92
1
|83r|[ms S]
|1|YSAGOGA MINOR IAFARIS MATHEMATICI IN ASTRO-
2
NOMIAM PER ADELARDUM BATHONIENSEM EX ARABICO
3
SUMPTA INCIPIT
4
|2| <Q>uicumque philosophię scientiam altiorem studio constanti in-
5
quirens, ammirabiles celestium in universitate sensili perscrutatur ef-
6
fectus – similitudinibus quippe super<i>orum formarum supra mun-
7
dum hunc inferiorem naturali quodam mo<tu> apparentibus rerum-
8
que futurarum prenocionem portendentibus – |3| haut quamquam id
9
absque noticia graduum circulorum signorumque consequetur; preterea
10
quis planeta cuius signi dominus, quasque in eis partes occupent; eorum-
11
dem etiam natura nec minus et signorum; ipsorum etiam que shemeli,
12
que autem genubi sint presciri convenit. |4| Horum autem singula in
13
Ysagoga Maiore diffusius dicta sunt; nunc autem compendiose, intro-
14
ducendis propius.
15
|1*| Dicetur itaque primo quidem loco de signorum natura, propri-
16
etatibus, effectibus; secundo vero de stellarum proprietatibus secundum
17
se atque earumdem quantitatibus, quasque affectiones a Sole habeant;
18
tercio autem de .xxv. habitudinibus planetarum; quarto de stellarum
19
felicitate atque potentia, sed et infortunio et impotentia dicendum, Lune
20
etiam imbecillitate, noticiaque duodecatemorion earum; quinto de plan-
21
etarum natura quidque supra mundum inferiorem significent, quisve
22
cui diei vel hore presit; sexto de nominibus cehem, id est <partium>;
23
septimo de noticia afraadet et stellarum finibus secundum Medorum
24
philosophos, set et graduum diversitatibus.
94
1
Sermo primus
2
|5|<C>irculus igitur in .ccc.lx. gradus, necnon in .xii. signa dividitur:
3
est autem primum signorum Aries; secundum Taurus; tercium Gem-
4
ini; quartum Cancer; quintum Leo; sextum Virgo; septimum Libra;
5
octavum Scorpius; nonum Sagittarius; decimum Capricornus; unde-
6
cimum Aquarius; duodecimum Pisces. |6| Horum autem unumquodque
7
in .xxx. <gradus> dividitur; gradus autem in dakaicas .lx.; secundum
8
idem autem et dakaica in secundas, et secunda in tercias, et tercia in
9
quartas modo infinito dividi potest. |7| Septem vero planete sunt hii:
10
primus Saturnus; secundus Iupiter; tercius Mars; quartus Sol; quintus
11
Venus; sextus Mercurius; septimus Luna. |8| Unusquisque autem horum
12
dignitates suas in signis optinent, set et sublimationem et draconem.
13
|9| Aries itaque domicilium est Martis; regnum autem Solis in decimo
14
nono eiusdem gradu; servitus autem Saturni in vigesimo primo. |10|
15
Facies eius tres, unaqueque |83v|[ms S] decem gradus optinens; est autem
16
prima facies Martis, secunda Solis, tercia Veneris. |11| Natura eius cal-
17
ida et sicca, ignea, colerica; sapor amarus; sexus masculinus; die gaud-
18
ens; ad nova germina convertibilis; diem supra horarum equalitatem au-
19
gens; ortus eius .xxx. gradibus minor, idemque indirectus. |12| Figura
20
autem inperfecta; iracundum; bicolor; biforme; libidinosum; paucorum
21
liberorum, quandoque nullorum; regale; quadrupes; cornipes; vocis in-
22
perfecte. |13| Pars eius in homine caput et facies. |14| In terris autem
23
Babil, Feriz, Philistin et Derebigen.
24
|15| Taurus domicilium est Veneris; regnum Lune in tercio eius gradu;
25
servitus autem nullius in eo. |16| Facies eius tres, prima Mercurii,
26
secunda Lune, tercia Saturni. |17| Natura eius frigida et sicca, ter-
27
rea, melancolica; sapor eius acetosus; sexus femininus; nocturnum;
28
firmum ad germina; dies augens; figura inperfecta, membro diminuta; li-
29
bidinosum; paucorum liberorum, plerumque nullorum; vocis inperfecte;
30
quadrupes; cornipes. |18| Omnis autem planta et quicquid terra rad-
31
icatur, eius est. |19| In homine vero cervix et guttur. |20| In terris
32
autem Eshewed et Henden et Civitates et Elhewez.
96
1
|21| Gemini domicilium Mercurii; regnum autem Capitis Draconis in
2
tercio gradu eorum; servitus vero Caude eiusdem in eodem. |22| Facies
3
eius .iii., quarum prima Iovis, secunda Martis, tercia Solis. |23| Natura
4
eius calida et humida, aeria, sanguinea; sapor eius dulcis; sexus mas-
5
culinus; diurnum; biforme; vernum; extremitas autem eius solsticialis;
6
multiforme, om<nium> volantium; |24| magna pars eius in arboribus
7
longis; figura humana; facundum; carens liberis; verborum parcum; for-
8
mosum; munificum; benivolum. |25| In hominibus habens pectus et bra-
9
chia. |26| In terris, Harran et Arme<ni>am et Derebigen et Mez<r>
10
et Varkan.
11
|27| Cancer domicilium est Lune; regnum autem Iovis in quinto
12
decimo eius gradu; servitus Martis .xxviii. |28| Facies eius .iii., prima
13
Veneris, secunda Mercurii, tercia Lune. |29| Natura eius frigida et
14
humida, aquatica; flegmatica; sapor eius salsus; sexus femininus; noc-
15
turnum; a vere ad esta<tem> conversivum; initium eius dies minuens;
16
multorum filiorum; sine voce. |30| Pars eius supra reptile et natatile et
17
arbores mediocres et aquas currentes et pluviales. |31| In homine autem
18
habens mamillas et cor, stomachum, lateraque et splenem et pulmonem.
19
|32| In terris, Armeniam Parvam et Escin; est autem particeps terrae
20
Balk et Helewez et aliquarum Affrice.
21
|33| Leo domicilium est Solis; nullum in eo regnum vel servitus. |34|
22
Facies eius prima Saturni, secunda Iovis, tercia Martis. |35| Natura
23
eius calida et sicca, ignea, colerica; sapor eius amarus; masculinum;
24
diurnum; secundum estatem firmum; quadrupes; in lupis molares et
25
ungues habens; longarum arborum particeps; |36| imperfectum; iracun-
26
dum; libidinosum; liberis carens; vocis inperfecte; artifex; fallax; mali-
27
volum; sollicitum; triste. |37| In homine stomachi superius et cor et
28
nervos et latera et costas habens. |38| In terris, Insulas et Atork usque
29
ad finem habitacionum et Nicabor et loca regia et elmefewiz et elkila.
30
|39| Virgo domicilium est Mercurii; regnum etiam eius in quinto
31
decimo illius; servitus autem Veneris in .xxvii. eiusdem. |40| Facies eius
32
prima Solis, secunda Veneris, tercia Mercurii. |41| Natura eius frigida et
33
sicca, terrea, melancolica; sapor acidus; femi<ni>num; nocturnum; du-
34
plex; debile; postremitas eius equinoctialis; triforme, unaqueque earum
35
volatilis; paulisper tenebrosum; |42| figura humana; s<t>erile; vocis
98
1
magne; formosum; munificum; benivolum. |43| In homine nates et
2
intestina. |44| In terris vero Civitates, Affricam et Shem et Arabiam
3
omnemque terram cerealem, loca comedarum et musicorum.
4
|45| Libre signum domicilium est Veneris; regnum autem Saturni in
5
vigesimo primo gradu eius; servitus Solis in .xix. eius. |46| Facies eius
6
prima Lunae, secunda Saturni, tercia Iovis. |47| Natura eius calida et
7
humida, aeria, sanguinea; sex[t]us masculini; diurnum; conversivum; au-
8
tumnale; diem minuens; ortus eius supra .xxx. gradus, idem indirectus;
9
bicolor; biforme; paulisper obscurum. |48| Pars ei<us> in arboribus
10
altis; figura humana; in voluptatibus et libidine mediocre; paucorum
11
liberorum, plerumque nullorum; vocis vive; formosum; omnibus beni-
12
volum. |49| In homine ventris inferiora et pectinem habens. |50| In ter-
13
ris, Romaniam usque ad Affricam et Shahid Medie usque ad Ethiopiam
14
et Karmen et Segesten et Kebil locaque venantia et
15
aucup<i>a et montium cacumina.
16
|51| Scorpii signum domicilium est Martis; servitus autem Lune in
17
tercio eius gradu. |52| Facies eius prima Martis, secunda Solis, ter-
18
cia Veneris. |53| Natura eius frigida et humida, aquatica, flegmatica;
19
femini<n>um; nocturnum; firmum; autumnale; |54| pars eius in lupis et
20
in omni nata<ta>li et in fuminibus et in arbustis; multorum liberorum;
21
iracundum; mendax; in malo sollicitum; speciosum; munificum; mutum.
22
|55| In homine pudenda habens et sperma. |56| In terris Elhegez et rura
23
Arabie usque ad Elieman et Tangen et Feruz, omniaque loca fetida et
24
carceres et scorpionum habitacula.
25
|57| Sagittarii signum domicilium est Iovis; regnum autem Caude
26
Draconis in tercio eius gradu; servitus Capitis eiusdem in eodem. |58|
27
Facies eius prima Mercurii, secunda Lune, tercia Saturni. |59| Natura
28
eius calida et sicca, ignea, colerica; sapor eius acidus; masculinum; di-
29
urnum; bicolor; autumnale; postremitas eius solstitialis hiemalis; inper-
30
fectum; indirecte oriens; gemine figure; in duo media divisum: dimidium
31
primum |84r|[ms S] figure humane, regale, dominans; dimidium secundum,
32
quadrupes ungule integre; |60| pars eius in lupis; paucorum liberorum;
33
parve vocis; officiosum; lucrosum. |61| In homine crura. |62| In terris
34
montes et loca ignea habens.
100
1
|63| Capricorni signum domicilium est Saturni; regnum autem Mar-
2
tis in .xxviii. eius gradu; servitus vero Iovis in .xv. |64| Facies autem
3
eius prima Iovis, secunda Martis, tercia Solis. |65| Natura eius fri-
4
gida et sicca, terrea, melancolica; sapor acetosus; femini<n>um; noc-
5
turnum; conversivum; hiemale; initium eius diem augens; figure rotunde;
6
zelotipum. |66| Duarum voluntatum et naturarum; prima enim pars
7
<terrea> et sicca, quandoque supra bestias et steriles potens; secunda
8
pars aquatica, fluxilis; multorum filiorum; turpidum; |67| habens terram
9
herbidam et herbarum similia; vite bone; vocis mediocris; iracundum;
10
cautum; pavidum; triste; libidinosum. |68| In homine genua. |69| In
11
terris Ethiopiam et ripas Elden et Scind et Hind usque ad Hegez; in
12
regionibus florida et prata, loca canum et onagrorum, luporum et loca
13
Arabum.
14
|70| Aquarii signum Saturni domicilium est; alienatio Solis. |71| Fa-
15
cies eius prima Veneris, secunda Mercurii, tercia Lune. |72| Natura
16
eius calida et humida, aeria, sanguinea; sapor eius dulcis; masculinum;
17
diurnum; firmum; hiemale; |73| pars eius in arboribus altis, aquis fluen-
18
tibus; figure[t] humane; paucorum liberorum, interdum nullorum; vocis
19
parve. |74| In homine tibias usque ad pedes. |75| In terris silvestria et
20
Kufan usque ad Affricam et Mediam; in regionibus aquosa et pratosa
21
habens.
22
|76| Pisces domicilium est Iovis; regnum Veneris in .xxvii. gradu
23
eius; servitus Mercurii in .xv. gradu eiusdem. |77| Facierum eius prima
24
Saturni, secunda Iovis, tercia Martis. |78| Natura eius frigida et humida,
25
aquatica, fegmatica; sapor eius salsus; femininum; nocturnum; bicor-
26
por; hiemale; postremitas eius equinoctialis. Pars eius prima paludosa;
27
altera supra arbores mediocres. |79| Eius sunt lupi et aquatilia omnia
28
et lacune. Mulieribus indifferens; multorum liberorum; imperfectum;
29
mutum. |80| In homine pedes. |81| In terris Tarasten et partes Gallie
30
et Roman<i>e et Soliman, et Insulam et Alexandria<m> et mare El-
31
lieman habens; in regionibus vero littora et oratoria et angelorum loca.
102
1
|82| Et he quidem signorum nature et proprietates sunt. |83| Sunt
2
autem in signis supradictis et alienationes [et] stellarum et servitutes.
3
|84| Estque alienatio domicilii, servitus autem regni, eodem gradu, op-
4
positum. |85| Sciendum etiam quia signa trina eiusdem nature sunt.
5
|86| Aries, Leo, Sagittarius, trigonalia, ignea, orientalia, colligentia et
6
implentia; iudex istorum diurnus Sol et Iupiter; nocturnus vero Iupiter
7
et Sol; eis communicans die et nocte Saturnus. |87| Deinde Taurus,
8
Virgo, Capricornus, census et potentie munifica, trigonalia, terrea, me-
9
ridiana; iudex eorum diurnus Venus et Luna; nocturnus vero Luna et
10
Venus; eorum communicans die ac nocte Mars; Mercurius autem partem
11
habet in Virgine. |88| Demum Gemini, Libra, Aquarius, dantia et evacu-
12
antia, trigonalia, aerea, occidentalia; iudex istorum diurnus Saturnus et
13
Mercurius; nocturnus vero Mercurius et Saturnus; communicans eorum
14
die ac nocte Iupiter. |89| Postremo Cancer, Scorpius, Pisces, accipientia
15
et implentia, trigonalia, aquatica, septentrionalia; iudex eorum diurnus
16
Venus et Mars; nocturnus vero Mars et Venus; communicans eis die ac
17
nocte Luna.
18
|90| Eorumdem signorum sex quidem directe, alia vero <in>directe
19
oriuntur. |91| Indirecte, a primo Capricorni usque ad ultimum Gem-
20
inorum; directe vero, a primo Cancri usque ad ultimum Sagittarii. |92|
21
Que vero indirecte oriuntur quodammodo amant illa quę directe sur-
22
gunt, quorum quidem dies diebus eorum equales, dantia se illis ad actus
23
prosperos; verbi gratia, Gemini et Cancer, Taurus et Leo, Aries et Virgo,
24
Pisces et Libra, Aquarius et Scorpius, Sagittarius et Capricornus. |93|
25
Hec itaque quorum dies equales sunt, et sibi amica sunt, et in bonis
26
effectibus consentiunt et in potentia conveniunt. |94| Dicuntur etiam
27
preterea ea quę indirecte oriuntur sequi illa que directe, in alia quidem
28
parte; amant enim Gemini Leonem, Taurus Cancrum, Capricornus
29
Virginem, Pisces Scorpionem, set et Capricornus Scorpionem et Aquar-
30
ius Sagittarium. |95| At vero Aries et Libra, Capricornus et Cancer
31
amant equidem inter se, set non ad effectum bonum; sunt enim oppos-
32
ita. |96| Omnia item quorum gradus equales, sibi amica sunt: Aries et
33
Pisces, Taurus et Aquarius, Capricornus et Gemini, ceteraque his simi-
34
liter. |97| Item quecumque duo unius domicilia sunt: Capricornus et
35
Aquarius Saturni, Sagittarius et Pisces Iovis et his similia[s].
36
|98| Dividitur autem circulus qualibet hora in partes .iiii. |99| Prima
37
ab ortu usque ad medium celum, diciturque orientalis, masculina, ac-
38
cedens. |100| Altera vero a medio celo usque ad occidentem, diciturque
104
1
feminea, meridiana, recedens. |101| Tercia ab occidente usque ad inferi-
2
oris emisperii medium, occidentalis, masculina, accedens. |102| Quarta
3
ab imo <medio> usque ad orientem, septentrionalis, feminea, recedens.
4
|103| Amplius, quecumque pars circuli supra terram fuerit, dextra, in-
5
ferior vero sinistra dici solet. |104| Secundum quosdam etiam due partes
6
superiores masculine et dextre et accedentes, due vero inferiores feminee
7
et sinistre et recedentes dicuntur. |105| Item ab imo medio usque ad
8
superius medium per orientem ascendens, a medio vero superiore per
9
occidentem ad imum medium descendens dicitur.
10
|106| Quatuor item supradicte partes supra .xii. signa dividuntur
11
atque unamquamque earum domicilium vocant. |84v|[ms S] |107| Unius-
12
cuiusque etiam quarte supradicte primum domicilium firmum, alterum
13
vero sequens firmum, tercium a firmo remotum dicunt. |108| Unumquod-
14
que etiam horum proprio nomine distinguunt. Hec autem domicilia om-
15
nium inferiorum significantia sunt. Dicendum igitur .xii. domiciliorum
16
significationes.
17
|109| Domicilium itaque ortum occupans horosco[r]picum dicitur;
18
huius effectus super ipsum hominis corpus et vitam omnesque eius in-
19
ceptiones. |110| Domicilium secundum supra possessionem et usum.
20
|111| Tercium supra germanos et consanguineos, uxorisque propin-
21
quos, set et supra lectionem et scientiam motumque localem. |112|
22
Quartum supra parentes, videlicet patrem ac matrem, eorumque ante-
23
cessores, quamque terre partem occupaturus sit, thesauros et omnia
24
abscondita. |113| Quintum supra libidinem suam et filios. |114| Sextum
25
supra egritudinem servosque et bestias suas. |115| Septimum uxor<um>
26
et nuptiarum. |116| Octavum timoris et mortis. |117| Nonum itineris
27
et peregrinationis, <legum et divine contemplacionis, philosophie et ar-
28
tium, scripturarum et visionum>. |118| Decimum regni et usus, for-
29
tunę, forme, taciturnitatis, officiorum et laborum. |119| Undecimum
30
spei, fortune, divitiarum, famę, sodalium. |120| Duodecimum passionis,
31
inimicorum, carcerum, dolorum, penuriarum.
32
|121| Gaude<t> autem Mercurius in domicilio horosco[r]pico, Luna
33
autem in tercio, Venus in quinto, Mars in sexto, Sol in nono, Iupiter in
34
.xi., Saturnus in .xii..
106
1
|1| Sermo secundus
2
|2| <S>inguli vero planete secundum se quidem proprietatum di-
3
versarum. |3| Unusquisque enim in circulo signorum sublimatur; cum
4
itaque sublimatur, et minus lucidus et minor nobis videtur et minus
5
promovet, cum inter eum et caput sue sublimationis minus quam .xc.
6
gradus ex anteriore vel posteriore parte continentur. |4| Cum autem
7
utrinque .xc. gradus fuerint, lux et quantitas et motus examinata
8
erunt. |5| Cum vero hunc locum transcenderit, et lumen et quantitas et
9
motus augebuntur.
10
|6| Sunt autem horę quędam in quibus crescit numerus; quędam vero
11
in quibus decrescit; alie etiam in quibus nec crescit nec decrescit. Cum
12
enim fuerit argumentum minus quam .clxxx. graduum, crescit. Cum
13
vero magis, decrescit. Sin autem .clxxx., nec hoc nec illud.
14
|7| Sciri etiam convenit quia est quando computatio augetur; est
15
quando minuitur; est et quando neque augetur nec minuitur. Augetur
16
quidem quotiens examinatio medialitati superponitur. Minuitur vero
17
dum eidem idem subtrahitur. Atqui quando nec additur nec minuitur,
18
in circulo obli<qua>tionis in via Solis invenitur.
19
|8| Sed et illud quia cum planete superiores medialem motum suum
20
superaverint, motus eorum auctus dicitur. Cum vero a medialitate sub-
21
trahunt, et motus diminutus. At cum nec addunt nec subtrahunt, motus
22
examinatus appellatur. |9| Veneris vero et Mercurii motus pro motu
23
Solis denominatur. Si enim medialem Solis motum superaverint, eorum
24
motus auctus. Si vero medialitate minus promoverint, diminutus. Sin
25
autem nec addiderint nec subtraxerint, medialis dicitur.
26
|10| Sed et illud quia shemeli et genubi quantum ad viam Solis di-
27
cuntur. A Capite enim Draconis sui usque ad Caudam shemeli; a Cauda
28
vero usque ad Caput genubi perhibentur.
29
|11| Illud autem pretereundum non est quia singule stelle sue potentie
30
ante et retro gradus habent determinatos. |12| Sol itaque .xv. gradus
31
ante se et totidem retro se sue potentie habet. Luna, .xii. ante et
32
totidem retro. Saturnus et Iupiter .ix. ante et totidem retro. Mars
33
autem .viii. ante et totidem retro. Venus denique et Mercurius septem
34
ante et totidem retro.
108
1
|13| Dicendum quoque quas a Sole proprietates recipiant; in Maiore
2
autem Ysagoga diffusius, hic vero necessaria tamen. |14| Quicumque
3
igitur trium planetarum superiorum, Saturnus dico vel Iupiter sive etiam
4
Mars, <cum> a conventu discesserit, respectu eius dexter dicetur donec
5
ille Sol ad oppositum gradum pervenerit. Cum vero Sol oppositum
6
transierit, et planeta sinister ei dicetur. |15| Venus autem et Mercurius
7
a Sole ad orientem discedentes, donec usque ad eum redeant, sinistri
8
dicuntur. Ab eo vero recedentes quousque ad predictum primum locum
9
redeant dextri appellantur. |16| Luna quoque a Sole discedens donec
10
ad opp<ositu>m veniat, sinistra. Si vero oppositum transierit, dextra
11
dicetur.
12
|17| Saturnus item et Iupiter et Mars a Sole proprietates .viii. sus-
13
cipiunt. Prima quando Solem eodem loco conveniunt. |18| Secunda,
14
quando Sol a Saturno .xv. gradibus, a Iove totidem, a Marte .xviii.
15
recesserit. Tercia quando inter Solem et quemlibet illorum trium .xc.
16
fuerint gradus. |19| Quarta quando in statione prima existens, retro-
17
gradi incipit. Quinta cum Sol in opposito eius fuerit. |20| Sexta cum
18
in statione secunda fueri<n>t procedere incipientes. Septima, cum a
19
Sole item .xc. gradibus distiterint. |21| Octava, cum .xv. gradibus
20
aut paucioribus a Sole remoti fuerint, iamque ab eo occultantur.
21
|22| Venus autem et Mercurius .viii. a Sole proprietates habent, et est
22
prima quando Solem conveniunt. |23| Secunda, cum ipsi a Sole septem
23
gradus orientem versus recesserint. Tercia, cum in stacione prima iam
24
cursum retrogradum ineunt. |24| Quarta, <cum> a Sole .vii. gradibus
25
iam eum ex adverso adeunt. Quinta cum iterum Sole<m> conveni-
26
unt. |25| Sexta cum item a Solis opposito distiterint gradibus .vii., et
27
tunc prima noctis apparent. Septima, cum in statione secunda cursum
28
dirigunt. |26| Octava, cum item a Sole adeundo .vii. gradibus remoti
29
fuerint.
30
|27| Elkamar quoque proprietates a Sole .viii. Prima cum ei coniun-
31
gatur. |28| Secunda cum ab eo .xii. gradus recesserit. Tercia cum ab
32
eo .xc. gradibus distiterit, apparetque dimidia. |29| Quarta cum ab op-
33
posito Solis .xii. gradibus distet. Quinta cum ei opponatur. |30| Sexta,
34
cum supra oppositum .xii. gradus addat. Septima, quotiens instat ei
35
.xc. gradibus remota apparetque dimidia. |31| Octava cum item a Sole
36
.xii. gradibus distiterit.
110
1
|1| Sermo tercius
2
|2| <D>einceps vero de planetarum habitudinibus dicendum est. Sunt
3
autem .xxv., quarum nomina sunt hęc: competentia, accessus, |85r|[ms S]
4
recessus, concilium, respectus, applicatio, neglectio, solitudo, abolitio,
5
translatio, coniunctio, transmutatio, prohibitio, donum nature, donum
6
potentie, donum duarum naturarum, donum consilii, redditio, revocatio,
7
interruptio, fuga, impeditio, patrocinium, mutuatio, receptio.
8
|3| Competentia est cum planeta masculinus die super terram, nocte
9
vero sub terra et in signo masculino, planeta vero femininus die sub terra,
10
nocte super terram fuerit, Marte solo excepto, qui, cum sit masculus,
11
tamen muliebris est.
12
|4| Accessus est cum fuerit planeta in signo firmo, quod est quarte
13
primum, aut in eo quod est ab eo secundum.
14
|5| Recessus est cum fuerit planeta in domicilio tercio, quod dicitur
15
semotum.
16
|6| Concilium est cum in signo uno planete convenerint, precipue
17
cum inter eos minus quam .xv. gradus fuerint; quantoque minus, tanto
18
melius. |7| Quisquis autem illorum in loco illo potentior fuerit, eius
19
effectus maior erit. |8| Quod si unus eorum vel plures gradus certos
20
potentie alterius occupaverint et permiscuerint, tunc maxime efficaces
21
in suis effectibus erunt. |9| Cum autem in diversis fuerint signis, licet
22
unus ab alio non multum remotus, non tamen conciliati dicentur.
23
|10| Respectus vero septem; octavus et cum in uno conveniunt:
24
duo exagonales, unus ante, alter retro; duo trigonales, unus ante, alter
25
retro; duo tetragonales, unus ante, alter retro; unus tandem oppositus.
26
|11| Exagonalis ergo respectus amiciciam dimidiam, tetragonalis odium,
27
trigonalis vero amiciciam summam, oppositus malivolentiam, generat.
28
|12| Tercium autem signum set et quartum et quintum a sinistra, nonum
29
vero et decimum atque undecimum a dextra respiciuntur.
30
|13| Applicatio alia in longitudine, alia in latitudine. |14| Est autem
31
applicatio longitudinis alia in eodem signo, alia in diverso. Quę autem
32
in diversis, alia sine respectu, alia cum respectu, sive exagonali sive
112
1
tetragonali sive trigonali. Que<cum>que autem harum fuerit, cum eum
2
cui instat consequitur, iam applicationis finis est. |15| Applicatio vero
3
secundum latitudinem fit alia in eodem item signo, alia in diverso[s].
4
|16| Quę autem in diverso fit, alia cum unus in shemeli ascendit, alter
5
in shemeli descendit; alia cum unus in genubi ascendit, alter in eadem
6
regione descendit; |17| alia cum unus in shemeli ascendit, alter in genubi
7
descendit, vel econverso. |18| Fit autem hec applicatio quando is qui a
8
Solis via remotior est, motum suum ad propinquiorem applicat. |19|
9
Cum itaque eum consequitur, iam applicatio finitur.
10
|20| Neglectio est cum longitudinis sive latitudinis applicatione fi-
11
nita, velocior tardiorem transierit, eumque neglexerit.
12
|21| Solitudo est cum paulo post neglectionem nullo modorum
13
supradictorum aliqua ei applicat stella; set neque dum in eo fuerit signo
14
respicitur ab aliqua.
15
|22| Ab[s]olitio est cum iam plenarie neglecta est, solitudineque
16
perfuncta; precipue autem hec Lune convenit.
17
|23| Translatio est duobus quidem modis, uno cum stella a stella
18
elongans se aliique instans, naturam prime in aliam transfert; |24| al-
19
tero cum stella stelle alia sibi applica<n>te se applicat atque in eam
20
naturam prime transfert.
21
|25| Coniunctio est cum alicui stelle in loco suo site, due vel tres
22
vel quotlibet se applicant; unde ipsa earum naturas coniungit.
23
|26| Transmutatio item duobus modis est: uno cum ad thema nos-
24
trum due stelle pertinentes neutra ad aliam applicat, applicantes se aliis
25
- unde intentio thematis pervertitur; |27| altero, cum nulla inter horo-
26
scopi et thematis [signi] dominum applicatione habita, applicat autem
27
dominus signi thematis alii stelle que item domino horoscopi applicat
28
naturamque domini thematis domino horoscopi prebet.
29
|28| Prohibitio item duobus fit modis: uno, quotiens duo plan-
30
ete ad applicationem apti, tercio interveniente prohibentur; |29| al-
31
tero, quotiens duobus planetis in eodem signo convenientibus, unoque
32
eorum alicui alii apto applicari, eius applicatio per localiter coniunctum
33
prohibetur, nisi is qui preter signum est paucioribus distet gradibus;
114
1
sic enim non prohibet.
2
|30| Donum nature est si quis planetarum alius occupans domi-
3
cilium, eum sibi applicat; unde et ab illo hospiti suo natura sua donatur.
4
Non dissimiliter etiam et in regni loco et faciei et ceterarum dignit-
5
atum fit.
6
|31| Donum potentie est quotiens stellarum aliqua alii vel domi-
7
cilium suum vel alias dignitates occupanti potentiam suam prestat.
8
|32| Donum duarum naturarum duobus modis fit: uno si quis
9
planetarum in loco dignitatis situs applicet se alii in e<o>dem loco
10
dignitatem habenti; |33| altero quotiens stella stelle se applicat quarum
11
utraque in sua felicitate existat.
12
|34| Donum consilii est quando planetis in aliquo loco inapplic-
13
antibus unus eorum alteri consilium dat. Siquidem in trigonalibus vel
14
exagonalibus vel simul fuerint, bonum; sin autem in tetragonalibus vel
15
oppositis, contrarium.
16
|35| Redditio est cum aliqua stella sub Sole locata, applicat se
17
ei alia. Illa vero quia Sole gravatur, reddit alii quod retinere nequit.
18
|36| Secundo cum aliquis planetarum retrogradus alii se applicat, set
19
necessitate retrogradationis gravatus, <reddit> quod ab eo traxerat.
20
|37| Hec autem redditio quandoque utilitas, nonnumquam inutilis est.
21
Utilitas vero triplex est. |38| Prima, cum redditionem recipit. |39|
22
Secunda, cum recipiens directe currit, fuerit in signo firmo vel in secundo
23
ab eo. |40| Tercia, quia si retinuisset cum gravata sit, presentis thematis
24
intentio gravaretur; cum vero ab alia recipitur, consolatur. |41| Inutilit-
25
atis vero duplex. Prima, cum stella gravata stelle libere se applicat;
26
libera vero ei applicationem reddit – unde presentis thematis intentio
27
frustratur. |42| Altera, quotiens utraque gravata, redditio in gravitatem
28
cadit – unde et presens thema tam initio quam fine privatur.
29
|43| Revocatio est quotiens planetis ad applicationem paratis unus
30
eorum retrogradus factus, applicationi non vacat.
116
1
|44| Interruptio est quotiens tribus planetarum ordinatis quorum
2
primus celerrimus, postremo querente applicare se medio, retrogradus
3
factus, eis intercurrens applicationem rumpit.
4
|45| Fuga est cum stella in aliquo loco sita, sequens se ei applicat,
5
precedens autem a loco properat – unde sequens priusquam eam con-
6
sequatur cum alia se ap<p>licat.
7
|46| Impedicio tribus modis fit. Primo, cum sequens ad mediam
8
captat, precedens vero retrograda fit, medieque se applicans, applic-
9
ationem sequentis inpedit. Quod cum acciderit, intentionem querentis
10
vir improvisus impediet. |47| Secundo, quotiens tribus planetis or-
11
dinatis, medioque ad primum captante, posterior eum transcurrit, ap-
12
plicationemque posterioris sui applicatione impedit. Quod cum acci-
13
derit, intentio querentis iuxta ipsius finem spontanee voluntatis muta-
14
tione vertetur.
15
|49| Patrocinium vero |85v|[ms S] et mutuatio sunt quotiens stella in
16
puteo suo aut in summissione sua sita, cap[i]tat ad eam stella sue pro-
17
prietatis aut loci ipsius particeps, domicilio vel regno vel alio dignitatis
18
modo, fueritque planeta captans in domicilio planete summissi vel in
19
aliqua eius dignitate; unde eum a puteo vel summissione sublevat. |50|
20
Erit qui sublevatur sub patrocinio illius donec ei mutuo reponat.
21
|52| Receptio est quotiens stella in domicilio suo sita, aliaque ad
22
eam captante, recipit locata a captante quod affert et prebet. |53|
23
Alie enim dignitatum occupationes non adeo sunt efficaces nisi due in
24
unum conveniant, ut trigonalitas et finis aut finis et facies aut similia.
25
|54| Est et alia receptionis species cum quis planetarum trigonum al-
26
terius vel exagonum simul cum eo occupat. |55| Item et cum unus
27
totidem gradibus oritur quot alter; si etiam fuerint unius signi dies
118
1
alterius equales, vel etiam si duo signa unius domini fuerint.
2
|56| Omnia autem supradicta signa quę vel unius domini vel unius
3
nature fuerint, sibi amica sunt. |57| Prosperę etiam stelle omnes inter
4
se munifice, quoniam eorum nature similes; inprospere vero inter se
5
munifice.
6
|58| In munificentia autem quędam fortiores, quedam debiliores, que-
7
dam mediales inveniuntur. Maxima autem inter Solem et Lunam mu-
8
nificentia est. |59| Luna enim in quolibet signo excepto opposito, quod
9
noxium est, a Sole sumit. Cum ergo Luna in signum quo Sol aliqua
10
dignitate utitur, venerit, beneficium eius duplicatur: unum enim munus
11
a signo, alterum a natura. |60| Mercurius cum alius planeta in Virgine
12
fuerit, duo ei beneficia prestat. |61| Beneficium vero mediocre est quod
13
quęlibet ab alia recipit, vel ex domici<li>o vel ex regno vel ex facie
14
vel ex trigono vel ex fine. Quorum si duo donentur, erit maius. |62|
15
Quodcumque autem a predictis aliud, debile erit.
120
1
Sermo quartus
2
|1|<H>actenus hec. Nunc vero quarta promissio solvenda est.|2| Erit
3
ergo stellarum felicitas si benivola benivolam vel ab exagono vel tetra-
4
gono vel trigono vel adunatione respiciat, nec a malivolis respiciantur; a
5
benivola etiam ad benivolam tendere, inter duas felicitates bene colloc-
6
atam; set etiam si fuerint benivole in eodem gradu vel dakaica; necnon
7
si Solem ab exagono vel trigono respiciant; |3| set etiam motus celer et
8
lucis augmentum; esse etiam in loco in quo vel dignitate fruantur aliqua
9
vel gaudio; set etiam in gradibus lucidis vel locis sexui aptis.
10
|4| Potentia vero stellarum est ut shemeli oriantur vel site sint;
11
quod ad sublimationem moveantur; in secunda etiam statione esse;
12
a radio Solis exire; in signo firmo vel ei proximo esse; |5| trium etiam
13
superiorum diluculo apparere; a stella etiam fortiore irradiari; in quad-
14
ris etiam masculis esse. |6| Cum enim Sol in quadris masculis et signis
15
masculis fuerit, fortis erit; Libra tamen excepta, quę licet mascula sit,
16
Sol tamen in ea minime fortis. |7| Inferiorum autem potentia est ut in
17
occidente aut in quadris femineis appareant.
18
|8| Impotentia planetarum est tardus gressus; in prima statione esse
19
vel retroverti. |9| Pessima vero Veneris et Mercurii retrogradatio, pre-
20
cipue cum a Sole occuluntur vel in gradibus tenebrosis reperiuntur. |10|
21
In signis quoque femineis vel gradibus esse in die sub terra, in nocte
22
supra; |11| in servitutis signo esse; <in genubi descendere;> non inesse
23
alterutri vel firmo vel eius proximo; in loco etiam combusto, id est in
24
Libra vel Scorpio esse, set etiam in alienatione; stellam etiam retro-
25
gradam respicere. |12| Trium etiam superiorum in occidentali apparere
26
vel in quartis femineis esse. |13| Set et Solis inpotentia est in quadra
27
feminea vel signis femineis esse.
28
|15| Infortunium stellarum est malivolis sociari; in malivolarum op-
29
positione esse; malivolam etiam in hora thematis non modice ortam esse.
30
|16| Maximum autem infortunium est malivole se applicantes ab ea non
31
recipi. |17| In Draconum etiam suorum Capite vel Cauda esse; si etiam
32
inter eas et Draconem .xii. gradus vel minus fuerint; pessimum vero si
33
Luna in his locis fuerit. |19| Natura autem Capitis Draconis secun-
34
dum philosophorum veterrimos augmentativa est: siquidem felix fuerit,
35
ad bonum addit; sin autem in ipso malivola stella fuerit, ad malum;
122
1
Cauda vero id quod invenit econtrario minuens: Caput autem cum bono
2
bonum, cum malo malum. |20| Cauda vero cum bono mala, cum malo
3
bona.
4
|21| Est et aliud infortunii genus quod inportunitas dicitur. Hec
5
autem duplex est. |22| Primo, cum stella aliqua inter duas malivolas
6
vel inter duos radios malivolarum vel si a malivola ad malivolam
7
tendat. Similiterque de radiis. |23| Secunda species inportunitatis est
8
si in e<o>dem signo cum malivola societur vel cum luce eius; vel si in
9
duodecimo ab eo signo malivolam repperit; vel si in eo malivola rep-
10
erta non fuerit, ipsum signum ad inportunitatem sufficit. |24| Si tamen
11
eam in hoc loco Sol sive alia prospera respexerit, a malo solvitur. Quod
12
si ipsa a gradu Solis septimum occupaverit, |25| vel si ante eam et post
13
eam benivole stelle fuerint, optime liberatur.
14
|26| Lune vero infortunia undecim: primum, eclipsis, precipue cum
15
in horoscopo fuerit, vel in trigonali vel tetragonali ab eo. |27| Secun-
16
dum, cum a Sole occultatur. Tercium, quando Soli opponitur vel ab
17
opposito .xii. gradibus ante vel retro distat vel si in quarto a Sole fuerit.
18
|28| Quartum, si malivolis coniungatur aut ab eis respiciatur. Quintum,
19
cum in duodecatemorio Saturni vel Martis fuerit. |29| Sextum, in Dra-
20
conis Capite vel Cauda. Septimum, in <g>enubi, precipue si in quadra
21
descendente fuerit. |30| Octavum, in via combusta. Nonum, in extremo
22
signi; ibi enim finis est infortunii. |31| Decimum, in motus tarditate.
23
Undecimum, in signo nono ab horoscopo.
24
|32| Sciri etiam stellarum duodecatemorion convenit. Stella igitur
25
in quolibet gradu existente, numero ipsius gradus per duodenarium
26
multiplicato atque inde producto sequentibus signis diviso, ultimum
27
recipiens stelle duodecatemorion dicetur. |33| Si ergo benivola fuerit
28
Sin autem malivola, |86r|[ms S]
29
stella, et duodecatemorion bonum erit.
30
malum.
31
|34| Set et planetarum mutatio intelligenda est; quę quidem quin-
32
quipertita est: prima, cum in st<ati>one secunda vel prima fuerit. |35|
33
Secunda, dum Sole occultatur vel ab occultu exit. Tercia, quotiens
34
benivolus ad malum se applicat vel eum negligit. |36| Quarta, dum ad
35
gradum servitutis vel regni tendit. Quinta, cum in ultimo signi gradu
36
fuerit.
124
1
|1| Sermo quintus
2
|2| <H>is perspectis, hoc etiam non minori diligentia attendendum
3
est, quia cum planetarum circuli alii supra alios locati sint, omnium
4
supremus Saturnus reperitur. |3| Circulus autem secundus, Iovis; ter-
5
cius vero, Martis; quartus, Solis; quintus, Veneris; sextus, Mercurii;
6
septimus, Lune.
7
|4| Saturni autem natura maligna; est enim frigidus et siccus; melan-
8
colicus; obscurus; fetidus; edax; bone societatis tamen; |5| in mollibus
9
officiosus et aquis et ripis et araturis et plantis et manuum operibus;
10
et quando censum prebet, multum prebet; et quando aufert, multum
11
aufert; avarus; in longinquis et frigidis locis peregrinus; aliud in ore,
12
aliud in corde habens; in malo sollicitus; proditor; solitarius; coactor;
13
raptor; tortor; incarcerator; |6| veredicus tamen; intelligens; inveterator;
14
letifer; hereditarius; vetera captans; |7| avorum et atavorum et patrum
15
et germanos prenatos et captivos; in scientia sollicitus; taciturnus.
16
|8| Iupiter autem prosper; nature calide et humide; aereus; me-
17
dialis; |9| vivificus; potens in filios et philosophiam et magistros; somnia
18
solvens; veridicus; |10| legis dator; medicus; constans; mulierum amator,
19
eis iocundus; questionum solutor; victor; largus; regalis; potens; dives;
20
patronus; vigil; misericors; letus; iocosus; mundus.
21
|11| Mars malivolus; calidus et siccus; igneus; colericus; amarus;
22
pulcher; fortis; pars eius in homine fel, renes, nervi, testiculi; |12| in re-
23
gionibus ignea, insperata; prefectus; raptor; in lite et bellis et suspendiis
24
sollicitus; |13| tortor; proscriptor; mendax; parve libidinis; peremptor
25
spermatis in muliere, prematurum expellens partum; diversas terras oc-
26
cupans; peregrinus; viatorum insidiator; |14| supra mediales germanos;
27
equorum procurator; sepulchrorum scrutator; defunctorum suspensor,
28
et similia.
29
|15| Sol autem benivolus; calidus et siccus; colericus; |16| vivificus;
30
fulgens; diurnus; sensificus; sapiens; intelligens; somniator; dominator;
31
|17| conciliator; dives; dignus; facundus; premeditator; philosophus;
126
1
legis dator; religiosus; |18| supra fratres medianos; sociator; |19| celer-
2
ator boni et mali dator; sustinens ac deprimens.
3
|20| Venus autem benivola; frigida et humida; flegmatica; me-
4
dialis; |21| supra aquas et ripas et fratres minores; munda; monilia et
5
aurum et argentum et musica instrumenta et voluptates et gaudia preb-
6
ens. |22| Est autem ociosa; ebriosa; cum mulieribus fornicosa; larga;
7
communicans; formarum captans; |23| legem non destruens.
8
|24| Mercurius nature promiscue cum omnibus planetis et signis,
9
masculus cum masculis, femina cum feminabus, nocturnus cum noc-
10
turnis, <diurnus cum> diurnis, calidus cum calidis, frigidus cum fri-
11
gidis; |25| supra iuvenes et minores fratres; miserorum liberos amans et
12
congregans; amicos querens; |26| ca<l>lidus; interpres; omnes artes
13
superans; computator; geometer; astrologus; augur; expositor verus;
14
musice repertor et scriba; hystoriographus; |27| parvi gaudii; census
15
perditor, dator et acceptor; malivolus; deceptor; instabilis; obediens;
16
paciens; par[t]um possidens.
17
|28| Luna benivola; frigida et humida; flegmatica; medialis; par-
18
umper calida eo quod lux eius a Sole sit; |29| supra gaudium potens;
19
munda; consulta; supra officiorum omnium inceptiones; regalis; vitam
20
augens; presul; |30| consiliatrix supra rura et aquas et earum cursus;
21
nuptialis; supra sorores; partus creans; matres servans et earum sorores
22
similiter et patrum; |31| et legatos et legationes et verba vera et for-
23
tune prosperitates; secreta non celans; seminum terrestrium habunda.
24
|32| Nunc autem quis diei qui<s>ve nocti presit, dicendum est. |33|
25
Prima ergo ebdomadis Solis est; secunda Lune; tercia Martis; quarta
26
Mercurii; quinta Iovis; sexta Veneris; septima Saturni. |34| Singulorum
27
etiam dierum hora prima domini ipsius ferie erit. Cetere vero secundum
28
planetarum ordinem ipsis date sunt, |35| ita videlicet ut post Lunam
29
Saturno detur, deinde aliis.
128
1
|1| Sermo sextus
2
|2| <A>d cehem nominanda tractatus ordo nos invitat.
3
|3| Primum ergo cehem fortune et prosperitatis dicitur, quod hoc
4
modo invenitur: in die quidem a Sole usque ad Lunam gradus numer-
5
entur, nocte vero a Luna ad Solem; addantur autem his gradus signi
6
horoscopici a primo signi gradu usque ad ipsum horoscopum. Hec autem
7
summa per cetera signa dividatur, ab ipso horoscopo incipiens. Ultimus
8
enim recipiens cehem fortune significat. Si vero Sol et Luna in uno gradu
9
fuerint, erit cehem prosperitatis in ipso horoscopo.
10
|4| Cehem vero abscentie in die quidem a Luna ad Solem, nocte
11
vero a Sole ad Lunam, factaque additione sicut prediximus recipientium
12
ultimus locum quęsitum ostendet.
13
|6| Cehem appetitus et societatis hoc modo invenitur: Sumptis
14
quidem gradibus a parte fortune usque ad partem non apparentie,
15
addentur gradus a primo signi orientis usque ad ipsum horoscopum,
16
summamque ut dictum est distribuendo, ultimus recipiens partem ap-
17
petitus et societatis signabit. Hoc autem in die; nocte vero a parte
18
non apparentie usque ad partem <fortune>. Cetera ut superius ex-
19
sequere.
20
|7| Cehem forme et perfectionis sequitur cehem Veneris.
21
|8| Cehem sollicitudinis inefficacis sic: in die quidem a cehem non
22
apparencie usque ad cehem fortune numerabitur; nocte vero econverso.
23
Cetera ut superius.
24
|9| Cehem litigii et discidii sic: in die quidem a Marte usque
25
ad gradum cehem fortune; |86v|[ms S] nocte vero econtrario. Cetera ut
26
superius.
27
|13| Cehem observationis vite sic: numerabitur a gradu coniunc-
28
tionis Solis et Lune usque ad locum Lune, iungeturque hic numerus cum
29
numero horoscopi. Cetera ut superius. Hoc autem a primilunio usque
30
ad plenilunium. A tempore vero plenilunii ab ipso plenilunii gradu in-
31
cipienda computatio. Cetera ut superius.
130
1
|14| Cehem facultatis sic: in die quidem a loco domini domicilii
2
facultatis usque ad |19| Solem computabitur. Cetera ut superius. Si vero
3
Sol in suo domicilio vel in domicilio Saturni fuerit, a Sole ad Saturnum
4
in die, nocte vero a Saturno ad Solem, ubicumque Saturnus fuerit, com-
5
putabitur.
6
|20| Cehem camporum et virgultorum sic: numerabitur a Saturno
7
ad Lunam die vel nocte. Cetera ut superius.
8
|22| Cehem filiorum sic: a Sole usque ad Saturnum in die, a Saturno
9
vero ad Solem in nocte computabitur. Cetera ut superius. |23| Estque
10
hoc cehem simile cehem vite.
11
|24| Cehem temporis filiorum sic monstratur: die et nocte a Marte
12
usque ad Solem numerabitur. Cetera ut superius.
13
|25| Cehem cognoscendi proprietates liberorum masculorum sic: die
14
ac nocte a Luna ad Saturnum numerandus est. Cetera ut superius.
15
|26| Cehem conditionis filiarum sic: a Luna ad Venerem tam die
16
quam nocte numerandus. Cetera ut superius.
17
|27| Cehem discretionis partus ante ortum, utrum scilicet masculus
18
an femina, sic: in die quidem a domino domicilii in quo fuerit Luna
19
usque ad Lunam, nocte econtra numerabitur. Cetera ut superius.
20
|28| Cehem egritudinis et senectutis et mortis sic: in die quidem a
21
Saturno ad Martem, nocte econtrario numerabitur. Cetera ut superius.
22
|29| Cehem servorum suorum sic: die aut nocte a Mercurio ad Lunam.
23
Cetera ut superius.
24
|31| Cehem nuptiarum pro viris sic: die aut nocte a Sole usque ad
25
Venerem. Cetera ut superius. |30| Secundum Hermetem vero a Venere
26
ad Solem.
27
|32| Cehem nuptiarum pro mulieribus sic secundum Hermetem: die
28
ac nocte a Venere ad Saturnum. Cetera ut superius.
29
|34| Cehem cognoscendi quando a parentibus danda fuerit filia sic:
30
die ac nocte a Luna ad Martem.
132
1
|36| Cehem mortis sic: die et nocte a Luna usque ad signum ab horo-
2
scopo octavum, superaddito numero graduum Saturni in quocumque
3
fuerit signo. Hec autem summa distribuetur incipiendo a primo gradu
4
signi in quo fuerit Saturnus, ultimusque recipiens cehem monstrat.
5
|37| Cehem stelle interfectionis sic: in die quidem a gradu in quo
6
fuerit dominus horoscopici signi usque ad Lunam; nocte vero econtrario.
7
Cetera ut superius.
8
|38| Cehem anni de morte aut de egritudine suspecti sic: die et
9
nocte a Saturno usque ad dominum signi coniunctionis Solis et Lune,
10
si videbitur Luna crescens. Si vero decrescens videbitur, a Saturno ad
11
dominum signi plenilunii. Cętera ut superius. |39| Est autem hoc
12
cehem simile cehem finiendi negotia.
13
|40| Cehem egritudinis gravissime et membri passionis sic: in die
14
quidem a Saturno ad Martem, nocte vero econtrario.
15
|16| Cehem mortis fratrum sic: in die quidem a Sole usque ad gradum
16
meridianum, nocte econverso. Cetera ut superius.
17
|17| Cehem patrum sic: in die a Sole ad Saturnum; nocte econverso.
18
Cetera ut superius. Quod si Saturnus cum Sole fuerit, loco eius
19
Iupiter ponetur.
20
|19| Cehem avorum sic: in die quidem a domino signi in quo fuerit
21
Sol usque ad Saturnum, nocte vero econverso, et cetera.
22
|42| Cehem itineris sic: die et nocte a domino noni signi usque ad
23
gradum noni, et cetera.
24
|43| Cehem navigationis sic: in die a Saturno usque ad quintum
25
decimum gradum Cancri, nocte econverso. Quod si Saturnus in quinto
26
x. Cancri fuerit, erunt duces huius cehem Saturnus et horoscopos.
27
|44| Cehem sensus et providentie sic: a Saturno ad Lunam in die,
28
nocte vero econtra, a Luna ad Saturnum, etc., estque hoc cehem simile
29
ei quod est officiorum.
30
|45| Cehem de veritate et falsitate nuntiorum sic: in die quidem a
31
Mercurio ad Lunam, etc., |46| estque hoc simile ei quod est servorum.
32
|47| Cehem de nobilitate vel ignobilitate partus sic: in die quidem
33
a Sole usque ad regnum suum; noctu vero a Luna usque ad regnum
34
suum. Quod si in regno suo fuerit, erit cehem in ipso horoscopo.
134
1
|48| Cehem regni et imperii sic: in die a Marte usque ad Lunam;
2
noctu vero econverso, etc.
3
|49| Cehem officii regii pueri sic: die sive nocte a Saturno ad
4
Lunam, etc.
5
|51| Cehem superbie sic: die quidem a Venere ad Lunam; noctu
6
econtra, etc.
7
|53| Cehem sociorum sic: die et nocte a Luna ad Mercurium, etc.
8
|55| Cehem inimicorum sic: die noctuve a gradu domicilii inimicorum
9
usque ad dominum ipsius domicilii, etc.
10
|52| Cehem spei sic: sive die sive nocte a Saturno usque ad Martem,
11
etc., ut superius determinata sunt.
136
1
Sermo septimus
2
|1|<H>is hactenus determinatis, deinceps agendum est de donis tem-
3
porum, set etiam de finibus secundum Medorum philosophos atque
4
etiam novenis et gradibus tenebrosis et umbrosis et lucidis et vacuis,
5
demum etiam masculinis et femininis, graduumque diversitatibus.
6
|2| <P>lanete igitur certos decernunt annos. |3| Anni namque
7
Solis sunt decem, anni Veneris .viii., anni Mercurii .xiii., Lune .ix., Sat-
8
urni .xi., Iovis .xii., Martis septem, Draconis autem Capitis quidem tres,
9
Caude vero duo. Fiuntque omnes anni .lxxvii.
10
|4| Dividuntur autem anni isti in tres donationes, maximam et
11
mediam et minimam. |5| Maxima itaque Solis .cxx. sunt anni, Veneris
12
vero .lxxxii. anni, Mercurii .lxxvi., Lune centum et octo, Saturni .lvii.,
13
Iovis .lxxix., Martis .lxvi.
14
|6| Medialis vero Solis .xxxix. anni et dimidius, Veneris .xlv., Mer-
15
curii .xlviii., Lune .xxxix. et semis, Saturni .xliii. et semis, Iovis .xlv.
16
et semis, Martis .xl. et semis.
17
|7| Minima autem Solis quidem .xix., Veneris octo, Mercurii .xx.,
18
Lune .xxv., Saturni .xxx., Iovis .xxii., Martis .xv.
19
|8| Dati sunt autem anni isti planetis |87r|[ms S] plurimi quidem secundum
20
fines quos in signis optinent, exigui vero secundum minorem circulum,
21
mediales vero partim secundum hoc, partim secundum illud. |9|
22
Solis itaque et Lune anni plurimi secundum circulum maiorem, pauciores
23
vero secundum minorem, mediales secundum medialem.
24
|10| Fines autem secundum Med[i]os sic distinguntur. In Ariete
25
Iupiter sex gradus optinet, Venus totidem, Mercurius octo, Mars quinque,
26
Saturnus totidem. |11| In Tauro Venus octo, Mercurius sex, Iupiter octo,
27
Saturnus quinque, Mars tres. |12| In Geminis Mercurius sex, Iupiter
28
sex, Venus quinque, Mars septem, Saturnus sex. |13| In Cancro Mars
29
septem, Venus .vi., Mercurius .vi., Iupiter .vii., Saturnus quatuor. |14|
30
In Leone Iupiter .vi., Venus .v., Saturnus .vii., Mercurius .vi., Mars .vi.
31
|15| In Virgine Mercurius .vii., Venus .x., Iupiter quatuor, Mars .vii.,
138
1
Saturnus duos. |16| In Libra Saturnus .vi., Mercurius octo, Iupiter .vii.,
2
Venus .vii., Mars duos. |17| In Scorpione Mars .vii., Venus quatuor,
3
Mercurius octo, Iupiter .v., Saturnus .vi. |18| In Sagittario Iupiter .xii.,
4
Venus .v., Mercurius quatuor, Saturnus .v., Mars quatuor. |19| In Capri-
5
corno Mercurius .vii., Venus octo, Iupiter .vii., Saturnus quatuor, Mars
6
quatuor. |20| In Aquario Mercurius .vii, Venus .vi., Iupiter .vii., Mars
7
.v., Saturnus .v. |21| In Piscibus Venus .xii., Iupiter quatuor, Mercurius
8
.iii., Mars .ix., Saturnus .ii.
9
|22| Novena autem dicitur cum signum quodlibet secundum noven-
10
arium dividitur atque inde unicuique dividenti tres gradus <cum tertia>
11
attinent. |23| Incipiendo itaque ab Ariete, prima novena Marti dabitur,
12
secunda vero domino Tauri, id est Veneri, tercia domino Geminorum,
13
id est Mercurio; in ceteris quoque eundem ordinem, secundum statum
14
signorum et dominorum et elnowarat. |24| Secundum alios autem al-
15
iter: signis namque secundum novenarium divisis, prima novena Marti,
16
secunda Soli, similiterque ceteris distribuentur ita ut post Lunam Sat-
17
urnus ponatur.
18
|25| De gradibus vero deinceps dicendum est. |26| In Ariete igitur
19
tres primi gradus umbrosi, quinque vero tenebro<si>, octo umbrosi,
20
quatuor lucidi, quatuor tenebro<si>, quinque lucidi, unus tenebrosus.
21
|27| In Tauro quatuor umbrosi, septem tenebrosi, tres umbrosi, tres
22
vacui, tres lucidi, quinque vacui, tres lucidi, duo vacui. |28| In Gem-
23
inis septem lucidi, tres umbrosi, quinque lucidi, duo vacui, sex lucidi,
24
septem umbrosi. |29| In Cancro .xii. lucidi, duo tenebrosi, quatuor
25
umbrosi, duo indifferentes [lucidi], octo lucidi, duo umbrosi. |30| Leo
26
vero decem primos habet tenebrosos, decem vacuos, quinque umbrosos,
27
quinque lucidos. |31| Virgo autem sex tenebrosos, tres vacuos, duos
28
umbrosos, sex lucidos, sex <indifferentes>, quinque vacuos, duos nigros.
29
|32| Libra quinque lucidos, quinque vacuos, octo lucidos, tres tenebrosos,
30
sex lucidos, tres vacuos. |33| Scorpius tres tenebrosos, quinque lu-
31
cidos, sex vacuos, sex lucidos, duos <indifferentes>, quinque vacuos, tres
32
tenebrosos. |34| Sagittarius novem lucidos, tres tenebrosos, septem lu-
33
cidos, quatuor <indifferentes>, septem lucidos. |35| Capricornus septem
34
tenebrosos, tres lucidos, quinque <indifferentes>, quatuor lucidos,
140
1
tres tenebrosos, tres vacuos, quinque tenebrosos. |36| Aquarius quatuor
2
tenebrosos, quinque lucidos, quatuor umbrosos, octo lucidos, quatuor
3
vacuos, quinque lucidos. |37| Pisces sex umbrosos, sex lucidos, sex um-
4
brosos, quatuor lucidos, tres vacuos, tres lucidos, duos umbrosos.
5
|38| Sciendum igitur quoniam in gradibus lucidis <planete> potentia
6
in bono augetur. In tenebrosis vero nocet et aufert. In vacuis nec hoc
7
<nec> illud. In umbrosis vero parum nocumenti incumbit.
8
|39| Disserendum autem denique restat qui gradus masculini, quive
9
feminini dicantur. Aries igitur septem primos masculinos habet, duos
10
femininos, sex masculinos, septem femininos, octo masculinos. |40|
11
Taurus septem masculinos, octo femininos, quindecim masculinos. |41|
12
Gemini sex femininos, undecim masculinos, sex femininos, quatuor mas-
13
culinos, tres femininos. |42| Cancri duos masculinos, quinque femin-
14
inos, tres masculinos, duos femininos, undecim masculinos, quatuor
15
femininos, tres masculinos. |43| Leo quinque masculinos, duos femin-
16
inos, sex masculinos, decem femininos, septem masculinos. |44| Virgo
17
septem femininos, quinque masculinos, octo femininos, decem masculi-
18
nos. |45| Libra quinque masculinos, quinque femininos, undecim mas-
19
culinos, <septem> femininos, duos masculinos. |46| Scorpius .iiii. mas-
20
culinos, .vi. femininos, quatuor masculinos, .v. femininos, octo masculi-
21
nos, tres femininos. |47| Sagittarius, duos masculinos, tres femininos,
22
septem masculinos, .xii. femininos, sex masculinos. |48| Capricornus .xi.
23
masculinos, .viii. femininos, <.xi.> masculinos. |49| Aquarius quinque
24
masculinos, .vii. femininos, sex masculinos, .vii. femininos, quinque
25
masculinos. |50| Pisces, decem masculinos, decem femininos, tres mas-
26
culinos, quinque femininos, duos masculinos. |51| Hec autem iccirco
27
ex<e>cuti sumus, quoniam si masculorum thema in masculinos acci-
28
derit gradus, feminarumque in femininos, prospere cedunt. |52| Si vero
29
econverso, econtrarium. |53| Licet autem diversis modis has parciones
30
faciant, nos hanc ut potissimam secuti sumus disciplinam.
31
|54| Iuxta finem vero institutionis de puteis et excessibus dicendum
32
videtur. |55| Sunt igitur in signis gradus quidam qui putei dicuntur,
33
eo quod si in eos stelle prospere ceciderint, virtutem penitus amittunt.
34
|56| Malivole etiam mutantur, ut cum nocere non valeant, prosint.
35
|57| Set tamen in quibusdam horis earum ibidem augetur malitia. |58|
36
Arietis ergo putei sunt gradus sextus et undecimus et .xvii. xxviii. et
37
.xxix. |59| Tauri, gradus quintus et .xiii. et .xviii. et .xxiiii. et .xxv.
142
1
et .xxvi. |60| Geminorum, octavus et .xiii. et .xvii. et .xxvi. et .xxx.
2
|61| Cancri, .xii. et .xvii. et .xxiii. et .xxvi. et .xxx. |62| Leonis, sextus
3
et .xiii. et .xv. et .xxii. et .xxiii. et .xxviii. |63| Virginis, octavus .xiii.
4
xvi. xxi. xxv. |64| Libre, primus .xxvii. xxx. |65| Scorpii, .xix. xvii.
5
xxii. xxiii. xxvii. |66| Sagittarii, septimus .xii. xv. xxiiii. xxvii. xxx.
6
|67| Capricorni, secundus et .vii. xvii. xxii. xxix. |68| Aquarii, primus
7
.xii. xvii. xxiii. xxix. |69| Piscium, quartus et .ix. xxiiii. xxvii. xxviii.
8
|70| Excessuum vero loca hec sunt: Tauri quintus decimus, .xxvii.
9
atque .xxx., Leonis, tercius et quintus, Scorpii, septimus, Aquarii, vi-
10
gesimus. |71| Hii itaque gradus si in eos cuiuslibet thematis dominus
11
planeta aut si horoscopus ceciderit thematis, felicitatem inopinatam ex-
12
cedunt. |72| Excessus autem personales unde etiam ignobiles ad regna
13
provehuntur hii sunt: Arietis .xix., Tauri octavus, Geminorum .xi., Can-
14
cri primus et .ii. et iii. et quatuordecimus et .xv., Leonis quintus et vii.
15
et .xvii. et .xx., Virginis secundus et .xiii. <et vicesimus>, Libre tercius
16
et quintus et .xxi., Scorpii secundus, quintus et .xx., Sagittarii .xiii. et
17
.xx., Capricorni .xii. xiii. xiiii. et .xx., Aquarii .vii. et .xvii. et .xxvii.,
18
Piscium duodecimus et vigesimus. |73| Hec sunt loca excessuum cum
19
quibus finem institutionis faciemus.
20
|74| EXPLICIT YSAGOGA MINOR PER ADELARDUM BATHONI-
21
ENSEM EX ARABICO SUMPTA.