo tentam in uno locorum
22
orificiorum, et peruenit tenta ad os. Deinde perscrutatus sum orificia
23
omnia: et inueni ea peruenire ad se inuicem ex omnibus partibus cru-
24
ris. Properaui ergo, et secui super unum illorum orificiorum, donec de〈-〉
25
texi partem ossis: et inueni ipsum corruptum: quod iam corrosum erat,
26
et denigratum, et putruerat, et perforatum erat, donec penetrauerat us〈-〉
27
que ad medullam. Serraui ergo quod detectum est mihi, et praepara-
28
tum ex osse corrupto. Et deputaui, quod non esset in osse nisi illa corru-
29
ptio, quam abscidi, et serraui. Et ego iam eradicaueram eam. Deinde
30
posui restaurationem uulneris cum medicinis consolidatiuis spacio lon〈-〉
31
go. Et non est consolidatum. Deinde tentaui, et detexi super os secun-
32
do supra detectionem primam: et inueni corruptionem continuam cum
33
osse: et serraui quod apparuit mihi etiam ex illa corruptione. Deinde
34
conatus sum restaurationem eius. Et non est restauratum. Detexi ergo
35
super ipsum iterum, et non cessaui incidere os particulatim, et conari
36
restaurationem eius: et non est restauratum, donec incidi ex osse circi〈-〉
37
ter palmum unum, et extraxi illud cum medulla sua. Deinde restaura-
38
ui ipsum cum medicinis, et consolidatum est uelociter, et sanatum: et
39
non fuit necessaria haec iteratio in operatione eius, et sectione ipsius, ni-
40
si propter dispositionem debilitatis infirmi, et paucitatem tolerantiae ei-
41
us, et timorem meum super ipsum de morte: quoniam accidebat ei in
42
omnibus horis ex superfluitate euacuationis syncopis mala. Sanatus est
1
ergo sanatione integra: et nata est in loco ossis caro dura, et bona facta
2
est dispositio in corpore suo, et redijt uirtus eius: et conuersatus est in
3
dispositionibus suis: et non fecit ei contrarietatem in ambulatione no-
4
cumentum omnino. Si autem os eminens in loco corporis iam fra-
5
ctum est: tunc oportet ut serres ipsum, secundum hunc modum: et est:
6
ut accipias ligamentum, et stringe ipsum in extremitate ossis eminentis:
7
et praecipe alicui, qui extendat ipsum ad sursum: et pone ligamentum a-
8
liud ex lana grossius ligamento primo. Deinde liga ipsum super carne,
9
quae est suh osse: et extende extremitatem eius, ut trahas carnem ad in-
10
feriora: et tu detegis carnem super locum quem uis serrare, ut non lae-
11
dat Serra carnem. Pone lignum, aut tabulam sub osse inferius decenter:
12
quoniam quando facis illud, non prohibetur quin secet carnem corru-
13
ptam. Et oportet ut sit Serratura super locum corruptum parumper, ut
14
non sit in concauitate ossis corruptio: et non appareat in apparitione
15
sua sensui, et cogat ad Serraturam sui uice alia. Quod si os est corru-
16
ptum, et non est eminens, imo continuatur pars eius cum parte: et cor-
17
ruptio est in medio eius, aut in parte ipsius: tunc detege carnem ab omni-
18
bus partibus totam. Deinde pone lignum inferius. Postea serra illud ex
19
parte prima, ubi est corruptio, donec continuetur Serratura ex parte al-
20
tera: et sit Serratura secundum longitudinem a corruptione parumper,
21
secundum quod diximus. Quod si corruptio est in iunctura, incide
22
ipsam iuncturam corruptam, et serra os ubi continuatur ex parte altera.
23
Si uero corruptio est in continuatione duarum iuncturarum, tunc non
24
est in ea ingenium nisi abrasio. Quod si corruptio est in pectine ma-
25
nus, aut in pectine pedis: tunc res in eo est difficilis ualde. Verum opor-
26
tet, ut inquiras corruptionem qualiter appareat tibi. Et abradas eam, et
27
mundes ipsam secundum quamcunque dispositionem tibi possibile est,
28
et cum quocunque ingenio rectificatur tibi: quando non facit tibi contra〈-〉
29
rietatem Vena, aut Neruus. Et scias quod incisoria, et Serrae ad inci-
30
dendum ista ossa sunt multa, secundum situm ossium, et praparatio-
31
nem eorum, et ipsorum grossitudinem, et subtilitatem eorum, et ma-
32
gnitudinem, et paruitatem ipsorum, et duriciem ipsorum, et eorum ra-
33
ritatem. Quapropter oportet, ut praepares omni speciei operationis in-
34
strumentum conueniens ad illam operationem.
35
Et scias, quod operationes istae significant tibi super speciem instru-
36
menti quo indiges, quando tecum est studium longum. Et cognitio
37
modorum huius artis, testimonium modorum aegritudinum: tunc enim
38
iam inuenies per teipsum illud quod conuenit ei ex instrumentis ad o〈-〉
39
mnem infirmitatem. Et ego sum firmans tibi in ultimo huius ca-
40
pituli numerum instrumentorum, quae pones exem-
41
pla super quae incides, et probationem
42
qua experiaris super alia.
1
Forma Serrae.
i1
2
Forma alterius Serrae.
i2
3
Forma Serrae alterius.
i3
4
Forma Serrae alterius.
i4
i5
5
Haec forma Serrae depicta, sit decenter facta. Fiat arcus eius superior,
6
acuitas eius ex ferro: et manubrium eius ex buxo, et sit py-
7
ramidale decenter factum.
8
Forma Rasorij iuncturarum.
i6
9
Sit caput huius Rasorij, secundum formam capitis claui stellati: et pun〈-〉
10
cta eius sint secundum formam punctorum elischetfegi. Et non conue-
11
nit, nisi ut fricentur cum eo capita iuncturarum, quando corrrumpun-
12
tur[*]corrrumpun-tur corrupt for corrumpuntur, aut os amplum, et magnum est.
13
Forma maioris Rasorij.
i7
14
Forma medij Rasorij.
i8
1
Forma Rasorij lati.
i1
2
Forma Rasorij in quo est concauitas.
i2
3
Forma Rasorij alterius subtilis.
i3
4
Forma Rasorij alterius curuatae extremitatis.
i4
5
Forma Rasorij parui, subtilis tentae.
i5
6
Forma Rasorij cum quo inciduntur ossa.
i6
7
Forma etiam Rasorij magni.
i7
8
Hoc similatur Radio, et extremitas est sicut Serra: exhibetur in locis
9
multis ex rasione ossium.
i8
10
Forma Rasorij quod conuenit ad rasionem eius quod perforatum est
11
ex ossibus. Extremitas eius triangula, acutarum est extremitatum. Fit
12
ex Indi. Et similiter oportet, ut fiant omnia quae diximus ex Rasorijs, et
13
Incisorijs, et Serris.
14
¶ De incisione extremitatum, et Serratura
15
ossium. Caput LXXXIX.
16
PVTREFIVNT extremitates, aut ex caussa extrinseca, aut
17
intrinseca. Cum ergo medicatus fueris illam corruptionem curatione me-
18
dicinarum, et non confert curatio: et uides corruptionem incidere in mem-
19
brum, quam non repercutit aliquid: tunc oportet ut incidas illud mem-
1
¶ Typus Serraturae membrorum
2
corporis humani.
i1
1
brum usque ubi consequitu corruptio, ut euadat infirmus per illud a mor〈-〉
2
te, aut a malicia quae est maior defectu membri. Et signum cui accidit
3
illud est, quod denigratur membrum, donec putetur: quod ignis combus-
4
sit ipsum, aut putrefit post nigredinem: donec inciditur illa putredo usque
5
ad illud quod sequitur illud membrum, et serpit in totum corpus. Propera
6
ergo cum incisione eius, et similiter si caussa corruptionis est a percussi-
7
one quorundam uenenosorum: sicut scorpionis marini, et uiperae, et rutel-
8
lae, et similium. Si ergo corruptio, aut percussio est in extremitate digiti,
9
tunc incide digitum, et non des spacium corruptioni, ut incedat usque ad reli-
10
quam manum. Et similiter si accidit in manu, tunc incide eam ex radice fo〈-〉
11
cilis, et non des spacium corruptioni, donec capiat in focili brachij. Et si
12
inuadit in eo, tunc incide brachium apud cubitum in iunctura sua. Si autem
13
pertransit corruptio, et uides eum circiter cubitum: tunc in illo est mors
14
infirmi. Et administrare praeter illud ex curatione, est quantitas uirtus.
15
Et similiter fac de pede, quando inuadit corruptio in digito, tunc incide
16
ipsum apud unum nodorum: et si capit in pectine pedis, tunc incide pe-
17
dem totum. Si autem ascendit ad genu, tunc incide crus apud iuncturam
18
genu. Quod si corruptio iam peruenit supra genu, tunc non est in ea in-
19
genium, nisi dimissio, et relinquere infirmum morti. Et modus inci-
20
dendi membrum, aut serrandi ipsum est, ut stringas ligamentum in inferio-
21
ri, quem uis incidere: et stringe ligamentum aliud supra locum. Et exten-
22
dat minister ligamentum unum ad inferiora: et extendat minister aliud
23
ligamentum superius ad sursum. Et tu separa carnem quae est inter duo
24
ligamenta, cum Spatumili lato, donec detegatur caro tota. Deinde inci-
25
datur, aut serretur. Et oportet, ut ponas ab omnibus partibus pannum
26
lini, et non tangat Serra locum sanum: et accidat infirmo laesio addita,
27
et apostema calidum. Si autem accidat fluxus sanguinis interius dum
28
operaris, tunc cauteriza locum uelociter: aut pone super ipsum quosdam
29
pulueres abscindentes sanguinem. Deinde redi ad medicationem tu-
30
am, donec compleatur. Deinde liga membrum uulneratum cum ligamen〈-〉
31
to conueniente ei, et cura ipsum, donec sanetur. Et ego narro tibi quod
32
accidit uiro in pede suo, hoc idem accidens quod narro tibi. Quod est,
33
quia accidit in pede suo nigredo, cum adustione quae assimilatur com-
34
bustioni ignis: et corruptio illa in primis accidit in digito suo, donec
35
coepit pedem totum. Properauit ergo uir ex seipso, postquam uidit cor-
36
ruptionem incidere in membro cum uehementia eius, quod inuenit ex
37
dolore, et adustione eius: et incidit ipsum apud iuncturam, et sanatus
38
est. Et postquam praeterijt ei tempus longum, accidit ei illa eadem cor-
39
ruptio in digito manus suae indice. Venit ergo ad me, et conatus sum re〈-〉
40
cuperare illam superfluitatem cum eo quod posui super manum ex me-
41
dicinis post mundificationem corporis eius: et non repercussa est super-
42
fluitas, et coepit incedere in digūit[*]in digūit corrupt for in digitum [cf. Wien, ÖNB, Cod. Ser. n. 2641, f. 51rb] alium: donec coepit coruptio in ma-
1
num. Vocauit ergo me, ad incidendum manum eius: et nolui illud, spe-
2
rans ex me super repercussionem illius superfluitatis: et timui etiam su-
3
per ipsum apud incisionem manus eius mortem. Quoniam uirtus uiri
4
erat super casum. Postquam ergo desperauit de me, reuersus est ad ter-
5
ram suam: et peruenit ad me de eo, quia properauit, et incidit manum
6
suam totam: et sanatus est. Et non attuli hanc narrationem, nisi ut sit ad-
7
iutorium super illud quod cadit de genere huius aegritudinis: et ut sit si-
8
gnificatio qua significetur, et secundum quam agatur.
9
¶ De cura Sinuum, et qualitate clisterizationis cum
10
medicinis. Caput XC.
11
QVANDO accidit apostema in quibusdam membris carnosis,
12
et prolongatur spacium apostematis, donec collectionem facit
13
saniei: deinde rumpitur, aut perforatur, et egreditur quod in eo est ex sanie,
14
et remanet locus uacuus quasi sit uas: et cutis quae est super ipsum sicut
15
pannus qui iam subtiliatus est: et non peruenit ad ultimum in corruptione
16
sua, neque imprimit in os, neque in neruum, neque in ligamentum: meretur ut
17
nominetur Sinus: et non nominatur Fistula: uerumtamen si prolongatur
18
spacium eius, donec imprimat corruptio in aliquid horum membrorum,
19
tunc nominatur Fistula, aut zuken. Et cura eius est, ut incidas illam cutem
20
totam sicut reuoluitur: et praecipue quando subtiliata est, et facta sicut
21
pannus: et confidis quia non aaehaeret cum loco, propter corruptionem
22
suam. Si autem speras quod adhaereat cutis, et non consequitur ex eo cor-
23
ruptio illa ultima consecutione: et si in cute est spissitudo ex carne, tunc
24
cura ipsum cum Clisteri: et est, ut consideres ad Sinum. Tunc si est ma-
25
gnus, et pus quod emittitur ex eo est foetidi odoris: tunc clisteriza ipsum
26
cum medicamine aegyptio, quod est aceti, et olei, et ziniar, partes reci-
27
piens aequales, aggregentur in uase: et decoquantur super ignem, do-
28
nec rubeat medicamen: et ueniat in spissitudinem mellis. Deinde acci-
29
pe ex eo quod tibi necesse est: et dissolue ipsum cum aqua et melle, et cli〈-〉
30
steriza cum eo Sinum: et stringe orificium eius, et dimitte medicinam
31
in eo ad quantitatem duarum horarum. Deinde extrahe ipsum cum expressi〈-〉
32
one: fac illud diebus tot, donec mundificetur Sinus, et remoueatur foetor.
33
Et quandoque clisterizatur cum aqua cineris, quando non est tibi prae〈-〉
34
sens hoc medicamen: et est, ut accipias cinerem lignorum uitis, aut cinerem
35
ex lignis ilicis: et proijcias super eam aquam. Deinde cola eam, et clisteri-
36
za cum ea, donec confidas quod Sinus iam ablutus est. Quod si infir-
37
mo non est tolerantia super medicamen aegyptium, neque aquam cineris,
38
tunc clisteriza ipsum cum aqua et melle, cui iam permixtum est aliquid
39
ex ziniar contrito. Aut clisteriza ipsum cum melle et uino permixtis,
40
quoniam de proprietate mellis est, ut mundificet, et abluat: et uinum fa〈-〉
41
cit adhaerere Sinum, praecipue quando in uino est superfluitas stiptici-
1
tatis et siccitatis. Cum facis illud aliquotiens, et confidis quod Sinus
2
corruptio iam remota est: tunc clisteriza ipsum cum eo quod facit nasci
3
carnem in eo. Et est, ut accipias ex emplastro dyafinicon: et dissoluas
4
ipsum cum oleo rosato, et uino stiptico: aut clisteriza ipsum cum quibus-
5
dam medicinis, et unguentis alijs, quorum proprietates scripsi in tracta-
6
tu unguentorum. Quod si orificium Sinus est strictum, in quo non ca-
7
pit cannula clisteris: tunc amplifica ipsum cum ferro parumper: aut po-
8
ne in ipso licinium inuolutum in unguento aegyptio, aut in unguento
9
basilicon, donec amplificetur. Et similiter si est orificium etiam amplum,
10
tunc aggrega labia eius cum sutura: et dimitte ex eo quantitatem in quam
11
ingrediatur clistere sine additione. Et similiter si orificium eius ex quo cur-
12
rit pus, est eleuatum ad superiora: tunc seca ipsum in depressiori loco qui
13
est in ipso, ut currat ex eo pus usque inferius: quoniam pus quando coar〈-〉
14
tatur in profunditate Sinus, prohibet carnem generari in eo. Quod si non
15
est tibi possibile secare Sinum circiter inferius eius secundum quod uis:
16
tunc conare, ut prępares membrum praeparatione qua currat ex eo pus
17
cum facilitate secundum quod pręparatur tibi. Conare, ut non retineatur
18
in eo aliquid ex pus omnino: et accipe medicinas consolidatiuas quae po〈-〉
19
nuntur super signum, conuenientes ad illud quod uis. Et extende eas su〈-〉
20
per pannum lini. Et sit pannus tantae quantitatis, qua fiat communicatio to-
21
tius Sinus. Deinde incide cum forficibus in directo orificij Sinus fora-
22
men, amplius orificio Sinus parumper. Deinde extende ex unguentis
23
lenibus super pannum alium, secundum quantitatem foraminis: et po-
24
ne eum super ipsum positione longinqua ab orificio Sinus, ut alleuie-
25
tur exitus pus ex eo: et non auferas pannum magnum, nisi post dies ali-
26
quos uice una. Ille autem qui est super orificium Sinus, est ille quem re-
27
moues in omni hora, ut egrediatur quod aggregatur in eo ex pus: et ut
28
scias, an illud quod currit ex eo uirus, est multum, aut parum: aut di-
29
gestum, aut indigestum. Et cum hoc iterum considera locum Sinus ipsi〈-〉
30
us, an in ipso sentiat dominus eius dolorem, aut non sit in eo dolor, et an
31
sit in eo apostema, aut non sit in eo apostema. Cum ergo protenditur
32
medicatio tua taliter, et uides materiam quae egreditur super orificium
33
Sinus, tunc scias, quod Sinus iam adhęret, aut approximat adhęrentiae:
34
tunc ergo solue ipsum in mane, aut in tertio die: et quando soluis uulnus,
35
tunc permuta pannum alium, et renoua unguentum. Si autem egredi-
36
tur ex Sinu post spacium longum uirus subtile, tunc non desperes de ad-
37
haerentia eius. nam sanatio eius appropinquat. quoniam ex hominbus
38
sunt qui tardant generationem carnis in uulneribus suis, et ex eis sunt qui
39
agunt econtrario illius. Si autem egreditur ex Sinu post dies multos pus
40
indigestum, tunc scias quod sinus non adhaeret. Si ergo tardatur adhae-
41
rentia Sinus, et prolongatur res eius: tunc adde in exiccatione medici〈-〉
42
narum, uerum faciant medici, ut sint medicinae in substantia sua humi〈-〉
1
dae, et in uirtute sua siccae: sicut unguentum dyafinicon, quando additur
2
in eo superfluitas additionis ex zegi. Et ex magis ultimo quo curatur,
3
est, ut accipias unguentum dyafinicon, et soluatur cum oleo rosato, et
4
roretur super ipsum uinum antiquum aequale in substantia sua. Deinde
5
confice ipsum cum eo, et utere ipso. Et iam facit simile huic actioni, quan-
6
do non est tibi praesens unguentum dyafinicon, mel, quando decoquis
7
ipsum, donec ingrossetur, et uteris eo. Aut accipe myrrham, et aloen, et
8
olibanum: tere totum, et pulueriza illud super mel dum est super ignem.
9
Deinde line super ipsum pannum, et stringe ipsum super Sinum: et li-
10
ne cum melle quod decoquisti, donec ingrossatum est: et pulueriza su-
11
per ipsum species, et pone super ipsum pannum, et stringe eum. Et quan-
12
doque administratur in illo aristolochia longa, et radices lilij coelestis,
13
et est lilium: et farina herbi, et centaurea. utere eis simplicibus, aut ag-
14
gregatis. tere ea, et cribella ipsa: et pulueriza super mel quod narraui, et
15
utere eo. Quod si prolongatur res Sinus, et non sanatur hac curatione:
16
tunc scias, quod in profundo eius est corruptio: aut iam facit impressio-
17
nem in ossibus, aut in reliquis membris duris, aut ligamentis: tunc cura
18
ipsum curatione Fistularum, secundum quod praemissum est.
19
¶ De cura Panaritij et unguis attritae, et incisione digiti ad-
20
diti, et sectione. Caput XCI.
21
PANARITIVM est apostema quod nascitur sub ungue pollicis
22
manus, aut pedis: et fortasse nascitur in reliquis digitis. Cum ergo
23
prolongatur res eius, et negligitur curato eius, et apostematur aposte-
24
mate calido: aut corrumpitur, et emittit pus, donec corrodit radicem un〈-〉
25
guis: et fortasse corrumpit eam totam, et fortasse peruenit corruptio ad
26
os, donec est ei odor foetidus: et fit extremitas digiti lata, et fit color eius
27
fuscus. Quando ergo tu curas ipsum, cum eo quod diximus in diuisio-
28
ne, et non confert curatio tua: tunc oportet ut incidas cum ferro totam su-
29
perfluitatem quae remansit ex ungue. Deinde cauteriza uulnus post il-
30
lud. Cauterium enim iuuatiuum est ualde. Si uero os est sanum, et est
31
unguis etiam sana, et additiones uacuae unguis iam comprimunt carnem
32
ad interiora, et incipiunt pungere ipsam, et laedunt eam: tunc oportet ut
33
ponas Radium subtilem sub angulo unguis quae pungit carnem, et im-
34
pelle eam sursum: et incide eam carnem cum facilitate, et pone super illud
35
quod remanet de carne ex medicinis comburentibus, corrosiuis, donec
36
remoueatur totum eius. Deinde cura illud cum unguentis, donec sanetur.
37
Si autem corruptio iam imprimit in os, tunc oportet ut incidas illud
38
os, et extrahas ipsum: non enim sanatur unquam dum permanet in eo
39
os corruptum. Quod si uides corrosionem et corruptionem incedere in di-
40
gitum, tunc incide eum in uno nodorum, secundum quod praemissa est
41
eius rememoratio. Deinde cura ipsum, donec sanetur. Si autem acci-
42
dat ungui attritio, aut percussio: et contingit in ea dolor uehemens, tunc
43
oportet ut phlebotomes infirmum in primis. Deinde seca unguem cum
1
Spatumili acuto sectione transuersa de sursum ad uisum. Et custodi, ne
2
sectio perueniat ad carnem quae est sub ungue. nam tu facies accidere
3
per illud super infirmum dolorem uehementem, et erit caussa ad natiuita〈-〉
4
tem carnis additae in loco. Deinde cura locum cum eo quod sedat do-
5
lores. Digitus uero additus qui nascitur in quibusdam manibus ho-
6
minum, fortasse est carnosus totus: et fortasse sunt in quibusdam eorum
7
ossa, et fortasse est in eo unguis: et quidam eorum nascitur in radice iun〈-〉
8
cturae, aut est natiuitas eius in quibusdam nodis digiti. Ille ergo qui na-
9
scitur in quibusdam nodis digiti, non mouetur: et ille qui nascitur apud
10
iuncturam digiti, fortasse mouetur. Eius ergo qui ex eis est carnosus, se-
11
ctio eius facilis est. Quod est, ut incidas ipsum apud radicem suam cum
12
Spatumili lato. Eius autem cuius natiuitas est in radice iuncturae cura-
13
tio, est difficilis. abstine ergo ab incisione eius. In illo uero qui nascitur
14
in digito apud ultimum nodorum, tunc oportet ut incidas in primis car-
15
nem eius incisione rotunda usque ad os. Deinde serra os cum una illarum
16
Serrarum conuenientium ad illud. Deinde cura ipsum, donec sanetur.
17
Consolidatio autem quae accidit digitis adinuicem, multotiens acci-
18
dit aut ex natiuitate hominis, id est, nascitur cum eo, aut a consolidatio〈-〉
19
ne uulneris, aut combustione ignis, et similibus. Oportet ergo ut seces
20
illam consolidationem, donec redeant digiti secundum formam suam
21
naturalem. Deinde pone inter eos licinia, aut pannos infusos in oleo ro〈-〉
22
sato: ut non consolidentur uelociter, et separa inter eos: aut pone inter
23
eos laminam plumbi subtilem, donec consolidetur locus secundum quod
24
oportet. Et similiter si accidat consolidatio quibusdam digitis cum pal-
25
ma, tunc seca illam consolidationem, secundum quod
26
praeparatur et conuenit figurae membri.
27
¶ De incisione Vitium. Caput XCII.
28
VITES sunt Venae inuolutae, grossae, plenae superfluitatibus
29
melancholicis quae accidunt in pluribus membris corporis: et
30
plurimum euentus earum est in cruribus, praecipue in cruribus iter agen-
31
tium et laborantium, et portantium. Oportet ergo ut administres excussi〈-〉
32
onem corporis ex cholera nigra aliquotiens excussione forti. Deinde
33
phlebotoma patientis eas basilicam. Curatio uero earum cum ferro, est
34
secundum duos modos. Vnus eorum est, ut secentur, et extrahatur san-
35
guis niger. Et modus alter est, ut eleuetur Vena, et extrahatur tota.
36
Sectio uero eius est secundum hunc modum. Embroca crus in primis
37
cum aqua calida multum, donec resoluatur sanguis grossus fęculentus.
38
Deinde stringe crus infirmi a superiori parte coxae eius, usque ad inferi-
39
orem partem genu cum uitta. Deinde seca uenam in loco uno, aut duo-
40
bus, aut tribus sectione ampla. Deinde eleua, id est, extrahe sanguinem
41
in manu tua ab inferiori parte cruris, usque ad sursum, et a superiori
42
oportet ut phlebotomes infirmum in primis. Deinde seca unguem cum
1
usque inferius: donec egrediatur ex sanguine quantitas quam uides suf-
2
ficere, et quam tolerat uirtus infirmi. Postea liga eam: et praecipe ei, ut
3
abstineat a cibis generantibus choleram nigram: et itera euacuationem
4
et phlebotomiam, quando implentur Venae, et nocet illud infirmo.
5
Eleuatio autem eius est secundum hunc modum. Rade crus infirmi,
6
si in ea sunt pili multi. Deinde intromitte ipsum in balneum: aut embro〈-〉
7
ca ipsum in crure eius cum aqua calida, donec rubeat, et exuberentur
8
Venae: aut exercitetur exercitio forti, si non est ei praesens balneum, do-
9
nec calefiat membrum. Deinde seca cutem in directo uenae sectione per
10
longitudinem: aut in ultimo eius apud genu, aut in inferiori parte eius
11
apud calcaneum. Deinde aperi cutem cum uncinis, et excoria uenam ab
12
omni parte, donec appareat sensui: et est apud apparitionem eius, quod
13
uides eam rubeam ad nigredinem decliuem. Cum ergo uadit ex cute, ui〈-〉
14
des eam albam quasi sit chorda. Deinde intromitte sub ea Radium, do-
15
nec quando eleuatur et egreditur de cute: suspende eam cum uncino cae〈-〉
16
co, leni. Deinde seca sectionem aliam prope illam sectionem tribus digi〈-〉
17
tis. Deinde excoria cutem a superiori parte uenae, donec appareat. De-
18
inde eleua eam cum Radijs sicut fecisti, et suspende eam cum uncino a-
19
lio, sicut fecisti in primis. Deinde seca sectionem aliam, aut sectiones plu-
20
res, si indiges illo. Deinde eleua, et incide ipsam ultima sectione apud cal〈-〉
21
caneum. Deinde extrahe eam ad sectionem quae est supra eam. Et fac il-
22
lud, donec extrahas eam ex sectione quae est superior, uel altior sectioni〈-〉
23
bus omnibus, donec quando egreditur tota: tunc incide eam. Si autem
24
non obedit tibi ad extrahendum, et eleuandum: tunc intromitte acum
25
cum filo forti duplo, et liga eam, et extrahe ipsam: aut intromitte sub ea
26
Radium: et reuolue manum tuam ad omnem partem, donec egredia-
27
tur. Et caue, ne incidatur. nam si incidatur, fit difficile tibi eleuare eam
28
ualde, et ingreditur super infirmum ex ea nocumentum. Cum ergo ex-
29
traxeris eam totam: tunc pone super locum uulnerum lanam submer-
30
sam in uino et oleo rosato, aut oleo: et cura ipsum, donec sanetur.
31
Quod si Vitis est contracta, habens tortuositatem cui sit inuolutio ad
32
partes, et non est sicut diximus secundum rectitudinem: tunc oportet
33
ut findas super eam ad omnem partem tortuositatis eius, et loca inuo-
34
lutionis ipsius. Deinde suspende eam cum uncinis, donec eleues eam
35
totam: et caue apud sectionem tuam super eam ne incidas uenam, aut
36
uulneres: nam difficile fiet super te eleuare, uel extrahere
37
eam. Conserua ergo prudentiam tuam.
38
Forma Incidentis quo sanatur Vitis.
i1
1
Forma Vncini caeci.
i1
2
Non est ei curuitas sicut reliquis Vncinis, neque est acutae extremitatis,
3
ut non uulneret uenam: et est grossae flectuositatis, lenis: quoniam si es-
4
set subtilis, incideret uenam subtilitate sua: imo sit ei super-
5
flua grossitudo, sicut diximus.
6
De extractione Venae cruris. Caput XCIII.
7
HAEC Vena generatur in cruribus in terris calidis, sicut Alize-
8
gi, et terra Arabum, et in terris aridis, calidis, paucae tenerita-
9
tis, id est, in quibus non nascitur herba, neque arbor. Et fortasse generatur
10
in locis alijs corporis praeter crura. Et generatio quidem eius est a pu-
11
trefactione quae accidit sub cute. sicut accidunt intra corpora serpentes
12
et uermes ascarides, et uermes generati inter cutem et carnem. Et si-
13
gnum incaeptionis euentus huius Venae est, quod accidit in crure inflam-
14
matio uehemens. Deinde uesicatur locus. Deinde incipit Vena exire ex
15
loco illius uesicationis, quasi sit radix plantae, aut animal. Cum ergo
16
apparet ex ea extremitas eius, tunc oportet ut inuoluas super ipsam fru〈-〉
17
stum plumbi, cuius pondus sit ex drachma keil, usque ad drachmas. II. et
18
noda ipsam: et dimitte plumbum suspensum ex crure. Quotiens ergo egre-
19
ditur ex ea aliquid ad exteriora, inuolue illud in plumbo, et noda illud.
20
Quod si prolongatur multum, tunc incide partem eius, et inuolue residu〈-〉
21
um. Et non incidas eam radicitus antequam egrediatur tota. quoniam si
22
incidis, contrahitur, et ingreditur in carnem: et facit accidere apostema,
23
et putredinem in loco, et ulcus malum. Quapropter oportet, ut suaui-
24
ter tractetur, et extrahatur paulatim, donec egrediatur ex ultimo sui, et
25
non remaneat ex ea aliquid in corpore: et ex hac quidem Vena egre-
26
ditur in quibusdam hominibus quod est in longitudine sua quinque pal〈-〉
27
morum et decem. Et iam peruenit ad me, quia exiuit uiro ex. XX. palmis.
28
Si autem inciditur tibi in hora medicationis tuae: tunc intromitte ra-
29
dium in foramine eius, et perfora eam foramine longo, cum corpore,
30
donec euacuetur totum quod est in ea ex materia: et administra putre-
31
factionem loci cum medicinis diebus aliquot. Deinde cura ipsum cura-
32
tione apostematum. Et haec quidem Vena quandoque habet ramos
33
multos, praecipue quando apparet in iunctura pedis, aut in pede ipso:
34
et accidunt ei orificia multa, et egreditur ex omni orificio ramus. Cura
35
ergo ipsam, sicut diximus in diuisione, et cum
36
eo quod praemissum est.
37
¶ De sectione super Vermes generatos sub cute, et dici-
1
tur Aegritudo bouina. Caput XCIIII.
2
HAEC Aegritudo nominatur in quadam terra apud nos Ae-
3
gritudo bouina: propterea, quia multotiens accidit bouibus,
4
et est uermis paruus unus, qui nascitur inter cutem et carnem. Et uadit
5
in corpore toto, ascendendo et descendendo: et ostenditur sensui apud
6
ambulationem eius de membro ad membrum, donec disrumpit ubicumque
7
disrumpit in cute locum, et egreditur. Et generatio eius est ex putredine
8
quorundam humorum. Sicut accidunt uermes et serpentes, id est, lum-
9
brici, et ascarides in uentre. Et timetur ex malicia eius. Quia quando ipse
10
uadit in corpore, et eleuatur ad caput, et peruenit ad locum: tunc fortasse
11
aperit in eo, et egreditur, et destruit oculum: et accidit illud multotiens.
12
Cum ergo uis curare eum, et extrahere ipsum, tunc non fit illud nisi
13
apud ambulationem eius, et apparitionem ipsius sensui. Oportet ergo, ut
14
stringas quod est supra eum, et quod est sub eo cum ligamento constri〈-〉
15
ctione forti. Deinde seca super ipsum, et extrahe eum. Quod si profun-
16
datur in carne, et non inuenis ipsum: tunc pone super locum cauterium
17
cum igne, donec moriatur. Et maius quod timetur, est corruptio eius, qua
18
corrumpit oculum, sicut diximus. Si autem uides eum iam peruenisse in ca-
19
pite prope oculum, tunc stringe sub eo supercilium strictura bona. De-
20
inde seca super ipsum, et extrahe eum. Et oportet ut utatur infirmus mun〈-〉
21
dificatione sui corporis, cum medicinis soluentibus humores putridos
22
malos. Et caueat sibi a cibis generantibus putrefactionem.
23
¶ De sectione super aegritudinem Nakir.
24
Caput XCV.
25
HAEC aegritudo nominatur in terra nostra Nakir: et est dolor
26
qui accidit in quibusdam membris: deinde permutatur de membro ad
27
membrum. Et ego quidem iam uidi ipsum, secundum quod narro tibi. Vo-
28
catus sum ad mulierem infirmam in quibusdam uillis. Et detexit brachi-
29
um suum, et uidi inflationem paruam in uena funis brachij. Et postquam
30
remansi hora una, uidi unam inflationem incedere cum focili, sicut ince〈-〉
31
dit uermis, ascendendo ad humerum eius uelocius quam esse potest: ut sit
32
sicut argentum uiuum, quando currit de loco ad locum. Recessit ergo do-
33
lor ex illo loco, et fixus est in humero. Deinde sedi hora una, et cucurrit
34
in reliquum corpus, donec perueniret in brachium aliud. Deinde narra〈-〉
35
uit mihi, quia reuoluebatur in toto corpore suo, secundum quod uidi. Mi〈-〉
36
ratus sum ergo de uelocitate permutationis eius de membro ad mem-
37
brum. Et ego quidem ante illud non uideram hanc aegritudinem oculis
38
meis taliter secundum hunc modum. Verumtamen uidi multos, qui inue〈-〉
39
niunt dolorem permutari de membro ad membrum: et non uidi ipsum
40
oculis, sicut uidi eum in muliere. Et ego non cogito illud esse, nisi quod
41
est propterea, quod mulier fuit ex illis qui sunt ex uillis sicci corporis de〈-〉
1
tectarum uenarum: hinc ergo apparet sensui illa uentositas permutata.
2
Et est necesse, ut non appareant secundum hanc rationem in illis qui sunt de〈-〉
3
liciosi, et corporibus humidis, occultarum uenarum. Cum ergo uis cu-
4
rationem eius, et sentit patiens illud dolorem: tunc si est apparens tibi o-
5
culo, sicut diximus, tunc stringe supra ipsum, et sub ipso uelociter: et se-
6
ca supra ipsum, donec egrediatur illa uentositas coartata: et cauteriza lo〈-〉
7
cum. Si autem non uides ipsum oculis tuis: tunc cura ipsum cum excussi-
8
one corporis, et cum eo quod expellit uentositates, et carminat eas cum
9
pillulis foetidis, et pillulis de serapino, et similibus.
10
¶ De extractione Sagittarum. Caput XCVI.
11
SAGITTAE diuersificantur secundum species suas, et secundum
12
loca in quibus cadunt ex corpore. Earum uero diuersitas est: quo-
13
niam ex eis sunt quae habent cuspides magnos, et paruos: et concauae,
14
et surdae. Et ex eis sunt quae habent tres angulos. Et ex eis quibus sunt
15
linguae. Et ex eis quibus sunt astellae. Illae uero quae sunt secundum mem-
16
bra in quibus cadunt, est secundum duos modos. Aut enim membra sunt
17
ex membris principalibus concauis. sicut cerebrum, et cor, et epar, et
18
pulmo, et renes, et intestina, et uesica, et eis similia. Quando ergo ca-
19
dit in aliquo horum membrorum, et apparent tibi signa mortis, quae ego
20
narro tibi post, tunc oportet ut deuites extractionem illius sagittae ex eis.
21
nam mors consequitur illum in quo est, in pluribus dispositionibus. Et
22
quando non apparent tibi ista signa mala, et sagitta non est absconsa in
23
profunditate membri, tunc extrahe ipsam, et cura uulnus. Ex signis
24
enim cerebri quando cadit in eo sagitta, et penetrat os, et egreditur si-
25
phac quod est super cerebrum, est: quoniam accidunt ex illo soda uehe〈-〉
26
mens, et scotomia, et uertigo, et rubedo in oculis, et inflatio, et rubedo
27
linguae, et spasmus, et permixtio intellectus, et uomitus cholerae. Et for-
28
tasse egreditur sanguis ex naribus, aut auribus. Et fortasse abscinditur
29
sermo, et destruitur uox. Et egreditur ex loco uulneris humiditas alba
30
similis pulti. Et exit ex eo simile aquositati carnis. Si ergo apparent tibi
31
ista signa, tunc abstine a curatione, et extrahe sagittam si non egreditur.
32
Signa autem sagittae quando cadit in corde, sunt: quod ipsa est pro-
33
pe mammillam sinistram: et sentit cum ea quasi ipsa sit fixa in re dura,
34
non in re uacua. Et fortasse sagittae est motus similis motui pulsus: et cur〈-〉
35
rit ex uulnere sanguis niger. Et sequitur illud frigus extremitatum, et su〈-〉
36
dor frigidus, et syncopis. Scias ergo, quod mors descendit procul du-
37
bio. Et signum sagittae quando uulnerat pulmonem, est exitus san-
38
guinis spumosi ex uulnere: et uasa quae sequuntur collum, apostema-
39
tur, et mutatur color infirmi. Et expirat spiritum magnum, altum: et quae-
40
rit attractionem aeris frigidi. Quod si cadat sagitta in uelamen, quod
41
est in pectore: tunc est prope costas paruas: et fit anhelitus magnus cum
42
dolore uehementi, cum suspirio: et mouentur omnia membra humero〈-〉
1
¶ Typus extractionis Sagittarum diuer-
2
simode infixarum.
i1
1
rum. Et si cadat sagitta in stomachum, tunc fortasse egreditur ex uul-
2
nere ex cibo aliquid indigestum. Et si cadit sagitta in Ventrem, et fi-
3
gitur in eo: egreditur aliquid stercoris ex uulnere, aut zirbum, aut inte-
4
stinum quod iam disruptum est. Non est ergo spes in curatione eius, neque
5
in extractione sagittae. Quod si sagitta cadat in Vesicam, et egredia-
6
tur urina: et procedit ex ea aliquid ad exteriora, et fortior sit dolor su-
7
per infirmum: tunc scias, quia est mortale. Reliqua autem membra,
8
sicut facies, et collum, et guttur, et spatula, et adiutorium, et spondiles
9
dorsi, et furcula, et coxa, et crus, et eis similia ex membris saluantur se-
10
cundum plures dispositiones: quando non inuenit sagitta arteriam, aut
11
neruum: et non est sagitta uenenosa. Et ego narro tibi quod uidi de
12
esse harum sagittarum, ut significes per illud super curationem tuam.
13
Quod est, quia cuidam uiro cecidit sagitta in lachrymali oculi eius, in ra-
14
dice nasi. Extraxi ergo eam ipsi ex parte altera, sub adipe auris eius: et sa〈-〉
15
natus est, et non accidit ei in oculo eius nocumentum. Et extraxi sa-
16
gittam aliam Iudaeo, quae cecidit ei in adipe oculi sui sub palpebra infe-
17
riori: et sagitta iam occultata erat, et non consecutus sum ex ea nisi extre〈-〉
18
mitatem paruam eius, cum qua adhaeret in ligno suo: et erat sagitta ma-
19
gna ex sagittis arcuum Turcorum, cum ferro leni, in qua non sunt au-
20
res. Sanatus est ergo Iudaeus, et non accidit in oculo eius accidens ma-
21
lum. Et extraxi sagittam aliam ex gutture Christiani. Et erat sagitta
22
arabica, et est illa cui sunt aures. Secui ergo super ipsam inter duas gui-
23
degi: et iam submersa erat in gutture eius. Subtiliatus sum ergo cum ea,
24
donec extraxi eam: et sanatus est Christianus. Et extraxi sagittam ali-
25
am uiro quae ceciderat in uentre eius: et cogitauimus, quia moreretur
26
ex ea. Postquam ergo praeterierunt ei triginta dies, et non mutatum
27
est super eum aliquid ex dispositionibus eius, secui super sagittam: et
28
ingeniaui super eam, et extraxi eam: et sanatus est, et non accidit ei
29
accidens malum. Et uidi uirum cui cecidit sagitta in dorso eius, et
30
consolidatum est uulnus super eam. Postquam ergo fuit post septem
31
annos, exiuit sagitta in radice coxae eius. Et uidi mulierem cui ce-
32
cidit in uentre suo sagitta, et consolidatum est uulnus super eam, et
33
remansit sagitta intra ipsam: et non mutata est ex dispositionibus ei-
34
us aliqua, et mulier non inuenit ei nocumentum in aliqua ex ope-
35
rationibus suis naturalibus. Et uidi uirum alium, cui cecidit sagit-
36
ta in facie sua: et consolidatum est uulnus, et remansit, non inueni-
37
ens ei multum dolorem: et similia istis multa. Et extraxi sagittam
38
uiro ex principibus Regis, quae ceciderat ei in medio nasi sui, et iam
39
declinauerat ad partem dextram parumper: et occultata erat sagitta
40
tota. Vocatus sum ergo ad curationem eius post casum sagittae usque
41
ad tres dies. Inueni ergo uulnus sagittae strictum ualde. Inquisiui er-
42
go eam cum tenta subtili, et non sensi eam: et ipse quidem inuenie-
1
bat punctionem et dolorem sub aure sua ex parte dextra. Speraui ergo,
2
quod erat illa punctio ex extremitate sagittae. Emplastraui ergo locum
3
cum emplastro in quo erat uirtus attractiua, et digestiua, confidens apud
4
me, quod apostemaretur locus, et appareret mihi signum sagittae, ut se-
5
carem super eam: et non accidit in loco accidens significans quod sagit-
6
ta consecuta sit locum. Assiduaui ergo cum emplastro super eum die-
7
bus multis: et non accidit accidens, et consolidatum est uulnus inter-
8
im: et remansit infirmus de extractione eius spacio dierum, donec sen-
9
sit sagittam die quodam intra nasum suum. Et narrauit mihi illud. Po-
10
sui ergo super illud uulnus medicinam acutam, corrosiuam diebus mul〈-〉
11
tis, donec apertum est: et cum tenta tentaui ipsum, et sensi extremita-
12
tem sagittae subtilem quae adhaeret in ligno. Deinde addidi in aperti-
13
one uulneris per illam medicinam acutam, donec apparuit nobis uisi-
14
biliter extremitas sagittae: et praeterijt mihi cum eo spacium temporis
15
circiter quatuor menses. Deinde postquam amplificatum est uulnus, et
16
possible fuit mihi intromittere forcipes in ipsam, et mouere ipsam, et
17
non obediuit ad exitum: tunc non cessaui subtiliare, et ingeniare super
18
eam cum modis ingeniorum, doaec[*]doaec corrupt for donec coepi super eam die quodam cum
19
forcipibus decenter factis, secundum quod ueniet forma eorum in fine
20
capituli, donec extraxi eam. Deinde restauraui uulnus. Et medici quid-
21
em iudicant, quod cartilago nasi non restauratur. Restauraui ergo ipsam,
22
et consolidatum est uulnus, et sanatus est infirmas sanitate integra: nec
23
nocuit ei aliquid omnino. Et ego narro tibi qualitatem extractionis
24
quarundam sagittarum: ut ponas illud regulam et significationem su-
25
per illud quod non dixi. quoniam partes huius artis et distinctiones ea〈-〉
26
rum non comprehenduntur cum narratione: neque comprehendit il-
27
lud liber, et artifex prudens comparat cum pauco super multum: et cum
28
eo quod est paesens, super illud quod est absens: et inuenit operatio-
29
nem nouam, et instrumentum nouum apud descensus rerum extranea-
30
rum huius artis quando accidunt. Dico ergo, quod sagittae non egre〈-〉
31
diuntur ex membris quibus sunt fixae, nisi secundum duos modos. Aut
32
per attractionem ex loco ex quo intrauit. Aut contrario partis alterius.
33
Et illa quae egreditur unde intrauit, aut est sagitta procedens in loco
34
carnoso: et attrahitur, et egreditur. Quod si non obedit ad exitum ex ho〈-〉
35
ra in qua cadit: tunc oportet ut dimittas ipsam aliquot diebus, donec
36
putrefiat caro quae est in circumitu eius: et alleuietur attractio eius, et
37
eius egressio. Et similiter si figitur in osse, et non obedit tibi ad exitum,
38
tunc dimitte ipsam etiam aliquot diebus: et itera eam cum attractione et
39
motione omni die, donec egreditur. Quod si non obedit tibi ad exitum
40
post dies, tunc oportet ut perfores in circumitu sagittae in ipso osse ab
41
omni parte cum terebro subtili, donec amplificentur sagittae. deinde at-
42
trahe eam, et extrahe ipsam. Si autem sagitta est fixa in capitis osse, et
1
iam processit in uno uentrium cerebri, et apparent ex infirmo quaedam
2
illorum accidentium quae dixi: tunc abstine ab attractione sagittae, et di-
3
mitte eam, donec aequetur esse eius post dies. Nam si sagitta peruenit ad
4
sifach, tunc mors non prolongatur ei. Et si sagitta non est fixa, nisi in cor〈-〉
5
pore ossis tantum, et non penetrat usque ad sifach: et remanet infirmus
6
aliquot diebus, et non accidit ei ex illis accidentibus aliquid: tunc inge-
7
nia in attractione sagittae et extractione eius. Si autem est fixa ualde, et
8
non obedit tibi ad attractionem: tunc administra terebella in circumi-
9
tu sagittae, sicut narraui tibl: deinde cura locum, donec sanetur.
10
Si autem Sagitta iam absconsa est in loco corporis, et occultatur et
11
absconditur a sensu: tunc inquire eam cum tenta. Si autem sentis eam,
12
tunc attrahe eam cum quibusdam instrumentis quae conueniunt attra-
13
ctioni eius. Si autem non potes super eam, propter constrictionem uul-
14
neris, et propter longitudinem sagittae in profundo: et non est illic os,
15
neque neruus, neque uena: tunc finde super eam, donec amplificetur
16
uulnus, et sit possibile extrahere sagittam. Quod si sunt ei aures qui-
17
bus teneatur, tunc libera carnem fixam in eis ab omni parte, omni in-
18
genio quo potes illud, et ingenia, si non potest super euasionem car-
19
nis in fractura aurium, et contorsione earum, donec euadat.
20
Et tu quando administras extractionem Sagittae, in quocumque
21
loco est, tunc utere contorsione manus tuae, cum forficibus ad par-
22
tes omnes, donec facias eam euadere: et subtilia ultima subtilitate,
23
ut non frangatur Sagita, et fiat difficilis tibi attractio eius, et ipsius
24
extractio. Quod si non potes super eam ex hora una, tunc dimitte
25
eam diebus aliquot, donec putrefiant quae sunt in circumitu eius. de-
26
inde itera eam: alleuietur enim tunc. Si uero contrarietatem tibi fa-
27
cit fluxus sanguinis, tunc administra quod diximus ex curatione in
28
capitulo suo: et custodi uirtutem tuam ab incisione uenae, aut nerui,
29
aut chordae. Et administra ingenium omni modo quo tibi possibi-
30
le est euasionis Sagittae: et sit illud cum facilitate, et tranquillitate,
31
uel tarditate, et firmitate, sicut narraui tibi. Et oportet, ut facias cum
32
trahis Sagittam, ut infirmus sit secundum figuram, secundum quam
33
fuit apud casum Sagittae in ipso. Quoniam est magis iuuatiuum. Si
34
autem non est tibi possibile illud, tunc administra quod tibi est pos-
35
sibile ex figuris. Sagitta autem quae egreditur ex contrario partis
36
alterius, aut iam procedit ex ea aliquid ad exteriora: aut facit gibbo-
37
sitatem extremitas Sagittae per sensum ex superiore parte cutis pro-
38
pinquae, et uides eam eminentem: seca ergo super eam, et sit sectio se-
39
cundum quantitatem quod capiant in ea forcipes. Deinde attrahe e-
40
am: ipsa namque fit facilis ad exitum. Si uero retinetur in osse, tunc
41
torque manum tuam secundum rotunditatem, donec imprimat Sa-
42
gitta in osse, et amplificet sibijpsi: deinde trahe ipsam. Et si non: di-
1
mitte eam diebus aliquot: deinde itera eam, donec egrediatur.
2
Quod si lignum Sagittae est in ea, tunc impelle ipsam cum eo. Si aut-
3
em cecidit lignum, et uis administrare impulsionem: tunc intromitte
4
ad eam instrumentum concauum, ut ingrediatur concauitas eius in cau〈-〉
5
dam Sagittae: deinde impelle eam cum ipso. Si autem Sagita est con-
6
caua, tunc impelle eam cum instrumento intrante in ipsam. Sagitta e-
7
nim alleuiatur per illud. Quod si Sagitta est toxicata, tunc oportet,
8
ut concaues carnem totam, in qua est uenenum: si est tibi possibile il-
9
lud. Deinde cura eam cum eo quod conuenit ad illud.
10
Quod si Sagitta est cadens in pectore, aut in uentre, aut in uesica,
11
aut in latere: et est propinqua ex eo quod tangis cum tenta, et possibi-
12
le est tibi secare super eam: tunc seca, et caue ab incisione uenae, aut
13
nerui, et extrahe eam. Deinde sue uulnus, si uides, et cu-
14
ra illud, donec sanetur.
15
Et haec est forma Forcipum, quibus ex-
16
trahuntur Sagittae.
i1
i2
17
Sint extremitates similes rostro auis, quae factae sunt sicut ferra: quando
18
capiunt super Sagittam, non dimittunt eam. Et fiunt ex eis species mul-
19
tae, magnae, et paruae, et mediae, secundum quantitatem magnitudinis Sa-
20
gittae, et paruitatis eius, et amplitudinis uulneris, et constrictionis eius.
21
Forma Impellentis concaui.
i3
22
Et forma Impellentis surdi.
i4
23
Hoc est surdę extremitatis sicut Radius, ut alleuietur introitus eius in
24
sagittam concauam, et impellatur cum eo. Huius extremitas impellen-
25
tis concauę est concaua sicut penna auis: ut alleuietur introitus sagittae
26
in ipsam et impulsio eius.
27
¶ De phlebotomia Venarum. Caput XCVII.
28
VENAE phlebotomandae, quarum cucurrit consuetudo in cor-
29
pore, sunt triginta. Ex quibus in capite sunt sexdecim: duae
30
Venae pulsatiles, quae sunt post aures, dictae duae Herbae: et duae Arte-
31
riae, quę sunt in duobus timporibus apparentes: et duę Venae quae sunt
1
¶ Typus Venarum corporis hu-
2
mani phlebotomandarum.
i1
1
in duobus lachrymalibus duorum oculorum, quae dicuntur Aspicien-
2
tes: et Vena praeparata in medio frontis: et uena quae est in extremitate
3
nasi. Et duae Guidegi, quae sunt in collo. Et duae uenae quae sunt in labio
4
superiore oris. Et duae uenae quae sunt in labio inferiore. Et istae sunt ue-
5
nae quae dicuntur Algecherich. Et duae uenae quę sunt sub lingua.
6
Venae autem quae phlebotomantur in brachijs, sunt quinque uenę in
7
omni brachio. Vna earum est Cephalica, et est ex latere syluestri: et no-
8
minat eam uulgus uenam capitis. Et Fusca. Et est Media uena, et est com-
9
posita ex ramo Basilicae, et ramo Cephalicae: et nominat eam uulgus ue〈-〉
10
nam corporis. Et Basilica, et est posita in latere domestico: et nominatur
11
etiam Titillicaris. Et nominat eam uulgus uenam uentris. Et Funis bra-
12
chij, et est posita super focile: et est illa in qua phlebotomatur, et est illa
13
quae apparet supra pollicem appatitione manifesta. Et Saluatella: et est
14
uena quae est inter annularem et minimum: et sunt ei duo rami. Et in cru-
15
re et in pede sunt tres uenae. Vna earum est quae est sub pollicis curuatu-
16
ra ex latere syluestri. Et secunda est Saphena: et locus eius est apud calca〈-〉
17
neum ex latere domestico. Et uena Nesse: et locus eius est apud calcane-
18
um ex latere syluestri. Et in crure alio sunt tres uenae similes illis.
19
¶ De phlebotomia duarum uenarum post Aures.
20
Phlebotomiae uero duarum uenarum quae sunt post Aures, iuuamen-
21
tum est ad catarros antiquos, et hemigraneam, et sahafati, et ulcera ca-
22
pitis mala antiqua. Et qualitas phlebotomandi eam est secundum quod
23
narro. Et est, ut radatur caput infirmi: et fricetur occipitium eius in loco
24
duarum uenarum cum panno aspero fricatione bona. Deinde stringat
25
infirmus collum suum cum uitta, donec appareant duae uenae. Et loca ea-
26
rum sunt post Aures in duobus locis depressis capitis. Quaere ergo
27
eas digito tuo, et ubi sentis pulsum earum sub digito tuo, illic signa cum
28
encaustro. Deinde accipe phlebotomum cultellarem, et est ille qui dici-
29
tur Incidens. deinde intromitte ipsum sub uena in cute, donec perueniat
30
phlebotomus ad os. Deinde eleua manum tuam cum uena et cute ad su〈-〉
31
periora, et incide uenam cum cute incisione incidente. Et sit longitudo
32
incisionis quantitas duorum digitorum iunctorum, aut circiter illud: et
33
fac exire ex sanguine quantum uis. Deinde stringe eam cum puluillis,
34
et dimitte eam, donec sanetur. Et iam praecessit in principio libri incisio
35
earum, et ipsarum cauterizatio.
36
¶ De phlebotomia duarum Arteriarum in timporibus.
37
Duarum uero Arteriarum quae sunt in duobus timporibus phlebo-
38
tomiae iuuamentum, est ad hemigraneam antiquam: et sodam prauam,
39
et obtalmiam assiduam: et cursum superfluitatum effusarum acutarum
40
ad oculos. Et qualitas phlebotomandi eas est secundum quod narro ti-
41
bi. Stringat infirmus collum suum multum, donec appareant duę uenae
42
sensui apparitione manifesta: et demonstretur pulsus earum sub digito
1
tuo. Tunc enim signa cum encaustro. Deinde eleua cutem desuper ue-
2
nam ad superiora cum digito tuo indice, et intromitte phlebotomum in-
3
cidentem desubtus, et eleua uenam ad superiora. et incide eam, sicut fe-
4
cisti in duabus uenis alijs: et fac currere ex sanguine secundum quanti-
5
tatem necessitatis tuae. Deinde solue coartationem infirmi, et pone di-
6
gitum tuum super uenam hora una. Postea pone super ipsam cotum et
7
puluillos, et stringe ipsum desuper constrictione forti: et dimitte ipsam,
8
donec sanetur. Et iam praecessit rememoratio earum, et ipsarum incisio,
9
et earum extractio in principio libri.
10
¶ De phlebotomia uenę frontis post phlebotomiam Cephalicae.
11
Iuuamentum uero phlebotomiae uenae frontis est post phlebotomi-
12
am Cephalicae, ad aegritudines faciei antiquas: et ad hemigraneam, et ru〈-〉
13
bedinem: et ulcera foeda. Et qualitas phlebotomiae eius est, secundum
14
quod narro tibi. Coartet infirmus collum suum cum uitta, donec appa-
15
reat uena. Deinde accipe instrumentum quod nominatur Fossorium.
16
Cuius haec est forma.
i1
i2
17
Pone acumen eminens quod est in capite Fossorij super ipsam uenam,
18
et percute super ipsum cum pectine, aut cum re alia in modo eius: et di-
19
mitte sanguinem currere secundum quantitatem quam uis. Deinde sol-
20
ue perforationem infirmi, et stringe eam, donec sanetur. Et quandoque
21
aperitur cum phlebotomo lato. Verumtamen non oportet, ut sit phle-
22
botomus acutae extremitatis, sicut reliqui phlebotomi, imo sit latae ex-
23
tremitatis. Et phlebotoma eam secundum transuersionem: quoniam os
24
est propinquum: et fortasse in eo frangetur phleboto-
25
mus quando est subtilis.
26
¶ De phlebotomia Venarum in duobus Lachrymalibus.
27
Iuuamentum autem duarum Venarum quae sunt in duobus Lachry〈-〉
28
malibus duorum oculorum, est ad oculum ex scabie et rubedine: et se-
29
bel in oculo, et aegritudinibus faciei. Et qualitas phlebotomiae earum
30
est, ut stringat infirmus collum suum cum uitta. Deinde phlebotoma
31
eas: et tu sis stans super caput eius. Et fiat phlebotomia secundum trans-
32
uersum ad longitudinem parum, cum phlebotomo paruo, lato parum-
33
per. nam in loco non est caro. Si enim phlebotomus est subtilis extre-
34
mitatis, fortasse frangitur. Deinde fac currere ex sanguine quantum est
35
tibi necesse. Et pone super eas cotum, et stringe eas
36
nocte una, et solue eas.
1
¶ De phlebotomia uenarum Nasi.
2
Venae autem Nasi phlebotomia, est conferens ad febrem acutam, et
3
sodam uehementem, et aegritudines faciei, sicut hemigraneam, et rube-
4
dinem quae accidit in facie: praecipue quando est antiqua. Et qualitas
5
phlebotomiae eius est, ut stringat infirmus collum suum. Deinde tene
6
nasum eius manu tua sinistra, et accipe phlebotomum subtilem, longum:
7
et fige eum in medio leporis ipsius, inter illud quod distinguit nasum se〈-〉
8
cundum rectitudinem. quoniam uena non apparet sensui illic, et quia
9
sanguis incipit fluere statim. Et oportet, ut ultimes manum tuam cum
10
phlebotomo parumper: et facias currere ex sanguine secundum necessita〈-〉
11
tem tuam. Deinde liga ipsam nocte una. ipsa enim restauratur uelociter.
12
¶ De phlebotomia uenarum Guidegi.
13
Duarum uero Guidegi phlebotomiae iuuamentum, est ad constrictio-
14
nem anhelitus, et incaeptionem leprae, et aegritudines melancholicas, et
15
impetiginem et ulcera mala, et corrodentibus, id est, herpetibus estio-
16
menis. Et qualitas phlebotomię earum est ut stringat infirmus sub utrisque
17
in collo suo cum ligamento: et stet artifex super caput infirmi, et infirmus
18
sit sedens super sedem. Deinde phlebotoma uenam ad longitudinem
19
phlebotomia ampla parumper. Deinde extrahe ex sanguine quantita-
20
tem temperatam, aut secundum illud quod uides ex necessitate quae est
21
ad illud. Deinde fac similiter de uena alia. Postea solue ligamentum, et
22
stringe duas uenas strictura media: ut non pręfocetur infirmus. Et dimit-
23
te eam usque mane. Sanatur enim uulnus.
24
¶ De phlebotomia uenarum Algeberich.
25
Venae autem Algeberich phlebotomiae iuuamentum est: quia con-
26
fert ad alcolam in ore, et corruptionem gingiuae: et ulcera mala: et fissu-
27
ras labiorum, et ulcera mala, etiam quae sunt in naso, et in circumitu eius.
28
Et qualitas phlebotomiae earum est, ut facias sedere infirmum coram te:
29
et stringe collum eius cum uitta. Deinde reuolue labium eius, et aspice
30
ad duas uenas: quarum una est a dextera labij, et secunda a sinistra ei-
31
us: et demonstratio utriusque est per nigredinem ambarum. Et illud ue-
32
rum est: quia in circumitu earum sunt uenae minutae, nigrae. Incide ergo
33
utramque incisione incidente. Si autem dubitatio est super te, et non scis
34
quae earum est: tunc intende ad incisionem maioris earum, et ipsarum
35
manifestiorem. Et similiter fac de duabus uenis quae sunt in labio supe-
36
riore: et plurimum quidem currit consuetudo cum eo: et incide duas ue〈-〉
37
nas quae sunt in labio inferiori.
38
¶ De phlebotomia Venę sub lingua post Cephalicae phlebotomiam.
39
Duarum uero Venarum quę sunt sub lingua phlebotomię iuuamen〈-〉
40
tum: est, quod phlebotomia Cephalicae est ad praefocationes quae sunt in
41
gutture, et aegritudinem uuulae, et aegritudines oris. Et qualitas phlebo-
42
tomandi eas est, ut sedeat infirmus inter manus tuas coram sole: et eleua〈-〉
1
linguam eius, et aspice sub lingua a latere eius uno uenam, et a latere
2
eius alio uenam: et color utriusque decliuis ad nigredinem. Phlebotoma er-
3
go utramque: et custodi, ne ultimes manum tuam in phlebotomando eas. Nam
4
sub eius sunt arteriae, et fortasse accidet fluxus sanguinis ex illis arterijs.
5
¶ De tribus Venis in cubito.
6
Venae autem tres quae phlebotomantur in cubito, sunt in quarum
7
phlebotomia cucurrit consuetudo in omnibus hominibus. Et phlebo-
8
tomia earum fit secundum duos modos. Aut pungendo cum phleboto〈-〉
9
mo myrtino lato: aut oliuari ad subtilitatem decliui: aut secando cum phle〈-〉
10
botomo cultellari, et est Alnesil. Et haec est forma eius.
i1
11
Sic Alnesil est, quod conuenit ad sectionem. Et ex eis sunt species latae, et
12
subtiles secundum amplitudinem uenarum et stricturam earum
i2
13
Forma phlebotomi myrtini sit lata, sicut uides. Et conuenit ad aperien-
14
das uenas concauas, plenas, procedentes, apparentes, grossas, et illas
15
quae continent sanguinem grossum, turbidum.
i3
16
Et iste phlebotomus est minoris latitudinis, et subtilioris extreminatis.
17
Et conuenit ad phlebotomiam uenarum subtilium, quae continent san-
18
guinem subtilem citrinum
19
¶ De phlebotomia Basilicae.
20
Basilicae autem quę est una harum trium uenarum phlebotomiae iu-
21
uamentum est. Quia extrahit sanguinem ex aegritudinibus, quae sunt sub
22
gutture et collo, ex eo quod sequitur pectus, et uentrem: et conuenit phle〈-〉
23
botomatori cum phlebotomat eam, ut caueat, et sit super timorem ex ea
24
nam sub ea est arteria. Si ergo errat, et addit in punctura phlebotomi,
25
incidet illam arteriam, et accidet fluxus sanguinis. Quapropter oportet,
26
ne phlebotomet eam cum phlebotomo pungente: imo sit secans cum
27
Alnesil. Quod si non apparet Basilica apparitione manifesta, tunc o-
28
portet, ut alienes ipsam, et permuteris ad aliam, aut quaeras aliquem ra-
29
mum eius: aut phlebotomes loco eius Funem brachij. ipsa enim est ma-
30
nifesta, et seca eam cum phlebotomo Anesil, sicut diximus. Si autem uis
31
phlebotomiam ipsius eiusdem, tunc oportet ante stricturam brachij, ut
32
tangas locum, donec cognoscas locum pulsus. Deinde signa super locum
33
cum encaustro, postea brachium, et seca uenam sectione concaua cum
34
phlebotomo Alnesil, sicut diximus. Et caue ne cadat percussio per spa-
1
cium a loco arteriae. Et quando uides, cum tu stringis ligamen, inflatio-
2
nem in loco quem signasti cum encaustro, tunc illa inflatio est inflatio
3
arteriae: deuita ergo eam. Quod si uides sanguinem apud phleboto-
4
miam salire, sicut urina pueri, et est sanguis subtilis, rubeus: tunc scias,
5
quia est ex sanguine arteriae. Tunc ergo propera, et pone digitum tuum
6
super ipsum spacio longo. deinde aufer digitum tuum. Si ergo abscin-
7
ditur sanguis (multotiens namque abscinditur) tunc stringe brachium, et
8
dimitte ipsum: et caueat infirmus a motione eius: et sit super timorem
9
eius. Et non moueat ipsum diebus aliquot, donec sanetur. Si autem
10
non abscinditur sanguis, et uincit te: et non est tibi praesens in momen-
11
to tuo medicina, tunc incide arteriam, si apparet tibi. nam extremitates ei-
12
us contrahuntur, et abscinditur sanguis. Aut accipe corticem fistici, et
13
finde eum: accipe medietatem unam, et stringe eam super locum uenae
14
strictura decenti, cum ligamento et puluillis usque ad diem alium. Tunc
15
si abscinditur sanguis, est bonum. Et si non: tunc cura ipsum cum eo cu-
16
ius praecessit rememoratio ex loco puluerum abscindentium fluxum san-
17
guinis: et abscisio sanguinis eius non est difficilis in pluribus dispositio-
18
nibus, propter locum paruum uulneris, et possibilitatem li-
19
gamenti ex brachio.
20
¶ De phlebotomia uenae Fuscae.
21
Venae autem Fuscae phlebotomiae iuuamentum est, quod trahit san-
22
guinem ex superiori parte capitis, et inferiore corporis: propterea, quia
23
est composita ex ramo Basilicae, et ramo Cephalicae, sicut diximus. Et con〈-〉
24
uenit phlebotomanti eam, ut sit super timorem ex phlebotomia eius. nam
25
sub ea est neruus. Si ergo addit in punctura phlebotomi, et inuenit ner〈-〉
26
uum, accidit in ea stupor, et difficilis fit sanatio eius, et fortasse non sana〈-〉
27
tur penitus. Et iste neruus multotiens apparet sensui. Si autem occulta-
28
tur in quibusdam hominibus, et est subtilis, et non ostenditur: tunc o-
29
portet ut ponas phlebotomiam tuam qua eam phlebotomas, sectionem
30
cum Alnesil, et deuita neruum cum fortitudine tua. Quod si uena est
31
inter duos neruos, tunc finde uenam in longitudine.
32
¶ De uena Cephalica.
33
Phlebotomiae autem uenae Cephalicae iuuamentum est, quia attrahit
34
sanguinem ex capite, et confert ad aegritudines oculorum. Et oportet in
35
hac uena proprie, si uis, ut phlebotomes eam pungendo cum phlebo-
36
tomo oliuari, aut cum phlebotomo myrtino: quoniam est saluior uena-
37
rum omnium, quoniam non est subea arteria, neque neruus. Verum-
38
tamen conuenit tibi apud phlebotomiam, ut deuites cum phlebotomo
39
caput lacerti tantum, et quaeras locum leniorem: et non nocet ei, si non
40
inuenitur cum percussione prima, ut iteretur super eam cum phleboto-
41
mia aliquotiens. Verumtamen fortasse apostematur in quibusdam ho〈-〉
42
minibus quando non phlebotomatur in percussione prima, sed non
1
nocet ei illud apostema in aliquo.
2
¶ De utilitate Phlebotomiae, et cautelis
3
in ea obseruandis.
4
Qualitas autem Phlebotomiae, et accidentia eius ex ea, in cuius recti-
5
ficatione oportet te cogitare. Primum ergo illius est de quo oportet ut
6
scias, quod phlebotomia non administratur, nisi in conseruatione sani-
7
tatis, et perseuerantia eius, et cautela ab aduentu aegritudinum. Et ut fi-
8
at phlebotomia in una uenarum trium quae sunt in cubito, scilicet Cepha-
9
lica, et Fusca, et Basilica. Et ut fiat phlebotomia in principio Veris super
10
ieiunium, in uere, et aestate: et autumno, et hyeme post comestionem, quan〈-〉
11
do apparent significationes repletionis. Et fiat phlebotomia in die pri-
12
mo, aut in tertio, postquam pręterierint de die tres horae. Phlebotomia
13
autem quae administratur in aegritudinibus, non habet horam determina〈-〉
14
tam: sed quando prouocat conuenientia et necessitas ad illud, in nocte,
15
aut die, et in omni hora, et in omni tempore. Et non oportet, ut phle-
16
botomentur pueri, donec ueniant super eos quatuordecim anni. Neque
17
phlebotometur mulier praegnans, nisi a mense quarto usque ad septimum.
18
Neque phlebotomentur senes, qui iam pertransierunt sexaginta annos.
19
Cum ergo aliquis uult phlebotomari propter quemcumque modum sit:
20
oportet, ut mundificet intestina sua ante phlebotomiam cum clisteri le-
21
ni, si in eis est stercus multum retentum: ut non attrahant uenae apud phle〈-〉
22
botomiam ex intestinis superfluitates putridas nocentes membris prin-
23
cipalibus. Neque phlebotometur patiens toctina, id est, satietatem nau-
24
seatiuam: neque crapulatus, neque euadens ab ebrietate, donec remoueatur
25
illud ab eis. Neque infirmus cum hydropisi. Et caueatur phlebotomia
26
iterum post colicam passionem, et uomitum, et fluxum uentris, et
27
multiplicationem coitus, et laboris, et exercitij, et uigiliarum, et ieiunij,
28
et omnis quod dissoluit uirtutem ex re corporea aut animali. Deinde con〈-〉
29
sidera in subtilitate humorum ante illud, si sanguis est grossus cum cibis
30
et potibus, et medicinis: si possibile est ei illud. Deinde introeat balne-
31
um, si non prohibet ipsum aliquid: aut exercitetur aliquo exercitio, ut
32
subtilietur sanguis. Et pone phlebotomiam eius in pectore, circa
33
tertiam diei, sicut diximus: et conare, ut euacuetur pectus eius illa die ex
34
omnibus accidentibus animalibus malis: sicut angustia, et ira, et timor:
35
et ex omnibus accidentibus corporeis, sicut labor, et poena, et superflui〈-〉
36
coitus, et illis similia. Et sedi suae faciat esse pręsentes res cum quarum u-
37
su cucurrit consuetudo hominum ex aromaticitate, et odoramento, et
38
tripudio et similibus illis per quantitatem possibilitatis. Deinde sed-
39
eat phlebotomator super puluinari, quod sit altius quam puluinar phle〈-〉
40
botomandi: postea extrahat brachium suum, et fricet ipsum phleboto-
41
mator manu sua bis, aut ter. Deinde stringat ligamentum cum corri-
1
gia, et inuoluat eam bis. Et sit strictura temperata. quoniam strictura
2
quando est inaequalis, aut per superfluitatem in strictura, tunc prohibet
3
cursum sanguinis: aut in mollificatione, tunc etiam prohibet cursum san〈-〉
4
guinis. Deinde post stricturam oportet, ut fricet phlebotomandus ma-
5
nus suas simul adinuicem, donec inflentur uenae, et declarentur sensui.
6
Deinde abstergat phlebotomator phlebotomum cum pauco oleo, an-
7
tiquo proprie. Deinde ponat digitum suum indicem manus sinistrae su〈-〉
8
per ipsam uenam sub loco cuius phlebotomiam uult, parum: ut non fugi-
9
at uena, et cassetur percussio. Quoniam ex uenis est quam inuenis sic-
10
ut chordam fugientem apud phlebotomiam: et ex eis est quae est plena
11
uentositate: et quando ponis phlebotomum super eam, contrahitur sub
12
phlebotomo, et decipitur phlebotomator, et non aperit phlebotomus
13
uenam: et si aperit eam, est stricta: propter illud ergo oportet, ut firme-
14
tur phlebotomator, et sit sollicitus in his rebus omnibus. Deinde de-
15
ponat phlebotomum. Si ergo aperitur uena ex uice una, tunc bonum est.
16
Et si non, tunc itera illud uice alia sub illo loco parum, aut supra ipsum
17
cum festinatione: si non apostematur locus. Quod si apostematur, aut
18
expauescit infirmus, tunc dimitte eum die, aut duobus diebus: et non
19
stringat ligamentum. Fortasse enim attrahet apostema calidum. Neque in-
20
grediatur balneum. Deinde iteret phlebotomiam, si amat. Quod si
21
apertio est parua, aut currit sanguis subtiliter: et times ut non egredia-
22
tur ex sanguine quantitas quam uis: tunc itera phlebotomum in foramine
23
ipso secundum rectitudinem, et adde in operatione parum. Et fac illud
24
cum festinatione, antequam apostemetur locus. apostematus enim locus
25
est in multis hominibus apud operationem paruam. Si ergo uides
26
ipsum iam apostematum, tunc non iteres super ipsum omnino. non enim
27
excusat apud te aliquid. Et pone super ipsum aliquid ex fęce olei: quoni〈-〉
28
am alleuiat cursum sanguinis. Et est melior in hoc loco quam oleum i-
29
psum, et quam reliqua olea. Et similiter administra fęcem olei in omni
30
phlebotomia tua, qua phlebotomas uenas apud prohibitionem cursus
31
sanguinis: et faciunt illud tyriaca alfarach, et sagzenea, quando ponitur
32
ex una earum super locum. Sanguis enim subtiliatur et resoluitur, quando
33
est grossus. Quod si accidat in loco phlebotomiae apostema magnum,
34
nam multotiens accidit, praecipue ei qui non est phlebotomatus nisi ui-
35
ce illa, aut est apertio uenę parua, tunc propera et pone super locum spon〈-〉
36
giam infusam in aqua et sale, calefacta parumper: et stringe eam hora u-
37
na: quoniam soluitur. Et oportet, ut facias illud post exitum sanguinis ex ue〈-〉
38
na ipsa, cum complemento sui, aut ex uena alia. Quod si remanet in lo〈-〉
39
co post dies aliquid nigredinis, aut uiriditatis, non nocet illud: et si uis,
40
pone super ipsum aliquid aloe, aut myrrhae solutorum: aut aliquid ex suc-
41
co menthastri, id est, calamenti aut simile illius. Et multotiens quidem ac-
42
cidunt apostemata et eminentiae apud phlebotomiam Basilicae. Pone ergo
1
manum tuam super ipsam, tunc si inuenis molliciem apud compressio-
2
nem tuam super ipsam, tunc illa eminentia est mala. Caue ergo, ut ponas
3
super eam aliquid ex eo quod diximus. Nam fortasse fluet ex ea sanguis
4
arteriae. Sed fac emplastrum ei cum eo in quo est stipticitas, ut induretur
5
locus. Deinde cura ipsum cum reliqua curatione, donec sanetur. Et o-
6
portet, ut extrahas omni homini ex sanguine secundum quantitatem uir-
7
tutis suae. et quod apparet ex colore uincente super sanguinem. Nam san-
8
guis si est niger, tunc dimitte ipsum exire, donec rubeat: et similiter si ui-
9
des ipsum grossum: tunc dimitte eum, donec subtilietur: et similiter si est
10
acutus, donec auferatur acuitas eius. Et oportet ei qui est plenus, for-
11
tis, et indiget extractione sanguinis uice una, ut amplificetur phleboto-
12
mia uenae, et sit phlebotomus latus: et in eo qui est debilis, sit econtrario
13
illius. Et oportet, ut extrahat ipsum in uicibus, et ut sit foramen strictum:
14
et melius quod administratur in phlebotomia uenae est, ut sit transuer-
15
sa sectio, non punctura. Et iste modus phlebotomiae est saluus a fluxu
16
sanguinis, et ab incisione nerui: et est laudabilior, et saluior quam phlebo-
17
tomia per latitudinem et longitudinem. Et cui consueuit peruenire apud
18
phlebotomiam syncopis, oportet ut cibes ante phlebotomiam modico pa-
19
ne infuso in aqua granati muzi: aut secaniabin, si est calefactus: et extra-
20
has ei ex sanguine in tribus uicibus, aut quatuor. Et si est infrigidatae
21
complexionis, tunc accipiat ante phlebotomiam panem infusum in syru-
22
po miua, aut in syrupo de melle aromatizato cum speciebus, aut in syru〈-〉
23
po aromatizato odorifero. Quod si accidat syncopis apud phleboto〈-〉
24
miam, et est caussa eius exitus sanguinis multi: tunc oportet, ut sumat in
25
potu aquam carnis[*]carnis with marginal note Vel cannis, et syrupum odoriferum subtilem: et utatur aromaticita-
26
te cum algalia, et liniatur pectus eius cum ea: et utatur reliquis quae dixi〈-〉
27
mus in diuisione in capitulo syncopis ex euacuatione. Qui autem uult
28
euentare brachium suum, et soluere sanguinem suum secundo: oportet ei cu-
29
ius phlebotomia est propter euacuationem multam, et uirtus eius est debi〈-〉
30
lis, ut soluat sanguinem paulatim per quantitatem uirtutis in diebus conti〈-〉
31
nuis. Qui uero uult euentare brachium suum, et soluere sanguinem suum
32
secundo, et est corpus eius forte: tunc faciat illud post septem horas, aut
33
nouem a phlebotomia sua prima. Qui autem uult attrahere sangui-
34
nem ex corpore suo ad contrarium partis ad quam declinat: oportet ut
35
euentetur ei in die secundo, aut in tertio. In cuius uero corpore est san-
36
guis multus iam calefactus, et acuitur, et facit accidere febrem: oportet,
37
ut egrediatur ex eo sanguis in uice una, et extrahatur ex eo quantitas mul〈-〉
38
ta: et amplificetur apertio usquequo accidat syncopis: postquam tu fueris
39
conseruans omnes conditiones phlebotomiae: et ut ponas manum tuam
40
super pulsum eius apud cursum sanguinis, ut non accidat mors loco syn-
41
copis. Multotiens enim accidit illud, quando ignorat phlebotomator,
42
et cadit negligentia. Et non oportet quando uis soluere brachium, et sol-
1
uere sanguinem secundo, cum iam clausum sit orificium uenae, et fiat diffi〈-〉
2
cilis exitus sanguinis, ut prematur super ipsum cum uehementia, et cur-
3
uatum extendatur uelociter. nam illud est malum ualde, imo dimitte i-
4
psum, donec phlebotometur secundo. Aut remoue cum acuitate phle-
5
botomi illud quod coagulatum est ex sanguine in orificio uenae, et po-
6
ne super ipsum aliquid salis dissoluti in aqua. Et pone super ipsum ali-
7
quid ex tyriaca alfaroch, aut sagzenea, et pone ipsum compressione le-
8
ni, donec egrediatur sanguis. Si uero iam apostemata est uena, tunc di-
9
mitte eam, et non tegas eam, donec sedetur apostema. Quod si necessi-
10
tas prouocat ad soluendum sanguinem secundo, et non est excusatio, tunc
11
aut phlebotoma ipsum supra illum locum, aut in brachio alio in uena alia.
12
Funis autem brachij phlebotomatur loco Fuscę, et Basilicę, cum non
13
inueniuntur, et sunt occultae. quoniam est composita ex eis. Et qualitas phle〈-〉
14
botomiae eius est, ut intromittat infirmus manum suam in aqua calida, do〈-〉
15
nec rubeat focile, et appareat uena manifeste. Deinde stringatur super
16
ipsam cum ligamento parum constrictione media. Deinde phlebotoma
17
secundum transuersationem paulatim, non latitudinaliter, neque secundum lon〈-〉
18
gitudinem: et sit apertio ampla, et sit phlebotomia tua qua eam phleboto-
19
mas super iuncturam manus parumper. Quod si prohibetur exitus san-
20
guinis, tunc itera manum in aqua calida, et dimitte sanguinem currere
21
in aqua, donec consequaris necessitatem tuam. Si autem fueris in die-
22
bus aestatis, tunc excusaris ab iteratione manus in aqua calida. Et plu-
23
rimum quidem ponitur cursus sanguinis in aqua calida in tempore hye-
24
mis. Et phlebotomia huius uenae est saluior omnibus uenis. quoniam
25
non est sub ea uena pulsatilis, neque neruus.
26
Phlebotomia uero Saluatellae manus dextrae, est conferens aegritudi〈-〉
27
nibus epatis. Et qualitas phlebotomiae eius est, ut stringas mahason ma〈-〉
28
nus cum ligamento, aut manu tua, postquam tu intromittis eam in aquam
29
calidam, donec infletur uena, et demonsteretur sensui ualde. Deinde phlebo〈-〉
30
toma eam transuersando. Et si incidis eam totaliter, non nocebit ei illud
31
in aliquo. Et conserua, ne ultimes manum tuam cum phlebotomo. sub ea
32
enim sunt nerui digitorum denudati ex carne. Deinde itera manum ad a-
33
quam calidam, et dimitte currere sanguinem in ea. Nam si tu non iteras
34
eam in aqua calida, coagulatur sanguis in orificio uenae, et prohibetur
35
a cursu. Cum ergo extraxeris ex sanguine quantitatem necessitatis, tunc
36
pone super uenam oleum et sal: ut non consolidetur uelociter. Et simili-
37
ter oportet, ut facias cum omni ramo stricto. Iuuamentum uero phle〈-〉
38
botomiae eius ex manu sinistra, est: quoniam est conferens ad aegritudi-
39
nes splenis: et similiter fac in phlebotomia eius, sicut feci-
40
sti in secunda aequaliter.
41
Saphenae autem phlebotomiae iuuamentum, est ad aegritudines quae sunt
42
in inferiori parte corporis, sicut ęgritudines matricum, et retentionem men〈-〉
1
struorum, et infirmitates renum, et ulcera coxarum et crurium antiqua, et
2
similia ex aegritudinibus. Et qualitas phlebotomiae eius est, ut intromit-
3
tat infirmus pedem suum in aquam calidam: et faciat super ipsum fricatio〈-〉
4
nem, donec exuberent uenae: et liga supra iuncturam pedis cum corrigia.
5
Et uenae quidem locus est apud calcaneum, apparens uersus pollicem: et
6
ramificantur ex ea in facie pedis rami multi. Phlebotoma ergo eam in am-
7
pliore ramo eius, aut apud calcaneum in aggregatione eius: quoniam est me〈-〉
8
lius et saluius. Quod si phlebotomas eam in facie pedis, tunc caue a ner〈-〉
9
uis qui sunt sub ea super faciem pedis. Et pone phlebotomiam tuam qua
10
eam phlebotomas ex transuerso, quasi tu uelis incidere eam: et sit phle-
11
botomus Nesil. Si autem prohibetur exitus sanguinis, tunc itera pe-
12
dem eius in aqua calida: et dimitte sanguinem currere in eam, donec eua-
13
cuatur. Quod si errat uenam phlebotomator in prima uice, tunc iteret
14
cum phlebotomia ad superiora parumper. nam locus est saluus, et non
15
times ex eo maliciam, quando tu caues a neruis, sicut diximus. Et simi-
16
liter cum Saphena pedis alterius aequaliter.
17
Venae autem Sciaticae locus, sicut diximus, est apud calcaneum ex latere
18
syluestri. Et iuuamentum phlebotomiae eius est, ad dolorem anchae, quan〈-〉
19
do est propter sanguinem calidum. Et qualitas phlebotomię eius est, ut in〈-〉
20
grediatur infirmus balneum, et festinet: et stringe crus eius a latere anchae
21
usque supra calcaneum quatuor digitis, cum uitta subtili longa: non enim appa-
22
ret nisi propter illud. Quando ergo apparet, tunc phlebotoma eam secundum
23
quodcumque ingenium est tibi possibile, aut secundum transuersionem: et est meli-
24
us, aut ut incidas eam incisione, aut seces eam sectione. locus enim eius est sal〈-〉
25
uior, et ipsa est in pluribus hominibus occulta ualde. Quod si non inuenis eam,
26
et non apparet sensui omnino: tunc phlebotoma aliquem ramum eius, et est ille
27
qui apparet in dorso pedis, et uersus auricularem: et caue a neruis, et fac
28
currere ex sanguine quantitatem quam uis. Deinde solue stricturam, et po-
29
ne super locum phlebotomiae corium, et stringe locum. uelociter enim sanatur.
30
¶ De Ventosatione, et qualitate usus eius.
31
Caput
32
XCVIII.
33
VENTOSAE fiunt ex cornibus, et ex aere, et ex uitro. Et Ven〈-〉
34
tosatio quidem fit secundum duos modos. Cum scarificatione, et extractio-
35
ne sanguinis: et alter est uentosatio sine scarificatione. Et hęc Ventosatio
36
quae est sine scarificatione, est secundum duos modos. Aut enim est cum
37
igne. Aut est absque igne. Et uentosis quae administrantur cum scarificatione
38
et extractione sanguinis sunt quatuordecim loca corporis. Quorum
39
unus est, Ventosatio Alnocrati, et est postremum capitis: et Alkehel, et est
40
medium colli: et uentosę Alhagdahim, et sunt duę laminę colli a duabus par〈-〉
41
tibus simul: et uentosae menti, et est sub mandibula in inferiori oris: et
42
uentosae duarum spatularum: et uentosae Alachosos super finem caudae: et
43
uentosae duorum focilium, et sunt medium duorum brachiorum: et uentosae
1
duorum crurium: et uentosae duarum cauillarum. Et Ventosatio quidem
2
non extrahit sanguinem tibi ex uenis minutis sparsis in carne, et propter
3
illud non cadit uirtus ex eis, sicut est casus eius ex phlebotomia. Neque o-
4
portet, ut administretur uentosatio siue cum igne, aut absque igne in aliqua
5
aegritudinum quae fiunt ex repletione, donec euacuetur totum corpus.
6
Quod si necessitas prouocat ad Ventosationem ex aegritudine, aut pro〈-〉
7
pter consuetudinem, administramus eam in omni hora in principio men〈-〉
8
sis, in fine eius, et in medio ipsius, et in quocumque tempore fuerit. Quod est,
9
quia ex hominibus est qui quando multiplicatur in eo sanguis, donec indi-
10
get extractione eius per uentosationem, inuenit in capite suo grauedinem, et
11
sodahan. Et ex eis est qui inuenit repletionem et rubedinem in facie sua, ca〈-〉
12
pite suo, et collo suo. Et ex eis est qui inuenit pruritum in facie sua, et fron〈-〉
13
te sua, et tenebrositatem, et hebetudinem in oculis suis. Et ex eis est qui scal〈-〉
14
pit locum uentosationis suae. Et ex eis est cuius risus multiplicatur. Et ex eis
15
est qui inuenit gustum sanguinis in ore suo: aut apostematur lingua, et
16
expuit sanguinem. Et ex eis est cuius somnus multiplicatur. Et ex eis est
17
qui uidet in somno suo sanguinem et rubedinem, et interfectos, et plagas,
18
et quae sunt similia illis. Quando ergo uidemus aliquid ex illis, et pro-
19
prie si est in tertia media mensis: praecipimus tunc uentosationem fieri,
20
postquam praeterierunt de die duae horae, aut tres. Iuuamentum autem
21
Ventosationis nuchę, est: quoniam ipsa confert ad grauitatem in capite, et
22
quod effunditur ad oculos. At uero oportet, ut sit illud post euacuatio-
23
nem totius corporis. Et haec quidem Ventosa est loco phlebotomiae Ce〈-〉
24
phalicae. Et non licet, ut utatur ea qui est frigidae complexionis, aut in quo
25
est catarrus. Nam infert ei nocumentum magnum. Et propter illud non
26
oportet, ut utantur ea senes, et in cuius capite sunt aegritudines frigidae.
27
Qui autem super eam fit assiduus, generatur super eum obliuio. Et pro-
28
pter illud oportet, ut pręcipias Ventosatori, ut deponat manum suam cum
29
uentosa parumper ad inferiora, timendo ex generatione obliuionis.
30
Ventosatio aut Alkehel, est loco phlebotomiae Fuscae, et phleboto-
31
miae Basilicae, et propter illud confert asmati, et constrictioni anhelitus,
32
et fissurae instrumenti anhelitus, et tussi, et repletioni. Et oportet, ut im-
33
pellatur Ventosa Alkehel parumper. quoniam si ponitur inferius, ge-
34
nerat debilitatem in corde, et stomacho. Ventosatio uero alhagda-
35
him, confert doloribus accidentibus in capite, et obtalmiae, et hemigra-
36
neae, et perforationi, et dolori in radicibus dentium: et est loco phlebo-
37
tomiae Basilicae. Et oportet, ut praecipias Ventosatori, ne premat manum
38
suam cum scarificatione: ut non incidat arteriam, et accidat fluxus san-
39
guinis. Ventosatio autem sub mento, confert alcolę in ore, et corru-
40
ptioni gingiuae, et similibus eis ex aegritudinibus quae sunt in ore: et
41
stat loco phlebotomiae alieherich, quae sunt in duobus labijs. Ven-
42
tosatio autem spatularum, confert ad alchafacham, quae fit ex replexione,
1
et caliditate. Ventosatio uero interiorum partium duorum focilium,
2
confert iuuamentum phlebotomiae uenarum trium, Basilicae, et Fuscae,
3
et Cephalicae: quoniam ipsa attrahit sanguinem ex omnibus illis ue-
4
nis minutis, quae sunt in carne: et attrahunt illae uenae minutae ex ue-
5
nis alijs grossioribus eis, donec peruenit attractio ad uenas tres. Et o〈-〉
6
portet, ut praecipias Ventosatori, ne multum procedat in scarificatio-
7
ne: quoniam locus est denudatus carne, et sub eo sunt nerui et arteriae.
8
Ventosa autem quae uentosatur super alchausos, confert hemor-
9
roidibus Ani, et ulceribus inferioribus. Et oportet, ut pręcipias Ven-
10
tosatori, ut sit uentosa magna, et ut sit ex aere: quoniam locus indiget su-
11
ctione forti, et fortasse franguntur Ventosae subtiles: et scarificetur sca-
12
rificatione magna. Ventosae autem crurium minuunt diminutione
13
manifesta: quoniam attrahunt sanguinem ex toto corpore, et confe-
14
runt doloribus antiquis in renibus, et matricibus, et uesica: prouo-
15
cant menstrua, et conferunt bothor, et ademenul: et stant loco phle〈-〉
16
botomiae duarum saphenarum, et alhorcobeni. Verumtamen debi-
17
litant corpus multum, et faciunt accidere syncopim in pluribus homi-
18
nibus. Et Ventosarum alhorcobeni iuuamentum est propinquum iu-
19
uamento Ventosarum duorum crurium.
20
Qualitas positionis Ventosarum est, ut ponas uentosam in primis
21
uacuam, et sugas suctione temperata: et non prolonges positionem uen-
22
tosarum, sed pone eas uelociter, et remoue eas uelociter, ut ueniant hu-
23
mores ad locum aduentu aequali: et non cesses iterare illud et conti-
24
nuare, donec uideas locum iam rubere et inflari, et appareat rubedo
25
sanguinis: tunc ergo scarifica, et itera suctione paulatim. Deinde con-
26
sidera in dispositione corporum. nam qui ex hominibus est tenerae car-
27
nis, rarorum pororum, oportet ut scarifices ipsum semel, non plus:
28
ut non ulceretur locus. Et praecipe Ventosatori, ut amplificet scarifi-
29
cationem, et profundet parum: et temperet suctionem in facilitate,
30
et uelocitate, et motu suaui. Quod si in sanguine est grossitudo, tunc
31
oportet, ut scarifices ipsum bis. In uice quidem prima aperitur uia sub-
32
tiliationi sanguinis, et aquositati eius: et in secunda quidem perscru-
33
tationi exquisitae extractionis sanguinis grossi. Si uero sanguis est fae-
34
culentus ualde, tunc fiat scarificatio uice tertia: ut consequatur ulti-
35
mum. Et ad ultimum, quando uolumus extrahere sanguinem paula-
36
tim, uel parumper, sufficit nobis scarificatio una. Quod si uolumus ex-
37
tractionem sanguinis multi, scarificamus scarificatione plurima. Et si
38
nos mensuramus, quod sanguis est grossus: tunc oportet, ut scarifice-
39
tur scarificatione profunda: et terminus aequalis in scarifi-
40
catione, est profunditas cutis.
41
¶ Quid sit illud quod oportet administrari ex oleis apud positio-
1
nem Ventosarum, et quid caueat uentosandus.
2
IN illo quidem cuius cutis est grossa, dura, fusca, et pori eius sunt stri-
3
cti, oportet ut ungantur loca Ventosare cum oleis apertiuis, lenitiuis,
4
resolutiuis: si est in tempore aestatis. sicut est oleum alkeiri, aut oleum uiola-
5
tum, aut oleum de amigdalis dulcibus, aut oleum de semine cucurbitae. Et si
6
est in tempore hyemis, tunc oleum narcissinum, aut oleum de lilio, aut oleum ca〈-〉
7
momellinum, aut sarbatinum: et eis similia. Si uero superfluitas est grossa, fri〈-〉
8
gida: tunc oleum sit amaracinum, aut oleum de balsamita aut oleum alben, aut
9
oleum anetinum: et eis similia. Si uero uentosandus est amplorum pororum,
10
tenerae carnis: tunc oportet, ut prohibeatur ab oleo, et oportet ut isti ablu〈-〉
11
ant loca Ventosarum earum post uentosationem cum aqua rosata, aut cum aqua
12
frigida, aut cum aqua solatri, aut cum aqua cucurbitae, aut cum aqua portu-
13
lacae: et similibus eis. Ille autem cuius sanguis est multae humiditatis, ablu-
14
at uentosas cum aceto, aut cum aqua myrti, et sumach: et similibus eis. Cu-
15
ius autem superfluitates sunt grossae, abluat uentosas suas cum uino anti-
16
quo, aut cum aqua samsuci, aut decoctione aneti, aut camomillae: et eis si〈-〉
17
milibus. Et oportet, ut caueatur uentosatio in balneo, aut in uestigio bal〈-〉
18
nei, imo oportet, ut administretur post exitum ex balneo per horam, aut
19
per horas duas. Et non oportet, ut dormiat aliquis post uentosationem.
20
¶ Quid est quo oportet ut regatur Ventosandus, aut
21
Phlebotomatus ante uentosationem.
22
ET post eam oportet, ut consideres in primis: tunc si Ventosatus, aut
23
Phlebotomatus s t[*]s t corrupt for sit cholericus, et uincunt super sanguinem eius acuitas et in〈-〉
24
flammatio: tunc oportet, ut accipiat infrigidantia. sicut granatum muzum: et
25
etiam endiuiam cum aceto et lactuca, et secaniabin, et iuleb: et eis similia. Et
26
pone cibaria eius pullos, et carnes ouium sekebiget, et cibos conditos cum
27
agresta: et eis similia. Et cuius complexio est frigida, oportet ut sumat in po-
28
tu syrupum de melle, aut de almiua, aut alsecaniabin de seminibus factum:
29
et sumat uinum odoriferum medium, quod est inter uetus et nouum: et prae-
30
cipiatur, ut utatur paucitate cibi. Et pone cibum eius pullos, et canebir: et
31
passeres, id est, paruas aues: et pullos columborum issiadebet. Et oportet,
32
ut potus die uentosationis et phlebotomiae plus sit quam cibus: et opor-
33
tet, ut detur in potu in quibusdam hominibus in horis tyriaca alfaroch,
34
aut medicamen de musco, id est, muscata, aut alesselithe ante uentosatio-
35
nem: et ante phlebotomiam, aut post: ut confortentur membra principalia,
36
et subtilietur sanguis. Et non oportet, ut sumant eam in potu calefacto.
37
¶ De Ventosis sine scarificatione.
38
VENTOSAE autem quae sunt sine scarificatione, sunt Ventosae
39
quae ponuntur super epar, et splenem, et podagram, et super uen〈-〉
40
trem, umbilicum, et loca renum, et pixidem anchae: quoniam ista membra
41
non sufferunt scarificationem super se. Et non quaeritur per eas, nisi aut at-
42
tactio ex membro sanguinis ad membrum: sicut ponimus Ventosam su-
1
per mammillas in aegritudine fluxus sanguinis narium. Et utimur eis, ut sol-
2
uamus a membro uentositatem frigidam inuiscatam in membro: sicut po〈-〉
3
nimus uentosam super uentrem, et umbilicum. Ipsa enim rarificat mem〈-〉
4
brum, et calefacit ipsum, et remouet dolorem propterea, quia resoluit il〈-〉
5
lam uentositatem. Etiam ponitur super renes, quando accidit in eis opi-
6
latio, aut lapis. uirtute enim attractionis suę fortasse aperit opilationem,
7
aut eradicat lapidem ex loco suo. Et similiter facit quando ponitur super
8
epar, et splenem apud uentositatem terendam in eis utrisque. Et istę Ven-
9
tosae administrantur uacuae cum sectione tantum. Et quandoque admini〈-〉
10
strantur cum igne. Et quandoque administrantur plenae aqua tepida in aegri-
11
tudinibus pleuresis: et illud est, ut impleatur Ventosa, et sit magna, aqua
12
calida sola, aut aqua in qua decoctae sint herbae quae conueniunt.
13
¶ Forma Ventosae administratae cum igne.
i1
14
Sit amplitudo orificij eius duorum digitorum apertorum, secundum
15
quod formauimus: et quantitas eius in profundo sit medietas palmi: et
16
sit in latere eius in loco qui est circiter medium eius, foramen paruum,
17
secundum quantitatem quod ingrediatur ipsum acus: fiat ex aere simul,
18
aut citrino, grossorum marginum, lenium, aequalium, tersorum: ut non
19
laedat membrum apud positionem suam super ipsum: et sit in medio ei-
20
us uirga transuersa ex aere, aut ferro, ubi ponitur candela cum igne. Et
21
iam fit haec uentosa magna, maior ea quam narrauimus, et parum mi-
22
nor illa, secundum aegritudines et aetatem eius qui utitur. Ventosę enim
23
puerorum, et extenuatorum sunt aliae, quam uentosae uirorum, et gros-
24
sorum corporum. Qualitas autem ponendi hanc uentosam cum igne
25
super membrum, est, ut accendas licinium cum igne ex lino decenter, aut
26
candelam paruam ex caera: et pone eam super medium uirgae transuer〈-〉
27
sae quae est in medio uentosae: ut sit accensus ignis circiter inferiorem par-
28
tem uentosę, ut non comburatur corpus infirmi. Deinde ponatur super
29
membrum: et digitus sit super foramen quod dixi, donec quando tene〈-〉
30
mus uentosam: dum indigemus, auferamus digitum, et egredietur ua-
31
por super illud foramen, et soluetur uentosa statim. Deinde igni licini-
32
um secundum modum suum, et itera eam, si indiges illa. In Ventosa
33
autem quae administratur in aegritudine pleuresis cum aqua, non est uir-
1
ga transuersa, neque foramen: et non administratur, nisi quia impletur a-
2
qua, et ponitur super membrum tantum. Et haec est forma eius. Et haec
3
Ventosa quanto plus est magna, ut capiat aquam multam, est melior.
i1
4
¶ De suspensione Sanguisugarum.
5
Caput XCIX.
6
SANGVISVGAE non administrantur in pluribus, nisi in
7
quibus membris non est possibilis positio uentosarum, propter paruita〈-〉
8
tem eorum. sicut labium, et gingiua, et eis similia. Aut in membro de-
9
nudato a carne. sicut digitus, et nasus, et eis similia. Et qualitas uten-
10
di eis est: ut ueneris ex Sanguisugis quae sunt in aquis dulcibus, mun-
11
dis a putredinibus. Deinde dimittantur die et nocte in aqua dulci, do-
12
nec famelicae sint, et non remaneat in uentre earum aliquid. Deinde eua〈-〉
13
cuetur corpus in primis cum phlebotomia, et cum uentosis. Deinde abs-
14
terge membrum infirmi, donec rubeat. Postea ponantur super ipsum.
15
Cum ergo implentur, et cadunt, et est possibilis suctio loci cum uentosa,
16
tunc est magis ultimum in iuuamento: et si non, tunc ablue locum cum
17
aceto. deinde cum aqua multa, et fricetur, et exprimatur. Quod si pro-
18
longatur cursus sanguinis post casum Sanguisugarum, et est illud resu-
19
dando: tunc infunde pannum lini in aqua frigida, et pone ipsum desu-
20
per, donec abscindatur resudatio. Quod si multiplicatur sanguis, tunc pul〈-〉
21
ueriza super ipsum zegi tritum, aut gallas, et similia eis ex stipticis: do-
22
nec abscindatur sanguis. Aut ponantur super locum medietates fabarum
23
excorticatarum: et dimittantur, donec adhaereant fabae in loco. nam san〈-〉
24
guis abscinditur. Et oportet si necessaria est iteratio Sanguisugarum,
25
quando est possibile, mutare eas. Si autem prohibentur Sanguisugae
26
a suspensione, tunc abstergatur locus cum sanguine recenti. Aut fige a-
27
cum in locis, donec egrediatur aliquid ex sanguine. deinde ponantur.
28
nam ipsae quando sentiunt aliquid ex sanguine, adhaerent statim. Quan〈-〉
29
do ergo uis ut cadant, pulueriza super eas aliquid ex aloe trito, aut salem,
30
aut cinerem: et cadent statim.
31
¶ Partis SECVNDAE Finis.
i1
1
¶ LIB. Chirurgici ALBVCASIS Pars III.
2
¶ Sermo uniuersalis de restauratione, et dislo〈-〉
3
catione, et curatione torsionis, et simi-
4
libus. Caput I.
5
HOC CAPITVLVM etiam multotiens est ne-
6
cessarium in arte Medicinae, et est restauratio fracturae,
7
et dislocationis accidentium in ossibus. Scitote o Filij,
8
quia iactant se de hoc Capitulo stolidi medicorum et uulgi, et qui non
9
inspexerunt unquam antiquorum librum, neque legerunt ex eo literam.
10
Et propter hanc caussam fit, quod iste modus ex scientijs in terra nostra
11
est priuatus. Et ego non obuiaui in eo unquam bono omnino, et non
12
adeptus sum ex eo illud, quod sum adeptus nisi propter longitudinem
13
lectionis librorum antiquorum, et studium super intellectum eorum, do-
14
nec extraxi scientiam illius ex eis. Deinde adhęsi experimento et studio
15
longitudine uitae meae. Et iam descripsi uobis ex illo in hoc Capitulo to〈-〉
16
tum quod continet scientia mea: et super quod praeterijt experimentum
17
meum, postquam abbreuiaui illud uobis, et liberaui illud ex occupati-
18
one elongationis, et abbreuiaui illud fine abbreuiationis, et ostendi il-
19
lud fine declinationis: et formaui in eo formas multas ex formis instru-
20
mentorum quae administrantur in eo, cum sit ex additione declinationis,
21
sicut feci in duobus Capitulis praecedentibus.
22
¶ Summae, et collectiones ex esse fracturae ossium, ex eis quarum
23
praemissio necessaria est, antequam incipiamus rememora-
24
tionem membrorum fractorum, et diuersorum. si
25
uniuscuiusque. Caput II.
26
OPORTET, ut dicamus in prologo huius Capituli, sum-
27
mas sermonis, et capitula, ad quarum intellectum cogitur in primis arti-
28
fex ad stationem super earum ueritatem: scilicet ut uos, et qui sunt prom-
29
pti, sciant, uel addiscant hanc artem nobilem, et alij a uobis. Dico, er〈-〉
30
go, quod quando accidit alicui fractura, aut dislocatio, aut torsio, aut ca-
31
sus: tunc oportet, ut properes in primis ad phlebotomandum eum, et
32
soluendum ipsum, aut utraque simul: si non prohibeat aliquid. sicut de-
33
bilitas uirtutis: aut est ille cui accidit aliquid ex illis puer, aut senex de-
34
crepitus: aut est tempus uehementis caloris, aut uehementis frigoris
35
ualde. Deinde sit contentus in cibo suo, oleribus frigidis, et carnibus a-
36
uium, et hędorum: et prohibe uinum, et carnes grossas, et repleri ex ci-
37
bis et omni cibo qui replet uenas sanguine. Donec quando securus sis
38
ex apostemate calido, et non times effusionem materiei ad membrum:
39
tunc redeat infirmus ad regimen suum primum cum quo cucurrit con-
40
suetudo eius. Cum ergo incipit os fractum restaurari, tunc oportet, ut ci〈-〉
41
betur infirmus cibis nutrientibus nutrimento multo, grosso, graui, in qui〈-〉
1
bus sit uiscositas: sicut cibaria facta ex tritico cocto cum aqua, et rizum, et
2
capita, et pedes, et uentres uaccarum, et oua, et pisces recentes: et uinum
3
grossum, et similia illis. Cum hoc enim regimine fit coagulatio fracturae
4
uelocius, et melius. Et scias, quod ossa fracta, quando sunt in uiris qui
5
sunt in prima senectute, et decrepitis, non est possibile, ut continuen-
6
tur et consolidentur secundum naturam suam semper, propter exicca-
7
tionem membrorum eorum: et consolidantur et continuantur quae ex
8
eis sunt in fine lenitatis, sicut ossa puerornm paruorum. Verumtamen
9
natura annectit super os fractum ex omni parte aliquid simile glutino,
10
in quo est grossitudo, quo adhaeret et stringit ipsum, donec congluti-
11
nantur adinuicem, et ligantur adinuicem, donec uenit in fine fortitudi-
12
nis et firmitudinis, sicut fuit in primis, donec non prohibet ipsum ali-
13
quid ab operationibus suis: et propter hanc caussam est necesse, ut po-
14
nas nutrimentum infirmi cibaria, in quibus sunt grauitas, et uiscositas,
15
et grossitudo, sicut diximus. Et scias, quod fracturae species sunt di-
16
uersae, secundum diuersitatem membrorum: quoniam fractura cruris,
17
est diuersa a fractura ossis capitis: et fractura ossis pectoris, est diuersa
18
a fractura ossis dorsi: et similiter reliqua membra omnia diuersa exi-
19
stunt adinuicem: et ego ueni cum rememoratione omnis speciei fracturae
20
expositae in Capitulo suo distinctae ab alia. Et diuersificantur species fra-
21
cturae ossis etiam in seipsa. Quoniam fit fractura eius arcuata, praeter
22
quod accidant in ea astellae. Et quandoque fit fractura eius secundum
23
longitudinem ossis: et sunt fracturae eius satagiae, id est, astellae, et addi-
24
tiones procedentes, sicut sunt in calamo, cum aptatur cultello ad scri-
25
bendum. Et non procedentes: et est fractura cum uulnere et disrupti-
26
one in capite: et est fractura fissura parua. Et omni speciei est ingeni-
27
um, uel instrumentum proprium in restauratione eius, secundum quod
28
ueniet rememoratio eius, distincta in locis suis. Et ex eo quo cogno-
29
scitur fractura ossis, est tortuositas eius, et ipsius eminentia: et appari-
30
tio eius sensui, et sonitus eius quando comprimis ipsum manu tua.
31
Quando ergo non est in loco tortuositas apparens, neque sonitus apud
32
tactum tuum cum tangis os cum agitatione, neque inuenit infirmus ma-
33
gnum dolorem: tunc non est illic fractura, imo possibile est, ut sit tor-
34
tuositas, aut fissura parua: non ergo oportet, ut moueas ipsum cum
35
manu et compressione omnino, imo pone super ipsum ex medicinis,
36
quarum uenit rememoratio, post momentum illud quod conuenit lo-
37
co: deinde stringatur strictura subtili. Et scias, quod locus quando ar-
38
cuatur, et scinditur in duo, praeter quod accidant in eo satagiae, uerum-
39
tamen remouetur omnis pars a compari sua: tunc oportet tibi, ut inci-
40
pias ab hora tua ad rectificationem eius, aequando ipsum antequam acci〈-〉
41
dat ei apostema calidum. Si autem accidat ei apostema calidum, tunc di〈-〉
42
mitte ipsum diebus aliquot, donec quiescat apoestema. Deinde aequa i-
1
psum secundum quemcunque modum potest ex lenitate et ingenio.
2
Et scias, quod restauratio eius, et ipsius aequatio, est facilior quam ossis,
3
in quo accidunt satagiae. Deinde stringe ipsum, secundum quod ueniet
4
tibi rememoratio eius. Si uero in osse sunt satagiae, tunc necessaria est
5
extensio huius membri fracti ex duabus partibus, si manus sit, aut pes:
6
aut cum manu tua, si membrum est paruum: aut cum duobus funibus,
7
aut cum fune et manu. Et sit positio tua qua ponis membrum super lo-
8
cum aequalem, secundum figuram suam naturalem, donec quando ex-
9
tenduntur partes membri fracti: tunc conare, ut redire facias illas addi-
10
tiones omni ingenio, et secundum quemcunque modum potes in lo-
11
cis suis: et caue secundum fortitudinem tuam, ne accidat super infir〈-〉
12
mum per operationem tuam dolor, neque laesio: et conare secundum
13
fortitudinem tuam, ut applices unum duorum ossium cum socio suo,
14
secundum meliores formas. Et oportet in illa hora, ut tentes et tangas
15
ipsum manu tua. Si ergo uides illic aliquid diuersum, rectifica ipsum, et
16
aequa illud per quantitatem tuae uirtutis. Et caue extensionem uehemen〈-〉
17
tem, et compressionem fortem, sicut faciunt multi stolidorum. Multo-
18
tiens enim faciunt accidere per operationem illam suam apostema cali-
19
dum, aut contractionem in membro: sicut iam uidimus illud ex opera-
20
tionibus eorum multotiens. Deinde annecte post aequationem, et de-
21
centem operationem, et stricturam illius membri, et quietem, et tran-
22
quillitatem: et mone infirmum super ipsum. Et fac ipsum cauere, ne mo-
23
ueat ipsum in hora suarum uigiliarum, et somni sui apud reuolutio-
24
nem suam, et agitationem suam, et apud egestionem suam, et omnes
25
motus suos ultima uirtute sua. Et ut caueat, ne sit positio membri positio
26
cum qua sequatur dolor. Quod est, quia quando sentit in dispositione
27
positionis membri dolorem, aut laesionem: tunc oportet, ut permutes
28
ipsum ad dispositionem aliam ab illa cum qua non sentiat dolorem. Et
29
caue cum illo, ut sit positio eius illa aequalis, recta: ut non accidat in mem〈-〉
30
bro tortuositas, quando restauratur. Et qualitas stricturae membri fra-
31
cti est, secundum quod narro. Scias, quod membra fracta diuersifi-
32
cantur in paruitate sua, et eorum magnitudine, et ipsorum forma. Quae
33
ergo ex eis sunt parua, sicut brachium, et digitus, et focile, et similia eis,
34
tunc oportet, ut sit inuolutio panni mollis, subtilis. Quae autem ex eis
35
sunt grossa, sicut coxa, et crus, oportet ut sit in eis inuolutio lata, dura.
36
quoniam ligamentum latum, connectit membrum magnum, et strin-
37
git ipsum ab omni parte strictura aequali, ita quod non ingreditur ipsum
38
macula. Deinde incipe post euacuationem tuam ab aequatione ponere
39
linimentum conueniens ad illud, in stuppa leni super locum fracturae
40
ipsius. Deinde incipe inuoluere ligamentum super locum fracturae ipsi-
41
us tribus inuolutionibus, aut quatuor, secundum quod meretur mem-
42
brum: et stringe manum tuam parumper cum ligamento. Deinde uade
1
cum eo ad partem superiorem a loco fracturae, et stringe minus quam
2
fuit strictura tua, qua strinxisti locum fractum. Deinde elonga te cum in-
3
uolutione a loco fracturae parumper, et mollifica stricturam paulatim,
4
donec capias ex loco sano rem magnam. Deinde accipe uittam aliam, et
5
inuolue eam iterum super locum fractum inuolutionibus. Postea uade
6
cum inuolutione ad partem inferiorem a fractura. Et sit operatio tua in
7
strictura inuolutionis, et mollificatione eius, secundum quod diximus in
8
inuolutione prima superiore. Deinde pone inter inuolutiones ex stup-
9
pa leni, aut panno, cum quo aequetur tortuositas fracturae, si est in ea tor〈-〉
10
tuositas: et si non, non ponas in ea aliquid. Deinde inuolue super ipsam
11
uittam aliam. Postea aequa super has inuolutiones astellas decenter fa-
12
ctas statim, si non est in loco inflatio, neque apostema calidum. Si autem
13
in ea est inflatio, aut apostema: tunc pone super eam quod sedet illud a-
14
postema, et auferat inflationem: et dimitte eam aliquot diebus. Deinde
15
stringe super ipsam tunc astellas. Et sint Astellę ex medietatibus cannae
16
latae, rasae, formatae sapienter: aut sint ex ligno unde fiunt cribra, quae fi-
17
unt ex pino, aut geraid, id est, ramis palmae, aut calingi: et sit amplitudo
18
omnis Astellae, secundum hanc formam, et hanc eandem figuram.
i1
19
Verumtamen oportet, ut Astella quae ponitur super ipsam tracturam, sit
20
grossior et latior parumper, quam reliquae Astellae: et longitudo Astellae
21
sit secundum quod licet membro ex magnitudine et paruitate. Deinde strin〈-〉
22
ge super Astellas cum uitta alia, secundum stricturam primam eandem. De〈-〉
23
inde liga desuper cum filis decenter, secundum quod diximus de strictura:
24
et est, ut sit strictura tua super locum fracturae plus: et quanto plus elon-
25
gatur a fractura sit, strictura minor. Et oportet, ut sint fila media in grossi〈-〉
26
tudine et subtilitate, et sint ex lino molli. quoniam si fila sunt grossa, sic-
27
ut uidi ex operatione stolidorum ponentium fila sua ex chordis lini tor-
28
tis, est error magnus: quoniam cadit strictura cum eis extra qualitatem. Et
29
fila subtilia iterum non conueniunt: quoniam tu non consequeris per stri-
30
cturam cum eis illud quod uis. Et non oportet, ut sit inter astellam et astel-
31
lam minus quam digitus. Quod si laeditur infirmus per extremitates astel〈-〉
32
larum post stricturam in locis sanis: tunc pone sub eis ex stuppa leni, aut
33
lana carminata, donec nihil laedatur ex illo.
34
Quando autem est fractura cum uulnere, et accidit disruptio in cute,
35
ego ueniam cum rememoratione eius in capitulo secundum singularita-
36
tem. Et scias, quod non omne membrum fractum oportet ut stringatur
37
cum astellis a primo die. Quod est, quia membrum quando est magnum,
38
non oportet ut ponas superipsum astellas, nisi post quinque dies, aut se-
39
ptem, aut plus, secundum securitatem tuam ab euentu apostematis calidi.
1
Et iste est modus emplastrorum, quibus restaurabant antiqui, quae
2
ponuntur super fracturam et dislocationem.
3
¶ Modus Emplastri communis abbreuiati, restaurans fracturam, con-
4
ueniens pluribus complexionibus, pręcipue mulieribus, et pu-
5
eris: quoniam est ex eo super quod non uincit calor, neque frigus.
6
Et est, ut accipias ex puluere molendini, et est medulla farinae quae
7
pendet in parietibus molendini apud motum molae: et conficias ipsum
8
sicut est, praeter quod cribelles ipsum cum albugine oui: et pone confecti-
9
onem eius non spissam, neque subtilem. Deinde utere eo.
10
¶ Modus Emplastri alius, restaurantis fracturam, et
11
dislocationem, et torsionem.
12
Recipe almess, et laudani, et acaciae, et enulae, et mugath: et suc. o-
13
mnium ana .ʒ.X. myrrhae, et aloes amborum ana .ʒ.V. et alethil .ʒ. XX.
14
terantur omnia, et cribellentur, et misceantur cum aqua alethil: aut cum
15
albugine oui, si complexio infirmi est calefacta. Deinde utere hoc em-
16
plastro. nam ipsum est bonae compositionis, restaurat ossa fracta uelo-
17
citer, et confert pluribus hominibus.
18
¶ Modus Emplastri alius, quod etiam confert fracturae et torsioni.
19
Recipe mugath, et mess, et alteae albae, omnium ana .ʒ.X. myrrhae,
20
et aloes amborum ana .ʒ.V. acaciae .ʒ.VI. boli armeni .ʒ.XX. terantur o-
21
mnia contritione multa, et cribellentur, et conficiantur cum aqua, aut
22
albugine oui: et administrentur.
23
¶ Modus Emplastri ad iuncturas, et ossa separata ex locis
24
suis: et sedat dolorem accidentem eis, et scissu-
25
ram ossis, et fracturam.
26
Sumatur lana succida, et submergatur in aceto, et oleo decocto: et po〈-〉
27
natur super locum. Et in hoc quidem Emplastro non est uirtus restau-
28
rationis, sed est bonum in sedatione apostematis calidi: et expellit do-
29
lores proprie.
30
¶ Modus Emplastri, quod restaurat os fractum.
31
Sume folia fici surdi, et folia papaueris syluestris: et tere omnia, et
32
fac emplastrum ex utrisque.
33
¶ Modus Emplastri abbreuiati, administrati apud restau-
34
rationem fracturae ossis: et quando tu uis resolu-
35
tionem residui apostematis.
36
Recipe radicis alteae, et camomillae, et florum uiolarum, et farinę her〈-〉
37
bi, omnium ana partem unam: terantur omnia, et conficiantur cum ui-
38
no, si non est membrum calefactum. Si uero est calefactum, tunc confi-
39
ce illud cum aqua coriandri humidi, aut cum aqua, et utere eo.
40
¶ Modus Emplastri alius fortioris in resolutione, quam istud primum,
41
quando accidit apostema durum apud restaurationem membri.
42
Recipe radicis alteae, et seminis lini, et balaustiae, et melliloti, et sam-
1
suci, et floris uiolarum, et camomillae, omnium ana, partem unam, teran-
2
tur omnia, et conficiantur cum aqua salicis, aut cum aqua dulci, aut cum
3
uino. Totum illud secundum caliditatem membri, et quietem caloris eius.
4
Hippocrates uero non dixit in libro suo, quod ponatur super membrum
5
fractum apud restaurationem eius, nisi caerotum factum ex caera, et oleo:
6
non aliud: et narrauit, ut sit medium inter grossitudinem et subtilitatem.
7
Galeno autem uisum est, ut ponantur super membrum fractum apud re-
8
staurationem eius res, in quibus est exiccatio caliditatis, sicut myrrha,
9
et aloes et olibanum, et similia eis ex eis quae narrauimus.
10
¶ Modus Emplastri quod confert ad lęsionem et dolorem.
11
Recipe mugath, et ciceris, et capillorum hominis incisorum, aut pen〈-〉
12
nae auis, et alteae, et salis partes aequales: terantur, et cribellentur, et confi〈-〉
13
ciantur: et fiat ex eo emplastrum. Quantitas autem secundum quam opor〈-〉
14
tet, ut remaneat ligatura, deinde soluatur, est, ut consideres tunc, si non
15
accidit infirmo dolor, neque pruritus, neque mouetur os fractum a loco
16
suo: tunc non resoluas ipsum diebus multis. Quod si accidat ei in loco
17
pruritus uehemens, aut dolor inquietans, aut inflatio: tunc propera, et
18
solue in hora ipsum, et aufer emplastrum ab eo: et accipe pannum lenem,
19
aut spongiam marinam lenem, humidam: et submerge eam in aqua te-
20
pida, et ablue cum ea locum, donec quiescat pruritus, et sedetur dolor.
21
Deinde dimitte membrum quiescere una hora. Deinde pone super ipsum
22
lanam succidam, submersam in aceto et oleo, aut oleo rosato: et liga su-
23
per ipsum nocte una, donec sis securus ab apostemate calido, et quiescat
24
inflatio membri, et remoueatur dolor eius. Deinde itera ipsum ad stri-
25
cturam subtilem, et emplastrum paruum: et non stringas ipsum constri〈-〉
26
ctione tua prima, et subtilia cum eo, donec sanetur. Quod si uides, quod
27
apostema, et rubedo, et dolor, et inflatio, et omnia accidentia iam remo〈-〉
28
ta sunt penitus, et indiges emplastro et strictura, tunc itera illud sicut fe〈-〉
29
cisti in primis aequaliter. Quod si non accidit membro aliquid ex eis
30
quę diximus, tune non soluas ipsum, nisi post tres dies, aut quatuor, aut
31
quinque, aut septem. Et quando que dimittitur uiginti diebus totum il-
32
lud, secundum quod apparet tibi ex solutione membri, sicut diximus,
33
donec quando adhęret fractura, et approximat coagulatio carnis super
34
eam: adde etiam tunc in strictura plus quam strictura tua prima tota: et
35
adde etiam in ingrossatione cibi infirmi, secundum quod praecessit re-
36
memoratio eius.
37
Si autem uides locum fracturae iam exiccari, et extenuari plus quam opor-
38
tet: tunc scias, quod nutrimentum prohibetur peruenire ad ipsum. Embro-
39
ca ergo ipsum cum aqua tepida apud omnem uicem qua soluis ipsum, et
40
sit illud in omnibus tribus diebus, et alleuia stricturam parumper. Per hanc
41
ergo operationem currit ad membrum nutrimentum, et sanatur uelociter.
42
Illud autem quod faciunt stolidi restauratores ex fractura membri ui-
1
ce alia, quando non restauratur in primis, secundum quod oportet, et[*]Page number 285 is corrupt for 283
2
restauratur secundum tortuositatem, est error ex operatione eorum, et
3
timor magnus: et si esset rectum, dixissent illud antiqui in libris suis, et
4
operati fuissent cum eo. Et ego non uidi alicubi eorum uesti-
5
gium in illo omnino, et rectius est,
6
ut non fiat illud.
7
¶ De factura accidente in capite.
8
Caput III.
9
SPECIES fracturae sunt diuersae, et figurae eius multae: et caus-
10
sae eius sunt distinctae. Nam ex fractura est quae fit a percussione cum
11
ense: et percussio aufert os totum usquequo peruenit ad siphac, quod
12
est sub osse, sicut facit axia in ligno: et propter illud nominatur haec spe〈-〉
13
cies fracturae Axialis. Aut ensis incidit quiddam ossis, et incidit faciem
14
eius, et non penetrat incisio usque ad ultimum eius: et nominatur haec
15
species fracturae Kalaan, id est, Leuatio ahsolute. Et est uulnus duarum
16
fracturarum, aut magnum, aut paruum. Et ex fractura est, quae est con-
17
tritio, aut attritio: et caussa eius est percussio cum lapide, aut casus super
18
lapidem, aut eis similia. Et haec fractura est etiam aut penetrans, quę iam
19
appropinquat panniculo, quod est sub osse: aut est in facie ossis: et est
20
uulnus harum duarum fracturarum etiam aut paruum, aut magnum.
21
Et ex fractura est, quae est occulta in osse in subtilitate capilli: et est fissu-
22
ra parua, et propter illud nominatur haec species fracturae Capillaris.
23
Et ex eis est fractura, quae fit a casu, aut percussione lapidis, et eis simi-
24
lium, quae faciunt ingredi laminam ossis ad interiora, et fit loco conca-
25
uitas: sicut accidit caldarijs aeris, quando occurrit eis percussio, et in-
26
greditur pars eorum ad interiora. Et plurimum quidem fit illud in ca-
27
pitibus humidorum ossium, sicut sunt capita puerorum. Et fiunt omni〈-〉
28
bus istis speciebus fracturae satagiae separatae, et ego ueniam cum reme-
29
moratione illius totius in loco suo. Et cognoscimus omnes has species
30
fracturae per detectionem super eam, et inquisitionem earum cum ten-
31
tis, et ablationem carnium corruptarum, quae sunt super eas. Species
32
uero Capillaris cognoscitur per hoc, quod detegitur super os, et abster-
33
gitur, et linitur super ipsum cum encaustro: fractura enim apparet ni-
34
gra. In curatione autem fracturae, considera in primis accidentia in-
35
firmi: tunc si uides ex accidentibus quod significet significatione ma-
36
nifesta super timorem, sicut uomitus cholerae, et extensio, et amissio in-
37
tellectus, et abscisio uocis, et syncopis, et febris acuta, et egressus oculo-
38
rum, et rubedo eorum, et similia eis ex accidentibus in pluribus dispo-
39
sitionibus, proculdubio non sanatur: et si uides accidentia non terren-
40
tia te, et speras salutem: tunc incipe curationem eius.
41
Quod est, si uenit ad te uulneratus in primis cum uulneratur: et est
i1
1
Hoc Instrumento
2
utimur, ubi caput in su〈-〉
3
perioribus contusum est,
4
et ossa fracta depressa,
5
ut cum eo illa commo-
6
dius extrahamus.
i1
1
¶ Hoc uero Instru-
2
mento utimur, ubi ca-
3
put in lateribus timpo〈-〉
4
rum uulneratum, et con〈-〉
5
tusum est. Vnde labia
6
eius latiora sunt prio-
7
re. Extrahit enim sub-
8
tilitate terebri, facilius
9
fracturas ossium.
1
illud in diebus hyemis, tunc oportet, ut studeas in ablatione ossis ante
2
diem quartumdecimum secundum omnem dispositionem. Et si est in
3
diebus aestatis, tunc oportet, ut properes remouere os ante diem septi-
4
mum, antequam corrumpatur quod est sub osse ex panniculo, et acci-
5
dant illa accidentia quae narrauimus. Quod si fractura ossis iam
6
peruenit ad panniculum tangentem cerebrum, et est cum minutijs, et
7
attractione: tunc oportet, ut incidas partem comminutam, et attritam, se-
8
cundum quod narro tibi. Et est, ut radas caput uulnerati: et detege su-
9
per os secundum quemcunque modum possibile est tibi: et secundum fi-
10
guram uulneris, et quod leue est super infirmum. Quod si accidat ti-
11
bi apud detectionem ossis fluxus sanguinis, aut apostema calidum: tunc
12
oppone ei cum eo quod oportet. Et est, ut impleas locum cum pannis
13
infusis in uino, et oleo rosato: et facias quiescere uulnus, donec sedetur
14
apostema, et sis securus a fluxu sanguinis. Deinde incipe in curatione
15
ossis, et ablatione eius. Et illud fit secundum unum duorum modorum.
16
Modus quidem unus est, ut incidas os cum Incisorio strictae aciei: et
17
haec est forma eius.
i1
18
Dende administra Incisorium aliud post Incisorum latius eo parum-
19
per: et haec est forma eius.
i2
20
Deinde administra etiam Incisorium aliud latius etiam quam secundum.
21
Et modus secundus est, ut sit apud te numerus Incisoriorum diuersorum:
22
quorum quaedam sint latiora quibusdam, et quaedam eorum breuiora
23
quibusdam: et sint in ultimo acuitatis extremitatum suarum, et sint ex
24
ferro indo, aut fuled: et utere facilitate in percussione super Incisorium,
25
ut non concutiat caput, et laedat ipsum. Si autem os est forte, durum:
26
tunc oportet, ut perfores in circumitu eius, antequam tu administres In-
27
cisoria, cum Terebris quae nominantur Terebra non profundantia: et
28
non nominantur ita, nisi quoniam ipsa non pertranseunt terminum ossis
29
carnei ad illud, quod est post ipsum: propterea, quod Terebro est extre〈-〉
30
mitas rotunda super illud, quod est sub capite eius acuto, similis margi-
31
ni, et circulus paruus prohibet submergi, et pertransire spissitudinem
32
ossis. Et conuenit tibi, ut accipias ex istis Terebris numerum multum, quo-
33
rum unumquodque conueniat quantitati spissitudinis ossis, donec prae-
34
sens sit tibi omni craneo Terebrum: cuius extremitatis acutae quanti-
35
tas in longitudine et breuitate sit, secundum quantitatem spissitu-
36
dinis illius cranei. Et haec est forma trium specierum Te-
37
rebrorum, uel Trepanorum.
i1
i2
i3
1
Qualitas autem perforandi in circumitu ossis fracti, est: ut ponas Te-
2
rebrum super os, et reuoluas ipsum digitis tuis, donec scias, os iam pe-
3
netratum esse. Deinde permuta Terebrum ad locum alium, et pone quod
4
est inter omne foramen quantitatem grossitudinis radij, aut circiter il-
5
lud. Deinde incide cum Incisorijs quod est inter omne foramen ex os-
6
se: et fac illud subtilius quam potes super illud ex fine leuitatis, sicut di-
7
ximus, donec eradices os, aut manu tua, aut cum aliquo alio ex quibus-
8
dam instrumentis, quae parasti ad illud: sicut tenaliae, et forpices subti-
9
les. Et oportet, ut caueas omni cautela, ne tangat Terebrum, aut Inciso-
10
rium aliquid ex siphac. Cum ergo circumieris os perforando, et separatum
11
fuerit a siphac, si fuerit continuum cum eo, et extraxeris ipsum, opor-
12
tet ut radas, et aeques extremitatem eius quod remanet in osse cum in-
13
strumento alio simili Incisorio. Verumtamen oportet, ut sit tenuis et
14
subtilis magis alijs Incisorijs. Quod si remanet aliquid ex ossibus par〈-〉
15
uis, et satagiae: tunc accipe ea cum facilitate, cum eo quod est apud te
16
ex instrumentis. Deinde cura uulnus post illud cum licinijs, et un-
17
guentis quae diximus.
18
Et modus alius operationis est facilis, prorsus longinquus a timore:
19
quem dixit Galenus, et laudauit ipsum laude magna: et iste est sermo
20
eius. Necese est tibi in primis, ut incipias detegere partem ossis ex lo-
21
co, in quo fractura est uehementior, et manifestior: donec quando de-
22
texeris illam partem, et posueris sub eo extremitatem huius Incisorij len〈-〉
23
ticularis, cuius haec est forma.
i4
24
Et pars lenticularis, lenis non incidit aliquid: et pars acuta eius in dua-
25
bus lateribus eius uadens in longitudinem, sicut uides: ut sit pars lenti-
26
cularis innixa ad siphac, facie eius incidente acuta in osse. Deinde percu-
27
te super Incisorium a parte una cum malleo paruo, donec incidas to-
28
tum os cum facilitate, sicut reuoluitur: et tu sis securus ex panniculo, quod
29
non accidat in eo accidens, quod timeas prorsus. Et si medicans non esset
1
stultior hominum, et magis ignarus eius, nec esset dormiens, tunc si remaneret
2
aliquid annexum ossi ex panniculo in quibusdam locis, incideret ipsum
3
ab eo cum extremitate incisorij lenticularis ipsius, et liberaret ipsum ab
4
eo cum facilitate. Liberatur enim ab eo sine nocumento, et absque timore.
5
Et si fractura ossis non penetret usque ad panniculum, et illud quod
6
abscinditur ab osse est facies eius, et remanent in ipso asperitas et sata-
7
giae subtiles: tunc oportet, ut radas illam asperitatem, et eradices illas sa-
8
tagias cum rasorijs subtilibus ex quibus praeparasti numerum diuersa-
9
rum quantitatum, ut sit tibi possibile administrare ex eis in omni loco
10
conuenientiora eorum, et rectiora ipsorum, secundum illud ad quod
11
perducit te operatio, et ipsum os fractum, et figura eius. Et oportet, ut
12
administres in rasione tua, qua in primis radis os, latius illorum rasorio〈-〉
13
rum. Deinde utere post ipsum subtiliore eo. Et non cesses facere illud se〈-〉
14
cundum continuitatem, donec peruenias ad administrandum tenuius,
15
et subtilius eorum omnium. In unaquaque autem fissurarum reliqua-
16
rum paruarum capillarium, et fractura subtili, oportet ut administres
17
curam, secundum illud quod perducit ad rectificationem eius. Et est res
18
quae non occultatur super omnem, cui in hac arte est quodlibet studium,
19
et stetit super illud quod scripsimus, et ostendimus in fracturis magnis.
20
Si autem panniculus detectus retinetur, quando tu eradicas os: tunc
21
oportet, ut accipias pannum lini, secundum quantitatem uulneris, et sub-
22
merge ipsum in oleo rosa. et pone ipsum super orificium uulneris. De〈-〉
23
inde accipe pannum alium duplicatum, aut triplicatum, et submerge i-
24
psum in uino et oleo rosa. et pone ipsum super pannum primum: et fac
25
illud quam facilius potes super illud, ut non grauetur siphac. Deinde ad-
26
ministra supra ipsum ligamentum latum: et non stringas ipsum, nisi per
27
quantitatem quae teneat uulnus tantum: et dimitte ipsum cum hac cura
28
die uno, aut diebus duobus, donec sis securus ab apostemate calido. De〈-〉
29
inde solue ipsum, et administra post illud medicinas cum quibus est su-
30
perflua siccitas: sicut radices lilij, et farina herbi, et puluis thuris, et ari-
31
stolochia, et similia eis: et est, ut facias ex istis medicinis puluerem, qui
32
puluerizetur super uulnus sicut sunt siccae. Et uniuersaliter administra
33
in illo omnem medicinam de proprietate cuius est ut abstergat, et non
34
mordicet. Et caue secundum tuam uirtutem, ut uulnus in curatione tua
35
sit limpidum: neque sit in ea sordes unguenti, neque sordicies. Neque dimit-
36
tas uirus aggregari in eo omnino: quoniam quando uirus aggregatur
37
super panniculum cerebri, corrumpit eum, et putrefacit ipsum, et acci-
38
dit super infirmum post illud malicia magna: et iam accidit in siphac ca〈-〉
39
pitis, cum mundificatur ab eo os, praecipue quando negligitur cura ei-
40
us, nigredo in superficie eius. Considera ergo tunc, si accidunt infirmo
41
accidentia quae diximus, scias, quia est pernitiosum proculdubio. Et si
42
nigredo non accidit, nisi a medicina quae ponitur super ipsum, et est in
1
uirtute illius medicinae, ut faciat illam nigredinem: tunc oportet, ut acci-
2
pias ex melle partem unam, ex oleo rosato partes tres, et linias cum eis
3
pannum. Deinde pone ipsum super siphac: postea cura ipsum cum spe-
4
ciebus curationis quae conueniunt, donec sanetur.
5
¶ De restauratione Nasi quando frangitur.
6
Caput IIII.
7
SCIAS, quod non franguntur ex Naso nisi duae partes eius su-
8
periores simul, aut una earum: propterea, quod ipse sunt duo ossa: quo-
9
niam inferius eius est cartilaginosum, non frangitur, et non accidit ei ni-
10
si attritio, et tortuositas, et simitas. Si frangitur una duarum partium
11
eius, tunc oportet, ut intromittas digitum paruum in foramen Nasi, et
12
aeques illam fracturam digito tuo indice, et pollice deforis, donec rede-
13
at Nasus super figuram suam naturalem: et fiat illud arte, cum facilita-
14
te. Et caue, ne accidat per operationem tuam illam super infirmum do-
15
lor. Quod si fractura est in superiore parte Nasi, et non perueniat ad
16
illam digitus: tunc oportet, ut aequetur extremitate radij, in quo sit gros-
17
situdo parua. Si uero fractura est in duabus partibus, tunc fac simile
18
illius: et propera cum restauratione eius in die primo fracturae, si est
19
possibile. Et si non, tunc post diem septimum, aut decimum apud quie-
20
tem apostematis calidi. Deinde intromitte in extremitate Nasi licinium
21
ex panno lini, si fractura est in parte una: aut intromite duo licinia si fra〈-〉
22
ctura est in duabus partibus: et sit in licinio grossitudo tantae quantita-
23
tis, quae impleat foramen Nasi. Et dixerunt quidam antiquorum restau〈-〉
24
ratorum, ut infundantur licinia in butyro, et permutentur omni die. Il〈-〉
25
lud uero non uidetur mihi, imo oportet, ut infundatur licinium in albu〈-〉
26
gine oui, confecto cum puluere molendini. Deinde dimitte licinium,
27
donec firmetur os, et induretur cartilago. Et quandoque intromittitur
28
in Nasum loco licinij penna anseris, postquam inuoluitur super ipsam
29
pannus lenis: et fit, quod ipsa tenet fracturam Nasi uehementius, et ut
30
non prohibeatur infirmus ab inspiratione. Et non est haec res necessa-
31
ria. Si uis, fac illud: et si uis, fac licinia. Quod si accidat Naso iterum
32
dum operaris apostema calidum, emplastra nasum cum caeroto, aut cum
33
coto infuso in oleo rosato, aut modico ex dyaquilon. Si autem non acci-
34
dit apostema calidum, tunc oportet, ut emplastres ipsum cum farina si-
35
sami, et puluere thuris confecti cum albugine oui. Deinde pone super
36
ipsum stuppam lenem, et non liges Nasum cum aliquo omnino.
37
Si uero franguntur ossa Nasi fractura parua, aut comminuuntur, tunc
38
oportet, ut scindas super ea, et extrahas ipsa cum instrumentis quae con〈-〉
39
ueniunt eis. Deinde sue scissuram, et cura ipsum cum eo quod incarnat,
40
et consolidat ex emplastris conuenientibus ad illud, uel unguentis.
41
Quod si accidat inter Nasum uulnus, tunc oportet, ut cures ipsum
42
cum licinijs: et administres cannulam de plumbo, donec sanetur.
1
¶ De restauratione Mandibulae inferioris, quan-
2
do disrumpitur. Caput V.
3
QVANDO disrumpitur Mandibula inferior, et fractura eius
4
non est cum uulnere: conspice tunc si est fractura eius de-
5
foris tantum, et non frangitur in duo, et curuatur ad interiora: tunc co-
6
gnitio eius est facilis. Oportet ergo, si est fractura eius in parte dextra,
7
ut intromittas digitum indicem sinistrę in os infirmi: similiter si fractura est
8
in mandibula sinistra, tunc intromitte indicem manus dextrae: et impelle
9
cum eo gibbositatem fracturae deintus cum facilitate ad exteriora cum
10
manu tua altera ab interiori parte ossis decenter, et cum eo aequa
11
ipsam. Quod si fractura mandibulae iam separata est in duo, tunc
12
oportet, ut administres extersionem a duabus partibus, secundum re-
13
ctitudinem: donec possibilis sit aequatio eius. Si autem iam accidit in
14
dentibus commotio, aut disruptio: tunc stringe illos de quibus speras
15
quod remaneant cum filo auri, aut argenti, aut seta. Deinde pone super
16
mandibulam fractam caerotum. Deinde pone super ipsum pannum du〈-〉
17
plicatum, et pone super pannum astellam magnam decenter factam:
18
aut frustum cutis soleę aequale, in longitudinem mandibulae. Deinde li-
19
ga ipsum desuper, secundum quod praeparatur tibi ligatura eius, et con〈-〉
20
uenit ipsius applicatio, donec non destruitur: et pręcipe infirmo, uti tran-
21
quillitate et quiete: et pone cibum eius sorbitiones lenes. Si autem esti-
22
mas, quod iam alteratur aliquid figurae aliquo modorum: tunc prope-
23
ra, et solue ipsum in die tertio. Deinde rectifica quod alteratum est ex
24
eo, et emplastra ipsum ex puluere molendini, cum albugine oui, aut cum
25
farina sisami, postquam tu abstuleris cęrotum: et pone super empla-
26
strum lanam lenem. Dum ergo permanet annexum illud emplastrum
27
super ipsum, et non alteratur ossis dispositio, dimitte ipsum, ne soluas,
28
donec sanetur: aut stringe fracturam. Multotiens enim stringitur haec fra-
29
ctura in tribus septimanis. Quod si interim accidat apostema calidum,
30
tunc administra illud quod diximus multotiens in sedatione eius, donec
31
remoueatur illud apostema. Et si fractura est cum uulnere, considera.
32
Namsi iam separatur ex osse frustum, aut a satagie: tunc subtilia te in
33
hoc, ut auferas illa frusta satagię cum eo quod conuenit tibi in ablatione
34
eorum ex instrumentis. Si uero orificium uulneris est strictum, tunc am-
35
plifica ipsum cum phlebotomo secundum quantitatem necessitatis tuę.
36
Deinde quando abstuleris illa satagie, et non remanserit ex eis aliquid,
37
sue tunc orificium uulneris, si est amplum: et si non, pone super ipsum ex
38
emplastris quę conueniunt ad illud, et incarnant illud, donec sanetur.
39
¶ De restauratione Furculae, quando frangitur.
40
Caput VI.
41
PLVRIMVM quidem frangitur Furcula ab anteriore parte
42
ex parte humeri, et fractura eius fit secundum unum teium[*]teium corrupt for trium modorum.
1
Aut enim frangitur et separatur in duo, pręter quod accidant in ea sata-
2
giae: et est facilius ad restaurationem eius. Aut ita, quod accidunt in osse
3
satagiae: et est difficilius ad restaurationem. Aut ita, quod est fractura
4
cum uulnere. Et operatio in ea quando fractura est absque uulnere,
5
est, ut facias praesentes esse duos ministros, ut teneat unus eorum adiu-
6
torium quod sequitur Furculam fractam, et alter extendat collum uer-
7
sus partem. Deinde aequa fracturam digitis tuis, donec fiat forma eius,
8
secundum quod oportet: et non sit in ea eminentia, neque concauitas.
9
Quod si indiges extensione plus, tunc oportet, ut ponas sub titillico
10
infirmi spheram ex panno, aut lana: et sit magnitudo eius secundum quan-
11
titatem necessitatis tuae: et extende, et eleua Furculam, et coarta spheram
12
manu tua, donec aeques fracturam, secundum quod oportet. Quod
13
si non potes trahere extremitatem Furculę ad exteriora: propterea, quia
14
peruenit ad profundum: tunc oportet, ut resupinetur infirmus super cer-
15
uicem suam: et ponas sub humero eius puluinar medium in magnitu-
16
dine, et premat minister humerum eius ad inferiora, donec eleuetur os
17
Furculae quod est in profundo ad sursum: atque tunc rectifica fracturam,
18
et aequa eam digitis tuis. Si autem sentis sathaiatum ex Furcula, et mo-
19
uetur: tunc oportet, ut findas super illud, et extrahas ipsum alsathaiatum
20
cum facilitate. Si autem est retentum in osse, tunc ingenia in incisione
21
eius cum uno Incisoriorum quae praeparasti ad illud, postquam tu po-
22
sueris sub Furcula instrumentum quod seruat sifach: et est instrumen-
23
tum ex ligno, aut ex ferro. Et haec est forma eius.
i1
24
Assimilatur cochleari cui non est concauitas. Et sit latitudo eius secun-
25
dum illud quo indiges eo ex magnitudine ossis, et paruitate eius. Lon-
26
gitudo uero eius etiam secundum quod possibile est tibi ad operationem.
27
Et habeat duas extremitates, sicut uides: et extremitas una sit ampla, et
28
altera stricta. Si autem disruptio uulneris quod scidisti quando extra〈-〉
29
xisti sathaiatum ossis, est ampla, et securaris ab apostemate calido: tunc ag-
30
grega duo labia uulneris cum sutura. Et si disruptio est parua, aut times
31
apostema calidum: tunc imple uulnus cum pannis, et puluillis secun-
32
dum quantitatem scissurae uulneris. Quod si accidat apostema cali-
33
dum, tunc infunde pannum in oleo rosato, et aceto, et uino, et pone su-
34
per ipsum. Strictura uero ossis quando est absque uulnere, et absque sectio-
35
ne, est, ut ponas super os emplastrum factum ex farina molendini cum
36
albugine oui. Et pone stuppam lenem super ipsum. Deinde pone sphe-
37
ram sub titillico eius, si indiges illa. Deinde accipe himematem, id est, ro〈-〉
38
tam quam tenent Saraceni, quę sit longa ualde: et sit latitudo eius palmi
39
unius, aut circiter illud. Deinde pone puluillum duplicatum super stup-
1
pam et emplastrum. Deinde accipe astellam ex tabula subtili, cuius latitu〈-〉
2
do sit trium digitorum, et in longitudine similiter. Deinde inuolue eam in
3
panno. Deinde inuolue pannum illum cum astella in loco alhimemati qui
4
cadit super fracturam et locum. Deinde pone alhimemati super fracturam
5
sicut reuoluiur, et inuolue eam super collum eius, et sub titillico eius sano,
6
et sub titillico eius infirmo: et reduc eam super omnem partem, et quomo〈-〉
7
do uides quod strictura tenet fracturam strictura decenti: et est illud, quod
8
non occultatur super te, et totum, ut non remoueatur astella desuper os fra-
9
ctum. Et propter hoc oportet, ut aspicias infirmum in omni die. Quotiens
10
ergo mollificatur ligamentum, et uides astellam iam remoueri: tunc recti-
11
fica illud, et stringe ligamentum. Deinde pone somnum infirmi super dor-
12
sum eius, et pone sub titillico eius apud somnum eius puluinar paruum in
13
nocte, ut cum eo eleuetur adiutorium eius a latere ipsius. Eleuatur ergo
14
fractura furculae per eleuationem humeri. Aut liga brachium eius ad
15
collum ipsius: et non soluas ligamentum, si non accidat in loco accidens
16
ex pruritu, aut ab apostemate, usque ad duodecim dies. Deinde renoua
17
emplastrum, si uideris faciem eius ad illud. Et adde in strictura, et dimit-
18
te ipsum, donec restauretur et coaguletur. Et fractura quidem furculae
19
stringitur et confortatur secundum plurimum in uigintiocto diebus: et
20
quandoque fit in quibusdam hominibus in minore illo.
21
¶ De restauratione fracturae Spatulae.
22
Caput VII.
23
RARO frangitur Spatula, et in loco lato eius: et non frangun〈-〉
24
tur ex ea nisi margines eius. Quando ergo frangitur ex eo locus, et fran〈-〉
25
gitur in medio eius, et non cognoscitur illud nisi per tactum: tunc secun〈-〉
26
dum quod est figura fracturae conare praeparationem eius. Et reduc eam
27
super figuram naturalem omni modo ingenij, quod est tibi possibile. De-
28
inde pone super locum puluerem molendini cum albugine oui, et stup〈-〉
29
pam lenem, et pone desuper puluillum ex panno duplato. Deinde po-
30
ne super ipsum astellam latam ex tabula subtili secundum quantitatem
31
Spatulae totius, aut ampliorem ea parum. Si uero sub astella est conca-
32
uitas in aliquo locorum Spatulae, tunc aequa illam concauitatem cum stup-
33
pa leni, donec descendat astella secundum aequalitatem. Deinde ftringe
34
desuper cum alhimemati longa, constrictione decenti, et firmitudine astel〈-〉
35
lae, donec non remoueatur a loco suo. Et considera ligamentum in omni
36
die. Quotienscunque ergo mollificatur ligamentum, stringe ipsum, et aequa
37
astellam si remoueatur a loco suo: et iaceat infirmus super latus suum sa〈-〉
38
num. Et Spatula quidem restauratur in uiginti diebus, aut in uigintiquin-
39
que diebus. Quando ergo completur iste numerus, tunc solue ligamentum:
40
et tu sis in securitate. nam ipsa est ex ossibus quorum communitio non ti-
41
metur, neque eorum solutio. Si autem procedat ex osse frustum, et pungit sub
1
cute: tune scinde super ipsum, et aufer ipsum. Et fac quod diximus in fra-
2
ctura furculae ex sedatione apostematis calidi, si accidat ex eo aliquid.
3
¶ De restauratione fracturae Pectoris.
4
Caput VIII.
5
PECTVS quandoque frangitur in medio sui, et raro accidit il-
6
lud. Extremitates eius quidem plurimum franguntur, et comminuuntur
7
ex accidentibus eius. Quando frangitur eius medium, quod declinat ad
8
inferiora, et accidit ei dolor uehemens, et difficultas in anhelitu, et tussis:
9
et fortasse euomit sanguinem, et declaratur concauitas in osse fracto, et
10
non occultatur sensui, Restauratio eius est, ut resupinetur infirmus su-
11
per dorsum suum: et pone inter Spatulas eius puluinar. Deinde preme
12
humeros eius, et aggrega costas a duabus partibus uel lateribus cum ma〈-〉
13
nibus: et subtiliare in aequatione eius, secundum omnem modum quo pos-
14
sibile est illud et conuenit, donec redeat figura ossis, secundum quod opor〈-〉
15
tet. Deinde pone super ipsum emplastrum et stuppam, et pone desuper
16
astellam ex tabula subtili ex salice, aut chalingi, et ex eis similibus in leui〈-〉
17
tate, postquam tu inuoluis eam in panno. Deinde subtiliare in ligando
18
eam super os fractum, ut non remoueatur: et uade cum ligatura secundum
19
rotunditatem ad dorsum aliquotiens, et stringe ipsum strictura decenti.
20
Deinde considera ligaturam in omni hora, et quotienscumque mollificatur,
21
stringe eam: et si necessitas eius prouocat ad solutionem eius apud pru-
22
ritum, uel corrosionem quae accidit in loco, aut dolorem, aut apostema:
23
tunc propera, et solue eam, et eradica emplastrum, et rectifica quod ac-
24
cidit cum modo curationis eius. Deinde reduc emplastrum, si uides ad il-
25
lud faciem: et annecte ei stricturam, donec sanetur.
26
¶ De restauratione Costarum, quando franguntur.
27
Caput IX.
28
SCIAS, quod Costarum fractura non accidit, nisi in locis grossis
29
quae sequuntur dorsum, et ex extremitatibus earum ab anteriori parte.
30
Et non accidit eis attritio, nisi propterea, quia sunt cartilaginosae. Et co-
31
gnitio ipsius non occultatur sensui apud inquisitionem cum digitis. Et
32
restauratio eius fit ita, ut aeques fracturam cum digitis secundum modum
33
possibilem, donec aequetur figura, secundum quod oportet. Deinde em-
34
plastra, et stringe os fractum cum astella, si indiget illo. Et si fractura Co-
35
starum est decliuis ad interiora: tunc accidit infirmo dolor uehemens, et
36
punctura, sicut punctura illa quae accidit illi qui habet pleuresim: pro-
37
pterea, quod os pungit uelamen, et etiam ei accidit difficultas anhelitus,
38
et tussis, et uomitus sanguinis multi: et haec est difficilis curationis. Et
39
iam ingeniati sunt antiqui in ea cum ingenijs multis: et ex eis sunt qui di-
40
cunt, ut ponas cibos infirmi qui generent inflammationem et uentosita〈-〉
41
tem, ut inflammetur uenter, et extendatur, et impellatur fractura ad ex-
42
teriora. Nos uero abhorremus, ut non fiat caussa uelox ad faciendum apo-
1
stema calidum, si non accidit. Si autem iam accidit, tunc addit in eo. Et di-
2
xerunt quidam eorum: ponatur super locum uentosa, deinde sugatur cum
3
fortitudine. et est similius ratiocinationi. Verumtamen timetur, quod at-
4
trahat uentosa superfluitates ad locum, propter dispositionem debilita-
5
tis. Et dixerunt quidam eorum: oportet ut cooperiatur locus cum lana quae
6
iam submersa est in oleo calido: et ponantur puluilli inter Costas, do-
7
nec impleatur: ut sit ligatura aequalis quando inuoluis eam secundum
8
rotunditatem. Deinde curetur infirmus curatione pleuresis ex cibo et
9
medicina. Quod si coartat infirmum res uehemens, quam non tole-
10
rat, et os pungit uelamen punctura laedente, et timemus super infirmum:
11
tunc oportet, ut scindamus super locum, et detegamus a Costa fracta.
12
Deinde ponamus super ea instrumentum quod conseruat sifac, cuius
13
rememoratio praecessit: et incidamus os cum facilitate, et incidamus i-
14
psum. Deinde aggregemus duo labia uulneris, si est magnum cum su-
15
tura: et curemus ipsum cum emplastris, donec sanetur. Quod si ac-
16
cidat interim apostema calidum, tunc propera, et infunde puluillos in
17
oleo rosato, et pone super locum: et curetur infirmus cum eo quod con〈-〉
18
uenit apostemati. Interim etiam resupinetur super latus su-
19
per quod dormit, donec sanetur.
20
¶ De restauratione fracturae Spondilium dor-
21
si et colli. Caput X.
22
OSSIBVS quidem colli quandoque aduenit fractura, et raro
23
accidit eis attritio: et similiter Spondilibus dorsi etiam. Cum ergo acci-
24
dit illud alicui, et uis scire, an sanetur, an non sanetur: tunc confidera.
25
Nam si uides manus eius iam mollificatas, et stupefactas, et mortuas: et
26
non potest mouere eas, neque extendere eas, neque constringere eas: et quan〈-〉
27
do constringis eas cum digitis tuis, et pungis eas cum acu, non sentit il-
28
lud, et non sentit in eis dolorem: tunc scias, quia non sanatur, et in plu-
29
ribus dispositionibus est mortale. Quod si mouet eas, et sentit in eis
30
constrictionem cum digitis et puncturam: tunc scias, quia nucha ossis
31
salua est, et quod infirmus sanabitur cum curatione. Quod si eueniat
32
Spondilibus dorsi simile illius, et uis scire, an sanetur etiam, an non: tunc
33
considera ad pedes eius: tunc si uides quod mollificati sunt, et accidit in
34
eis illud quod accidit in manibus: deinde quando iacet super dorsum
35
suum, egreditur uentositas et egestio absque uoluntate: et quando resupi-
36
natur super uentrem suum, egreditur egestio sine uoluntate: et quando
37
resupinatur super dorsum suum, et uult mingere, et non potest: tunc sci〈-〉
38
as, quia est mortale. non ergo labores in curatione eius. Si uero non acci〈-〉
39
dit ei aliquid ex illo, res est leuior. Et curatio eius quod accidit ex illo
40
est, ut coneris sedationem apostematis calidi: ita, ut ponas super Spon-
41
dilem attritam oleum rosatum solum: aut cum uitellis oui assati. Pone su-
42
per ipsam illud aliquotiens in die, donec quando sedatur apostema ca-
1
lidum: tum pone super locum unum ex emplastris confortantibus, ex-
2
iccantibus, et stringe super ipsum cum ligamento: et praecipe infirmo,
3
ut utatur quiete et tranquillitate. Nec dormiat super partem cum qua
4
inuenit dolorem, donec sanetur. Quod si accidit apud attritionem
5
ossis sathaiatum, aut aliquid quod iam separatum fit ex eo: tunc oportet,
6
ut seces super cutem, et auferas illud. Deinde aggrega duo labia uulne-
7
ris, si est magnum, cum sutura. deinde cura ipsum cum aliquo incarnati-
8
uo, ex unguentis, donec sanetur. Si uero frangitur postremum ossis al-
9
hausos, et est finis caudae: tunc oportet, ut intromittas pollicem manus
10
sinistrae in anum, et aeques os fractum manu altera, secundum quod possi〈-〉
11
bile est, et secunda aequatione. Deinde pone super ipsum, et aufer ipsum:
12
et cura uulnus cum curatione quae praecessit, donec sanetur.
13
¶ De restauratione Anchae. Caput XI.
14
RARO franguntur ossa Ancharum. Quod si franguntur, tunc
15
fractura eorum non est, nisi comminutio in extremitatibus i-
16
psorum: et scinduntur in longitudine, et declinantur ad interiora: et ac-
17
cidit infirmo dolor in loco, et punctura: et stupescit crus quod frangi-
18
tur. Et restauratio quidem eius est, ut extendas manum tuam super i-
19
psum, donec stes super fracturam qualiter est figura eius.
20
Quod si fractura est in extremitatibus eius tantum, tunc aequa illam
21
fracturam, secundum quod praeparatur tibi ex aequatione, donec assimi〈-〉
22
letur figurae suae naturali. Si autem fractura est in longitudine, aut iam de-
23
clinat ad interiora: tunc fac iacere infirmum super uentrem suum, donec
24
pręparetur tibi restauratio illius fracturę. Quando ergo aequaueris ipsam,
25
pone super ipsam emplastrum: deinde pone super ipsam astellam ex li-
26
gno, aut ex cute: et stringe strictura super quam non timeas permutati-
27
onem fracturae, neque remotionem astellae. Et aequa concauitatem illorum
28
cum eo quod impleat eam, donec capiat eam strictura secundum aequa-
29
litatem: et pręcipe infirmo, ut dormiat super dorsum suum, aut super latus
30
suum sanum. Si autem accidat ei apostema calidum: tunc cessa ab extensi-
31
one eius, et ipsius restauratione, donec sedetur apostema calidum: et po〈-〉
32
ne super ipsum quod sedet ipsum, secundum quod pręcessit. deinde re-
33
di ad restaurationem eius: et stringe ipsum sicut oportet. Si
34
uero accidit in osse satagie, aut
35
comminuitur, extrahe.
36
¶ De restauratione fracturae Adiutorij.
37
Caput XII.
38
ADIVTORIVM est illud, quod est inter cubitum usque ad
39
caput Spatulae. Si ergo frangitur, tunc restauratio eius est secundum u-
40
num duorum modorum. Quorum unus est: ut accipias lignum planum
41
mediae grossitudinis, secundum hanc formam, quae sequitur.
1
Et ligentur in duabus extremitatibus
i1
2
duo ligamenta. Deinde suspendatur ex
3
loco eleuato: et sedeat infirmus super se〈-〉
4
dem. Deinde proijciat brachium suum
5
fractum super lignum, donec perueni-
6
at ad titillicum eius, in cuius medio sit an-
7
nexa curuitas ligni. Deinde suspende
8
desuper ipsum aliquid graue, ut exten-
9
dat ipsum minister ad inferiora. Dein-
10
de aequet medicus fracturam manibus suis simul, donec redeat fractura,
11
secundum quod oportet. Et modus alter est, ut resupinetur infirmus
12
super ceruicem suam: et suspende manum eius a collo ipsius cum liga-
13
mento. Deinde praecipe duobus ministris, ut teneat unus eorum illud
14
quod est supra fracturam cum manibus suis: et ut alter teneat inferius
15
eius, et extendat unusquisque eorum ad partem suam. Et si uis, ut sit ex-
16
tensio fortior, tunc stringe sub fractura cum ligamento, et supra ipsam
17
cum ligamento alio: et extendat ea unusquisque duorum ministrorum ad
18
duas partes suas. Si ergo fractura est propinqua extremitati humeri, tunc
19
oportet, ut ponatur unum ligamentum sub titillico, et alterum sub fra-
20
ctura uersus cubitum. Et similiter si fractura est propinqua cubito: tunc
21
oportet, ut ponatur ligamentum super illum locum, et super cubitum
22
ipsum. Deinde aequa fracturam cum facilitate absque labore, donec quan〈-〉
23
do aequatur fractura secundum quod oportet, et applicatur applicati-
24
one bona: tunc stringe eam, si non accidit apostema calidum. Si uero
25
accidit apostema calidum, tunc dimitte stricturam usque ad diem septi-
26
mum. Et pone super ipsum lanam succidam imbibitam in aceto et oleo
27
rosato, donec quando quiescit apostema: tunc stringe eam: et modus
28
stringendi eam est, ut ponas emplastrum super fracturam. Deinde po-
29
ne inuolutionem ex panno nouo super emplastrum. Deinde aggreget
30
brachium super adiutorium ipsum, et ponat manum suam apertam su-
31
per humerum suum. Et pone pannum, et stringe super adiutorium bra〈-〉
32
chium, ut brachium stet loco astellarum: si non prohibet te ab illo ali-
33
quid, neque alteretur super te aliquid ex osse fracto. Quod si times,
34
quod alteretur super te ex osse fracto aliquid, tunc utere astellis: et est,
35
ut ponas super fracturam ipsam astellam quae sit latior et fortior reli-
36
quis astellis. Et ponas inter omnem astellam latitudinem digiti: et sit lon-
37
gitudo astellarum secundum fracturam cum additione trium digitorum
38
ab omni parte. Deinde stringe super astellas strictura quam dixi in prin-
39
cipio capituli. Et est, ut sit strictura tua super locum fracturae strictior.
40
Et quanto plus elongatur fractura, sit strictura minor. Si ergo uides si-
41
tum astellarum et stricturam, sicut diximus, in hora qua restauras mem〈-〉
42
brum statim, tunc fac: et si times apostema calidum, tunc dimitte stri-
1
cturam et astellas usque ad diem septimum, sicut diximus. Deinde con-
2
sidera ligamentum in omnibus tribus diebus, ut non accidat in loco pru-
3
ritus, aut inflatio, aut prohibeatur cibus peruenire ad membrum, pro-
4
pter dispositionem superfluitatis stricturae. Rectifica ergo illud totum,
5
secundum quod diximus. Si uero es super fiduciam, ut non accidat ex
6
illo aliquid: tunc non soluas ligamentum, nisi post tres dies, aut plus.
7
Et sit dormitio infirmi super dorsum suum, et manus eius super stoma-
8
chum suum: et pone sub adiutorio culcitram plenam lana aequaliter.
9
Et considera in omni hora noctis, aut diei, ut non soluatur figura mem〈-〉
10
bri fracta, aut mollificetur ligamentum. Rectifica ergo illud totum uir-
11
tute tua. Et pone cibum infirmi secundum ordinem quem praemisimus,
12
ita ut sit cibus subtilis in primis, donec incipiat os stringi: tunc oportet,
13
ut ingrosses cibum eius. de consuetudine enim adiutorij et cruris est, ut
14
stringatur in quadraginta diebus: tunc ergo oportet, ut soluatur, et ad-
15
ministretur balneum, et medicetur cum unguentis quae rectificant illud.
16
Quod si fractura fuerit foeda, attrita: tunc non soluas ab ea ligamentum
17
et astellas usque ad quinquaginta dies, et usque ad duos menses.
18
¶ De restauratione fracturae Brachij.
19
Caput XIII.
20
BRACHIVM est compositum ex duobus ossibus, quae no-
21
minantur duo focilia. Quorum unum est paruum: et est illud quod se-
22
quitur pollicem. Et alterum est magnum, et est illud quod est positum sub
23
paruo ab inferiori parte. Fortasse ergo frangitur focile maius solum, aut
24
paruum: et fortasse franguntur simul. Quando ergo frangitur focile
25
paruum superius, tunc restauratio eius est facilis, et sanatio eius est faci-
26
lior. Et quando frangitur focile inferius, est fractura eius mala, et sana-
27
tio eius difficilis. Et deterior ea est, quando franguntur duo ossa simul.
28
Si ergo os quod frangitur est focile parum superius, tunc conuenit
29
medico apud restaurationem eius, ut ponat extensionem paruam cum
30
facilitate, donec aequet ipsum. Si uero focile magnum est illud quod
31
fractum est: tunc oportet, ut ponat stricturam fortiorem ualde. Et opor-
32
tet, ut ponat figuram manus apud restaurationem eius, et ipsius exten-
33
sionem extensam super puluinar. Et sit pollex manus ad superiora alti-
34
or omnibus digitis: et sit articularis inferior omnibus digitis, uel reli-
35
quis: et infirmus sedens quadratus super seipsum, et sit puluinar co-
36
ram eo, uel in directo eius, in altitudine, ut non incurrat infirmus labo-
37
rem. Deinde extendat minister Brachium ab inferiori parte, aut manu
38
sua, aut cum ligamento. Et minister alius extendat desuper similiter.
39
Deinde aequet medicus os, donec reducat ipsum secundum meliorem
40
figuram quam potest. Quod si in fractura ossis sunt satagiae, tunc co〈-〉
41
nare reducere omne frustum in loco suo uirtute tua. Si uero apparet in
1
eo sathaiatum separatum, et pungit cutem, et non est tibi spes in restau-
2
ratione eius: tunc finde super ipsum, et aufer ipsum secundum modum
3
quem diximus in eis quae pręmissa sunt. Si autem fractura est cum uul-
4
nere, ego iam feci ad illud capitulum singulare, ergo accipe curationem
5
illius inde. Quod si accidat in principio tuae restaurationis apostema
6
calidum, tunc line pannum cum caeroto facto ex oleo rosato, et caera al-
7
ba, et sit medium inter spissitudinem et subtilitatem: et stringe pannum
8
super ipsum strictura subtili, donec quando sedatur apostema: tunc re-
9
moue caerotum, et pone emplastrum praeparatum ex puluere molen-
10
dini cum albumine oui. Deinde pone astellas, et sit astella quae ponitur
11
super fracturam ipsam latior parumper, et fortior. Et scias, quod nume-
12
rus astellarum Brachij est sex in pluribus dispositionibus: siue sit fractu〈-〉
13
ra in focili uno, aut in duobus focilibus simul. Deinde pone stricturam
14
tuam super locum fracturae fortiorem et uehementiorem, et aliquanto plus
15
cum strictura ad superiora fracturae, aut ad inferiora eius: aut pone stri-
16
cturam molliorem strictura eius parumper, secundum quod praecessit re-
17
memoratio eius in principio capituli. Et sint panni qui inuoluuntur su-
18
per fracturam, panni lenes, humidi: et non sint duri, asperi. Et sit filum
19
quo stringitur ex lino proprie, medium inter subtile et grossum, sicut
20
narrauimus. Et considera membrum et ligamentum post dies.
21
Quod si accidat aliquid cuius rectificatio sit necessaria, sicut pruritus
22
qui accidit membro: tunc oportet, ut embroces membrum cum aqua
23
calefacta, donec quiescat ille pruritus, et dimittas membrum non con-
24
strictum, donec quiescat. deinde itera stricturam.
25
Quod si strictura iam mollificata est, et os iam remotum, et similia
26
illis: tunc rectifica illud totum uirtute tua, et considera iterum. Nam
27
si nutrimentum prohibetur peruenire ad membrum, propter super-
28
fluitatem stricturae, tunc oportet, ut mollifices ipsum parumper, et di-
29
mittas ipsum aliquot diebus, donec currat ad ipsum nutrimentum. de-
30
inde stringe ipsum. Si autem non accidit infirmo aliquid eorum quae
31
diximus, tunc non oportet, ut soluatur, nisi post uiginti dies, aut circi-
32
ter hos. Deinde suspendatur manus infirmi ad collum eius. Et sit collum
33
eius aequale, et custodiatur uirtute sua a motibus agitatiuis. Et fac eum
34
dormire super dorsum suum. Et scias, quod haec fractura in triginta die-
35
bus, aut in triginta duobus diebus restauratur: et fortasse restauratur in
36
uigintiocto diebus. totum illud est secundum dispositiones complexio-
37
num, et dispositiones uirtutis.
38
¶ De restauratione fracturarum Manus.
39
Caput XIIII.
40
SCIAS, quod pectini Manus, et nodis digitorum raro accidit
41
fractura. Et non accidit ei, nisi attritio multotiens. Quando ergo accidit
1
plantę fractura, aut attritio: tunc oportet, ut sedeat infirmus quadratus:
2
et coram eo sit sedes secundum aequalitatem. Deinde pone Manum ei-
3
us super eam extensam. Deinde extendat minister ossa fracta, et aequet
4
ea medicus, donec quando coniunguntur coniunctione bona. Tunc o-
5
portet, ut ponat emplastrum et stuppam, si non accidat apostema cali-
6
dum. Deinde pone astellam desuper secundum quantitatem loci: et tu
7
iam inuoluisti eam in panno lini. Si autem fractura est ad inferiora cir-
8
citer uentrem plantae, tunc fac simile spherae ex panno: et pręcipe infir-
9
mo, ut coartet super eam cum planta sua fracta: deinde stringatur cum pan〈-〉
10
no longo. Et sit astella ex corio, in quo sit lenitas, ut applicetur corium
11
cum corpore plantae: et stringe eam, secundum quod oportet. Si autem
12
fractura est ad exteriora, tunc oportet: ut ponas astellam desuper, et astel-
13
lam aliam ab inferiori in planta: et sit manus aperta recta. Deinde pone
14
stricturam, sicut reuoluitur manus: et extende inter digitos cum ligamento.
15
Quod si accidat fractura alicui nodorum digitorum, tunc si est pol-
16
lex, aequetur secundum quod oportet. Deinde stringatur cum planta:
17
et si amas, pone ei astellam rectam, paruam: ut eleuetur fractura, et non
18
moueatur. Si autem fractura est reliquis digitis, sicut medio, et indici,
19
aut auriculari, et anulari, tunc aequetur, et ligetur cum digito sano qui se〈-〉
20
quitur eum: aut ligentur omnes secundum continuationem: et est meli-
21
us. Aut pone super ipsum astellam paruam, sicut diximus in pollice. Et
22
considera in restauratione tua, et post ipsam dispositionem apostema-
23
tis calidi: et oppone cum eo quod oportet, quando accidit aliquid ex il-
24
lo, secundum quod iteratur eius narratio.
25
¶ De restauratione fracturae Coxae.
26
Caput XV.
27
OS COXAE multotiens frangitur, et declaratur sensui: quo-
28
niam conuertitur ad interiorem et posteriorem partem. Et re-
29
stauratio eius fit ita, quod stringitur ligamentum supra fracturam, et li-
30
gamentum aliud sub fractura. Et infirmus prostretur super faciem suam.
31
Deinde extendat omne ligamentum minister ad partem suam secundum
32
aequalitatem: et hoc, quando est fractura in medio ossis. Si autem est fra〈-〉
33
ctura propinqua radici Coxae, tunc sit ligamentum ad partem pectinis,
34
ut cadat extensio ad sursum: et ligamentum aliud sub fractura. Et sic si-
35
militer si est fractura propinqua genu, tunc sit ligamentum propinquum
36
genu, ut sit extensio ad inferiora. Deinde aequet medicus os utriusque ma〈-〉
37
nibus suis, donec reducat ipsum secundum similitudinem figurae natu-
38
ralis: et coniugatur os coniunctione bona. Tunc oportet, ut ponas em-
39
plastrum et stricturam, si non accidit membro apostema. Quod si ac〈-〉
40
cidat in eo apostema: tunc dimitte ipsum diebus aliquot, donec sedetur
41
apostema calidum. deinde redi ad curationem tuam. Strictura autem eius
42
ita sit. Oportet ut inuoluas super fracturam imema[*]imema? see p. 300, Zeile 5: alimema, also – imema – in ms. Wien, ÖNB, Cod. Ser. n. 2641, f. 71ra duram, id est, bin-
1
dam: et dupla eam bis, aut ter: et remaneat ex ea superfluitas. Deinde in〈-〉
2
uolue crus, donec perueniat calcaneus apud radicem natis. Et intromit-
3
te filum longum inter Coxam et crus prope genu ad inferiora, et ueni-
4
ant extremitates fili a superiori parte duarum partium. Deinde reuol-
5
ue super Crus et Coxam quod superfluit ex alimema. Deinde pone su〈-〉
6
per Coxam in loco fracturę ipsius astellas, et pone ex eis astellam unam
7
super os cruris. Deinde imple uacuitates inter crus et coxam cum pan-
8
nis lenibus, ut aequetur strictura. Deinde incipe cum strictura forti a me-
9
dio super locum fracturae tribus inuolutionibus, aut quatuor. Et quan〈-〉
10
to plus elongaris cum ligamento a loco fracturae, sit strictura tua mi-
11
nor et mollior, et lenior. Deinde intende ad duas extremitates fili, quod
12
tu intromisisti inter coxam et crus. Liga ergo cum utrisque tres astellas
13
quae sunt desuper. Deinde uade cum duabus extremitatibus fili ad in-
14
feriora, donec peruenias ad cauillam pedis. Et cum utrisque stringe etiam
15
extremitates astellarum a parte altera: ut non remoueatur ligamentum
16
ex loco suo. Deinde dimitte stricturam super illud, dum permanet, ita
17
quod non accidat membro corrosio, neque apostema, neque inflatio, et si-
18
milia eis. Quod si accidat aliquid ex illo. propera ergo cum solutione
19
eius, et rectifica illud quod accidit inde totum, secundum quod diximus
20
multotiens. Si uero in osse est frustum ex osse quod pungat: tunc opor〈-〉
21
tet, ut aeques illud, si est tibi possibile. Et si non, finde super illud, et re-
22
moue illud: et cura cum eo cuius praecessit rememoratio, donec sane-
23
tur. Et quandoque stringitur haec fractura Coxae, pręter quod addantur
24
ei astellae, sicut diximus in adiutorio et brachio. Verumtamen in re-
25
stauratione eius taliter fracta, non accidit infirmo claudicatio. Et si re-
26
stauratur sola, pręter quod applicetur ei crus alterum, tunc necesse est,
27
ut claudicet ille cuius est, semper. Et scias, quod Coxa stringitur in quin〈-〉
28
quaginta diebus, uel additur parum, aut minuitur parum: totum illud
29
est secundum diuersitatem complexionum, et reli-
30
quarum dispositionum.
31
¶ De restauratione fracturae Rotulae genu.
32
Caput XVI.
33
SCIAS, quod Rotulae genu raro accidit fractura, sed accidit ei at〈-〉
34
tritio multotiens. Si uero accidit ei fractura, tunc non nisi aut fissura, aut
35
foramen in partibus suis. Et est illud cum uulnere, et absque uulnere. Et
36
statur super illud totum cum sensu. Et restauratio eius est ita, ut aeque-
37
tur quod disruptum est ex partibus eius cum digitis, donec aggregetur,
38
et coniungatur secundum quod possibile est ex aequatione et facilitate,
39
et fabricatione. Deinde pone emplastrum ex farina sisami, uel molen-
40
dini, cum albumine oui: et pone super ipsum astellam rotundam, si in〈-〉
41
diges illa: et stringe desuper strictura conueniente ad illud. Deinde con-
42
sidera omnes dispositiones quas narrauimus in reliquis fracturis: sicut
1
apostema calidum, et similia illi: ita, ut opponas omni accidenti cum
2
eo quod conuenit ei, donec sanetur.
3
¶ De restauratione fracturae Cruris. Caput XVII.
4
SCIAS, quod Cruri sunt duo ossa, quorum unum est grossum, et
5
nominatur nomine Cruris: et alterum subtile, et nominatur Foci-
6
le. Et accidit utrisque ex speciebus fracturae quod accidit duobus ossibus
7
brachij: et propter illud fit restauratio eius, sicut restauratio brachij ae-
8
qualiter, et operatio est una. Quod si franguntur duo ossa simul, con〈-〉
9
uertitur Crus ad omnes partes. Et si frangitur os subtilius, conuertitur
10
Crus ad anteriorem partem. Et si frangitur os grossius, inuenis illud in-
11
ferius: et est ex eis quae non occultantur tibi. Deinde administra extensi-
12
onem, et aequationem, et ligationem astellarum secundum illud aequaliter.
13
Verumtamen oportet, si fractura Cruris est fractura foeda, habens setha-
14
gie multa: ut sit extensio minor, et lenior alleuiatione tua. Et in Crure qui〈-〉
15
dem est ex operatione quiddam super brachium: et est, ut quando tu aequas
16
astellas, et comples omnem operationem tuam, tunc accipe duas fascias ex
17
ligno pini, quod administratur in fabricatione solariorum quod ponitur
18
sub tabulis: et fiunt ex spatulis palmae: et elige ex eis quibus est grossi-
19
tudo parua, et neque sint ex minutis: et sit longitudo earum secundum lon-
20
gitudinem Cruris a genu usque inferius. Deinde inuolue super unam-
21
quamque pannum duabus inuolutionibus secundum longitudinem eius.
22
Et pone unam partem Cruris a parte una, et alteram a parte altera: et
23
sint ex genu usque inferius pedis. Deinde liga duas fascias in tribus locis
24
ex duabus extremitatibus et medio. Cum enim strictura prohibetur,
25
Crus declinat ad dextram et sinistram, et stat statione bona. Et iam qui-
26
dem administretur cunabulum ex ligno secundum longitudinem Cru-
27
ris, et ponatur in eo Crus, ut conseruet ipsum a motu. Et plurimum qui-
28
dem oportet, ut facias illud in fractura quando cum ea est uulnus pro-
29
prie. Deinde considera Crus in omni die, et stude cum eo studio ultimo
30
ab apostemate, aut inflatione, aut reliquis alijs. Si ergo accidit aliquid ex
31
illis, tunc oppone ei cum eo quod oportet, usquequo sane-
32
tur, si DEVS uoluerit.
33
De fractura ossium Pedis, et Digitorum.
34
Caput XVIII.
35
CALCANEO quidem non accidit fractura penitus. Ossibus
36
uero Pedis accidit quandoque fractura, et Digitis parum etiam accidit fra-
37
ctura: et non accidit eis nisi attritio in pluribus dispositionibus. Quod
38
si accidit ossibus Pedis fractura, et uides illa ossa sublimari super se adin-
39
uicem, tunc ponat infirmus Pedem suum super terram praeparatam, sicut
40
ambulans. Deinde sta tu, et pone Pedem tuum super illud quod eleuatur ex
41
illis ossibus: postea preme, uel calca eam: et aequa ipsam, donec redeat in
1
locis suis. Deinde pone emplastrum, et stuppam desuper: et pone sub uen〈-〉
2
tre Pedis tabulam paruam, cui sint duo capita plana. Deinde stringe eam
3
cum Pede strictura decenti, postquam tu inuoluis eam cum pannis, et reli-
4
quis quibus indiget. Cum ergo prętereunt ei tres dies, aut quatuor, tunc
5
solue ligamentum. Nam tu inuenies ossa aequata, siue sint fracta, aut sint
6
dislocata. Operatio ergo in eis est, sicut uides. Si autem franguntur aliqui
7
digiti, tunc restaura eos, et aequa ipsos secundum quod narraui tibi in re-
8
stauratione digitorum manus. Deinde pone digito tuo astellam secundum
9
longitudinem digiti, et sit latior eo parumper: deinde pone sub Pede
10
hanc tabulam quam narraui tibi, et stringe eam strictura decenti. Si ue-
11
ro quod frangitur ex ossibus est duo, aut tria, aut plus, tunc pone super
12
omnem digitum astellam suae quantitatis, inuolutam in panno lini: et
13
stringe tabulam in inferiori Pedis: et sit stans super unum capitum ta-
14
bulae extra uentrem Pedis, ut teneat retentione bona. Et conuenit tibi,
15
ut non obliuiscaris, quin consideres omnia quae dixi tibi in reliquis fra-
16
cturis ex accidentibus quae diximus: et oppone omni acci-
17
denti cum eo quod oportet.
18
¶ De fractura Vuluae mulieris, et ossis pectinis, et
19
uirgae uiri. Caput XIX.
20
QVANDO frangitur Vulua mulieris, tunc fac eam sedere qua-
21
dratam. Deinde inclina eam ad partem dorsi ipsius parum-
22
per, et teneatur retro. Deinde impleat obstetrix Vuluam eius coto, do-
23
nec impleat eam: et fiat in Vulua ex eo sicut sphera. Deinde concutiatur
24
mulier, et eleua dorsum eius paulatim. Illud enim cotum egreditur, do-
25
nec fiat ante portam Vuluae sicut sphera, et os fractum redit. Deinde po〈-〉
26
ne puluillum super dorsum eius. Quando ergo uult mingere, remoue-
27
at cotum cum facilitate, deinde mingat: et reduc ipsum secundum mo-
28
dum, quo intromisisti ipsum in primis: deinde redeat ad puluillum su-
29
um primum. Faciat illud septem diebus, aut circiter. os ipsum enim re-
30
stauratur. Et si uis, accipe uesicam ouis, et stringe super foramen eius can-
31
nulam arundinis, et intromitte uesicam totam in Vuluam eius. Deinde
32
suffla in cannulam cum uirtute, donec infletur uesica intra Vuluam. fra-
33
ctura enim redit. Deinde impleatur cum coto, et stet aliquot diebus, se-
34
cundum quod narrauimus, donec sanetur. Et quando frangitur os
35
Pectinis uiri, aut mulieris, tunc administra in restauratione eius, et ipsi-
36
us aequatione illud quod narrauimus in osse Anchae. Et non occulta-
37
tur rectum in his fracturis propinquis, quae parum contingunt, praeci-
38
pue cui est quiddam studij, uel usus. Et intellige librum meum istum
39
multum. quoniam fractura ipsa significat tibi in pluribus dispositioni-
40
bus uiam rectam in restauratione sui, et strictura sui: intellige ergo.
41
In Virga autem uiri quando frangitur, accipe guttur anseris: et in-
42
tromitte uirgam in ipso. Deinde pone super ipsum inuolutionem ex
1
panno, et inuoluatur, et dimittatur tribus diebus, aut circiter eos, et sa-
2
nabitur, si DEVS uoluerit.
3
¶ De restauratione fracturae ossium, quando est cum
4
uulnere. Caput XX.
5
CONVENIT ei cui accidit fractura cum uulnere, pręcipue
6
si est magnum, sicut os coxae, aut adiutorij, aut simile illi, ut properes, et
7
phlebotomes ipsum statim: si attestantur tibi conditiones phlebotomiae,
8
sicut praemisimus. Quod si uulnus effluit sanguinem, tunc oportet, ut
9
properes ad abscisionem eius, ita ut puluerizes super ipsum zegi tritum:
10
si non est tibi praesens aliud. Deinde incipe restaurare fracturam in illo
11
eodem die: et non postponas illud, si non accidit apostema. Si uero ac-
12
cidit apostema calidum, tunc dimitte restaurationem eius usque ad diem
13
nonum, donec sedetur apostema. Et non appropinques ei in die tertio,
14
et quarto omnino. nam tu faceres ei accidere accidentia mala. Si aut-
15
em os fractum est eminens super cutem detectum: tunc oportet, ut cone〈-〉
16
ris reducere ipsum, et aequare ipsum manibus tuis cum facilitate et ex-
17
tensione parua. Si autem non praeparatur extensio eius, et ipsius aequa-
18
tio manibus tuis: tunc reduc ipsum cum isto instrumento. Et est instru-
19
mentum quod fit ex ferro, cuius longitudo est quantitas septem digito-
20
rum, aut octo: et eius latitudo est secundum quantitatem uulneris. Et
21
propter illud necesse est medico, ut accipiat ex eis tria, aut quatuor secun〈-〉
22
dum quantitatem qua indiget ad illud ex curatione in omni specie fra-
23
cturae. Et sit rotundum: et sit in eo grossitudo parua, ut non duplicetur
24
apud compressionem super ipsum in hora operationis: et sit acutae ex-
25
tremitatis, cui sit margo in extremitatibus suis. Et sit superius eius ad
26
grossitudinem ex medietate eius usque ad infe-
27
riora. Et haec est forma eius.
i1
28
OPORTET IN HAC OPERATIONE, ut
29
ponatur extremitas eius acuta curuata super extremitatem ossis eminen〈-〉
30
tis: et impelle ipsum cum eo uice una, donec quando redit os et aequa-
31
tur quadam aequatione. Conare ergo aequare extremitates fracturae ad-
32
inuicem. Quod si extremitates eius fracta est subtilis, et non accipit
33
eam instrumentum accaeptione bona, tunc opotet, ut incidas extremi-
34
tatem illius ossis, donec instrumentum potestatem habeat eius. Si uero
35
non potes reducere eos cum eo quod narrauimus omnino, tunc incide
36
ipsum cum eo quod conuenit ei ex Incisorijs quae dixi-
37
mus: aut serra ipsum cum una serrarum quo〈-〉
38
cunque modo possibile est tibi.
i1
1
Deinde rade illud quod remanet in osse ex asperitate et corticibus mi-
2
nutis. Cum ergo reducitur os, et inuenit infirmus post reductionem ei-
3
us dolorem uehementem laedentem, tunc scias, quod os non redijt ad lo-
4
cum suum naturalem. Fac ergo illud. Nam tu confers infirmo iuuamen〈-〉
5
tum magnum, cum completur restauratio tua quam facis ossi. Tunc sub-
6
merge pannum in uino stiptico, nigro. Et proprie si est in aestate. Et non
7
ponas super uulnus caerotum, neque aliquid in quo sit oleum: ut non fa-
8
ciat accidere in ipso putredinem et corruptionem. Deinde administra
9
astellas in hora complementi tui a restauratione ossis. Et dimitte uulnus
10
detectum: ita, ut incidas cum forficibus foramen in inuolutionibus se-
11
cundum quantitatem uulneris. Et caue omni cautela, ne stringas uul-
12
nus cum fractura. Multotiens enim fecerunt istud stolidi medici: et fe-
13
cerunt accidere super infirmos suos aut mortem, aut corrosionem, aut
14
zuchem, id est, saniem. Et sit strictura tua mollis, lenis, diuersa stricturae
15
fracturarum reliquarum. Quod si uulnus est malum, aut est uulnus
16
magnum, et times super ipsum quaedam accidentia mala quae narraui-
17
mus, et inuenis dolorem in loco suspensum: tunc non oportet, ut ponas
18
super ipsum astellas. Et fac eis inuolutiones ex pannis duris in loco astel〈-〉
19
larum, et stringe ipsum cum eis. Cum autem est post diem unum, aut dies
20
duos, et uides uulnus iam incipere, ut in eo generetur pus: tunc aufer
21
desuper ipsum pannum quem posuisti super ipsum cum uino. Deinde
22
administra licinia, et unguenta cum quibus de consuetudine nostra est,
23
ut medicemur uulnera: sicut unguentum tetrapharmacon, et similia illi.
24
Et conuenit tibi, ut soluas ligamentum. Et considera uulnus in omni die
25
mane et uespere, donec consolidetur, et sanetur. Et oportet, ut praepare-
26
tur membrum taliter, ut currat ex eo pus ad inferiora cum facilitate.
27
Quod si praetereunt uulneri dies multi, et non consolidatur, neque ab-
28
scinditur pus ab eo: tunc scias, quod illic sunt satagie ossis parua. Quare
29
oportet, ut inquiras uulnus cum tenta. Quot uero ex illis alsatagie sunt
30
separata, remoue ea, et extrahe ipsa. Et quae ex eis sunt non separata, et
31
pungunt membrum, et faciunt accidere dolorem, conare incidere ea, et
32
auferre ea omni modo quo possibile est tibi illud. Quod si accidat
33
uulneri zuchen, aut ekileten, id est, estiomenus, aut species alia corrupti-
34
onis et putrefactionis: tunc oportet, ut opponas unicuique ex eis cum eo
35
quod conuenit ei ex curatione, cuius praecessit narratio in capitulo suo.
36
Et ex eo in quo oportet ut stet sermo meus, et cui facias pręsentem men〈-〉
37
tem tuam quando frangitur os, et eminet super membrum, sicut os co-
38
xae, et adiutorij, et similia eis ex membris magnis, est, ut non praesum-
39
as attractionem eius, multotiens enim accidit ex illo mors, imo dimitte
1
ipsum, donec putrefiat. Fortasse enim cadet per se post uiginti dies,
2
aut triginta. Tunc ergo cura uulnus, si uidetur tibi: et si〈-〉
3
non, dimitte ipsum.
4
¶ De curatione Nodationis in uestigio
5
fracturae. Caput XXI.
6
MVLTOTIES accidit haec Nodatio in uestigio sanationis
7
fracturae. praecipue, quae est prope iuncturas: et foedatur ex ea figura
8
membri. Et fortasse prohibet membrum ab operatione sua naturali.
9
Considera ergo tunc, si nodatio est recens: administra in ea medicinas
10
quae stipticitatem habent. sicut aloe, et olibanum, et myrrha, et sarco-
11
colla, et acacia, et similia eis. Ita, ut accipias ex istis quasdam, aut omnes
12
eas: et confice eas cum uino stiptico, aut cum albumine oui, aut cum a-
13
ceto: et pone eas super nodationem in stuppa, et stringe eas super ipsam
14
strictura bona. Et dimitte stricturam, nec soluas eam diebus multis. De〈-〉
15
inde solue eam, et itera aliam, donec remoueatur nodatio. Aut stringe
16
super ipsam laminam plumbi decenter. Plumbo enim est proprietas re-
17
mouendi omne quod timetur ex membris. Si autem nodatio iam in
18
lapidem conuersa est, et stricta est, et festine prouocat necessitas ad aufe〈-〉
19
rendum eam: tunc finde super eam ex superiori parte eius, et incide su-
20
perfluitatem eminentem: aut rade eam cum quibusdam rasorijs, donec
21
remoueatur: et cura ipsam, donec sanetur.
22
¶ De curatione quando restauratur, et remanet membrum
23
post illud subtile, non secundum naturam suam.
24
Caput XXII.
25
QVANDO restauratur fractura ossis, et remanet membrum
26
post illud subtile, debile: tunc non fit illud nisi propter caus-
27
sas multas. Quarum una est, multitudo solutionis ligamenti et ligatio-
28
nis eius non secundum quod oportet: aut propter superfluitatem stri-
29
cturae ligamentorum, donec prohibeatur nutrimentum currere ad mem-
30
brum: aut propter multitudinem embrocationis superfluae in non sua
31
hora: aut propter paucitatem sanguinis in corpore infirmi, et debilita-
32
tem eius. Et curatio illius est, cibare infirmum, et tenerum facere cor-
33
pus eius, donec multiplicetur sanguis in eo. Et administra balneum. Et
34
intromitte gaudium et laeticiam super eum. Deinde pone picem super
35
membrum: ut attrahat pix ad ipsum nutrimentum multum. Et assiduet
36
embrocationem eius cum aqua tepida, donec currat
37
nutrimentum, et redeat ad figuram
38
suam naturalem.
39
¶ De curatione ossium fractorum quando restau〈-〉
1
rantur tortuose. Caput XXIII.
2
QVANDO accidit membro iam restaurato post sanationem
3
eius tortuositas, et eminentia ossi fracto, aut nodatio: et foeda-
4
tur per illud forma membri, uerumtamen membrum non
5
prohibetur ab operatione sua naturali: tunc non oportet ut recipias ser-
6
monem eius, qui existimat, ut frangatur membrum denuo. Et iam fue-
7
runt multi stolidorum medicorum et restauratorum, qui fecerunt illud
8
in terra nostra. Et haec quidem operatio est uituperabilis ualde, perdu-
9
cens ad mortem, uel timorem magnum, ut scilicet sit mortalis. Verum si
10
claudicatio et nodatio sunt recentes: tunc oportet, ut embrocetur cum
11
aqua tepida, in qua decoctae sint herbae mollificantes. sicut folia alteae,
12
et radix eius, et mellilotum, et illis similia. Et fiat ei emplastrum cum em〈-〉
13
plastro mollificatiuo. sicut dyachilon decenter factum. Aut sumatur mu-
14
cilago radicis alteae, et concutiatur cum adipe gallinae, aut oleo sisami-
15
no: et emplastretur cum eo. Aut sumantur ficus pingues, et terantur
16
cum fimo columbino, et similibus eis quae nominantur ex medicinis di〈-〉
17
minuentes consolidationem. Et quandoque soluitur nodatio cum frica-
18
tione assidua, antiqua, et leni, quae fit cum manibus humidis. Et admi-
19
nistretur motus membri ad omnem partem in horis omnibus.
20
Si autem tortuositas iam antecessit, et fortis facta est, et conuersa est
21
in lapidem, et prouocata est necessitas ad curatonem eius cum ferro:
22
tunc oportet, ut secetur superius eius, et soluatur continuatio ossis, et in〈-〉
23
cidatur quod superfluit ex nodatione aut osse cum Inciso-
24
rijs subtilibus: et administretur facilitas in illo
25
cum sollicitudine et studio.
26
¶ De sermone in Dislocatione.
27
Caput XXIIII.
28
DISLOCATIO est exitus alicuius iuncturarum a loco
29
suo. Quare prohibetur a motu suo, et foedatur figura membri. Et fa-
30
cit accidere super infirmum dolores, et laesiones uehementes. Quando
31
ergo accidit alicui dislocatio, tunc oportet festinare ad restaurationem
32
eius: neque tardet eam omnino. Nam si tardatur, apostematur locus, et
33
fortasse cum eo reductio dislocationis. Propter illud ergo non oportet,
34
ut moueatur, neque extendatur in hora apostemationis eius. quoniam mul〈-〉
35
totiens facit accidere spasmum, et dolores laedentes. Verum quando ac-
36
cidit illud, tunc oportet, ut properes ad phlebotomiam infirmi. Deinde
37
dimittatur, donec quiescat apostema. Deinde embrocetur membrum
38
cum aqua calida et oleo. Deinde reducatur cum facilitate. Et curetur o-
39
mne membrum cum eo cuius rememoratio ueniet in loco suo. Ego qui〈-〉
40
dem iam ordinaui capitula dislocationis, etiam secundum quod prae-
41
cessit in fractura, a superiori parte corporis usque ad inferiorem eius.
1
¶ De cura dislocationis Mandibulae inferioris.
2
Caput XXV.
3
PARVM dislocantur duae Mandibulae nisi raro. Et dislocatio
4
ambarum fit secundum unum duoru modorum. Aut enim remouen-
5
tur a locis suis remotione parua, et mollificantur parumper. Aut dislo-
6
cantur dislocatione integra, completa, donec mollificentur ad partem
7
pectoris, donec currat saliua infirmi, et non possit tenere eam, neque pos-
8
sit claudere os suum, et inuoluatur lingua eius cum sermone. Quando
9
autem dislocatio eius est parua, tunc redit in pluribus dispositionibus per
10
se cum paucitate. Si uero est dislocatio completa, integra: tunc opor-
11
tet, ut administretur reductio eius uelociter, et non tardetur penitus: et
12
est, ut teneat minister caput infirmi: et intromittat medicus pollicem ma〈-〉
13
nus suae unius in radicem Mandibulae dislocationis inter os eius, si dislo〈-〉
14
catio est a parte una. Aut intromittat duos pollices suos simul, si dislo-
15
catio est a duabus partibus. Et reliqui digiti manuum eius sint extra, qui-
16
bus aequet. Et praecipe infirmo, ut mundificet Mandibulas suas, et ab-
17
soluat eas ad manducandum ad omnem partem. Et medicus aequet Man-
18
dibulam, et impellat Mandibulam, donec redeat ad locum suum.
19
Quod si difficilis sit reductio eius, praecipue si sunt ambae Mandibu-
20
lae simul: tunc administra uaporationem cum aqua calida, et oleo, do-
21
nec fiat facilis reductio ambarum: neque tardes reductionem ambarum
22
omnino, sicut diximus. Cum ergo redeunt et aequantur, et clauditur os
23
infirmi, et non mollificantur: tunc pone super eas puluillos pannorum,
24
cum caeroto[*]caeroto corrupt for ceroto quod sit factum ex caera[*]caera corrupt for cera: et oleo rosato. Deinde ligetur cum
25
facilitate cum ligamentis mollibus. Et sit somnus infirmi super dorsum
26
suum: et caput eius sit stans inter duo puluinaria, ut non moueat ipsum
27
ad dextram et sinistram: neque conetur, uel cogatur masticare aliquid:
28
imo ponatur cibus eius sorbitio lenis, donec quando remouentur dolo-
29
res, et nodatur Mandibula: tunc comedat quod uult, et administretur
30
illud cum facilitate. Non laboret super operationem oris sui apud come〈-〉
31
stionem et potum, et oscitationem, donec nodetur Mandibula, et sane-
32
tur. Quod si difficilis fiat reductio duarum Mandibuiarum, quando dis-
33
locantur in hora aliqua, et non conuertuntur ad loca sua: tunc multoti-
34
ens accidunt inde febres, et soda assidua: et fortasse soluitur uenter in-
35
firmi, et fortasse uomit choleram puram. Cum ergo uides illud: tunc
36
scias, quia est perditio, et multotiens moritur ille cui acci-
37
dit illud in decem diebus.
38
¶ De reducione dislocationis Furculae, et extremi-
39
tatis humeri. Caput XXVI.
40
FVRCVLA quidem non dislocatur ex latere intrinseco, pro-
41
pter continuationem suam cum pectore. Et dislocatur quandoque ad exterio-
1
ra: et declaratur illud sensui. Et restauratio eius est, ut iaceat infirmus su-
2
per dorsum suum, et extendat brachia sua. Deinde coarta locum cum pal〈-〉
3
ma tua coartatione forti. nam ipsa redibit. Deinde pone super ipsam em〈-〉
4
plastrum, et puluillos, et stringe eam. Extremitates uero eius quae sequun〈-〉
5
tur cubitum, et continuantur cum eo, non dislocantur, nisi raro. Quod
6
s dislocatur die aliquo: tunc oportet, ut reducatur et aequetur secundum
7
quod diximus, et quod praeparatur tibi. Deinde pone super ipsam em-
8
plastrum, et puluillos, et stricturam. Et praecipe infirmo, adhęrere tran-
9
quillitati et quieti, donec sanetur. Et cum hac eadem curatione reducitur
10
extremitas Humeri, quando separatur etiam a loco suo.
11
¶ De reductione dislocationis Humeri.
12
Caput XXVII.
13
SCIAS, quod Humerus non dislocatur, nisi secundum tres mo-
14
dos. Quorum unus est, ut dislocetur ad partem titillici ad inferiora. Se-
15
cundus est, ut dislocetur ad partem pectoris. Et fortasse dislocatur ad su-
16
periorem partem Humeri: et illud fit raro. Et non dislocatur ad posteri-
17
ora, propter spatulam. Et non dislocatur ad anteriora, propter neruos. Et
18
plurimum quidem dislocatur et egreditur ad inferiora uersus titillicum: prae〈-〉
19
cipue in illis, quorum carnes sunt paucę. quoniam egrediur in eis uelociter,
20
et ingreditur uelociter. In illis autem quorum carnes sunt multae, est econ〈-〉
21
trario illius, scilicet quia egreditur cum difficultate, et ingreditur cum diffi〈-〉
22
cultate. Et fortasse accidit quibusdam hominibus percussio, aut casus, et
23
apostematur Humerus apostemate calido, et putatur propter illud, quia
24
iam dislocatus est. Oportet ergo, ut experiaris illud, donec stes super cer〈-〉
25
titudinem eius, et tunc procedas in curatione eius. Et cognoscitur dislo〈-〉
26
catio, quando est ad inferiora uersus titillicum: et distinguas inter Hume-
27
rum dislocatum, et humerum sanum. Nam tu inuenis inter eos diuersita〈-〉
28
tem manifestam, et inuenis in capite Humeri concauitatem, et sub titil-
29
lico apud tactum caput humeri quasi ipsum sit ouum: et non potest infir〈-〉
30
mus reducere manum ad aurem suam, neque mouere eam omnibus moti-
31
bus. Et similiter, si dislocatur uersus pectus, aut ad sursum: tunc inuenis ma〈-〉
32
nifestum tactum, neque occultatur. Et huius quidem dislocationis fit facilis
33
reductio, quando est recens, aut infirmus est puer. Et reductio eius est,
34
ut eleuet minister manum suam ad superiora. Deinde pone tu pollices tu-
35
os sub titillico eius, et eleua iuncturam cum fortitudine ad sursum ad lo〈-〉
36
cum suum: et minister eleuet manum suam, et extendat eam ad sursum. De-
37
inde ponat eam inferius. ipse enim redit uelociter. Si autem non redit per
38
illud quod diximus, et sunt a principio quo accidit dislocatio dies mul-
39
ti: tunc oportet, ut balneetur infirmus in aqua calida, et administretur
40
embrocatio quae mollificat et lenit. sicut si decoquantur radices alteae, et
41
foenugraecum, et mellilotum in aqua, et administretur. Deinde resupi-
42
netur infirmus super dorsum suum: et ponatur sub titillico eius sphera
1
et lana, quę sit aequalis inter lenitatem et stricturam. Deinde ponat me-
2
dicus calcaneum suum super spheram, et eleuet caput humeri cum uir-
3
tute, et attrahat manum infirmi ad inferiora. Et minister alius teneat ca-
4
put infirmi, ut non moueatur ad inferiora: ipse namque redit statim. Et si
5
uis, reduc eum secundum modum hunc: et est, ut facias esse praesentem
6
uirum qui sit longior infirmo, et stet a parte lateris, et intromittat hume-
7
rum suum sub titillico infirmi: et eleuet titillicum eius ad superiora, do-
8
nec sit infirmus suspensus in aere. Et minister alius trahat manum infir-
9
mi ad inferiora uentris eius. Si autem infirmus est leuis: tunc oportet, ut
10
suspendatur cum eo aliquid aliud, ut grauet ipsum: nam redit dislocatio
11
statim. Et reducitur etiam secundum modum alium: et est, ut figatur
12
in terra lignum longum, cuius caput sit rotundum figura: sicut manica
13
mortarij: quod non sit grossum, neque subtile. Deinde ponatur sub in-
14
firmo postquam ponuntur super caput ligni panni lenes: et infirmus
15
sit stans secundum longitudinem ligni. Deinde extendatur manus eius
16
ad inferiora a parte altera, et extendatur corpus eius ab altera parte cum
17
fortitudine: nam iunctura redit ad locum suum cum uelocitate.
18
Quod si difficilis sit eius reductio per omnia quae diximus, tunc ute-
19
re hac cura: et est, ut accipias lignum cuius longitudo sit quantitas duo-
20
rum brachiorum, et eius latitudo quantitas quatuor digitorum, et grossi〈-〉
21
tudo eius quantitas duorum digitorum: cui sit caput rotun-
22
dum, ut alleuietur introitus eius in profundum
23
titillici, secundum hanc formam.
i1
24
Deinde ligentur super caput rotundum panni lenes, ut non laedat li-
25
gnum infirmum. Deinde ponatur sub titillico infirmi, ut extendatur ma-
26
nus, aut brachium super lignum usque ad inferiora: et ligetur lignum su-
27
per adiutorium et brachium et extremitatem manus. Deinde ponatur
28
brachium super gradum scalae per latitudinem, et extendatur manus
29
ad inferiora, et dimittatur reliquum corpus suspensum a parte altera.
30
Iunctura enim ingreditur statim. Cum ergo completur introitus eius se〈-〉
31
cundum quemcunque modum possibile est: tunc oportet, ut ponas sub ti〈-〉
32
tillico spheram aequalis quantitatis ex lana. Deinde pone emplastrum
33
pręparatum ex puluere molendini cum olibano, et albumine oui super
34
humerum totum, sicut reuoluitur desuper. Deinde stringe sub titillico
35
strictura decenti: et reuoluatur ligamentum super emplastrum desuper:
36
et annectatur manus eius ad collum ipsius, et dimittatur, neque moue-
37
atur manus eius septem diebus. Et oportet, ut ponatur cibus infirmi〈-〉
1
paucus, donec confortetur membrum: quoniam est uelocius ad sanati-
2
onem eius. Deinde ponatur amplior post septem dies, aut quinque, et ex
3
ercitetur cum motu. Si ergo firmatur et non mollificatur, tunc iam sana〈-〉
4
tus est. Si uero iunctura dislocatur multotiens, propter humiditatem
5
quae accidit ei, aut propter caussam aliam: tunc oportet, ut administre-
6
tur in ea cauterium cum tribus foraminibus, secundum quod praemis-
7
sum est in capitulo de cauterio. Quod si fiat hoc totum, et soluatur li-
8
gamentum post septem dies, et non confirmetur iunctura, et reducatur
9
emplastrum et strictura super ipsum aliquotiens, et non firmetur, et ca〈-〉
10
dat, et non possit eleuare ipsum ad superiora: tunc scias, quod nerui eius
11
qui sunt ad caput humeri, iam incisi sunt, aut extensi, aut mollificati: et
12
scias, quod iunctura nunquam figetur in loco suo.
13
Dislocationis autem quę fit uersus pectus et mammillam, aut ad po-
14
steriora reductio, fit cum impulsione et extensione cum manibus: do-
15
nec redeat, et administretur in ea reliqua strictura et cura, donec sane-
16
tur. Quod si accidat post sanationem grauitas in membro, et tarditas
17
in motu eius, tunc utatur infirmus balneo multotiens, donec leniatur il-
18
la grauitas, et redeat ad naturam eius primam.
19
¶ De curatione dislocationis Cubiti.
20
Caput XXVIII.
21
SCIAS, quod iunctura Cubiti dislocatur cum difficultate, et simi〈-〉
22
liter redit cum difficultate etiam: et ipsa quidem dislocatur ad omnes par-
23
tes, et praecipue ad anteriorem, aut ad posteriorem. Et eius dislocatio
24
non occultatur tibi: quoniam est cadens sub uisu, et sub tactu, secundum
25
quamcunque figuram dislocetur. Et quando coniungis cubitum disloca-
26
tum cum sano, declaratur tibi illud manifeste. concauatur enim iunctu-
27
ra, et non potest duplicare brachium, neque tangere cum eo humerum
28
suum. Et oportet, ut properes, et reducas dislocationem statim, antequam
29
accidat ei apostema calidum. Nam si accidit ei apostema calidum, diffi-
30
cilis fit eius reductio: et fortasse non sanatur omnino, praecipue quando
31
est ad posteriora. est enim deterior omnibus speciebus dislocationis, et
32
uehementioris doloris eis: et multotiens descendit cum ea mors. Et re-
33
stauratio eius quando est ex eis quae possibile est reducere, est, ut exten〈-〉
34
datur manus eius cum duabus manibus: et brachium eius sit expansum,
35
et manus medici sint supra cubitum et sub eo, et ipse impellat iunctu-
36
ram cum pollicibus manuum suarum simul, aut cum radice palmę suae,
37
donec redeat ad locum suum. Aut uero dislocatio est ad anteriora:
38
tunc redit ita, ut duplicet manum cum manu sua, donec percutiat cum
39
radice palmae suae cubitum qui est dislocatus. Quod si non obedit dis-
40
locatio ad reductionem, tunc administra extensionem uehementem, for-
41
tem ualde: et est, ut extendant brachium duo ministri: et teneant ipsum
1
duo ministri etiam, ut non remoueatur apud extensionem. Deinde re-
2
uoluatur brachium ad omnem partem postquam inuoluitur super manum
3
eius pannus duplicatus longus, aut ligamentum latum. Et quando tangit
4
medicus manu sua iuncturam, inungat ipsam cum oleo: ut sit illud ex eis
5
quae adiuuant in lubricitate iuncturae cum facilitate. Deinde impellat iun-
6
cturam impulsione uehementi, donec redeat. Et post reductionem eius
7
oportet, ut ponatur super ipsam emplastrum, in quo sit stipticitas, et ex-
8
iccatio cum albugine oui: et stringatur strictura decenti. Et suspendatur
9
brachium a collo infirmi: et dimitte diebus aliquot. Deinde soluatur.
10
Si ergo firmatur iunctura in loco suo, tunc solue ligamentum ab ea, et di-
11
mitte ipsam. Et si uides iuncturam non bene stringi, tunc itera empla-
12
strum, et ligamentum, et dimitte ipsam diebus aliquot, donec stringatur.
13
Deinde solue ipsam. Si autem accidit ei grauitas post reductionem iun-
14
cturae, et dispositio sit in motu: tunc administra humectationem in bal-
15
neatione, et fricationem subtilem, et compressionem, donec liniatur, aut
16
pone super iuncturam iliati, id est, natem arietis pinguem. Deinde lige-
17
tur, et dimitte ipsam super eam die et nocte. Deinde aufer eam, et intro-
18
mitte ipsum in balneum. Cum ergo sudat, tunc frica iuncturam fricatio-
19
ne temperata. Deinde itera super ipsam aleliati uice una, et secunda, et
20
tertia cum introitu balnei, donec leniatur. Et si uis, pone super ipsam ster-
21
cus uaccinum, humidum, calefactum cum butyro, et stringe super ipsum.
22
Fac illud aliquotiens. ipsa namque lenitur, et redit
23
ad dispositionem suam.
24
¶ De curatione dislocationis Almahassem.
25
Caput XXIX.
26
MAHASSEM manus multotiens dislocatur, id est, iunctura
27
quae est inter brachium et manum. Et reductio dislocationis eius est fa-
28
cilis. Econtrario reliquarum iuncturarum. Verumtamen oportet, ut ue〈-〉
29
locitas sit in reductione dislocationis eius in hora in qua dislocatur, an-
30
tequam apostemetur locus: aut accidat in eo apostema calidum. Et redu〈-〉
31
ctio dislocationis in eo est, ut ponas Mahassem manus infirmae super ta〈-〉
32
bulam, et extendat minister manum eius: et ponat medicus palmam su〈-〉
33
am super eminentiam iuncturae, et impellat eam, donec redeat. Verum-
34
tamen oportet, ut consyderetur, si palma iam recessit ad uentrem manus:
35
tunc ponat infirmus dorsum manus suae super tabulam apud extensio-
36
nem et reductionem: et si dislocatio est procedens ad dorsum manus,
37
tunc sit positio manus eius intrinsece super tabulam, id est, interior pars
38
manus eius super tabulam ponatur, ut cadat manus medici super ipsam
39
eminentiam iuncturae. Si ergo redit statim, bonum est: et si non, tunc strin〈-〉
40
ge eam cum emplastro sedante apostema: et dimitte ipsum, neque iteres
41
illud. Nam si non tolerat, neque potes super reductionem eius, postquam
42
praetereunt ei dies, uerumtamen iunctura remanet secundum tortuosi-
1
tatem suam: et non nocet infirmo aliquid, nisi quod mollificatur manus,
2
et non potest stringere aliquid: tunc scias, quod nerui sunt abscissi, aut
3
attriti. Non est ergo ingenium in ea, nisi ut stringatur cum cauterio pro〈-〉
4
pe casum eius. Et fortasse non confert illud aliquid. Cum ergo non redit
5
Almahassem, tunc pone super ipsum emplastrum, quod narrauimus.
6
Deinde stringatur, et dimittatur quinque diebus: postea soluatur et di-
7
mittatur, et exercitetur manus. Si autem priuatur motus eius, et accidat
8
in ea aliquid grauitatis: tunc leni eam cum aqua calefacta, et
9
fricatione aliquotiens, donec leniatur.
10
¶ De curatione dislocationis Digitorum.
11
Caput XXX.
12
QVANDO dislocatur ex eis Digitus ad omnem partem, uel
13
ex eis Digitus ad dorsum palmae, aut uentrem eius: tunc ex〈-〉
14
tende Digitum, et impelle dislocationem pollicibus tuis, donec redeat.
15
Deinde sustenta caput Digiti, et suspende ipsum uersus partem ad quam
16
dislocatur, et dimitte ipsum duobus diebus. Deinde suspende eum, et
17
extende ipsum, donec aequetur rectus in illo die suo. Cum ergo fuerit
18
nox, liga ipsum secundum narrationem ipsam: et non cesses soluere i-
19
psum in die: et exerce eum cum motu: et liga ipsum in nocte. fac illud
20
diebus aliquot, donec stringatur. Et similiter fac cum eo, si dislocatur ad
21
uentrem manus: et liga eum ad partem ipsam, et fac cum eo operatio-
22
nem tuam primam, donec sanetur. Et similiter fac cum eo quan-
23
do dislocatur ad reliquas partes.
24
¶ De curatione dislocationis Spondilium dorsi.
25
Caput XXXI.
26
QVANDO accidit alicui Spondilium dorsi, aut colli disloca-
27
tio completa, aut remouentur Spondiles multae a locis su-
28
is: tunc non est in ea curatio. quoniam mors properat infirmo. Et signum
29
illius est, quod egestio infirmi egreditur absque uoluntate, neque potest
30
tenere eam: et multotiens mollificantur ex eo quaedam membra eius, aut
31
duo crura eius, aut duo brachia ipsius, aut unum eorum: aut remouetur
32
Spondilis una de loco suo. Multotiens enim remouetur, quod multoti-
33
ens fit remotio earum ad quatuor partes. Illa ergo quae remouetur ad
34
posteriora, nominatur Gibbositas. Curatio uero eius est, ut consyderes
35
tunc, si Gibbositas accidit a puericia: tunc non est in ea curatio, neque
36
ex ea est sanatio omnino. In illa autem quae accidit a casu, aut percussi-
37
one, aut similibus illis, iam dixerunt antiqui modos curationis sermone
38
prolixo. Cuius plurimum non redit cum proficuo. Ego uero iam abbre〈-〉
39
uiaui ex illo, cuius parum excusat a multo eius ex propinquitate mea
40
ad intentionem: et expositione mea qua exposui illud, et formaui in-
1
strumentum eius diuerso modo ab eo quo ostenderunt illud, et expo-
2
suerunt ipsum. Dico ergo, quod in gibbositate quae accidit ab anteri-
3
ori parte, non est ingenium, neque sanatio ex ea. Et similiter in illa quae
4
fit ad duo latera etiam. Et non curatur ex eis, nisi illa quae accidit in dor-
5
so proprie, cum eo quod ego narro: et est, ut extendatur infirmus super
6
faciem suam super podium aequale prope parietem: et expandatur sub
7
eo stramentum humidum, ut non lędatur pectus eius. Deinde ponatur
8
lignum rectum fixum in fouea in terra, in extremitate podij, circiter ca-
9
put eius: et lignum aliud circiter pedes eius in extremitate altera podij:
10
et minister teneat lignum, et sit non firmatum in fouea. Et minister alter
11
teneat alterum. Deinde inuolue super caput infirmi, et sub titillicis eius
12
ligamentum lene, firmum: et extende extremitatem ligamenti ad lignum
13
quod est apud caput eius: et liga ipsum in eo. Deinde stringe ligamen-
14
tum aliud supra anchas eius, et supra genua ipsius, et apud cauillas ei-
15
us. Deinde aggrega ligamenta omnia, et liga ea in ligno altero quod
16
est apud pedes eius. Deinde extendat omnis minister ad partem ligni
17
ligamentum, et non remoueantur duo ligna ex locis suis in quibus sunt
18
fixa: uerumtamen non sint firmata, sicut diximus. Et medicus ponat
19
palmas suas super Spondilem cum fortitudine, donec redeat: aut ponat
20
super eam tabulam. Deinde annectat super tabulam pedes suos, donec
21
redeat. Si autem non redit per hanc curationem, tunc accipe tabulam cu〈-〉
22
ius longitudo sit circiter tria brachia. Et caua in pariete de quo diximus
23
quod est prope infirmum, locum in quem ingrediatur extremitas tabu〈-〉
24
lae. Deinde pone medium tabulae super Spondilem. Et ponat pedes su-
25
os medicus super extremitatem alteram. Et stringat bene, donec coar-
26
tetur Spondilis, et redeat ad locum suum. Deinde si uis, operare cum
27
torno quod inuoluitur cum manu tua: et est, ut figas in terram apud ca〈-〉
28
put infirmi in postremo podij duo ligna, quorum longitudo sit bra-
29
chij unius: et apud caput eius in postremo podij duo ligna. Et sit lon-
30
gitudo quae est inter omne lignum palmus unus: et iam factum est in
31
omni loco foramen, in quo currit tornum: et firmetur lignum omne in
32
terra multum, ne moueatur omnino. Et intromittatur lignum rotun-
33
dum: et est tornum in quo reuoluitur ligamentum in duobus forami-
34
nibus duorum lignorum. Et in extremitate eius est foramen, in quo fir〈-〉
35
matur lignum, cuius longitudo est palmus cum eo quod reuoluitur:
36
et in duobus lignis alijs est similiter illius. Deinde stringe ligamenta
37
quae strinxisti in pectore infirmi torno quod est apud caput eius: et li-
38
gamenta quae strinxisti in cruribus eius in torno quod est apud pedes
39
eius. Deinde stet apud omne tornum minister, qui torqueat manum
40
suam cum licinio, cum quo reuoluitur tornum: et medi-
41
cus aequet Spondilem, secundum quod dixi-
42
mus. Haec est forma torni, quae sequitur.
i1
1
Deinde postquam redit Spondilis, et aequatur locus, tunc oportet, ut
2
ponas emplastrum exiccatiuum cum albumine oui. Deinde stuppam.
3
Postea pone supra emplastrum astellam ex tabula, cuius latitudo sit tri-
4
um digitorum, aut circiter eos. Et longitudo eius quantitas quae capiat
5
locum Gibbositatis, et super partem Spondilis sanae. Deinde ligetur cum
6
ligamento quod diximus. Et utatur infirmus nutrimento subtili, donec
7
sanetur. Quod si remaneat quiddam eminentiae in loco in fine sanatio-
8
nis: tunc oportet, ut administrentur medicinae quae mollificant, et leni-
9
unt, cum administratione tabulae quam narrauimus tempore longo. Et
10
iam administratur in illo lamina plumbi. Et quandoque accidit eminen-
11
tia in postremo Spondilium dorsi: et putatur per eam dislocatio, et est
12
illud os quod iam eminet. Quare non oportet, ut praesumptio fiat ei cum
13
hac medicina: fortasse enim accidere faciet mortem.
14
¶ De curatione Anchae dislocatae.
15
Caput XXXII.
16
SCIAS, quod iuncturae Anchae, et iuncturae humeri, non acci-
17
dit, nisi dislocatio tantum: neque accidit eis quod accidit reliquis iun-
18
cturis ex remotione parua, et concauitate. Et iunctura quidem Anchae
19
dislocatur secundum quatuor partes. Quod est, quia dislocatur ad anteri-
20
ora, et ad posteriora. Et plurimum quidem dislocatur ad interiora: et pa-
21
rum dislocatur ad anteriora, et ad posteriora. Et curatio dislocationis ei-
22
us ad interiora, est: quia quando tu coniungis crus infirmi sanum cum
23
infirmo, est longius: et est genu eius eminens plus quam sani, et non po〈-〉
24
test infirmus duplicare pedem suum apud inguen: et est locus qui se-
25
quitur inguen apostematus apostemate calido, propterea, quod caput
26
coxae iam peruenit illic. Et signum eius cui accidit dislocatio ad exteri-
1
ora est, quod sunt accidentia eius contraria istis accidentibus. Et signum
2
eius cui accidit dislocatio ad anteriora, est, quia expandit crus sanum se-
3
cundum complementum: uerumtamen non duplicat ipsum absque do-
4
lore qui est in genu: et si conatur ad ambulandum, non potest super il-
5
lud ad anteriora: et retinetur urina eius, et apostematur inguen eius, et
6
apud ambulationem est calcatio eius super calcaneum. Et signum eius
7
cui accidit dislocatio ad posteriora est, ut non expandat genu, neque pos-
8
sit duplicare ipsum antequam duplicet inguen: et est crus eius etiam bre〈-〉
9
uius altero: et inguen est mollificatum, et est caput coxae apud locum ilij.
10
Reductio uero huius dislocationis specierum est, ut consyderes tunc,
11
si dislocatio est uetusta, quae iam antiquatur cum habente ipsam. Dein-
12
de si tu administres reductionem eius, et remanet secundum dispositi-
13
onem suam: tunc non est in ea curatio omnino. Non ergo oportet, ut
14
praesumptio fiat ei penitus. In illo autem cuius dislocatio est recens, et
15
est ex una specierum quatuor dislocationis: tunc propera ad hoc, ut
16
uoluas iuncturam, et extendas ipsam ad interiora et ad exteriora, et
17
moueas eam dextra et sinistra: fortasse enim redit, et non indiget alia
18
cura. Si autem non redit hoc modo, tunc oportet, ut praepares mi-
19
nistrum fortem, et extendat crus eius ab inferiori parte: aut cum ma-
20
nibus suis, aut cum ligamento, quod ligetur super crus eius supra ge-
21
nu: et minister alius extendat manum eius desuper, ita ut intromittat
22
manus suas sub titillicis eius. Deinde stringat cum ligamento leni su-
23
per radicem coxae, et teneat extremitatem ligamenti alterius. Et sit ex-
24
tensio eius aut ab anteriori parte inguinis ad partem furculae, aut a po-
25
steriori ad partem dorsi. Et sit extensio eorum omnium uice una, do-
26
nec eleuetur infirmus cum corpore suo a terra, et remaneat pendens.
27
Et haec enim species extensionis est species communis specierum qua-
28
tuor. Si ergo redit dislocatio cum eo quod diximus, est bonum: et si
29
non, tunc necesse est omni speciei illud quod dicam de curatione pro-
30
pria. In reductione quidem eius propria quando dislocatio est ad in-
31
teriora, oportet, ut resupinetur infirmus super latus suum sanum.
32
Deinde ponat ligamentum super radicem coxae, in eo quod est inter
33
caput coxae, et locum qui est sub inguine. Deinde extende ligamen-
34
tum ad sursum a parte inguinis ad altiorem partem corporis, ad par-
35
tem furculae. Deinde accipiat minister alius fortis brachia eius, et mi-
36
nuat locum grossum coxae infirmae, et extendat ad exteriora extensi-
37
one uehementi. iam enim redit ad locum suum. Et haec species est fa-
38
cilioris reliquis speciebus curationis, qua reducitur hoc membrum.
39
Si autem excusatur super te, et non obedit tibi ad introitum cum
40
hac specie curationis omnino: tunc oportet, ut ligentur duo pedes in-
41
firmi simul cum ligamento forti, leni, super duos calcaneos, et super
42
duo genua: et sit longitudo cuiusque a compare suo quantitatis qua-
1
tuor digitorum: et sit crus infirmum extensum plus altero quantitate
2
duorum digitorum. Deinde suspendatur infirmus super caput ligni,
3
quod sit in domo: et sit longitudo eius a terra quantitas duorum bra-
4
chiorum. Deinde praecipe iuueni forti, ut muniat caput coxae: et sus-
5
pendatur cum infirmo inuenis alius: et impellat iuuenis alius, muniens
6
coxam cum fortitudine. nam iunctura redit ad locum suum cum uelo-
7
citate. In reditione autem eius propria, quando est dislocatio ad exte-
8
riora, oportet, ut iaceat infirmus super podium, secundum quod narra-
9
uimus in habente gibbositatem. Et stringatur ligamentum super crus
10
eius, infirmum proprie, et super pectus eius. Deinde ponantur duo
11
ligna, unum apud pedes eius, et alterum apud caput ipsius. Deinde po-
12
natur lignum additum in medio podij, fixum bene: super quod inuo-
13
luti sint panni humidi, ut non laedat infirmum: et sit lignum inter co-
14
xas eius, ut non attrahatur ad inferiora apud extensionem. Deinde ex-
15
tendat omnis minister ad partem suam, et medicus aequet reductionem
16
manu sua. Si ergo obedit ad reuersionem, erit bonum. Et si non, pone
17
super ipsam tabulam, et preme ipsam, sicut diximus in gibbositate, ae-
18
qualiter. Verumtamen oportet, ut iaceat infirmus super latus suum sa-
19
num. Et quando dislocatio est ad anteriora, tunc oportet, ut exten-
20
datur crus infirmi uelociter: et est secundum hanc eandem narratio-
21
nem super podium: et ponat medicus palmam manus suae dextrae su-
22
per inguen infirmum. Deinde coartet ipsum cum manu altera, et cum
23
illa coartatione pone ipsum extensum ad inferiora ad partem genu.
24
Et si dislocatio est ad posteriora: tunc non oportet, ut extendatur in-
25
firmus ad inferiora, et sit eleuatus super terram: imo oportet, ut sit po-
26
situs super rem duram, sicut oportet, ut fit etiam si dislocatur ancha ei-
27
us ad exteriora, secundum illud quod diximus de accubitu eius super
28
duas anchas: et est super faciem eius, et ligamenta extensa: secundum
29
quod diximus nuper. Et oportet, ut administretur compressio cum ta-
30
bula etiam super locum ad quem egreditur iunctura, cum completur
31
reductio secundum quod oportet. Et signum reditionis eius non oc-
32
cultatur tibi: et est, ut extendas duo crura infirmi: et quando uides
33
ea aequalia, et infirmus stringit crus suum, et expandit ipsum absque
34
excusatione: tunc scias, quia iam redit membrum, secundum quod o-
35
portet: tunc coniunge duas coxas, et pone emplastrum, et stringe cum
36
imemati, id est, rota: ita, ut non moueatur ancha ad aliquam partium:
37
et adhaereat infirmus quieti tribus diebus, aut quatuor. Deinde solue
38
ligamentum, et emplastrum, et compara crus cum altero: tunc si uides
39
ea aequalia in statu, tunc scias, quod dislocatio iam firmata est: absol-
40
ue ergo infirmum ad ambulandum. Et si uides aliquid mollificatio-
41
nis: tunc redi, et emplastra illud, et stringe illud secundum strictu-
42
ram tuam primam: et dimitte illud etiam tribus diebus. Deinde sol-
1
ue illud et fac ipsum tardare in ambulatione super utrumque aliquot die〈-〉
2
bus, donec confortetur bene.
3
¶ De dislocationis Genu. Caput XXXIII.
4
GENV dislocatur secundum tres modos. Dislocatur ad exte-
5
riora, ad interiora, et ad inferiora, scilicet ad posteriora. Et non
6
dislocatur ad anteriora. Et signum dislocationis eius, est, ut pręcipias in-
7
firmo, ut applicet crus suum ad coxam suam. Si autem non adhaeret cum
8
coxa: tunc scias, quod Genu est dislocatum. Et restauratio omnium mo〈-〉
9
dorum dislocationis eius est, ut facias sedere infirmum rectum, ita ut iam
10
extendat crus suum si potest super illud, et adhaeret dorsum tuum ad fa〈-〉
11
ciem eius: et pone pedem eius inter pedes tuos. Deinde adhaerere fac
12
Genu eius cum palmis tuis, et recta eas inter digitos tuos super Genu
13
eius. Deinde applica cum palma tua duo latera Genu eius cum fortitu-
14
dine. Et minister alius extendat pedem eius, donec redeat Genu ad lo-
15
cum suum. Et signum reditionis est, ut adhaereat crus cum coxa in leni-
16
tate, non laboriose. Deinde emplastra ipsum, et adhaerere fac crus cum
17
coxa. Deinde liga ea simul cum uitta tribus diebus, aut quatuor. Dein-
18
de solue ea. Et non utatur infirmus ambulatione aliquot diebus, donec
19
sanetur. Si autem recusatur tibi reductio eius, tunc administra extensio-
20
nem fortem cum ligamentis, quorum praecessit narratio in
21
curatione anchae, donec redeat.
22
¶ De curatione dislocationis Calcanei.
23
Caput XXXIIII.
24
CALCANEVS quandoque remouetur remotione parua, et
25
quandoque dislocatur secundum complementum. Et dislocatio eius fit,
26
aut ad interiora, aut ad exteriora. Et signum dislocationis eius est, quod
27
uides Calcaneum inflatum, procedentem ad partem ad quam disloca-
28
tur. Curatio autem remotionis eius, est facilis reditionis: et est, ut exten〈-〉
29
datur cum facilitate cum manibus, et aequetur, donec redeat. In cura-
30
tione autem eius quando dislocatur secundum complementum, opor〈-〉
31
tet, ut facias sedere infirmum rectum: et teneat ipsum minister fortis ual〈-〉
32
de a posteriori parte dorsi eius, in medio ipsius. Deinde tene tu cum ma〈-〉
33
nu tua dextra pedem eius a superiori parte eius, et cum manu tua sini-
34
stra ab inferiori parte pedis eius loco cauillę. Deinde trahe pedem ad te〈-〉
35
cum manu tua dextra. Deinde cum sinistra duabus uicibus. Deinde ex-
36
tende cum sinistra, et impelle pectus pedis cum dextra uersus crus abs-
37
que labore. Fac illud bis, sicut narrauimus. Deinde impelle pectus pe-
38
dis ad crus in uice tertia, et tu trahis cauillam. Si ergo redit in uice una,
39
aut in duabus secundum hunc modum, et uides pedem aequatum, est
40
bonum: et si non, tunc itera operationem super ipsum: quoniam ipse
41
redit. Si autem prohibetur tibi reductio eius cum eo quod narraui-
1
mus: tunc fac iacere infirmum super dorsum suum super terram, et fige
2
paxillum in terra firmatum ualde, ut cadat inter coxas eius: et tu iam in-
3
uoluisti super ipsum pannum, ut non laedat infirmum. Deinde accipiat
4
minister coxam eius: postea extendat minister alter pedem, aut cum ma〈-〉
5
nibus suis, aut cum ligamento quod liget super collum pedis. Deinde
6
extendat omnis minister contra extensionem comparis sui: et paxillus
7
sit stans inter duas coxas infirmi retinens eum, ut non attrahatur corpus
8
eius ad inferiora apud extensionem. Deinde aequet medicus dislocatio-
9
nem manibus suis, et minister alter teneat crus sanum ad inferiora.
10
Nam dislocatio redit cum uelocitate. Quando ergo redit dislocatio, et
11
declaratur tibi sanitas reditionis eius: tunc pone emplastrum et stup-
12
pam, et stringe ipsam cum ligamentis firmiter, et liga pedem cum liga-
13
mento ad crus. Et oportet, ut caueas uel timeas de neruis, qui sunt supra
14
calcaneum posterius, ut non sit ligamentum super eos uehemens, et lae〈-〉
15
dat eos. Deinde dimitte ipsum duobus diebus, aut tribus. Quod fi[*]fi corrupt for si mol〈-〉
16
lificatur ligamentum, stringe ipsum: deinde solue ipsum in die tertio, aut
17
quarto: et prohibe infirmum ab ambulatione quadraginta diebus. Si
18
uero conatur ambulare ante illud spacium, non fit securitas quin dissol〈-〉
19
uatur super ipsum dislocatio, et corrumpatur, et non recipiat post illud
20
curationem. Quod si accidat ei apostema calidum: tunc oportet, ut ad-
21
ministres in sedatione eius illud, in quo praecessit narratio
22
nostra in alio loco ex curatione, et embrocatio-
23
nem, donec remoueatur.
24
¶ De dislocatione Digitorum pedis, et cura.
25
Caput XXXV.
26
OPORTET, ut aequetur quod dislocatur ex eis cum exten-
27
sione pauca absque labore: et illud quidem non est difficile, imo est facile.
28
Si autem dislocatio est in quibusdam nodis dorsi pedis: tunc oportet,
29
ut faciat sedere infirmus pedem suum super locum aequalem terrae, aut super
30
tabulam: et est stans sicut ambulans. Deinde tu sta, et pone pedem tu-
31
um super illud quod eminet ex illis iuncturis. Deinde calca illud cum
32
pede tuo cum uirtute, donec redeat, et uideas ipsum iam aequatum, et
33
non appareat in loco eminentia. Deinde pone sub uentre pedis eius ta-
34
bulam quae capiat pedem totum, cui sint duo capita. Deinde stringe i-
35
psum strictura decenti tribus diebus. Deinde solue ipsum, et fac quiesce〈-〉
36
re eum ab ambulatione diebus multis, donec stringa-
37
tur et securetur a reductione.
38
¶ De speciebus dislocationis cum uulnere uel fra-
39
ctura. Caput XXXVI.
40
QVANDO accidit aliquid ex illo, et conaris curationem ei-
41
us, et ipsius restaurationem, multotiens succedit mors: et
42
propter illud non oportet, ut pręsumat super curationem eius, quod est
1
huiusmodi, nisi qui est prudens in arte longi usus, misericors, pius, tar-
2
dus, non audax, neque praesumptuosus: et ut utatur in incaeptionce me-
3
dicinis quae sedant apostemata calida tantum: et dimittat infirmum di-
4
uino iudicio. Nisi uideas, aut speras salutem a perditione cum leni-
5
tate aegritudinis, et in quo apparet quiddam spei. Conare ergo redu-
6
ctionem eius statim in principio rei, antequam accidat apostema calidum.
7
Si ergo redit membrum, secundum quod uolumus, tunc administra re-
8
gimen quod sedat apostema: et cura uulnus cum eo quod conuenit ei ex
9
unguentis desiccatiuis. Quod si dislocatio est cum fractura, et acci-
10
dunt in osse satagię separatę, tunc conare ablationem earum, et fac in il-
11
lo quod diximus in aegritudinibus simplicibus ex eo quod praecessit in
12
locis earum. Et caue secundum tuam uirtutem, et custodi teipsum ab in-
13
troitu in uiam timoris: secundum quod praecessit praedicatio mea
14
tibi. Nam illud est melius tibi apud Creatorem tuum, et
15
magis permanens ad gloriam tuam, et magis sal-
16
uum tuo corpori apud illos in
17
tuo tempore.
18
¶ Explicit Liber Chirurgiae, quem transtulit Magister Gerardus Cre-
19
monensis in Toleto, de arabico in latinum: qui Liber est trice-
20
sima particula libri Azaragi, quem composuit Albucasim.
21
¶ ARGENTORATI apud Ioannem
22
Schottum librarium. XXVI. Febr.
23
Anno M. D. XXXII.
24
CVM Gratia et Priuilegio Imperatoriae
25
Maiestatis ad Quinquennium.